Stedenbouw 735

EDITIE

735

T I J D S C H R I F T VO O R S T E D E N B O U W, ARC H IT E C T U U R E N M O N U M E N T E N I JA AR G A N G 70 I 2 016

Stedenbouw 70, continue kroniek van het naoorlogs bouwen | Markthal Rotterdam sleept Architectuurprijs in de wacht | Enexis gaat voor veiligheid en ‘very good’ | Zwijndrechts ‘tuindorp’ weer in bloei | Renovatie & Transformatie 2016

OTIS Smart Maintenance onderhoud op basis van gebruik OTIS is al meer dan 160 jaar toonaangevend op het gebied van installeren, repareren en moderniseren van liften, roltrappen en rolpaden. Bovendien loopt OTIS voorop in kwaliteit, duurzaamheid en innovatie. Het is belangrijk dat uw lift- en roltrapinstallaties ook op lange termijn goed functioneren. Dat vraagt om een uitgekiende onderhoudsmethodiek. Met OTIS Smart Maintenance is het mogelijk om op basis van uw gebruik het juiste onderhoud voor de installatie te kiezen. In combinatie met onze Elite™ Service op afstand, is uw installatie helemaal klaar voor de toekomst.

Smart Basic Gewoon de basis

Smart Plus

Afgestemd op uw behoefte

Smart Complete Volledig maatwerk

Voor meer informatie over ons Smart Maintenance principe ga naar: www.otis.com

Altijd in beweging !

SGS KEURT VANAF NU OOK LIFTEN Heeft uw lift een geldige goedkeuringssticker en een certificaat van goedkeuring? Dit is een wettelijke verplichting in Nederland. Zonder een geldig certificaat van goedkeuring mag de lift niet gebruikt worden. Het is van essentieel belang dat uw liften voldoen aan de wettelijke eisen conform het Warenwetbesluit liften.

Onder onze liftkeuringen vallen: ■ ■ ■ ■ ■

Vervolg (periodieke) keuringen van uw bestaande lift Modificatie keuringen van uw bestaande lift Eindcontrole van uw nieuwe lift Eenheidskeuring van uw nieuwe lift Bouwingebruikname keuring

Deze keuringen voeren wij uit voor zowel personenliften als personengoederenliften. Voor de onderstaande installaties verzorgen wij ook de periodieke veiligheidskeuringen: ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

Roltrappen en rolpaden Gevelonderhoudinstallaties Goederenheffers Hefplateaus Kleingoederenliften Woonhuisliften Trapliften

NEEM VANDAAG NOG CONTACT OP VOOR MEER INFORMATIE OVER ONZE KEURINGEN VAN PERSONENLIFTEN EN AANVERWANTE INSTALLATIES.

SGS NEDERLAND B.V. Industrial Services Malledijk 18 3208 LA Spijkenisse t +31 (0)181 69 3703 f +31 (0)181 69 3587 nl.ndt.sales@sgs.com www.sgs.nl

JT BIOSCOOP IN HILVERSUM, IN OPDRACHT VAN VAN WIJNEN/BREEBAART KORVER BNA

‘Intal heeft er moeiteloos voor gezorgd dat het gewenste beeld is gerealiseerd’ Ir. Joost Breebaart, Breebaart Korver BNA

Aluminium kozijn- en vliesgevelsystemen

M E ER I NFO RMATIE OV ER INTAL ? NEEM CONTA CT MET ONS OP : 0226 34 15 25

|

W W W.I N TAL .N L

EDITIE

Voorwoord

735

HERSTELLENDE WONINGMARKT GEEFT BOUWBRANCHE EEN BOOST De woningmarkt groeit dit jaar sterker dan eerder werd gedacht. Dat zegt het economisch bureau van ABN Amro. Naar verwachting worden dit jaar tien procent meer woningen verkocht dan vorig jaar. In 2017 komt daar nog eens vijf procent bovenop. In dat jaar zullen evenveel woningen worden verkocht als in recordjaar 2006 (bijna 210.000 woningen). De woningprijzen zullen de komende jaren bovendien blijven stijgen. De bank rekent op een gemiddelde prijsstijging van vier procent in 2016 en drie procent in 2017.

Verschillende branches profiteren van het herstel van de woningmarkt, waaronder ook de bouwsector. Zo liet de renovatie van woningen in 2015 een grote sprong zien, waarmee onder andere de hout- en bouwmaterialenindustrie en groothandel hun voordeel deden. Een ontwikkeling die zich in 2016 en 2017 zal voortzetten. De investeringen in woningen stegen met maar liefst 26,8 procent.

Daarnaast wordt ook weer veel nieuw gebouwd, waar onder andere architecten, aannemers en installateurs de vruchten van plukken. In deze editie van Stedenbouw magazine vindt u hiervan verschillende voorbeelden. Zoals de bouw van Harbour Village, een duurzaam, luxueus watervillapark aan de oevers van het Veerse Meer. Of de bouw van de nieuwe wijk de Klaarbeek in Epe, dat bestaat uit 271 koop- en huurwoningen, bestemd voor een gemêleerde bewonersgroep/portemonnee.

Bijzonder is ook het verhaal van startersblok Twogether, aan de westkant van het Utrechtse Merwedekanaal, dat de katalysator moet worden in de verdere ontwikkeling van de Merwedekanaalzone tot veelzijdig binnenstedelijk woon-werkgebied. Twogether, op te leveren voor de bouwvak van 2016, telt in totaal 257 appartementen, bestemd voor jonge mensen in de leeftijdscategorie 23-30 die tussen hun studententijd en gezinsvorming in een betaalbare woning zoeken en graag binnenstedelijk willen blijven wonen. De twee woontorens van Twogether worden hiertoe van alle starterswensen voorzien.

Naast woonprojecten besteden we in deze Stedenbouw editie ruim aandacht aan utiliteitsprojecten. Zoals aan de nieuwbouw van de Dairy Campus in Leeuwarden, Topsportcentrum ‘De Koog’ in Koog aan de Zaan en het nieuwe faculteitsgebouw Technische Natuurwetenschappen van de TU in Delft. Ik wens u weer veel leesplezier.

Lieke van Zuilekom

|5

735

SINDS 1946

Vaktijdschrift & website voor stedenbouw, architectuur en monumenten Jaargang 70 | 2016 Verschijnt 8 x per jaar ISSN 0165-3997

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

24

REDACTIECÖORDINATOR Lieke van Zuilekom – Bousema

29

62

REDACTIEMEDEWERKERS

Patricia van der Beek, Jac Buchholz, Martijn van den Bouwhuysen, Henk Geist, Fiona de Heus, Marjolein Meppelink, Sjoerd Meuleman, Richard Stegers, Liliane Verwoolde, "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure, Lieke van Zuilekom – Bousema.

BLADMANAGEMENT

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl

BLADMANAGER

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: www.wetransfer.com E traffic@louwersuitgevers.nl o.v.v. naam en project

ABONNEMENTSPRIJS

€ 81,- per jaar excl. BTW Buiten Nederland: € 129,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 955

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

16 UTILITEITSBOUW Stedenbouw 70 jaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 LISSE Keukenhof.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 SOUTHAMPTON Lidl.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 ALMERE CSMART. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 DEN HAAG Thorbecketoren.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 ROTTERDAM Markthal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 HOOFDDORP AQUAradius .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 ZUTPHEN Groenmarkt en Marspoortstraat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 RIDDERKERK Quooker.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 NIJVERDAL Nieuwbouw Niverplast.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 EMMEN Theater.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 EINDHOVEN Prologis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 ZWOLLE Enexis.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 NIEUWKUIJK Elvedes Cable Systems B.V... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 LEEUWARDEN Dairy Campus.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 KOOG AAN DE ZAAN De Koog.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 HOORN Westfriesgasthuis .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 OPHEUSDEN Kerk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 DELFT TU .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 ZEVENBERGEN Mooy Logistics.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 KRAGGENBURG Top Fresh.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd 6 | zijn op deze informatie.

WONINGBOUW AMSTERDAM Wiener & Co. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 KAMPEN Hanzewijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 DELFT Wonen boven De Hoven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 ROTTERDAM Geldersestraat.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 ZWIJNDRECHT Meerdervoort.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 WALCHEREN Harbor Village. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

31

EDITIE

735

T I J D S C H R I F T VO O R S T E D E N B O U W, ARC H IT E C T U U R E N M O N U M E N T E N I JA AR G A N G 70 I 2 016

68

91

106

80

98

140

BAARN Zorgcentrum Lyvore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 BRUMMEN Vogelbuurt.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 EPE de Klaarbeek.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 UTRECHT Twogether. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 NAALDWIJK Ibiza Plaza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 UTRECHT De Verkenner.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 DE BILT Renovatie 64 woningen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

Onderzoek veiligheid galerijflats. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 ROTTERDAM FIRST. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 AMSTERDAM Van der Pekbuurt.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

THEMA PREDICAAT EXCELLENT CONCEPT Stedenbouw 70, continue kroniek van het naoorlogs bouwen | Markthal Rotterdam sleept Architectuurprijs in de wacht | Enexis gaat voor veiligheid en ‘very good’ | Zwijndrechts ‘tuindorp’ weer in bloei | Renovatie & Transformatie 2016

Van aanbiedersconcepten naar ‘excellent’ opdrachtgeverschap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 ‘De introductie van een nul-op-de-metervariant is een logische stap’.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

Coverbeeld | AQUAradius, Hoofddorp Beeld | Ter Steege Bouw

OVERIGE RUBRIEKEN Renovatie & Transformatie 2016.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 ‘Liftkeuring na modernisering is een garantie op een stukje veiligheid’.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Devenco Lifttechniek en Total Lift : ‘Samen staan we sterker’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Wie doet Wat.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

BOUWEN AAN MONUMENTEN

HET SCHIP: RESTAURATIE INCLUSIEF UITBREIDING MUSEUM

NDSM-LOODS WORDT ‘TOEKOMST-PROOF’

Voormalige watertoren Vianen ondergaat opknapbeurt

Coverbeeld | Het Schip, Amsterdan Beeld | Archivolt Architecten BV

Donatus.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 DE PEN Johanna Gruijthuijsen - de Wijs.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 AMSTERDAM NDSM-Loods.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 VIANEN Watertoren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 AMSTERDAM Het Schip. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

|7

Stedenbouw 70 jaar

STEDENBOUW 70, CONTINUE KRONIEK VAN HET NAOORLOGS BOUWEN

HOE GAAT HET VERDER… Stedenbouw bestaat dit jaar zeventig jaar. Wie echter in de archieven duikt, zal geen zeventig volledige jaargangen vinden. Dat komt omdat het magazine enkele malen van uitgever wisselde, waardoor enkele hiaten in het uitgavepatroon ontstonden. Stedenbouw is inmiddels alweer een flink aantal jaren ondergebracht bij Louwers Uitgeversorganisatie BV, waar het acht keer per jaar verschijnt. In dit artikel blikken we terug, maar ook voorzichtig vooruit.

De eerste editie van Stedenbouw verscheen op 15 maart 1946 met toen nog als titel ‘Rotterdam bouwt’. Dat was op twee maanden na precies zes jaar nadat Nederland zich had overgegeven aan de Duitsers, op 15 mei 1940 dus. Een dag eerder, 14 mei, was binnen korte tijd de Rotterdamse binnenstad platgebombardeerd. Enfin, de historische feiten zijn bekend. Na de oorlog moest Rotterdam weer worden opgebouwd en verslagen van die projecten werden dus al snel vastgelegd in ‘Rotterdam bouwt’. Het blad had als ondertitel ‘Maandblad gewijd aan de wederopbouw van Rotterdam’, kostte destijds

8|

drie gulden per jaar, verscheen maandelijks en werd uitgegeven door het Rotterdamsch Nieuws- en Persbureau. Op de voorpagina van de eerste, twaalf pagina’s tellende editie een foto van de Coolsingel en een over twee pagina’s verdeeld artikel waarin werd gefilosofeerd over de wederopbouw van de stad.

BOUWPROJECTEN IN ANDERE STEDEN Eén van de artikelen sloot af met de woorden ‘De vele met dit bouwen verbonden problemen (!) zullen hun weerspiegeling vinden in Rotterdam

Juni 1953; speciale editie van Rotterdam Bouwt over de opening van het Groothandelsgebouw.

Stedenbouw 70 jaar EDITIE

734

A N G 70 I 2 016 H IT E C T U U R E N M O N U M E N T E N I JA AR G T I J D S C H R I F T VO O R S T E D E N B O U W, ARC

| centrum | Smartlog: een kwestie van slim plannen Theater en dierenpark onderdeel van transformatie | Transformatie voormalig kantoor Philips Lighting 13.000 m² voor HP Valves binnen jaar gereed

De eerste editie van Stedebouw, een voortzetting van Rotterdam Bouwt.

Bouwt’. Dat is in zeventig jaar nooit veranderd: in het magazine worden nog steeds bouwprojecten en ontwikkelingen in de bouw beschreven. In het begin dus alleen Rotterdamse projecten zoals het nieuwe Oogziekenhuis aan de Schiedamse Singel en de nieuwe noodbioscoop Lutusca aan de Kruiskade. Maar in die naoorlogse jaren werd natuurlijk niet alleen in Rotterdam gebouwd.

Ook in andere steden moest de oorlogsschade worden hersteld. Bovendien groeide de bevol-

Stedenbouw in 1983.

king en dus waren er woningen en andere voorzieningen nodig. In de jaren na het verschijnen van de eerste editie van ‘Rotterdam bouwt’ kreeg de redactie dan ook steeds vaker het verzoek om eveneens bouwprojecten in andere steden te belichten. Na een kleine tien jaar besloot ze aan die verzoeken gehoor te geven. Dat kon echter niet onder de bestaande titel. Dus werd het blad halverwege de jaren vijftig ‘Stedebouw’ en later ‘Stedenbouw’ genoemd.

Stedenbouw in 2016.

GEAVANCEERDE ARCHITECTUUR Midden jaren vijftig, zo blijkt uit één van de voorwoorden, was er nog steeds sprake van een woningtekort. Ook wordt melding gemaakt van te weinig vakmensen, materialen en een kapitaalschaarste. Wel, zo staat er geschreven ‘wordt er stevig doorgebouwd’. Het was een periode waarin de nadruk vaak lag op kwantiteit. In de jaren erna kwam de focus echter steeds meer op vernieuwing te liggen. Het moest anders, het moest beter in de jaren zestig, zeventig en tachtig. Zelfs monumenten waren niet meer veilig. Ze werden rigoureus gesloopt of drastisch verbouwd. Het was de tijd van geavanceerde architectuur, van city planning, modernisme, nieuwe scholen en stijlen. In vrijwel iedere Nederlandse stad zijn er nog voorbeelden van te zien. Ieder decennium heeft zo zijn eigen stijl – woningen in jaren-zestig-stijl, een schouwburg in jaren-tachtig-stijl, een jaren-zeventig-school en noem maar op – ook al kan zo’n bouwwerk best één of twee jaar voorafgaand of na het betreffende decennium zijn gebouwd. Vanaf de jaren negentig keerde onder andere het respect voor het monument terug, vanaf de start van het nieuwe millennium kwam er steeds meer aandacht voor duurzaamheid.

Nogmaals, het zijn grove indicaties; nieuwe trends en ontwikkelingen beginnen niet precies aan het begin van een nieuw decennium. Ze hebben vaak een basis die heel wat jaren teruggaat. Wie door alle jaargangen van Stedenbouw bladert, ziet een bloemlezing van al die ontwikkelingen en stijlen terugkomen in de artikelen.

CRADLE TO CRADLE EN BLUE ECONOMY En dan belanden we in 2016. Waar staan we nu en waar gaan we naartoe? Duurzaamheid, domotica en informatietechnologie zijn enkele van de huidige sleutelwoorden. ›

|9

Stedenbouw 70 jaar

eeuwigheidswaarde toe, naar gebouwen die op het moment dat ze niet meer nodig zijn als grondstoffendepot voor een ander gebouw fungeren en niet meer naar nul moeten worden afgeschreven.” Dat is volgens Rau duurzaamheid.

TRANSFORMATIEPROCESSEN

Geen afval meer. Alles wat we gebruiken, moeten we in de toekomst kunnen hergebruiken. In deze editie van Stedenbouw staat bijvoorbeeld een artikel over Park Zwanenberg in Oss, een groene woonwijk die verrijst op de voormalige locatie van het Bernhoven ziekenhuis. In een deel van de woningen in die wijk wordt honderd procent gerecycled beton toegepast, beton afkomstig uit… het Bernhoven ziekenhuis. Honderd procent gerecycled beton was nog niet zo lang geleden ondenkbaar. In de toekomst wordt het waarschijnlijk de standaard. Wat die toekomst nog meer zal brengen? Woningen en andere objecten voorzien van sensoren die van alles meten en die bijvoorbeeld aan kunnen geven wanneer er onderhoud nodig is, van welke mate van slijtage er sprake is of (denk aan een brug) wat de dagelijkse belasting is en wat de gevolgen ervan zijn. Het is slechts één voorbeeld. We gaan bovendien nog duurzamer bouwen. Cradle to cradle en blue economy zijn principes van nu, maar ook die zullen verder doorontwikkeld worden.

Hennes de Ridder haalde in zijn lezing zijn al in 2004 geïntroduceerde Living Building Concept aan, een onderzoeksprogramma waarbij het nut van een bouwwerk over de gehele levensduur, voor alle betrokken partijen wordt gemaximaliseerd, onder veranderende omstandigheden. Ook hij gaf aan dat we zorgvuldiger met materialen moeten omgaan. “In de bouw gebruiken we baksteen, een product dat drie- tot vierduizend jaar mee kan.

Maar in veel gevallen passen we na vijftig, zestig jaar euthanasie toe. Terwijl de productie van elke nieuwe baksteen zorgt voor één ons CO2.” Wat

EEUWIGHEIDSWAARDE Over waar we naartoe gaan, laten we specialisten aan het woord; mensen die een eigen visie op de toekomst van het bouwen hebben. In dit geval architect Thomas Rau en Hennes de Ridder, professor aan de TU Delft. Ze figureerden in een artikel in het inmiddels in Stedenbouw geïntegreerde Bouwen aan Monumenten, dat een beschrijving geeft van hun beider lezingen over welke ontwikkelingen we zoal kunnen verwachten. Rau – onder meer bekend van het hoofdkantoor van het WNF in Zeist, het eerste CO2-neutrale gebouw – stelde in zijn lezing dat we de economie moeten ecologiseren en niet omgekeerd. Cradle to cradle noemde hij een goede stap, maar gaat niet ver genoeg.

Hij wees op het Turntoo-model waarbij producten fungeren als voorraadkamers en waarbij het niet meer om eigendom maar om performance draait.

Zijn boodschap: “We moeten naar gebouwen met

10 |

© Dolf Kruger / nfa, coll. Nederlands fotomuseum

CO2-uitstoot betreft, wees hij eveneens op de vele transportbewegingen en pleitte ervoor het benodigd materiaal zo veel mogelijk uit de omgeving te halen. En bouw niet nieuw als het bestaande nog goed is, merkte De Ridder op. Hij verwees naar de termietenheuvel die wordt gebouwd zonder hiërarchische structuur, met materialen uit de omgeving. Die heuvel heeft altijd een perfect binnenklimaat en als hij niet meer wordt gebruikt, vergaat hij en wordt weer onderdeel van de natuur. Zijn advies: bouw kleinkorrelig, denk veel meer in transformatieprocessen. Met partijen die op gelijk niveau samenwerken, ieder vanuit de eigen specialiteit.

Of de heren gelijk krijgen? Wie zal het zeggen. De bouwwereld zal in ieder geval blijven veranderen, zal blijven innoveren. Hoe? U leest het in Stedenbouw. Nu en in de toekomst. ❚

LISSE | Keukenhof

Tekst | Marjoleine Meppelink Beeld | De Keukenhof

‘Nieuwe poortgebouw vergroot ultieme bezoekersbeleving’ Al decennia lang staat de Keukenhof in Lisse bekend als het mooiste lentepark ter wereld.

Met een omvang van 32 hectare is de Keukenhof hét showvenster voor de Nederlandse sierteeltsector. Oorspronkelijk werd het park in 1949 opgezet door de bloembollenkwekers met als voornaamste doel mensen over de hele wereld de schoonheid van bloemen te laten zien. “Deze doelstelling staat ook vandaag de dag nog steeds als een rots”, aldus Bart Siemerink, directeur van Bloemententoonstelling Keukenhof. Om deze ultieme bezoekersbeleving kracht bij te zetten, is besloten de bloementuin verder te verfraaien met de bouw van een bijzonder entreegebouw dat qua uitstraling en functionaliteit perfect aansluit bij het park.

In de acht weken per jaar dat het park geopend is, komen ruim 800.000 mensen van over de hele wereld de bloemenpracht bewonderen. Dit grote aantal bezoekers vergt uiteraard een gestroomlijnde infrastructuur en voldoende parkeergelegenheid.

Siemerink: “De wens bestond bij ons al langer om, in plaats van drie aparte ingangen, één grote entree te maken waar alle faciliteiten samenkomen. Naast de kassa, informatiebalie, lockerruimtes, winkels, een

EHBO-post en een groot restaurant, gaan we ook met onze kantoren naar deze centrale plek verhuizen.”

‘POORTGEBOUW’ Gekozen is om het pand aan de zijkant van het park te bouwen zodat het bouwproces volledig zelfstandig kan plaatsvinden. Dit heeft als voordeel dat bezoekers geen hinder ondervinden van de nieuwbouw. Zodra alles gereed is, wordt de grens

van het park een stukje opgeschoven en kunnen de mensen via het entreegebouw, dat symbolisch ook wel het ‘poortgebouw’ genoemd wordt, het park betreden.

KWALITATIEF HOOGWAARDIG BOUWEN De keuze voor hoofdaannemer Van Wijnen is weloverwogen geweest. Siemerink: “Wij hebben allereerst een shortlist gemaakt van aannemers die geschikt zouden zijn voor dit project. Kwaliteit was hierbij de belangrijkste afweging. Als mooiste bloemenpark ter wereld, met een zeer hoge bezoekerstevredenheid, hebben wij een aannemer nodig die een gebouw kan neerzetten dat aan onze hoge eisen voldoet. Hiernaast moest de aannemer passen bij de omvang van het werk. Wij hebben dan ook gezocht naar een partner die goede referenties had op middelgrote werken. Van Wijnen kwam hierbij als beste uit de bus.” ›

| 11

LISSE | Keukenhof

Totaal Installateur Bouwinfo OPDRACHTGEVER Bloemententoonstelling Keukenhof ARCHITECT Mecanoo Architecten HOOFDAANNEMER Van Wijnen Dordrecht B.V. DIRECTIEVOERING Brabanders Bouw Adviesbureau B.V. ADVIES DWA BV CONSTRUCTEUR IMd Raadgevende Ingenieurs BOUWPERIODE september 2015 – juni 2016

• klimaatinstallaties; • sanitaire installaties; • elektrotechniek; • service & onderhoud; • duurzame technieken.

Projectinfo ‘MAATWERK OPLOSSING’ Het complete pakket aan W- en S-installaties voor het nieuwe entreegebouw van de Keukenhof wordt verzorgd door Vink Installatie Groep uit Roelofarendsveen.

Naast alle waterleidingen, riolering, hemelwaterafvoeren en sanitaire voorzieningen legt het bedrijf ook de klimaatinstallatie aan.

Onderdelen hierbij zijn de koeling, vloerverwarming, luchtbehandelingsinstallaties en warmtepompen (met bijbehorend bronbodemsysteem).

Veenderveld 13, 2371 TS Roelofarendsveen

T (071) 332 01 10

vinkinstallatiegroep.nl

Marco Kleijhorst, projectleider Utiliteit bij Vink Installatie Groep, vertelt: “Aangezien een gedeelte van het gebouw slechts acht weken per jaar geopend is, hebben wij een volledig geautomatiseerd spoelproces geïnstalleerd. Dit moet ervoor zorgen dat ook het niet in gebruik zijnde gedeelte van het gebouw het gehele jaar door legionellavrij blijft. Ook voor de klimaatinstallatie verzorgen wij een maatwerk oplossing. In het kantoorgedeelte zit bijvoorbeeld een uitgebreidere installatie met vloerverwarming en warmtepompen dan in het restaurantgedeelte. Deze verschillende uitgangspunten binnen één gebouw geven het project voor ons een extra dimensie.”

VLIESGEVELS EN ALUMINIUM KOZIJNEN Voor het project de Keukenhof in Lisse heeft Lieftink Geveltechniek uit Alphen aan den Rijn circa 975 m² vliesgevels van het merk Schüco geleverd en gemonteerd.

Gekozen is voor aluminium kozijnen die niet alleen een duurzaam en onderhoudsvriendelijk karakter hebben, maar die tevens, vanwege hun strakke belijning, uitstekend passen bij de moderne uitstraling van het gebouw. Joost Plompen, commercieel directeur bij Lieftink Geveltechniek, vertelt: “Bijzonder aan dit project is dat we een groot aantal raamkozijnen met zonwerend glas plaatsen die tevens elektrisch open en dicht gaan. De ramen bij de kassa’s krijgen kogelwerend glas. Daarnaast voorzien wij de profielen van een donkere kleur en een speciale coating die bestand is tegen de zoute zeelucht die waait in de bollenstreek.”

Gevelnieuws

van Lieftink

Geveltechnie

k

Jaargang 02

| Nummer 05

UWS

Als betrouwbare en ervaren partner staat Lieftink bekend om haar vaktechnische kennis van ramen, deuren en gevels. Met een eigen fabriek en coatingfaciliteit is de kwaliteit van tekening tot montage gegarandeerd. Of het nu gaat om nieuwbouw, renovatie, woning- of utiliteitsbouw, Lieftink ontzorgt.

Produktieweg 17 | 2404 CC | Alphen aan den Rijn T 0172 46 96 70 | info@lieftink.nl | www.lieftink.nl

12 |

is een uitgave

GEVELNIE

NIEUWKOOP SE PLASSE N

PROJECT BEZE gELINg MIDDEN IN NATUURgE SAMENWERKINg

De Nieuwk BIED oopse natuurmonumen plassen staan op de Europes tenlijst. Heel e dat midden bijzonder in dit besche momenteel rmde natuurg dus een ebied wordt ontwikk prachtig woningbouwpr eld. oject

Met project ‘Zuidhoek’ worden vrije en woningen kavels op diverse eilanden gerealiseerd omringd door water.

Op eiland ‘De Vrijheid’ liggen 16 vrije kavels van schillende verafmetingen, allen met een steiger en eigen directe koopse Plassen. toegang tot de NieuwOp deze bijzondere VERVOLg plek...

OP PAgINA 4

Download de nieuwsbrief of schrijf u in op www.lieftink.nl

LISSE | Keukenhof

Na een intensief voorbereidingstraject, waarbij gebruik werd gemaakt van een 3D tekenmodel (BIM), is Van Wijnen op 1 september 2015 gestart met de eerste bouwwerkzaamheden. “Dit bouwproces verloopt tot nu toe perfect, wat mede te danken is aan de grondige voorbereidingsfase”, aldus Jelle Bos, uitvoerder bij Van Wijnen. “Het bijzondere van dit project zit ‘m niet alleen in de vrijdragende houten kapconstructie, maar ook in de opbouw van het pand en het gebruik van mooie, duurzame materialen.”

NATUURLIJKE UITSTRALING Om een rustige en natuurlijke uitstraling te creëren, is bij het ontwerp gekozen voor het gebruik van zo min mogelijk verschillende materialen. Hout, koper, baksteen en glas vormen de basis. De combinatie van deze materialen geeft het gebouw een moderne uitstraling, terwijl het toch uitstekend in de omgeving past. Siemerink: “Een mooie verbinding met het park en het buitenleven vinden wij erg belangrijk.

Dit is dan ook de reden dat er veelvuldig gebruik is gemaakt van vliesgevels en glaswerk, wat zorgt voor een open en transparante uitstraling.”

SAMENWERKING De openheid en transparantie komt niet alleen terug in het gebouw, maar ook in het werkpro-

ces. Siemerink: “Een project van deze omvang vergt commitment van alle partijen en kan alleen slagen als er sprake is van een goede samenwerking. Zowel in de voorbereidingsfase als tijdens

de uitvoering. Wij hebben gezocht naar toppers in hun eigen discipline en met al deze partners samen maken wij de Keukenhof. Een park waar we met recht trots op zijn!” ❚

| 13

LISSE | Keukenhof

Projectinfo ‘GRONDIG VOORTRAJECT VERTAALT ZICH TERUG IN EINDRESULTAAT’ In opdracht van hoofdaannemer Van Wijnen heeft Solarlux bij de uitbreiding van de Keukenhof in Lisse de vouwwanden geleverd.

André Jansen, accountmanager bij Solarlux, vertelt: “Tijdens het voortraject hebben wij intensief contact gehad met de architect over de uitvoering en detaillering. Het is van groot belang dat alle facetten hierbij aan bod komen. Zeker het product vouwwanden vereist een naadloze aansluiting op andere disciplines, waaronder de aluminium- en stelkozijnen.

Dit grondige voortraject is weliswaar een investering, maar het vertaalt zich altijd terug in het eindresultaat.”

Omdat het entreegebouw functioneert als toegangspoort, is gekozen voor een transparant ontwerp. “Door de royale openingsmogelijkheden en het vele glas vormen de vouwwanden, in combinatie met het transparante dak, een bepalende rol in het concept. Het optimaal geïsoleerde vouwwandsysteem SL 80 verbindt de binnenruimte met de buitenruimte tot één geheel. De geavanceerde techniek zorgt voor een eenvoudige en lichte bediening, zodat de ruimte in een handomdraai geopend of gesloten kan worden.”

HOUTEN DAKCONSTRUCTIE De diagonale houten dakconstructie op het entreegebouw van de Keukenhof in Lisse is geproduceerd en gemonteerd door Heko Spanten uit Ede. De ruime overspanning tussen de twee deelgebouwen wordt met behulp van lange liggers en dwarsliggers overbrugd, waarbij de grootste ligger 240 mm breed, 2.80 meter hoog en 32 meter lang is. “Door de liggers diagonaal te combineren, is een bijzonder architectonisch lijnenspel gecreëerd dat bij menig bezoeker van de Keukenhof direct in het oog zal springen”, aldus Lambert van den Bosch, directeur van Heko Spanten.

In het kader van duurzaamheid heeft Heko Spanten, in goed overleg met de opdrachtgever, Mecanoo Architecten en hoofdaannemer Van Wijnen een integrale oplossing voor de verlichting bedacht. Ook zijn de hemelwatervoorziening en de waterverwarming in de constructie verwerkt. “Deze integrale oplossing, die wij zelf hebben bedacht, maakt het project voor ons bijzonder en uitdagend. Een project naar ons hart”, aldus Van den Bosch.

14 |

• • • • •

LISSE | Keukenhof

Nieuwbouw Entreegebouw Keukenhof te Lisse

Projectinfo

‘COMPLEET PAKKET ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES’ Totaalinstallateur Schulte & Lestraden verzorgt voor de Keukenhof al jarenlang het onderhoud van alle elektrotechnische installaties. Bij de bouw van het nieuwe entreegebouw is het bedrijf verantwoordelijk voor het definitieve installatieontwerp, de uitvoering en het bedrijfsvaardig opleveren van alle elektrotechnische installaties.

Zo wordt er bijvoorbeeld een volledige licht- en krachtinstallatie aangelegd, welke deels wordt aangestuurd door middel van een intelligent centraal systeem. Maar ook het aanleggen van de beveiligingsinstallaties, zoals ontruiming, alarm en CCT V behoort tot het takenpakket.

Keukenhof – Remko “Kijk naar de architectuur. Dit gebouw ziet er fantastisch uit. Om hier de installatie in te mogen maken is een uitdaging en een eer. En dan rijd ik er als het project klaar is langs, en dan denk ik: ‘Dat is mijn klus!’”

Totaal, op eigen kracht!

“Om het binnenklimaat te verbeteren en het energieverbruik en de exploitatiekosten laag te houden, is in goed overleg met de opdrachtgever en bouwdirectie gekeken naar duurzame oplossingen”, vertelt Joep Zwartelé, projectleider bij Schulte & Lestraden.

Zo beschikt het entreegebouw straks onder meer over LED-verlichting welke gestuurd wordt op basis van daglicht en aanwezigheid. Op het dak komt een pv-installatie voor het zelfstandig opwekken van energie. “De financiële investering is hiermee wel iets hoger, maar uiteindelijk sluit het aan bij de duurzame gedachte van de Keukenhof.”

Heereweg 23, 2161 AC LISSE │ Postbus 550, 2160 AN LISSE │ 0252 466 466 │ info@senl.nl │ www.senl.nl

| 15

SOUTHAMPTON | Lidl

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Bouwbedrijf Van de Ven

‘VEEL GELEERD VAN EERDER ENGELSE PROJECT’ Er ligt een smalle zee tussen Nederland en Engeland, maar wat bouwen betreft is er een wereld van verschil. Dat is inmiddels ook de ervaring van Bouwbedrijf Van de Ven, dat aan zijn tweede bouwproject op het Britse eiland toe is; de bouw van een distributiecentrum voor Lidl.

Een DC voor Lidl bouwen, Bouwbedrijf Van de Ven heeft het al vaker gedaan. Onder andere in Heerenveen, een project waarbij ten opzichte van eerdere gebouwen een aantal veranderingen en verbeteringen werd doorgevoerd. Projectleider Kees Fransen: “Daar kregen we bezoek van Lidlteams uit andere landen. Die waren behoorlijk enthousiast over onze wijze van werken. Zo kwamen we in contact met Engeland, waar we inmiddels een DC voor Lidl hebben gebouwd, in Northfleet bij Londen. Dat werk hebben we rond de bouwvak van 2014 opgeleverd.”

16 |

De grootste uitdaging bij dat project, maar ook het huidige in Southampton noemt Fransen de heel andere regelgeving en benadering ervan. “Zo hanteren ze daar de Britse standaard. Die verschilt op nogal wat onderdelen van de onze. Op sommige vlakken neigt het naar perfectie, maar op een aantal fronten zijn ze heel ouderwets. Het aspect veiligheid is tot het extreme doorgevoerd. Hoe bepaalde zaken kunnen worden uitgelegd, is weer een beetje afhankelijk van degene die inspecteert.

De één handelt strikt naar, zeg maar, de letter van de wet, een ander laat ruimte voor interpretatie.”

Fransen legt uit dat er pakweg iedere tien dagen inspecties plaatsvinden waarbij bepaalde scores moeten worden behaald. Om zo goed mogelijk aan die Engelse kwalificaties te voldoen, hebben de medewerkers van Van de Ven in Engeland cursussen gevolgd en behaalden ze de diverse noodzakelijke diploma’s. “Deze diploma’s waren tevens een vereiste om in Engeland als ‘main contractor’ werkzaam te kunnen zijn.”

UITGEBREIDE VOORBEREIDING Voor de realisatie van het DC in Southampton – van augustus 2015 tot 1 september van dit jaar – kan het bouwbedrijf dus terugvallen op die eerder opgedane ervaring. Toch werd er ook nu weer besloten tot een uitgebreide en zorgvuldige voorbereiding, zegt Fransen. “We hebben

SOUTHAMPTON | Lidl

veel geleerd van het project in Northfleet. Door nu met dezelfde mensen aan de slag te gaan, nemen we die kennis mee.” Bouwbedrijf Van de Ven verzorgt in Southampton het volledige traject inclusief de technische installaties, van het bouwrijp maken tot de oplevering en inclusief vijf jaar onderhoud. “Het project wordt gerealiseerd in een ‘design and construct’ vorm.”

Het betreft een gebouw van 40.000 m² op een kavel van 120.000 m². In het gebouw is 5.000 m² kantoorruimte voorzien. Verder is er zo’n 1.000 m² aan technische ruimtes. “Die omvang is nodig om dat in ongeveer een derde van het DC koel- en vriescellen komen. Er is gebruikgemaakt van een staalconstructie en onder het gebouw zijn 6.600 boorpalen aangebracht. Een

fors aantal. Heien mocht echter niet, vanwege de nabijheid van een natuurgebied.”

PRESTATIEBESTEK Fransen geeft aan dat het werk op schema ligt, ondanks de slechte weersomstandigheden – nat en stormachtig – in het najaar van 2015. Hij legt uit dat de logistieke layout van elk DC in grote lijnen overeenkomt. “Lidl Duitsland hanteert een prestatiebestek dat per locatie op bepaalde punten wordt aangepast.

In Southampton is sprake van een staalconstructie omdat dat daar gebruikelijk is, in Nederland wordt er met prefab betonconstructies gewerkt. Zoals nu in Waddinxveen, waar we eveneens een DC bouwen.

Vanwege de nabijheid van een woonwijk dienen we daar isolerende maatregelen te nemen en komt er op

de erfgrens een geluidswal van 1,5 kilometer lang en tot 4 meter hoog, met daarop nog een geluidscherm variërend tussen 3 en 4 meter hoog. Per project kunnen dus bepaalde details wisselen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Lidl UK GmbH ARCHITECT Calford Seaden HOOFDAANNEMER Bouwbedrijf Van de Ven BV CONSTRUCTEUR Peters en van Leeuwen BV

Projectinfo DOORLOOP PRODUCTIESNELHEID De aanleg van de buitenverharding – the docking stations, the trafficed area’s en the Ringroad – bij het distributiecentrum van Lidl in Southampton begint in week 20. De werkzaamheden worden eveneens door een Nederlands bedrijf uitgevoerd, namelijk door familiebedrijf Den Ouden Groep uit Schijndel.

“Het is één van onze specialisaties”, vertelt Joris van de Vleuten, Manager Betonwegen. “Wij zijn onder meer in dit vakgebied één van de grotere spelers. Wij leggen bijvoorbeeld ook betonnen buitenverhardingen (vliegtuigopstelplaatsen) op vliegvelden aan.”

Het gaat, zegt hij, in de basis om een ongewapende, verdeuvelde en gekoppelde betonvloer van in totaal 38.000 m². Een buitenverharding van hoge kwaliteit, geschikt tegen vorst en dooizouten en daardoor erg duurzaam. “Weinig onderhoud dus.” Voor dit project heeft Den Ouden Groep aanvullend de ontwerpnota en uitvoeringsontwerp gemaakt.

De uitdaging zit volgens Van de Vleuten, wijzend naar de productiesnelheid van de betonspecie, bij dit project vooral in de doorlooptijd. “In Engeland is de capaciteit van de betoncentrales lager dan in Nederland. Wij zijn in Nederland meer gericht op efficiëntie, op kortere bouwtijden en we hebben jongere centrales met een grotere capaciteit. Waar we in Nederland werken met een breedte van 10 meter in één werkgang, werken we in Engeland met 5 meter breedte. Hier is onze slipformpaver, voorzien van een DBI (Dowel Bar Inserter), gemodificeerd naar gelang de werkbreedte. Door de ‘geringe’ aanvoer van betonspecie is de doorlooptijd van het project ongeveer dertig procent langer dan in Nederland. Wij verwachten voor het aanbrengen van de betonverhardingen ongeveer negen weken nodig te hebben.”

| 17

DEN OUDEN LEVERT TOTAALCONCEPT VOOR BETON VOORDELEN . . . .

Bestand tegen hoge belastingen Lange levensduur Onderhoudsarm Duurzaam (secundaire bouwstoffen en CO2-arme cementsoorten) . Circulair product (cradle to cradle)

TOEPASSINGEN . . . . .

Vliegvelden Havens Bedrijfsverhardingen Doelgroepstroken Rustplaatsen

. . . .

Rijbanen Rotondes Bushaltes Fiets- en kavelpaden

Met een speciale slipformpaver voorzien van een deuvel- en koppelstaafzetinrichting kan Den Ouden duurzame betonverhardingen tot 10 meter breed in één werkgang aanbrengen.

CONTACT

Dhr. Ing. Joris van de Vleuten Manager +31 (0)6 20 39 66 55 j.vandevleuten@denoudengroep.com

Natuurlijk...

www.denoudengroep.com

KOEL- EN VRIESHUISBOUW

ISOLATIESYSTEEMBOUW

Bij K.I.M. Nederland profiteert u van een unieke expertise in de koel- en K.I.M. Nederland B.V. Tweelingenlaan 144 7324 BP Apeldoorn T. +31 (0)55 368 91 91 info@kim-nederland.nl www.kim-nederland.nl

vrieshuisbouw en isolatiesysteembouw. Deze is volledig afgestemd op uw logistieke organisatie en de actuele marktontwikkelingen in uw branche.

Dat zorgt voor een eindproduct dat exact aansluit op uw eisen en wensen!

SOUTHAMPTON | Lidl

Projectinfo VANUIT VERSCHILLENDE CULTUREN

CONSISTENTE BETONKWALITEIT

Alle Nederlandse partijen die actief zijn bij het distributiecentrum van Lidl in Southampton zien de verschillen in aanpak en regelgeving als een uitdaging.

Zo ook Peters en van Leeuwen, dat als constructeur bij de bouw betrokken is.

Bij het project in Northfleet werd de nodige ervaring opgedaan. De kennis die de bouw van een distributiecentrum voor Lidl daar opleverde, komt in Southampton zeker van pas. Daar wordt momenteel eveneens een DC gerealiseerd. Van Berlo Bedrijfsvloeren was en is bij beide projecten betrokken, vertelt hoofd engineering Daniel Toonen.

Directeur Henk van Vliet wijst onder meer op het toepassen van een paalfundering en de wijze van aanbrengen. “Wij doen dat op basis van sonderingen, zij kijken meer naar andere gegevens. Wij zijn wat dat betreft wat meer praktijkgericht, zij van de voorschriften. Daar moeten we dus rekening mee houden.” De verschillende achtergronden openbaren zich onder andere ook tijdens de controles, geeft Van Vliet aan. “Er wordt vanuit verschillende culturen tegen zaken aan gekeken. Door goed te communiceren en wat ons betreft doordat we ons in hun zienswijzen verplaatsen, komen we tot elkaar.”

Wat volgens Van Vliet helpt, is dat de meeste Nederlandse bedrijven eerder betrokken waren bij de bouw van een DC voor Lidl in Northfleet. Daardoor zijn heel wat aspecten al bekend. “Waar we onder meer ook rekening mee houden, is dat bouwonderdelen die in Nederland worden geproduceerd goed vervoerbaar moeten zijn.”

Hij merkt tot slot op dat er sprake was van een kort en intensief voortraject.

“In juni 2015 kwam de opdracht, in september begonnen de werkzaamheden al. Vanaf dat eerste begin in juni hebben we ingezet op een intensieve communicatie en dat blijven we ook tijdens de werkzaamheden doen.”

“Onze werkzaamheden bestaan uit het ontwerpen en dimensioneren van de begane grondvloer. Dat is een monoliet afgewerkte betonvloer inclusief de wapening. Verder brengen we druklagen aan op de verdiepingsvloeren.”

Om de kwaliteit te garanderen, zegt Toonen, wordt tijdens het storten de consistentie van het beton getest. “We kijken dan of de eigenschappen van het beton niet veranderen.” Bijzonder aspect van de werkzaamheden noemt hij het voldoen aan de Engelse wet- en regelgeving. “We doen wel vaker werkzaamheden in het buitenland. Vanuit die ervaring weten we dat het een beetje afhangt van wie tegenover je zit. Maar er worden nu eenmaal andere eisen gesteld. Wat het ontwerp betreft en dus ook qua regelgeving. We hebben echter heel wat kennis meegenomen van het project in Northfleet, daardoor verloopt alles nu redelijk soepel.”

ANDERE REGELS, ANDERE MATERIALEN Bij de bouw van een nieuw distributiecentrum in het Engelse Southampton zijn, dankzij een Nederlandse aannemer, diverse Nederlandse partijen actief. Die hebben inmiddels ontdekt dat in de Engelse bouwwereld bepaalde zaken nogal afwijken van de onze. Hans de Gier, projectmanager bij technisch dienstverlener Leertouwer, dat de complete elektrotechnische installaties verzorgt, noemt een aantal van die verschillen.

“Allereerst heb je te maken met middenspanning. Dat is voor ons geen dagelijks werk. Daar hebben we een onderaannemer voor ingeschakeld. Daarnaast gebruiken ze andere materialen, zoals draadgoten in plaats van kabelgoten. Niet lastig, maar je moet het wel even doorhebben. En dan is er de andere manier van werken.

Het gehele distributiecentrum wordt gebouwd op basis van BREEAM Very Good.

Voor ons betekent dit bijvoorbeeld dat wij in dit project LED-verlichting toepassen.”

“Gaande het project hebben we onze draai in Southampton goed gevonden en verloopt het geheel soepel”, vertelt De Gier. “Dat heeft ook te maken met het feit dat er volop overleg tussen de partijen is. De meeste Nederlandse partijen kennen elkaar en er is sprake van een prima coördinatie.” Uitdagingen blijven er echter tot het eind, geeft hij aan. Zoals het plaatsen van transformatoren en een noodaggregaat op de verdiepingsvloer. “Het gebouw is nagenoeg dicht, dus dat doen we met een kraan. We vinden voor alles een oplossing.”

Specialist in veelzijdigheid veelzijdigheid Specialis Speciali Specia Speci Spec Spe Sp S Specialist in

( (0413 ( ) ( ) ( ) ( ) T el. el.

T el.

0413 T 36 el.

0413 T 36 el.

69 0413 T 36 el.

69 33 04 T 3 (0413el. ) 36 Tel. T 690413 33T Veghel www.bouwbedrijfvandeven.nl

Tel. (0413) 36 69 33 Veghel www.bouwbedrijfvandeven.nl Specialist in veelzijdigheid

| 19

Kampenringweg 44, Postbus 457, 2800 AL Gouda Telefoon 0182 559770, Website: www.pelecon.nl

WONINGBOUW

ADVIES

UTILITEITSBOUW

RENOVATIE

UW SPECIALIST IN BEDRIJFSVLOEREN

info@vanberlo.com – www.vanberlo.com

ALMERE | CSMART

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Dura Vermeer Bouw Hengelo bv

Nieuwbouw CSMART: maritiem trainingscenter

NAVIGEREN OP HET VASTELAND In Almere wordt momenteel in opdracht van Carnival Corporation gebouwd aan een nieuw Center for Simulator Maritime Training (CSMART). In dit gebouw zullen jaarlijks de 6.500 dek- en technische officieren van het cruisebedrijf worden getraind. CSMART vervangt het voormalige trainingscenter van Carnival Corp. in Almere en wordt twee keer zo groot. Naast het center wordt bovendien een hotel gerealiseerd. Hoofdaannemer is Dura Vermeer Bouw Hengelo.

CSMART en het CSMART Hotel (bestemd voor de bezoekers van het trainingscenter) maken deel uit van de nieuwe gebiedsontwikkeling in Almere Duin waar op termijn ook kantoren, woningen, een haven en een boulevard zullen verrijzen.

Dura Vermeer, zo vertelt projectleider Bart Pigge, kreeg de design & build opdracht in juni 2014.

Een bijzondere opdracht, vooral vanwege de hoeveelheid techniek in het gebouw, zegt hij. “Er komen onder andere vier simulatoren in, evenals les- en trainingsruimten. Net zo bijzonder is dat er voorafgaand aan de bouw een grondkerende constructie is aangebracht die het complex vrijwaart van de gronddruk van een duinlandschap met een hoogte tot tien meter, dat aan drie zijden

rondom is aangelegd. Dat gebeurde van oktober 2014 tot het voorjaar van 2015. Daarna zijn we begonnen met de bouw.”

COMPLEXE AFBOUW Het gebouw waarin CSMART onderdak krijgt, heeft een vierkante vorm en telt vijf verdiepingen.

Het wordt voorzien van een vliesgevel en luifels die als zonwering zullen dienen. Pigge noemt de afbouw een complex onderdeel van de opdracht.

“Vanwege de hoeveelheid techniek en installaties.

Voor de simulatoren en bijbehorende servers is er enorm veel stroom- en databekabeling nodig. En het verzoek was om grote installatiecomponenten niet op het dak maar in het gebouw onder te bren-

gen. Dit, samen met een uitdagende afbouwplanning, maakt dat er tijdens de afbouw de nodige partijen in het center werkzaam zijn en dat zorgt voor diverse logistieke stromen.”

Om dat allemaal in goede banen te leiden, wordt er gebruikgemaakt van een door Dura Vermeer zelf ontwikkeld ‘Last Planner Systeem’, gebaseerd op lean-principes. Iedere dag wordt van tevoren ingepland en er vinden wekelijkse evaluaties plaats. “De logistieke component van de levering van de materialen hebben we bovendien uit handen gegeven. Dat wordt verzorgd door BMN. Die hebben een hub in Almere van waaruit justin-time wordt aangeleverd, tot op de werkplek.”

VOORTVAREND Pigge geeft aan dat de bouw van het hotel, gestart in april 2015, voortvarend gaat. Halverwege dit jaar moet het hotelgebouw klaar zijn. “Een behoorlijk strakke planning. Het gaat hierbij om een engineer & build opdracht. Binnen acht weken waren we van schetsontwerp naar bouwaanvraag. ›

| 21

ALMERE | CSMART

Projectinfo STANDAARD OPLOSSING ZORGT VOOR GEWENSTE RESULTAAT In Almere wordt op dit moment hard gewerkt aan de realisatie van een nieuw maritiem trainingscentrum inclusief hotel. Het CSMART (Center for Maritime Training) vervangt de vorige locatie Carnival Corp. Deze nieuwbouw is onderdeel van de gebiedsontwikkeling Almere Duin waar diverse kantoren, woningen en hotels gerealiseerd worden.

Met de ruwbouw zijn we begin februari op de negende van de in totaal elf verdiepingen. Binnenkort beginnen we met de afbouw en eind juni leveren we naar verwachting op.” Het hotelgebouw – dat gebouwd wordt op een tweelaagse parkeergarage – is in techniek niet heel complex, aldus Pigge. “Vanwege het transparante karakter komen er wel heel grote glaspanelen in. Die moeten met de grootste zorg worden aangebracht en zeker op grotere hoogte is de wind samen met de ‘verticale’ planning de belangrijkste factor om rekening mee te houden. Maar goed, zo heeft ieder project zijn uitdagingen; dat hoort erbij.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Carnival Corporation ARCHITECT Architectenbureau Paul de Ruiter Amsterdam HOOFDAANNEMER Dura Vermeer Bouw Hengelo CONSTRUCTEUR Van Rossum Raadgevende Ingenieurs Amsterdam (trainingscentre), Luccassen Bouwconstructies (hotel)

Zowel voor het vijf verdiepingen tellende trainingscenter als het bijbehorende hotel (voor gasten van deze opleidingslocatie) kreeg Schindler BV de opdracht om liften te plaatsen.

De aannemer van het project Dura Vermeer Bouw koos na een aanbesteding voor deze liftspecialist. Directeur Nieuwbouw & Moderniseringen Rob Jue vertelt over de keuzes die zijn gemaakt.

Schindler laat de komende weken vijf liften plaatsen in het hotel; in het trainingscenter zelf zijn er inmiddels twee geplaatst. “Er was een Programma van Eisen opgesteld waaraan we moesten voldoen”, begint Jue zijn uitleg. “Nee, daarin stonden geen heel aparte zaken met betrekking tot de capaciteiten van de liften. Er is gekeken naar de gebouwen, de bezetting gedurende bepaalde momenten op een dag plus de reistijden. De enige eisen die er waren, hadden betrekking op brandveiligheid. In het hotel is gekozen voor drie standaard passagiersliften, type 3300 die passen bij de architectuur van het gebouw. Daarnaast leveren we twee modulaire liften, type 5500, die nog beter aan te passen zijn aan de wensen van de klant. Die wensen hebben betrekking op energieverbruik, besturing, uitvoering en gebruik in geval van brand. Bij het hotel voldoen deze dan ook aan de eisen van de brandweer conform de norm NEN 81-72. Van dit type zijn ook twee exemplaren in het trainingscentrum zelf geplaatst.”

In principe was deze opdracht bij CSMART een redelijk gebruikelijke opdracht voor het team van Schindler. “Wij hebben met onze standaard oplossing een prima resultaat neergezet. Bij tachtig procent van onze opdrachten kunnen wij met deze types volstaan.” Ook als het gaat om liftinterieur – denk aan wandbekleding, LED-verlichting en tableaus – biedt Schindler voldoende keuzemogelijkheden, zodat ook op dit vlak bij zowel het hotel als het trainingscentrum een prima oplossing is ontwikkeld. "Architecten hebben met ons aanbod altijd voldoende keuzemogelijkheden om tot het gewenste resultaat te komen.”

| 23

DEN HAAG | Thorbecketoren

UNIEK STAALTJE BOUWKUNDE IN DE HOFSTAD Momenteel vindt in Den Haag Zuid-West een uniek bouwproject plaats. Op de hoek Laan van Meerdervoort-Thorbeckelaan krijgt de Thorbecketoren een nieuwe bestemming. Het voormalige kantoorpand wordt door consortium Akor Bouw en Vastbouw getransformeerd tot 116 luxueuze appartementen, met commerciële ruimten in de plint. Appartementengebouw Bellavista wordt in september 2016 opgeleverd, twee proefwoningen zijn inmiddels klaar.

De naam heeft het nu achttien verdiepingen tellende pand te danken aan het fenomenale uitzicht. “Het staat op een fraaie plek, vlakbij strand en zee”, vertelt Ernest Melssen, commercieel manager West-Nederland bij Vastbouw. “Bovendien is het in Den Haag een bekend gebouw, waarin prachtige appartementen komen. We hebben hier echter ook te maken met een krappe locatie, zeewind, hoge kosten én een nabijgelegen winkelcentrum dat tijdens de transformatie open moet blijven. Creatief bouwen was dus een must. Daarom hebben we geen steigers gebruikt en zijn we van binnenuit gaan werken. Een huzarenstukje, uniek in Nederland, dat kostenbesparend werkt!”

STABILITEIT Om dit te kunnen volbrengen, heeft het consortium van bovenaf, in het midden van de uitgeholde toren, een kraan laten zakken tot op de dertiende verdieping.

Van daaruit kon de aannemer meteen starten met het slopen van de zware prefab betonnen elementen aan de buitenzijde. Mede daardoor kon het pand opgetopt worden van zestien naar achttien verdiepingen, een eis van de opdrachtgever. Melssen: “Gelukkig maken de superdegelijke hoofddraagconstructie en de goede kwaliteit van beton en funderingen deze unieke bouwmethode mogelijk. Wel moet je bij dit soort hoogbouw opletten met het (ver)plaatsen van gewichten, zoals liftschachten en balkons. En moet je bij het monteren van de gevel voortdurend rekening houden met eventuele windsnelheden.” Uitvoerder Jos Nijsink bevestigt dit. “Afhankelijk van de windrichting worden de werkzaamheden aan de gevel uitgevoerd, want vanaf windkracht vijf lukt dat niet meer. Vooral met het verwijderen en aanbrengen van glas moet de windrichting in de gaten gehouden worden.”

Het heeft allemaal te maken met stabiliteit, één van de belangrijkste staaltjes techniek in dit project, vindt Nijsink. “De stabiliteit moest worden aangepast, omdat op de bovenste zes lagen geen acht woningen komen, zoals in de rest van de toren, maar zes. Daardoor komen de stabiliteitswanden niet boven elkaar te staan en moesten we een nieuwe wapening aanbrengen. Om voldoende stevigheid te realiseren, hebben we in bestaande vloeren op de derde en dertiende verdiepingen sleuven gefreesd, waarin we trekbandwapening hebben aangebracht.”

24 |

DEN HAAG | Thorbecketoren

Projectinfo STEIGERLOZE MONTAGE ZONDER EXTRA ONDERSTEUNINGEN Niets is onmogelijk. Dat is het uitgangspunt van Kuijpers Uitvoering & Advies B.V. uit Odiliapeel. Dit blijkt ook duidelijk uit de werkzaamheden die het bedrijf aan de Thorbecketoren in Den Haag verricht. Kuijpers zorgt hier voor de montage van de architectonische prefab gevelelementen en de balkons, waarbij een unieke en innovatieve werkwijze wordt toegepast.

“Het bijzondere van dit bouwproject is dat we alles steigerloos en zonder extra ondersteuningen vanaf de bestaande vloeren monteren”, vertelt eigenaar Jeroen Kuijpers. “Omdat er kosten bespaard moesten worden, hebben we deze efficiënte oplossing bedacht, samen met Decomo, een Belgische onderneming waarmee we regelmatig samenwerken. Mede hierdoor hebben we de opdracht gekregen.”

Kuijpers brengt de betonnen prefab onderdelen zoals balkons en gevelelementen aan, evenals de verankeringssystemen. Daarnaast geeft het bedrijf advies en begeleidt het de montage van begin tot eind. Dus vanaf de tekentafel tot en met de bevestiging aan het pand. Daar wordt vanaf de vloer gewerkt. De kraanmachinist brengt de betonnen gevelelementen van anderhalf tot vijf meter lang in de juiste positie. Vanaf de vloer worden ze opgevangen, begeleid en aan de binnenzijde van de gevel stevig met bouten bevestigd. De gevelelementen en balkons rusten op een stalen console die via eenvoudige lijmankers verankerd is aan de bestaande randbalk. Door hierbij extra aandacht aan het verloop van folies te besteden, wordt een lucht- en waterdicht geheel gegarandeerd.

Kuijpers Uitvoering & Advies bestaat sinds 2014. Het bedrijf houdt zich bezig met het bedenken en bieden van oplossingen op het gebied van prefab montage in de bouw. www.kuijpers-una.nl

oude situatie

BALKONSYSTEEM Ook de balkons hebben invloed op de stabiliteit van het geheel. Daarvoor is een ongebruikelijk ophangsysteem toegepast, waarbij de balkons van binnenuit zijn bevestigd. Ze hangen aan consoles die via zware ijzers op de vloeren zijn gemonteerd. Omdat Akor-Vastbouw geen risico wil lopen, zijn de balkons op duizend kilo per vierkante meter getest, terwijl tweehonderd kilo normaal is. Voor de balkons is F4-staal gebruikt. Er zijn meerdere typen balkons die allemaal prefab worden aangeleverd.

Adjunct-directeur Wim Lensink van Vastbouw is nu al trots en tevreden. “Begin maart zijn we van onderaf al met de afbouw begonnen, terwijl het dak nog open was. Eind april is alles glas- en waterdicht. De afbouw zal voor de bouwvak gereed zijn; de oplevering volgt erna. Samen met alle partijen werken we aan een mooi eindresultaat. Het is een project waarbij we veel geleerd hebben dat we bij toekomstige projecten weer kunnen toepassen.” Kortom, Bellavista is een uniek staaltje bouwkunde, of moet je zeggen: bouwkunst? ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE

Urban Interest Rijnboutt Bouwcombinatie Akor-Vastbouw maart 2015 – september 2016

| 25

• projectbegeleiding civiele & utiliteitsbouw • montage prefab elementen • montage architectonische prefab elementen • montage composiet gevelbekleding We bieden u een deskundige oplossing voor de prefab montage in diverse moeilijkheidsgraden.

Gruttostraat 2 5409 AM Odiliapeel T 0413-304411 W www.kuijpers-una.nl E info@kuijpers-una.nl

735066_kuijpers.indd 1

21-03-16 09:22

DECOMO, uw gevel in beton …

Architectonisch beton staat garant voor een creatieve en duurzame oplossing voor uw gevel in prefab elementen, toegepast in zowel residentiële bouwprojecten, utiliteitsgebouwen als kantoorgebouwen. Met meer dan 35 jaar ervaring, is DECOMO de specialist inzake de productie van dit kwalitatief en uiterst hoogwaardig betonproduct op maat, dat tevens constructief kan worden aangewend. Wij bieden reeds vanaf de ontwerpfase van uw bouwproject een professioneel advies met aandacht voor een maximale integratie van functies in één prefab concept. Ontdek de voordelen van onze aanpak bij de uitvoering van uw DECOMO gevel in beton.

DECOMO, your facade in concrete ...

Architectural precast concrete provides a creative and durable solution for your facade, greatly utilised in residential building projects, infrastructure schemes, as well as commercial buildings. Drawing from more than 35 years of experience, DECOMO is the expert in producing bespoke concrete products of the highest quality that can be also used for structural load-bearing as well as non-structural solutions. We offer professional advice from the earliest conceptual design of your building project, looking to maximise the opportunities for coordination/integration within the overall building. Discover the advantages of our approach when planning your DECOMO facade in concrete.

www.decomo.be

26 | DEC0699-Decomo-adv-A5.indd 1

2/03/16 11:10

DEN HAAG | Thorbecketoren

Projectinfo EEN NIEUWE GEÏSOLEERDE GEVEL, ZONDER STEIGERS

kanten en balustrades van de balkons te boucharderen, worden de voegen onzichtbaar en krijgt elk element een mooie monoliete uitstraling. Deze bewerking van het beton gebeurt met de bestaande polijstmachine en vormt een mooie aanvulling op het bestaande productassortiment”, besluit Hulstaert.

Het Belgische Decomo N.V. ontwerpt en produceert prefab elementen in architectonisch beton en verkoopt veelzijdige en innovatieve oplossingen op het gebied van gevels en buitenruimtes.

“We leveren maatwerk en geen standaardproduct”, vertelt Werner Hulstaert, accountmanager Nederland. De transformatie van de Thorbecketoren is daar een goed voorbeeld van. Bij dit project heeft Decomo samen met Kuijpers Uitvoering & Advies een efficiënte aanpak ontwikkeld in verband met de materialisering van de gevels en de constructie van de buitenruimtes. Hulstaert: “Het is een niet eerder vertoonde methode waarbij zonder steigers een gestript gebouw van een nieuwe geïsoleerde gevel wordt voorzien. Met behulp van acht boorankers worden de nieuwe prefabbalkons in de bestaande vloerbalken verankerd. Dit is nodig om de draagkracht en het skelet van de toren intact te kunnen laten en om kosten te besparen.”

Fraaie en chique uitstraling “We gebruiken voor de gevels architectonisch beton dat grotendeels uit natuursteengranulaten bestaat”, vervolgt Hulstaert. “Dit beton geven wij een nabewerking door de buitenzijde te stralen met een inert grit. Hiermee verdwijnt de toplaag en wordt het Noors wit marmer aan het oppervlak zichtbaar. Dit geeft de gevels een fraaie en chique uitstraling.”

Dat laatste geldt ook voor de buitenruimtes. Bij het bewerken daarvan heeft Decomo eveneens een vernieuwende techniek toegepast. “Door de betonnen onder-

756 DUURZAME DEUR-KOZIJNCOMBINATIES Voor het project Thorbecketoren in Den Haag levert en monteert Theuma 756 duurzame deur-kozijncombinaties inclusief bijbehorend hang- en sluitwerk.

De toegepaste EBC-lakdeuren zijn zeer krasbestendig en de duurzaamste deuren op de markt. De deuren zijn FSC®-gecertificeerd en worden geproduceerd zonder gebruik van fossiele brandstoffen en grotendeels op basis van eigen opgewekte zonne-energie. Met de toenemende vraag naar duurzaamheid en gebouwcertificatie BREEAM en LEED is dit een grote troef.

Ook bij dit project levert en monteert Theuma volgens het Total Service Concept.

Het bedrijf neemt de bouwer en de werkvoorbereiding taken uit handen. Dit houdt in dat Theuma vanaf de plattegronden de behoefte aan kozijnen en deuren vaststelt. Hierna worden de relevante uittrekstaten per bouwdeel, woningtype en bouwnummer voorbereid. Tijdens de montage regelt het bedrijf de coördinatie op de bouwplaats, de montage van de deuren en kozijnen en het hang- en sluitwerk.

Zo beschikt de klant altijd over de juiste deur-kozijncombinatie, op de juiste plaats en op het juiste moment.

Kies duurzaam, kies Theuma Duurzame deur-kozijncombinaties voor al uw projecten • FSC®-gecertificeerde deur-kozijncombinaties inclusief hang- en sluitwerk, ook voor koperskeuzeprojecten • Uniek: geproduceerd met 100% hernieuwbare energie, waaronder energie uit ons eigen zonnepanelenpark • Onze deurenpersen werken op warmte-energie afkomstig van onze ultramoderne houtverbrandingsoven • Energiezuinigst productieproces ter wereld voor EBC-lakdeuren: 66% minder energieverbruik t.o.v. van UV-lakdeuren • Geattesteerde technische deuren en kozijnen in rook-, brand-, geluid- en/of inbraakwerende uitvoeringen • Indien gewenst nemen wij de werkvoorbereiding, coördinatie op de bouwplaats en montage van u over Kijk voor meer informatie op www.theuma.nl

| 27

ROTTERDAM | Markthal

©Ossip van Duivenbode

NIEUW ICOON VOOR ROTTERDAM ©Ossip van Duivenbode

28 |

Rotterdam is een nieuw icoon rijker: Markthal Rotterdam. Op een historische plek aan de Binnenrotte, direct naast station Blaak en de grootste buitenmarkt van het land, is de eerste overdekte versmarkt van Nederland gebouwd. De Markthal bestaat uit een enorme afgesloten marktvloer op straatniveau omgeven door een boog met appartementen. De vorm, kleurrijke binnenzijde en de hoogte maken de Markthal tot een bijzonder schouwspel. Het unieke van het ontwerp schuilt niet alleen in de vorm en omvang, maar vooral in de wijze waarop de verschillende functies bij elkaar zijn gebracht. Nergens ter wereld is de combinatie van een grote overdekte versmarkt, foodwinkels, horeca, een supermarkt, woningen en een ondergrondse parkeergarage onder één dak te vinden.

ROTTERDAM | Markthal

In oktober 2004 won het team van ontwikkelaar Provast en architectenbureau MVRDV de prijsvraag voor het ontwerp en bouwen van een markthal aan de Binnenrotte, opgezet door de gemeente Rotterdam. De gemeente wilde de bestaande buitenmarkt uitbreiden met een overdekte markt. Want door de strengere Europese regelgeving mogen gekoelde, verse etenswaren in de nabije toekomst niet meer in de open lucht worden verkocht. Daarnaast wilde de gemeente het aantal bewoners van de binnenstad vergroten, om zo meer draagkracht te hebben voor de voorzieningen in de binnenstad.

Het gebouw moest een open karakter krijgen om veel publiek naar binnen te trekken. Tegelijk moest de hal worden afgesloten aan de kopse kanten omwille van tocht en regeninval.

Om de afsluiting zo transparant mogelijk te houden, werd gekozen voor een kabelnetgevel die extreem weinig storende constructie elementen nodig heeft. Door de kabelnetgevel is het kunstwerk in de hal van buitenaf goed te zien, de vormen en kleuren nodigen publiek uit om dichterbij te komen.

De Markthal is een gebouw zonder achterkant, aan alle kanten van het gebouw zijn ingangen of etalages. De distributie van de hal, de winkels en horeca is daarom ondergronds opgelost. Voor bewoners heeft de Markthal aan de buitenkant zes ingangen die naar liften en dubbele trappenhuizen leiden. ❚

©Daria Scagliola/Stijn Brakkee

©Daria Scagliola/Stijn Brakkee

| 29

ROTTERDAM | Markthal

©Daria Scagliola/Stijn Brakkee

©Ossip van Duivenbode

©Ossip van Duivenbode

©Ossip van Duivenbode

MARKTHAL ROTTERDAM SLEEPT ARCHITECTUURPRIJS IN DE WACHT De spectaculaire gewelfde Markthal van Rotterdam maakt duidelijk indruk op meer mensen dan alleen zijn bezoekers. Het 100.000 vierkante meter grote, voor gemengd gebruik bestemde gebouw – dat onder andere 228 appartementen, een honderdtal marktkraampjes, een supermarkt, restaurants en 1.200 parkeerplaatsen herbergt – sleepte onlangs de prestigieuze Rotterdam Architectuurprijs in de wacht.

De buitenmantel van het gebouw dat werd ontworpen door het Nederlandse architectenbureau MVRDV, bevat 10.000 vierkante meter Guardian SunGuard® SuperNeutral® 70/41- en Guardian ExtraClear®-glas. Dit glas is zowel voor de ramen van de appartementen als elders gebruikt. Het Duitse bedrijf Hero-Glas Veredelungs GmbH fabriceerde alle isolerende beglazingen en het Nederlandse glasbedrijf AKS Bouw BV stond in voor de gevel.

Guardian SunGuard SN 70/41-glas biedt een uitstekende selectiviteit – een erg hoge lichttransmissie in combinatie met lage zontoetreding. De multifunctionele coating vermindert de behoefte aan kunstlicht en biedt een uitstekende bescherming tegen de zon, gecombineerd met een voortreffelijke thermische isolatie.

De Rotterdam Architectuurprijs wordt georganiseerd door AIR, het architectuurcentrum van Rotterdam, dat als doel heeft de architectuurstandaard in de stad te verhogen en een identiteit te creëren voor Rotterdam. De uitreiking van de prijs vond plaats 16 december 2015. Volgens de jury levert de Markthal een grote bijdrage aan de huisvesting in Rotterdam en stelt het individuen in staat ‘zich te vestigen in een feestelijke, multifunctionele ruimte met een marktfunctie, winkels en restaurants’.

Daarbij roemt de jury de iconische uitstraling van het pand. ‘Het is een aanwinst voor de stad.’ ❚

©Daria Scagliola/Stijn Brakkee

30 |

HOOFDDORP | AQUAradius

Tekst | Jerry Helmers Beeld | Ter Steege Bouw

COLLECTIEF PARTICULIER OPDRACHTGEVERSCHAP IS IN OPKOMST IN DE STEDENBOUW Dat de markt zelf wil beslissen wat en hoe er wordt gebouwd, past geheel in de maatschappelijke tendens van liberalisering en absolute keuzevrijheid. Natuurlijk drukken ondernemende aannemers nog steeds hun stempel op de Look and Feel van bouwend Nederland, maar meer en meer neemt de markt het initiatief.

Bert Blaazer, projectleider bij Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen BV, zit op dit moment in de afrondende fase van zo’n bijzonder project, waarbij Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) de basis was. AQUAradius is het eerste CPO-project van deze omvang in gestapelde bouw in Nederland. “Hier zijn nieuwe soortgelijke opdrachten uit voortgekomen, want er zijn maar weinig partijen die soortgelijke ervaring hebben als wij hebben

opgedaan in dit unieke project”, zegt hij. “We zijn in Hoofddorp waar de definitieve oplevering van dit appartementencomplex – met levensloopbestendige woningen – haar voltooiing nadert. Het gaat om 58 appartementen voor 50- en 60-plussers. Zij hebben het complex laten bouwen met maar één doel: de bewoners willen nooit meer verhuizen en als onverhoopt de zorgvraag of -indicatie toeneemt, dan kunnen de woningen door eenvoudige aanpas-

singen makkelijk worden opgeschaald. Een mooi vooruitzicht voor de aanstaande senioren.”

ZOVEEL MENSEN, ZOVEEL WENSEN “Het is een buitengewoon interessant proces geweest. Want als je 58 verschillende woningen volgens het CPO-principe bouwt, dan heb je ook écht 58 verschillende woningen”, vertelt Blaazer.

“Zoveel mensen, zoveel wensen. ›

| 31

tsbouwvastgoed.nl

Wilt u een bouwer én een betrokken partner?

De bouwsector is definitief veranderd. Opdrachtgevers met ideeën zoeken ontwikkelaars/bouwers die de tijdgeest vatten en die hen op maat kunnen ontzorgen. Om deze ideeën op de ideale manier te realiseren, moeten alle aspecten van de plannen soepel en krachtig samenvallen. Van ontwikkeling en realisatie tot en met beheer, onderhoud en financiering. Dat is dan ook precies wat u van ons kunt verwachten.

Van idee tot ideaal Ter Steege Bouw Vastgoed

HOOFDDORP | AQUAradius

De logistieke processen moesten we dus anders inrichten. Ja, er zat daar wel enige complexiteit in.

Want het aantal werkuren per woning kan nogal verschillen. De één wil gestukadoorde plafonds, de ander heeft sierpleisterwerk en ook de badkamers en keukens verschillen in extremen. Daardoor ontstaan verschillende tijdschema’s per woning. Want ook al lijkt de woning op het eerste gezicht identiek: de wandcontactdozen zijn letterlijk per woning op een andere plek gemonteerd. Echt verschillend dus.

Precies om die redenen van diversiteit in de afbouw, is het van groot belang dat de communicatie met alle leveranciers wordt geoptimaliseerd.”

Het levensloopbestendige aspect is volgens Blaazer prima gelukt. “Alle galerijen zijn breed genoeg; er kunnen zelfs – als het moet – twee rolstoelen passeren. Maar ook in de woningen zelf is er volop ruimte gecreëerd door bredere doorgangen, veel schuifdeuren en vooral extra vierkante meters in de badkamer.” De senioren hebben nadrukkelijk aan de toekomst gedacht, want het gebouw is energieneutraal. Dat wil zeggen dat voor verwarming, koeling, en elektragebruik het complex zelfvoorzienend is door onder andere een warmtekoudeopslag in de bodem en zonnecollectoren op het dak.

UNIEKE PRESTATIE Volgens Blaazer zijn de bewoners tevreden. “Ik weet niet of ze zich realiseren dat ze een unieke prestatie hebben geleverd”, zegt hij. “Want de meeste bewoners hebben geen achtergrond als bouwer of als ontwikkelaar. Maar de bevlogenheid was bijzonder. Natuurlijk hebben we als professionals een belangrijke rol in een dergelijke grootschalige ontwikkeling, maar de bewoners wisten precies wat ze wilden en men hield ook goed een vinger aan de pols bij alle werkzaamheden die wij verrichtten.

Zelf waardeer ik het proces met een dikke 7,5. Ruim voldoende dus. We hebben er veel leermomenten in gehad en die nemen we dan ook mee naar volgende projecten die bij ons nu op stapel staan.

Het interessante is bovendien dat de opdrachtgevers van die nieuwe projecten ook hier in Hoofddorp zijn wezen kijken. Omdat ze vernamen – en dus ook letterlijk nu hebben ervaren – dat er hier echt iets bijzonders is gebouwd.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP CONSTRUCTEUR UITVOERING INSTALLATIE

BOUWPERIODE

Collectief Particulier Opdrachtgeverschap door AQUAradius ARX Hengelo (gld.)

Ingenieursbureau Bartels, Veenendaal Ter Steege Bouw Vastgoed Rijssen BV Schouten, Zwaag Juni 2014 – begin 2016

‘WAT WIJ WILDEN, HEBBEN WE GEKREGEN’ Het echtpaar John Schönhage (78) en Ans Schönhage-de Vries (76) is vrij snel na de oplevering in het complex gaan wonen. “We zijn er echt ontzettend blij mee,” zegt Schönhage. “Ja, het is een lange periode geweest, die veel energie heeft gekost. Het hele ontwikkeltraject heeft zes jaar geduurd. Maar eerlijk is eerlijk: wat wij wilden, hebben we hier gekregen. Een prachtige woning op maat.” Zijn echtgenote is blij met het feit dat er veel invloed kon worden uitgeoefend op het eindresultaat. “Het ging stapje voor stapje maar geloof me: wij zijn gelukkige bewoners. En…. we hebben hier ook leuke buren!”

| 33

ZUTPHEN | Groenmarkt en Marspoortstraat

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Studio DL

Natuurlijke verlichting geeft Zutphense binnenstad cachet De herinrichting van de Groenmarkt en de Marspoortstraat in Zutphen, die het historische stadscentrum met de IJsselkade verbinden, nadert zijn voltooiing. In verschillende fases zijn hier onder andere het voetgangersgebied vergroot, extra terrassen voorzien en nieuwe, meer licht doorlatende bomen geplant. Daarnaast is de verlichting vervangen door natuurlijke, duurzame LED-verlichting in een witte kleur, die moet zorgen voor meer sfeer ĂŠn veiligheid in de stad, evenals voor een besparing in het energieverbruik.

34 |

ZUTPHEN | Groenmarkt en Marspoortstraat

goed bouwteam vormen. Jan-Martijn van der Stouwe van ZIUT zorgt ervoor dat de stad krijgt wat ons aan de voorkant is beloofd.”

AANGENAAM LICHTBEELD Om Zutphen als ‘torenstad’ meer gezicht te geven, worden de komende jaren ook de meeste torens van de stad aangelicht, vertelt collega en projectleider Mirjam Jebbink. “Hiervoor heeft Studio DL – aanvullend op het openbare verlichtingsplan – een specifiek lichtplan opgesteld.”

De eerste toren die wordt aangelicht, betreft de Wijnhuistoren. Een project dat gelijktijdig met de herinrichting van de Groenmarkt en de Marspoortstraat wordt aangepakt. De oude halogeenverlichting wordt vervangen door LEDarmaturen van Erco, die het pand in verschillende verlichtingstemperaturen aanschijnen. “Voor het bovenste deel is gekozen voor een temperatuur van 4.000 Kelvin”, vertelt Hofstede. “Naar onderen toe wordt die verlichting steeds warmer, wat zorgt voor een aangenaam lichtbeeld. Alle verlichting wordt gekoppeld aan een lichtmanagementsysteem, zodat we de verlichting naar wens kunnen regelen.

Bijvoorbeeld tijdens evenementen is dit heel interessant.” In de toekomst wil Zutphen toe naar een lichtmanagementsysteem voor de hele stad, vertelt hij. “De verlichting op de Groenmarkt en Marspoortstraat is hier al op voorbereid.”

De Zutphense binnenstad kent een grote verscheidenheid aan verlichting. Doordat ieder project geoorloofd was zijn eigen verlichting te kiezen, is door de jaren heen een bonte mix van armaturen en lichtkleuren ontstaan, vertelt Jan Hofstede, projectleider Infra bij de gemeente Zutphen, met als specialisme Openbare Verlichting. “Om hier meer eenheid in te creëren, hebben we een jaar geleden het Masterplan Openbare Verlichting opgesteld, dat met de herinrichting van de Groenmarkt en de Marspoortstraat direct handen en voeten heeft gekregen.”

NATUURLIJK LICHT In het Masterplan, dat samen met Studio DL en een werkgroep van bewoners en ondernemers is ontwikkeld, is natuurlijk licht het uitgangspunt. Licht dat op een eerlijke manier de kleurrijke omgeving van

Zutphen laat zien, zonder dominant aanwezig te zijn. Het eerste verlichtingsplan volgens het Masterplan is gemaakt voor de herinrichting van de Marspoortstraat en de Groenmarkt. De verlichting wordt hier geleverd door armaturen met een moderne, van smal naar breed uitlopende kap, die knipogen naar de schemerlampen van vroeger.

“Daarnaast is op de Groenmarkt gekozen voor overspanningsbelichting. Een bewuste keuze, want we wilden de ruimte van het plein graag vrijlaten, maar het plein toch volledig verlichten. De overspanning bestaat uit een drietal kabels met kleine LED-lampjes, die naar beneden uitschijnen.”

Een goed Masterplan is één, de vertaling naar de praktijk is twee, meent Hofstede. “Want hoe vertaal je alle ideeën naar de juiste techniek? Hiervoor hebben we ZIUT benaderd, met wie we een zeer

EEN GOED LICHTPLAN IS ONZICHTBAAR Parallel aan de herinrichting van de Groenmarkt en Marspoortstraat, heeft Jebbink – in nauw overleg met het team Openbare Ruimte – een toetsingskader opgesteld om de nieuwe en vervangende verlichting voor de historische stad te toetsen.

“Hierbij werd niet alleen gekeken naar de hoeveelheid licht, maar vooral ook naar wát voor licht nodig is om de historische binnenstad optimaal tot zijn recht te laten komen. Want wit of geel licht zorgt voor een heel andere beleving. Datzelfde geldt voor de richting waarin de verlichting schijnt.”

De conclusie? “Een goed lichtplan is onzichtbaar.

Omdat het klopt. Natuurlijk licht – het uitgangspunt in Zutphen – versterkt de omgeving zonder dominant te zijn.” ❚

| 35

RIDDERKERK | Quooker

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Bouwbedrijf Van de Ven BV

‘Uitbreiding voor groeiend bedrijf is duurzame investering’ De afgelopen jaren is Quooker, producent van kokend-waterkranen, flink gegroeid. In vier jaar tijd verdubbelde zowel de omzet als het aantal medewerkers. Het bestaande magazijn, de productieruimte en kantoren in hartje Ridderkerk dienden daarom fors te worden uitgebreid.

Bouwbedrijf Van de Ven BV leverde de nieuwe bouwdelen in december op. “Hoogwaardig afgewerkt en geoptimaliseerd voor de opdrachtgever”, vertelt projectleider Kees Fransen.

36 |

De bouwkundige werkzaamheden ten behoeve van de uitbreiding zijn door Bouwbedrijf Van de Ven in opdracht genomen inclusief installaties en coördinatie. “Een vorm van aannemen die bij dergelijke projecten wel meer voorkomt, omdat de installatietechnische aspecten een belangrijke rol spelen in engineering en logistiek”, zegt Fransen.

“In dit geval heeft Quooker, een partij met korte lijnen en een duidelijke visie, ervoor gekozen niet voor een BREEAM-certificaat te gaan, maar de middelen die daarvoor nodig zouden zijn in het gebouw te investeren.” De uitbreiding heeft een uitgebreid kantoordeel, is hoogwaardig afgewerkt en kent vele duurzame componenten, zoals zonnepanelen, LED-verlichting en een innovatief klimaatbeheersingssysteem. “De kantoren zijn bijvoorbeeld niet alleen met vloerverwarming uitgerust, maar worden ook individueel geklimatiseerd. Tevens zijn er fitnessvoorzieningen voor het personeel in het gebouw opgenomen. Quooker wil met dit pand graag vooroplopen. Zoals het ook doet met zijn producten, die je inmiddels in veel luxe nieuwbouwkeukens terugziet. Wij hebben onze rol kunnen spelen in de detaillering van het ontwerp, bijvoorbeeld met het afbouwconcept. De platen voor de vurenhouten wandafwerking van de kantoren zijn bijvoorbeeld op maat op de locatie aangeleverd – volledig gecoat en waar nodig geperforeerd ten behoeve van de akoestiek.”

RIDDERKERK | Quooker

STAALCONSTRUCTIE De nieuwbouw in Ridderkerk telt met een kleine 6.000 m² meer dan een verdubbeling van het bestaande bruto vloeroppervlak. De uitbreiding is gerealiseerd tegen het bestaande bedrijfspand in de Gieterijstraat aan en heeft een industrieel karakter. Fransen: “Het kantoor en de productie-

ruimte bestaan uit drie bouwlagen. Het pand is traditioneel gefundeerd en opgebouwd met een staalconstructie voorzien van sandwichpaneelgevels. De architectuur van de buitenkant en de hoofdopzet van het gebouw zijn sober en doelmatig; het gebouw oogt stoer. Vanbinnen is het daarentegen veel zachter en verfijnder, onder

andere dankzij toepassing van veel houten materiaal. De timmerlieden van Van de Ven konden flink aan de slag.”

BETONDAKEN “In de afwerking zitten wederom fijne details: de kantoren krijgen betondaken in plaats van staaldaken, vanwege de klimaatbeheersing. De gewenste eindafwerking met FPO-dakbedekking is op elk dakdeel toegepast. Uitdagend was dat de nieuwbouw nauwelijks haakse hoeken kent.

De betondaken zijn geïsoleerd met isolatiemortel in plaats van traditioneel isolatiemateriaal, waardoor toch een hoogwaardige afschotlaag kon worden gerealiseerd. In dit soort zaken kunnen wij een opdrachtgever met onze ervaring goed adviseren en Quooker staat daarvoor open.”

Het magazijn is voorzien van een vloer geoptimaliseerd voor de stellinginrichting en een entresolverdieping. “Apparatuur en stellingen werden tijdens de bouw al geïnstalleerd, zodat de productie zo snel mogelijk kon worden gestart. Het bestaande pand heeft geen moment last gehad van de uitbreidingswerkzaamheden. Omdat wij de volledige coördinatie hadden over de onderaannemers hebben wij hier soepel kunnen werken, terwijl het eindresultaat voor de opdrachtgever is geoptimaliseerd.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP

UITVOERING INSTALLATIES

BOUWPERIODE PROGRAMMA

Quooker 3D0D Buro voor Architectuur (interieur-ontwerp Studio Ina Matt) Bouwbedrijf Van de Ven BV Terberg Totaal Installaties (E), Van Thiel Optimaal (W) januari 2015 – december 2015 5.995m² bvo

| 37

RIDDERKERK | Quooker

Maximale brandveiligheid Quooker De verkoop van kokend-waterkranen van Quooker groeit explosief. Om de vraag bij te kunnen benen, nam Quooker in januari dit jaar de tweede uitbreiding in zes jaar tijd in gebruik. Dit nieuwe pand is tegen het bestaande complex aan gebouwd en herbergt ruimte voor productie, opslag en kantoorruimte.

De ruimten zijn gecompartimenteerd met Hebel brandwanden. Deze zijn aan weerszijden van de stalen draagconstructie met smeltankers bevestigd. De constructie kan zo aan de brandzijde deformeren. Bij een brand in de opslag- of productiehal, blijven de kantoren en de voor Quooker zeer belangrijke R&D-afdeling dus onaangetast.

De Hebel brandwanden zijn bovendien tot maar liefst 360 minuten bestand tegen branddoorslag en brandoverslag (WBDBO). Dat is maar liefst zes keer langer dan het Bouwbesluit voorschrijft.

Hebel brandwanden zorgen zo voor maximale brandveiligheid. Daarmee draagt het bedrijf bij aan de bedrijfscontinuĂŻteit van Quooker en aan de veiligheid van zijn medewerkers.

Bij het ontwerp van het eerste nieuwbouwdeel waren de zeer goede brandwerendheid, het sterke geluidsabsorberende vermogen en de warmteaccumulerende eigenschap redenen voor architect Rob Smits (3D0D) om voor Hebel cellenbeton

38 |

te kiezen. Smits raakte destijds overtuigd van de eigenschappen van Hebel na een gesprek met Xella en het zien van branddemonstratiefilmpjes.

Toen hij vorig jaar de opdracht kreeg een ontwerp te maken voor de tweede uitbreiding, was zijn keuze dus snel gemaakt. â?š

NIJVERDAL | Nieuwbouw Niverplast

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Bouwbedrijf Nieuwenhuis

Nieuwbouw Niverplast in Nijverdal

‘Natuurlijk gebouw in een natuurlijke omgeving’ Niverplast bv maakt en ontwikkelt verpakkingsmachines en complete verpakkingslijnen voor met name de voedingsmiddelenindustrie. In Nijverdal wordt momenteel gewerkt aan een nieuw bedrijfsgebouw.

Opvallend zijn de ronde vorm en de rol die de principes van de Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler spelen.

De nieuwbouw is voor Bouwbedrijf Nieuwenhuis een turnkey-project, vertelt directeur Jacob Kolk.

“We zijn er vanaf de ontwerpfase bij betrokken. In dat voortraject bleek dat een aantal beslissingen nogal wat invloed hadden op het verdere verloop van het traject. Zoals de ronde vorm, het streven naar een BREEAM****-certificering en de materiaalkeuze. Vanwege de ligging nabij de bosrand moest het een natuurlijk gebouw in een natuurlijke omgeving worden.”

ZICHTLIJNEN In dat voortraject werden ook de mogelijkheden van een duurzaam gebouw, toe te passen materialen, installaties en isolatiewaardes van het gebouw naast elkaar gelegd, maakt Kolk duidelijk.

“Uitgangspunt was dat ze van toegevoegde waarde moesten zijn.” Hij legt vervolgens uit waarom er is gekozen voor een rond gebouw. “Bij de nieuwbouw hebben de principes van de Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler een rol gespeeld. Hij is wars van regels en druk van bovenaf en gelooft in de zelfstandigheid van de medewerkers. En in het

welbevinden van het personeel. Dat zie je ook terug in dit project. Zo is in het midden van het gebouw een patio aangelegd, een binnentuin, met daaromheen drie lagen kantoren. Die hebben dus allemaal uitzicht naar buiten, op de tuin. De buitenste ring is de productieruimte. Daar is vanuit de kantoren dankzij glaswanden ook uitzicht op. ›

| 39

0548 - 53 79 00

Van tekening tot turnkey

Bouwt wat u bedoelt.

DE UNIEKE AANPAK

De unieke aanpak van Nieuwenhuis Bouwbedrijf waarbij tijdens het

www.bouwbedrijfnieuwenhuis.nl

�

IBZ

�

Raadgevende

Raadgevend Ingenieursburo

ontwerpen rekening gehouden wordt met de bouw staat ruim 35 jaar garant voor kwaliteit!

Ook voor projecten met BODEMENERGIE!

Ingenieurs

� �

Smidsweg �13 Postbus 207 � 7440 AE Nijverdal �

Tel: 0548-631919 Fax: � 0548-631918 Email: info@ibz-bv.nl Website: � www.ibz-bv.nl

Diensten IBZ verricht de volgende diensten: ω ω ω ω ω ω ω ω ω ω

Ontwerpen, berekenen en tekenen van constructies Engineering prefab hout- en betonconstructies Staal productietekeningen Berekenen en tekenen van constructies in koudgevormd staal Adviseren en begeleiden leveranciers t.b.v.

KOMO-productcertificaten Schade inspecties en rapportages Bouwbegeleiding en toezicht Second-opinion onderzoeken Bouwbesluit berekeningen Advisering brandveiligheid

� �Sectoren IBZ is werkzaam in de onderstaande sectoren: ω ω ω ω ω ω ω

�

Agrarische bouw Utiliteitsbouw Woningbouw Industriële bouw Parkeergarages Kunstwerken Renovatie / restauratie

Hout Staal Beton Funderingen�

Elektrotechniek Gas- en waterinstallaties Klimaatinstallaties tel. 0522 - 46 15 52 Staphorst

NIJVERDAL PLAATSNAAM | Nieuwbouw | Projectnaam Niverplast

Projectinfo Vanwege de ronde vorm zijn er geen lange loopafstanden, die zijn overal even lang. Bij de buitengevels is een entresolvloer gemaakt met eronder de ruwe productie. Dit is tevens de transportroute.”

Onder het hart van het gebouw komt een fietsenstalling met sanitaire ruimtes. De stalling is via een tunnel onder het gebouw te bereiken en buiten sluit de tunnel aan op een fietspad dat door het bos is aangelegd.

PRETTIG GEVOEL Het natuurlijke karakter van het gebouw komt onder andere terug in het sedumdak, maar ook in de materialen die verwerkt zijn in de diverse luifels, onder andere die van de entree. Kolk: “Die krijgen allemaal een groendak en worden gemaakt van boomstammen van tropisch hardhout.”

Vanwege de ronde vorm en het materiaalgebruik was er volgens Kolk sprake van een constructieve uitdaging. “Iedere graad is als het ware berekend.

Tijdens de voorbereiding hebben we het gebouw in BIM gevisualiseerd zodat we zoveel mogelijk knelpunten van te voren konden ondervangen. Er is een akoestisch onderzoek gedaan en bijvoorbeeld ook de toe te passen kleuren en te gebruiken materialen zijn grondig onderzocht. Voor de inrichting is tevens een interieuradviseur ingeschakeld. Alles om er maar voor te zorgen dat het personeel zich in het gebouw thuis voelt. Ze brengen er tenslotte heel wat tijd door. En klanten moeten zich er welkom voelen. Zij lopen bijvoorbeeld via een loopbrug naar het kantoorgedeelte en werpen zo een blik in de productiehal, waar ze kunnen zien dat er aan hun machine wordt gewerkt. Zo is alles er in het gebouw op gericht om iedereen die er binnenkomt een prettig gevoel te geven.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Niverplast ARCHITECT Bouwbedrijf Nieuwenhuis HOOFDAANNEMER Bouwbedrijf Nieuwenhuis CONSTRUCTEUR IBZ

AFSTEMMEN IN BIM Binnen alle randvoorwaarden voldoen aan de wensen van de klant en de eisen die worden gesteld aan een BREEAM Excellent-certificering. Voor die uitdaging staat Kooiker installatie b.v. bij de werkzaamheden aan de nieuwbouw voor Niverplast. Het bedrijf verzorgt alle E- en W-installaties met uitzondering van de sprinklerinstallatie, maakt projectleider Jan Compagner duidelijk.

“We zoeken naar een optimale afstemming van de bouwkundige en installatietechnische zaken en passen daarbij innovatieve oplossingen toe. Zoals de KNX app voor de bediening van camera’s, verlichting en deuren. In het gebouw komt verder LED-verlichting en het wordt voorzien van zonnepanelen.”

Zo worden er meer energiezuinige maatregelen genomen, aldus Compagner. Werkzaamheden die het bedrijf regelmatig uitvoert. “Bij een goede uitvoering gaat het vaak om de details. Zorgen dat alles goed op elkaar is afgestemd. We doen dat bij dit project met behulp van een BIM-model. Op die manier haal je de meeste knelpunten er al in de voorbereiding uit.”

De maatregelen zijn volgens Compagner tevens gericht op het welbevinden van de medewerkers. “Daar heeft Niverplast veel aandacht voor. Dat is terug te zien in de indeling van het gebouw, maar ook in de biodynamische LED-verlichting – die is afgestemd op het dag-/nachtritme door zowel de lichtintensiteit als de kleurtemperatuur gedurende de dag automatisch te regelen – en de maatregelen die zijn genomen om een fris, gezond binnenklimaat te realiseren.”

UITDAGEND PROJECT Door zijn ronde vorm en specifieke indeling is de nieuwbouw voor Niverplast in Nijverdal in meerdere opzichten bijzonder. Ook voor Ingenieursbureau IBZ, dat de berekeningen voor de draagconstructie deed.

Constructeur Laurens Koopman noemt het een uitdagend project. “De constructie is een combinatie van houten dakliggers en stalen kolommen. We hebben bij het berekenen onder meer gekeken naar de schijfwerking van het dak en naar de rol van de luifels; stuk voor stuk in het oog springende elementen van het gebouw.”

Zo krijgt de luifel bij de entree een soort pagodemodel, vertelt hij, gemaakt van boomstammen van tropisch hardhout. “Er komen verder luifels bij de overheaddeuren en één bij het kantoorgedeelte.”

IBZ begon in najaar van 2014 met het maken van de berekeningen en rondde die werkzaamheden in april 2015 af. Koopman: “Daarna zijn we nog een tijdlang bij het project betrokken geweest om mee te kijken en eventuele aanpassingen door te voeren.”

Onder het hart van het gebouw, zegt hij, komt een fietsenstalling met sanitaire ruimtes. De stalling is bereikbaar via een tunnel. “We hebben ervoor gekozen om te funderen met heipalen, om in de kelder de hoeveelheid te gebruiken beton te verminderen. Constructief was dit verder geen lastig onderdeel.”

| 41

EMMEN | Theater

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Dura Vermeer Bouw Hengelo bv

NIEUW THEATER EMMEN

THEATER EN DIERENPARK ONDERDEEL VAN TRANSFORMATIE CENTRUM In het centrum van de gemeente Emmen vinden enkele ingrijpende veranderingen plaats.

Onder de naam Atalanta werkt de gemeente Emmen aan drie hoofdprojecten, waardoor het centrum een complete gedaanteverandering ondergaat. Eén van die projecten is Centrumvernieuwing Emmen, dat de realisatie van een nieuw dierenpark en een nieuw theater behelst.

Dierenpark Wildlands en het Atlas Theater – de opvolger van Theater de Muzeval – krijgen een nieuw onderkomen aan de westelijke zijde van het centrum van Emmen. Beide worden bewust naast elkaar geplaatst: het is de bedoeling dat er in de toekomst regelmatig wordt samengewerkt. Bovendien, de kassa’s en winkel van het dierenpark worden ondergebracht in het theatergebouw. Dat wordt gerealiseerd door Dura Vermeer Bouw Hengelo bv. Een bijzonder project, vertelt bedrijfsleider Adri van Veggel, al

42 |

is het maar omdat Dura Vermeer het gebouw turnkey oplevert. “Het is voor het eerst dat we, in samenwerking met gespecialiseerde adviseurs, ook de theatertechniek verzorgen.”

RONDE VORMEN Het bouwbedrijf kreeg de opdracht van de gemeente na een Best Value Procurement (BVP).

Het in het oog springende gebouw zorgde voor de nodige uitdagingen, geeft Van Veggel aan.

“Het heeft heel veel ronde vormen. In de gevel

komt een groot LED-scherm en verder komen er groene daken. Aangezien de daken soms heel steile hoeken hebben, was er het nodige denkwerk nodig om ervoor te zorgen dat al dat groen ook op zijn plek blijft zitten. Dat we turnkey, compleet met theatertechniek en inrichting opleveren, is voor ons niet alledaags. Bovendien was er de strakke planning. Er was geen speling; de openingsdata van het dierenpark – eind maart – en het theater aan het begin van het nieuwe seizoen stonden van tevoren vast.”

In het gebouw, zegt hij, komen een grote zaal met 820 stoelen en een kleine zaal met 300 stoelen of 1.000 staanplaatsen. Er is een restaurant voorzien, een congreszaal en de faciliteiten voor Wildlands.

EMMEN | Theater

ONDERDEEL VAN DE OMGEVING Het vele groen, de toepassing van glas en de gebogen vormen laten het gebouw onderdeel worden van de omgeving, legt Van Veggel uit.

In de constructie zijn onder meer gietvloeren in diverse kleuren, hollewandsystemen, staal en kanaalplaatvloeren verwerkt. Verder zijn in het interieur veel glas en hout (grenen) evenals rode accenten toegepast. “De constructie heeft, vanwege de uiteenlopende belastingen, voor veel denk- en rekenwerk gezorgd. Het goed inrichten van de theatertoren (13 meter) was een klus op zich.” Een ander aandachtspunt was de logistiek, geeft hij aan. “De aan- en afvoer verliep voor een deel door een woonwijk. Daar hebben we volop rekening mee gehouden. Zo hebben we de bewoners uitgebreid geïnformeerd over de gang van zaken en hebben we onder meer besloten niet tijdens de spitsuren aan- en af te voeren, om de overlast zo veel mogelijk te beperken.”

Dankzij alle maatregelen verloopt het project als gepland, merkt Van Veggel tot besluit op. “In maart is Wildlands geopend, inmiddels zijn we aan de afronding van het theater begonnen. Dat moet in juni klaar en getest zijn, zodat in oktober het nieuwe seizoen van start kan gaan.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Emmen ARCHITECT Henning Larsen Architects i.s.m.

Van de Berg Groep HOOFDAANNEMER Dura Vermeer Bouw Hengelo bv UITVOEREND ARCHITECT LKSVDD Hengelo

Projectinfo ‘ONZE DEUREN MAKEN DE VOORSTELLING COMPLEET’ Om optimaal te kunnen genieten van een theatervoorstelling, is het van groot belang dat de ruimtes een goede geluidswering hebben. De deuren zijn daar een belangrijk onderdeel van.

Gedegen kennis van geluidswerende deuren is nodig om een optimale geluidsisolatie te realiseren. Met deze kennis levert REINÆRDT ruim zeshonderd deuren voor het nieuwste theater in Emmen. De dikke geluidswerende deuren hebben een waarde van 42 dB of 46 dB en vallen onder de hoogste geluidscategorie. Hoe hoger de dB-waarde, hoe beter de geluidsisolatie. Daarnaast is een groot deel van de deuren en deurstellen 60 minuten brandwerend. Qua uitstraling vallen ze perfect in het interieur, dat voorzien is van veel natuurlijke en warme producten.

REINÆRDT heeft een uitgebreid assortiment deuren, kozijnen en puien. Van eenvoudige deuren en kozijnen voor de woningbouw tot gecompliceerde variatie aan normdeuren in de utiliteitsbouw. Uiteraard voorzien van de bijbehorende certificaten volgens de laatste (Europese) normen.

REINÆRDT biedt een compleet programma, aangevuld met hang- en sluitwerk, de complete afmontage en de werkvoorbereiding. Een goede afstemming is noodzakelijk, simpele én complexe zaken worden in een vroeg stadium beoordeeld en uitgewerkt. Alles voor een vlekkeloos bouwproces.

| 43

EMMEN | Theater

Een bouwkundig brandveilig theater “Zo enthousiast dat we waren toen we hoorden dat we mee mochten werken aan dit ontzettend mooie project in Emmen, zo trots zijn we nu op het gerealiseerde eindresultaat”, aldus Niels Ravenhorst namens Brandex Nederland B.V.. “Vanaf april vorig jaar tot afgelopen januari hebben onze jongens zich vol enthousiasme ingezet om de aan Dura Vermeer Bouw Hengelo geadviseerde brandwerende systemen bij Atlas Theater - Wereld van Ontmoeting uit te voeren.”

In een dergelijk groot en uniek gebouw, waar veel mensen tegelijkertijd aanwezig kunnen zijn, is de bouwkundige brandveiligheid erg belangrijk, vertelt hij. “Als specialist op het gebied van bouwkundige brandpreventie

nemen wij onze taak dan ook serieus. We zijn vanaf het begin van het traject betrokken, waardoor kostenefficiënt geïnvesteerd is in dit belangrijke onderdeel binnen de bouw.

De toepassingen waren divers van aard. Zo

hebben we de staalconstructie van het theater brandwerend gecoat en bekleed. Op de liggers, kolommen en vakwerkspanten is 13.250 kg brandwerende coating aangebracht voor een brandwerendheid van 60 tot 120 minuten. De liggers in de brandscheidingen zijn voorzien van brandwerende bekleding met isolatie en er is 1.750 m² brandwerend plafond en 438 m¹ vlamscherm aangebracht.”

Naast de onmisbare garantie wordt de gehele toepassing inzichtelijk gemaakt middels een digitaal logboek, waarin nauwkeurig is aangegeven welke toepassing waar is aangebracht en welke materialen er zijn gebruikt, vertelt Ravenhorst. “De digitale functie ervan maakt het mogelijk dat het logboek op elke plek, op elk tijdstip en vanaf verschillende apparaten gedownload kan worden.”

OPTIMALE BETROUWBAARHEID EN BEWEZEN ZEKERHEID “Wat we doen, doen we goed en we staan hierbij voor optimale betrouwbaarheid en bewezen zekerheid. We weten de juiste kwaliteit neer te zetten door onze jarenlange ervaring en opgeleide personeelsleden. Onze flexibiliteit en ons vermogen om vanaf de beginfase van het project goed mee te denken, levert voor elke partij efficiencyvoordelen en een optimale brandveiligheid op. Ook bij complexe en grote werken staan wij graag voor klanten klaar!” ❚

44 |

EINDHOVEN | Prologis

PROLOGIS BENELUX: DC VOOR HIGH VALUE DIENSTVERLENER

‘IN DRIE DAGEN IS HET GEBOUW OPERATIONEEL’ In Eindhoven staat één van de meest geavanceerde dc’s van Nederland. Hiermee is Eindhoven in het bezit van een bijzonder gebouw. Prologis voldoet immers aan de hoogste eisen van uiteenlopende high value dienstverleners. Het distributiegebouw is van hoogstaande kwaliteit en extreem duurzaam.

Het distributiecentrum is gebouwd in opdracht van logistiek vastgoedontwikkelaar Prologis Benelux. Deze heeft op industrieel park Acht in Eindhoven 100.000 m2 gereserveerd voor de

logistieke hub, die fabrikanten, distributeurs en dienstverleners uit verschillende industrieën kan ondersteunen. Constructie en uitvoering van fase I waren in handen van ASK Romein.

HOGE KWALIFICATIES De nieuwe faciliteit ligt op een zichtlocatie langs de A2/N2. Overdag valt het gebouw op door de witte dakrand; ’s avonds is deze rand verlicht. “De eerste gebruiker is Menlo en dat betekende dat het gebouw vanaf het eerste moment aan zeer hoge eisen moest voldoen”, vertelt Koen Backx, bedrijfsleider Bouw bij ASK Romein. ›

| 45

EINDHOVEN | Prologis

Projectinfo GEVELPANELEN MET MAXIMALE BRANDVEILIGHEID

20%

TOT VERBETERDE THERMISCHE PRESTATIES

De gevelbeplating met MR-profilering geeft het distributiecentrum van Prologis een eigen gezicht. Toch zijn de panelen niet geselecteerd op hun uiterlijk. Doorslaggevend zijn de brandveilige en isolerende kwaliteiten van het product. “Het KS1000 AWP FM approved Fire Save paneel is nu nog het allerbeste product op dit gebied”, beaamt Patrick Theelen van Kingspan.

Theelen legt de klemtoon op ‘nu nog’, omdat Kingspan op dit moment een innovatieve paneeltechnologie op de markt brengt onder de naam ‘IPN QuadCore’. Het IPN QuadCore’ isoleert tot twintig procent beter dan haar voorganger, is voorzien van veertig jaar thermische en constructieve garantie en levert nog betere prestaties bij brand. Het product is bovendien honderd procent recyclebaar. “IPN QuadCore speelt in op de ontwikkelingen in de bouwwereld”, licht Theelen toe. “Nu de markt steeds hogere Rc-waarden eist, kunnen we twee dingen doen: dikkere muren bouwen of hoogwaardiger isoleren. IPN QuadCore is klaar voor de toekomst.”

DE wEGNAAR

SUPERIEURE BESCHERMING TEGEN

40 JAAR BRAND

ENERGIENEUTRALE GEBOUwEN

THERMISCHE EN CONSTRUCTIEVE GUARANTEE

Ontdek de vooordelen van onze nieuwe unieke kernschuim op:

www.ipn-quadcore.nl Kingspan B.V. Lingewei 8, 4004 LL Tiel, Postbus 6565, 4000 HN Tiel t: +31 (0) 344 675 250 f: +31 (0) 344 675 251 www.kingspanpanels.nl

Advert Stedenbouw.indd 1

15/03/2016AD 09:51

ASK ROMEIN GAAT ALS GERENOMMEERDE STAAL- EN TOTAALBOUWER GEEN UITDAGING UIT DE WEG. Van bedrijfsruimten tot uiterst complexe bouwwerken: Wij ontwikkelen en realiseren graag ambitieuze projecten. Ook voor Design en Build hebben wij een sterke reputatie opgebouwd.

Vanuit onze vestigingen in Roosendaal (NL), Vlissingen (NL) en Malle (B) bedenken, ontwikkelen, ontwerpen, optimaliseren en realiseren wij projecten voor marktsegmenten waaronder industrie, kantoren en bedrijfspanden, offshore, logistiek en distributie, hoogbouw en specials, infra en transport, sport en food. Door onze kennis als civiele hoofdaannemer en staalconstructiebedrijf te combineren, ontstaat de kracht die ASK Romein uniek maakt. Met optimale constructies en een groot oplossend vermogen realiseren wij projecten binnen de door de klant gestelde voorwaarden van tijd, kwaliteit en budget.

ASK ROMEIN BV Belder 101, 4704 RK Roosendaal info.be@ask-romein.com www.ask-romein.nl

46 |

EINDHOVEN | Prologis

“Warehousing van medische goederen vraagt om hoogstaande isolatie en optimale temperatuurbeheersing. Dit past overigens ook in het plaatje van BREEAM, de hoge norm die Prologis standaard hanteert voor haar gebouwen.”

PLANNEN, PLANNEN, PLANNEN De bouw van het dc verliep vlot. Naarmate de deadline naderde, werd het echter wel hectischer op de bouwplaats. “De datum van oplevering en die van ingebruikname lagen slechts drie dagen uit elkaar”, vertelt Backx. “Op 1 april hebben wij ons teruggetrokken en op 4 april was Menlo operationeel. Operationele zaken

zoals het plaatsen van rackings en camerasystemen en de inrichting van de kantoren, de werkruimtes in het warehouse en de testomgevingen moesten dus al tijdens het bouwproces plaatsvinden. De rackings zijn bijvoorbeeld geplaatst door een dertigtal Engelsen, die na aankomst meteen wilden beginnen. Op dat moment hadden wij de test van de sprinklerinstallaties ingepland. Dit vroeg enige flexibiliteit, maar uiteindelijk verliep alles gesmeerd.”

AAN- EN AFVOER Iets minder gesmeerd liep het aanvankelijk buiten het gebouw. Overvloedige neerslag veranderde het werkterrein in een modderpoel, waarin het lastig rijden was voor het werkverkeer. En dat terwijl er 24/7 gewerkt moest worden. Een gedeelte van dit probleem loste zich op toen het weer beter werd. Backx: “Hierdoor is het terrein een stuk begaanbaarder geworden. Daarnaast hebben we de bovenste grondlaag verwijderd en het pakket opnieuw opgebouwd. Daarna verliep de aan- en afvoer van materialen zonder problemen.”

PAND MET UITSTRALING Het pand laat ondertussen al haar schitterende uitstraling zien. Vanaf de weg is de witte band van lichtdoorlatend polycarbonaat duidelijk zichtbaar. ’s Avonds is deze verlicht met geïntegreerde LED-verlichting. Ook de gevelbeplating met motief geeft het pand een eigen gezicht.

De diagonale vliesgevels vormen de finishing touch. Backx: “Ik moet bekennen dat ik die eerst niet zag zitten. Maar nu alles samenkomt, is het een schitterend geheel.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Prologis Benelux – Amsterdam ONTWERP Johan de Vries Architect – Willemstad CONSTRUCTIE EN UITVOERING ASK Romein – Roosendaal W-INSTALLATIES Zuid-Nederlands Installatiebedrijf – Berkel-Enschot E-INSTALLATIES Van Loon elektrotechniek – Dongen SPRINKLERINSTALLATIE Chubb Fire & Security - Eindhoven BOUWPERIODE september 2015 – april 2016

| 47

Duurzame renovatie Enexis gebouw E, Zwolle

ZWOLLE | Enexis

Tekst | Fiona de Heus (Zutphens Persbureau) Beeld | BC Trebbe – van Wijnen

ENEXIS GAAT VOOR VEILIGHEID EN ‘VERY GOOD’ Duurzaam (BREEAM ‘Very Good’), bouwkundig zwaar beveiligd (WK4), zeer gedetailleerd ‘as built’ vastgelegd (BIM LOD 500); er wordt veel energie gestoken in het bovenregionale kantoor van Enexis in Zwolle. Met behoud van de oudbouw uit 1954 wordt een modern gebouw gerealiseerd voor de stafdiensten van de energieleverancier. Na de oplevering op 28 juli van dit jaar trekken hier de afdelingen ICT, communicatie en inkoop in.

Het gebouw bestaat uit twee componenten met in totaal meer dan driehonderd werkplekken, waarvan een kleine honderd flexplekken. Het ene deel betreft nieuwbouw, dat in 23 werkdagen is gerealiseerd.

Het andere deel is de zeer duurzaam gerenoveerde oudbouw uit 1954. De oudbouw is uniek omdat het één van de eerste gebouwen was met cassettevloeren die een grotere vrije overspanning mogelijk maakten.

VERZOEK TOT WIJZIGING (VTW) OPDRACHTNEMER EN/OF OPDRACHTGEVER Voordat de bouwcombinatie Trebbe-Van Wijnen aan de uitvoering kon beginnen, hebben de bouwers zich bezonnen op het bestek, in acht weken ‘gebimd’. Een Piont Cloud meting van de bestaande situatie, heeft inzichtelijk gemaakt dat het bestaande deel afweek van het gegeneerde BIM-model van de opdrachtgever.

Dit heeft geresulteerd in het opnieuw opzetten van het gehele 3D-model, direct opgewerkt naar LOD 400.

Alle wanden, kozijnen en deuren voldoen aan de normen voor inbraakwerendheidsklasse WK3 en WK4. Het eerste bestek kon dit niet bereiken, vandaar het verzoek tot wijziging. Vervolgens werd de gevel samen met Leebo uit Nieuwkuijk en Alkondor uit Hengelo opnieuw geëngineerd. Zij kregen daarvoor advies van Nieman Raadgevende Ingenieurs voor zowel de BREEAM Expert adviseurrol, alsmede de kwaliteitsborging van het gegenereerde werk. Om WK4 en Qv10=0,4dm³/s.m² te kunnen garanderen, bouwde Trebbe-Van Wijnen een mockup op ware grote van maaiveld tot dakvloer, om in een vroeg stadium van de bouw al resultaten te verkrijgen. Hiermee voldeed de alternatieve gevel aan alle bestekeisen en kon de bouw worden opgestart.

‘BIJNA PASSIEF’ Na allerlei testen, waaronder een blowerdoortest, is vastgesteld dat de bouw heel goed scoort op drie bouwfysische aspecten: ›

| 49

-

Interieurbouw Turnkey projectinrichting Winkelinrichting Standbouw Speciaalmeubilair

Projectinfo KLAAR VOOR DE TOEKOMST Na een succesvolle afronding van het project Stadskantoor in Zwolle is Van Aagten Projectrealisatie uit Ansen opnieuw een samenwerking aangegaan met bouwcombinatie Trebbe-Van Wijnen, dit keer voor het project Enexis in Zwolle.

Hans Holstein, directeur-eigenaar van Van Aagten Projectrealisatie, vertelt: “Na een intensieve voorbereidingsfase, waarin wij alle ontwerpen van de architect hebben vertaald naar gedetailleerde werktekeningen in een 3D BIM-model, zijn we nu volop bezig met de meubels. Zo leveren en plaatsen wij voor Enexis op maat gemaakte kastenwanden, vergadertafels, pantry’s, akoestische wandbekleding, speciale wandbetimmeringen en op maat gemaakte lockers (inclusief sloten) voor alle medewerkers. Ook verzorgen wij de bijbehorende apparatuur.”

www.vanaagten.nl

Aangezien het BREEAM-gecertificeerd bouwen en opleveren van het pand een belangrijke rol speelt bij dit project, zijn ook de onderaannemers verplicht een uitgebreide werkdocumentatie bij te houden. “Dit vergt behoorlijk wat inspanning van alle partijen, maar is zeker de moeite waard. Als eerste interieurbouwbedrijf in Nederland zijn wij bezig met normering ISO 9001 en ISO 14001 volgens de nieuwste normen, waardoor wij bekend zijn met duurzaam bouwen. Daarnaast zijn wij VCA*-gecertificeerd. Echter gaat BREEAMgecertificeerd bouwen nog net een stapje verder. Wij zien de laatste jaren steeds meer van dit soort projecten voorbij komen en zijn met onze kennis en expertise klaar voor de toekomst.”

ZWOLLE | Enexis

de luchtdoorlatendheid (Qv;10) is 0,254dm³/s.m² in plaats van 0,44dm³/s.m², de isolatiewaarde (rc) 6,5 in plaats van 5,85. “Het is dus bijna passief. Ook met het flankerend geluid kwamen we ver boven de norm uit”, aldus projectleider Peter Spelt.

Een interne mock-up werd ook gebouwd van de vergaderruimtes, voor zowel een geluidsdichtheidsals een esthetische keuring. De architect bepaalde op basis hiervan dat een smal raam in de tussenwanden moest komen en ook bleek dat het hoogpolige tapijt geluid lekte. Besloten werd daarom om eerst de tussenwanden te plaatsen en daarna de vloerbedekking er tegenaan te leggen. “Weten = meten; onze kwaliteitsborging bespaart ons reparaties bij de eindoplevering.”

Ook een wijziging in het sanitair van de oudbouw werkte vertragend. Omdat de opdrachtgever zoveel mogelijk wil hergebruiken (voorwaarde vanuit BREEAM), was besloten om het sanitair, dat in de jaren zeventig voor het laatst gerenoveerd was, in tact te laten. Spelt: “Maar het was gedateerd en voldeed niet aan de BREEAM-eis.” De aannemer heeft daarom suggesties gedaan om het sanitair toch aan te pakken en nu wordt het alsnog bijna geheel gesloopt.

Bij alle werkzaamheden ligt de nadruk sterk op veiligheid en kwaliteit. Trebbe-Van Wijnen werkt daarom volgens een nauwgezet Project Kwaliteits Plan met vele audits en vierwekelijke voortgangsrapportages

voor een nauwkeurige kwaliteitsborging. Tevens heeft het een V&G-plan voor Enexis opgesteld. Eén van de afspraken is dat iedere week iemand verantwoordelijk is voor de veiligheid. “De jongens op de bouw zijn de ogen en oren van de uitvoerder, daarom benoemen we iedere week één van hen tot veiligheidsman.”

TOPKLASSE Trebbe-Van Wijnen heeft dit bouwproject ook aangemeld bij Bewuste Bouwers en tijdens de audit scoorde het boven de norm. Maar voor de oplevering is vooral de BREEAM ‘Very Good’ score van belang.

Daaruit blijkt dat dit luchtdichte gebouw, met onder meer een WKO, LED-verlichting, klimaatplafonds, luchtbehandelingskasten, zuiniger toiletten, een zuinige lift en 570 zonnepanelen, na de oplevering behoort tot de topklasse van duurzame gebouwen. ❚

Bouwinfo

www.youtu.be/SsjeXM-miFc

OPDRACHTGEVER Enexis ONTWERP Sacon (exterieur en twee features

binnen), De Twee Snoeken (interieur) ADVIES Nieman Raadgevende Ingenieurs UITVOERING Bouwcombinatie Trebbe-Van Wijnen INSTALLATIES Linthorst Installatietechniek BOUWKOSTEN 9.450.000,- euro BOUWPERIODE 200 werkbare dagen

Projectinfo ‘GEDETAILLEERDE VOORBEREIDING IN BIM’ Bij de renovatie van ‘Gebouw E’ van het Enexiskantoor in Zwolle heeft totaalinstallateur Linthorst Techniek alle W- en E-installaties verzorgd.

Rutger Beeuwkes, projectleider bij Linthorst Techniek, vertelt: “Samen met bouwcombinatie Trebbe-Van Wijnen hebben wij allereerst een ontwerpplan gepresenteerd aan de opdrachtgever. Na honorering van dit plan zijn we gestart met een intensieve voorbereidingsfase. Om de vereiste korte doorlooptijd te kunnen halen, hebben we alles tot in de puntjes voorbereid in een 3D tekenmodel (BIM).”

In het kader van duurzaamheid, flexibiliteit en een zo laag mogelijk energieverbruik wordt het gebouw niet alleen voorzien van klimaatplafonds, maar zijn ook de ruimtes flexibel indeelbaar door zonering van de klimaatsystemen. Deze maatregelen worden getroffen om uiteindelijk het felbegeerde BREEAM-certificaat te behalen, wat bij dit project een centrale rol speelt. “Na de renovatie van ‘Gebouw E’ is het hele campusterrein van Enexis voorzien van een milieubewuste upgrade, wat goed past bij de groene uitstraling van het bedrijf.”

| 51

NIEUWKUIJK | Elvedes Cable Systems B.V.

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Profielfilm.nl

Pand Elvedes in 160 dagen turnkey opgeleverd

‘Samenwerking vormde de sleutel tot succes’ Bedrijventerrein Het Hoog in Nieuwkuijk is weer een bedrijfspand rijker. Het geheel in beton geconstrueerde pand van Elvedes Cable Systems B.V. getuigt van een sterk staaltje industriële architectuur, in combinatie met een duurzaam karakter en smaakvol interieur.

Volgens prefab betonbouwspecialist Hercuton, verantwoordelijk voor de turnkey oplevering van het gebouw, vormde samenwerking de sleutel tot het succes van dit project.

'Wij keken vanuit onze expertise naar de maakbaarheid van het ontwerp' 52 |

NIEUWKUIJK | Elvedes Cable Systems B.V.

Elvedes ontwikkelt, produceert, importeert en controleert bedieningskabels voor de meest uiteenlopende toepassingen. De eigenaren, de broers Carl en Peter van der Spruijt, stapten vorig jaar bij Hercuton binnen voor een vrijblijvende kennismaking. “Ze hadden een aantal van onze referentieprojecten bezocht en wilden daar meer over weten”, vertelt commercieel adviseur bouwprojecten Ron Drijver van Hercuton. “In eerste instantie ging hun voorkeur uit naar een stalen gebouw, maar gaandeweg raakten zij overtuigd van de meerwaarde van beton. Zij zagen vooral voordelen in de duurzaamheid, robuustheid, inbraakwerendheid en het accumulerend vermogen van beton. Ook onze conceptmatige werkwijze, gebruikmakend van prefab betonnen modules, sprak hen erg aan.”

In september 2015 kreeg Hercuton de officiële opdracht voor de bouw van het project, inclusief afbouw en installaties.

FUNCTIONEEL, ESTHETISCH EN MAAKBAAR Het bedrijfspand van Elvedes is alweer het negende pand dat Hercuton realiseert op bedrijvenpark Het Hoog. Ondanks dat deze gebouwen volgens hetzelfde concept gerealiseerd zijn, zien ze er allemaal anders uit. Uitvoeringen en afwerkingen variëren van gepolijst beton tot de combinatie beton/staal en van glad beton met pigment tot beton voorzien van natuursteengranulaat. “Ook

het gebouw van Elvedes heeft een geheel eigen signatuur”, zegt Drijver. “Het ontwerp is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de opdrachtgever en architect Edwin de Jonge. Vanuit het beeldkwaliteitsplan van de gemeente, waarin een ‘gebouw met expressie’ één van de vereisten is, gaven we invulling aan de wensen van Elvedes.

Zij wilden een functioneel, esthetisch pand dat aansluit op het industriële karakter van hun bedrijf.

De architect nam hierin het creatieve deel voor zijn rekening. Wij keken vanuit onze expertise naar de maakbaarheid van het ontwerp.”

MODERNE LOFT, SMAAKVOL DESIGN Het gebouw is volledig uitgevoerd in beton, met aan de voorzijde een modern loftkantoor met kenmerkende industriële look. De kantoorgevel is stijlvol afgewerkt met houten lamellen en extra hoge stijlen ter plaatse van de kozijnen. Direct achter het kantoor bevinden zich de productieruimte en het magazijn, die aan de buitenzijde zijn uitgevoerd in de kleur antraciet. Aan de binnenzijde zijn deze ruimten juist heel ‘clean’ afgewerkt in wit. Dit zorgt, samen met het aangename binnenklimaat, voor een prettige werkomgeving. Drijver: “Het interieur van het kantoor is eveneens het resultaat van een intensieve samenwerking. In een driehoeksoverleg tussen de opdrachtgever, BuroKoek en ons team kwamen we tot een smaakvol design met bijzondere details. Zo is het kantoor her en der voorzien van gemetselde delen in oudhollandse stijl. Ook

het eigen product van Elvedes is in het gebouw verwerkt. De balustrade bij de trap is bijvoorbeeld uitgevoerd in staalkabels.”

LEGOLISERING Slechts 160 werkbare dagen waren er nodig om het bedrijfspand vanaf de fundering tot aan de laatste afbouwwerkzaamheden op te leveren.

“Die korte bouwtijd is inherent aan ons modulaire bouwconcept”, zegt Drijver. “Wij geloven in conceptmatig bouwen, ook wel LEGOlisering genoemd. Wij delen gebouwen op in elementen, die op verschillende manieren in elkaar passen.

Over elk element is al goed nagedacht, zodat we niet elke keer het wiel opnieuw hoeven uit te vinden. Weten we hoe een gebouw eruit komt te zien, dan weten we welke geprefabriceerde elementen we nodig hebben. De bouw is dan slechts nog een logistieke afwikkeling, die we tot op de dag nauwkeurig kunnen inplannen.”

CONTINUE SAMENWERKING Met de oplevering achter de rug kijkt Drijver met volle tevredenheid op het project terug: “De samenwerking met de architect en de opdrachtgever verliep zeer prettig. Mooi om te zien ook dat de broers zo betrokken waren bij het bouwproces. Ze zochten alles tot in de finesses uit en wisten precies wat ze wilden. De grootste uitdaging was om aan die verwachtingen te voldoen. Door continu samen te werken, zijn we daar met elkaar in geslaagd.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER/ ONTWIKKELAAR/BELEGGER ARCHITECT UITVOERING BOUWPERIODE

Elvedes Cable Systems B.V., Nieuwkuijk Architektenburo De Jonge bv, Kats Hercuton B.V., Nieuwkuijk Tweede / derde kwartaal 2015

| 53

LEEUWARDEN | Dairy Campus

Tekst | NNK Concept Beeld | Bouwbedrijf Wim Top B.V.

Nieuwbouw Dairy Campus Leeuwarden

Hightech research accommodatie voor de Nederlandse zuivelsector Zuivel is een belangrijk Nederlands exportproduct. Wereldwijd staat de producten technologische ontwikkeling van onze dairy sector op het hoogte niveau.

In de Friese hoofdstad verreist daarom een wel heel bijzonder uithangbord; de Dairy Campus Leeuwarden, waar de melkkoe centraal staat. Een samenwerking tussen de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden, FrieslandCampina en onderwijs en research instituten zoals Wageningen University, Hogeschool Van Hall Larenstein, Nordwin College, LTO Nederland en Dairy Training Centre.

“Het complete project omvat de nieuwbouw van een complete campus gericht op onderzoek en educatie”, vertelt Rico Valkenburg, projectleider bij Bouwbedrijf Wim Top BV uit Kootwijkerbroek. “Een entreegebouw, proefstallen, experimentele stallen en faciliteiten voor bezoekers. De drie proefstallen met een oppervlakte van 7.300 m2 hebben wij mogen realiseren. Met faciliteiten zoals een voedingsstal, een melkstal inclusief melkcarrousel en een meetstal. In totaal worden hier vijfhonderd tot zeshonderd dieren gehouden.”

VISITEKAARTJE “Als specialist op het gebied van ligboxstallen voor de melkvee- en kalverhouderij, hebben we veel ervaring. Maar dit is wel één van de meest bijzondere projecten tot nu toe”, aldus Valkenburg. “We hebben veel aandacht besteed aan het afwerkingsniveau van de stallen. Zowel binnen als buiten. Dit project is een visitekaartje voor de zuivelsector, maar zeker ook voor ons als bouwbedrijf.” De Dairy Campus rekent op zo’n 10.000 tot 12.000 bezoekers per jaar. Daarvoor zijn in elke stal speciale platforms gebouwd. Met een goed overzicht op de verschillende stallen.

VOEREN MET CHIPS “In de voedingsstal worden allerlei tests uitgevoerd op het gebied van voeding en technologie. In de melkstal worden de koeien op een ronddraaiend platform, een melkcarrousel, gemolken. In de meetstal wordt het welzijn van de koeien onderzocht. Zoals slaapplaatsen, loopondergronden en ammoniakgehalten in de lucht. De koeien zijn voorzien van een chip waarmee ze overal gemonitord worden. Daar zorgen de sensoren in de stallen voor. Zo krijgen ze bijvoorbeeld in de voedingsstal voer uit sensor gestuurde bakken, die specifiek reageren op één koe. De zogenaamde RIC Bakken.”

KETENSAMENWERKING Een prominent project als dit vraagt om innovatieve, vooruitstrevende oplossingen. Echte ketensamenwerking. Het gaat niet alleen om de hardware van

54 |

LEEUWARDEN | Dairy Campus

de stallen, zoals Valkenburg het casco noemt. De stalinrichting en technologie moeten hier naadloos in passen. Dat vraagt om maatwerk. “De algemene indruk is dat stallenbouw een snelle bouwvorm is. Strekkende meter staal op prefab beton, bouw in zijn elementairste vorm”, aldus Valkenburg. “Maar vooral bij de duurzame veehouderij komt maatvoering en afwerking heel precies. Daarnaast

moest de opbouw van het hele complex flexibel worden uitgevoerd. Zo heeft de meetstal gemetselde tussenwanden in de mestkelder, in plaats van betonwanden.

Er zijn proeven met verschillende vloertypes gedaan en toekomstige wijzigingen kunnen zonder zwaar sloopwerk worden doorgevoerd.”

SNELLE DOORLOOPTIJD “We kunnen supersnel bouwen, dat is ons onderscheidend vermogen. Zo zijn we in maart 2015 gestart en eind oktober hebben we de eerste oplevering kunnen doen. De opdrachtgever was aangenaam verrast door de vlotte doorloop van onze planning”, zegt Valkenburg. “Hiervoor hebben we wel druk moeten uitvoeren op onze mensen. De meerwaarde van dit project is dat onze klanten hier komen. Dat zorgt voor een goede indruk bij toekomstige opdrachtgevers!”

In mei 2016 zal de Dairy Campus groots geopend worden. Tot die tijd voert Wim Top nog terreininrichting en meerwerkopdrachten uit. ❚

Totaalleverancier van duurzame dak en gevelsystemen.

Projectinfo DAKBEPLATING DAIRY CAMPUS

100% MADE IN HOLLAND

Vanuit de high-tech panelenfabriek van FALK Bouwsystemen in Ede is de dakbeplating geleverd voor het project Dairy Campus in Leeuwaren. Hiermee heeft FALK een groot aandeel gehad in de eerste aanblik van dit nieuwe agrarisch kenniscentrum.

100% MADE IN HOLLAND

Voor de daken is circa 7.000 m² FALK TR dakprofiel geplaatst. Daarnaast heeft het bedrijf voor de realisatie van de verschillende binnenruimtes de binnenwanden geleverd, die bestaan uit 274 m² FALK wand 1170 WZ panelen.

FALK maakt verschil FALK Bouwsystemen Neonstraat 23 6718 WX EDE

www.falkbouwsystemen.nl info@falkbouwsystemen.nl Telefoon: 0318-670670

FALK is gevestigd in Ede, Nederland. De panelen konden direct vanuit de fabriek vervoerd worden naar Leeuwarden. Dit bespaart transportkosten. Omdat de vrachtwagen hun eigen pakketten losten, kon de bouw ondertussen doorgaan. Dit bespaarde tijdens de bouw veel tijd.

FALK is meer dan producent van sandwichpanelen. Zij is totaalleverancier van duurzame dak- en gevelsystemen, evenals van diverse hulpmiddelen zoals bevestigingsmiddelen, lichtpanelen, zetwerk en afdichtingsmiddelen. Zo krijgt iedere klant een compleet pakket op de bouw.

| 55

KOOG AAN DE ZAAN | De Koog

Tekst | Patricia van der Beek

Kloppend hart van ‘De Koog’ Tussen de korfbal- en voetbalvelden, ruim een meter boven het maaiveld, vormt Topsportcentrum ‘De Koog’ het nieuwe en dynamische middelpunt van het gelijknamige sportcomplex in Koog aan de Zaan. Basisscholieren, CIOS-studenten, breedtesporters en topsporters kunnen hier vanaf de zomer terecht om, ieder op hun eigen niveau, het beste in zichzelf naar boven te halen.

Het 6.000 vierkante meter tellende topsportcentrum bestaat uit een topsporthal (32 x 52 x 11m) met een scheidingswand en een breedtesporthal (26 x 44 x 9m) met twee scheidingswanden. Daarnaast biedt het gebouw ruimte aan twaalf was- en kleedruimten, een Sport Medisch Centrum, kantoren en vergaderruimten, klas- en instructielokalen voor het CIOS en horeca. De realisatie van dit veelzijdige sportcentrum werd door de gemeente Zaanstad als design & build opdracht aanbesteed. Vaessen Algemeen Bouwbedrijf BV, in nauwe samenwerking met Moederscheim Moonen Architects, kreeg de opdracht in juni 2014 gegund.

PAVILJOEN Het ontwerp van De Koog is gebaseerd op het principe van een paviljoen: een vrijstaand, transparant volume met duidelijke zichtlijnen en een heldere organisatie. Stedenbouwkundig gezien manifesteert het gebouw zich op subtiele en tegelijkertijd markante wijze op het bestaande sportcomplex. Twee zijden van het gebouw zijn heel ‘basic’ uitgevoerd.

De andere twee zijden, die vanaf de entreeweg goed zichtbaar zijn, zijn voorzien van grijze stroken die de gevels sterk accentueren. Gezien de waterhuishouding in Zaanstad is het gebouw 1.20 meter boven het maaiveld getild. In het talud worden tribunes opgenomen.

56 |

De Koog bezien vanaf het naastgelegen korfbalveld.

TRIAS ENERGETICA “Qua duurzaamheid voldoet het gebouw aan de principes van de Trias Energetica”, vertelt Commercieel manager Jeroen Geurts van Vaessen. “In de eerste plaats beperken we het energieverbruik door het gebouw goed te isoleren. Voor de energie die opgewekt moet worden, maken we deels gebruik van duurzame energiebronnen zoals zonnepanelen. Alles is gekoppeld aan vloerverwarming en vloerkoeling, voor een zo efficiënt mogelijk energieverbruik. Moet het gebouw in korte tijd opgewarmd worden, dan kan dat via een eenvoudige hr-ketel en energiezuinige ventilatie.”

PREFAB BETON EN STAAL In september 2015 ging de bouw van start. Vaessen begon met de prefab betonnen vloerconstructie, bestaande uit prefab palen, balken en vloeren.

KOOG AAN DE ZAAN | De Koog

Daarop zijn de betonnen binnenwanden met kanaalplaatvloeren, de staalconstructie en de akoestische wanden voor de sporthallen aangebracht. Daarna volgden de stalen luifel en de gevelbekleding. “Bijzonder aan de akoestische wanden is dat ze zijn uitgevoerd in prefab beton in plaats van het gebruikelijke betonsteen”, zegt Geurts. “Na het plaatsen van die wanden was het best even spannend, toen moest blijken of ze daadwerkelijk voldeden aan de vereisten voor de akoestiek.”

'De akoestische wanden zijn uitgevoerd in prefab beton' ELKAAR SCHERP HOUDEN Inmiddels is het gebouw wind- en waterdicht en wordt hard gewerkt aan de afbouw en installaties. Ondanks de ambitieuze planning loopt alles volgens schema, wat volgens Geurts mede te danken is aan de lean werkwijze: “Zo houden we structuur in de werkzaamheden. En omdat we met alle partijen verantwoordelijk zijn voor het eindresultaat, houden we elkaar scherp. Ook wat veiligheid betreft. De sportactiviteiten op het sportcomplex gaan tijdens de bouwwerkzaamheden gewoon door en vanwege het tegenoverliggende zwembad is er overdag veel verkeer. Intensieve samenwerking is dan ook een must om op veilige, verantwoorde wijze toe te werken naar de eindoplevering. Eind juni 2016 is het gebouw naar verwachting gebruiksklaar.” ❚

Het Topsportcentrum als dynamisch middelpunt tussen de sportvelden.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Zaanstad ONTWERP Moederscheim Moonen, Rotterdam i.s.m. Vaessen Ingenieurs UITVOERING Vaessen Algemeen Bouwbedrijf BV, Raamsdonksveer EXPLOITATIE EN ONDERHOUD Sportbedrijf Zaanstad, Zaanstad BOUWPERIODE September 2015 – juni 2016 AANNEEMSOM € 6.900.000,- excl. BTW (prijsindex 2016)

Projectinfo PREFAB WANDEN EN AKOESTISCHE ELEMENTEN In opdracht van Vaessen Algemeen Bouwbedrijf heeft MBS Cascobouw de engineering (uitgewerkt in BIM), productie en montage verzorgd van de prefab betonwanden voor de nieuwbouw van topsportcentrum De Koog in Zaanstad. De akoestische betonelementen welke toegepast zijn in de gymzaal van het sportcentrum zijn eveneens door MBS Cascobouw geleverd en gemonteerd. De hoofddraagconstructie van het gebouw bestaat uit prefab beton en staal.

MBS Cascobouw verzorgt de engineering in BIM, productie en montage van betoncasco’s voor onder andere zorg- en onderwijsinstellingen, bedrijfspanden en appartementencomplexen. Daarnaast is het bedrijf in het bijzonder actief binnen de sportwereld waar zij prefab zwembaden en casco’s voor topsportlocaties zoals De Koog in Zaanstad levert. Goed doordachte BIM bouwontwerpen en lean geplande ruwbouw vormen bij MBS Cascobouw de basis voor elk modern nieuwbouwproject.

| 57

HOORN | Westfriesgasthuis

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Fedde de Weert; FOTOSTUDIO FEDDE DE WEERT

Bouworganisatie op maat maakt gewenste fasering nieuwbouw mogelijk De langverwachte nieuwe vleugel van het Westfriesgasthuis in Hoorn is alweer een jaar geleden officieel opgeleverd door hoofdaannemer Bouwbedrijf M.J. De Nijs en Zonen bv en overgedragen aan de ziekenhuisorganisatie. Die nam in de loop van 2015 de nieuwe afdelingen stap voor stap in gebruik. Met de sloop van een deel van de oudbouw kan het Westfriesgasthuis dit voorjaar definitief beginnen aan een nieuwe fase in haar bestaan. In de tussentijd bleef De Nijs actief in het ziekenhuis, zodat de definitieve inrichting van de afdelingen kon worden begeleid.

Met eenpersoonskamers en nieuwe, comfortabele poliklinieken is het Westfriesgasthuis, gelegen op loopafstand van NS-station Hoorn, klaar voor de laatste inzichten in de ziekenhuiszorg. Het gebouw wordt gekenmerkt door een lineaire structuur: de meeste gangen en wachtruimtes hebben daglicht met uitzicht aan de ene en kamers aan de andere zijde. De kleur van de baksteen van de bovenbouw verwijst naar de rode dakpannen van de Westfriese boerderijen. Projectleider Gertrude van der Bijl: “In fase 1, opgeleverd in 2003, is al een nieuw gebouw geplaatst naast het bestaande St. Jan ziekenhuis. Wij hebben een

58 |

tweede gebouw geplaatst op en naast fase 1 en slopen nu een deel van het oude ziekenhuis op het binnenterrein.”

VERGRUIZER De nieuwe ziekenhuisvleugel, in februari 2015 opgeleverd door De Nijs, is deels onderkelderd, kent een hybride constructie van gietbouw en staal en is afgewerkt met houten kozijnen en traditioneel metselwerk. “De grote uitdaging is niet bouwtechnisch van aard, maar minimale geluidbelasting was gezien het continue gebruik van het ziekenhuis een belangrijke prioriteit.

Ook in de huidige sloopfase”, stelt Van der Bijl.

“Hydraulisch slopen is bijvoorbeeld uit den boze; het oude ziekenhuisdeel wordt voorzichtig ‘vergruist’. In het tweede kwartaal van 2016 is de laatste belemmering tussen fase 1 en 2 verdwenen en verbinden wij de twee fasen definitief met elkaar.” Ook de projectorganisatie is op maat gemaakt van het sterk gefaseerde project.

“De Nijs is coördinerend hoofdaannemer; dat houdt in dat de installateurs onder onze directe regie vallen. Bij ziekenhuisbouw is dat een goede oplossing, omdat het installatietechnische deel omvangrijk is.”

HOORN | Westfriesgasthuis

MAXIMALE FLEXIBILITEIT Met deze strategie is een maximale flexibiliteit gecreëerd voor de ziekenhuisorganisatie om nieuwe inzichten in verpleging en behandeling in het gebouw te implementeren. De nieuwe vleugel heeft op de begane grond en eerste verdieping diverse poliklinische afdelingen. Op de zes verdiepingen

daarboven zijn het moeder-kindcentrum, laboratoria, de verpleegafdelingen en de scopie- en dialyseafdeling gesitueerd. “Alles tijdens en rond de uitvoering was zo ingericht dat het bestaande ziekenhuis onbelemmerd kon functioneren en de door het ziekenhuis gewenste bouwfasering kon worden uitgevoerd”, zegt Van der Bijl. “Dat hield bijvoorbeeld in dat de

laboratoria op de derde verdieping na de bouwkundige oplevering definitief zijn ingericht. Wij hebben dit project binnen planning en budget opgeleverd, maar zijn tussen oplevering en sloop continu op locatie aanwezig geweest om de laatste wijzigingen door te voeren. Voor een tevreden opdrachtgever, die dat ook uitspreekt.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Westfriesgasthuis Hoorn ONTWERP De Jong Gortemaker Algra Architecten en Ingenieurs UITVOERING M.J. De Nijs en Zonen bv INSTALLATIES ULC Installatiegroep (E), BAM Techniek (W) BOUWPERIODE eerste kwartaal 2013 – tweede kwartaal 2016 (fase 2 + sloop) NIEUWBOUWPROGRAMMA 22.500 m² bvo

Vakmanschap en kwaliteit tot in het kleinste detail M.J. de Nijs en Zonen Warmenhuizen 0226 - 39 70 00 info@denijs.nl www.denijs.nl Westfries Gasthuis Hoorn

www.fsc.org FSC®C031342

®

ONTWIKKELING - BOUWEN - ONDERHOUD

| 59

OPHEUSDEN | Kerk

Tekst | Liliane Verwoolde

Een traditioneel kerkgebouw met torenspits

AFBOUWEN VANAF EEN INDRUKWEKKEND STEIGERBOUWWERK De Gereformeerde Gemeente van Opheusden heeft een nieuwe kerk gebouwd. Het oude kerkgebouw is te klein geworden en renovatie en uitbreiding zijn geen optie. Het nieuwe kerkgebouw is 46 m lang, 35 m breed en 19 m hoog. De torenspits met een hoogte van 11 m rijst hoog boven de omliggende gebouwen uit.

De nieuwe kerk is een ontwerp van Van Beijnum Architecten uit Amerongen. Hoofdaannemer is Burgland Bouw uit Dodewaard. “Een mooi project, met bijzondere uitdagingen”, vindt Hubert van Velden, projectleider van Burgland Bouw. Het kerkgebouw heeft de vorm van een kruis door de aanwezigheid van vier dwarsbeuken en telt zo’n 1.800 zitplaatsen, waarvan vijfhonderd op de galerij. Verder heeft de kerk zes grote vergaderzalen, enkele kleine vergaderruimtes, een keuken en andere facilitaire ruimtes.

60 |

BOUWMETHODIEK Het gebouw is gefundeerd op 262 boorpalen. De begane grondvloer is een geïsoleerde kanaalplaatvloer, die vanaf de centraal opgestelde preekstoel 600 mm oploopt, waardoor goede zichtlijnen ontstaan. De hoofddraagconstructie van de kerk bestaat uit een staalconstructie met op de hoeken zware, samengestelde spanten. De buitengevel is opgetrokken met traditioneel metselwerk; de binnenzijde bestaat uit een combinatie van gestuukte metselwerkwanden en schoonmetselwerk.

EEN INDRUKWEKKEND STEIGERBOUWWERK “De afwerking van het plafond in de afbouwfase was een uitdaging op zich”, vertelt Van Velden.

“Dit had te maken met de enorme overspanningen en de grote hoogte, die in het hart van het gebouw oploopt tot zo’n 18 m. De gehele kerkzaal is in de steigers gezet voor de realisatie van het plafond in de kap van de kerkzaal. Vanaf dit imposante steigerwerk zijn ook de wanden afgewerkt en alle installaties aangebracht.”

DE TORENSPITS Hoewel het gebouw niet is voorzien van een haan of torenklok, is het onmiddellijk als kerk herkenbaar. De vorm van het gebouw is markant, en datzelfde geldt voor de spits van 11 meter hoog.

OPHEUSDEN | Kerk

Deze wordt geheel op de grond opgebouwd en bekleed met bruin en groen gepatineerd koper.

“Met behulp van twee kranen is de spits op de plaats van bestemming gehesen”, vertelt Van Velden. De staalconstructie van de spits is met speciale voorzieningen gekoppeld aan de hoofd-

draagconstructie. De dakkapellen zijn bekleed met hetzelfde koper als de torenspits.”

DUURZAAMHEID De luchtbehandelingsinstallatie is voorzien van een warmtepomp. Deze zorgt ervoor dat warmte

en koude wordt teruggewonnen en hergebruikt in het ventilatiesysteem. Van Velden: “Dit is slechts één van de vele maatregelen die zijn genomen in het kader van duurzaamheid. Zo is het gebouw optimaal geïsoleerd en is gekozen voor traditionele, duurzame materialen.” Burgland Bouw heeft de kerk in december 2015 opgeleverd. Het orgel en de banken zijn door derden geplaatst. Sinds maart 2016 is het kerkgebouw officieel in gebruik. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Kerkenraad Gereformeerde Gemeente Opheusden ONTWERP Van Beijnum Architecten, Amerongen ADVIES Van Roekel, Rhenen UITVOERING Burgland Bouw, Dodewaard INSTALLATIES Klimaatservice Holland, Hardinxveld-Giessendam BOUWKOSTEN € 2,7 miljoen exclusief installaties BOUWPERIODE december 2014 – december 2015

INNOVATIEF DUURZAAM MET DAADKRACHT www.burglandbouw.nl

| 61

DELFT | TU

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Hurks Bouw

VEEL AANDACHT VOOR TRILLINGENBEPERKING EN TEMPERATUURSTABILITEIT Begin februari vond de oplevering plaats van het nieuwe faculteitsgebouw Technische Natuurwetenschappen van de TU in Delft, dat in twintig maanden is gerealiseerd. Een krappe bouwtijd, zegt projectleider Ton Smolders van aannemer Hurks, waar dankzij een goede voorbereiding aan kon worden voldaan. Het gebouw heeft een aantal bijzondere kenmerken.

62 |

DELFT | TU

Het faculteitsgebouw bestaat uit een groot atrium met aan beide zijden vleugels.

In wezen oogt het wat passief, maar daar is een specifieke oplossing voor gevonden, zegt Ton Smolders. “De gevel is voorzien van panelen met een ioniserende folie in allerlei kleuren. Die kleuren veranderen terwijl je er langs loopt. Dat zorgt voor een bijzonder effect en een dynamische uitstraling.”

Het atrium, geeft hij aan, heeft een heel open karakter en is onder meer bedoeld als ontvangst- en verkeersruimte. Het is ook de plek waar studenten elkaar kunnen ontmoeten. Op diverse plaatsen zijn zithoeken gemaakt. In de beide vleugels zijn de faculteiten BioTechnologie, BioNanoscience en Chemical Engineering en de labs ondergebracht. Met name aan de laboratoria werden heel hoge eisen gesteld, maakt Smolders duidelijk. Het zijn trillingarme omgevingen geworden met een constant klimaat. “Bepaalde labs voldoen aan klasse F van de trillings-

schaal, de op één na hoogste klasse. Er worden allerlei gedetailleerde proeven gedaan en daar mag van buitenaf geen invloed op worden uitgevoerd.”

ZWEVENDE BETONPLATEN Daarom, zegt hij, zijn de labs ontkoppeld van de rest van het gebouw met behulp van zwevende betonplaten. “Voor het berekenen van die constructies hebben we gespecialiseerde bureaus ingeschakeld.” Dat gold eveneens voor het klimaat, maakt Smolders duidelijk. “Er zijn hoogstaande klimaatsystemen speciaal voor de laboratoria aangelegd. Om zo een constante temperatuur te kunnen garanderen.

Die mag niet meer dan 0,1 graden Celsius naar boven of beneden afwijken. De ventilatie mag evenmin van invloed zijn, dus geen luchtval uit het plafond maar een gelijkmatige verspreiding. In de labs worden soms proeven gedaan die jaren kunnen duren en daar mogen externe factoren geen invloed op hebben.”

MASSIEF GEBOUW Het nieuwe faculteitsgebouw is volgens Smolders een behoorlijk massief gebouw geworden met grote overspanningen waarvoor onder meer Bubbledeck vloeren zijn toegepast. Er was bij de bouw veel aandacht voor BREEAM-gerelateerde maatregelen. Zo zijn er geen ketels maar een warmtekoudeopslag voorzien en is er een match met de ernaast gelegen protonenkliniek Holland PTC voor een uitgebalanceerde warmte-koudeverhouding. Om tot een vlekkeloze uitvoering te komen, werd er veel tijd in het voortraject gestoken. “Alle partijen zijn in het voortraject gekoppeld. Het definitief ontwerp is in die fase uitgewerkt tot een uitvoeringsontwerp in BIM. Ook het onderhoud en technisch beheer zijn in BIM verwerkt. Juist dankzij die gedegen voorbereiding en de goede afstemming hebben we dit omvangrijke project in slechts twintig maanden kunnen realiseren.

Daar mag je alle betrokken partijen voor complimenteren.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER College van Bestuur TU Delft ARCHITECT Ector Hoogstad AANNEMER Hurks BOUWMANAGEMENT Aronsohn

Projectinfo TER PLEKKE OPLOSSEN De nieuwbouw voor de faculteit Technische Natuurwetenschappen van de TU in Delft is een onderwijsgebouw met laboratoria, kantoren en onderwijsruimten voor de geavanceerde laboratoria van de afdelingen Bionanoscience, Chemical Engineering en Biotechnologie. Een speciale omgeving die om een specifieke benaderingswijze vroeg, vertelt werkvoorbereider Monique Parnell van installatiebedrijf JC Kersbergen.

“Wij hebben daar het sanitair aangelegd en de waterinstallaties. Een uitdagend werk vanwege de bijzondere omstandigheden in de labs.”

Na het uitwerken van de tekeningen werd allereerst begonnen met de hoofdleiding, vertelt ze. Vanwege de speciale condities in de labs werd bij bepaalde aansluitingen infrarood laswerk uitgevoerd, op andere punten was er sprake van elektrolassen. “Dat laatste beheersen we zelf, het eerste vereist een bepaalde certificering – daarvoor hebben we een gespecialiseerde partner ingeschakeld.”

Tijdens de uitvoering van het werk vonden er enkele wijzigingen in de tekeningen plaats, zegt Parnell. “Dat zien we overigens wel vaker. Zoiets lossen we dan op dat moment ter plekke op. Daar zijn we flexibel genoeg voor.”

| 63

ZEVENBERGEN | Mooy Logistics

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Bouwbedrijf Vrolijk

UITBREIDING OP MAAT VOLGENS STRAKKE PLANNING Om de markt in Zuid-Europa beter te bedienen, bouwde Mooy Logistics in 2008 een nieuw logistiek centrum langs de snelweg Breda - Antwerpen, vlak voor de Belgische grens op bedrijventerrein Hazeldonk. De nieuwste uitbreiding – op te leveren in april 2016 – wordt net als de eerste fase uitgevoerd door agro-industrieel specialist Bouwbedrijf Vrolijk uit Zevenbergen. “Zoveel mogelijk met vaste partners, maar wel op maat van de opdrachtgever; voor specifieke koeltechnieken zijn specialisten ingeschakeld”, vertelt directeur Karel Vrolijk.

De clientèle van Mooy Logistics, een logistieke partij gespecialiseerd in groente en fruit, bevindt zich voor een groot deel in Zuid-Europa; de nieuwe bedrijfsruimte wordt voornamelijk gebruikt voor opslag van producten bestemd voor supermarkten in Frankrijk en Spanje. “Een logistiek centrum bij de Belgische grens past daar goed bij”, zegt Vrolijk. “In 2008 zijn wij al ingeschakeld voor de eerste 10.000 m² opslagruimte met kantoren en dertig laaddocks.” Uitbreiding stond al op de agenda, en Mooy kwam opnieuw uit bij Bouwbedrijf Vrolijk voor de tweede fase met circa 8.500 m² vvo, waaronder een negental

64 |

extra laaddocks en gekoelde ruimtes voor opslag en conditionering. De uitbreiding sluit aan op fase 1, gerealiseerd op zandgrond met een staalconstructie op een in-situ gebouwde, betonnen onderbouw annex laadkuil – deels onder en deels boven het maaiveld.

VASTE PARTNERS Het langwerpige pand is afgewerkt met sandwichpanelen en een staaldak. Zestig procent van de uitbreiding (circa 3.000 m²) is voorzien van een verdiepingsvloer. De uitbreidingswerkzaamheden zijn gestart in september 2015 en worden

naar verwachting in april dit jaar afgerond. “Wij zijn regionaal marktleider in de agro-technische utiliteitsbouw en kunnen dit soort projecten turnkey aannemen. Zo mogelijk proberen wij opdrachtgevers hiervan te overtuigen. In dit geval leveren wij een traditioneel aanbesteed project compleet op inclusief gebouwgebonden installaties, maar de specifieke koeltechniek voor de rijpcellen is uitbesteed. Voor het overige werken wij zoveel mogelijk met vaste partners, zoals in het geval van de gebouwgebonden installaties. Daarbij hebben wij onze partner voor de levering van sandwichpanelen de mogelijkheid gegeven met een aparte installateur te werken, in verband met de koelingsruimten.”

‘PLANNING ZONDER ONWERKBARE DAGEN’ De uitvoeringsplanning is krap: er zijn geen onwerkbare dagen in opgenomen, aldus Vrolijk.

“Dat is best uitdagend in de winterperiode. Wij hebben op zich een goede winter gehad en lopen

ZEVENBERGEN | Mooy Logistics

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP CONSTRUCTIE UITVOERING INSTALLATIES

op schema, maar in verband met regenperiodes hebben wij werkbare dagen moeten inplannen tussen kerst en nieuwjaar.” Een vaste opleverdatum is noodzakelijk omdat het seizoen voor groente en fruit in mei begint. “Daar zit hem de voornaamste uitdaging in dit project. Gebouw-

Mooy Logistics ConsortArchitects Van den Heuvel Bouwbedrijf Vrolijk Barth

technisch is het geen ingewikkelde uitbreiding: wij sluiten met een knik in het gebouw aan op het bestaande, langwerpige pand aan de achterzijde van bedrijventerrein Hazeldonk bij knooppunt Galder. De bouwlocatie van Mooy in Hazeldonk is hiermee – jammer genoeg – volledig benut.” ❚

Uw Bouwpartner van ontwerp tot oplevering

Bouwbedrijf Vrolijk B.V. Zevenbergen

Bouwen zonder dat u er een dagtaak aan heeft! www.bbvrolijk.nl

|

0168 - 40 55 55

|

info@bbvrolijk.nl

| 65

KRAGGENBURG | Top Fresh

Nieuwbouw met frisse uitstraling voor wortelverwerkend bedrijf

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Van Egmond bouw bv

Lokale partijen zorgen voor korte lijnen bij nieuwbouw wortelbedrijf

Top Fresh

Op het voormalige terrein van The Greenery in Kraggenburg (Noordoostpolder) is tussen juni en december 2015 een nieuw bedrijfsgebouw voor wortelverwerkend bedrijf Top Fresh verrezen. Hoofdaannemer Van Egmond bouw bv integreerde tijdens de uitvoering het uiteindelijke ontwerp voor de fabriek met het gebouwontwerp, vertelt bedrijfsleider Wiebren de Boer. “Wij werkten zoveel mogelijk met lokale partijen en hadden een direct aanspreekpunt bij Top Fresh, zodat snel geschakeld kon worden.”

Korte lijnen zijn belangrijk bij de bouw voor de agro-industriële sector, weet De Boer. “Dit betreft vaak continubedrijven; er mag dus geen geplande productietijd verloren gaan. Reistijd en flexibiliteit van de uitvoerende partijen zijn essentieel – net als het meedenken met de klant. Lokale partijen die elkaar goed kennen, kunnen aan die eisen voldoen.” Van Egmond bouw

66 |

bv voerde de bouw uit met zusterbedrijf Weever Bouw bv uit Kampen en haar vaste montagepartners; ook de installatietechnische onderdelen worden gecoördineerd door Van Egmond bouw. “Top Fresh wast, snijdt en verpakt wortelproducten, een proces waarbij voedselveiligheid en specialistische koeling essentieel zijn. Bij de bouw komen veel specialismen samen.”

KRAGGENBURG | Top Fresh

'De eerste delen van de productielocatie zijn zoals gepland in december in gebruik genomen'

'Top Fresh wast, snijdt en verpakt wortelproducten'

PRODUCTIEVLOER De oplevering van de 6.000 m² grote bedrijfslocatie, waarin een groot laadperron en kantoorruimte is opgenomen, vond plaats in delen, omdat de fabriek met het oorspronkelijke ontwerp geïntegreerd diende te worden. “Ten eerste wilde de opdrachtgever een andere productievloer voor de machines dan aanvankelijk gepland; wij hebben de wijziging naar wens van de klant in de uitvoeringslogistiek geïntegreerd, onder meer met een speciale vloercoating die bij beschadiging direct gerepareerd kan worden. Dankzij de korte

Nieuwbouwproject

Top Fresh te Kraggenburg

lijnen tussen de bouwpartners is dat gelukt; ook de architect en opdrachtgever mogen daarin niet vergeten worden. In principe hebben wij een goede uitvoeringslogistiek kunnen hanteren binnen de gewenste bouwtijd.”

‘DUURZAME AANPAK’ Wat vrij uniek is voor de polder is dat er zonder heipalen kon worden gefundeerd, aldus De Boer. “Wij hebben vervolgens eerst de vloer gestort voordat de staalconstructie werd opgebouwd. Een optimalisatie die wij met onze partners tot stand hebben kunnen brengen. Het pand is bekleed met sandwichpanelen en een staaldak. De gekoelde ruimtes zijn ook aan de binnenzijde voorzien van sandwichpanelen. De eerste delen van de productielocatie zijn zoals gepland in december in gebruik genomen. De snijmachines worden nog getest. Het bestaande asfalt op het bedrijfsterrein wordt hergebruikt. Ook dat is duurzaam, net als de hechte samenwerking tussen partijen uit de lokale markt.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE

Top Fresh Team 2 architecten Van Egmond bouw bv i.s.m. Weever Bouw bv juni - december 2015

METALEN OPBOUWSYSTEEM | PREFAB SYSTEEM DUURZAAM | RECYCLEBAAR Hardeman | van Harten heeft de dakplaten en gevelbeplating gele­ verd en gemonteerd bij Top Fresh. Ook het zetwerk kader rondom kantoor is door ons gemaakt in een speciale kleur groen Ral 6018.

Het dak bestaat uit ca. 5.500 m2 sandwich dakpanelen en de gevel ca. 2.500 m2 sandwich gevelpanelen. Zowel dak als gevel zijn trape­ zium panelen van de leverancier Falk Bouwsystemen.

Volg ons ook via:

www.hardeman­vanharten.nl T 0318 46 15 51 | E info@hardeman-vanharten.nl | 67

WONINGBOUW

Tekst | Henk Geist

Wonen op een oude stadsschuitenmakerswerf

68 |

AMSTERDAM | Wiener & Co

Een nieuwe woonbuurt op één van de oostelijke haveneilanden van Amsterdam, waar de sfeer van de oude werven en scheepshellingen straks nog valt op te snuiven. Dat biedt het project Wiener & Co op het Oostenburgereiland met 76 woningen in verschillende soorten en maten.

De woningen liggen deels aan het water van de Wittenburgervaart en zijn gegroepeerd rond een beschutte binnentuin.

Wiener & Co, een project van Heijmans, ligt op het terrein van de voormalige en gelijknamige machinefabriek. Voordat de machinefabriek hier in de jaren ’70 van de vorige eeuw neerstreek, kende het terrein een historie van werven en scheepshellingen. Er was onder meer een stadsschuitenmakerswerf gevestigd waarvan de historie teruggaat naar 1625. De machinefabriek sloot in 2000 de poorten, waarna het terrein door Heijmans werd aangekocht voor herontwikkeling tot woongebied. De nieuwe bestemming sluit aan op de wens van bewoners, ondernemers, corporaties, gemeente, ontwikkelaars en instellingen om de Oostelijke Eilanden samen verder te ontwikkelen. De afgelopen jaren zijn hier al veel projecten tot uitvoering gekomen en ook in de toekomst staat er nog het één en ander te gebeuren. Het Oostenburgereiland is weer ontdekt als aantrekkelijk woongebied in het centrum van Amsterdam en door nieuwe ondernemers in culturele broedplaatsen.

LEVENDIGE BUURT Met zijn gevarieerde samenstelling staat het ontwerp van Wiener & Co garant voor een leven-

dige buurt. Naast vrij indeelbare waterwoningen, penthouses, maisonettewoningen en ruime appartementen is er ruimte voor kleinschalige horeca of werkplekken. Het ontwerp van Arons en Gelauff Architecten sluit aan bij het historische karakter van het gebied. Het plan is georganiseerd rondom een schakeling van openbaar toegankelijke ‘hellingen’ en ‘hoven’.

Haaks langs het water van de Oostenburgergracht komen veertien eengezinswoningen, geschakeld in twee blokken van zeven. Ze zijn zo geschakeld dat op de plaats waar vroeger de scheepshellingen lagen nu de buurt toegang krijgt tot het water. De woningen tellen vier lagen bovenop een kelder, de entrees liggen aan het centrale hof en elke woning heeft ook een steiger. Op de hoek van de bebouwing aan de gracht ligt een klein blokje met vier loftappartementen.

Langs de Oostenburgervoorstraat komen appartementen, in twee stoere pakhuis-achtige gebouwen van vijf lagen hoog. De begane grond wordt hier verlevendigd door commerciële ruimten en entreehallen. Het hele gebied is autovrij dankzij de parkeergarage onder de hof. ›

| 69

The right way to building structures

AMSTERDAM | Wiener & Co

Projectinfo LICHTGEWICHT VLOER VOOR WIENER &CO Naast de begane grondvloeren en traditionele breedplaatvloeren heeft De Hoop Pekso voor het project Wiener & Co de zogeheten Airdeck vloeren geleverd. Dit bijzondere lichtgewicht vloertype is toegepast bij de verdiepingsvloeren van enkele appartementen en het dak van de ondergrondse parkeergarage.

Bij een Airdeck vloer worden (gerecycled) kunststof boxen uiterst nauwkeurig door een robot in geprefabriceerde betonelementen geplaatst. Het systeem kent een aantal voordelen, stelt Herman Linneman, productmanager Airdeck bij De Hoop Pekso in Oosterhout, waar de lichtgewicht vloeren worden gemaakt. “De kunststof boxen betekenen een reductie van het gewicht en er is minder beton nodig voor een vloer. Dat draagt bij aan de duurzaamheid van deze vloer. Je kunt met dit systeem lichtere fundaties maken, waardoor het zich leent voor een open betonskelet van een bouwwerk. De belastingafdracht bij een Airdeck vloer vindt plaats in alle richtingen, wat een architect meer ontwerpvrijheid geeft.”

“Na de sloop van de machinefabriek, de bodemsanering en archeologisch onderzoek hebben we eerst de kuip voor de parkeergarage ontgraven”, zegt Marc van der Meulen, projectcoördinator Woningbouw bij Heijmans. “Het casco bestaat uit in het werk gestorte betonwanden en breedplaatvloeren. De uitdaging ligt in het beperkte bouwterrein dat strak ligt ingeklemd tussen het water en de straat en dat veel belendingen kent.”

De materialisering van de woningen langs het water is volgens Van der Meulen niet alledaags.

“De gevels worden afwisselend bekleed met zink en Tecu Gold platen, een aluminium gevelbekleding met een gouden legering. Het aanbrengen van die materialen is een specialisme, zeker als het gaat om de onderlinge aansluiting van de twee materialen. De twee gebouwen langs de Oostenburgervoorstraat worden uitgevoerd in baksteen met witte sierbanden. Door niveauverschillen in de gevel ontstaat er een plastische straatwand waardoor het project ook goed aansluit op de omgeving.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Terra Ontwikkeling, samenwerkingsverband van Heijmans Vastgoed en NIBC ONTWERP Arons en Gelauff Architecten, Amsterdam HOOFDAANNEMER Heijmans, Amersfoort CONSTRUCTEUR Ingenieursbureau Smit Westerman PROJECTWAARDE 16 miljoen euro BOUWPERIODE 2014-2017

Op maat Een Airdeck vloer wordt volledig op maat gemaakt. Linneman: “Alle technische openingen en uitsparingen zijn al voorzien. Het is een optimaal systeem voor leidingen en wapening doordat de boxen in een gelijk raster zijn gepositioneerd. Dat maakt de montagetijd op de bouwplaats ook aanzienlijk korter. De boxen zijn in omvang (in grondoppervlak) gelijk, maar in hoogte variabel. Daarmee kun je hoogteverschillen in vloeren makkelijk opvangen. Een Airdeck vloer kan bijvoorbeeld als overstek voor een dakterras doorlopen. De schil is overal even dik, ook ter plaatse van de boxen; als je aan de onderzijde van de vloer iets wilt verankeren, heb je daarvoor dus voldoende body.”

Natuur en architectuur versmelten Een Airdeck vloer maakt het mogelijk de relatie tussen het gebouw, het interieur en het landschap in te vullen. Zodat natuur en architectuur met elkaar versmelten. Door de open structuur van een gebouw kan voldoende daglicht, oriëntatie en uitzicht worden gegarandeerd. Zaken die het welbevinden van mensen in een gebouw bepalen. Licht, lucht en ruimte kunnen op deze wijze diep in het gebouw doordringen en zorgen voor een prettige en natuurlijke ambiance. Doordat de gevel uit elk gewenst systeem kan bestaan, kan het zowel een gesloten als wel een transparant karakter hebben.

STERK VERONTREINIGDE BODEM IS VAKKUNDIG GESANEERD In 1625 is Amsterdam gestart met de aanleg van de drie eilanden Kattenburg, Wittenburg en het oostelijk gelegen Oostenburg. Dat laatste eiland bestond uit twee delen. Op het noordoostelijke deel vestigde zich de VOC. Het zuidwestelijke deel van het eiland was in gebruik door de stadsschuitenmakerswerf, waar vlotschuiten en modderschuiten werden gebouwd. Later vestigde zich hier machinefabriek Wiener & Co. Enkele jaren geleden heeft Terra Ontwikkeling haar oog op het voormalige Wienerterrein laten vallen en besloten 76 woningen en een parkeerkelder te realiseren. Uit de resultaten van de bodemonderzoeken bleek dat de bodem op de locatie sterk verontreinigd was met olie, zware metalen en asbest. Voorafgaand aan de bouw van de parkeerkelder moest dus een bodemsanering plaatsvinden. De sanering is door Heijmans Bouw gegund aan PJ Milieu BV. Doorslaggevend hierbij was, naast het kostenaspect, de kennis op het gebied van bodemonderzoek, bodemsanering, bemaling en zuivering. PJ Milieu beschikt namelijk over een bodemadvies- en bodemsaneringsafdeling en mobiele waterzuiveringen.

Gezien de historie van de locatie zijn de saneringswerkzaamheden gestart onder archeologische begeleiding. Tijdens de werkzaamheden werden een insteekhaven en een scheepshelling met een meter dikke balkenlaag vrij gegraven. Vervolgens kon PJ Milieu verder met de bodemsanering. In samenwerking met Odijk-Zwanenburg is in totaal ruim 22.000 ton verontreinigde grond ontgraven en afgevoerd en ruim 3.300 m³ grondwater onttrokken en gezuiverd. Na vastlegging van de kwaliteit van de putbodem is een leeflaag aangebracht. De bouw van Wiener & Co kon beginnen in een solide afgewerkte bouwput, waar de bouwlieden en later ook de bewoners zonder gezondheidsrisico’s kunnen verblijven.

| 71

Foppen InstallatIe technIek voor passende InstallatIes en passend werk!

Foppen Installatie Techniek (FIT) is een expert op het gebied van gas, water, riool en sanitaire installaties in de projectmatige nieuwbouw. Wij richten ons voornamelijk op loodgieterwerkzaamheden voor nieuwbouw en renovatie. Dit geldt zowel in de utiliteitbouw als in de (luxe)woningbouw.

natrIumweg 12 | 3812 pv amersFoort | t. 033 - 463 21 53 | F. 033 - 465 90 41

Foppen Installatie Techniek Advertentie 197x130mm FINAL.indd 1

02-09-11 10:22



-  

KAMPEN | Hanzewijk

Tekst | Fiona de Heus (Zutphens Persbureau)

Beeld | Herald Lammertink

Hanzewijk Kampen nadert voltooiing

Invulling winkels cruciaal

Een grote betonnen luifel trekt de aandacht langs de Beneluxstraat in Kampen. Hier, op de hoek met de Dr. Damstraat, komt een winkelcentrum met 6.000 vierkante meter vloeroppervlak en 108 woningen. Daarmee nadert de herstructurering van de Hanzewijk zijn voltooiing. Al langer dan tien jaar geleden startte de sloop van de wijk; 960 portieketageflats maakten plaats voor 771 woningen. De laatste woningen, alsmede het huidige winkelcentrum, worden gesloopt zodra het nieuwe winkelcentrum gereed is.

De Hanzewijk wordt gefaseerd gerealiseerd. De blokken 1, 2 en 4 zijn inmiddels gereed, blok 3 wordt later gebouwd. Het constructief ontwerp is afkomstig van ingenieursbureau IOB. Assistentprojectleider Gert Verhage vertelt dat het om verschillende woningen gaat, zowel grondgebonden als appartementen, en een winkelgedeelte.

Met name in dat winkelgedeelte was er de eis om zo weinig mogelijk kolommen toe te passen; dit vanwege het aantrekken van twee supermarkten.

“Hun komst en de invulling van het winkelgedeelte was cruciaal voor het hele project. We zijn er vanaf de start bij betrokken, dat was in 2011.

Bij zowel de ontwerp- als bestekfase. Daarna heeft het een jaar stilgelegen vanwege de zoektocht naar partijen voor de commerciële ruimtes.”

De bouwwerkzaamheden startten vervolgens in 2014, aldus Verhage. De plek waar blok 3 komt te staan, blijft voorlopig parkeerplaats, geeft hij aan. “Daarvan is nog niet bekend wanneer het wordt gerealiseerd.” Gedurende de uitvoering blijft IOB betrokken bij het proces. “Onder andere in een adviesfunctie – mede omdat er zaken worden aangepast en constructieve onderdelen rekentechnisch niet als standaard kunnen

worden uitgewerkt – en om de budgetten te bewaken. Dat doen we in nauwe samenspraak met onder andere de opdrachtgever en aannemer. Voor ons is dit constructief gezien een mooi project.”

Woningcorporatie deltaWonen besloot tot sloop en nieuwbouw van de wijk omdat de kwaliteit van het naoorlogse vastgoed te wensen overliet.

Bovendien kon de leefbaarheid in de wijk, die voor honderd procent uit sociale huurwoningen bestond en een dichte bewoning kende, verbeterd worden. ›

| 73

KAMPEN | Hanzewijk

De nieuwe wijk is daarom een mix van huur- en koopwoningen. Van de nieuw gebouwde woningen is veertig procent grondgebonden.

VIER DELEN Als één van de laatste onderdelen van de herstructurering wordt het nieuwe winkelcentrum gerealiseerd: twee blokken met woningen die met elkaar verbonden zijn door een grote winkelruimte voor twee supermarkten (Jumbo en Lidl) en daarboven woningen plus twee kleinere blokken die ruimte bieden aan kleinere winkels. Op deze winkels komen ook woningen.

Een aantal winkeliers uit het huidige winkelcentrum dat gesloopt zal worden, heeft al interesse getoond om naar de nieuwbouw te verhuizen.

Het supermarktgedeelte met de twee woonblokken en het eerste kleinere zelfstandige blok zijn al te zien, het tweede volgt in een later stadium – afhankelijk van de verhuur en de omzet van de eerste winkels.

eerd zijn aangebracht. De proefmuurtjes bij de bouwketen laten zien hoe het eindresultaat wordt met reliëf, schijnvoegen in de bakstenen en ingemetselde kruizen, waarin duidelijk de signatuur van Heren 5 Architecten te herkennen is, aldus projectmanager Gabriëlle Roelofs. “Hieraan ligt een stedenbouwkundig plan ten grondslag dat is opgesteld in samenspraak met deltaWonen, Multi Netherlands en de gemeente.”

‘TYPISCH 2015’ “In deze wijk is gezocht naar samenhang in de architectuur”, legt Sjoerd Quint, adjunct-directeur van opdrachtgever deltaWonen uit. “De eerste twee flatgebouwen die gerealiseerd zijn in de

herstructurering, wijken hier qua bouwstijl iets van af – ze zijn meer antroposofisch. Maar we zijn hier ten slotte ook al tien jaar bezig. Misschien denken we in de toekomst wel dat het winkelcentrum ‘typisch 2015’ is.” In ieder geval voldoet het project aan alle hedendaagse wensen en eisen.

FLEXIBELE PLATTEGROND Voor Multi, die de 6.000 vierkante meter winkelruimte verhuurt, is met name de vrij in te delen ruimte van belang. “De plattegrond van de winkelruimte is zo flexibel mogelijk”, vertelt asset management director Arjen Seckel. “Wij geven de voorkeur aan kolommen boven betonwanden en dan bij voorkeur zo ver mogelijk uit elkaar. In dit

BAKSTEENARCHITECTUUR In de nieuwbouw is gekozen voor een stijl die verwijst naar de oude wijk, met een voor die tijd kenmerkende baksteenarchitectuur. Bij het winkelcentrum is dit bereikt door veel baksteen te gebruiken, in rood- en bruintinten die gevari-

Advies & Engineering op hoog niveau IOB, uw partner voor:

Beheer & Onderhoud, BIM, Bouwfysica, Bouwkostenadvies, Bouwplantoetsing, Bouwtechniek, Brandveiligheid, Construccetechniek, Bouwmanagement & Vaktechnisch Toezicht, Installaaetechniek.

088 446 4462 - info@iob.nl - www.iob.nl

74 |

KAMPEN | Hanzewijk

geval is dat gelukt. Dit geeft Multi de mogelijkheid om de indeling van de winkelruimte zo laat mogelijk vast te leggen naar de exacte wens van de huurders. Het biedt bovendien de mogelijkheid om de ruimte in de toekomst anders in te delen.”

bruggen een uitdaging was. Maar toch zijn zij er in geslaagd het complex vlot te realiseren. “Het is heel snel gebouwd”, vindt Quint.

De woningen zijn vanaf eind november opgeleverd. De winkelruimtes zijn in november en

december casco opgeleverd aan Multi, zodat de huurders de winkels konden afbouwen.

In februari openden zij voor het publiek, ook van buiten de wijk. In de tussentijd legde de gemeente het openbare terrein rondom het winkelcentrum aan. ❚

De winkelpuien bestaan uit veel glas. Samen met een kunstenaar zoekt Multi naar een passende invulling van deze raampartijen, zodat straks het gebouw niet in het oog springt door schreeuwerige reclame maar door het architectonische concept, zoals het bedoeld is.

Bijzonderheden zijn bijvoorbeeld de groene daktuinen op de winkeldaken, de voordeuren van de woningen aan de voorzijde in plaats van kille galerijen aan de achterzijde, achtertuinen voor de bewoners en een brug tussen de blokken in dezelfde stijl als de betonnen luifel. Overlast door laden en lossen wordt zoveel mogelijk beperkt door het inpandige dockstation voor de supermarkten met plek voor twee vrachtwagens.

LOGISTIEK “Het is wel een flinke logistieke operatie om bouwactiviteiten en inrichting van de openbare ruimte op elkaar af te stemmen”, vindt Geert Klein Lebbink, adjunct-directeur van Trebbe Oost & Noord bv, die het project in een bouwcombinatie samen met bouwbedrijf Salverda realiseert.

Net als dat de constructie voor de luifel en de

Bouwinfo OPDRACHTGEVER WONINGEN deltaWonen OPDRACHTGEVER WINKELS Multi Netherlands ONTWERP Heren 5 Architecten UITVOERING Trebbe Oost & Noord bv en Bouwbedrijf Salverda b.v.

INSTALLATIES Van der Sluis Installaties BOUWKOSTEN € 12.687.000 excl btw BOUWPERIODE december 2014 – februari 2016

| 75

Hoe bouwt u aan de toekomst?

Wonen Boven de Hoven

Toekomstvast rendement ontstaat door toekomstvast gebruik.

VBI bouwt daarom mee aan duurzame, flexibele en comfortabele woon- en werkomgevingen die steeds aan te passen zijn aan de wensen van de eindgebruiker.

Flexibel comfort noemen we dat.

Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of volg ons via @flexibelcomfort

www.vbi.nl

DELFT | Wonen boven De Hoven

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Stabiel Management

REALISATIE TWEEDE WOONTOREN BOVEN DE HOVEN IN DELFT

GROTE VLOEROVERSPANNING VOOR FLEXIBELE INDELING Bij of eigenlijk boven winkelcentrum De Hoven in Delft werd vorig jaar een nieuwe woontoren met 83 koop- en huurappartementen in gebruik genomen. De interesse voor deze woningen was dusdanig groot dat werd besloten een tweede toren te bouwen. Daar wordt momenteel volop aan gewerkt.

Wonen boven De Hoven. Zo worden de woontorens genoemd. Een voor de hand liggende naam, omdat ze beide uitkragen en daardoor daadwerkelijk boven winkelcentrum De Hoven uitrijzen. Aan de bouw en de ontwikkeling van de torens, door Heembouw Roelofarendsveen, ligt een marktonderzoek in de omgeving ten grondslag, vertelt directeur Maarten

Peels van Stabiel Management, verantwoordelijk voor de ontwikkeling, engineering, productie en montage van het prefab betonnen casco. “In de buurt van het winkelcentrum liggen diverse jarenzestig-flats. Het bleek dat heel wat bewoners graag naar een modernere woning wilden verhuizen.

Aan die behoefte wordt met deze twee torens

voldaan. De ligging pal naast het winkelcentrum en de aanwezigheid van een parkeergarage zorgen natuurlijk voor extra aantrekkingskracht.”

FLEXIBEL In toren 2 komen 84 huurappartementen, verdeeld over veertien verdiepingen. ›

| 77

DELFT | Wonen boven De Hoven MONTAGE VAN PREFAB ELEMENTEN DWM Nederland B.V. is uw specialist voor montage van prefab elementen. Wij zijn VCA* gecertificeerd. Wij monteren alle voorkomende prefab constructies in de Burgerlijke- en Utiliteitsbouw, GWW-sector en Infra. Zoals:

Projectinfo

DE WIT MONTAGE

Wij bieden u een compleet pakket van alle mogelijke montagewerken, compleet met kranen, hijsmiddelen, mortel, schoren, stempels etc.

MONTAGE PREFABCASCO IN TWAALF WEKEN De montage van het volledige prefab betoncasco van Toren 2 van appartementencomplex De Hoven is net als dat van de inmiddels opgeleverde Toren 1 in handen van DWM Nederland B.V. “De uitvoering heeft een snelle doorlooptijd van twaalf weken. En in die weken opperen we tussendoor ook nog alle afbouwen installatiematerialen per laag”, vertelt directeur Kees de Wit. Het prefabcasco van Toren 2, dat gerealiseerd wordt naast en boven het bestaande winkelcentrum De Hoven, telt veertien lagen inclusief een entresolverdieping en bestaat onder andere uit stalen kolommen, stalen schoenen voor de later aan te brengen balkons, prefab wanden, vloeren en galerijplaten alsmede trappen en bordessen. “DWM Nederland fungeert als onafhankelijk montagebedrijf en draagt zorg voor de deelmaatvoering, de 200 ton rupskraan met beweegbare jib, benodigde schoren, stempels, mortels, ankers en het beton voor het afstorten van de vloeren. De vloeren zijn al in de fabriek voorzien van installatiesparingen en de prefabwanden van stelkozijnen. De planning is bijzonder strak – zeker voor de periode van het jaar, met grote kans op vorst en harde wind. Wij realiseren de eerste vier lagen in een cyclus van vijf dagen per bouwlaag, de tien bovenste lagen in een cyclus van vier dagen.”

Kantoren / Ziekenhuizen / Scholen / Parkeergarages / Industrieële Gebouwen

Als het gaat om montage van prefab elementen heeft DWM Nederland B.V. de juiste oplossing!

Wij informeren u graag vrijblijvend over de diverse mogelijkheden.

DWM Nederland B.V., uw partner op het gebied van: • • • • • •

Montage van prefab elementen Prefab skeletbouw Prefab cascobouw Betonmontage Prefab betonbouw Monteren prefabconstructies

Kees de Wit +31 (0)6 22 22 64 29 info@dwmnederland.nl www.dwmnederland.nl

DWM Nederland B.V.

Welkom bij Bartels!

Welkom bij Bartels!

Onze diensten en producten op het gebied van constructies binnen de bouwsector leveren wij van ontwerp tot en met uitvoering. Hiermee zijn wij een veelzijdig bedrijf dat u van dienst kan zijn. Wij werken nagenoeg alleen nog maar op gebied van 3D en BIM en denken graag met u mee.

Op

het

Noord

industrieterrein Trade

in Venlo

hoofdconstructeur

heeft

Bartels

gewerkt

aan

Port als de

realisatie van een distributiecentrum voor investeerder Heylen. Bartels was zowel hoofdconstructeur als uitvoerend constructeur.

www.bartels.nl 78 |

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

DELFT | Wonen boven De Hoven

Stabiel Management werd ingeschakeld om het gehele traject betreffende het prefab betonnen casco te verzorgen, legt Peels uit. “Vaak worden dit soort gebouwen in het werk gestort. Wij hebben ons gespecialiseerd in prefab betonnen casco’s voor woontorens omdat we opdrachtgevers daarmee ontzorgen, heel snel kunnen bouwen en zo economisch gezien goede oplossingen kunnen bieden. Dat doen we aan de hand van een leanfilosofie waarbij we nadrukkelijk inzetten op een soepel verlopende samenwerking met de diverse betrokken partijen.” Stabiel Management, zegt Peels, was al actief bij toren 1 en is nu dus ook bij toren 2 betrokken. Als één van de opvallende aspecten noemt hij de twaalf meter vloeroverspanningen in de woontorens, ongeveer twee maal zo groot als normaal. “Omdat er niet om de zes meter een betonnen dragende wand staat, betekent het veel meer flexibiliteit bij het inrichten van de woningen.”

HOGE BOUWSNELHEID Een heel groot voordeel tijdens het bouwproces is volgens Peels dat er een hoge bouwsnelheid kan worden bereikt: vier dagen per laag. Vanwege de beperkte opslagruimtes op de bouwplaats wordt bij het aanleveren het ‘just-in-time’-principe gehanteerd. “Bij goed weer is dat goed te doen. Maar dat is het niet altijd. Om toch zo efficiënt mogelijk te kunnen werken zijn er in de buurt depots ingericht waar de vrachtauto’s eventueel kunnen wachten.” In week 16 is de ruwbouw van toren 2 gereed, geeft Peels tot slot aan. Aan het eind van het jaar volgt de definitieve oplevering. “Dat toren 2 op toren 1 lijkt, maakt het wat makkelijker; de principes zijn al bepaald, de partijen kennen elkaar en we weten wat we kunnen verwachten.

Maar we hebben deze toren toch helemaal opnieuw uitgewerkt om zodoende een maximale efficiencyslag te kunnen maken.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Vorm Vastgoed ARCHITECT Habeon Architecten AANNEMER Heembouw Wonen BV, Roelofarendsveen CONSTRUCTEUR Adviesburo Snijders BV, Valkenswaard Ingenieursbureau Bartels, Veenendaal BOUWMANAGEMENT RUWBOUW Stabiel Management BV

Projectinfo VERDIEPINGEN WOONTORENS DELFT RAZENDSNEL GESTAPELD Op een binnenstedelijke locatie in Delft twee grote woontorens bouwen voor samen 160 appartementen, in totaal 18.000 vierkante meter verdeeld over 12 bouwlagen en dan toch de omgeving zo min mogelijk tot overlast zijn? Dat lukt alleen maar door een flexibel en innovatief proces in te zetten. “Om sneller te bouwen, hebben we voor het project Wonen boven De Hoven ons DoorStapelSysteem (DSS) toegepast. Daarmee bouwen we tot dertig procent sneller dan op traditionele wijze”, aldus Olivier Hamers van VBI in Huissen.

De eerste toren van het project Wonen boven De Hoven in Delft is al opgeleverd, de tweede volgt in het eerste kwartaal van 2017. Mogelijk dat daarna ook nog een derde toren volgt. Belangrijke uitgangspunten voor de bouw waren snel bouwen en een flexibele indeling van de appartementen, zodat ze in de toekomst gemakkelijk een andere functie kunnen krijgen of kunnen worden samengetrokken. Daarmee kan handig ingespeeld worden op de mogelijk veranderende vraag in de toekomst. “We kunnen dit faciliteren met een grote overspanning, zodat minder dragende binnenmuren nodig zijn en je een maximale indelingsvrijheid bereikt. Dit hebben we gedaan met kanaalplaten van twaalf meter. Door ons DSS toe te passen, konden we de verdiepingen sneller op elkaar stapelen”, legt Hamers uit. “Dit systeem kent een versterking in de uiteinden van de kanaalplaten die het mogelijk maken om droog door te stapelen, zonder dat je eerst een betonnen randbalk en randkist hoeft te storten.

Het resultaat voor de draagstructuur is hetzelfde, maar je kunt veel sneller bouwen.”

Niet alleen het bouwproces versnelt de bouwtijd, ook de logistiek helpt hieraan bij. “Doordat we met heel grote elementen, tot wel zestien meter lang werken, kunnen we veel vloeroppervlak in één hijs verwerken.” Alle elementen worden op legvolgorde aangeleverd zodat de elementen razendsnel verwerkt worden op de bouw.

| 79

ROTTERDAM | Geldersestraat

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Bouwbedrijf Bakker Arkel B.V.

Gevelrenovatie geeft Geldersestraat tweede ronde In de Rotterdamse Oude Haven, als onderdeel van het architectonisch levendige ensemble met onder andere de Kubuswoningen en Het Potlood, staat de ‘Geldersestraat’. Dit door Piet Blom ontworpen woongebouw met kenmerkende ronde raamdelen, ondergaat een grootschalige gevelrenovatie.

Opdrachtgever van dit renovatieproject, dat in totaal 63 woningen betreft, is Woonstad Rotterdam. Projectleider namens deze woningcorporatie is Herman de Groot. Hij vertelt: “Het complex had al langere tijd te maken met lekkages ter plaatse van de kozijnen. Dit werd veroorzaakt door poreus betonsteen in combinatie met een smalle spouw en een slechte afdichting van het kozijn op het binnenspouwblad. Een bijkomend probleem was de aanwezigheid van asbestbeplating aan de spouwzijde van het binnenspouwblad. Ook was het betonsteen niet meer in de oorspronkelijke uitstraling te verkrijgen en lieten de kunststof kozijnen te wensen over. Dit alles vroeg om een totale vervanging van de gevel, waarbij het gehele buitenblad werd verwijderd.”

80 |

BUITENGEVELISOLATIESYSTEEM In januari 2015, na overleg met bewoners, besloot Woonstad Rotterdam de lekkage en het asbestprobleem aan te pakken. Voor het architectonische en bouwkundige deel bleek BTR architectuur + bouwkunde de partij bij uitstek. Als onderdeel van het planteam werkte het architectenbureau zeven technische varianten uit voor de aanpak van in totaal zevenhonderd vierkante meter gevel. De keuze viel op een buitengevelisolatiesysteem. Erik van der Ree, projectleider namens BTR, geeft uitleg: “Het systeem bestaat uit een achtergrondconstructie met een isolatiepakket aan de buitenzijde. De isolatie wordt uitgevoerd in reliëf

ROTTERDAM | Geldersestraat

De Geldersestraat vóór de gevelrenovatie

Bouwinfo OPDRACHTGEVER SUPERVISIE EN ONTWERP AANNEMER SLOOPWERK EN ASBESTSANERING PRODUCTIE KOZIJNEN MONTAGE KOZIJNEN NATUURSTEEN PLEISTERWERK BOUWPERIODE BOUWSOM

Woonstad Rotterdam, Rotterdam BTR architectuur + bouwkunde, Rotterdam Bouwbedrijf Bakker Arkel B.V., Arkel Vissers Sloopwerken en Asbestsanering, Oosterhout Thermo Konstrukties BV, Boxmeer Dekker Kozijnprojecten, Noordeloos Kroon Projecten, Meerkerk Stucadoorsbedrijf Eilers bv, Maassluis november 2015 – mei 2016 € 1.350.000 excl. btw

Projectinfo

Artist impression van de Geldersestraat na de gevelrenovatie

ASBEST VERWIJDEREN IN DE BINNENSTAD Voor de gevelrenovatie in de Geldersestraat in Rotterdam werkt Vissers Sloopwerken in twee fasen. Het bedrijf pelt eerst het buitenblad af en saneert vervolgens de asbestbeplating die tegen de houten gevelpui is bevestigd.

en voorzien van een pleisterlaag. Hiermee voldoen we aan de technische eisen van de opdrachtgever en sluiten we qua gevelbeeld aan op de wensen van de Welstand.”

MINIMALE OVERLAST

Vanwege het risico van asbestemissie bij het verwijderen van het metselwerk van het buitenblad, voert Vissers Sloopwerken deze sloopwerkzaamheden uit met asbestsaneerders, onder toezicht van een DTA-er. Een tweede ploeg saneerders verwijdert de asbestplaten onder asbestcondities. In de bewoonde woningen plaatsen zij stofschotten. “Een hele klus”, vertelt Marc van Zon, bedrijfsleider van Vissers Sloopwerken. “De kozijnen vroegen – met hun ronde onderkant – om maatwerkschermen. Ook de communicatie hierover met de andere bouwpartners, eigenaar Woonstad en bewoners was intensief. De telefoontjes, e-mailberichten en sms’jes kwamen vaak tot laat in de avond binnen.” Om stofemissie naar de omgeving te voorkomen, wordt het puin per steigerslag afgevoerd met een torenkraan.

Woonstad Rotterdam selecteerde Vissers Sloopwerken voor de sloopwerkzaamheden en asbestsanering. De renovatie werd gegund aan Bouwbedrijf Bakker Arkel. Het bouwbedrijf gooide hoge ogen met zijn Plan van Aanpak, dat iets afweek van het plan van Woonstad Rotterdam.

Fred Broekhuizen, projectleider namens Bouwbedrijf Bakker Arkel, licht toe: “Het basisplan was om de asbestsanering en de kozijnvervanging in één arbeidsgang uit te voeren. Het was dan onvermijdelijk de kozijnopeningen maximaal drie dagen te voorzien van een tijdelijke afscherming.

Ons plan was: we plaatsen in de kozijnopening alleen een tijdelijke afscherming in de periode dat het oude kozijn er tijdens de asbestsanering uit moet. Aansluitend zetten we het oude kozijn terug. De nieuwe kozijnen worden dan geplaatst in een opvolgende bouwstroom.” ›

Overlast beperken Ook de overlast voor de omgeving moet – zo midden in de stad – tot het minimum worden beperkt. Hiertoe is voor alle bouwpartners continu een torenkraan beschikbaar. Vissers werkt met kantelbakken die aan de binnenzijde zijn bekleed met rubber en met containers die zijn voorzien van een laag zand. De stalen rijplaten onder de containers plaatst zij niet rechtstreeks op het straatwerk, maar op een beschermend en geluidsabsorberend tapijt. Ten slotte beginnen de werkzaamheden die geluidsoverlast veroorzaken pas na 8.30 uur. Een tevreden Van Zon: “Asbestsanering, werken in de binnenstad, werken op grote hoogte met meerdere disciplines en een strakke planning hebben elk hun specifieke uitdagingen. In de Geldersestraat spelen ze naast elkaar en door goede communicatie is het werk keurig op tijd opgeleverd.”

Voor de overige geveldelen koos het planteam voor hoogwaardige, esthetische materialen zoals een natuurstenen plint en aluminium kozijnen met ronde onderdorpel. De ventilatieroosters en suskasten kregen de originele gele signaalkleur. De vernieuwde gevel biedt een betere energetische waarde en een hogere geluidswering.

| 81

Samenwerken aan de beste kozijnprojecten Van plan tot realisatie

WWW.DEKKERKOZIJNPROJECTEN.NL • NOORDELOOS

schilders

Blonkstaal Schoonhoven B.V. produceert en monteert sinds 1956 diverse stalen producten

Blonkstaal biedt meerwaarde: · denkt vooruit en denkt mee, om de stalen producten binnen de bouwkundige eisen te laten aansluiten; · besteed veel aandacht aan het visuele aspect; · ontzorgt door onderlinge afstemming met de betrokken partijen zoals o.a. installateurs, architecten, onderaannemers en beveiligingsbedrijven; · levert een totaalpakket: tekenwerk, behandeling, beglazing, beslag, drangers, sluitvolgorderegelaars en toegangssystemen.

Broeikweg 27 | 2871 RM Schoonhoven | +31(0)182 38 21 30 | info@blonkstaal.nl | www.blonkstaal.nl Blonkstaal.indd 1

07-04-16 14:08

ROTTERDAM | Geldersestraat

De Groot voegt toe: “Door deze methode ervaren de bewoners minder overlast. Daarnaast houdt Bouwbedrijf Bakker Arkel maximaal rekening met de omgeving, bijvoorbeeld door de bouwplaats klein en netjes te houden en door een elektrische bouwkraan in te zetten.”

ZEVEN FASEN In november 2015 startten de werkzaamheden. De uitvoering vindt plaats in zeven fasen, waarin Bouwbedrijf Bakker Arkel en de andere uitvoerende partijen het metselwerk slopen, asbest verwijderen, kozijnen demonteren en weer monteren, kozijnen vervangen, isolatieplaten plaatsen en sauswerk verrichten. Broekhuizen: “Momenteel plaatsen we de nieuwe kozijnen, die dagelijks just-in-time geleverd worden. Het tempo zit er goed in en als het weer blijft meezitten, leveren we in mei dit jaar op.” ❚

'De vernieuwde gevel biedt een betere energetische waarde en een hogere geluidswering'

Projectinfo EYECATCHER De renovatiewerkzaamheden aan het gebouw aan de Geldersestraat in Rotterdam bevinden zich in het eindstadium. En dat betekent onder meer dat voorzichtig begonnen is met het schilderwerk, dat wordt uitgevoerd door Den Breejen Schilders uit Sliedrecht.

Bedrijfsleider Donald Vink vertelt wat dat schilderwerk zoal inhoudt. “We schilderen onder meer het metselwerk aan de buitenzijde van de liftschacht. Dat wordt door de kleurwijziging (antraciet) een mooie blikvanger. Daarnaast behandelen wij het staalwerk van de entrees en de privacyschermen op de balkons. Die worden gedemonteerd, in de werkplaats van Bakker Arkel behandeld en vervolgens weer teruggeplaatst, waarna wij ze ter plaatse nog een keer afwerken. In totaal zal deze klus zo’n vier weken in beslag nemen. Daarbij zijn we wat het buitenschilderwerk betreft sterk afhankelijk van het weer. Bij ongunstige weersomstandigheden zoeken we naar alternatieven. De verwachting is dat we ons op die manier aan de planning kunnen houden.”

IEDER BALKON VROEG OM MAATWERK Bij de renovatiewerkzaamheden aan de Geldersestraat werden onder andere de bestaande balustrades van de balkons verhoogd en van nieuwe profielen voorzien. Onderdeel van dat werk was tevens het vastzetten van de balkonmuren, aldus directeur Martijn Blonk van Blonkstaal Schoonhoven B.V., het bedrijf dat verantwoordelijk was voor die werkzaamheden.

“Die muren zijn in de loop der tijd wat zwak geworden. Met behulp van strippen hebben we ze verstevigd. Op de verhoogde balustrade zijn nieuwe profielen geplaatst.”

De aluminium kozijnen met ronde onderdorpel.

In december werd begonnen met inmeten, zegt Blonk, in januari en maart vond de uitvoering plaats. “Ieder balkon vroeg om maatwerk. Niets is hetzelfde. Het inmeten gebeurde digitaal en na de productie zijn alle profielen voorzien van een eigen nummer, zoals ze ook in een tekening zijn verwerkt.” In dat logistieke traject zat de grootste uitdaging voor het bedrijf, dat onder andere is gespecialiseerd in het produceren van lichte staalconstructies, designtrappen en stalen ramen en deuren op maat. Blonk Staal is KOMO-gecertificeerd en wordt vanwege de aanwezige expertise vaak al in een vroeg stadium betrokken om mee te denken over een passende oplossing. Blonk: “Bij dit project vroeg de logistiek dus wat denkwerk. We moesten er voor zorgen dat elk product op het juiste balkon werd geleverd. Met een zorgvuldige aanpak, van inmeten tot montage, hebben we dat op een goede manier afgerond.”

‘PER DAG AANVOEREN EN VERWERKEN’ Bij de Oude Haven in Rotterdam, aan de Geldersestraat, staat een van steigers voorzien en ingepakt woonblok van zeven verdiepingen. Dit vanwege de renovatiewerkzaamheden die aan het gebouw plaatsvinden. Dekker Kozijnprojecten is één van de betrokken partijen.

Geldersestraat tijdens de gevelrenovatie

“Na het verwijderen van de buitenschil door de aannemer zijn wij eind november 2015 gestart met het monteren van aluminium kozijnen, gevelbeplating en isolatie”, vertelt projectleider Evert Rietveld. Hij wijst op de vorm van de kozijnen – boven rechthoekig, onder rond – en vertelt dat deze op de eigen assemblagelocatie van glas worden voorzien. “Dat heeft ook op logistiek gebied voordelen. We voeren dagelijks het aantal kozijnen aan dat we kunnen verwerken. Dat verloopt prima. We maken gebruik van een kraan, er is een duidelijke planning en de samenwerking tussen de partijen is goed."

| 83

ZWIJNDRECHT | Meerdervoort

ZWIJNDRECHTS ‘TUINDORP’ WEER IN BLOEI Na een inpandige en gevelrenovatie zijn 153 woningen in de Zwijndrechtse buurt Meerdervoort weer up-to-date. Naast technische en energetische verbeteringen kregen de woningen hun authentieke tuindorpse uitstraling terug.

De woningen dateren uit 1938 en zijn van oorsprong arbeidswoningen, met diepe achtertuinen en een groene uitstraling. De huidige eigenaar, Woonkracht10, besloot in 2015 tot een grootschalige opknapbeurt van de woningen. Dat was hard nodig, zo zegt projectleider

84 |

Daan Ossewaarde van Woonkracht10: “Sinds het laatste onderhoud in de jaren tachtig waren de technische staat en de uitstraling van de woningen achteruitgegaan. Bovendien heeft Woonkracht10 de ambitie om voor de woningen een groen energielabel te krijgen.”

TECHNISCH, ENERGETISCH EN ESTHETISCH In samenwerking met een bewonerscommissie bracht Woonkracht10 de technische gebreken van de woningen in kaart. Ook werd gekeken hoe het energielabel van D/E naar A kon worden gebracht. Op basis daarvan stelde Woonkracht10 een aantal scenario’s op en besprak deze met de bewoners. Daaruit kwam het definitieve onderhoudsvoorstel voort.

Ossewaarde: “De belangrijkste maatregelen betroffen de aanpak van de gevels met onder meer nieuwe gevelbetimmering en voegwerkreparatie, het herstellen van de houten vloerdelen en het vervangen van dakpannen, goten, schoorstenen en kozijnen. In ongeveer de helft van de woningen zijn de badkamer, keuken en het toilet vervangen. Een groot aantal cv-ketels is naar de berging verplaatst. Verder kregen alle woningen nieuwe geïsoleerde dakelementen, vloerisolatie en spouwmuurisolatie.” Om het tuindorpse karakter aan de wijk terug te geven, werden de betonnen dakpannen vervangen door keramische dakpannen. Ook werd de oorspronkelijke kozijnindeling in de raamkozijnen teruggebracht en elke woning kreeg een authentiek model voordeur.

DUBBEL TEMPO In het voorjaar van 2015 kreeg Van Wijnen Dordrecht, na een meervoudige onderhandse aanbesteding, de opdracht voor de uitvoering

ZWIJNDRECHT | Meerdervoort

Projectinfo van de renovatie gegund. “Een uitdagend project”, aldus bedrijfsleider onderhoud en beheer Martin Roest van Van Wijnen. “Binnen de contouren van het werk hadden we te maken met 153 woningen en evenzoveel klanten, met elk hun specifieke aandachtspunten en wensen.

Dit moesten we samen met Woonkracht10 in goede banen leiden binnen een maximale doorlooptijd van tien werkdagen per woning.”

Om hier efficiënt en kwalitatief invulling aan te geven, bereidde Van Wijnen de werkzaamheden goed voor. De maand april werd gebruikt voor het renoveren van acht leegstaande woningen

‘Doordat we een dubbel tempo draaiden, konden we de bouwtijd met een half jaar verkorten’ en het uitvoeren van de warme opnamen. In juni voerde Van Wijnen de gevelrenovatie uit van twee proefblokken. Roest: “Na de bouwvak startten we met de bouwstroom voor de inpandige werkzaamheden. Na twee blokken pakten we de buitengevelrenovatie als tweede bouwstroom op. Doordat we een dubbel tempo draaiden, konden we de bouwtijd met een half jaar verkorten.”

TEVREDEN BEWONERS Dat het werk zo vlot verliep, is volgens Ossewaarde en Roest grotendeels te danken aan de goede samenwerking. Met elkaar, maar vooral ook met de bewoners. “Hierin hadden de opzichter en sociaal begeleider van Woonkracht10, samen met onze uitvoerder een sleutelrol”, aldus Roest. “Het was hun taak de bewoners goed te informeren en begeleiden. ›

‘REKENING HOUDEN MET ELKAAR TIJDENS DE SLOOP EN SANERING’ Aan de renovatie van project Meerdervoort gingen diverse sloop- en asbestsaneringswerkzaamheden vooraf. In opdracht van bouwbedrijf Van Wijnen verwijderde Gebr. St. Nicolaas alle dakpannen voor de realisatie van de nieuwe kappen. In de woningen werden de natte ruimtes gesloopt. De vloeren van de toiletten, waarop zich een asbesthoudende laag bevond, werden gesaneerd.

In het voorjaar van 2015 ging Gebr. St. Nicolaas van start, om de werkzaamheden blok voor blok uit te voeren.

Marcel Sint Nicolaas: “Op zo’n project is het belangrijk dat je rekening houdt met elkaar. We speelden in op de wensen van de opdrachtgever en stemden onze werkzaamheden af op die van de andere partijen, maar we probeerden vooral ook de overlast voor de bewoners te beperken. Denk aan het minimaliseren van geluidsoverlast en stof, maar ook: respect hebben voor de privacy van de mensen. Als uitvoerende partij moet je goed beseffen dat een renovatie veel vergt van een bewoner.” Eind 2015 rondde Gebr. St. Nicolaas zijn werkzaamheden af.

DAKEN NA-ISOLEREN ZONDER OVERLAST VOOR DE BEWONERS De daken van de 153 woningen in project Meerdervoort worden gerenoveerd en (na-)geïsoleerd. Op voorschrijven van de architect wordt voor de isolatie gebruikgemaakt van Reno PIR Wol elementen. Deze duurzame, lichte isolerende dakelementen van UNILIN dragen ertoe bij dat de daken na renovatie een isolatiewaarde Rc=3,5 hebben.

Als vooraanstaand producent van isolatiemateriaal en dakelementen biedt UNILIN uiteenlopende oplossingen voor dak, spouw en vloer. PIR maakt vrijwel altijd onderdeel uit van die oplossing, want, zo zegt Rayonmanager André Koolen: “Met dit dunne, hoogwaardige isolatiemateriaal zorg je met relatief weinig materiaal en minimale aanpassingen voor een flinke verbetering van de isolatiewaarde. Zeker voor renovatieprojecten als Meerdervoort – waarin rekening gehouden moet worden met planning, budget en minimale overlast voor de bewoners – is dit zeer aantrekkelijk.”

Duurzame dakisolatie met PIR hardschuim en minerale wol Op project Meerdervoort worden de Reno PIR Wol elementen toegepast voor het isoleren en na-isoleren van de hellende daken op de bestaande dakbeschotten. Koolen: “De elementen bestaan uit tengels, PIR hardschuimisolatie en minerale wol-isolatie. De minerale wol vult de ruimtes tussen de tengels van de dakplaat en het nieuwe element, zodat er geen luchtcirculatie onder het element meer plaatsvindt. Dit is noodzakelijk om de gewenste Rc-waarde te behalen.”

Kant-en-klaar Medio 2015 startte UNILIN met de productie en gefaseerde levering van de Reno PIR Wol elementen. Eind 2015 ging de laatste pallet richting Zwijndrecht. “Op dit project leverden we elementen van 3 tot 8 meter, voorzien van nokafschuining”, aldus Koolen. “Doordat de producten kant-en-klaar op de bouwplaats aankwamen, konden ze direct gemonteerd worden. Dit scheelt tijd, afval, arbeid en transportbewegingen op de bouwplaats. Dat is prettig voor de dakdekker, de aannemer, de opdrachtgever én de bewoners.”

| 85

Interdaad 95x130 gem huisds adv_in 22-09-11 15:29 Pagina 1

Utiliteit, nieuwbouw, renovatie en onderhoud

Sloopwerkzaamheden Milieutechniek Diamantboren en -zagen Sloopmaterialen

Loodgieter installaties Lood- en zinkwerk Elektrotechnische installaties Verwarmingsinstallaties Klimaatinstallaties

www.interdaad.nl T. 078 612 70 31

Pascalstraat 24, Dordrecht T 078 – 6178469 F 078 – 6178368 E info@gebr-st-nicolaas.nl I gebr-st-nicolaas.nl

..1965

Meer dan 45 jaar ‘Slopen met verstand’

De Deuren Specialist Samenwerken is Samen werken Onze visie: “sterk in renovatiewerk” (vanuit het hart regio West) Wij realiseren door samenwerking van professionals binnen ons bedrijf turn-key renovatie projecten ramen en deuren.

Wij onderscheiden ons door kennis, ervaring en flexibiliteit te bundelen, klantenbinding en lange termijngedachte.

Sterk in renovatie werk Flevoweg 29 2318 BZ Leiden • Tel.: 071 – 524 30 30 • Fax.: 071 – 522 72 61 • E-mail.: info@deurenspecialist.nl

www.deurenspecialist.nl De deuren Specialist.indd 1

05-04-16 15:49

ZWIJNDRECHT | Meerdervoort

Projectinfo TOTAALPAKKET AAN INSTALLATIES Binnen de renovatie van project Meerdervoort draagt Interdaad BV zorg voor zowel de elektrotechnische als de werktuigbouwkundige installaties. In opdracht van bouwbedrijf Van Wijnen voert de totaalinstallateur werkzaamheden uit aan de elektrotechnische installatie, loodgieterswerk, centrale verwarming, mechanische ventilatie en riolering in de woningen. Interdaad vervangt tevens de zinken dakgoten.

“In elke woning plaatsten we twee rookmelders, een ventilator en een buitenverlichtingsarmatuur”, vertelt projectleider Mark van Wingerden van Interdaad. “Afhankelijk van de wensen van de bewoners passen we de sanitaire installaties aan voor toilet, badkamer en/of keuken. In sommige woningen verplaatsten we de ketel naar de berging.”

Zij deden dit door helder te communiceren, maar ook door begripvol, respectvol en behulpzaam te zijn. Dit heeft in grote mate bijgedragen aan een breed draagvlak en tevredenheid onder een groot deel van de bewoners.” Ook Ossewaarde is tevreden: “Het project was technisch, sociaal en financieel goed onder controle. En met de oplevering voor de kerst bleven we ruim binnen de planning.” ❚

Twee woningen per dag Met de bouw van de eerste modelwoning ging op 1 mei 2015 de uitvoering van start. De eerste drie weken leverde Interdaad één woning per dag op. Daarna werd het tempo opgeschroefd naar twee woningen per dag. Van Wingerden: “Inmiddels is het werk grotendeels afgerond en kunnen we terugkijken op een goed verlopen project, in prettige samenwerking met de aannemer en bewoners.”

MODERNE DEUREN IN AUTHENTIEKE STIJL Een authentiek model deur, dat bijdraagt aan energetische verbetering en voldoet aan de maatstaven van het Politiekeurmerk Veilig Wonen. Dat had Woonkracht10 voor ogen met de voordeuren van de te renoveren woningen in de Zwijndrechtse buurt Meerdervoort.

Bouwinfo BOUWPROGRAMMA Inpandige en gevelrenovatie 153 woningen OPDRACHTGEVER Woonkracht10, Zwijndrecht ARCHITECT neiteler en sluis v.o.f. architekten en bouwkundigen, Ridderkerk AANNEMER Van Wijnen Dordrecht B.V., Dordrecht BOUWPERIODE Juni 2015 – december 2015 BOUWSOM € 4.047.000 excl. btw

De partij die hier het beste aan beantwoordde, was de Deurenspecialist BV uit Leiden. “Wij zijn sterk in renovatiewerk”, vertelt directeur Marco Graafland. “We beschikken over een eigen deurenfabriek en hebben jarenlange ervaring in het turnkey opleveren van projecten voor woningbouwverenigingen, Verenigingen van Eigenaren, vastgoedeigenaren en aannemers.”

Draairaampje In het voorjaar van 2015 kreeg de Deurenspecialist de opdracht van aannemer Van Wijnen Dordrecht BV voor het inmeten, produceren en afhangen van 153 voordeuren in Meerdervoort. “We stelden deze deuren specifiek voor dit project samen”, aldus Graafland. “Het betreft 54 millimeter dikke deuren met kaderprofilering, uitgevoerd in FSC-gecertificeerd hout en voorzien van pir-isolatie. Bijzonder element is het onder politiekeurmerk uitgevoerde draairaampje, dat doet denken aan het klepraampje dat vroeger in de deuren zat.”

Meer dan voordeuren Voor de bouwvak van 2015 startte de Deurenspecialist met de productie van de deuren. Niet lang daarna werden de eerste exemplaren ingehangen. De Deurenspecialist leverde ook enkele achterdeuren, hardglazen valraampjes voor de toiletten en op glas-in-lood lijkende elementen boven de voordeuren.

| 87

DIRECT NA ISOLEREN?

Wanneer het bestaande dakelement nog goed is wilt u op een eenvoudige en snelle manier de isolatiewaarde kunnen verbeteren. Met de Reno PIR wol kan dit uitstekend. Het gepatenteerde systeem voorkomt luchtcirculatie door het opvullen van oneffenheden en is beloopbaar tijdens montage. Het dak blijft dicht waardoor er geen overlast ontstaat voor de bewoners en binnenafwerking niet nodig is.

Voor meer voordelen en toepassingen ga naar: www.unilininsulation.com/nl/direct-na-isoleren UNILIN Insulation bv – Beneluxstraat 1 – Postbus 3 - 5060 AA Oisterwijk – T +31 (0)13 523 13 13 – info.nl@unilin.com – www.unilininsulation.com/nl/direct-na-isoleren

Samen

renoveren wij deze en 152 andere woningen in Zwijndrecht om gelukkige bewoners te zien!

WALCHEREN | Harbor Village

Tekst | Laura Thuis

Harbour Village:

luxueus, duurzaam watervillapark Aan de oevers van het Veerse Meer verrijst een meer dan uniek watervillapark. Harbour Village staat voor duurzame villa’s en volop watersportmogelijkheden te midden van glashelder water.

watersportmogelijkheden. Je vaart hier zo via de sluis naar de Oosterschelde, Westerschelde en de open zee.”

WATERVILLA’S “Dit is zo’n nostalgische plek, mensen worden er spontaan verliefd op”, vertelt Ingrid van de Pieterman van Zilveren Schor Developments.

We zijn op de bouwlocatie van Harbour Village waar te zien is hoe de contouren van het nieuwbouwproject zichtbaar worden. Van de Pieterman vervolgt: ‘Het enthousiasme was er meteen tijdens de eerste open dagen: verschillende kopers spraken ons aan over de enorme rust die deze plek uitstraalt en de bijzondere combinatie van water en bos. Vanuit de luxe

villa’s voor recreatief gebruik heb je daar straks prachtig zicht op.’

Het unieke karakter van de locatie was ook hetgeen de twee projectontwikkelaars van Zilveren Schor Developments – René Hazeleger en Frank Wilschut – aantrok. Hazeleger: ‘Wij hebben echt elk weggetje langs de Zeeuwse kust afgereden op zoek naar een locatie als deze. Het sloot exact aan bij de plannen die we hadden voor een luxueus, duurzaam watervillapark met

Bij het ontwerp van de villa’s koos architect Paul Assink voor een ruitvormige opstelling voor optimale privacy en uitzicht. Door de horizontale lijnen, grote raampartijen en het gebruik van natuurlijke materialen en kleuren, weerspiegelen de villa’s de unieke en waterrijke omgeving: ‘buiten’ wordt als het ware naar binnen gehaald.

Met uitzondering van de acht direct aan het meer gelegen oeverwoningen, zijn alle watervilla’s voorzien van een inpandig botenhuis. Dat is uniek in Zeeland en alleen op deze locatie mogelijk, ›

| 89

WALCHEREN | Harbor Village

Projectinfo KEUKENS ZIJN TURNKEY ONTWORPEN, GELEVERD EN GEMONTEERD De 79 watervilla’s in Harbour Village aan het Veerse Meer worden standaard uitgerust met een luxueuze keuken van keukenspecialist Tieleman Keukens uit het Zuid-Hollandse Middelharnis. In april is een eerste modelwoning voorzien op de bouwlocatie; in dezelfde maand worden tevens de eerste kopersleveringen door Tieleman uitgevoerd.

“De watervilla’s zijn voorzien van veel comfort en luxe in een prachtige architectuur – ook de standaardkeukens. Maar daarbuiten zijn de kopers volledig vrij in het ontwerp van de Tieleman-keuken”, vertelt directeur-eigenaar Jan Tieleman. “De samenwerking tussen de ontwikkelaars van Harbour Village en het meer dan vijftigjarige familiebedrijf Tieleman is ontstaan vanuit dezelfde kernwaarden als kwaliteit, service, klantvriendelijkheid en snelheid. Wij leveren in het ritme van de verkoop, ontwerpen de keuken in samenspraak met de koper en monteren volledig met eigen mensen – een eigen keuze uit kwaliteitsoverwegingen. Wij hebben zo’n dertig monteurs in dienst.”

ONBEPERKTE KEUZE “De klant kan in onze unieke showroom lunchen en er zijn speelmogelijkheden voor de kinderen; de keuze in merken is vrijwel onbeperkt. Wij zien in dit project dat klanten in hun keuzes aansluiten op de hoogwaardige architectuur. Maar een traditionele keukenplattegrond of een kookeiland: het is allemaal mogelijk.”

Dagelijks genieten in uw eigen Tieleman-keuken?

Kom een dag beleven in Middelharnis!

90 |

BESTE KEUKENWINKEL WUGLY.NL

FINANCIEEL GEZOND GROENE VLAG GRAYDON

BESTE FAMILIEBEDRIJF VAN WEST-NEDERLAND

BESTE ZELFSTANDIGE WINKEL VAN NEDERLAND

WARME DOUCHE TROS RADAR

BESTE KEUKENSPECIALIST VAN NEDERLAND

2012 / 2013 / 2014 / 2015

2012 / 2013 / 2014 / 2015

2013

2011

2010

2003 / 2004 / 2009

WALCHEREN | Harbor Village

omdat het Veerse Meer nu eenmaal geen eb en vloed kent. Voor de acht exclusieve oeverwoningen wordt een extern boothuis gerealiseerd.

Assink: “Doordat het terrein ruim twee meter boven de waterspiegel ligt, is gekozen voor splitlevel villa’s. Bij de watervilla’s houdt dit in dat de entree, berging en keuken op straatniveau zijn gesitueerd en de woonverdieping op waterniveau. Op de eerste en (optioneel) tweede verdieping is ruimte voor slaapkamers en/of dakterrassen. Niet alleen de master bedroom, maar ook de andere slaapvertrekken zijn voorzien van een eigen douche of badkamer. Op woon-waterniveau zijn de villa’s voorzien van een groot steigerterras, waarvan circa 17 m² permanent overdekt is.”

Bouwinfo PROJECTONTWIKKELAAR Zilveren Schor Developments

ARCHITECT Paul Assink

KEUKENS Tieleman Keukens

CONSTRUCTEUR Ingenieursbureau Bartels, Veenendaal

EXCLUSIEVE STRANDVILLA’S Assink vervolgt: “Het beperkte aantal oevervilla’s beschikt over een eigen strand met optioneel drijvende steigers. De indeling van de strandvilla’s is precies andersom ten opzichte van de watervilla’s: de entree ligt op straatniveau, het woon- en keukengedeelte op dijkniveau – voor een optimaal uitzicht over het meer – en de slaapvertrekken met uitzondering van de master bedroom eronder.” Wat voor alle villa’s geldt, is de hoogwaardige kwaliteit en aandacht voor duurzaamheid. Zo zijn bij de energieberekeningen de zwaardere normen voor permanente bouw het uitgangspunt geweest, bestaan de gevels uit geïmpregneerd hout met zowel het FSC- als PEFC-keurmerk en wordt er gewerkt met vierseizoenenbeglazing. ❚

| 91

BAARN | Zorgcentrum Lyvore

Tekst | Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld | Bouwbedrijf A. Huurdeman

Nieuwbouw zorgcentrum Lyvore:

Uitdagend project met veel technische details

Aan de Drakenburgerweg in Baarn wordt momenteel hard gewerkt aan een nieuw zorgcentrum voor dementerende cliënten. Opdrachtgever Lyvore, voorheen Zorgpalet Baarn-Soest, heeft hierbij de bouw van het pand uit handen gegeven aan Bouwbedrijf A. Huurdeman uit Amersfoort. Het complete project omvat twee gebouwen, waarbij het ene gebouw bestaat uit twee bouwlagen en het andere uit drie bouwlagen. De panden worden gescheiden door een centraal gelegen binnentuin.

92 |

Op elke bouwlaag komt een aparte woon- en keukenruimte, alsmede een activiteitenruimte. Voor de 35 dementerende cliënten die het nieuwe pand gaan betrekken, worden woonstudio’s ingericht. Uiteraard is in het hele concept rekening gehouden met de specifieke zorgbehoeften van de eindgebruiker.

BAARN | Zorgcentrum Lyvore

Alvorens gestart werd met de bouw van het nieuwe zorgcentrum is, onder leiding van Bouwbedrijf A. Huurdeman, een lean-sessie ingelast.

“Wij hebben hierbij samen met de onderaannemers een gedegen planning opgesteld waarbij iedereen zijn input mocht geven”, aldus Chris Petrusma, uitvoerder bij Bouwbedrijf A. Huurdeman. “Ik ben een groot voorstander van het maken van lean-planningen. Niet alleen omdat je merkt dat de betrokkenheid van iedereen bij de bouw en bij elkaars werk veel groter is, maar ook omdat je minder kans hebt om fouten te maken in het bouwproces.”

WARME UITSTRALING

TECHNISCHE DETAILLERING

Dat er rondom het zorgcentrum gelijktijdig gebouwd wordt aan een school, enkele woonhuizen en een appartementencomplex, maakt een goede samenwerking en afstemming extra noodzakelijk. Petrusma: “We hebben dus niet alleen te maken met vier verschillende aannemers, maar ook met de gemeente en de opdrachtgevers. Een project van deze omvang vergt een grote mate van samenwerking. Het is te kortzichtig om alleen maar naar je eigen werk te kijken, dan gaat het een keer mis. Gelukkig is iedereen zich hier van bewust en plannen we genoeg overlegmomenten in.” ❚

Het voorbereidingstraject van de bouw is behoorlijk intensief geweest. Dit is voornamelijk te danken aan de, constructief gezien, hoge moeilijkheidsgraad. “Toen ik de eerste tekeningen onder ogen kreeg, had ik niet verwacht dat het project op technisch vlak zo veel aandacht nodig zou hebben. De combinatie van in het werk gestort beton, prefab beton en een staalconstructie die het prefab beton moet dragen, maakt dat we rondom het pand slechts 5 mm stelruimte hebben. Een zeer nauwkeurige maatvoering is bij dit project dan ook een absoluut vereiste.”

Qua materiaal is aan de buitenzijde van de panden gekozen voor een open houten gevelbekleding. Deze verduurzaamde vuren delen worden fabrieksmatig afgewerkt in de gewenste kleur waarna ze verticaal op een horizontaal regelwerk worden gemonteerd. Olaf Bisschop, projectleider bij Bouwbedrijf A. Huurdeman, vertelt: “Door de houten geveldelen tussen de kunststof kozijnen te plaatsen, wordt een warme en moderne uitstraling gecreëerd, zeker in combinatie met staal en prefab.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Lyvore ARCHITECT Nieuw Nederland Architecten, Baarn HOOFDAANNEMER Bouwbedrijf A. Huurdeman, Amersfoort INSTALLATIETECHNISCH ADVIES Kamperman B.V., Groenlo CONSTRUCTEUR iKAABEE, Soest

SAMENWERKING

Projectinfo PREFAB KOZIJNEN Op het voormalig terrein van de gemeentewerf in Baarn worden aan de noordzijde twee nieuwe gebouwen gerealiseerd voor zorgaanbieder Lyvore. Die gebouwen worden voorzien van prefab geproduceerde kozijnen van Hebo Kozijnen. Directeur Norbert Kuipers geeft uitleg over de voordelen van het prefab produceren.

“Eén van de voordelen is dat de kozijnen, in dit geval van kunststof, als compleet pakket worden geleverd en zo in de ruwbouw kunnen worden meegemonteerd. Alle kozijnen worden voorzien van glas, beslag en alle accessoires.

Vervolgens worden ze zorgvuldig en goed beschermd vervoerd naar de bouwplaats.”

Bij de gebouwen voor Lyvore, zegt Kuipers, is sprake van een lean planning. “Dat betekent dat we de prefab kozijnen per laag aanleveren, waarna ze meteen in de ruwbouw worden verwerkt. Deze kozijnen krijgen aan de buitenkant een speciale acrylkleur met een glasachtige uitstraling. Op verzoek van de opdrachtgever, die vroeg om een mooi en kwalitatief hoogwaardig product.”

| 93

BAARN | Zorgcentrum Lyvore

Projectinfo DUURZAME E-INSTALLATIES Bij de bouw van het nieuwe zorgcomplex in Baarn verzorgt Mossink Elektrotechniek, in opdracht van zorgorganisatie Lyvore, de aanleg van alle elektrotechnische installaties.

“Daarnaast voorzien wij beide gebouwen van het nieuwe zorgcomplex van armaturen, een data-installatie, CAI-aansluitingen, een brandmeld- en ontruimingsinstallatie, een toegangscontrolesysteem en zonnepanelen”, aldus Wim Emond, projectleider bij Mossink Elektrotechniek. Er wordt hierbij nauw samengewerkt met Bouwbedrijf A. Huurdeman te Amersfoort, Megens Installaties te Druten en adviesbureau Kamperman te Groenlo.

Het nieuwe zorgcomplex in Baarn is één van de vele projecten die Mossink Elektrotechniek uitvoert voor Lyvore. “In het verleden heeft Mossink onder andere de elektrotechnische installatie van het naastgelegen gebouw De Wiekslag aangelegd. Om een goede onderlinge communicatie tussen de afzonderlijke gebouwen te ondersteunen, zorgen wij ervoor dat alle gebouwen (middels glasvezel) op technisch en communicatief vlak met elkaar verbonden zijn.”

Dit project wordt gebouwd volgens het lean-principe. De planning en onderlinge communicatie tussen de betrokken partijen is strak georganiseerd. “Het bouwen volgens het lean-principe geeft dit project een extra dimensie. Het begrip duurzaamheid staat centraal bij onze inzet van mensen en middelen. Duurzaamheid speelt niet alleen een belangrijke rol bij dit project, maar ook binnen onze organisatie.”

elektrotechniek bv INSTALLATIETECHNIEK PROJECTVERLICHTING BEVEILIGINGEN

Zuiderinslag 12

Als BRL 6000-gecertificeerd, elektrotechnisch bedrijf zorgen wij voor kwalitatief

Postbus 39

hoogwaardige oplossingen die perfect aansluiten bij uw specifieke wensen en bij

3870 CA Hoevelaken

het beschikbare budget. Naast onze projecten bieden wij ook service, beheer en

Tel. (033) 253 45 81

onderhoud aan. Wij maken voor u een servicecontract op maat.

info@mossink.nl

INSPECTIES BESTURINGSTECHNIEK

Al eens gedacht aan een installatie op basis van duurzame energie? Vraag eens

www.mossink.nl

naar de mogelijkheden. Ons team staat voor u klaar om uw wensen feilloos te vertalen naar pasklare oplossingen.

BRUMMEN | Vogelbuurt

Tekst | Fiona de Heus (Zutphens Persbureau)

INDIVIDUELE BENADERING BIJ VERDUURZAMING VOGELBUURT LEIDT TOT HOGE KLANTTEVREDENHEID Hoe kunnen we 120 huurwoningen in de Brummense Vogelbuurt van eind jaren zestig in bewoonde staat verbeteren en verduurzamen zonder huurverhoging en met de medewerking van alle bewoners? Met die vraag klopte Woningstichting Brummen aan bij Veluwezoom-Verkerk. Omdat het uitgangspunt actieve betrokkenheid van de bewoners was, werd het plan ontwikkeld vanuit de wensen en ervaringen van de bewoners. Dit leverde in korte tijd honderd procent participatie op.

“Die vogels in de Vogelbuurt waren misschien wel het spannendste van het hele project”, denkt Frank Gommers van Veluwezoom-Verkerk, refererend aan de naam. “We hebben daarom sterk ingezet op alle vereisten van de Flora- en faunawet”, vertelt Nel Bruil, manager Klant & Vastgoed bij de woningstichting. Er is op tijd gesnoeid en ook netten moesten voorkomen dat gierzwaluwen gingen nestelen. Omwille van de vogels is ook de bouwrouting vlak voor de start nog omgegooid.

Nu zijn nestkasten aan de woningen opgehangen en zijn er op de daken voorzieningen aangebracht zoals vogelvides en gierzwaluwdakpannen.

Sloop en nieuwbouw was geen optie. “Het zijn grote eengezinswoningen – de oppervlakte van de slaapkamers voldoet aan de nieuwbouweisen – vlakbij het centrum. De verhuurbaarheid van deze woningen is daarom heel goed”, aldus Bruil.

“Mensen wonen hier graag.”

COMPLEET NIEUWE JAS De bedoeling was dat de woningen een flinke labelsprong maakten, van D en E naar A. Om dit te bereiken, hebben de woningen “een compleet nieuwe jas” gekregen, vertelt Gommers. De vooren achtergevels zijn in hun geheel vervangen met overal HR++-glas, er is vloerisolatie aangebracht, de daken zijn geheel vernieuwd en elke woning heeft een gebalanceerd ventilatiesysteem in de woonkamer gekregen. Bewoners die dat wilden, konden meteen de binnenkant van de woning verbeteren met bijvoorbeeld een nieuwe keuken, badkamer en gipsplaten plafonds. ›

| 95

RENOVATIE VAN DE VOGELBUURT BRUMMEN RENOVA Optimaal resultaat door teamwork!

De schouders eronder, zo pakken wij bij Veluwezoom Verkerk zo’n klus aan. Het resultaat mag er zijn: de renovatie van de Vogelbuurt in Brummen wordt een schitterend project. Onder leiding van Veluwezoom Verkerk en in samenwerking met onze partners wordt een fraai stuk werk afgeleverd. Dit team kan elke uitdaging aan, wij informeren u hierover graag. (veluwezoomverkerk@volkerwessels.com | +31 (0)316 22 18 45)

Sloof BV Rijssen Tel: 0548 545236

Pannenleggen – Timmerwerk – Kappenmontage – Betonskeletmontage

BRUMMEN | Vogelbuurt

Een ingrijpende operatie, zeker omdat de woningen gedurende het gehele project bewoonbaar moesten blijven. “Dat moest wel want deze 120 woningen zijn ongeveer tien procent van ons woningbezit. We kunnen de bewoners niet elders huisvesten”, legt Bruil uit. Daarom was het ook belangrijk dat elke bewoner mee zou doen. De bewoners zijn daarom door Veluwezoon-Verkerk vooraf goed voorbereid op wat hen te wachten stond en tijdens het project begeleid. Gommers: “Vooraf gaven de bewoners aan het niet te prettig vinden om niet te weten wat ze konden verwachten. Met een ‘overlastindicator’ gaven we daarom aan hoeveel stof- en geluidoverlast en koude ze per dag tijdens de werkzaamheden konden verwachten.” Bewoners pasten zich daar makkelijk op aan en wie dat wilde, kon dan zijn huis verruilen voor een ingerichte ‘uitrustwoning’, compleet met televisie en internet. “Dagelijks werd de gemoedstoestand van de bewoners gemonitord met behulp van een app waarop de ‘sociaal projectleider’ direct kon anticiperen”, benadrukt Gommers.

Voor extra werkzaamheden hebben alle bewoners een knipkaart gekregen waarmee ze materieel en diensten kunnen kopen in een speciaal daarvoor ingericht ‘winkeltje’ op de bouw.

De individuele begeleiding van de huishoudens kost tijd en energie, “maar het levert een hoge klanttevredenheid op, zowel aan de proceskant als naar de huurders toe”, ervaart Bruil. “De mensen zijn erg tevreden, dat is ook voor ons bedrijf een grote winst.” ❚

Bouwinfo

Oude situatie.

OPDRACHTGEVER Woningstichting Brummen ONTWERP Architektengroep Gelderland Zelhem UITVOERING Veluwezoom Verkerk Bouw Zevenaar INSTALLATIES Ravenshorst Installatietechniek Brummen BOUWKOSTEN 10 miljoen euro BOUWPERIODE maart 2015 – april 2016

Nieuwe situatie.

| 97

EPE | de Klaarbeek

Tekst | Tom Veldhuizen (Zutphens Persbureau) Beeld | Henk Keizer

Nieuwbouwwijk verweven in natuurrijke omgeving De bouw van de nieuwe wijk de Klaarbeek in Epe is in volle gang. In totaal worden er 271 koop- en huurwoningen gebouwd, gelegen in een ruime en groene omgeving met parkjes en wandelpaden. De eerste fase is in het najaar van 2015 opgeleverd en inmiddels hebben de eerste bewoners al hun intrek genomen in de wijk. De bouw van de tweede fase is in uitvoering, de derde start deze zomer.

Sinds 2013 werken Explorius Gebiedsontwikkeling, zusterbedrijf Nijhuis Bouw B.V., de gemeente Epe en de plaatselijke Woningstichting Triada samen aan de ontwikkeling en realisatie van de wijk. “Het is onze ambitie om in 2022 de hele wijk af te hebben. De eerste 35 woningen zijn inmiddels al opgeleverd. Zes woningen zijn in aanbouw en deze zomer starten we met de bouw van 27 rijwoningen en zes 2-onder-1-kapwoningen”, zegt Alfred Tibben, directeur van Vastgoedontwikkeling Explorius.

“De woningen in de wijk zijn bedoeld voor iedere portemonnee. We trekken daardoor een heel gemêleerd publiek aan”, vertelt projectleider Vincent Hagen van Nijhuis Bouw B.V. “Er komen bijvoorbeeld vier torens met appartementen gericht op senioren. Twee daarvan zijn deze zomer al beschikbaar. Daarnaast is er ook ruimte voor sociale huurwoningen.”

GROENE WIJK “Het leefklimaat in de Klaarbeek zal zeer prettig zijn. De wijk ligt vlakbij het centrum van Epe en is bijzonder groen. De woningen zijn ruim opgezet. Er komt een parkje met wandelpaden en een speelplaats volgens de principes van Natuurlijk Spelen”, vertelt Hagen. “Vaak wordt het groen pas na de bouw van alle woningen aangeplant”, zegt Tibben. “Daardoor duurt het langer om het beoogde stadsbeeld te bereiken. We planten de vele bomen langs de hoofdroute meteen aan, zodat bewoners niet de hele tijd in een kale, stenige wijk hoeven te wonen.”

98 |

SNEL EN EFFICIËNT “We maken gebruik van het Trento bouwconcept van Nijhuis. Door de geconditioneerde bouwomstandigheden kunnen we de kwaliteit beter waarborgen en snel werken. De draagconstructie van de woningen wordt in hoog tempo opgebouwd uit geprefabriceerde betonnen elementen. De kozijnen komen beglaasd en afgelakt aan op de bouwplaats en dat scheelt een hoop handelingen ter plaatse”, vertelt Hagen. In de omgeving van de bouwplaats is sprake van veel woon- en werkverkeer. “Dankzij Trento kunnen we snel werken en is er weinig overlast voor de buurt. Het duurt ongeveer veertien weken van de start van de bouw tot de eerste oplevering.”

VASTE TEAMS “Bij ieder project werken we met vaste teams en voor iedere discipline hebben we één partij. Hierdoor kunnen we effectief bouwen en zijn we goed op elkaar ingespeeld”, benadrukt Tibben. “Door vaste teams zijn we beter in staat om inefficiëntie te voorkomen. De faalkosten worden zo teruggedrongen.”

BIJZONDERE BOUWGROND Tijdens het archeologisch onderzoek bij de bouwplaats is een bijzondere vondst gedaan. “We vonden sporen van een nederzetting uit de twaalfde en dertiende eeuw”, zegt Tibben. Na het afgraven van de zwarte bovenlaag, die eeuwenlang is gebruikt voor agrarische doeleinden, werden sporen aangetroffen van een

EPE | de Klaarbeek

middeleeuwse boerderij, enkele opslagschuurtjes en een hooiberg. “De verwachtingen naar archeologische waarden in dit gebied waren hoog. Dat bleek ook te kloppen. De archeologische sporen zijn zorgvuldig in kaart gebracht met GPS en daarnaast gefotografeerd. Enkele vondsten, zoals pottenscherven, zijn naar een depot in Nijmegen gebracht voor verder onderzoek.”

Naast archeologische vondsten kregen de aannemers ook te maken met de oorspronkelijke bewoners van het gebied. “We vonden een dassenburcht aan de zijkant van het ontwikkelingsgebied. Om die in stand te houden, zijn we samen met ecologen van Antea met een compensatieplan gekomen”, zegt Tibben. Voor het behoud van de dassen zijn langs de beek hekken en groenstroken aangebracht. Via twee faunatunnels kan de das het gebied verlaten en betreden. “Dat is de moderne stedenbouw. De natuur niet rigoureus verwijderen, maar inpassen in het plan.” ❚

Bouwinfo GEBIEDSONTWIKKELING Explorius Gebiedsontwikkeling, Rijssen ONTWIKKELING EN BOUW VAN DE WONINGEN Nijhuis Bouw B.V., Apeldoorn OPDRACHTGEVER HUURWONINGEN Woningstichting Triada, Heerde-Epe ARCHITECT Beltman Architecten, Enschede CONSTRUCTEUR IngenieursGroep Emmen, Emmen WERKTUIGBOUWKUNDIGE INSTALLATIES Installatiebedrijf T. Breman ELEKTRA Kremer Installatietechniek BV, 's-Heerenberg BOUWKOSTEN VAN 271 WONINGEN €36.000.000, excl. BTW

Projectinfo ‘BOVENOP DE PLANNING ZITTEN’ In Epe wordt gebouwd aan een nieuwe wijk, de Klaarbeek. In het najaar van 2015 zijn de eerste woningen opgeleverd. Bij de huidige werkzaamheden is Holcon actief als engineer van het betonnen casco en leverancier van de prefab betonnen elementen.

“We zijn al in een vroeg stadium bij het project betrokken, vanwege de engineering”, vertelt Technisch Commercieel medewerker Marcel van Engen. “We hebben de bouwkundige tekeningen uitgewerkt in een 2D-model, plattegronden en wandaanzichten.

3D-Engineering behoort wel tot onze mogelijkheden, maar in gezamenlijk overleg met Nijhuis is voor dit systeem gekozen.”

In de huidige fase worden twee van de in totaal vier woonblokken gerealiseerd. Van Engen geeft aan dat er wat betreft de productie geen heel lastige aspecten aan het werk zaten. Veel aandacht, zegt hij, ging uit naar de planning. Bovendien werd gebruikgemaakt van het door aannemer Nijhuis Bouw ontwikkelde Trento-concept. Daarbij wordt veel in het voortraject vastgelegd en uitgewerkt. “Daarin hebben we inderdaad geparticipeerd. We hebben de flexibiliteit om ons daar op af te stemmen. Voor ons was het belangrijk dat we tijdig de gegevens van installateur en de detailgegevens van de kozijnenleverancier binnenkregen. Die waren nodig bij het engineeren van de prefab elementen. En dat we vervolgens de kozijnen tijdig binnenkrijgen om te monteren op de prefab elementen. Dat is bij prefab-productie nu eenmaal eerder in het traject, dan bij een in beton gestort casco. Voor ons is het dus zaak bovenop de planning te zitten.”

Volgens Van Engen werd in augustus 2015 gestart met de engineering. De productie begon in oktober en de laatste levering was in week 10 van dit jaar. Het gebouw, een appartementencomplex van vijf verdiepingen en de systematiek zijn nagenoeg gelijk aan een eerder gebouwd complex, Vitaal Centrum in Duiven, aldus Van Engen. “Dat is een voordeel, omdat je alles al een keer hebt gedaan. Al is het wel zaak ook nu tot op detailniveau te controleren. Al was het maar omdat er vanwege bewonerswensen bepaalde dingen net weer even anders zijn. Maar we hebben dit al heel vaak gedaan, dus we weten wat we kunnen verwachten en spelen daar dan op in.”

| 99

HOLCON BV is de juiste partner voor de realisatie van uw project in Utiliteitsbouw, GWW en Woningbouw. We leveren niet alleen duurzame producten met een uitstekende kwaliteit, ook de engineering en montage van uw ruwbouwproject is bij HOLCON in vertrouwde handen.

EPE | de Klaarbeek Wie kan mij volledig ontzorgen als het gaat om de installatietechniek in mijn woningen?

Projectinfo EEN GOEDE VOORBEREIDING IS HET HALVE WERK Als vaste co-maker van Nijhuis Bouw verzorgt Installatiebedrijf T. Breman uit Genemuiden alle werktuigbouwkundige installaties bij nieuwbouw­ project ‘de Klaarbeek’ in Epe.

Installatiebedrijf T. Breman, werkzaam in de seriematige woningbouw, is een veelzijdige en ervaren installatiespecialist. Of het nu gaat om verwarmingsinstallaties, ventilatie of loodgieterswerken: Installatiebedrijf T. Breman is uw installateur voor advies en uitvoering hiervan.

Door nauwe samenwerking met onze bouwpartners, verwezenlijken wij de klantvraag. Benieuwd hoe dat werkt? Neem vrijblijvend contact met ons op.

breman.nl Installatiebedrijf T.Breman Sasdijk 9, Genemuiden T 038 385 56 77 E tb@breman.nl

Henk-Jan van der Kamp, projectleider bij Installatiebedrijf T. Breman, vertelt: “Doordat wij jarenlang samenwerken met hoofdaannemer Nijhuis Bouw, die tevens het unieke Trento® bouwsysteem heeft ontwikkeld dat bij dit project is toegepast, weten we wat we van elkaar kunnen verwachten. Alle uitgangspunten zijn voor de start van ieder project duidelijk vastgesteld en gecommuniceerd met de opdrachtgever en andere meewerkende partijen, waardoor alle betrokkenen doelgericht kunnen werken.”

Deze intensieve samenwerking, zowel in de voorbereidingsfase als tijdens de uitvoering, levert tevens een kostenbesparing op en zorgt ervoor dat het bouwproces met minder fouten plaats kan vinden. “Wij maken hierbij zo veel mogelijk gebruik van prefab materialen en toepassingen. Dankzij onze gedegen voorbereiding verloopt de uitvoering op de bouwplaats niet alleen soepeler maar ook sneller.”

CONCEPTUEEL SAMENWERKEN In Epe wordt volop gewerkt aan de realisatie van nieuwbouwwijk de Klaarbeek. Eén van de bij het project betrokken bedrijven is Kremer Installatietechniek. Adviseur Hans Arendsen vertelt dat er al diverse grondgebonden woningen zijn opgeleverd. Momenteel wordt er gewerkt aan twee appartementencomplexen.

Passie voor techniek Ketenpartner voor elektrotechnische installaties: Zonne-energie

Energiemonitoring

Domotica

Smart Grids

Specialist voor nul-op-de meter/nota-loze woningen.

Businessunit “Homes & Energy” +31 (0) 314 662445 of installatie@kremer.nl

“Wij verzorgen in alle woningen de elektrotechnische installaties”, legt Arendsen uit. Vooral de manier waarop dat gebeurt is bijzonder, zegt hij.

“Wij werken met diverse partijen samen binnen het door aannemer Nijhuis Bouw ontwikkelde Trento-concept. Veelal vaste partijen. Dat doen we al sinds 2008.”

Voordeel van dat concept is volgens Arendsen dat er in het voortraject al veel wordt vastgelegd en uitgewerkt. Daarbij profiteren de partijen van elkaars kennis. “Het resultaat is een kortere bouwtijd en minder faalkosten terwijl de kwaliteit toeneemt doordat we gebruikmaken van één model.

De lean planning is daar een onderdeel van. Daardoor weet iedere partij waar ze op welk moment moeten zijn. Bij dit project werken we samen met twaalf co-makers.”

Arendsen geeft aan dat ze de voor woningen gebruikelijke elektrotechnische installaties aanbrengen. “Bij de appartementencomplexen gaan we tevens een solarinstallatie plaatsen. Dat is voor ons een interessant aspect van deze fase.”

Meer weten? kremer.nl | 101

UTRECHT | Twogether

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | BPD

‘STARTERSBLOK TWOGETHER KATALYSATOR IN ONTWIKKELING MERWEDEKANAALZONE’ Aan de westkant van het Utrechtse Merwedekanaal – pal naast de hoogbouw van City Campus Max – verrijst starterscomplex Twogether.

BPD en VORM geven hiermee op basis van gedeeld opdrachtgeverschap vorm aan een project op maat van de starter op de Utrechtse woningmarkt. “Met ruime, betaalbare binnenstedelijke appartementen ingebed in een goede ruimtelijke omgeving”, vertellen Tjakko Smit van BPD en Hans Meurs van VORM. Risicodragend ontwikkelaars BPD en VORM vonden elkaar eerder in projecten als Handelskade Nijmegen en delen de grondposities die leidden tot het nieuwe wooncomplex in de oksel van de Beneluxlaan. Twogether, op te leveren voor de bouwvak van 2016, telt in totaal 257 appartementen: 106 sociale huurwoningen, 97 vrije sector huurappartementen en 54 koopwo-

102 |

ningen. Die zijn verdeeld over twee torens van tien verdiepingen en twee langwerpige, vierlaagse bouwdelen, rond en op een half-verdiepte parkeerkelder waarvan het dak wordt ingericht als semi-openbare binnentuin. Jebber, een ontwikkeltak van de Utrechtse studentenhuisvester SSH, neemt de sociale huurappartementen af en Syntrus Achmea het vrije sectordeel. BPD en

VORM nemen gezamenlijk de ontwikkeling voor hun rekening, “waarbij BPD ‘doe-ontwikkelaar’ is en VORM het project uitvoert”, vertelt Tjakko Smit, directeur Projecten bij BPD. “In die taakverdeling hebben wij elkaar gevonden en zoveel mogelijk vrijgelaten. Wij doen hier precies waar we goed in zijn, op basis van een geschikte locatie en een zorgvuldig gekozen doelgroep.”

UTRECHT | Twogether

BLIJVENDE AFZETMARKT De ontwikkelende en afnemende partijen spelen met Twogether in op de groeiende markt voor starterswoningen in Utrecht: de doelgroep bestaat uit jonge mensen in de leeftijdscategorie 23-30 die tussen hun studententijd en gezinsvorming in een betaalbare woning zoeken en graag binnenstedelijk willen blijven wonen. “Dit is een relatief homogene groep en een blijvende afzetmarkt”, aldus Smit.

“Autogebruik is mogelijk en wordt gefaciliteerd met circa 170 huurparkeerplaatsen, maar is voor de genoemde groep starters – hoogopgeleid maar nog niet vermogend, geen vanzelfsprekendheid meer.

Wel willen zij een twee- of driekamerappartement huren of kopen met binnenstedelijke voorzieningen bij de deur en een goede fietsenstalling. In de

plint van City Campus Max bevinden zich winkels, horeca en een sportschool, winkelcentrum Hoograven is vlakbij en de binnenstad ligt op tien minuten fietsafstand. Wij hebben ingezet op een hoge ruimtelijke kwaliteit en bewust gekozen voor een alzijdig, honderd procent woongebouw.”

NO-NONSENSE GEBOUW Cor Berg van Klunder Architecten, tevens verantwoordelijk voor het ontwerp van het nabijgelegen studentencomplex City Campus Max, ontwierp ook Twogether. Het startersblok van BPD en VORM is met zijn variatie in bouwhoogte en binnentuin echter veel minder massief dan de hoogbouw van ‘Max’. De koopappartementen van Twogether zijn in het noordelijke laagbouwdeel gesitueerd – aan de kanaalzijde van de bouwvlek, de beleggershuur deels aan de Beneluxlaan en deels aan de kanaalzijde en de sociale huurappartementen aan de noordwestzijde van het complex. “Door deze opzet, de binnentuin en de aanwezigheid van atria in de gebouwen, is er in elk appartement daglicht van binnenuit voorzien, maar het is vooral een no-nonsense gebouw”, zegt Hans Meurs, algemeen directeur van VORM. “Een lage huur- of koopprijs is een belangrijk onderdeel van de aantrekkingskracht van Twogether. De kwaliteit van de woningen sluit aan op het gebruik. Twogether is een goede eerste stap in de wooncarrière.”

TRANSFORMATIE KANAALZONE Het complex loopt qua bouwhoogte af naar het Merwedekanaal, kijkt uit op de Rivierenwijk en is gerealiseerd met een in-situ betonnen casco, houtskeletbouw, kunststof kozijnen en traditioneel metselwerk; de bouwtijd is grofweg anderhalf jaar.

Twogether wordt aangesloten op het stadsverwarmingsnet, maar wel individueel bemeterd; er wordt

elektrisch gekookt. Meurs: “Wezenlijke kwaliteitsverschillen tussen de woningen zijn er niet, de ligging van de appartementen daargelaten. Alle woningen bevinden zich in het segment 50 tot 62 m² en zijn voor het overgrote deel voorzien van een balkon.

Keuken en sanitair worden op passende wijze door de afnemers ingevuld, waarbij de belegger voor iets luxer sanitair kiest dan de sociale verhuurder.”

De gemeente Utrecht presenteerde in februari plannen om de westelijke oever van het Merwedekanaal stap voor stap verder te ontwikkelen. Smit: “Dit is een transformatiegebied met nu nog een voornamelijk bedrijfsmatig karakter; grote bedrijven als Mediq en V&D zijn echter al vertrokken. In de komende jaren zullen steeds meer gebiedsdelen worden ontwikkeld, bijvoorbeeld rond Villa Jongerius bij de Jaarbeurs.” Twogether is het eerste grote project aan het kanaal met een woonbestemming.

“Hopelijk is Twogether een katalysator in de verdere ontwikkeling van de Merwedekanaalzone tot veelzijdig binnenstedelijk woon-werkgebied.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER BPD en VORM Ontwikkeling B.V. ONTWERP Klunder Architecten (Cor Berg) UITVOERING VORM Bouw INSTALLATIES Spindler Installatietechniek BOUWPERIODE begin 2015 – augustus 2016

| 103

Hendriks ruwbouw is de ervaren partner in het optimaal inrichten van het bouwproces en het vervolgens vakkundig realiseren van complete betonwerken in de woning- en utiliteitsbouw.

Een team gespecialiseerde bedrijven die wereldwijd met hoogwaardige oplossingen innovatief acteren in het betonbouwproces.

www.hendriks-ruwbouw.nl

De gerenommeerde producent van stalen prefab betonmallen en maatwerk stalen bekistingen voor infrastructurele werken.

Wageningselaan 6 • 3903 LA Veenendaal Postbus 540 • 3900 AM Veenendaal T 0318 – 566 300 info.hr@hendriks-groep.nl

Internationale leverancier van stalen wand- en tunnelbekistingen voor het wereldwijd efficiënt en veilig bouwen van woningen.

www.hendriks-ruwbouw.nl 732103_Hendriks Ruwbouw B.V. proef.indd 1

07-04-16 14:20

Kies duurzaam, kies Theuma Duurzame deur-kozijncombinaties voor al uw projecten • FSC®-gecertificeerde deur-kozijncombinaties inclusief hang- en sluitwerk, ook voor koperskeuzeprojecten • Uniek: geproduceerd met 100% hernieuwbare energie, waaronder energie uit ons eigen zonnepanelenpark • Onze deurenpersen werken op warmte-energie afkomstig van onze ultramoderne houtverbrandingsoven • Energiezuinigst productieproces ter wereld voor EBC-lakdeuren: 66% minder energieverbruik t.o.v. van UV-lakdeuren • Geattesteerde technische deuren en kozijnen in rook-, brand-, geluid- en/of inbraakwerende uitvoeringen • Indien gewenst nemen wij de werkvoorbereiding, coördinatie op de bouwplaats en montage van u over Kijk voor meer informatie op www.theuma.nl

UTRECHT | Twogether

Projectinfo RUWBOUW OP MAAT INCLUSIEF OPSTART GEVELWERKZAAMHEDEN

1.828 DUURZAME DEUR-KOZIJNCOMBINATIES

Steeds vaker worden gespecialiseerde betonbouwers ingezet voor de ruwbouw van grote projecten. Hendriks Ruwbouw realiseerde het complete casco van Twogether met behulp van vier tunnelbekistingen, alsmede drie wandbekistingen voor de afwijkende zuidvleugel-laagbouw. Hendriks bracht ook stabiliteitswanden, prefab liftwanden, prefab trappen en de HSB-wanden aan, inclusief afstelling.

Voor het project Twogether in Utrecht levert en monteert Theuma 1.828 duurzame deur-kozijncombinaties inclusief bijbehorend hangen sluitwerk.

De uitvoering van de ruwbouw van Twogether, afgelopen najaar afgerond, vond plaats op basis van een maatwerkconcept dat met name de voorgenomen bouwlogistiek dient, vertelt technisch directeur Arie Visser.

“De kelder was al gerealiseerd toen wij startten, inclusief aansluitingen.

VORM Bouw heeft de bouwmaterialen voor de cascobouw geleverd gekregen, wij realiseerden en monteerden het constructief ontwerp in 36 weken. Tunnelbouw moet je uiteraard goed kunnen plannen om dit waar te maken en Twogether is een veelzijdig complex met twee torens en twee laagbouwdelen, waaronder een gedeelte met een knik. De laagbouw van de zuidvleugel is om die reden met wandbekisting uitgevoerd. De gehele noordvleugel is getunneld. Wij doen vijf dagen over een verdieping en het mag uiteraard niet tegenzitten qua weersomstandigheden. Om de afbouw van de gevels tijdig te kunnen starten, namen wij ook voorbereidende gevelwerkzaamheden mee in de uitvoering.”

De toegepaste EBC-lakdeuren zijn zeer krasbestendig en de duurzaamste deuren op de markt. “Onze deuren zijn FSC®-gecertificeerd en worden geproduceerd zonder gebruik van fossiele brandstoffen en grotendeels op basis van onze eigen opgewekte zonne-energie”, aldus het bedrijf. “Met de toenemende vraag naar duurzaamheid en gebouwcertificatie BREEAM en LEED is dit een grote troef.”

Ook bij dit project levert en monteert Theuma volgens het Total Service Concept. Het bedrijf neemt de bouwer en de werkvoorbereiding taken uit handen. “Dit houdt in dat wij vanaf de plattegronden de behoefte aan kozijnen en deuren vaststellen. Hierna worden de relevante uittrekstaten per bouwdeel, woningtype en bouwnummer voorbereid. Tijdens de montage regelen wij de coördinatie op de bouwplaats, de montage van de deuren en kozijnen en het hang- en sluitwerk. Zo beschikt de klant altijd over de juiste deur-kozijncombinatie, op de juiste plaats en op het juiste moment.”

UITDAGENDE WATERHUISHOUDING AAN MERWEDEKANAAL De voorbereidende civiele werkzaamheden op het bouwterrein van Twogether aan de Utrechtse Beneluxlaan zijn verricht door CTBB B.V. De civieltechnische dienstverlener uit Bergambacht (de bedrijfsnaam is een afkorting van Civiel Technisch Bureau Bergambacht), bracht eind 2014 de bouwlocatie gereed in verband met de aanleg van de parkeerkelder en verzorgde de beheersing van de waterhuishouding.

Ook werd de dimensionering van het leidingenwerk voor de hemelwaterafvoer ontworpen en uitgewerkt, in samenwerking met de gemeente Utrecht. “De retourbemaling was een hele klus, gezien de nabijheid van het Merwedekanaal”, vertelt directielid Fouad Ramdani. “De aansluiting van de hemelwaterafvoer op de overstort was uitdagend. Mocht BPD straks de definitieve terreininrichting aanbesteden, dan staan wij indien gewenst weer klaar. Voordeel is dat wij een breed inzetbare, allround civieltechnisch dienstverlener zijn, die veel met overheden samenwerkt en projecten als deze zo nodig in de vorm van Design & Build kan realiseren.”

| 105

NAALDWIJK | Ibiza Plaza

Trendy Ibiza Plaza vult gat in Naaldwijkse woningmarkt

In de Naaldwijkse nieuwbouwwijk Hoogeland is in december de bouw van het appartementencomplex Ibiza Plaza I van start gegaan. De verkoop van de 34 appartementen verliep zo succesvol dat ontwikkelaar Projectikon inmiddels gestart is met de ontwikkeling van Ibiza Plaza II en III, gebouwen met respectievelijk 40 en 33 appartementen en met dezelfde trendy uitstaling als Ibiza Plaza I.

106 |

NAALDWIJK | Ibiza Plaza

Tekst | Henk Geist

De ‘Ibiza-look’ ontlenen de drie door Zeinstra Verbeek Architecten uit Den Haag ontworpen gebouwen aan hun hagelwitte uiterlijk en zwierige balkons. “De bedoeling bij Ibiza Plaza I was om een gebouw te maken met een uitstraling die de jeugd zou aanspreken”, vertelt Julian Heemskerk, directeur van Projectikon in Naaldwijk. “De architect kwam met het idee om een spierwit gebouw te maken in plaats van een traditionele rode baksteen toe te passen. Ik vroeg me af of mensen daar wel warm voor zouden lopen, maar de eerste schets van ZVA leverde zoveel respons op dat we het ontwerp verder hebben uitgewerkt. Wij wilden vooral grote balkons, omdat mensen aangaven dat ze een goede buitenruimte willen. De balkons met hun organische vormgeving vormen een fraai contrast met het vierkante gebouw, ze worden als het ware uit het gebouw getrokken. De balustrades van geperforeerd wit staal geven ook een heel spannend effect.”

STARTERSMARKT De 3 gebouwen krijgen 2-, 3- en 4-kamerappartementen, in grootte variërend van 50 tot circa 180 vierkante meter en met een prijskaartje vanaf ongeveer 130.000 euro. De appartementen in gebouw III worden waarschijnlijk in het middensegment van de huursector aangeboden. Daarmee richt Projectikon zich nadrukkelijk op de startersmarkt in de Gemeente Westland. Heemskerk: “Voor 1- en 2-persoons huishoudens zijn er in deze gemeente heel weinig mogelijkheden, terwijl er een groeiende behoefte is aan dat type woningen. In eerste instantie hebben we ons op starters gericht, maar voor gebouw II is onlangs de verkoop gestart en daar komen ook steeds meer ouderen op af.”

De appartementen worden uitgerust met een luxe hoekkeuken, sanitair en tegelwerk en krijgen de beschikking over een eigen parkeerplaats en dus een riant terras van 10 tot 45 vierkante meter. De uitdaging bij de bouw ligt dan ook vooral bij deze balkons, stelt Willem Nowee, projectleider bij Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling uit Maasdijk. “De balkons steken tot 4,5 meter uit de gevel; drie constructeurs van ons zijn aan het rekenen geweest voor het ophangsysteem. We maken gebruik van een isokorf hangsysteem en bij de grotere balkons passen we ook nokken toe die de krachten afdragen op penanten in de gevel.”

LEAN SAMENWERKING De bouw komt tot stand in een lean samenwerking met de onderaannemers van Van Mierlo. De kern van het gebouw wordt opgetrokken uit gestort beton met daaromheen een prefab trappenhuis en liftschacht. Nowee: “Aan de buitengevel komt geen metselwerk te pas. De appartementen krijgen witte aluminium schuifpuien en ook de penanten worden bekleed met wit aluminium zetwerk. Met hun bijzonder balkons gaan deze drie witte gebouwen straks echt opvallen.”

De appartementengebouwen worden aangesloten op de WKO-installatie van de wijk Hoogeland, waarbij gebruik wordt gemaakt van de restwarmte uit het nabijgelegen kassengebied van het Westland. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Projectikon Ontwikkeling BV, Naaldwijk ARCHITECT: ZEINSTRA VEERBEEK Architecten, Den Haag HOOFDAANNEMER Van Mierlo Bouwprojecten B.V., Maasdijk ADVIES Wolf Dikken adviseur CONSTRUCTEUR Deja bouwadviseurs, Nootdorp BOUWPERIODE december 2015 – januari 2017 BOUWKOSTEN €3.400.000,- ex btw

| 107

UTRECHT | De Verkenner

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Mitros

POORTWACHTER MET POËTISCHE GEVEL In het Utrechtse Kanaleneiland verrijst een vijftig meter hoog wooncomplex, dat met het Piet van Dommelenhuis (kantoorgebouw aan overzijde Churchilllaan) een poortfunctie krijgt voor de naoorlogse wijk. De Verkenner biedt een gemengd woonprogramma met vrije sector-huurappartementen, woon-/werkunits en woningen voor autistische jongeren en sluit qua beeldkwaliteit aan op andere onderdelen van vernieuwingsplan Kanaleneiland-Centrum, vertelt senior vastgoedontwikkelaar Emile Driesen van woningcorporatie Mitros.

De oplevering van De Verkenner staat gepland voor half april; het exterieur is al gereed. Mitros heeft het plan voor De Verkenner zelfstandig ontwikkeld. Mei architects heeft het ontworpen, waarna het als DO in de markt kon worden gezet. “De oorsprong van dit project ligt in 2006”, zegt Driesen. “De Verkenner is ontwikkeld in samenhang met andere onderdelen van de vernieuwing van Kanaleneiland-Centrum.” Het wooncomplex met de opvallende gevel staat bijvoorbeeld naast twee recent gebouwde panden in: het nieuwe gebouw van ROC Midden-Nederland en de in 2015 geopende wijkbibliotheek met erboven huurwoningen van Mitros. “Architectonisch en ruimtelijk moet De Verkenner aansluiten op die gebouwen, maar het pand dient wel onderscheidend te zijn.”

GELEDING De plint sluit qua geleding aan op de naastgelegen gebouwen en herbergt negen woon-/werkunits met hoge plafonds, uitgevoerd volgens het splitlevelconcept; de vijftien woningen voor autistische jongeren, die zoveel mogelijk zelfstandig gaan wonen, hebben een aparte vleugel met een eigen ontsluiting;

108 |

de 71 vrije sector-huurappartementen bevinden zich in de woontoren. De driekamerappartementen (69-100 m²) zijn voorzien van balkon of balkongalerij, open keuken, badkamer, toilet en inpandige berging. Zij worden ontsloten door een ‘stevige, uitnodigende entree’ aan het 5 Meiplein. Alle woningen zijn voorzien van een luxe keuken met inbouwapparatuur en stadsverwarming, alsmede een parkeerplaats en een eigen berging in de verdiepte stallingsgarage.

KERAMISCHE TEGELS De gevel is – net als de naastgelegen, recent opgeleverde gebouwen – uitgevoerd in verschillende aardetinten (‘ton sur ton’). Driesen: “De gevel heeft veel reliëf

UTRECHT | De Verkenner

om een zekere speelsheid te bereiken.” Het tunnelbouwcasco is bekleed met prefab betonnen elementen waarin 13.000 keramische tegels zijn verwerkt – vervaardigd door Koninklijke Tichelaar Makkum, naar een ontwerp van beeldend kunstenaar Milou van Ham. Met Moniek Driesse en dichter Tsead Bruinja zijn de tegels voorzien van dichtregels, verwijzend naar de identiteit van Kanaleneiland.

“Zo valt bijvoorbeeld te ontdekken dat Kanaleneiland vroeger Rozeneiland werd genoemd, in verband met de vele rozenstruiken die er ooit zijn geplant.”

UITWERKING Mei architects heeft de gevelbekleding doorgetrokken in de onderzijde van de galerijen en de sterk uitkragende balkons. “Die zijn zeer slank uitgevoerd om de daglichttoetreding in de onderliggende verdieping te maximaliseren.” Een geslaagd gevelconcept volgens Driesen, maar wel uitdagend in de uitwerking.

“Het combineren van eisen ten aanzien van geluidbelasting, daglicht, construc-

tie en architectuur heeft wat hoofdbrekens gekost, maar door slimme engineering zijn we eruit gekomen.” Op 12 februari kwamen er zo’n honderd man af op een open dag. De Verkenner is grotendeels gereed dus er was al veel te zien. “Bezoekers zijn positief verrast over dit gedurfde gebouw met zijn speelse uitstraling.” Mitros beoogt projecten als De Verkenner in de toekomst volledig turnkey aan te besteden en niet meer helemaal zelf uit te ontwikkelen. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP CONSTRUCTIE UITVOERING GEVEL BOUWPERIODE PROGRAMMA

Mitros Mei architects and planners Pieters Bouwtechniek Era Contour | TBI Decomo en Normteq december 2014 – maart 2016 12.500 m²

Projectinfo ‘ACHTERAFMONTAGE BALKONS MET VOORSPANTECHNIEK VERZEKERT GEVELKWALITEIT’ De toren van De Verkenner heeft een gevel van schoonwerkbeton, opgebouwd uit prefab elementen die twee verdiepingen hoog zijn. Gevelproducent Decomo heeft Normteq verzocht de uitkragende balkons, aan de onderzijde voorzien van het bijzondere gevelpatroon met meegestorte keramische tegels, achteraf te monteren met het Normteq iTens-verankeringssysteem. “Hiermee kon de gevel in één keer worden dichtgezet – een uitgangspunt in het engineeringstraject”, vertelt Werner Hulstaert van Decomo.

www.normteq.nl - 074 30 30 010

www.normteq.nl - 074 30 30 010

KONING WILLEM I

Plaquette voor Duurzaam Ondernemerschap

www.decomo.be - +32 56 85 07 11

Het iTens-verankeringssysteem werkt op basis van voorspanning en een minimale verankeringsbreedte, waardoor het volgens Normteq uitermate geschikt is voor de bovengenoemde projectbenadering. Projectleider Ramon Bosman: “Elk prefab balkon­ element heeft twee verankeringspunten, bestaande uit voorspanstrengen en oplegnokken met een koudebrugonderbreking. Deze worden tijdens de productie meegestort. Een groot voordeel is dat het bouwproces is omgedraaid: de balkons zijn na de ruwbouw gemonteerd. De instortvoorzieningen voor de ruwbouw worden op de vloer of in de kist geplaatst en bevestigd zonder de vloerwapening te onderbreken. In dit project is optimaal gebruikgemaakt van de variatiemogelijkheden in de verankeringspositie, variabele spouwdiepte en horizontale plaatsing van ons systeem. Omdat wij de elementen letterlijk tegen de vloeren aan trekken, is verzakking van de balkons uitgesloten. iTens bespoedigt het proces en bespaart daarmee kosten.”

Constructief maatwerk Decomo, specialist in architectonisch beton, heeft de gevel van De Verkenner in bouwteamverband ontwikkeld en de integrale aspecten met betrekking tot de montage van de prefab balkons in de engineering meegenomen. De balkons zijn bij Decomo in Moeskroen (B) geproduceerd. Hulstaert: “De esthetische beeldkwaliteit die de architect voor ogen heeft, is maximaal gerespecteerd in ons gevelconcept. De gevel mocht niet doorbroken worden en het mineraal gecoate schoonwerkbeton met meegestorte keramische tegels voorzien van dichtregels, is bij montage erg kwetsbaar. Achterafmontage van de balkons was daarom een uitgangspunt in het engineeringstraject. Voor de verankering kwam Normteq al snel in beeld. Niet alleen vanwege de kernkwaliteiten van het iTens-systeem, maar ook omdat wij weten dat maatwerk mogelijk is. De voordelen van deelfabricage zijn overduidelijk, en ook constructief klopt het. Normteq en Decomo hebben met De Verkenner opnieuw bewezen dat het iTens-verankeringssysteem de projectspecifieke kwaliteitseisen perfect combineert met het gewenste gevelbeeld.”

| 109

DE BILT | Renovatie 64 woningen

Tekst | Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld | Woonstichting SSW

Energieneutraal wonen in De Bilt Met ruim vijfduizend verhuureenheden in beheer is Woonstichting SSW een bekende aanbieder van betaalbare huisvesting in de zes kernen van de gemeente De Bilt. Om haar huurders nog beter van dienst te zijn, is de woonstichting, in samenwerking met De Verduurzamers, in januari 2016 gestart met de renovatie van twee gebouwen aan de Henrica van Erpweg en de Meester Samuel van Houtenweg.

Centraal bij deze renovatie staat het vernieuwen van de binnenzijde van de appartementen, alsmede het verduurzamen van de complexen. SSW gaat hierbij zelfs zover dat één van de twee gebouwen energieneutrale woningen krijgt, die beter bekend staan als de zogenaamde ‘nul-op-demeterwoningen’.

Het pand aan de Henrica van Erpweg stamt uit 1972, is zes woonlagen hoog en beschikt over 36 appartementen. Het tweede pand, dat ligt aan de Mr. Samuel van Houtenweg, stamt uit 1962, is vier woonlagen hoog en beschikt over 28 appartementen.

DUURZAME OPKNAPBEURT Bij beide gebouwen speelde ongeveer dezelfde problematiek. Volgens Gerben Homburg, projectleider vastgoedprojecten, Innovatie & Duurzaamheid bij Woonstichting SSW, waren de woningen dringend aan vernieuwing toe. “De reden hiervoor is tweeledig. Allereerst voldeden de woningen, met hun energielabel E/F/G, niet aan de duurzaamheidseisen van deze tijd. Daarnaast was ook de binnenkant van de woningen aan een opknapbeurt toe. Daarom worden de badkamer, keuken en het toilet aangepakt. Ook wordt tijdens de renovatie het aanwezige asbest uit de woningen verwijderd.”

NIEUWE AANPAK In tegenstelling tot de traditionele aanpak van SSW om met behulp van een architect en adviseurs een werkomschrijving en een bestek te ontwik-

110 |

kelen, is bij dit project gekozen voor een andere weg. “Vanwege onze hoge ambitie op het gebied van duurzaamheid hebben we de markt uitgedaagd om met een Plan van Aanpak te komen. Van de negen aanbieders zijn er, na een zorgvuldige selectie, drie partijen overgebleven. Uiteindelijk is onze keuze gevallen op De Verduurzamers: een samenwerkingsverband tussen Heijmans, Talen, agNOVA Architecten en Trecodome.”

DE BILT | Renovatie 64 woningen

Eén van de vereisten bij de uitvraag was dat de renovatie in bewoonde staat moest worden uitgevoerd. “Dit vraagt dus om een goede communicatie met de bewoners, niet alleen in het voortraject maar ook tijdens de uitvoering.

Om dit te bewerkstelligen, is er vanuit De Verduurzamers een bewonersbegeleider aangesteld die de complete communicatie met de huurders verzorgt. Wij als woonstichting spelen daarin nu een heel andere rol dan voorheen. Daar waar wij vroeger alle communicatieve taken op ons namen, zijn we nu veel meer sturend bezig in het proces. Een mooie ontwikkeling die past bij onze doelgerichte en efficiënte organisatie.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT HOOFDAANNEMER ADVIES CONSTRUCTEUR

Woonstichting SSW agNOVA Architecten Talen West B.V. Trecodome Boerkoel

Projectinfo MICRO-WARMTEKRACHTCENTRALES Bij de in totaal 64 appartementen van De Bilt die worden opgeknapt, moeten wat de energieprestaties betreft 36 appartementen uiteindelijk voldoen aan Label A en bij 28 appartementen is ‘nul-op-de-meter’ het streven. Vooral dat laatste noemt projectleider Bert van der Horst van Van der Sluis Technische Bedrijven een flinke uitdaging. Het bedrijf verzorgt de aanleg van de complete E- en W-installaties en doet tevens het voortraject.

EEN BUNDELING VAN

VAN TECHNIEK

Bezoekadres: Kamperzeedijk 107 8281 PD Genemuiden

INSTALLATIE TECHNIEK

Postadres: Kamperzeedijk 57 8281 PB Genemuiden

Van der Sluis Technische Bedrijven heeft alles in huis om zich een totaalinstallateur te mogen noemen.

T: 038 - 344 65 55 E: info@vd-sluis.nl W: www.vd-sluis.nl

Deskundigheid, een zeer brede ervaring en een no-nonsense mentaliteit garanderen dat al uw installatieactiviteiten bij ons in zeer goede handen zijn.

VDS_adv_95x130_06_2015_WT.indd 1

30-06-15 11:14

“De voorbereidingen zijn achter de rug. We zijn nu onder andere bezig met het monteren van de algemene technische ruimte, de distributieleidingen en – geluidsarme – rioleringen. Dat betekent het nodige hak- en breekwerk. Dat is onder andere nodig omdat alle appartementen van nieuwe bedradingen, schakelmateriaal en intercoms worden voorzien.” Van der Horst vertelt dat alle keukens, badkamers en toiletten geheel worden vernieuwd. Het gebouw wordt tevens voorzien van warmteterugwinning voor de ventilatie en voor de verwarming van een warmtepomp met bron waarvoor tot 80 meter diep in de grond is geboord. De werkzaamheden in de technische ruimte en distributieleidingen zijn rond Pasen afgerond.

Daarna is gestart met de appartementen.

Die worden nog voor de bouwvak dit jaar opgeleverd, aldus Van der Horst. “Opvallend onderdeel van dit project is verder dat het gebouw wordt voorzien van twee microwarmtekrachtcentrales met een brandstofcel die de stroom voor de warmtepompen duurzaam produceren. Daarnaast wordt het dak volledig gevuld met pv-panelen. Een heel bijzonder, uitdagend project.”

| 111

Onderzoek veiligheid galerijflats

Tekst | Carola Peters, VvE magazine

Uitkragende galerij- en balkonvloeren kunnen zomaar afbreken

VERPLICHT ONDERZOEK NAAR VEILIGHEID VAN GALERIJFLATS Bent u verantwoordelijk voor een galerijflat die gebouwd is vóór 1975? Zijn de galerij- of balkonvloeren vastgestort aan de binnenvloeren van uw woningen? Dan bent u vanaf 2016 verplicht onderzoek te doen naar de constructieve veiligheid van de galerij- en balkonvloeren. Het onderzoek moet klaar zijn vóór 1 juli 2017.

Minister Blok van Wonen heeft de onderzoeksplicht ingesteld omdat enkele honderden galerijflats nog niet zijn onderzocht. Ook blijkt dat een kwart van de toe nu toe onderzochte galerijflats niet voldoet aan de eisen! Dat levert de nodige risico’s op, zoals blijkt uit het feit dat in 2011 een galerijplaat in Leeuwarden instortte en enkele verdiepingen meenam in zijn val.

Recent is ook bij een appartementencomplex in Brussel een balkonvloer op de tiende verdieping ingestort. Alle reden om de problematiek serieus te nemen.

DE GEBREKEN ZIJN BIJNA NOOIT ZICHTBAAR Een groot deel van de woningcorporaties hebben hun gebouwen laten onderzoeken, maar dit geldt nog niet voor alle organisaties.

En veel appartementseigenaren denken dat er niets aan de hand is. Het gaat al zo lang goed en er is niets te zien aan de galerij- of balkonvloer. Dat is gevaarlijk! Als de vloeren ook nog eens zijn voorzien van een afwerklaag of als onlangs het schilderwerk is vernieuwd, worden mogelijke signalen effectief gemaskeerd.

Ook voor deskundigen is dat visueel lastig te bepalen. Mursel Sahin, adviseur bouwtechniek bij SGS INTRON BV was betrokken bij het onderzoek naar de oorzaken van het ongeval in Leeuwarden. Hij vertelt: “De problemen worden vaak veroorzaakt door een combinatie van factoren. Soms ontstaat er corrosie aan de stalen wapening in het beton doordat bewoners zout strooien als de galerij glad is. Soms is er bij de bouw iets verkeerd gegaan, zodat de vloeren al vanaf het begin niet voldoen aan de constructieve eisen. Wat de oorzaak ook is; een gebouweigenaar of VvE is aansprakelijk als er iets mis gaat.”

ALLES SLOPEN? “Voor het onderzoek maken wij gebruik van een inspectieprotocol, de CUR-Publicatie 248, 2e herziene uitgave 2014. Wij hebben als één van de drie rapporteurs een belangrijke

112 |

Onderzoek veiligheid galerijflats

bijdrage geleverd aan de realisatie van dit inspectieprotocol.” Sahin constateert dat bij het woord ‘onderzoek van galerijplaten’ al snel wordt gedacht aan ingrijpende maatregelen en hoge kosten. “Die zijn lang niet altijd nodig als het onderzoek goed wordt uitgevoerd. Het inspectieprotocol biedt hierbij de mogelijkheid om het onderzoek gefaseerd in vijf stappen uit te voeren. Het begint met het controleren van de bouwtekeningen en de onderhoudshistorie van het complex. Wij beschikken over veel technieken om de galerij- en/of balkonvloeren zonder hak- en sloopwerk te onderzoeken. Pas als we vermoeden dat er echt iets mis is, wordt het onderzoek uitgebreid. Wij adviseren: laat het onderzoek uitvoeren vóór de gemeente u daartoe dwingt en u als eigenaren de regie uit handen geeft.”

SGS INTRON is een onafhankelijk adviesbureau met specialisme in bouwproducten en -processen, dat u snel en efficiënt kan informeren over mogelijke risico’s. Het bureau beschikt over een eigen materiaalkundig laboratorium en voert in het hele land (schade)onderzoeken uit. Voor meer informatie: SGS INTRON BV, tel. 0345 585 170. U kunt ook direct contact opnemen met Mursel Sahin: mursel.sahin@sgs.com ❚

Deze galerijvloeren zijn gestut: ze voldoen niet aan de gestelde constructieve eisen.

| 113

ROTTERDAM | FIRST

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: MAB Development

NIEUWE ‘HIGHLIGHT’ IN ROTTERDAMSE SKYLINE ‘De eerste indruk is de beste.’ Dit gezegde is ongetwijfeld van toepassing op nieuwbouwproject FIRST Rotterdam, tegenover het nieuwe Centraal Station in Rotterdam. Met dit 125 meter hoge kantoorgebouw krijgt de Maasstad een nieuw hoogteaccent, dat de entree naar de binnenstad markeert.

FIRST Rotterdam maakt onderdeel uit van de herontwikkeling van het Weenapoint en is een project van ontwikkelingscombinatie FIRST Rotterdam cv, bestaande uit Maarsen Groep en MAB Development “De samenwerking met Maarsen Groep ontstond toen wij de locatie in het vizier kregen voor huisvesting van Robeco”, vertelt Projectdirecteur Mischa Molsbergen van MAB Development. “Maarsen Groep is de eigenaar van de locatie, waar onder meer ook het monumentale koepelgebouw en het voormalige Bouwcentrum staan. Samen met de Architekten Cie werkte Maarsen Groep destijds al plannen uit voor het gebied. Wij stapten in dat traject in.”

ONDERBOUW EN TOREN FIRST Rotterdam bestaat uit een rechthoekige onderbouw van 35 meter hoog, met daarbovenop een toren die tot 125 meter reikt. Op de begane grond komen de entrees, de lobbyruimte voor Robeco en publieke voorzie-

114 |

ningen als winkels en een restaurant. De kantoorruimte in de onderbouw is geheel bestemd voor Robeco. De kantoortoren is opgebouwd uit twee onderling verbonden schijven die ten opzichte van elkaar iets verschoven zijn.

De topverdiepingen van de toren worden verhuurd aan advocatenkantoor NautaDutilh. Onder het gebouw bevindt zich een tweelaagse parkeergarage.

VERBINDING MET DE STAD Architectonisch past FIRST Rotterdam naadloos in zijn omgeving. Zo refereert het gevelbeeld naar het tegenovergelegen Groothandelsgebouw. De gevels zijn bekleed met natuursteen, composiet-beton en veel glas. Kenmerkend zijn de hoge, verticale vensters die verdiept tussen de smalle natuurstenen ribben liggen. De transparante plint, die met een serre aan de bestaande bebouwing gekoppeld wordt, vormt de verbinding tussen het gebouw en de stad op straatniveau. Enkele verdiepingen daarboven bevinden zich zogenoemde

ROTTERDAM | FIRST

‘urban windows’: hoge, iets schuin gepositioneerde raampartijen met daarachter vides, waarmee het gebouw zich aan de stad presenteert. Molsbergen: “Bijzonder is de sculpturale wand van beeldhouwer Henry Moore, die in één van de gevels verwerkt is. Deze wand was onderdeel van het Bouwcenter, dat in 2012 gesloopt werd.”

BREEAM EXCELLENT FIRST Rotterdam voldoet aan de eisen voor BREEAM ‘Excellent’. Aspecten die aan dit duurzaamheidslabel bijdragen, zijn de oriëntatie van het gebouw, de ligging nabij het station, hoogwaardige materialen en goede dak- en gevel­isolatie. Verder werden diverse duurzame installaties toegepast, zoals aanwezigheidsdetectie, daglichtregeling, LED-verlichting, energiezuinige luchtbehandeling en een WKO-installatie in combinatie met een warmtepomp, condensors en stadsverwarming. “Bij BREEAM gaat het ook om het gebruikscomfort van het gebouw”, voegt Molsbergen toe. “Door de flexibele, open opzet met grote vloervelden en open werkstructuren is het plezierig werken in de kantoorruimten. Het indrukwekkende atrium in de onderbouw laat veel daglicht binnen en zorgt voor een aangename, lichte en ruimtelijke beleving.”

ALS EEN TREIN Met een bouwtempo van zo’n anderhalve verdieping per week is de toren opgetrokken. “We gingen hierbij letterlijk en figuurlijk als een trein”, aldus Molsbergen. “De gevels zijn wind- en waterdicht gemaakt met kant-enklare gevelelementen, bestaande uit een binnenspouwblad, isolatie en een buitenblad voorzien van beton en natuursteen. Alle elementen zijn inclusief aluminium en beglazing gemonteerd.”

OP DE MINUUT NAUWKEURIG Door zo veel mogelijk onderdelen te prefabriceren, hield de bouwcombinatie de bouwtijd op locatie onder controle. Het just-in-time aanleveren van de prefab onderdelen vergde echter de nodige coördinatie. Molsbergen: “Omdat we op de bouwlocatie nauwelijks opslagruimte hadden, vonden alle leveringen op afroep plaats vanuit vier hubs in de stad. Elke levering werd op de minuut nauwkeurig gepland en op de bouwplaats meteen verwerkt.

Dat werkte goed. Het gebouw groeide met de dag. Het eindresultaat is een aanvulling voor de Rotterdamse skyline.” ❚

ZETTINGEN OPVANGEN De ontwikkelingscombinatie gunde de uitvoering van FIRST Rotterdam in oktober 2012 aan Bouwcombinatie FIRST cv, bestaande uit Boele & Van Eesteren B.V. en Bouwbedrijf Wessels Zeist B.V.. In december 2012 ging de eerste paal de grond in. De fundering, kelder en begane grondvloer zijn in het werk gestort. De rest van het gebouw is grotendeels in prefab uitgevoerd.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER/ONTWIKKELAAR FIRST Rotterdam cv, Rotterdam (MAB

EINDGEBRUIKERS

ARCHITECT HOOFDAANNEMER

BOUWDIRECTIE CONSTRUCTEUR

BOUWFYSICA

INSTALLATIEADVISEUR BREEAM-NL-EXPERT INSTALLATIES

BOUWPERIODE

BOUWKOSTEN

Development en Maarsen Groep) Robeco, Rotterdam en NautaDutilh N.V., Rotterdam de Architekten Cie. b.v., Amsterdam bouwcombinatie FIRST cv, Rotterdam (Boele & Van Eesteren BV en Bouwbedrijf Wessels Zeist B.V.) OAG B.V., Rotterdam/DVP B.V. , Den Haag Corsmit Raadgevend Ingenieurs B.V., Rotterdam Peutz, Zoetermeer DW, Bodegraven Peutz, Zoetermeer Installatie Combinatie FIRST, Rotterdam (Klimaatservice Holland BV en Van den Pol Elektrotechniek) eind 2012 – eind 2015 ca. 80 miljoen euro

| 115

AMSTERDAM | Van der Pekbuurt

Tekst | Henk Geist

RAZEND TEMPO DANKZIJ CO-MAKERSHIP

RENOVATIE VAN DER PEKBUURT GESTART In een razend tempo worden 172 woningen in de Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord ingrijpend opgeknapt. Dat is te danken aan het principe van co-makership dat eigenaar corporatie Ymere en bouwer Dura Vermeer Van Ieperen hier in eendrachtige samenwerking toepassen.

De Van der Pekbuurt, ontworpen door architect Jan Ernst van de Pek, stamt uit 1921. Het is één van de eerste tuinwijken in Amsterdam-Noord, die werd gebouwd ten behoeve van vooral de arbeiders in de scheepsbouwindustrie op de noordelijke oevers van het IJ. De buurt telt in totaal 1.460 sociale huurwoningen, die toe zijn aan een kwaliteitsverbetering. “De fundering op houten palen is niet meer op orde, de woningen hebben vocht- en schimmelproblemen, de keuken en de badkamer zijn heel klein en matig van kwaliteit en er is in de loop der jaren veel aan versleuteld. Zo hebben de woningen ooit

kunststof kozijnen en dakkapellen gekregen”, somt Eric Schaaphok, projectontwikkelaar bij Ymere, de tekortkomingen op.

Over de aanpak van de buurt is jarenlang gepraat. Schaaphok: “Bewoners wilden de buurt absoluut behouden en inmiddels valt de buurt ook onder het beschermd stadsgezicht.

Sloop is dus geen optie.”

GEFASEERDE AANPAK Besloten is tot een gefaseerde aanpak; de 367 woningen in de zuidpunt van de buurt zijn als

eerste aan de beurt. Daarvan blijven er 222 in de sociale huursector: een aantal blokken is vorig jaar al aangepakt en 172 woningen worden nu dus door Ymere gerenoveerd. De overige 145 woningen worden verkocht aan marktpartijen, die ook deze woningen gaan aanpakken. Voor de 1.100 andere woningen wordt eerst nog een visie opgesteld. Zij krijgen in afwachting daarvan een tijdelijke opknapbeurt.

CO-MAKERSHIP Dura Vermeer Van Ieperen is één van de vaste partners van Ymere waarmee in de vorm van co-makership meteen vanaf de start van een project wordt opgetrokken. Dat heeft een aantal voordelen, zo betoogt Martin te Kulve, projectleider bij Dura Vermeer. “Alle betrokken partners, de architect, constructeur, sloper of dakdekker, denken vanaf dag één mee. We kunnen alle belangen afwegen en op elkaar afstemmen. Dat resulteert in een strakke planning, waardoor we in razend tempo het werk kunnen uitvoeren. Niemand loopt elkaar in de

116 |

AMSTERDAM | Van der Pekbuurt

Projectinfo PREFAB DAKKAPELLEN MET VOOROORLOGSE UITSTRALING Als specialistische producent van prefab dakkapellen vervangt het Noord-Hollandse bedrijf Ruiter Dakkapellen Projecten B.V. op jaarbasis vele honderden dakkapellen op vooroorlogse complexen. Zo ook op het project van Ymere in Amsterdam-Noord.

Als onderdeel van de grootschalige renovatie worden alle polyester dakkapellen die in de jaren '80 tijdens een eerdere renovatie zijn geplaatst, vervangen door 217 nieuwe exemplaren. In het kader van de status 'rijksbeschermd stads- dorpsgezicht' zijn de afmetingen en ritmiek van de nieuwe dakkapellen vooraf goedgekeurd door Bureau Monumenten & Archeologie van de gemeente Amsterdam. De prefab dakkapellen zijn in de fabriek constructief opgebouwd uit geïsoleerde sand­ wichelementen, welke vervolgens aan de buitenzijde zijn bekleed met verticale red cedar vellingdelen. De specifieke eis om de fronten niet breder te maken dan 150 mm is opgelost door gebruik te maken van 68 mm brede zijwangelementen. De benodigde Rc-waarde is bereikt door een aluminium dampopen folie tussen de vellingdelen en de 18 mm luchtspouw te monteren. Na de fabrieksmatig montage van de aangeleverde kozijnen en het aanbrengen van de EPDM dakbedekking zijn de dakkapellen in de fabriek afgeschilderd.

Ruiter Dakkapellen Projecten B.V. plaatst de nieuwe en onder architectuur geproduceerde dakkapellen seriematig op het bestaande en kaalgehaalde dakbeschot van de door architect J.E. van der Pek ontworpen woningen.

De plaatsingscapaciteit op het project is tien dakkapellen per dag. Hiermee is de plaatsing vooruitlopend op de pannenlegger. Alle relevante onderdelen van de dakkapellen zijn van FSC-gecertificeerd hout en middels de Chain of Custody traceerbaar. weg, je hoeft niet op elkaar te wachten en de lijntjes zijn heel kort. De verschillende ploegen gaan als een treintje achter elkaar door de woningen. Terwijl bij de ene woning het asbest nog wordt gesaneerd, wordt bij een andere al de nieuwe keuken geplaatst.”

Voor de eerste fase van de Van der Pekbuurt is eerst een proefblok gerenoveerd. Te Kulve: “Dat heeft geleid tot een aanpak waarbij de woning

eerst geheel wordt gestript en een dragende tussenwand, die de woning heel hokkerig maakte, wordt verwijderd. Daarna wordt de betonvloer verwijderd, worden er palen geheid en kan een nieuwe betonvloer worden gestort die de bestaande gevels gaat dragen. Daarmee is het vochtprobleem opgelost. De dragende tussenmuur wordt vervangen door een staalconstructie, inclusief stalen balken in de verdiepingsvloer en stalen dakspanten. ›

‘SAMEN STAAN WE STERKER’ "De gezamenlijke voorbereiding en uitwerking – als partner, niet als onderaannemer – heeft er voor gezorgd dat wij als NAS Geffen ook echt inspraak hadden op de toegepaste gietvloeren en metalstud wanden en plafonds.

Hierdoor is het project zeer soepel verlopen."

| 117

AMSTERDAM | Van der Pekbuurt

Projectinfo VERRASSEND VEELZIJDIG! De 172 te renoveren woningen in de Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord worden door Stigho Electro voorzien van een nieuwe elektrotechnische installatie, conform de huidige NEN normeringen.

Daarbij is ook rekening gehouden met de brandwerende scheidingen in de woningen en worden daar waar nodig brandwerende inbouwdozen en doorvoeren toegepast. Daarnaast zorgt Stigho voor de rookmelders in de woningen, buitenverlichting die voldoet aan de eisen van het politiekeurmerk 'Veilig Wonen' en de verlichting in de brandgangen, evenals voor de verlichting in de bergingen en bijbehorende voedingskabels vanuit de woningen.

Stigho Electro is een elektrotechnisch installatiebedrijf dat in 1986 gestart is als eenmanszaak. Het bedrijf, dat dertig jaar later zo’n 45 medewerkers telt, werkt al ruim twintig jaar heel prettig samen als partner en co-maker met Dura Vermeer Van Ieperen. Deze samenwerking geldt ook voor het project Van der Pekbuurt te Amsterdam. “Dat heeft als voordeel dat we betrokken zijn bij het project en vanaf dag één onze inbreng hebben”, zegt John van Wolfswinkel namens Stigho Electro. “Enkele voorbeelden van deze succesvolle samenwerking, zijn de renovatie van 246 woningen in de Zaanstraat en omgeving te Amsterdam en de renovatie van 360 appartementen in de Geroflat te Zeist.”

Aannemers, bedrijven, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en particulieren behoren tot de opdrachtgevers van Stigho Electro. Hiervoor realiseert men grote projecten in zowel nieuwbouw als renovatie, maar ook kleinere opdrachten, waarbij klantbelang en kwaliteit altijd voorop staan. Opdrachtgevers worden bediend in een breed scala aan disciplines binnen de installatietechniek, te weten: elektrotechniek, beveiliging-, brandmeld-, data-, telecom- en cctv-installaties, toegangscontrole en gebouwenbeheersystemen.

Kortom, Stigho Electro is verrassend veelzijdig!

118 |

De woningen worden van binnenuit geïsoleerd en krijgen energielabel A.” Houten kozijnen en dakkapellen met de originele detaillering worden opnieuw aangebracht, waarbij ook de oorspronkelijke kleurstelling terugkeert. Aan het Van der Pekplein moeten weer winkels en bedrijfjes voor de buurt komen. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Ymere, Amsterdam UITVOERING Dura Vermeer Van Ieperen BV, IJsselstein ONTWERP Architectenbureau Hoogeveen, Amstelveen ADVIES Nieman Raadgevende Ingenieurs, Utrecht CONSTRUCTIES Adviesbureau Kaskon, Zoetermeer BOUWPERIODE september 2015 – maart 2017

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | SECB

Van aanbiedersconcepten naar ‘excellent’ opdrachtgeverschap Sinds driekwart jaar is Johan Dunnewijk voorzitter van de Stichting Excellent Conceptueel Bouwen, een platform met een veertigtal leden uit verschillende geledingen in de sector. De tien bedrijven die in het bezit zijn van het door de stichting uitgegeven Predicaat Excellent Concept zijn allen aanbieder. “Wij streven ernaar om ook de vraagzijde verder te professionaliseren”, aldus Dunnewijk.

Die inhoudelijke slag moet met opdrachtgevers worden gemaakt, en Dunnewijk – een voormalig corporatiedirecteur – spreekt daar begeesterd over. “De technische kant van conceptueel bouwen hebben we grotendeels gecoverd als het om nieuwbouw gaat, en we gaan in de toekomst

zeker nog uitbreiden naar deelconcepten, maar de opdrachtgeversvraag is minstens zo relevant.

Want wat willen we nu eigenlijk: series cataloguswoningen of een leefbare, excellente wijk waarin een passend aanbod wordt geboden? Betaalbaarheid is daarbij een belangrijk uitgangspunt.”

Die cataloguswoning: “prima”, zegt Dunnewijk, “maar de logische focus op grondgebonden woningen van de huidige ‘excellente’ concepten doet niet per definitie recht aan de integrale behoefte.” Eén van de belangrijkste aspecten van wonen, is volgens de voormalig CEO van WonenBreburg (Tilburg, Breda en omgeving) een prettige wijk. “Als volkshuisvester zie je hoe belangrijk de integrale kwaliteit – en daarmee de waardering voor toekomstige gebruikers – kan zijn voor een wijk. Daarbij speelt nog een ander aspect: de huidige behoefte aan woningen voor eenpersoonshuishoudens. Die zie je niet alleen in de Randstad groeien, maar ook daarbuiten.”

Excellent opdrachtgeverschap is volgens Dunnewijk een belangrijke taak en gaat alle in het conceptueel bouwen betrokken partijen aan.

“Conceptueel bouwen is niet te vatten in een blauwdruk voor afzonderlijke bouwpartijen. Het gaat immers niet langer over jouw traditionele rol en hoe je die het best kunt benutten, maar over het beste integrale concept.” ❚

PREDICAAT EXCELLENT CONCEPT Het Predicaat Excellent Concept toetst of het aangeboden concept de prestaties levert die zijn afgesproken, of in de praktijk wordt voldaan aan de inhoud van het concept en of de organisatie achter het concept de beloftes kan waarmaken. De klant krijgt daarmee meer zekerheid over het eindresultaat, aldus de uitgevende Stichting Excellent Conceptueel Bouwen.

| 119

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Van Wanrooij Bouw & Ontwikkeling

‘De introductie van een nul-op-de-metervariant is een logische stap’ Conceptueel bouwen is al een flink aantal jaren de norm in woningbouwprojecten van Van Wanrooij Bouw & Ontwikkeling, één van de houders van het Predicaat Excellent Concept met Optio. “Conceptueel bouwen met Optio draait volledig om de eindgebruiker, de consument”, zegt regiomanager Hendrik Hulscher. “Dat houdt onder meer in dat nieuwe ontwikkelingen in de klantvraag snel worden verwerkt tot nieuwe conceptvarianten.”

Van Wanrooij Bouw & Ontwikkeling introduceerde Optio in 2008 en is sinds de invoering in 2013 in het bezit van het Predicaat Excellent Concept. De bouwend ontwikkelaar kreeg eind maart jongstleden op Building Holland als eerste predicaathouder een ondersteunend label voor nul-op-de-meter woningen uitgereikt. “De techniek is bij Optio geen belemmering, en de introductie van een nul-op-demetervariant is een logische stap”, zegt Hulscher.

“Wij gaan voor PeelrandWonen in Boekel de eerste

120 |

negentien all-electric nul-op-de-meterwoningen realiseren, voorzien van pv-panelen die volledig in het dakvlak zijn geïntegreerd. Voor huishoudelijk verbruik wordt per Optio-woning 2.500 kWh beschikbaar gesteld. Wij garanderen de energieprestatie voor een periode van ten minste tien jaar.”

binnen Optio. “Al onze digitale uitingen zijn hierop ingericht, en de communicatie wordt steeds verder gefinetuned. De huurder in Boekel krijgt bijvoorbeeld de beschikking over een app om zijn of haar elektriciteitsverbruik te monitoren. Dit voorjaar introduceerden wij een consumenten-app waarmee Optio-woningen in vier woonstijlen met alle beschikbare opties realistisch zijn samen te stellen, met een uitgebreide app voor de makelaars. Onze showroom in Waardenburg is al volledig ingericht op basis van de vraag; straks hoeft de consument niet meer zijn huis uit om zijn toekomstige woning volledig ‘3D’ te kunnen beleven.

Optio wordt steeds interactiever, waardoor wij nog eerder en beter op klantvragen kunnen inspelen.”

‘STEEDS INTERACTIEVER’

APPARTEMENTEN

Interactie met de consument – toekomstig bewoner, belegger of woningcorporatie – is het uitgangspunt

Het in het Brabantse Geffen gevestigde Van Wanrooij Bouw & Ontwikkeling beleefde het afge-

lopen jaar naar eigen zeggen “het beste jaar uit het bestaan, met de verkoop van maar liefst 1.100 nieuwbouwwoningen. Het totale aantal gerealiseerde Optio-woningen bedraagt inmiddels een kleine 3.500, waarvan circa tachtig procent koopwoningen betreft”, vervolgt Hulscher. “Ons werkterrein breiden wij steeds meer uit naar Midden-Nederland, met projecten onder architectuur in Leidsche Rijn bijvoorbeeld. Ook daarin kent Optio geen beperkingen. Keuzevrijheid voor toekomstige bewoners wordt binnen Optio gekoppeld aan een efficiënt productieproces, op basis van een vaste groep co-makers.

Dit voorjaar nog is het concept uitgebreid met een gestapelde variant; ook appartementen worden met ingang van dit jaar volgens de beproefde Optiomethode gerealiseerd.” ❚

‘Nieuwe ontwikkelingen in de klantvraag worden direct in conceptvarianten verwerkt’

Van Wanrooij Projectontwikkeling

Conceptueel bouwen vraagt om interactie met de eindgebruiker

Optio!

Het optio concept is slim en efficiënt. Naast o.a. een korte ontwikkel- en bouwtijd, geen oplevergebreken en een scherpe kostprijs beschikken wij ook over een nul-op-demeterlabel. Daarnaast wordt Optio steeds interactiever.

De consument kan zijn toekomstige woning namelijk volledig 3D ervaren zodat wij optimaal kunnen inspelen op de klantvraag. Dat is Optio!

Meer weten over Optio? www.vanwanrooij.nl/optio of bel (073) 534 04 89

| 121

2016 VAKBEURS VOOR DUURZAME VERNIEUWING IN BOUW EN VASTGOED

RENOVATIE & TRANSFORMATIE 2016

122 |

2016 VAKBEURS VOOR DUURZAME VERNIEUWING IN BOUW EN VASTGOED

Worstelt u met complexe problemen waar u nu wel eens een antwoord op wilt hebben?

Bent u benieuwd naar nieuwe technieken en ontwikkelingen en lijkt het u prettig om weer eens bij te praten met een fabrikant? Kom dan tussen dinsdag 12 april en donderdag 14 april naar de vakbeurs Renovatie & Transformatie in de Brabanthallen in Den Bosch.

Nederland staat voor een enorme uitdaging als het gaat om het verbeteren, verduurzamen en transformeren van de bestaande gebouwvoorraad.

De vakbeurs is er voor iedereen die deze verduurzaming wil oppakken, die op zoek is naar nieuwe inspiratie en oplossingen voor complexe problemen en die zich wil laten verrassen door de vele mogelijkheden die de beurs laat zien.

EXPOSITIEPROGRAMMA Het expositieprogramma van Renovatie & Transformatie bestaat uit fabrikanten, importeurs en specialisten met producten, bouwmaterialen en diensten op het gebied van renoveren en transformeren.

ACTIVITEITEN Bouwontbijt Schuif aan voor een ontbijtje met daaropvolgend een sessie van Leon Vlemmings over wat de bouw kan leren van de topsport. Uniek aan het Bouwontbijt is dat alle branchegenoten met elkaar in contact komen, ook partijen die elkaar normaal niet zouden spreken.

Hollands Ontwerp Award Groepjes studenten strijden om het beste idee om de bestaande bouw te verduurzamen. Duurzaamheid gaat hier over meer dan energiebesparing

alleen en omvat ook de aspecten ruimtelijkheid, kwaliteit, aanpasbaarheid, et cetera.

Kennistafel De Kennistafel met gespreksleider brengt vragers en aanbieders in de renovatiemarkt bijeen en stimuleert in korte, openbare sessies van 20 minuten de dialoog over nieuwe en bestaande oplossingen en hun toepassing in de praktijk. Iedereen kan aanschuiven, deelnemen aan het gesprek en zo zijn kennis delen.

Renovatie Arena Bezoek het middelpunt van Renovatie & Transformatie. Bezoek gratis lezingen die hier dagelijks worden gehouden en waarbij steeds een andere doelgroep centraal staat. Denk bijvoorbeeld aan het onderwijs, bewoners, bouwers en corporaties.

Terugkerend element is het Orakel van Delphi, het expertpanel dat lastige dilemma’s in de bestaande bouw te lijf gaat.

Faay Renovatietheater Natuurlijk ontbreekt ook het Faay Renovatietheater niet op deze editie van Renovatie & Transformatie. In dit theater vindt een doorlopend programma plaats van korte inloopsessies.

Kijk voor meer informatie op www.renovatiebeurs.nl â?š

| 123

aar n a G ? gang ng e a o g t e / l o t n eurs.

Gratis b e i t a enov r . w w w Wat heeft Renovatie & Transformatie 2016 u te bieden?

• Actuele renovatie- en transformatieconcepten • Renovatie Arena • Conceptenboulevard • Kennisdeling in het Faay Renovatietheater • Uitreiking Hollands Ontwerp Award

12 T/M 14 APRIL | BRABANTHALLEN | DEN BOSCH WWW.RENOVATIEBEURS.NL

2016 VAKBEURS VOOR DUURZAME VERNIEUWING IN BOUW EN VASTGOED

FAAY VIANEN B.V.

ISOBOUW SYSTEMS BV

Faay is een Nederlands familiebedrijf met 45 jaar ervaring op het gebied van scheidingswanden en plafondsystemen. De wandpanelen die Faay produceert, hebben een kern van vlasscheven met aan weerszijden een toplaag van gipskarton of vezelversterkt spaanplaat.

Tijdens Renovatie & Transformatie introduceert IsoBouw met Plusdak een nieuw renovatieconcept voor het integraal renoveren van hellende daken.

Plusdak is een samenwerkingsverband tussen Stafier Solar, Velux en IsoBouw, gebouwd rond de pijlers: ontzorging (gemak), financiële haalbaarheid, technische optimalisatie en een uitstekende esthetische uitstraling. De op elkaar afgestemde en geteste detaillering van isolatie (IsoBouw), pv-panelen (Stafier Solar) en dakvensters (Velux) vereenvoudigt de verwerking van dit plug & play systeem. Het garandeert bovendien de toepassing van een optimaal functionerend, zorgeloos en duurzaam totaalconcept.

HAL 3 – STANDNUMMER C043

Door de massieve kern van vlasscheven hebben de Faay-wanden over het gehele oppervlak een zeer hoge schroefvastheid en zijn ze robuust en zeer stabiel. De producten worden aan zeer hoge eisen gesteld met betrekking tot geluidsisolatie, brandwerendheid, flexibiliteit en milieu.

HAL 3 – STANDNUMMER B051

Faay wand- en plafondsystemen worden zeer breed toegepast in de nieuwbouw en de renovatie. In woningen, bedrijven, scholen, showrooms, hotels, bedrijfspanden, ziekenhuizen, et cetera. Alle producten zijn bijzonder ‘groen’.

De wanden bestaan uit bio-based materiaal. En het hele productieproces van Faay heeft een ‘groene tint’, evenals het werkproces. Het bedrijf doet er alles aan om zo milieuvriendelijk mogelijk te werken, dit alles vastgelegd in ISO-norm 14001.

‘Kwaliteit wint altijd’, dat motto zie je bij Faay overal in terug.

PLASTICA

HAL 3 – STANDNUMMER E037 De houten gevels van achttien woningen aan het Timjanveld in Schiedam zijn al na twee jaar na de oplevering aan vervanging toe. De inmiddels failliete aannemer heeft verkeerd materiaal gebruikt en onjuist gemonteerd. Verzekeraar Woningborg NV concludeert dat er maar één oplossing is: een compleet nieuwe gevel.

Samen met Bouwbedrijf Niersman BV wordt een gedegen renovatieplan voorgelegd aan de bewoners om de gevels te renoveren met ‘Cape Cod’ van Plastica. De projectgarantie geeft de bewoners de zekerheid dat de gevel ook in de toekomst mooi zal blijven.

Plastica levert hout, steen, metaal en kunststof plaatmateriaal voor in- en exterieur. De producten zijn uitermate duurzaam en in talloze uitvoeringen en dessins verkrijgbaar. Welke uitstraling u ook wilt creëren, Plastica maakt het mogelijk.

Plusdak is geen duur geprefabriceerd dak met bijbehorende logistieke uitdagingen en een lange, complexe werkvoorbereiding, maar bestaat uit standaard verkrijgbare materialen waarbij de samenwerkende partners de werkvoorbereiding en onderlinge detailleringsoplossingen al hebben uitgewerkt. Werken met Plusdak gaat daarom snel, is voordelig en biedt maximale flexibiliteit op de bouwplaats.

KINGSPAN

HAL 3 – STANDNUMMER A028 Bij het (na-)isoleren van plafonds in parkeergarages en kelderboxen spelen, naast de isolatiewaarde, ook de dikte en visuele afwerking van het materiaal een grote rol. De nieuwe Kingspan Kooltherm K10 Plus Plafondplaat combineert bovengenoemde eigenschappen in een compacte en lichtgewicht isolatieplaat, die bovendien snel en eenvoudig te verwerken en bevestigen is.

De Kingspan Kooltherm® K10 Plus Plafondplaat behaalt een lambdawaarde van 0,020 W/m•K. Dat is de beste lambdawaarde voor deze toepassing. De Kooltherm K10 Plus Plafondplaat is een hoogwaardige Resol hardschuim isolatieplaat met vezelvrije kern. Aan een zijde een van de Kingspan Kooltherm® K10 Plus Plafondplaat bevindt zich een 20 mm naturel crème houtwolcementplaat. Dankzij deze plaat is het plafond in één afgewerkt en klaar na plaatsing.

| 125

‘Liftkeuring na modernisering is een garantie op een stukje veiligheid’ In ons land bevinden zich nog vele oude liften. Eigenaren hebben de keuze om deze te vervangen of ze deels te laten moderniseren of om te bouwen. Wie kiest voor deze laatstgenoemde optie, dient de lift ook weer opnieuw te laten keuren. Pas als dit is gebeurd, is het eerder afgegeven keurmerk weer van kracht.

Of een keuring echt verplicht wordt, is afhankelijk van de te vervangen onderdelen. Onderscheidend hierin is de aard van de wijziging van de lift. Onderdelen worden vervangen omdat deze aan slijtage onderhevig zijn maar ook omdat de eigenaar ervoor kan kiezen de lift gedeeltelijk te moderniseren, bijvoorbeeld door de lift in gebruik energiezuiniger te laten zijn of om deze te verfraaien middels een nieuw interieur. Dankzij de 6% BTW-regeling kreeg Aboma afgelopen jaar meer aanvragen voor keuringen

126

bij gemoderniseerde liften te verwerken. Coördinator Bert Huisman vertelt in deze editie van Liftbouw over zijn ervaringen.

VEILIGHEID, COMFORT OF ENERGIEBESPARING De reden voor een upgrade kan dus heel divers zijn. Soms gaat het om een extra stukje veiligheid, die de eigen onderdelen niet meer kunnen garanderen. Bijvoorbeeld door slijtage of ouderdom. Dan is het goed om voor een

of aanbrengen van een spreek-/luisterverbinding een enorme verbetering betekenen. Anderzijds kennen we ook de correctieve maatregelen, veelal na afkeuring of omdat herstel niet meer mogelijk is. Dit zijn in de regel de draagmiddelen, staalkabels of veiligheidsvoorzieningen zoals de buffers.

HONDERD PROCENT VEILIG

2 5

6

7

8

9

t

4

2017

10

1

KEURMERK

12

3

Keuren voor

Volgens Huisman is het niet zo dat Aboma keurt om het keuren. “De veiligheid dient te allen tijde gewaarborgd te blijven. Dat doe je voor de gebruiker, de monteur en de eigenaar. Een keuring doen we nooit zomaar. Het is een garantie op veiligheid.” ❚

11

vervanging of modernisering te kiezen, van de complete lift of van een aantal onderdelen. Er zijn verschillende mogelijkheden. Zo kan de eigenaar kiezen voor preventieve vernieuwing, op advies van bijvoorbeeld een adviseur of onderhoudsbedrijf die aan de hand van een meerjarenplan voorziet in een mate van bedrijfszekerheid van de lift. Hierbij gaat het veelal om aanpassingen die zijn gericht op het ongestoord in bedrijf houden, zoals vervangingen van de besturing of elektronicacomponenten. Maar ook comfort of energiebesparing door toepassing van een frequentieregelaar of softstarter al dan niet in combinatie met vervanging van de aandrijving. En ook voor het welbehagen van gebruikers kunnen toepassingen als een nieuw kooi-interieur

“Op het moment dat de eigenaar met de werkzaamheden voor een modernisering of ombouw start, vervalt het na reguliere periodieke keuring afgegeven certificaat van goedkeuring”, vertelt Huisman. “Pas op het moment dat de werkzaamheden klaar zijn en de nieuwe keuring volledig is afgehandeld, krijgt de lift zijn goedkeuring weer terug. Nee, wij geven vooraf geen advies.

Natuurlijk keuren wij draagkabels af als er te veel breuken in zitten, maar het onderhoudsbedrijf zorgt voor de vervanging en kan dan kiezen voor een ander type ophanging. Pas als het onderhoudsbedrijf klaar is, komen wij weer in actie. Waar wij dan specifiek op letten, is het feit of de moderne componenten wel passen bij de ouderwetse lift. Dan zijn andere normen belangrijk. Is de aanpassing wel honderd procent veilig? Je moet altijd een minimaal gelijkwaardig veiligheidsniveau behouden, maar we willen graag naar de huidige stand der techniek. Dan gaat het erom dat wij niet alleen de nieuwe onderdelen keuren maar alle daarmee samenhangende veiligheids­ aspecten. Niet anders dan, als er bijvoorbeeld een nieuwe snelheidsbegrenzer is geplaatst, dat het essentieel is om te controleren of dit op de juiste wijze is gebeurd. Juist dan is onze expertise van groot belang.”

03-05-2011

09:30:32

uk.indd 1

rk_dr Aboma_Keurme

A boma bv Maxwellstraat 49 a 6716 BX Ede

Liftveiligheid op niveau.

P ostbus 141 6710 BC Ede T F

0318 691920 0318 691921 info@aboma.nl www. aboma.nl

adv_Aboma_Liftbouw.indd 1

DUURZAAM BOUWEN AAN VEILIGHEID EN KWALITEIT. 03-09-15 15:51

mpliften.nl

Devenco en Total Lift Care hebben de krachten gebundeld en gaan verder onder de naam MP DEVENCO-TLC, een internationale leider in lift- en mobiliteitsoplossingen.

Vanaf nu voorzien wij, onder de merknaam MP DEVENCO-TLC, onze klanten in heel Nederland van expertise, excellente service, de meest complete lift- en roltrapinstallaties en onderhoud- en renovatieservice.

Samen sta je sterker

Vertrouwd

|

De Beek 1. Postbus 209. 3871 MS Hoevelaken

Kwaliteit

|

Transparant

+31 033 - 45 666 31

|

One Stop

|

info@mpliften.nl

Service

‘SAMEN STAAN WE STERKER’ Groot nieuws! Devenco Lifttechniek en Total Lift Care zijn sinds 1 januari samen verder gegaan onder één naam en vormen daarmee één van de meest complete dienstverleners in de Nederlandse liftenbranche. Toch is de ontwikkeling minder ingrijpend dan zij op het eerste gezicht lijkt. Peter Weijermans en Eugenio Barroso Garcia leggen uit hoe dat zit.

In het hart van Nederland, op een steenworp afstand van waar de A28 en de A1 elkaar kruisen, staat het bedrijfspand van Devenco Lifttechniek. Vanuit het kantoor in Hoevelaken worden dagelijks duizenden opdrachtgevers ontzorgd op het gebied van service, onderhoud en renovatie van liften en roltrappen. Sinds 1 januari prijkt er een nieuwe naam op het pand: MP Devenco-TLC.

INTERNATIONALE AMBITIES Eugenio Barroso Garcia, algemeen directeur van MP Lifts, vertelt hoe de krachtenbundeling in elkaar zit. “Sinds de oprichting begin jaren ’70 is MP uitgegroeid tot een uiterst succesvolle dienstverlener in lifttechniek. Niet alleen in thuisland Spanje, maar ook ver daarbuiten. Voor onze internationale ambities werken we samen met sterke lokale partners. Hierdoor zijn we inmiddels actief in 101 landen. Ook in Nederland: Devenco is sinds 2006 onderdeel van MP Lifts. Total Lift Care in Wieringerwerf sloot zich in 2008 aan.”

Peter Weijermans, directeur van Devenco, legt uit waarom de bedrijven nog intensiever gaan samenwerken: “Door de krachtenbundeling kunnen beide bedrijven totaaloplossingen bieden op het gebied van nieuwbouw, service en vreemd-fabricaten. Door die band strakker aan te trekken, versterken we onze slagkracht en onze flexibiliteit.”

“Nee, die zullen er niet veel van merken. Telefoonnummers en contactpersonen blijven ongewijzigd.

Ons serviceniveau blijft ook hetzelfde. Nou ja, misschien merken ze toch wel iets: onze productcatalogus wordt veelzijdiger en onze dienstverlening wordt nog completer. Maar concreet zal er, behalve de naam, huisstijl en marketing, niets veranderen.” De marketing zal gelden als voorbeeld voor andere vestigingen, vult Barroso aan.

“Onze filosofie luidt: ’Samen staan we sterker’. Zo zal het Nederlandse marketingbeleid ook uitgerold worden in de overige landen.”

SINDS JAREN ’80 Barroso vertelt dat MP al ver vóór de aansluiting van Devenco actief was op de Nederlandse markt: “De liften van MP worden al sinds de jaren ’80 in Nederland geïnstalleerd. De meeste passagiers hebben echter nooit opgemerkt dat ze in een MP-lift stonden, aangezien de liften de naam van de betreffende installateur droegen.

Vanaf 2016 zal de naam MP Devenco-TLC zichtbaar zijn op onze producten. Vanaf 2018 wordt dat overigens MP Nederland.”

KLAAR VOOR DE TOEKOMST Door de krachtenbundeling zijn de bedrijven beter voorbereid op de toekomst. Immers, de liftbranche staat niet bepaald stil. Weijermans vertelt hoe de sector zich ontwikkeld heeft: “Vroeger was een lift een standaardproduct. Functioneel maar inwisselbaar. Die tijd is voorbij: we leveren niet meer zomaar een lift. We kijken naar een situatie en zoeken daar de perfecte oplossing bij. Elk project is uniek. Het leveren van standaardwerk past daar niet in.”

ONE-STOP-SHOP Door de krachtenbundeling van Devenco en TLC worden zowel het productaanbod als de dienstverlening completer. Weijermans: “We hebben straks álle denkbare lift-gerelateerde oplossingen onder één dak. Een one-stop-shop: of je nu een schaarlift, personenlift, autolift, platformlift, renovatie of service nodig hebt: MP Devenco-TLC heeft het allemaal in huis. Dat ’onder één dak’ moet je overigens niet letterlijk nemen: dankzij onze sluitende landelijke dekking hoeven klanten niet naar ons toe te komen. We leveren op elke locatie in Nederland.” ❚

WEINIG VERANDERINGEN Is zo’n krachtenbundeling niet heel erg lastig voor opdrachtgevers? Weijermans gelooft van niet:

129

sinds 1988

Gespecialiseerde

fabrikant voor versterkte

verhuisdekens toe te passen in liften

100%

HEID

VREDEN

KLANTTE

NIEUW & BETERE STOF NU IN PRODUCTIE

Distributeur LIFTPROTECT T: +31 (0)527 820 241 E: info@liftprotect.nl W: www.liftprotect.nl Postbus 1148, 8300BC EMMELOORD Mark Maerman

KAPOK88.COM

HET SCHIP: RESTAURATIE INCLUSIEF UITBREIDING MUSEUM

NDSM-LOODS WORDT ‘TOEKOMST-PROOF’

Voormalige watertoren Vianen ondergaat opknapbeurt

Donatus

132 BOUWEN AAN MONUMENTEN

Donatus

VERZEKEREN VAN MONUMENTEN

LET GOED OP ONROERENDE EN ROERENDE ZAKEN Een verzekering bewijst haar waarde pas echt bij schade. ‘The proof of the pudding is in the eating’, zoals een Engels spreekwoord zegt. Maar bij het verzekeren van een monument werkt dit uiteraard niet zo. Je kunt moeilijk op een schade gaan zitten wachten en pas daarna een verzekering afsluiten. Vermijd dus van tevoren zoveel mogelijk risico’s. Een verzekering die niet goed aansluit op de situatie, is zo’n risico.

Waar goed naar gekeken moet worden bij het afsluiten van een verzekering, zijn de roerende en onroerende zaken. Een monument is een onroerende zaak en wordt meestal verzekerd op een opstalpolis. De inboedel en inventaris van het monument zijn roerende zaken en worden verzekerd op een inventaris- of inboedelverzekering.

ROEREND OF ONROEREND De verzekeringsvoorwaarden voor de inventaris en de inboedel zijn niet hetzelfde als die voor de opstal. De monumenten zelf, de opstallen dus, worden verzekerd op basis van de herbouwwaarde. Stel dat een monument na een schade niet wordt herbouwd.

Dan geldt meestal dat de schaderegeling geschiedt op basis van het verschil tussen de verkoopwaarde van het monument vóór de schade en de verkoopwaarde na de schade.

Inventarissen en inboedels worden in principe verzekerd op basis van nieuwwaarde, waarbij het er niet toe doet of de zaken ook weer aangeschaft worden. Een uitzondering betreft oude of aan het gebruik onttrokken zaken, zoals spullen op de zolder of in de kelder. In dat geval wordt geen nieuwwaarde vergoed, maar dagwaarde. In feite is dit

allemaal geen probleem, want de verzekerde wordt er dan bij schade financieel gezien niet slechter van.

PROBLEMEN Er kunnen problemen optreden als er verschillende verzekeraars zijn. Want wat behoort nu eigenlijk tot de opstal en wat tot de inventaris of de inboedel? Wanneer verzekeraars daarover van mening verschillen, kan dat een probleem opleveren. Maar problemen kunnen ook ontstaan wanneer je bij één verzekeraar verzekerd bent. Stel dat het monument alleen verzekerd is tegen brand en storm en de inventaris op uitgebreide condities. En dan ontstaat er een waterschade. Hoort het parket nu bij de opstal of bij de inventaris? Het is dus goed om je bewust te zijn van dit soort zaken. Een waterschade in een monument met een gestuct plafond of met een beschilderde wandbespanning kan tienduizenden euro’s bedragen. Maar is dat risico wel goed verzekerd?

VERBOUWING Bij een verbouwing kunnen er heel specifieke vragen ontstaan rond onroerende zaken. Een waar gebeurd voorbeeld: in

een buitenplaats met een theekoepel en een orangerie werd een renovatie uitgevoerd aan de keuken. Maar liefst vijfduizend tegels uit de achttiende eeuw werden verwijderd en in een bouwkeet opgeslagen om na de renovatie weer te worden teruggeplaatst. De waarde bedroeg ongeveer € 10 per tegel. Het ging dus om een bedrag van € 50.000. Maar – u raadt het al – de tegels werden uit de bouwkeet gestolen. En de verzekeraar wilde niet uitkeren, omdat de tegels niet (langer) behoorden tot de verzekerde opstal. De verzekerde liet het er niet bij zitten en startte een rechtszaak. In dit geval oordeelde de rechtbank dat de verzekeraar toch moest betalen. De motivering was: de tegels waren niet weggeweest van de bouwplaats, ze hadden behoord tot de opstal en ze waren bestemd om weer te worden aangebracht.

Toch kunnen we maar beter een rechtszaak voor zijn en dit soort verzekeringszaken vooraf goed bespreken met verzekeraar of assurantieadviseur.

Simon Kadijk directeur Donatus, dé kerken- en monumentenverzekeraar ❚

Antieke tegels worden bij een renovatie opgeslagen en vervolgens gestolen. Wat doet de verzekeraar?

BOUWEN AAN MONUMENTEN 133

DE PEN

134 BOUWEN AAN MONUMENTEN

DE PEN

JOHANNA GRUIJTHUIJSEN - DE WIJS, ADVISEUR LEISTEEN RESTAURATIE, LEI IMPORT

TIJD IS GELD, MAAR HOE ZIT HET MET DE KWALITEIT? Het is een tendens die ook bij restauratieprojecten veelvuldig is waar te nemen: de tijdsperiode tussen de opdrachtverstrekking en de start van de werkzaamheden wordt aanzienlijk korter. Voor de voorbereidingen wordt minder tijd uitgetrokken dan voorheen het geval was. Voor ons bedrijf betekent dit bijvoorbeeld dat we binnen een heel korte termijn moeten zorgen dat de natuurleien visueel gekeurd klaarstaan voor de start van de werkzaamheden. Er is daardoor geen ruimte meer om nog verbeterpunten door te voeren.

Dat alles onder het motto: tijd is geld. Begrijpelijk, maar hoe zit het met de kwaliteit? Want bij een korter voortraject kan de zorgvuldigheid en daarmee de kwaliteit in het geding komen. Moeten we nu een poging wagen die voorbereidingsperiode weer wat op te rekken?

Ik denk dat dit bij veel projecten onbegonnen werk is. Tendensen hebben de neiging zich niet veel van tegenkrachten aan te trekken. Dus moeten we zoeken naar een andere oplossing.

In mijn ogen is dat een betere, meer efficiënte samenwerking in het voortraject. Zorg dat alle bij het project betrokken partijen in een vroeg stadium al precies weten wat de opdrachtgever wil, zowel wat het eindresultaat als de budgettering en dergelijke betreft.

Verder is het natuurlijk van wezenlijk belang, ongeacht of het om een traditionele restaura-

tie of herbestemming gaat, dat er een goede communicatie tussen de betrokken partijen op gang komt. Niet in de aanloop naar de uitvoering van de werkzaamheden, maar zo vroeg mogelijk in de voorbereidingsfase. Als ik kijk naar ons vakgebied dan is het belangrijk dat in dat stadium al gebruik wordt gemaakt van de kennis van de leidekker, op technisch vlak en die van de importeur, waar het de kennis van de verschillende kwaliteiten en mogelijkheden betreft. Intrinsieke kennis dus. Te vaak gaat het nu echter niet om ‘wat krijg ik?’, maar is men enkel bezig met de vraag ‘wat kost het?’.

Als voorbeeld noem ik de kwaliteitsrichtlijnen voor natuurleien. Die heeft men helemaal losgelaten. Dat geldt eveneens voor de visuele leikeuring, een zeer belangrijk aspect. Er is geen aandacht meer voor de verschillen in

kwaliteit en de gevolgen zullen binnen nu en tien jaar merkbaar worden.

Hoe zorgen we er nu voor dat de kwaliteit gewaarborgd blijft en dat de in de loop der tijden in de restauratiebouw opgedane kennis niet verloren gaat? Zelf ben ik er voorstander van om het traditionele systeem dat momenteel wordt toegepast in de restauratiesector en dat niet meer aansluit bij de praktijk te veranderen. Dat betekent bijvoorbeeld meer projecten in bouwteamverband, ketensamenwerking, het toepassen van lean planning en alle specialisaties aan tafel voor een optimaal resultaat met zo weinig mogelijk faalkosten.

Creëer dus duidelijke toekomstperspectieven die aansluiten bij de bestaande situatie zodat kwaliteit overeind blijft en het ambacht en de bijbehorende kennis kan worden behouden. ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN 135

AMSTERDAM | NDSM-Loods

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Dynamo Architecten

NDSM-LOODS WORDT ‘TOEKOMST-PROOF’

‘CONSTRUCTIEF GEZIEN EEN FLINKE UITDAGING’ In één van de NDSM-loodsen op de gelijknamige werf in Amsterdam is sinds 2005 een atelierstad gevestigd. Hoewel er momenteel volop aan het gebouw wordt gewerkt, kunnen die ateliers gewoon blijven zitten. Het betreft een gevelrestauratie met aanpassingen om de loods meer geschikt te maken voor zijn huidige functie. brengen we bijvoorbeeld een grote schuifdeur terug. En komen er op maaiveldniveau ramen en deuren. Bij die ingrepen, die we in nauw overleg met Monumentenzorg doorvoeren, kijken we nadrukkelijk naar de historie van het gebouw.”

HISTORISCH ONDERZOEK

Het ontwerp voor de restauratie en aanpassingen werd gemaakt door Dynamo Architecten. Architect Peter de Bruin vertelt dat de uit 1922 stammende loods al eerder binnen werd gerestaureerd. In 2008 werd eveneens één van de gevels opgeknapt.

Momenteel zijn de overige drie aan de beurt. “We voeren daarbij enkele aanpassingen door, onder andere om meer daglicht binnen te laten en de toegankelijkheid te verbeteren. Daarvoor

136 BOUWEN AAN MONUMENTEN

Zo wordt de NDSM-loods – die nog niet zo lang geleden in eigendom overging van de gemeente naar Stichting Kinetisch Noord – ‘toekomst-proof ’ gemaakt, stelt De Bruin. Hij legt uit dat voorafgaand aan het maken van het ontwerp een historisch onderzoek werd uitgevoerd. “Het ontwerp is dan ook gebaseerd op wat er in de loop der jaren met de loods is gebeurd. Maar we hebben tevens de te verwachten toekomst­ ontwikkelingen meegenomen. Zo is er voor de atelierstad nog volop ruimte om uit te breiden.” Hij geeft aan dat het gebouw in de loop der jaren flink was vervuild door allerlei veranderingen en toevoegingen. “Dus hebben we gekeken naar wat wel en wat geen monumentale waarde heeft. Tijdens de voorbereiding, maar we nemen ook de nodige beslissingen tijdens het werk. Omdat je dan allerlei onverwachte zaken tegenkomt. Zo is de staalconstructie een flinke uitdaging. Die is behoorlijk verknoopt. Daar kun je je van te voren geen beeld van maken.”

AMSTERDAM | NDSM-Loods

OORSPRONKELIJKE STAAT De werkzaamheden aan de gevels begonnen in de zomer van 2015.

De Bruin verwacht dat ze dit jaar in oktober kunnen worden afgerond. Hij wijst op de diverse logo’s op de loods, in de loop der jaren aangebracht. Die verkeren niet meer in al te beste staat en worden hersteld in de oorspronkelijke kleuren. Dat heeft het nodige onderzoek gevergd, zegt hij. Vervolgens noemt hij het metselwerk. “We hebben eerst onderzocht welke wijzigingen er in het verleden zijn aangebracht. Dat gaan we nu herstellen, terugbrengen naar de oorspronkelijke staat. Al met al gaat het om 4.000 m2.

Dat is gigantisch, eveneens een uitdaging. Het lijkt eenvoudig, het restaureren van een loods, maar er komt heel wat bij kijken. Als hij ❚ klaar is, kan men er echter weer jaren mee vooruit.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT

Stichting Kinetisch Noord Dynamo Architecten

Projectinfo AUTHENTICITEIT WAARBORGEN

De NDSM Scheepsbouwloods is een complex van ateliers en werkplaatsen. Momenteel worden in het uit de jaren twintig van de vorige eeuw stammende gebouw de stalen liggers van de staalconstructie vervangen. Dat gebeurt door Constructiebedrijf Mous.

Directeur Kees Mous vertelt dat de in het metselwerk van de gevels aangebrachte liggers in slechte conditie waren. “Onze taak is die te vervangen, maar daarbij wel de authentieke uitstraling te waarborgen. Dus de liggers op een dusdanige wijze te vervangen dat ze, zoals oorspronkelijk, weer aansluiten op de hoofdconstructie en in het metselwerk liggen.”

Mous geeft aan dat het inmeten handmatig gebeurt en dat ze daarbij vaak tegen obstakels zoals leidingen, kranen en dergelijke aanlopen. De ateliers en werkplaatsen vormen overigens geen probleem, zegt hij. “Die zijn niet bij de gevels gevestigd.”

Het bevestigen van de verzinkte en gepoedercoate liggers aan de hoofdconstructie gebeurt volgens Mous dus op authentieke wijze. “Niet slijpen of lassen, maar met boutverbindingen. Vaak zijn die nog aanwezig, soms moeten we ze bij maken. Het is een mooie, intensieve opdracht waar we vorig jaar oktober mee zijn begonnen.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN 137

VIANEN | Watertoren

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Bouwbedrijf Repstone

VOORMALIGE WATERTOREN VIANEN ONDERGAAT OPKNAPBEURT De voormalige watertoren aan het Hofplein in Vianen is één van de oudste betonnen watertorens in ons land. Het uit 1909 stammende monument is al enkele jaren buiten bedrijf. Momenteel wordt het gebouw bouwkundig gerestaureerd. Die werkzaamheden bevinden zich in de eindfase en worden uitgevoerd door Meesters In, in opdracht van drinkwaterbedrijf Oasen, eigenaar van de watertoren.

Het restauratiewerk was bedoeld om de toren voor de komende jaren te conserveren. Dat gebeurde eerder ook met de bijgebouwen. Alleen aan het gebouw waar een voedselbank is gevestigd, wordt eveneens onderhoud uitgevoerd. Van een functieverandering is echter nog geen sprake, aldus Jens Bonnema van Meesters In. Hij maakt duidelijk dat het gebouw nogal wat betonschade kende. Daarnaast moesten er diverse andere werkzaamheden worden uitgevoerd.

138 BOUWEN AAN MONUMENTEN

“Naast het nodige herstel aan de markante betonconstructie moest er ook het nodige schilderwerk worden uitgevoerd. De dakranden en dakgoten zijn onder handen genomen en er zijn de nodige deuren hersteld. Verder zijn de bitumen dakbedekking en de hemelwaterafvoer vervangen.” In de kelder, vertelt Bonnema, is een stuk monumentaal tegelwerk in ere hersteld. “Er ontbraken de nodige tegels. Dat hebben we opgelost door de plint te laten vervallen en de tegels daarvan te gebruiken om op de vloer

VIANEN | Watertoren

aan te helen. Op de plek waar voorheen de machines op een verhoging stonden, hebben we een cementvloer aangebracht.”

Een andere ingreep betrof de ladder die het watervat bovenin de toren bereikbaar maakte vanuit de onderbouw, legt Bonnema uit. “Die voldeed niet meer aan de Arbo-eisen. Daarom is hier een aanlijnsysteem aangebracht.”

De nodige werkzaamheden dus, maar het betonherstel was volgens Bonnema wel de grootste post. Onder andere omdat de betondekking te gering is en in het verleden reparaties verkeerd zijn uitgevoerd. Nu werd er gekozen voor een pcc cementgebonden mortel. “Eén van de aandachtspunten was de betonvloer net onder het watervat. Daarvan was de vraag of die constructief nog wel voldoende draagkracht had. Om dat weer in orde te maken, hebben we een behoorlijke ingreep moeten uitvoeren waarbij er een tijdelijke draagconstructie is geplaatst.” Zoals aangegeven werd er behalve aan de toren eveneens onderhoud uitgevoerd aan het ernaast gelegen gebouw waarin nu een voedselbank is gevestigd, zegt Bonnema. Hij geeft aan dat daar onder meer schilderwerk werd uitgevoerd en enkele stalen kozijnen zijn vervangen. “Vanwege de werkzaamheden aan de buitenzijde van de toren is dit een werk dat nogal weersafhankelijk is. Voordeel is dat we bij slecht weer aan het voedselbankgebouw konden werken. Daar lossen we het echter niet helemaal

mee op, de planning is iets verschoven. De restauratie van de watertoren is bijna klaar, waardoor hij er weer heel wat jaren tegenaan kan. We zijn trots dat wij dit bijzondere monument ❚ hebben mogen restaureren.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT HOOFDAANNEMER

Drinkwaterbedrijf Oasen VOCUS architecten bna Meesters In

Projectinfo AFHANKELIJK VAN HET WEER De bouwkundige werkzaamheden aan de watertoren in Vianen zijn nagenoeg gereed. Dus kunnen de medewerkers van Den Breejen Schilders aan de slag. Onder meer met het reinigen, behandelen en coaten van de binnen- en buitenwanden van de toren. Dat gebeurt met de Alfa Topcoat Flex van Sikkens.

“Een elastische, weervaste en duurzame coating”, vertelt werkvoorbereider Arie Heikoop. “Bij het aanbrengen aan de buitenzijde zijn we wel afhankelijk van het weer. Het mag niet kouder dan 5 graden Celsius zijn en de luchtvochtigheid niet hoger dan zeventig procent.”

schilders

Ook de kelder van de watertoren en de plafonds worden onder handen genomen, aldus Heikoop. Hetzelfde geldt voor één van de bijgebouwen, waarin een voedselbank is gevestigd. “Daar worden houten onderdelen zoals kozijnen (ook aan de binnenzijde) en overstekken opnieuw geschilderd. Het geeft ons de mogelijkheid om bij minder gunstige weersomstandigheden met het werk naar dat gebouw uit te wijken. Met die flexibele aanpak moet het lukken de werkzaamheden binnen drie weken af te ronden.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN 139

AMSTERDAM | Het Schip

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Archivolt Architecten BV

BOEGBEELD VAN DE AMSTERDAMSE SCHOOL

HET SCHIP: RESTAURATIE INCLUSIEF UITBREIDING MUSEUM In de Amsterdamse Spaarndammerbuurt staan rondom het gelijknamige plantsoen enkele mooie voorbeelden van de Amsterdamse School-architectuur. De circa honderd jaar geleden gebouwde bouwwerken zijn ontworpen door Michel de Klerk, één van de voormannen van deze architectuurstroming. Het bekendste gebouw, Het Schip, wordt aangepast en gerestaureerd.

Het Schip stamt uit het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw. Ooit waren er 102 woningen en een postkantoor in gevestigd. Dat postkantoor is er nog steeds, in de originele staat en fungeert tegenwoordig als entree voor het in 2001 geopende museum.

Het in 1914 gebouwde schooltje – waar Het Schip tegenaan is gebouwd en dat in 1925 werd uitgebreid met een verdieping naar een ontwerp van De Klerk – is nu tot museum getransformeerd. Die werkzaamheden zijn

140 BOUWEN AAN MONUMENTEN

nagenoeg klaar. Met fase 2 is inmiddels begonnen, het opknappen van de woningen.

Dat zijn er na eerdere ingrepen nog 82.

FRAAIE WOONOMGEVING Zo’n honderd jaar geleden opdrachtgever voor de bouw en nog steeds eigenaar van Het Schip (en Spaarndammerblok 2) is woningcorporatie Eigen Haard. Senior projectontwikkelaar Cisca van der Leeden vertelt dat de gebouwen destijds zijn

ontwikkeld om de woonomstandigheden van de arbeiders te verbeteren. “Het zijn organische gebouwen met veel aandacht voor het esthetische aspect. Let bijvoorbeeld op de beeldhouwwerken. Ook de arbeider mocht een fraaie woonomgeving hebben, zo was het uitgangspunt van de Amsterdamse School.” Ze geeft aan dat het gevelbeeld van het gebouw nog nagenoeg intact is of tijdens de huidige werkzaamheden in ere wordt hersteld. Binnen is een ander verhaal, zegt ze.

“Daar is in de loop der jaren veel veranderd.

De trappenhuizen zijn echter nog intact en dat blijven ze ook.”

Tijdens de huidige werkzaamheden wordt onder meer een nieuwe fundering met vernieuwde begane grondvloer onder het complex aangebracht, aldus vestigingsmanager Hans Nijman en projectleider Herman van de Willige van hoofdaannemer Vastbouw Oost. Ze leggen uit dat er aan die werkzaamheden een lang voorbereidingstraject vooraf ging waarin veel onderzoek werd uitgevoerd en waarin uiteindelijk alle ingrepen in een 3D BIM-model zijn vastgelegd. “Elke afzonderlijke partij kan aan de hand daarvan zien waar wat dient te gebeuren. Dat is met name in het woningendeel nogal wat. Dat wordt

AMSTERDAM | Het Schip

compleet gestript. Er komen duurzame installaties in met per groep woningen een technische ruimte. In verband met de isolatie worden de ramen voorzien van speciaal gemaakt monumentenglas. In de vloeren komt vloerverwarming, uitgefreesd in een droogvloerpakket. Daarnaast worden diverse andere ingrepen uitgevoerd.”

TOEKOMSTBESTENDIG De grootste uitdaging, zo maken Van der Leeden, Nijman en Van de Willige duidelijk, ligt aan de buitenzijde. Zo is er de nodige schade aan de bakstenen en het gevelwerk.

De originele baksteen was echter niet meer te krijgen. “Voor het vervaardigen van een soortgelijk product hebben we twee jaar van zoeken en onderzoeken nodig gehad.

In totaal moeten we zo’n 900 m2 vervangen, een vijfde van het totale oppervlak.” Voor de dakpannen gold hetzelfde, zeggen ze. “De oorspronkelijke waren van een afwijkend formaat en bovendien geteerd, maar dat mag tegenwoordig niet meer.” De nodige uitdagingen dus, maar het resultaat zal er naar zijn, zo weten ze. Hans Nijman. “We zijn nu bezig met het strippen van de woningen.

Binnenkort beginnen we dan met restauratie en verbouwwerkzaamheden aan dit deel.

Daarmee zijn we over 1,5 jaar klaar. Dan is Het Schip weer toekomstbestendig. Al zal dat aan de buitenkant niet te zien zijn. Die blijft zoals hij al bijna honderd jaar is.” ❚

Projectinfo MET OOG VOOR DE DETAILS VAN VROEGER Bij de restauratie- en verbouwingswerkzaamheden aan Het Schip in de Amsterdamse Spaardammerbuurt wordt in het interieur van het complex veel aangepast, maar blijft het gevelbeeld nagenoeg intact.

Het voormalige postkantoor – nu entree van het museum – doet wat het interieur betreft nog steeds aan vroeger denken. De authentieke trappenhuizen verderop in het gebouw eveneens. Voor de rest is er binnen veel veranderd. Aan de buitenzijde niet. En dat blijft ook zo.

Onderdeel van werkzaamheden is het herstel en vervangen van de houten ramen en deuren van Het Schip. Die worden gemaakt, geleverd en gemonteerd door Verweij Houttechniek. Het officieel in 1914 opgerichte maar al langer bestaande bedrijf heeft restauratie als één van de specialisaties. Voor een deel is de levering al gebeurd, vertelt directeur Ruud Verweij. “Het museumgedeelte hebben we afgerond. Met de woningen starten we in week 20. We verwachten er een jaar mee bezig te zijn.” Hij geeft aan dat alles van oregon pine wordt gemaakt. “Een mooie houtsoort met een monumentale uitstraling.” Om het authentieke karakter van het gevelbeeld te handhaven wordt er speciaal monumentenglas in de ramen verwerkt. Bovendien is er veel oog voor de details van vroeger. “Die handhaven we of brengen we terug op basis van oude tekeningen en foto’s.”

Naast de eisen voor de uitstraling waren er tevens functionele eisen, geeft Verweij aan. Zeker in het museum. En dan is er de maatvoering, zegt hij. “Nieuwe ramen in een bestaand gebouw, dat betekent rekening houden met de pasmaat. Die kan per raam verschillen. Bovendien is er sprake van getoogd en gebogen glas.” Dat betekent volgens Verweij eveneens een logistieke uitdaging. “Maar daar zijn we op ingesteld. We moeten ervoor zorgen dat onze montageploeg de juiste producten op de juiste plek krijgt. Dat vraagt om een goede afstemming, onder andere ook met de leverancier van het glas. In totaal gaat het om 1.300 ramen, dus een hele klus. We zien het als bijzonder project waarbij we kunnen laten zien wat we in huis hebben.”

DE AUTHENTIEKE TRAPPENHUIZEN BLIJVEN De sloopwerkzaamheden aan het museum zelf liggen alweer een tijdje in het verleden. Momenteel wordt het woongedeelte van Het Schip onder handen genomen. Dat gebeurt door Arie Hollenberg Sloop & Milieuwerken BV.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Eigen Haard ARCHITECT Archivolt Architecten AANNEMER Vastbouw Oost BV GEVELRESTAURATIE Van Milt Restaurateurs b.v.

CONSTRUCTEUR EversPartners BOUWFYSICA LBP|SIGHT BOUWKOSTEN Interplan

Het volledig gecertificeerde bedrijf kan heel breed worden ingezet op het gebied van asbestverwijdering, totaalen renovatiesloop, brandschade-opruiming en bodemsanering. In het geval van Het Schip gaat het nu om het volledig strippen van de 81 woningen in het complex, vertelt kwaliteitsmanager Bianca van der Gronden. “In oktober 2015 hebben wij de sloopwerkzaamheden aan het museum afgerond. Dat is nu bijna klaar, men is bezig met de afbouwwerkzaamheden.”

Bij de sloopwerkzaamheden aan de woningen wordt vrijwel alles verwijderd, maakt ze duidelijk. “Nagenoeg alles gaat eruit, tot op het casco, op authentieke onderdelen als de trappenhuizen na.

We brengen daarnaast sleuven en sparingen aan. Ook de begane grondvloer wordt verwijderd in verband met het vervangen van de funderingen.”

Het zijn werkzaamheden die het bedrijf regelmatig uitvoert, onder andere in monumentale panden. “We regelen bovendien de zaken eromheen, zoals de noodzakelijke vergunningen.” Van der Gronden merkt tot slot op dat de werkzaamheden redelijk op schema liggen.

“De eerste dertig woningen hebben we gedaan. Er is regelmatig overleg met de aannemer zodat we volgens planning kunnen werken.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN 141

AMSTERDAM | Het Schip

Projectinfo GEACCLIMATISEERDE RUIMTES De werkzaamheden aan Amsterdamse School-icoon Het Schip verlopen gefaseerd. In eerste instantie werd het museum onder handen genomen en uitgebreid. Vervolgens waren de woningen aan de beurt. Op dit moment worden de afbouwwerkzaamheden in het museum afgerond. Daarbij is Do­ nec Afbouw betrokken.

Directeur Gerhard te Bokkel legt uit dat het bedrijf de plafonds en binnenwanden levert en monteert. Volgens specifieke voorschriften. “Er is sprake van luchtdicht bouwen en geacclimatiseerde zones in verband met de museumcollectie.

Daar lag voor ons een mooie uitdaging. Er worden specifieke bouwmaterialen gevraagd en we moeten onze werkzaamheden goed op de andere partijen en hun werk afstemmen. Zo moeten we bijvoorbeeld rekening houden met de plek van de diverse armaturen en andere technische voorzieningen. Er is dus zeer regelmatig overleg.”

Volgens Te Bokkel is een ander aspect van het luchtdicht bouwen dat er luchtdichte aansluitingen moeten worden gemaakt op de bestaande vloeren en dat bijvoorbeeld de kopeindes van balken van vloeibaar rubber moeten worden voorzien. Verder worden er dampdichte folies aangebracht. “Uiteindelijk spelen we zo een rol bij het bereiken van het gewenste resultaat.”

ASBEST, STOF TOT NADENKEN • ASBESTVERWIJDERING • BODEMSANERINGEN • TOTAALSLOOP • RENOVATIESLOOP • BRANDSCHADE-OPRUIMING

WIJ ZIJN ER OOK VOOR DE PARTICULIER

WIJ BESCHIKKEN OVER DE CERTIFICATEN:

VEILIGHEIDS CHECKLIJST AANNEMERS

Vredenburghweg 1 • Zuidoostbeemster • Telefoon: (0299) 43 34 16

142 |

www.ariehollenberg.nl

WIE DOET WAT HIER VINDT U GERENOMMEERDE TOELEVERANCIERS VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Vanaf € 595,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet!

Bel of mail Randy van den Hoek voor alle informatie over een vermelding in Stedenbouw: T +31 495 450095 - E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

WWW.STEDENBOUW.NL STEDENBOUW IS HÉT PLATFORM OVER NEDERLANDSE BOUWPROJECTEN

Staat u nog niet op www.stedenbouw.nl?

Neem dan voor meer informatie contact op met Sander van Hout: s.vanhout@louwersuitgevers.n of online@louwersuitgevers.nl

WIE DOET WAT Aannemers

AANNEMINGSMAATSCHAPPIJ HEGEMAN G. v.d. Muelenweg 16, 7440 AJ NIJVERDAL T +31 (0)548 611000 F +31 (0)548 610395 E info@hegeman-nijverdal.nl

Automatisering

DU PRIE BOUW & ONTWIKKELING B.V. Admiraal Banckertweg 23, 2315 SR LEIDEN Postbus 2309, 2301 CH LEIDEN T +31 (0)71 5222919 F +31 (0)71 5222224 E info@duprie.nl W www.duprie.nl

Bouwmaterialen

GEFRAN BENELUX N.V. ENA 23 Zone 3, nr. 3910 Lammerdries-Zuid 14A, B-2250 OLEN T +32 (0)14 248181 F +32 (0)14 248180 W www.gefran.com

W www.hegeman-nijverdal.nl

Beton

VAN WIJNGAARDEN + CO BV Sluisjesdijk 38 3087 AH ROTTERDAM T +31 (0)10 4281444 E info@vanwijngaardenenco.com W www.vanwijngaardenenco.com

Constructie

BOUW – RESTAURATIEBEDRIJF VAN DE BURGT EN STROOIJ Amsterdamseweg 155 3812 RR AMERSFOORT T +31 (0)33 4450100 F +31 (0)33 4450101 E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

BURGY BOUWBEDRIJF BV Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN Postbus 140, 2300 AC LEIDEN T +31 (0)71 5322405 E bouwbedrijf@burgy.nl

KONINKLIJKE WOUDENBERG Voorstraat 7 4233 EA AMEIDE Postbus 3 4233 ZG AMEIDE T +31 (0)183 606600 F +31 (0)183 602667 E info@koninklijkewoudenberg.nl W www.koninklijkewoudenberg.nl

Adviebureaus

BUREAU BOUWKUNDE NEDERLAND BV Groenendaal 25 B 3011 SK ROTTERDAM T +31 (0)10 4177714 E info@bureaubouwkunde.nl W www.bureaubouwkunde.nl

Aluminium ramen, deuren en gevels

W www.burgy.nl

5411 NX ZEELAND Postbus 43 5411 NX ZEELAND T +31 486 451608 F +31 486 453303 E info@cornelissenbouw.nl

Katwolderweg 8a 8041 AD ZWOLLE T +31 (0)38 7200810 E info@budobouw.nl W www.budobouw.nl

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T +31 (0)30 2540888 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

RED BETONBOUW Röntgenstraat 1 3261 LK OUD-BEIJERLAND

VIANEN BOUWADVIES

T +31 (0)85 8771491

De Pinckart 54, 5674 CC NUENEN

E info@redbetonbouw.nl

T +31 (0)40 2631162

W www.redbetonbouw.nl

E info@vianenbouwadvies.nl

Betonrestauratie

W www.vianenbouwadvies.nl

Dilatatievoegen

BETONMONTEUR BV

CORNELISSEN AANNEMINGSBEDRIJF B.V. Boekelsedijk 22a

BUDOBOUW

INTAL BV De Veken 103 1716 KG OPMEER T +31 (0) 226 341 525 E info@intal.nl W www.intal.nl

Ondernemingsweg 107

BETONMONTEUR BV

1422 DZ UITHOORN

Ondernemingsweg 107

T +31 (0)20 6402401

1422 DZ UITHOORN

E info@betonmonteur.nl

T +31 (0)20 6402401

W www.betonmonteur.nl

E info@betonmonteur.nl

Bladgoud

Architecten

W www.betonmonteur.nl

Electro techniek

W www.cornelissenbouw.nl

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T +31 (0)346-262344 F +31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W www.bouwbedrijfvanschaik.nl

144

BOUWEN AAN MONUMENTEN

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9 3811 BA AMERSFOORT T +31 (0)33 4631705 F +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12

BREMAN HARDERWIJK B.V.

7287 BH ZUTPHEN

Postbus 48, 3840 AA HARDERWIJK

T +31 (0)575 542300

T +31 (0)341 414844

F +31 (0)575 542311

F +31 (0)341 416846

E info@linova.nl

E harderwijk@breman.nl

W www.linova.nl

W www.breman.nl

WIE DOET WAT Gevelonderhoudinstallaties

ERGOLIFT Watermanstraat 50 7324 AK APELDOORN T +31 (0)55 5401972 F +31 (0)55 5401971 E info@ergolift.nl

Gevelreiniging

Houthandel

Liftinterieur

“Wij zijn een landelijk opererende houthandel en kenmerken ons door onze grote voorraad, brede assortiment, eigen zagerij/schaverij, droogkamers en transport.

Wij helpen u dan ook graag bij de levering van het juiste hout!”

VAN KEULEN LOODGIETERS- EN

WILLEM DE ZWIJGERLAAN 1 WADDINXVEEN T 0182 – 615933 | INFO@HOUTEX.NL

WWW.HOUTEX.NL

T +31 (0)79 3613938 F +31 (0)79 3612822 E info@interlift-techniek.nl W www.interlift-techniek.nl

LIFTDESIGNSHOP.NL Wieksloterweg 35a

FRANKI GRONDTECHNIEKEN B.V.

3763 LJ SOEST

Trondheim 8, 2993 LE BARENDRECHT

T +31 (0)35 7470000

EUROLIFTEN BV Witteweg 4D, 1431 GZ AALSMEER Postbus 88, 1430 AB AALSMEER T +31 (0) 297 324291 E info@euroliften.nl W www.euroliften.nl

T +31 (0)180 641998 E info@franki-grondtechnieken.nl W www.franki-grondtechnieken.nl

Leidekkers

Gevelrenovatie

2718 RJ ZOETERMEER

Liften

F +31 (0)180 641999

GEVELMEESTERS Anti-Graffiti-Coatings, Hydrofobering & Reiniging Leuvert 8, 5437 AG BEERS T +31 (0)485 312327 E info@gevelmeesters.nl W www.gevelmeesters.nl

Chroomstraat 135 - 137,

Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T +31 (0)164 672387 F +31 (0)164 672069 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

Grondtechniek S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T +31 (0)78 6104110 M +31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

INTERLIFT TECHNIEK B.V.

LEIDEKKERSBEDRIJF BV

E info@liftdesignshop.nl W www.liftdesignshop.nl

Liftschachtaanpassingen

Liftcabines B.V.

VAN DEN BEEMD B.V. LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN

Kerkdijk 48,

INTERLIFT TECHNIEK B.V. Chroomstraat 135 - 137 2718 RJ ZOETERMEER T +31 (0)79 3613938 F +31 (0)79 3612822 E info@interlift-techniek.nl W www.interlift-techniek.nl

WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T +31 (0)316 524050 F +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl

4927 RB HOOGE ZWALUWE T +31 (0)76 5934010 E info@vandenbeemd.nl W www.vandenbeemd.nl

Montage

W www.vanwelyleidekkers.nl

Liftdemontages

VAN DER HAAR GEVELRENOVATIE & ONDERHOUD Beurtschipper 10 3861 SC NIJKERK Postbus 1019 3860 BA NIJKERK T +31 (0)33 2456289 F +31 (0)33 2458228 E info@vanderhaargroep.nl W www.vanderhaargroep.nl

Geveltechniek

B.V.

VAN DE KIMMENADE BV

BUDOBOUW Katwolderweg 8a

Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND

8041 AD ZWOLLE

VAN DEN BEEMD B.V. Kerkdijk 48, 4927 RB HOOGE ZWALUWE T +31 (0)76 5934010 E info@vandenbeemd.nl drijW www.vandenbeemd.nl

T + 31 (0)492 512164 F + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

g

T +31 (0)38 7200810 E info@budobouw.nl W www.budobouw.nl

NIEUWBOUW

Walter Verhoeven BV Liften en liftonderdelen loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103 loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103 5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

Postadres

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

oper-, zinkwerken Koper-,loodlood- en en zinkwerken

Postbus 14

Postbus 14 5253 ZG00 Nieuwkuijk 073 - 513 49 5253 ZG Nieuwkuijk

Telefoon

WALTER VERHOEVEN BV Telefoon Lei bedekkingen Telefax loodenzinkwerken zinkwerken Telefoon Koper-, lood- en LeiKoper-, bedekkingen 073 - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 073 511 Loodgieters werken Telefax Telefax LOODGIETERS& LEIDEKKERSBEDRIJF Lei bedekkingen Internet 073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Internet

Lei bedekkingen Loodgieters werken

MES LIFTEN BV Nijverheidsweg 3a 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

www.walterverhoeven.nl

073 - 511 76 73

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Loodgieters werken Nieuwkuijksestraat 103, 5253 AE Loodgieters werken

NIEUWKUIJK

Internet

E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl

INTERLIFT TECHNIEK B.V. 135 - 137 2718 RJ ZOETERMEER T +31 (0)79 3613938 F +31 (0)79 3612822 E info@interlift-techniek.nl W www.interlift-techniek.nl

Internet www.walterverhoeven.nl E-mail

E-mail

www.walterverhoeven.nl

info@walterverhoeven.nl Chroomstraat

info@walterverhoeven.nl E-mail

Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK T +31 (0)73 5130049

073 - 511 76 73 www.walterverhoeven.nl

L MES LIFTEN BV Nijverheidsweg 3a 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

145

WIE DOET WAT Onderhoud en Service

Timmerfabrieken

Verzekeringen

v.d. Veldt timmertechnieken

SMEDERIJ OLDENHAVE BV MES LIFTEN BV Nijverheidsweg 3a 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

Renovatie / modernisering

Bedrijvenweg 6 7251 KX VORDEN T +31 (0)575 551428 F +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl

Restauratie Aannemers

KAMPERT BOUW BV Oud Willinkhuizerweg 3, 6733 AK WEKEROM T +31 (0)318 456583 F +31 (0)318 456256 E info@kampertbouw.nl W www.kampertbouw.nl

Kerkdijk 48,

Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN

F +31 (0)73 5221717

Stalen panorma liftschachten

VAN DEN BEEMD B.V.

DONATUS VERZEKERINGEN

T +31 (0)73 5221700

W www.smederijoldenhave.nl

B.V.

MES LIFTEN BV Nijverheidsweg 3a 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

VAN DER VELDT TIMMERTECHNIEKEN Patrijzenlaan 21 2104 BM HEEMSTEDE T +31 (0)23 5283225 F +31 (0)23 5295507 E contact@timmertechnieken.nl W www.timmertechnieken.nl

E info@donatus.nl WEBO KOZIJNEN & HSB ELEMENTEN Postbus 10 7460 AA RIJSSEN T +31 (0)548 518011 E info@webo.nl W www.webo.nl

W www.donatus.nlVoc

htwer

Verfproducten

4927 RB HOOGE ZWALUWE T +31 (0)76 5934010 E info@vandenbeemd.nl W www.vandenbeemd.nl

Toegangstechniek

KOSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN B.V. LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12 7287 BH ZUTPHEN T +31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl

Overveld 15, 3848 BT HARDERWIJK T +31 (0)341 467090 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

MES LIFTEN BV Nijverheidsweg 3a 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089

Smederijen

E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

the structural engineers

Staalconstructies

SMEDERIJ BOSMAN Industrieweg 11, 7102 DX WINTERSWIJK T +31 (0)6 20427728 E info@smederij-bosman.nl W www.smederij-bosman.nl

BENTSTAAL BV Industrieweg 8 3401 MA IJSSELSTEIN T+31 (0)30 6881600 F+31 (0)30 6888816 Einfo@bentstaal.nl Wwww.bentstaal.nl

Stukadoors

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62 3467 PR HEKENDORP T +31 (0)182 501340 F +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

146

BOUWEN AAN MONUMENTEN

STUKADOORSBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN T +31 (0)343-551426 F +31 (0)343-551686

Ingenieursbureau SmitWesterman heet voortaan SWINN swinn.nl

Groene oase “Vlak voor de oorlog huisden er Nederlandse soldaten in Oud-Poelgeest, tijdens de oorlog Duitse en na de oorlog Canadese. Later werd het kasteel verhuurd aan studentenverenigingen. Dat weet ik nog uit eigen ervaring in 1961. Het kasteel verkeerde toen in een deplorabele toestand.

De eigenaar, gemeente Oegstgeest, besloot in 1986 het kasteel te verkopen. Dat deed een aantal Leidenaren dermate pijn, dat zij besloten een beheerstichting in het leven te roepen om het kasteel en landgoed te behouden voor de regio. Terecht, want het is een groene oase midden in de drukke Randstad.

Het kasteel ziet er na de restauratie van 2012 mooier uit dan ooit. Vanuit cultuur-historisch perspectief is de ‘Drakenzaal’ in eclectische stijl het meest waardevol, deze zaal is een van de mooiste trouwlocaties in de regio. Maar voor mijzelf is de bij het kasteel horende kapel even dierbaar. Dat is het onderkomen van de vrijwilligers, waar ik er een van ben.”

Prof. dr. H.J.M. Völker-Dieben voorzitter stichting Erfgoed Oud-Poelgeest

D

onatus verzekert vertrouwd

sinds 1852

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Monumenten worden met veel zorg omgeven door eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig. Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.