Stedenbouw 737 by Louwers Mediagroep

EDITIE

737

T I J D S C H R I F T VO O R S T E D E N B O U W, ARC H IT E C T U U R E N M O N U M E N T E N I JA AR G A N G 70 I 2 016

Nieuwe parkeergarage moet voorzien in toegenomen behoefte | Haags Startstation Erasmuslijn is ‘kroon op werk’ | Vijftigplussers kiezen voor ruimte en comfort | Student verhuurt aan student | Met eerbied voor het monument

Bredeschool â&#x20AC;&#x201C; Wachtelenbergweg te Epe

Massief NT, kleurrijk en kleurvast Plastica is dĂŠ specialist in decoratief en duurzaam plaatmateriaal, met een ruim assortiment voor in- en exterieur. Met onze jarenlange kennis en ervaring staan we garant voor absolute topkwaliteit en een hoog serviceniveau. Zo werken we gericht

Massief NT gevelbekledingspanelen van Plastica zijn niet voor niets al decennia lang een begrip in de bouwwereld. De kunststof gevelbekleding is altijd dubbelzijdig bruikbaar, weerbestendig en is voorzien van een sterke acrylaat toplaag. Bovendien heeft Massief NT een ruime keuze in kleuren en dessins en u heeft de absolute zekerheid dat de kleuren goed blijven in de loop van de tijd. U krijgt dan ook standaard 10 jaar garantie, ook op de kleur.

aan het realiseren van al uw ontwerpwensen.

www.massiefnt.nl Plastica Plaat BV | Waalwijk | Tel. +31(0)416 67 24 00 | www.plastica.nl

KUNSTSTOF

HOUT

METAAL

STEEN

Duurzaam en energiezuinig renoveren onuitputtelijke grondstoffen

brandwerend

schroefvast

thermisch isolerend

snel te monteren

geluidwerend

dubo

Renovatie en transformatie ontwikkelen zich tot groeimarkten. Het is noodzakelijk kosten te besparen en technische innovaties snel toe te passen. Conceptueel (prefab) bouwen is een onomkeerbare trend. Faay scheidingswanden hebben een kern van vlasscheven (een restproduct van de vlasteelt) met aan weerszijden een toplaag van gipskarton of spaanplaat. De producten voldoen aan zeer hoge eisen met betrekking tot geluidsisolatie, brandwerendheid, flexibiliteit en milieu. De wandsystemen zijn over het gehele oppervlak schroefvast, robuust en zeer stabiel.

Faay Vianen B.V. • Mijlweg 3 • postbus 116 • 4130 EC Vianen T 0347 - 37 66 24 • info@faay.nl • www.faay.nl

Kies voor het beste, Kies voor FAAY-wandpanelen Scheidings-, voorzet-, isolatie- en woningscheidende wanden met uitzonderlijke eigenschappen. Faay Vianen heeft voor élke situatie een passend wandsysteem. Milieuvriendelijk geproduceerd van onuitputtelijke grondstoffen. Geschikt voor eindeloos hergebruik! • Eenvoudige montage • Spijker- en schroefvast • Goede brandwerendheid en geluidsisolatie • Voorzien van leidingschachten • KOMO-, FSC- en PEFC-gecertificeerd • Voor nieuwbouw, renovatie en transformatie

FLEXIBILITEIT IN LIFTKEURINGEN EN GEBOUWENBEHEER Dat is SGS.

In de praktijk wordt een gebouweigenaar of -beheerder veelal verplicht om voor diverse typen keuringen en onderzoeken te gaan winkelen bij verschillende bedrijven. Met het toevoegen van liftkeuringen aan ons dienstenpakket, kan SGS flexibeler dan ooit te werk gaan. Enerzijds hebben we alles in huis voor het keuren van een reeks andere hijsen hefwerktuigen en industriĂŤle machines; anderzijds bieden we ondersteuning bij uw bouwprojecten en het efficiĂŤnt beheren van uw gebouwen. Welke keuringen of onderzoeken u wilt laten uitvoeren, en in welke volgorde, bepaalt u natuurlijk zelf. We bepalen graag samen wat de meest flexibele benadering voor u is. Neem vrijblijvend contact op met onze expert Eric van Es via +31 (0)6 46295939 of mail nl.liftkeuringen@sgs.com.

EDITIE

737

Voorwoord HOE SPEELT U IN OP TIJDELIJKE OF VERANDERENDE HUISVESTINGSVRAGEN? De Nederlandse woningmarkt heeft behoefte aan semipermanente bouw; woningen die snel gerealiseerd kunnen worden, eenvoudig aanpasbaar of verplaatsbaar zijn én die tegelijkertijd comfort en duurzaamheid bieden. Onder andere voor recreatieparken, woningcorporaties en studentenhuisvesters, maar ook voor gemeentes is semipermanent wonen een actueel en uitdagend thema. Hoe kunnen zij het best inspelen op tijdelijke of veranderende huisvestingsvragen? In onze special (semi) Permanente huisvesting & Modulair bouwen geven verschillende bouwers antwoord op deze vraag, aan de hand van recent gerealiseerde projecten. Verder besteden we in deze editie van Stedenbouw aandacht aan de ARCHITECT@WORK beurs, op 14 en 15 september in Rotterdam Ahoy. Dit jaar staat de beurs in het teken van architectuur en water. Verschillende architecten, kenniscentra en toeleveranciers presenteren hun innovaties op dit gebied; verderop in het magazine vindt u alvast een voorproefje. Daarnaast hebben we weer een aantal mooie projecten voor u verzameld. Zoals de nieuwbouw van het Lidl distributiecentrum in Waddinxveen, dat het ‘duurzaamste DC van Nederland’ moet worden. Het distributiecentrum wordt volledig voorzien van LED-verlichting en op het dak worden 4.000 zonnepanelen geplaatst, waarmee het gebouw op een zonnige dag zelfvoorzienend kan zijn. Voor verwarming en koeling wordt gebruikgemaakt van WKO-bronnen in combinatie met warmtepompen en WTW-installaties. Het regenwater wordt opgevangen en opgenomen in een grijswatercircuit. Ook zeer de moeite waard is het artikel over de bouw van bioscoopcomplex Kinepolis in Breda, een hypermodern gebouw dat ruimte moet bieden aan tien bioscoopzalen, met state-of-the-art projectie en 1.700 zitplaatsen. Om te voorkomen dat de tien bioscoopzalen hinder ondervinden van elkaars geluid, zijn alle zalen als afzonderlijke volumes, los van elkaar, in de hoofddraagconstructie toegevoegd. Om snel en nauwkeurig invulling te geven aan het complexe ontwerp, is optimaal gebruikgemaakt van BIM en total station. BIM speelde ook een hoofdrol bij de bouw van de nieuwe parkeergarage aan het Katwolderplein in Zwolle, naast de toekomstige Pathé-bioscoop, dat niet alleen een zeer functioneel maar ook een zeer fraai gebouw wordt. In deze Stedenbouw leest u er alles over, evenals over het nieuwe Europese hoofdkantoor van Hikvision Digital Technology in Hoofddorp, het nieuwe Zaans Medisch Centrum (ZMC) in Zaandam en de nieuwbouw van distributiecentrum Primark in Roosendaal. Ik wens u weer veel leesplezier.

Lieke van Zuilekom

737

SINDS 1946

Vaktijdschrift & website voor stedenbouw, architectuur en monumenten Jaargang 70 | 2016 Verschijnt 8 x per jaar ISSN 0165-3997

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECÖORDINATOR Lieke van Zuilekom – Bousema

REDACTIETEAM

Patricia van der Beek, Jac Buchholz, Martijn van den Bouwhuysen, Henk Geist, Fiona de Heus, Marjolein Meppelink, Sjoerd Meuleman, Richard Stegers, Liliane Verwoolde, "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure, Lieke van Zuilekom – Bousema.

BLADMANAGERS

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl

BLADMANAGER

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: www.wetransfer.com E traffic@louwersuitgevers.nl o.v.v. naam en project

ABONNEMENTSPRIJS

€ 81,- per jaar excl. BTW Buiten Nederland: € 129,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 955

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

42 UTILITEITSBOUW HOOFDDORP Hikvision Digital Technology.........................................................................................................................................................................................................8 BREDA Bioscoopcomplex Kinepolis..............................................................................................................................................................................................................................10 ALMERE POORT Winkelcentrum Columbus......................................................................................................................................................................................................16 HENGELO Sensata Technologies.......................................................................................................................................................................................................................................19 TILBURG Claassen Logistics................................................................................................................................................................................................................................................... 22 WADDINXVEEN Distributiecentrum Lidl ........................................................................................................................................................................................................... 24 ZWOLLE Parkeergarage Katwolderplein................................................................................................................................................................................................................ 34 ZWOLLE Pathé Bioscoop.............................................................................................................................................................................................................................................................. 36 ZAANDAM Zaans Medisch Centrum.......................................................................................................................................................................................................................... 38 DEVENTER IKC Borgele................................................................................................................................................................................................................................................................. 42 EDE Tholu.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 46 AMSTERDAM Little Manhattan........................................................................................................................................................................................................................................ 50 DEN HAAG Startstation Erasmuslijn ........................................................................................................................................................................................................................ 53 ROOSENDAAL Primark DC...................................................................................................................................................................................................................................................... 57

THEMA ARCHITECT@WORK ARCHITECT@WORK 2016 staat in teken van architectuur en water......................................................................................................................... 58 Minimale gevelisolatie, maximaal rendement............................................................................................................................................................................................... 60 Innovatief schuifsysteem haalt buiten naar binnen.............................................................................................................................................................................. 63

THEMA (SEMI) PERMANENTE HUISVESTING & MODULAIR BOUWEN Semipermanente bouw steeds interessanter................................................................................................................................................................................................... 64 Nieuwe speler voor woningbouw speelt in op ‘dynamische vraag’................................................................................................................................. 66 Kantooromgeving TvBastards bevordert creativiteit............................................................................................................................................................................. 70

WONINGBOUW

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd 6 | zijn op deze informatie.

DELFT Parel aan de Schie........................................................................................................................................................................................................................................................... 72 NIJMEGEN Portiekflats Hatert..............................................................................................................................................................................................................................................74

EDITIE

737

T I J D S C H R I F T VO O R S T E D E N B O U W, ARC H IT E C T U U R E N M O N U M E N T E N I JA AR G A N G 70 I 2 016

116

126

AMSTERDAM OUD-ZUID Asscherkwartier....................................................................................................................................................................................................... 77 OUD-BEIJERLAND Futurahuis............................................................................................................................................................................................................................................ 80 GRONINGEN Zonnelaan.............................................................................................................................................................................................................................................................. 82 DELFT Debussyflat .............................................................................................................................................................................................................................................................................. 86 ALPHEN AAN DEN RIJN Eikenlaan............................................................................................................................................................................................................................ 90 HOORN Nieuwbouw Grote Waal..................................................................................................................................................................................................................................... 92 ‘S-HERTOGENBOSCH Hoge Slagen............................................................................................................................................................................................................................ 94 EINDHOVEN Renovatie Philipsdorp .......................................................................................................................................................................................................................... 97 ALBLASSERDAM Nicolaas Beetsstraat............................................................................................................................................................................................................. 100 AMSTERDAM Renovatie Senecaflat ..................................................................................................................................................................................................................... 104 ARNHEM Saksen Weimar...................................................................................................................................................................................................................................................... 106

OVERIGE RUBRIEKEN

Coverbeeld | Erasmuslijn, Den Haag Beeld | Zwarts & Jansma Architecten

Innovatief drainagesysteem is basis voor ‘Dakpark’ in Rotterdam............................................................................................................................. 108 Platform ‘Leren van... Elkaar’ moet bouw veiliger maken.......................................................................................................................................................... 110 Samenwerkende bedrijven in (brand)veiligheids- en beveiligingsadviezen BREEAM-NL............................................................ 112 ‘Materiaaltechnisch hebben we beton onder controle’................................................................................................................................................................ 114 Betonherstel: van troffel tot iPad................................................................................................................................................................................................................................. 115 Demontabele woonmodules spelen in op veranderende woningmarkt............................................................................................................... 116 Maximale productie tegen een minimale CO2₂-uitstoot.............................................................................................................................................................. 119 Wie doet wat .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 143

LIFTBOUW 'Maak keuring liften en andere mobiele installaties onderdeel van vastgoedbeheer'................................................................... 120 Voldoende mogelijkheden om het liftinterieur te verfraaien en beschermen............................................................................................. 122

BOUWEN AAN MONUMENTEN MET EERBIED VOOR HET MONUMENT

Bijzonder en luxueus wonen op de Nijmeegse stuwwal

Een bijzondere ervaring rijker

Coverbeeld | Hotel Mauritskade 57 Beeld | COD

MAASTRICHT Restauratie Stadhuis....................................................................................................................................................................................................................... 126 NIJMEGEN Estel Residence................................................................................................................................................................................................................................................. 130 AMSTERDAM Mauritskade................................................................................................................................................................................................................................................. 136

Donatus: Sluit zelf een CAR-verzekering!......................................................................................................................................................................................................... 138 ROTTERDAM Elevatoren......................................................................................................................................................................................................................................................... 140

UTILITEITSBOUW

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Ton Borsboom

Integrale, modulaire bouwwijze bij uitstek geschikt voor ambities Hikvision

Turnkey bouwen in recordtijd Op bedrijvenpark De President in Hoofddorp realiseerde Hercuton het nieuwe Europese hoofdkantoor van Hikvision Digital Technology. De prefab betonbouwspecialist had slechts 24 weken nodig om dit oerdegelijke en tegelijkertijd stijlvolle gebouw turnkey op te bouwen. Als wereldwijd marktleider in hoogwaardige digitale video surveillance producten en oplossingen had Hikvision behoefte aan een duurzaam en solide gebouw, met name op het gebied van klimaatbeheersing. Daarnaast zocht Hikvision een geschikte locatie en participerende partijen voor de financiering. De integrale en turnkey bouwwijze van Hercuton sloot hier naadloos op aan.

VAN FINANCIERING TOT ONDERHOUD In mei 2015 kreeg Hercuton opdracht voor het ontwikkelen, bouwen en sleutelklaar opleveren van het nieuwe hoofdkantoor. “Tot aan de oplevering hebben we zorggedragen voor de volledige financiering, inclusief de aankoop van de grond”, aldus Commercieel Adviseur Bouwprojecten Jack van den Broek. “Daarnaast leverden we het ontwerp voor het exterieur, verzorgden we het vergunningentraject en realiseerden we de gehele nieuwbouw. Van de ruw- en afbouw tot de installaties, de bestrating en de buitenruimte. Dit pakten we integraal aan met een aantal van onze co-makers: innovatieve onderaannemers en leveranciers waarmee wij een vergaande vorm van samenwerking hebben.” Hercuton is tevens verantwoordelijk voor het onderhoud van het pand.

De nieuwbouw van Hikvision bestaat uit een kantoor/showroom van 1.900 m² in twee bouwlagen en een distributiehal van 3.500 m² met drie docks en twee overheaddeuren. In de hal bevinden zich een expeditieruimte en een opslagruimte met brandcompartimentering. Om efficiënt te kunnen laden en lossen, staat het gebouw dwars op het terrein. Mark Beumer, Vice President Operations van Hikvision Europe BV: “We lieten het gebouw om esthetische en technische redenen volledig in beton uitvoeren. Beton is duurzaam en degelijk en dat straalt het ook uit. Bovendien heeft beton een hoog accumulerend vermogen, wat positief bijdraagt aan een goede klimaatbeheersing.” De inbraakwerende en brandvertragende eigenschappen van beton zijn op dit project eveneens van toepassing.

DEGELIJKE BUITENSCHIL, STIJLVOL INTERIEUR Voor het ontwerp liet Hercuton zich onder meer inspireren door het hoofdkantoor van Hikvision in China. “De buitengevels van de hal zijn uitgevoerd in antraciet natuursteen granulaat”, aldus Van den Broek. “Het kantoor is voorzien van een vliesgevel, met kliklijsten van 30 cm die tevens dienen als zonwering. De materialen en ritmiek van de gevel zijn doorgezet langs het parkeerterrein en in de erfafscheiding. Dit om een compleet, eenduidig beeld

HOOFDDORP | Hikvision Digital Technology

te realiseren.” Achter de degelijke betonnen buitenschil gaat het stijlvolle interieur van Graziosi Progetti schuil, met flexibel indeelbare ruimten, fraaie details en een uitzonderlijk hoog afwerkingsniveau. Het modulaire bouwconcept van Hercuton leende zich uitstekend voor het behalen van de planning, die behoorlijk strak was. Van den Broek licht toe: “Wij geloven in LEGOlisering, het opbouwen van een gebouw uit losse elementen die op verschillende manieren in elkaar passen. Deze elementen zijn onder optimale condities geprefabriceerd en hoeven op locatie alleen nog gemonteerd te worden. Dat kunnen we tot op de dag nauwkeurig inplannen en met een hoge bouwsnelheid realiseren. Medio augustus 2015 startten we met de montage van de betonnen elementen. Op 28 februari 2016, slechts 24 weken later, leverden we het gebouw sleutelklaar op.”

VERBINDENDE FACTOR “Ik kijk met een goed gevoel op het ontwikkelen bouwproces terug”, zegt Beumer. “De prettige sfeer en soepele voortgang van het project zijn grotendeels te danken aan de flexibiliteit en het onderlinge vertrouwen van alle betrokkenen.” Van den Broek voegt toe: “Binnen de prettige samenwerking

was Mark Beumer de verbindende factor tussen adviesbureau Boag, Hercuton, de projectleider, onderaannemers en leveranciers. Met Hikvison hebben we er een nieuwe ambassadeur bij, waarmee we in de toekomst graag nog eens samenwerken.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWIKKELING, FINANCIERING, ONTWERP, UITVOERING PROJECTBEGELEIDING EN ADVIES PUIEN AFBOUW INSTALLATIES INFRA DOCK EQUIPMENT BOUWPERIODE

Hikvision Europe BV, Hoofddorp

Hercuton B.V., Nieuwkuijk Boag Advies en Management, Rotterdam J.M. van Delft + zn. BV, Drunen DAS Wandsystemen BV, Waalwijk Kandelaar Elektrotechniek B.V., De Kwakel J. den Breejen GWW BV, Hoofddorp All-in Bedrijfsdeuren & Docking, Oosterhout juni 2015 – februari 2016

BREDA | Bioscoopcomplex Kinepolis Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Bouwbedrijf Vrolijk - Architectenbureau van Overbeek & Partners

KINEPOLIS BREDA nadert apotheose

Het gebied naast bedrijventerrein Minervum in Breda, aan de voet van de Bavelse Berg, wordt opgeluisterd met een evenementenzone. Hierin is een belangrijke rol weggelegd voor bioscoopcomplex Kinepolis Het hypermoderne gebouw van de Kinepolis Group biedt ruimte aan tien bioscoopzalen, met state-of-the-art projectie en 1.700 zitplaatsen in totaal. Er zijn vier zalen met elk 106 zetels en vijf zalen met 190 zetels. De grootste zaal, die is uitgerust met een regieplatform en ook voor andere doeleinden gebruikt kan worden, biedt plaats aan 326 personen. De grote filmzaal is af te huren, net als de zogenoemde B2B-ruimte. Naast de gebruikelijke bioscoop- en personeelsfaciliteiten beschikt Kinepolis Breda over een parkeergarage. Deze bevindt zich onder het complex, op maaiveldniveau.

IMPOSANT EN INDUSTRIEEL Het ontwerp is afkomstig van Architectenbureau van Overbeek & Partners B.V.. Zij creëerden een imposant en industrieel gebouw met hoge ruimten en in het zicht gelaten installaties. De uitvoering werd in september 2015

Weergaven uit BIM.

10 |

gegund aan Bouwbedrijf Vrolijk BV. “Het project werd aanbesteed met een stalen hoofddraagconstructie als uitgangspunt”, zegt projectleider Steffen Jansma van Bouwbedrijf Vrolijk. “Samen met Willy Naessens zagen wij echter meer mogelijkheden in een betonconstructie. Beton heeft immers meer massa dan staal en draagt van nature bij aan brand- en geluidswering. Kinepolis Group, als Belgisch bedrijf gewend aan betonnen gebouwen, ging in die gedachte mee en verleende ons uiteindelijk de opdracht.”

GELUID Bij de bouw van Kinepolis Breda draait het voor een groot deel om geluid. Zo wordt er in de zalen alles aan gedaan om de films zo goed mogelijk te laten klinken. De grootste zaal is zelfs voorzien van Dolby Atmos, de nieuwste ontwikkeling in surround sound technologie. Tegelijkertijd mogen de

BREDA | Bioscoopcomplex Kinepolis

De entreezijde met daarachter het zalengedeelte.

bioscoopzalen geen last hebben van elkaars geluid. De zalen zijn daarom als afzonderlijke volumes, los van elkaar, in de hoofddraagconstructie toegevoegd. Het betondak is verend opgelegd. “Om snel en nauwkeurig invulling te geven aan het complexe ontwerp, maken we optimaal gebruik van BIM en total station”, zegt Jansma. Hij geeft een voorbeeld: “In de wanden van de bioscoopzalen zijn stalen kolommen verwerkt. De ankerpunten namen we mee in het 3D-model. Op basis daarvan zetten we tijdens de uitvoering de ankerpunten uit met total station. Dit leverde bij het boren van de ankers veel tijdwinst op en slechts 3 tot 4 mm afwijking ten opzichte van de bouwtekening.”

ONGESCHOORDE BETONCONSTRUCTIE Eind oktober 2015 ging de uitvoering van start met het heiwerk en vervolgens de fundatie voor de betonnen hoofddraagconstructie. “De bouwtijd is vrij kort”, zegt Jansma. Om het bouwproces te versnellen, is de betonconstructie ongeschoord geplaatst. Willy Naessens paste hiervoor een nieuwe methode toe met gebruikmaking van een voetplaat. Op de betonconstructie bevestigden we de stalen pendelkolommen voor de montage van de gevelpanelen. Daarna plaatsten we de binnendozen, dakbedekking, stalen kolommen en binnenwanden. Op dit moment werken we de laatste vloeren af, bestaande uit 140 millimeter harde isolatie en 80 millimeter cementdekvloer als afwerkvloer.”

AFBOUW Zouden we de bouw van Kinepolis Breda vergelijken met een film, dan nadert het project zijn apotheose. Jansma: “Na het storten van elke zaalvloer gaat de afbouw van start. Afbouwbedrijven spuiten de tribunes, brengen akoestische doeken aan en stofferen en monteren de zetels.” Naar verwachting is Kinepolis Breda in de zomer van 2016 gereed. ❚

Projectinfo TOTAALCONCEPT IN BINNENDEUREN EN -KOZIJNEN In opdracht van Bouwbedrijf Vrolijk B.V. levert Van der Lee Kozijnen B.V. zo’n honderd brand- en geluidswerende kozijnen deurcombinaties voor de binnenafbouw van Kinepolis Breda. “Het praktisch uitvoerbaar maken van de wensen van de opdrachtgever en de eisen voor vluchtwegen, brand- en geluidswering was een mooie uitdaging”, vertelt directeur Marcel van der Lee. “Wij zijn het meest in ons element als wij samen met de opdrachtgever een totaalconcept kunnen ontwikkelen en wegzetten. Door de prettige, transparante samenwerking met Bouwbedrijf Vrolijk is dat op dit project zeker gelukt!” Productie en montage Het totaalconcept dat Van der Lee Kozijnen levert, bestaat uit kozijnen, deuren en glas inclusief hangen sluitwerk en automatiek voor de toegangscontrole. Alles wordt in eigen huis of in eigen beheer geproduceerd en gemonteerd. Van der Lee: “De montage van de kozijnen is in handen van een afbouwbedrijf en is zo goed als gereed. Wij zijn op verschillende momenten bij de montage aanwezig, om erop toe te zien dat ons product op de juiste manier wordt toegepast.” Van der Lee Kozijnen is inmiddels ook gestart met de voormontage van de deuren, om begin juli te starten met monteren. “Alles draait om een goede voorbereiding”, zegt Van der Lee. “Op die manier kunnen we op locatie de snelheid erin houden en een zo kort mogelijke uitvoeringstijd realiseren.”

| 11

UwBouwpartner Bouwpartner Uw

van ontwerp oplevering van ontwerp tottot oplevering

Bouwbedrijf Vrolijk B.V. Zevenbergen Bouwbedrijf Vrolijk B.V. Zevenbergen

Bouwen zonder dat u er Bouwen zonder dat u er een dagtaak aan heeft! een dagtaak aan heeft! www.bbvrolijk.nl | 0168 - 40 55 info@bbvrolijk.nl | info@bbvrolijk.nl www.bbvrolijk.nl | 0168 - 40 55 5555 |

VAN DER LEE KOZIJNEN B.V. Leverancier van totaal concepten voor de makers van: retail, kantoor, onderwijs, zorg en leisure omgevingen.

î &#x201C;omas Edisonweg 22 5151DJ Drunen Telefoon: 0416 - 376 879 info@vanderleekozijnen.nl

BREDA | Bioscoopcomplex Kinepolis

Projectinfo BRANDVEILIGHEIDSSYSTEMEN VOOR KINEPOLIS BREDA Saval voorziet Kinepolis Breda van een sprinklerinstallatie, brandmeldinstallatie en ontruimingsinstallatie. Automatische brandveiligheidssystemen welke de grote groepen bezoekers behoeden voor een rampenscenario. “Het wordt een mooie, moderne en vooral veilige bioscoop!”, aldus Pieter Verstappen, Sales Director van Saval Systems. Bouwbedrijf Vrolijk koos voor Saval, dat alle oplossingen met betrekking tot brandveiligheid voor Kinepolis Breda heeft besproken met de brandweer en gemeente. Er zijn zware eisen gesteld door de gemeente en brandweer omdat de brandweer de locatie niet op tijd kan bereiken. Saval heeft middels Fire Safety Engineering een combinatie van maatregelen (sprinkler-, brandmeld- en ontruimingsinstallatie) bedacht die de nodige besparingen hebben opgeleverd zonder consequenties voor de brandveiligheid van Kinepolis. Opdrachtgever en overheid tevreden! Brandveiligheid zal in de toekomst meer en meer vanuit de risicobenadering plaatsvinden. Saval biedt uitkomst bij de meest complexe vraagstukken.

Projectinfo DUNNE, LICHTE VERDIEPINGSVLOEREN Voor de verdiepingen van Kinepolis Breda zijn staalplaatbetonvloeren van het type HODY® 80 toegepast. Voor dit nieuwe product leverde REPPEL b.v. Bouwspecialiteiten circa 375 m² HODY® 80 Trapeziumplaten. Het bedrijf zorgde tevens voor de statische berekeningen, wapeningsschets en advies en montagebegeleiding. Reginald van Dooremalen, marketing en sales manager bij REPPEL: “De HODY® 80 Trapeziumplaten zijn geprofileerde staalplaten voor het maken van lichte, dunne staalplaatbetonvloeren met vloerdiktes vanaf 130 mm. De platen hebben een laag eigen gewicht, zijn eenvoudig zonder bouwkraan te monteren en direct beloopbaar. Door de geoptimaliseerde geometrie en het hoogwaardige staal kunnen bovendien grote overspanningen gerealiseerd worden zonder tijdelijke onderstempeling.” Extra sparingen Afgelopen maart en april leverde REPPEL de trapeziumplaten. Van Doore malen: “Tijdens de montage werd besloten dat er extra sparingen in de vloeren aangebracht moesten worden. De trapeziumplaten zijn makkelijk met een slijpschijf op maat te maken. Zo konden we deze ontwerpwijziging alsnog realiseren en werden de vloeren geheel naar wens van de opdrachtgever opgeleverd.”

Foto J. Janssen.

| 13

Saval 0,25 advertentie Stedenbouw 2016 juni - Kinepolis v2.pdf 1 25-5-2016 9:32:19

Duurzame vloeroplossingen voor nieuwbouw en renovatie

De beste oplossing voor elke situatie. We know.

LEWIS Zwaluwstaartplaten

速速

HODY Trapeziumplaten

速

MAX 4 Wapeningsplaten

速

CMY

Elk brandrisico vraagt om een vakkundige beoordeling van de situatie. Keuze van het juiste type detectie en blussing en de plaatsbepaling zijn daarbij van cruciaal belang. Bij Saval krijgt u een gedegen advies. Tevens hebben wij langdurige ervaring en grote know-how om deze systemen te kunnen ontwerpen, bouwen en onderhouden. Dit stelt ons in staat voor u de beste oplossing te zoeken. De kans is klein dat we voor een nieuw probleem komen te staan.

saval.nl

Voor productinformatie: www.reppel.nl

Reppel b.v. Bouwspecialiteiten Pieter Zeemanweg 107 Postbus 102 3300 AC Dordrecht Tel.: +31 (0)78 617 44 00 Fax: +31 (0)78 617 10 06 www.reppel.nl

BREDA | Bioscoopcomplex Kinepolis

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Kinepolis, Gent (België) ARCHITECT Architectenbureau van Overbeek & Partners B.V., Breda AANNEMER Bouwbedrijf Vrolijk B.V., Zevenbergen, i. s. m. Willy Naessens Group Industriebouw Nederland, Drunen. HOOFDCONSTRUCTEUR Van Boxsel Engineering bv, Oosterhout INSTALLATIEADVISEUR Boydens, Loppem (België) INSTALLATIES Barth Installatietechniek B.V., ’s Gravendeel (E en W) BOUWPERIODE eind oktober 2015 – zomer 2016

Een deel van de gevel blijft zo lang mogelijk open voor de aanvoer van goederen.

Projectinfo FLEXIBILITEIT TROEF BIJ GEVEL, DAK EN BINNENWANDEN Als vaste leverancier van Bouwbedrijf Vrolijk engineerde, leverde en monteerde Cladding Partners de gevelbekleding, dakbedekking en binnenwanden van Kinepolis Breda. Erik van de Koppel, directeur van Cladding Partners, begeleidde het voortraject. Projectleider Richard Hessels nam de uitvoering van de binnenwanden op zich; assistent projectleider Nick Arts de totale engineering en de uitvoering van de buitenzijde. “Ontwerpwijzigingen maakten dit werk complex”, vertelt Arts. “Hier moesten we in de engineering- en uitvoeringsfase flexibel op inspelen, ook wat de inzet van ons personeel betreft.” Gevel en dak In januari 2016 startte Cladding Partners met de montage van de binnendozen, als eerste laag van meer dan 4.000 m² buitenschil. Daarna volgde de dakbedekking, die zo snel mogelijk dicht moest. Arts: “Tijdens

de winterperiode brachten we op het betondak zo’n 5.600 m² isolatie en dakbedekking aan. Het lager gelegen entreegedeelte van circa 475 m² voorzagen we van een stalen dak met geperforeerde dakplaten, cannelurevulling, isolatie en dakbedekking.” De buitenschil is verder voorzien van isolatie en wandplaten. Op het hogere bouwdeel ligt een verticale golfplaat met 18/76 profiel. De in zilver uitgevoerde golfplaten van het entreedeel zijn horizontaal aangebracht. Ter plaatse van de vluchtroute bestaat de gevel uit sandwichpanelen. Binnenwanden Voor de binnenwanden is gekozen voor het Technostar wandsysteem. Hessels licht toe: “De zalen zijn van elkaar gescheiden door akoestische wanden, bestaande uit isolatie, binnendozen en gipsplaten. Grootste aandachtspunt in de uitvoering was de afstemming tussen de partijen in combinatie met de krappe planning. Zo werden we op de voet gevolgd door de monteurs van de gipsplaten. Inmiddels zijn de binnenwanden gereed, wat mede te danken is aan de goede samenwerking met de andere partijen, waarbij iedereen met elkaar meedacht.”

| 15

ALMERE POORT | Winkelcentrum Columbus

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Van Wijnen Lelystad

Winkelcentrum met wijkfunctie

Columbus, blikvanger in Almere Poort Winkelcentrum Columbus in Almere Poort is nagenoeg klaar. Het is een gebouw met allure geworden; een bouwwerk met een geheel eigen identiteit. Behalve ruimte voor winkels zijn er in het gebouw eveneens dertig luxe huurappartementen ondergebracht. Voor aannemer Van Wijnen Lelystad was met name het gevelbeeld een bijzondere uitdaging. Wijkwinkelcentrum Columbus in Almere Poort is een echte blikvanger, onder meer dankzij het zeer gevarieerde gevelbeeld. Elk gevelvlak heeft een andere uitstraling. Er is gewerkt met stucwerk en verspringende elementen. In de gevels zijn bouwkundig plantenbakken geïntegreerd en de blank gelakte mahoniehouten kozijnen hebben allemaal een andere afmeting gekregen. “Niets is hetzelfde”, zegt projectleider Gerben van Spijkeren van Van Wijnen. “Dat betekende bijvoorbeeld dat de kozijnen, die in onze eigen timmerfabriek Delcon zijn gemaakt, uit een diversiteit aan kozijnmerken bestonden, wat in de engineering maar ook in de uitvoering erg veel aandacht vroeg. Het logistieke traject hebben we dan ook zorgvuldig begeleid.”

16 |

LIJNENSPEL Van Spijkeren wijst op het bijzondere lijnenspel in de gevel. Hij legt uit dat vanwege het aansprekende karakter van de gevels er in het voortraject veel overleg is geweest met architect en opdrachtgever. “In de basis was het de bedoeling om in het stucwerk van de gevel een tegelbelijning op te nemen. Gezien het onderhoud dat gemoeid gaat met deze keuze (acht kilometer kitwerk) hebben wij samen met alle partijen, onder wie Strikolith, een alternatief bedacht waarbij de tegel is vervangen door een ‘verdiept’ accent in het stucsysteem dat het lijnenspel, dat van oorsprong de bedoeling was, benadert. Zoals gezegd, niets is hetzelfde, prefabricage was eigenlijk niet

ALMERE POORT | Winkelcentrum Columbus

mogelijk, wat inhoudt dat de meeste onderdelen in het werk zijn getimmerd; dat maakte de realisatie een uitdagende klus.”

BEWONERSWENSEN Het hoge afwerkingsniveau van de gevels is ook terug te zien in de dertig appartementen in het complex. Die variëren in omvang en er is rekening gehouden met specifieke bewonerswensen. Tevens is er sprake van een hoogwaardige afwerking als het gaat om badkamers, keukens en dergelijke. Van Spijkeren: “Sommige woningen worden, indien gewenst, door de ontwikkelaar gordijnklaar opgeleverd.” Hij vertelt dat het aspect duurzaamheid eveneens een rol heeft gespeeld. Dat is zowel terug te zien in de hergebruikte materialen als het beton, het toepassen van duurzaam gekapt hout en de keuze voor energiezuinige installaties. Wat de winkels in de plint betreft, die hebben een wijkfunctie zodat Columbus niet alleen een plek is van wonen en winkelen, maar ook van ontmoeten. Onder het gebouw bevindt zich een stallingsgarage voor de bewoners, in de nabijheid is bovendien in het groen een parkeerplaats aangelegd. Momenteel worden de laatste werkzaamheden aan het gebouw afgerond. Dat betreft onder meer de luifelconstructies en de entree. “Daar zijn we nog met diverse partijen werkzaam. We liggen nog steeds op schema en we gaan er met z’n allen natuurlijk voor om ook de laatste onderdelen volgens de gemaakte planningsafspraken op te leveren. Dan hebben we een bijzonder gebouw gerealiseerd, een gebouw met een strakke uitstraling. Een uitdaging om te bouwen, maar vooral ook een mooi visitekaartje voor ons bedrijf.” ❚

Projectinfo VLIESGEVELSYSTEEM MAAKT INDRUK Intal BV, het relatief jonge aluminium profielsysteem uit Opmeer, bouwt mee aan het Columbuskwartier, dé groene en duurzame wijk in Almere-Poort. In opdracht van vaste bouwpartner Van Wijnen Lelystad BV wordt hier een nieuw winkelcentrum met bovenliggende appartementen gerealiseerd. Intal ontwierp, leverde en monteerde de aluminium kozijnen, ramen en vliesgevels. Het toegepaste vliesgevelsysteem IT55 uit de eigen Intaltherm profielserie maakte vooral indruk vanwege de hoge RC3-classificering. De vliesgevels worden in dit project als Structural Glazing uitgevoerd en volgen exact de contouren van het gebouw. De enorme, op bijzondere wijze uitgevoerde shadowbox beglazing toont goed de invloed van Erick Van Egeraat Architects. Doordat Intal als enige systeemleverancier het gehele proces in eigen hand heeft, van extrusie tot en met montage, is het in staat flexibel en met korte doorlooptijden te werken. Intal bouwde recent met Van Wijnen onder andere een JT Bioscoop in Hilversum en een grootschalig woon-/winkelcentrum in Haren.

‘PROCESBEHEERSING ALS BELANGRIJK SPEERPUNT’ Bij de nieuwbouw van het woon- en winkelcomplex Columbuskwartier in Almere verzorgt Casco Bouw Nederland het volledige betoncasco vanaf de fundering tot en met de appartementen. Ondanks een zeer korte voorbereidingstijd is het Casco Bouw Nederland gelukt om, in nauwe samenwerking met hoofdaannemer Van Wijnen, voor Kerst 2015 het gehele betoncasco gereed te hebben. Jan Hokse, directeur van Casco Bouw Nederland, vertelt: “Wij werken al jaren op een zeer prettige manier samen met Van Wijnen. Ook bij dit project hebben we gemerkt dat we heel goed op elkaar zijn ingespeeld. Omdat procesbeheersing bij ons een belangrijk speerpunt is, plannen we bij wijze van spreken op de minuut wat er moet gebeuren. Alleen op deze manier was het mogelijk om de streefdatum die gepland stond voor het opleveren van het betoncasco te behalen. Door inventief met zaken om te gaan, kon Van Wijnen vroegtijdig starten met de afbouw.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER CONSTRUCTIES

Bun Vastgoed, Almere Erick van Egeraat, Rotterdam Van Wijnen Lelystad B.V. Goudstikker de Vries, Almere

| 17

ALMERE POORT | Winkelcentrum Columbus

Projectinfo NO-NONSENSE BELEID Als winkels – zeker de ketens – een bepaalde openingsdatum aangeven, dan willen ze op die dag ook echt open. Bij een nieuwbouw betekent dat een harde deadline. Zo ook bij winkelcentrum Columbus in Almere. Procal, specialist in brandwerende voorzieningen, moest in slechts één week tijd een brandwerend plafond/vlamscherm aanbrengen, vertelt directeur Andry Bonthuis. “We werden door Van Wijnen voor dit werk benaderd omdat tussen de winkel en de appartementen een gedeelte met houten balken is aangebracht. Dat moest een uur brandwerend worden uitgevoerd. We werken vaker samen met Van Wijnen; ze weten dat we staan voor een no-nonsense beleid – een mentaliteit die hen aanspreekt.” Procal bracht in week tijd 17.260 m² brandwerend plafond aan. Dat gebeurde met materiaal van hun leverancier Promat, aldus Bonthuis. “We hebben de situatie eerst bekeken en vervolgens met plaatmateriaal een strak plafond gecreëerd, met de vereiste brandvertragende werking. Omdat partijen als elektricien en installateur na ons waren gepland, hoefden we daar geen rekening mee te houden. De werkplek was ruim, zonder noemenswaardige obstakels. We konden conform planning opleveren. Voor ons was het een mooi project om aan deel te nemen.”

Brandwerende voorzieningen

Bent u op zoek naar brandwerende voorzieningen voor staalconstructies? Dan bent u bij ons aan het juiste adres !! Wij leveren brandvertragende platen en coating en brengen dit aan met ons eigen applicatieteam. Tevens leveren en brengen wij brandvertragende doorvoeringen en sparingen aan. Voor informatie: Procal Vijzel 2 8316 GH MARKNESSE Tel.: 0527-203765 E-mail: info@procal.nl Website: www.procal.nl

18 |

737058_casco.pdf

24-06-16

15:43

HENGELO | Sensata Technologies Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | VBI

CO2-arme kanaalplaatvloeren moeten kantoorgebouw in BREEAM-top 3 brengen “In standaard kantoorgebouwen is niemand geïnteresseerd”, zegt ontwikkelaar Gerard Schröder, die in de top tien staat van de Duurzame 50 (2015). De nieuwbouw van Sensata Technologies in Hengelo moet daarom tot de duurzaamste gebouwen van Nederland gaan behoren. Schröder Vastgoed initieerde een nieuwe vorm van ketensamenwerking, waarvoor VBI kanaalplaatvloeren uit cementloos beton ontwikkelde en leverde. “Een wereldprimeur.” Daarnaast bestaan de kanaalplaatvloeren voor meer dan dertig procent uit secundaire grondstoffen. Het gebouw voor Sensata Technologies, dat BREEAM ‘Outstanding’ als ontwerpambitie heeft, omvat vijf bouwlagen met circa 9.000 m² kantoren en laboratoria en een 2.500 m² grote parkeergarage. VBI leverde 10.500 m² kanaalplaatvloeren voor de kantoren in een mix van bestaande en nieuwe producten. Adviseur Bouwconcepten Peter Musters: “De aanscherping van het CO2-verdrag van Kyoto in het verdrag van Parijs vraagt om extra stappen. Gerard Schröder zet met zijn visie een stip op de horizon; hij heeft de betonbranche – met inbegrip van de producenten van betonmortel en straatmeubilair – uitgedaagd de grenzen van duurzaam beton op te zoeken. VBI zoekt altijd naar een antwoord op de specifieke vraag van de opdrachtgever, waar wij waarde kunnen toevoegen. Met ENCI – tevens betrokken bij de ontwikkeling van de hier ook toegepaste Groen-lijn – hebben wij een kanaalplaatvloer ontwikkeld waarvan het bindmiddel volledig bestaat uit geopolymeren – meer specifiek: grotendeels uit hoogovenslak. Sowieso is de kanaalplaatvloer vanwege zijn lage gewicht en CO2-uitstoot een duurzaam bouwsysteem in de Nationale Milieudatabase; de hier toegepaste elementen van de Groen-lijn zorgen voor minimaal dertig procent CO2-reductie, gebruikmakend van andere cementsamenstellingen. Met de elementen op basis van geopolymeren wordt die CO2-uitstoot nog eens gehalveerd. In totaal wordt hiermee in dit project een CO2-reductie van bijna honderd ton gerealiseerd.” ›

Met het betonsysteem wordt een CO2-reductie van 100 ton gerealiseerd'.

De nieuwbouw is ontworpen op basis van 'Design for Disassembly'.

| 19

â&#x20AC;&#x153;Nieuwbouw Sensata krijgt wereldprimeur duurzaam betonâ&#x20AC;? duurzaambedrijfsleven.nl De CO2-arme kanaalplaatvloer van VBI, geproduceerd met geopolymeren.

Toekomstvast rendement ontstaat door toekomstvast gebruik. VBI bouwt daarom mee aan duurzame, flexibele en comfortabele woon- en werkomgevingen die steeds aan te passen zijn aan de wensen van de eindgebruiker. Flexibel comfort noemen we dat. Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of volg ons via @flexibelcomfort

www.vbi.nl

HENGELO | Sensata Technologies

'Duurzaamheid is in dit project een meertrapsraket'

Het langetermijngedrag van de elementen wordt zorgvuldig gemonitord.

WERELDPRIMEUR VBI past de nieuwste betonsoort toe in een viertal elementen. Die worden bewust toegepast in het dak. Dat is echter niet vanwege een mindere kwaliteit. “Integendeel”, zegt Musters. “Het gebruik van cementloos beton in kanaalplaatvloeren is een wereldprimeur; het langetermijngedrag van de elementen in deze pilot wordt daarom zorgvuldig gemonitord. Het gebouw is toekomstbestendig door de flexibele indeelbaarheid. Het dak is ontworpen op uitbreidbaarheid; de elementen zijn constructief berekend als verdiepingsvloer. Mocht het nodig zijn, dan zijn zij eenvoudig uitneembaar. Wij geven bovendien de garantie dat wij alle kanaalplaatvloeren retour nemen.”

‘POSITIE VERSTERKEN’ De nieuwbouw voor Sensata Technologies is namelijk ontworpen op basis

van ‘Design for Disassembly’, wat inhoudt dat het mogelijk is de componenten en elementen na gebruik van het casco en demontage van het gebouw opnieuw te gebruiken. Hiertoe wordt een grondstoffenpaspoort ontwikkeld, een gezamenlijk document met gegevens over de gebruikte grondstoffen om hoogwaardig hergebruik mogelijk te maken. “Duurzaamheid is in dit project een meertrapsraket. Het lichte gewicht van kanaalplaatvloeren, gecombineerd met de CO2-reductie van onze Groen-lijn, het gebruik van cementloos beton, plus de circulariteit van de bouwsystemen maken dit gebouw uiterst duurzaam. Als bouwsysteem past de kanaalplaatvloer sowieso binnen de werkwijze van de lean-systematiek. De toegevoegde waarde van onze kanaalplaatvloeren zorgt ervoor dat wij de positie van beton ten opzichte van andere bouwsystemen kunnen versterken. Dit is mogelijk door kennisdeling met branchegenoten in het Betonakkoord.” ❚

| 21

TILBURG | Claassen Logistics

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Twintec

Warehouse in 45 werkdagen

Race tegen de klok De vraag naar warehousing is groot. Amper drie jaar geleden heeft Claassen Logistics haar bedrijfspand uitgebreid en nu is zij opnieuw toe aan uitbreiding. Met 8.000 m² opslagruimte en 500 m² expeditieruimte is zij weer klaar voor de toekomst. De bouw van het nieuwe warehouse kan met recht een snelproject worden genoemd. Het eerste contact tussen Claassen Logistics en VALERES Industriebouw vindt plaats in december 2015. De plannen zijn dan nog summier, maar VALERES stelt samen met Claassen een Programma van Eisen op en maakt tekeningen, evenals een passende offerte. Half januari krijgt zij hierop de reactie; Claassen wil graag met VALERES verder praten. Dan komt alles in een stroomversnelling. Drie weken later is de aanvraag voor de omgevingsvergunning al ingediend en half maart stort VALERES de fundering. Begin juni is het pand opgeleverd.

EEN GEDEGEN VOORBEREIDING Om een hoge bouwsnelheid te realiseren, bereidt VALERES het project tot in de puntjes voor. Niets wordt aan het toeval overgelaten. VALERES maakt voor alle onderdelen werktekeningen die vervolgens in overleg met de betrokken onderaannemers (E-, W- en sprinklerinstallateurs) verder worden uitgewerkt. Zo is het uitgesloten dat leidingen, kabels en sparingen elkaar overlappen. “In bouwkundig opzicht heeft het project geen ingewikkelde uitdagingen”, vertelt Bart Driesen, projectleider van VALERES. “De korte bouwtijd is onze grootste uitdaging.” Toch krijgt het pand meerdere speciale voorzieningen. De inrichting van de docks, de aanleg van de sprinklerinstallatie en de dynamische LED-verlichting vragen bijzondere aandacht. Ook de vloer, die

22 |

vanwege de hoge magazijnstellingen die erop geplaatst worden supervlak moet zijn, vraagt speciale zorg. En dan wordt het warehouse nog tegen de bestaande bouw gebouwd. Dit vraagt om extra controle op de aanwezigheid van funderingen, leidingen en kabels. Er zijn momenten dat er op de bouwplaats zes tot zeven partijen gelijktijdig actief zijn. “Gelukkig beschikken we over een uitgebreid netwerk van vertrouwde leveranciers. De meesten hebben aan een half woord genoeg.”

45 WERKDAGEN Zo verrijst in 45 werkdagen een groot stalen casco met een wandconstructie bestaande uit stalen binnendozen in combinatie met isolatie en beplating. Het pand wordt brandveilig gemaakt met 150 mm Rockwool brandwerend isolatiemateriaal en vervolgens wordt de aluminiumkleurige buitenbeplating gemonteerd. Deze bezorgt het pand een strakke hightech-uitstraling. “We zijn er in geslaagd om de planning op de dag nauwkeurig te volgen”, vertelt een trotse Driesen. “De weergoden waren ons goedgezind. Op de cruciale dagen – de dagen waarop de stalen dakbeplating werd gemonteerd en de dakbedekking werd aangebracht – was het droog. Hierdoor hebben we geen enkele vertraging opgelopen. Claassen Logistics kon op 6 juni de magazijnstellingen plaatsen en op 27 juni de eerste goederen opslaan.” ❚

TILBURG | Claassen Logistics

Projectinfo SUPERVLAKKE VLOER Metershoge stellingen in een smalle gangen magazijn vragen om supervlakke vloeren, althans op de plaatsen waar heftrucks rijden. Dat is ook het geval in het nieuwe warehouse van Claassen Logistics in Tilburg. Voor de aanleg van de vloer – in totaal 8.270 m2 – werd Twintec benaderd. Bedrijfsleider Jos Rossen maakt duidelijk dat de vloer deels aan de vlakheidsspecificatie DIN 15185 moest voldoen. “Daarin ligt voor ons telkens weer de uitdaging. Wat betreft die normering wilden we ook hier een zo goed mogelijke score behalen. Daar waar heftrucks rijden, moet de vloer extreem vlak zijn en mag er slechts een kleine tolerantie zijn. Er staan namelijk stellingen van zes meter hoog in het warehouse en met een grotere afwijking in de vlakheid bestaat er een kans op gevaarlijke situaties met de heftrucks en kan de snelheid van orderpicking afnemen.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP, ENGINEERING EN UITVOERING BOUWSOM BOUWPERIODE

737069_Twintec Nederland 1-2.indd 1

Claassen Logistics, Tilburg

VALERES Industriebouw, Best 1,1 miljoen Euro maart – juni 2016

Die minimale afwijking werd ook hier ruim gehaald, zegt Rossen, onder andere dankzij een zorgvuldig voortraject waar onder meer het maken van het ontwerp en de engineering deel van uitmaakten. “Voor ons begint het met een beeld van de toekomstige vloer te krijgen. Met behulp van diverse hulpmiddelen zoals een lasercreed vlakken we de vloer dan uit tot het gewenste resultaat is bereikt. Dat wordt vervolgens door een onafhankelijke instantie gecontroleerd. Daaruit bleek dat we ruim binnen de norm zijn gebleven en weer een supervlakke vloer aan ons lijstje mogen toevoegen.”

20-06-16 16:13

| 23

WADDINXVEEN | Distributiecentrum Lidl

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | FKG Architecten aan de Zaan

‘BREEAM-doelstelling en bouwtijd bijten elkaar niet bij realisatie Lidl Waddinxveen’ Supermarktketen Lidl werkt hard aan de uitbreiding van het distributie-arsenaal in Nederland; na de DC's in Heerenveen (nieuwbouw) en Etten-Leur (uitbreiding) realiseert Bouwbedrijf Van de Ven nu ook het nieuwe distributiecentrum in Waddinxveen. Naast de korte bouwtijd (10 maanden) springt de BREEAM-‘Outstanding’-kwalificatie in het oog. “Alle specificaties zijn vooraf goed afgekaart, zodat wij ons in de realisatiefase kunnen richten op een efficiënte bouwlogistiek”, zegt projectleider Toon van Hout. Energielabel A++++ is de standaard voor alle nieuw te bouwen Lidl-winkels, en in Waddinxveen wordt de lat nog hoger gelegd met het ‘duurzaamste DC van Nederland’, dat 50.000 m² telt en in januari 2017 klaar moet zijn. Lidl investeert circa € 70 miljoen in het DC op LogistiekPark A12. Het distributiecentrum wordt volledig voorzien van LED-verlichting en op het dak worden 4.000 zonnepanelen geplaatst, waarmee het gebouw op een zonnige dag zelfvoorzienend kan zijn. Het complex heeft geen aansluiting op het gasnet; voor verwarming en koeling wordt gebruikgemaakt van WKO-bronnen in combinatie met warmtepompen en WTW-installaties. Het regenwater wordt opgevangen, gaat onder andere naar de nabijgelegen kassen en wordt opgenomen in een grijswatercircuit. Het ontwerp van het distributiecentrum is in handen van FKG Architecten aan de Zaan, dat ook het BREEAM ‘Excellent’-gekwalificeerde DC Heerenveen ontwierp.

24 |

ONDERBOUW BOVEN MAAIVELD Bouwbedrijf Van de Ven heeft naast de bouwkundige onderdelen de gebouwgebonden installaties en de infra onder contract. “Daaronder vallen de E-, W- en sprinklerinstallaties. Meer specialistische onderdelen, zoals de stellinginrichting, vallen direct onder de opdrachtgever”, aldus Van Hout. “Het ontwerp is gedeeltelijk door ons geoptimaliseerd, maar alle engineering is zoveel mogelijk aan de voorkant van het proces verwerkt, binnen een BIMmodel.” Van de Ven startte in oktober 2015 met het heiwerk, dat vier maanden in beslag nam. “Gezien de grondgesteldheid zijn er zo’n 8.500 prefab heipalen geslagen; onder de betonnen buitenverharding zijn mini-vibropalen gebruikt. De in-het-werk gestorte onderbouw, ook wel perronvloer genoemd, bevindt zich 1,2 meter boven maaiveld. Dit heeft als voordeel dat je geen laadkuilen hoeft te realiseren en gemakkelijker aansluit op de omliggende infra. Onder de perronvloer bevinden zich ook de sprinklerkelders.”

WADDINXVEEN | Distributiecentrum Lidl

Projectinfo REGENWATERHERGEBRUIKSYSTEEM VOOR DC LIDL WADDINXVEEN Steeds vaker worden toeleveranciers in de bouw betrokken bij de advisering en implementatie van hun producten. Bij projecten met een hoogstaande duurzaamheidskwalificatie, zoals het met BREEAM ‘Outstanding’ gekwalificeerde DC van Lidl in Waddinxveen, is een dergelijke integrale aanpak eerder de regel, vertelt Adolf Kainama van Nering Bögel, dat voor het DC producten levert in het kader van afwatering, afwateringstechnieken en recycling van water. “Integrale samenwerking leidt tot daadwerkelijke kennisoverdracht.” Aangezien het DC van Lidl in Waddinxveen is voorzien van een grijswatercircuit, speelt de leverancier van afwateringsproducten en afvalwaterbehandelingsproducten een belangrijke rol in de recycling van regenen afvalwater. “Dan voldoet een simpele rol als leverancier niet meer”, zegt Kainama, rayonmanager bij Nering Bögel in Weert. “Ik vertel niets nieuws als ik zeg dat communicatie alles is in de bouw, en in het geval van BREEAM ‘Outstanding’ gaat het om daadwerkelijke kennisoverdracht en assessment van systemen. De onderscheidende factor zit hem niet alleen in de producten, maar in de juiste toepassing – in ons geval op het kruisvlak van GWW- en installatietechniek. En omdat wij van doen hebben met alles wat met afwatering te maken heeft – van de interne afwatering binnen het gebouw tot aan de afwatering en afvalwateringbehandeling op het terrein, lopen wij het gehele bouwproces naast de opdrachtgever en aannemer.” ‘Presterend gebouw’ Nering Bögel levert circa 950 meter verholen goten, zes bypass afscheiders, twee olieafscheiders, twee vetafscheiders, kolken, putranden en afvoerputjes voor Lidl Waddinxveen; dat moet het duurzaamste DC van Nederland worden. Veel van de samenwerkende partijen bouwden ook al mee aan het DC van de supermarktketen in Heerenveen, bekroond met het ‘Excellent’-certificaat. Voor het in grootte vergelijkbare, 50.000 m² tellende DC van Lidl in Waddinxveen werkt Nering Bögel samen met Bouwbedrijf Van de Ven en adviseur Nieman-Valk Technisch Adviesbureau. “In zekere zin kun je spreken over een optimalisering van de samenwerking. Als je je toegevoegde waarde in het kader van productadvisering en kennisoverdracht hebt kunnen laten zien, groeien daar resultaatgerichte relaties uit. Dat is grote winst voor de echte specialist.”

LOGISTIEK De bovenbouw van het DC bestaat uit prefab kolommen en het dak uit stalen spanten. Het DC is grotendeels afgewerkt met sandwichpanelen, evenals de gekoelde delen in het gebouw. “Het voordeel van een groot DC-gebouw is dat je vrij flexibel bent in het proces richting oplevering en efficiënt kunt werken; zodra dak en gevel in een bepaald gebouwdeel dicht zijn, gaan de installatietechnische werkzaamheden aldaar van start. Hoewel wij hier op het bedrijventerrein de eerste bouwer zijn, heeft de logistiek aandacht nodig. Je werkt met grote hoeveelheden materiaal die je later niet opnieuw wilt verplaatsen, en de bouw moet in de juiste ‘treintjes’ verlopen. Dak en gevel zijn inmiddels (juni 2016; red.) helemaal dicht, we zijn de vloeren aan het storten en de ruwbouw van het kantoordeel is gereed; ook de aanleg van de infra is gestart, zodat wij ons na de bouwvak volledig kunnen richten op installaties en afwerking”, besluit Van Hout. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Lidl Nederland GmbH ONTWERP FKG Architecten aan de Zaan EXPERTBEGELEIDING BREEAM Nieman Groep UITVOERING Bouwbedrijf v.d. Ven BV, Veghel INSTALLATIES Kromwijk Elektro (E), Kin Installatietechniek (W), Kuijpers (sprinklers) INFRA Van de Beeten Meulendijks BOUWPERIODE oktober 2015 – januari 2017 (10 maanden excl. heiwerk) PROGRAMMA circa 50.000 m2 bvo

| 25

Dakkoepels van Koepellux:

BINNEN EN TOCH BUITEN Een dakkoepel betekent ‘licht’. Dat willen we allemaal maar dan wel zo optimaal mogelijk. De dakkoepel moet een hoog comfort met maximale isolatie waarde hebben. Hoge geluidsisolatie en ook nog duurzaam. Onze dakkoepels hebben dat! Daarom is ons motto ‘binnen en toch buiten’! Voordelen van de dakkoepels van Koeppellux: • Breeam-certificatie optie afgestemd op de eisen anno nu; • Hoog innovatie niveau voor het beste product; • HR++, HR3 en HR4 gelaagd glas in een thermisch gescheiden beglazing system; • Hoge mate van veiligheid, optie gelaagd glas, vliegvuurbestendig, 30 minuten brandwerend of inbraakwerend, weerstandklasse 2, maximal niveau P4A; • U ontvangt een DOP prestatie verklaring.

Koepellux

Meer info? www.koepellux.nl 0226 343333

Dakkoepels, glaslichtkoepels, lichtstraten en glascontructies

dakkoepels, glaslichtkoepels, lichtstraten en glasconstructies

160616.1 Stedenbouw ad v01.indd 1

24-06-16 12:23

WADDINXVEEN | Distributiecentrum Lidl Tekst | Lilian Heijmans Beeld | Piet Hoebe en Lilian Heijmans

Duurzame dakkoepels voor nieuwbouw Lidl Het nieuwe distributiecentrum van Lidl in Waddinxveen wordt geheel voorzien van duurzame koudebrugvrije dakkoepels. Lidl heeft als doelstelling het meest duurzame distributiecentrum tot nu toe te bouwen. Een distributiecentrum dat voldoet aan de BREEAMcertificering ‘Outstanding’. De dakkoepels zijn op maat gemaakt en hebben een hoge isolatiewaarde, waardoor ze bijdragen aan de duurzaamheidseisen van deze vestiging. “Wij leveren de koudebrugvrije dakkoepels van het merk Lamilux”, aldus Piet Hoebe, eigenaar van Koepellux in Langedijk. “We zitten al meer dan 25 jaar in het vak en mogen onszelf inmiddels wel expert noemen. De Lamilux-koepels zijn van een technisch hoogwaardig niveau en voldoen aan de meest innovatieve eisen. Voor het distributiecentrum van Lidl hebben we exemplaren geleverd die aan de grootste afmetingen volgens de BREEAM-specificaties voldoen, namelijk 2 bij 2 meter. Door het ontwerp, in combinatie met de opbouw op het dak, worden zogenaamde ‘koudebruggen’ voorkomen. Dit zorgt voor een optimale isolatie en daarmee voor een lager energieverbruik. Om dit te realiseren, is gekozen voor een 3- en 4-wandige beglazing. Deze is opgenomen in een robuust pvc-frame dat UV-bestendig is. Dit zorgt ervoor dat de kwaliteit van het frame optimaal blijft en de beglazing ook op termijn afdoende beschermd blijft.” ›

Piet Hoebe naast een tweetal dakkoepels.

| 27

Werken aan water Op Nering Bögel kunt u bouwen

Gebaseerd op meer dan 150 jaar ervaring biedt Nering Bögel doordachte oplossingen voor afwatering en afvalwaterbehandeling. Van deskundige advisering, levering van producten en systemen tot en met nazorg. Naast standaard producten en systemen, levert Nering Bögel uiteraard ook systemen op maat. Gedegen advies, een breed assortiment met een uitstekende prijskwaliteitsverhouding en een prima service. Dat is waar Nering Bögel voor staat. Het programma van Nering Bögel is in vrijwel alle materialen en uitvoeringen leverbaar en bestaat o.a. uit:

• • • • • • • • • •

Afwatering Dakafvoeren Afvoerputten Goten Afdekkingen en roosters Vloerluiken Straat/trottoirkolken Putafdekkingen Pompputten Spindelschuiven Terugslagkleppen

Afvalwaterbehandeling Olie/benzine-afscheiders Vetafscheiders Meet- en controleputten Septic tanks IBA-systemen Regenwater-hergebruiksystemen Emulsiesplitsers Ozoninstallaties Filtratiesystemen Biologische waterhergebruiksystemen

Afwatering en afvalwaterbehandeling

Nering Bögel bv Graafschap Hornelaan 155 Postbus 3, NL-6000 AA Weert Tel.: +31 (0)495 - 574 574 Fax: +31 (0)495 - 574 570 E-mail: info@neringbogel.nl Internet: www.neringbogel.nl

WADDINXVEEN | Distributiecentrum Lidl

VLIEGVUURBESTENDIG Koepellux werkt met degelijke Duitse producten, die in vele maten verkrijgbaar zijn. De kunststof of glazen koudebrugvrije dakkoepels zijn leverbaar in iedere gewenste beglazing. Van kunststof tot HR++, HR3 en HR4 gelaagd glas. Tevens zijn meerdere vormen leverbaar, zoals rond, vierkant, rechthoekig, plat of piramidevormig. Daarnaast levert het bedrijf ook vliegvuurbestendige dakkoepels en brandwerende glazen dakkoepels die dertig minuten brandwerend zijn. Deze laatste met certificaat. Dit zorgt ervoor dat het vuur bij brand niet snel om zich heen kan grijpen. “Daar was Lidl naar op zoek”, geeft Hoebe aan. “Het nieuwe gebouw is in diverse veiligheidscompartimenten verdeeld. Hiervan vormen de vliegvuurbestendige en brandwerende dakkoepels een belangrijk onderdeel. In totaal zijn er in het gehele dak 96 koudebrugvrije koepels opgenomen; 25 daarvan zijn vliegvuurbestendig en vijf koepels zijn dertig minuten brandwerend.”

JUISTE MONTAGE Hoebe geeft aan dat Koepellux zowel voor utiliteits- en woningbouw werkt, als voor particuliere opdrachtgevers. “Daarbij is ons uitgangspunt dat we echt willen samenwerken met onze klanten. We kiezen dan ook voor een langdurige relatie. We willen niet alleen een goed, maar ook een gedegen eindproduct leveren. Hoewel onze dakkoepels geheel geassembleerd worden aangeleverd, is het essentieel ze op de juiste manier te monteren. Verder leveren we onze klanten op verschillende manieren ondersteuning en advies. Zo ontvangen ze altijd duidelijke werktekeningen met heldere beschrijvingen en zijn we uiteraard altijd beschikbaar voor vragen of assistentie ter plaatse.”

KRACHT “Onze kracht zit erin dat we niet alleen een kwalitatief goed product leveren, maar ons ook bij elke opdracht weten te verplaatsen in de wensen van onze opdrachtgever. Dit betekent dat we meedenken over de beste opties voor

Twee voorbeelden van dakkoepels van Koepellux.

onze klanten, van aanbesteding tot levering en montage. Ook voor een stukje nazorg kunnen de klanten bij ons terecht. Zo bieden wij ook advies over het onderhoud van de dakkoepels. De samenwerking met de opdrachtgever en de andere partijen in het project in Waddinxveen, verloopt uitstekend. Die synergie zorgt ervoor dat Lidl straks ook wat de dakkoepels betreft een duurzaam en veilig distributiecentrum kan betrekken”, besluit Hoebe. ❚

| 29

HOLCON BV is de juiste partner voor de realisatie van uw project in Utiliteitsbouw, GWW en Woningbouw. We leveren niet alleen duurzame producten met een uitstekende kwaliteit, ook de engineering en montage van uw ruwbouwproject is bij HOLCON in vertrouwde handen.

WADDINXVEEN | Distributiecentrum Lidl

Projectinfo JUISTE MIX SANDWICHPANELEN GEÜPGRADED VOOR BREEAM-SCORE “Lidl zet elk project een stapje hoger”, zegt business developer Patrick Theelen van Kingspan, dat de sandwichpanelen leverde voor de gevelafwerking van DC Waddinxveen. “Dit DC is in principe een doorslag van de nieuwbouwvestiging Heerenveen, waaraan wij ook mochten meewerken. Met een iets dikker paneel halen wij in Waddinxveen opnieuw een hogere Rc-waarde.” In Waddinxveen wordt 5.500 m² KS 1000 AWP sandwichpaneel toegepast in de kleuren Moonstone, Basalt en Onyx, ondersteund door 900 m² Benchmark Evolution MultiGroove-panelen met verticale groeven. “Alle panelen zijn voorzien van Ecosafe PIR-vulling; die voldoet standaard aan de BREEAM labelling A+. Deze panelen zijn gekozen op isolatiewaarde, luchtdichtheid en brandwerende eigenschappen; met een dikte van 120 millimeter behalen wij een Rc-waarde van 5,6 en dragen wij bij aan de stap van ‘Excellent’ naar ‘Outstanding’.” Kingspan ontwikkelt en produceert de isolatiekern volledig zelf. “Mocht Kingspan bij een volgend project worden betrokken, dan kunnen wij met onze nieuwe IPN QuadCore de lat weer een flink stuk hoger leggen. Het paneel is dan namelijk volledig recyclebaar, heeft een tien procent hogere isolatiewaarde en is nog brandveiliger.”

Projectinfo ‘WIJ ONTZORGEN HET BOUWBEDRIJF’ Van de Beeten Meulendijks B.V. speelt een belangrijke rol bij de bouw van het nieuwe distributiecentrum van Lidl in Waddinxveen. Het familiebedrijf uit Veghel neemt hoofdaannemer Bouwbedrijf Van de Ven veel werk uit handen. “Wij ontzorgen het bouwbedrijf”, zegt Niels Schellekens, manager Projectbureau. “Wij houden ons bezig met alle werkzaamheden die niet bouwgerelateerd zijn. Denk hierbij aan het grondwerk, het aanleggen van de fundering en de infrastructuur zoals de riolering en tijdelijke bemaling, het installeren van de afwatering van hemelwater, het plaatsen van inspectieputten, olie- en benzineafscheiders, vetafscheiders en mantelbuizen, het leggen van kabels en leidingen en het realiseren van circa 30.000 m² bestrating. Wanneer dit klaar is, zorgen we ook voor de terreininrichting, van meubilair tot beplanting en cultuurtechnische werkzaamheden waaronder zaaiwerk aan toe. Eigenlijk kun je zeggen dat alles wat valt buiten de corebusiness, dus het bouwen zelf, ons werkveld is.” De complexiteit van het project maakt veel afstemming met de hoofdaannemer en de andere partijen nodig. “Maar, naast dat we een kwalitatief hoogwaardig totaalpakket leveren, zijn we daar eveneens sterk in”, besluit Schellekens.

‘DOEN WAT WE BELOVEN’ Dat is de bedrijfsfilosofie van HOLCON B.V. uit Markelo. De onderneming heeft vestigingen in Nederland en Duitsland en maakt deel uit van de Holterman Groep. HOLCON is gespecialiseerd in prefab betonproducten en ontwikkelt, levert en monteert prefab betonelementen voor de utiliteitsbouw, grond-, wegen waterbouw en woningbouw. “Van Bouwbedrijf Van De Ven hadden we opdracht gekregen voor het engineeren en produceren van het casco voor het distributiecentrum van Lidl in Waddinxveen. Ingenieursbureau KASKON uit Zoetermeer heeft voor ons het hele pand perfect en snel in 3D geëngineerd. De productie hebben we volledig in eigen huis uitgevoerd”, legt projectleider Bas van Oosterhout uit. Prefab beton heeft enkele specifieke eigenschappen, vertelt hij. Niet alleen is het een duurzaam en sterk materiaal, ook kun je er snel mee bouwen. En dat was de wens van de opdrachtgever. “Omdat we heel veel hebben moeten doen in een zeer krap tijdsbestek, is het van tekening tot levering erg snel gegaan. De grote ambitie die we samen met KASKON van tevoren hadden afgesproken, hebben we ook behaald. Een hele prestatie! Mede doordat wij een platte organisatie zijn, zijn de lijnen kort en transparant en kunnen we makkelijk communiceren en nakomen wat we beloven.” Al met al heeft HOLCON ruim 2.400 m³ prefab beton geleverd aan het nieuwe distributiecentrum. Hierbij gaat het om 113 balken, 430 kolommen, 24 TT-platen met een gezamenlijk oppervlak van 435 m² en 111 volstortliggers met een totale oppervlakte van 1.100 m². Omdat er veel aansluitingen lagen tussen het prefab beton en het staal van het dak is gebruikgemaakt van onder KOMO en speciaal voor dit werk samengestelde instortvoorzieningen. Hierdoor bleven de maattoleranties optimaal.

| 31

van de Ven bouwt voor:

Distributiecentrum Waddinxveen

Wij bouwen voor ...

DC Lidl Waddinxveen Roma, uw partner voor isolatiebouwconcepten. Met longlife bouwdetails voor ĂŠcht duurzaam bouwen.

www.romaned.nl, Ramgatseweg 19, Raamsdonksveer, tel: 0162 512012 B o u w e n

m e t

K e n n i s

v a n

c o n d i t i e s

WADDINXVEEN | Distributiecentrum Lidl

Projectinfo

VAN INSTALLEREN NAAR INTEGREREN De bijdrage van Kromwijk Elektro aan het nieuwe Lidl-distributiecentrum in Waddinxveen gaat verder dan de traditionele werkzaamheden in het kader van E-installaties. “De BREEAM ‘Outstanding’-kwalificatie loopt als een rode draad door het project, omdat meer installaties dan gebruikelijk optimaal met elkaar moeten samenwerken”, zegt directielid Adriaan van der Neut. “Een groot deel van onze werkzaamheden bestaat uit engineering, ook tijdens de uitvoering.” Het halen van de hoogst mogelijke BREEAM-scores vraagt om een maximale onderlinge aansturing van energievoorziening, verlichting, zonwering, data-installaties, toegangscontrole en beveiliging. Een voordeel voor Kromwijk is dat het installatiebedrijf ruime ervaring heeft in de foodsector. “Dat maakt dat wij zowel de omvang als de hoge doelstellingen van dit project goed aankunnen. De relatie met de opdrachtgever, adviseur, aannemers en toeleverancier Zumtobel – voor de LED-verlichting, is prima; dat is uiterst belangrijk in het BREEAM-verhaal. Wij zorgen er bijvoorbeeld voor dat de juist gelijkmatigheid wordt gehaald en dat door middel van de DALI-sturingen alles inzichtelijk wordt gemaakt.”

ISOLATIEPANELEN EN DEUREN MET EEN ZEER HOGE ISOLATIEWAARDE Voor het distributiecentrum van Lidl in Waddinxveen, het duurzaamste van Nederland, levert Roma Isolatiesystemen uit Raamsdonkveer, specialist in isolatiebouwconcepten, de isolatiepanelen en deuren voor de geconditioneerde ruimten. “We fabriceren en monteren hier 35.000 m² aan sandwichpanelen voor de wanden en plafonds van de enorme koel- en vriescellen. Die bevatten PIR-isolatieschuim met een dikte van tien tot twintig centimeter”, vertelt Paul Pallandt, commercieel directeur van Roma Nederland. De gekozen panelen komen uit de fabriek in Duitsland, de deuren uit de fabriek in Raamsdonksveer. Het bouwconcept van Roma zorgt ervoor dat de hoogst haalbare isolatiewaarden bereikt worden. Hierdoor hoeft er uiteindelijk minder gekoeld te worden, zonder dat de producten aan kwaliteit inboeten. Bovendien voldoen de met coatings strak afgewerkte wanden, het zetwerk en de afgekitte naden aan de hoogste voedselveiligheidseisen. Pallandt: “Net als wij stelt Lidl hoge eisen aan kwaliteit en duurzaamheid. Het distributiecentrum voldoet aan de BREEAM certificering ‘Outstanding’. Ons toegespitste bouwconcept draagt eraan bij dat Lidl haar doelstellingen in energiezuinigheid prima kan behalen. De supermarktketen biedt optimale kwaliteit tegen een gunstige prijs. Dat is precies waar wij ook voor staan!”

Projectinfo DUURZAAM IS HET SLEUTELWOORD Installaties spelen een cruciale rol bij de energieprestaties van het Lidl distributiecentrum in Waddinxveen. Voor de W-installaties werd KIN Installatietechniek geselecteerd. Duurzaam is het sleutelwoord. Zo wordt de restwarmte van de koelinstallaties opgeslagen in de bodem, een zogenaamd WKO-systeem. Deze opgeslagen warmte wordt in de winter ingezet voor de verwarming van het distributiecentrum. Regenwater wordt opgevangen voor onder andere de spoelingen van de toiletten, welke worden uitgevoerd volgens de eisen van BREEAM. Zo zijn vele slimme oplossingen bedacht om het project zo duurzaam mogelijk in te richten. Er is ook geen gasaansluiting aanwezig. Alle maatregelen samen leveren het Lidl distributiecentrum een BREEAMscore op van 91,38 procent, volgens het concern de hoogste ontwerpcertificaatscore voor een Nederlands distributiecentrum.

Benchmark Evolution Unieke systemen voor unieke gebouwen.

Duurzaamheid en strakke planning bieden een uitdaging voor het gehele projectteam. Tekenwerk wordt uitgevoerd in een BIM-model, waarin alle partijen hun bijdragen leveren. Gezien de korte bouwtijd een hele uitdaging. Het is geen rechttoe-rechtaan project en het pand is vierhonderd meter lang. Logistiek moet alles dus goed georganiseerd zijn. Voor de installateurs van KIN Installatietechniek is dit een aansprekend en uitdagend project en een zeer mooie referentie.

Lingewei 8, 4004 LL Tiel, Postbus 6565, 4000 HN Tiel Tel: +31 (0) 344 675 250 Fax: +31 (0) 344 675 251 www.kingspanbenchmark.nl

| 33 KIP NL BM Evo Ad 95x130.indd 1

28/06/2016 09:18

ZWOLLE | Parkeergarage Katwolderplein

Tekst | Jac Buchholz Beeld | DOK Architecten

Nieuwe parkeergarage moet voorzien in toegenomen behoefte Aan het Katwolderplein in Zwolle, dicht bij het centrum, lopen momenteel diverse bouwprojecten. Eén ervan is de bouw van een parkeergarage, naast de toekomstige Pathé-bioscoop. Die parkeergarage bestaat uit zes lagen en gaat plaats bieden aan circa 720 voertuigen. Aannemer BAM heeft voor de realisatie van dit werk de kennis en kunde van BAM Infra en BAM Bouw en Techniek gebundeld. Het gaat om een engineer & construct-opdracht, vertelt projectleider Sebastiaan Meijer van BAM, die medio juni 2015 werd gegund op basis van de meest economische aanbieding. “Op ons kantoor in Zwolle is vervolgens een integraal ontwerpteam aan de slag gegaan om het ontwerp – de constructie en installaties – verder uit te werken. Dat is in BIM gebeurd.” Meijer wijst op de eveneens in aanbouw zijnde Pathé-bioscoop, die tegen de parkeergarage wordt aangebouwd. “Er komt een trappenhuis waardoor ook de bioscoop te bereiken is. Omdat beide gebouwen op elkaar aansluiten en we een bouwplaats delen, is er veel overleg met de aannemer van dat project, J.P. van Eesteren.” Aan de andere kant van het gebouw komen grondgebonden woningen, vertelt hij – gerealiseerd door deltaWonen – die met hun achtertuin aan de parkeergarage grenzen.

HOGE EISEN Met de bouw van de nieuwe parkeergarage wil de gemeente Zwolle voorzien in een toegenomen behoefte. Zo’n vijfhonderd plekken in de garage gaan de binnenstad ontlasten, de overige ruim tweehonderd plekken komen tegemoet aan de parkeervraag die zal ontstaan als gevolg van de bouwprojecten ter plekke. Daarnaast moet de komst van de parkeergarage voorkomen dat de binnenring verder wordt belast met als gevolg dat de doorstroming op en leefbaarheid langs die binnenring zal verbeteren. Het gebouw krijgt één ondergrondse en vijf bovengrondse lagen en aan de uitstraling zijn hoge eisen gesteld. “Er is sprake van een mooi architectonisch ontwerp”, bevestigt Meijer, “met onder meer fraai metselwerk. De architect, DOK Architecten, heeft eveneens de Pathé-bioscoop ontworpen.”

UITDAGINGEN BAM begon in september 2015 met het aanbrengen van de damwanden. Vervolgens werd met behulp van waterglasinjectie de bouwput aangelegd.

34 |

Momenteel bevindt de ruwbouw zich op niveau 3, aldus Meijer. Hij geeft aan dat het gebouw, mede vanwege de hoogwaardige uitstraling, enkele uitdagingen kent. “Zoals de sparingen in de gevels. En het trappenhuis, dat dus aansluit op de bioscoop. Omdat het ontwerp verder is uitgewerkt in BIM levert dat geen problemen op. We hebben alles tot in detail vastgelegd en op elkaar afgestemd. Voor de wanden wordt gebruikgemaakt van prefab betonelementen en er worden bollenplaatvloeren toegepast.” Meijer maakt duidelijk dat er in het gebouw eveneens een beheerdersruimte komt van waaruit toezicht wordt gehouden op alle parkeergarages in de stad. “Dat wordt een soort knooppunt en daar moet alle aanwezige techniek uiteraard op worden afgestemd.” Het feit dat BAM, naast het aansturen van de werkzaamheden voor de parkeergarage ook de uitvoeringcoördinatie verzorgt over de gehele bouwplaats (inclusief Pathé-bioscoop), levert volgens hem geen problemen op. “Zoals gezegd, we hebben alles goed voorbereid en zorgen ervoor dat ook nu de communicatie efficiënt verloopt, zowel tijdens de vaste contactmomenten als ad hoc. De gang zit er goed in en de verwachting is dat we zoals overeengekomen eind januari 2017 kunnen opleveren aan de gemeente. Die gaat de garage vervolgens exploiteren en beheren.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER

Gemeente Zwolle DOK Architecten BAM Infra en BAM Bouw en Techniek

ZWOLLE | Parkeergarage Katwolderplein

Projectinfo EEN BUNDELING VAN

NIET ALLEEN FUNCTIONEEL, MAAR OOK FRAAI

VAN TECHNIEK

Aan het Katwolderplein in Zwolle wordt momenteel gewerkt aan een nieuwe parkeergarage. Dat wordt niet de gebruikelijke doos met lagen, zegt Gerard Valkenburg van Van der Sluis Technische Bedrijven, dat alle E- en W-installaties in het gebouw verzorgt. “Het wordt niet alleen een functioneel maar ook heel fraai gebouw, heel mooi vormgegeven. Zodat het aansluit bij de omgeving. Het is voor de gemeente een belangrijk object omdat er een beheerdersruimte in komt van waaruit toezicht wordt gehouden op alle parkeergarages.”

Bezoekadres: Kamperzeedijk 107 8281 PD Genemuiden

INSTALLATIE TECHNIEK

Postadres: Kamperzeedijk 57 8281 PB Genemuiden

Van der Sluis Technische Bedrijven heeft alles in huis om zich een totaalinstallateur te mogen noemen.

T: 038 - 344 65 55 E: info@vd-sluis.nl W: www.vd-sluis.nl

Deskundigheid, een zeer brede ervaring en een no-nonsense mentaliteit garanderen dat al uw installatieactiviteiten bij ons in zeer goede handen zijn.

VDS_adv_95x130_06_2015_WT.indd 1

Voor Van der Sluis, zegt Valkenburg, is het een uitdagend project. Het bedrijf legt onder meer CO/LPG, ventilatie, verlichting, verwarming, data, noodstroomvoorziening, krachtstroominstallaties en het riool aan. En op het dak komen 648 pv-panelen. Valkenburg legt uit dat het project is voorbereid in BIM en dat er sprake is van een lean planning. “We zijn in oktober 2015 begonnen en moeten in januari 2017 klaar zijn. Dat is een relatief korte termijn. Daarom is een goede planning essentieel.” Een ander bijzonder aspect is volgens hem dat het om een UAV-GC-project gaat. “Dat betekent dat alles wat is voorbereid, wordt vastgelegd met specifieke software zodat je het kunt aanbieden ter acceptatie. Een ingrijpende administratieve handeling maar wel met een eindresultaat dat kwalitatief aan alle verwachtingen voldoet.”

30-06-15 11:14

| 35

ZWOLLE | Pathé Bioscoop Tekst | Jac Buchholz Beeld | J.P. van Eesteren

Megabioscoop voor Pathé in Zwolle De Pathé-bioscoop in Zwolle verhuist van de huidige locatie aan het Gasthuisplein naar een nieuw te bouwen megabioscoop aan het Katwolderplein. Eigenlijk stond de oplevering van de nieuwbouw gepland voor voorjaar 2017, maar Pathé wil graag al in het winterseizoen 2016/2017 starten. Een hele uitdaging dus voor aannemer J.P. van Eesteren. Een uitdaging inderdaad, erkent projectmanager Govert-Jan de Heer van J.P. van Eesteren. Temeer, zegt hij, omdat tegen de bioscoop een parkeergarage aan wordt gebouwd, door een andere partij. Beide gebouwen worden met elkaar verbonden omdat het trappenhuis van de parkeergarage tevens fungeert als vluchtweg voor de bioscoop. “Er is dus wekelijks uitvoerdersoverleg met BAM, dat de parkeergarage bouwt. Om aansluitingen af te stemmen bijvoorbeeld. Maar ook over het gebruik van de grote kraan die de hele bouwplaats kan bestrijken.”

PLANNING J.P. van Eesteren kreeg de opdracht na een aanbestedingstraject. Dat was in juni 2015. Eind juli, na de bouwvak, werd volgens De Heer met de voorbereidingen begonnen. “We hebben het bestek en de tekeningen verder uitgewerkt. Op 5 november zijn we met de werkzaamheden gestart, toen ging de eerste paal in de grond.” Het hoogste punt werd op 29 maart van dit jaar bereikt, geeft hij aan. Begin juni is een begin gemaakt met de afbouw en de werkzaamheden aan het casco moeten begin september worden afgerond. “De planning is hier dus één van de grootste uitdagingen. Alles zit heel dicht op elkaar, met bijzonder korte doorlooptijden. We houden scherp in de gaten of alles verloopt zoals vastgelegd. Zodat we op het moment dat we het kritieke pad dreigen te verlaten, meteen kunnen bijsturen. Dat is enkele keren gebeurd. Dan werken we bijvoorbeeld in een weekend door.” In de nieuwbouw komt op de begane grond commerciële ruimte voor andere partijen. De drie verdiepingen erboven krijgt Pathé negen zalen met ruim 1.500 stoelen. Twee zalen worden voorzien van het revolutionaire geluidssysteem Dolby Atmos en daarnaast zullen diverse zalen worden uitgerust met event-voorzieningen voor presentaties en congressen. De inrichting is helemaal afgestemd op de bioscoopbezoeker van nu, met comfortabele stoelen, veel beenruimte en klimaatbeheersing in iedere zaal. Het is de bedoeling dat in december de eerste films draaien.

OP SCHEMA Govert-Jan de Heer weet zeker dat dit gaat lukken. “Er zaten wat uitdagingen in het gebouw, zoals de grote hoogtes waardoor je niet overal gemakkelijk bij kunt en specifieke details in de gevel, maar die leveren geen vertraging op. Verder zijn er veel stakeholders bij dit project betrokken, dus dan is het belangrijk dat je goed en efficiënt met elkaar communiceert en zaken zorgvuldig afstemt. Mede dankzij de geweldige inzet van ons team, niet alleen tijdens de voorbereiding maar gedurende het hele traject, liggen we nog steeds op schema. Alle medewerkers hebben hun steentje bijgedragen, door mee te denken en wanneer nodig een stap extra te doen. Daardoor zijn we in staat te voldoen aan een heel ambitieuze planning.” ❚

36 |

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER CONSTRUCTEUR ONTWIKKELING

Multi Vastgoed BV Dok architecten i.s.m. EUP design TBI-onderneming J.P. van Eesteren Zonneveld ingenieurs Multi i.s.m. Epicurus

ZWOLLE | Pathé Bioscoop

Projectinfo ‘GROTE HOOGTEVERSCHILLEN ZIJN EEN UITDAGING’ In totaal negen zalen komen er in de nieuwe Pathé-bioscoop in Zwolle. Die zalen zijn tot twaalf meter hoog. “De grote hoogteverschillen vormden een uitdaging”, vertelt Jurgen Exterkate, projectleider van Buiting Staalbouw, dat de complete staalconstructie voor het nieuwe bioscoopgebouw leverde en monteerde, inclusief het leggen van de kanaalplaatvloeren en de staalplaatbetonvloeren. Exterkate legt uit wat die uitdaging was. “De vloeren van de zalen bestaan uit zware kanaalplaatvloeren. Traditioneel zouden deze ongestempeld dienen te worden om rotatie en vervorming van de staalconstructie tegen te gaan. Echter, vanwege de grote hoogteverschillen zouden grote en zware ondersteuningsconstructies noodzakelijk zijn. In overleg met onze eigen constructeur is er een alternatief bedacht om tijdelijke stabiliteit vooraf in de staalconstructie te creëren. Dat vroeg om het nodige rekenwerk. Dit heeft er toe geleid dat zware ondersteuningsconstructies achterwege konden blijven en er snel en efficiënt kon worden gebouwd.” Hij legt uit dat er bij dit project veel aandacht was voor het voortraject. Met daarin onder meer overleg over de bouwwijze, planning en logistiek. “Dat laatste betrof bijvoorbeeld de inzet van de bouwkraan. We hebben in overleg met onze opdrachtgever J.P. van Eesteren vanwege de beperkte ruimte gekozen voor een mobiele rupskraan, waarmee vanaf de zijkant

kon worden gewerkt. Bovendien maakt het je wat flexibeler en verloopt de open afbouw sneller.” Die gedegen voorbereiding heeft volgens Exterkate zijn vruchten afgeworpen. “We zijn mooi op schema gebleven en hebben onze werkzaamheden nu nagenoeg afgerond.”

Buiting Machinebouw en Staalconstructie B.V. is een jong, snel-groeiend en modern geoutilleerd machinebouw- en staalconstructiebedrijf. Vanuit onze vestigingen in Broekland en Almelo werken ruim 90 goed opgeleide medewerkers aan de productie en montage van machinedelen en staalconstructies voor de utiliteitsbouw, woningbouw, hallenbouw en de industrie.

Buiting Machinebouw en Staalconstructie B.V. is een jong, snelgroeiend en modern geoutilleerd machinebouw- en staalconstructiebedrijf.

Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze we

www.buitingstaalbouw.n

De specialist voor al uw st machinebouwwerk

Vanuit onze vestigingen in Broekland en Almelo werken ruim 90 goed opgeleide medewerkers aan de productie en montage van machinedelen en staalconstructies voor de utiliteitsbouw, woningbouw, hallenbouw en de industrie.

Utiliteitsbouw • Woningbouw • Trappen/bordessen • Hallenbou Tunnelbekisting Wij beschikken over een breed team van specialisten en een jare ervaring

Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website:

www.buitingstaalbouw.nl

Tot en met Exc3

Buiting Machinebouw & Staalconstructie

Flexibiliteit is onze sterkte

Vestiging Broekland:

Vestiging Almelo:

Van Dongenstraat 42, 8107 AG Postbus 129, 8100 AC Raalte Tel: (0570) 53 10 10 Fax: (0570) 53 10 12

Darwin 13, 7609 RL Buiting Machinebouw & Staalconstructie B.V. Postbus 205, 7600 AE Almelo Tel : (0546) 53 65 20 Vestiging Broekland: Vestiging Almelo: Fax: (0546) 53 65 21 Van Dongenstraat 42, 8107 AG Darwin 13, 7609 RL

E-mail: info@buitingstaalbouw.nl 737045_Buiting Machineb en staalconstructie BV.indd 1

Postbus 129, 8100 AC Raalte Tel: (0570) 53 10 10 Fax: (0570) 53 10 12

Postbus 205, 7600 AE Almelo Tel : (0546) 53 65 20 Fax: (0546) 53 65 21

E-mail: info@buitingstaalbouw.nl

20-06-16 15:02

| 37

ZAANDAM | Zaans Medisch Centrum

Tekst | Lilian Heijmans Beeld | ZMC/Jan Bronkhorst en Lilian Heijmans Art-impression | Mecanoo Architecten

Nieuwbouw Zaans Medisch Centrum:

van stenen naar dienstverlenen Op de voormalige parkeerplaats van het ziekenhuis in Zaandam verrijst de nieuwbouw van het Zaans Medisch Centrum (ZMC). Met een oppervlak van 40.000 m2 is dit complex aanzienlijk compacter dan zijn voorganger van 58.000 m2. Dit is mogelijk door efficiënter gebruik van de ruimte. De bouw loopt geheel op schema en de oplevering staat gepland voor september 2016. Daarmee wordt het ZMC het eerste ziekenhuis in Europa dat volledig lean gebouwd is, vanaf het ontwerp en de realisatie tot aan de werkprocessen. “En dat is zeker uniek binnen de ziekenhuiswereld”, zegt Bernd Schönherr, projectdirecteur van BAM Bouw en Techniek Grote Projecten. “Om lean te kunnen werken, hebben we met onze partners naar procesinnovaties gezocht. Zo hebben we eigen installatie-elementen ontwikkeld van 3,6 meter lang met daarop cv-, koelleidingen en kabeltracés gemonteerd. Ook de sanitaire ruimten hebben we voorzien van prefab wandpanelen, met daarin de installaties. Bij dit alles hebben we in de ontwerpfase al rekening gehouden met maximale flexibiliteit van iedere ruimte. De lean werkwijze bespaart veel tijd en geld en verhoogt de kwaliteit van het product. Mede hierdoor hebben we het bouwproces met twaalf maanden kunnen verkorten.”

UNIEKE SAMENWERKING Het is sowieso een bijzonder project. De ontwikkeling van het nieuwe ziekenhuis gebeurt in opdracht van het ZMC in combinatie met VitaalZorgVast. Dit is de zorgvastgoedontwikkelaar van BAM Bouw en Techniek. Daarnaast verzorgt BAM de komende vijfentwintig jaar ook het onderhoud, de schoonmaak en de energievoorziening van het ziekenhuis. Schönherr vervolgt: “In feite dus: van stenen naar dienstverlenen. Hierdoor kijken we bij de realisatie al extra goed naar de Total Cost of Ownership. Wij maken met de architect en de klant bewuste keuzes voor detaillering en gebruik en kwaliteit van de toegepaste materialen. In dit proces is eveneens gezocht naar partners die ‘out of the box’ denken en die in zijn voor innovatieve technieken en materialen.”

DUURZAAMHEID Het ZMC beschikt over een grote parkeergarage die via een zorgboulevard verbonden is met het ziekenhuis. In deze zorgboulevard zijn onder meer een apotheek, een gezondheidscentrum en een revalidatiehotel gehuisvest. Ook

38 |

een grote supermarkt maakt onderdeel uit van het project. Bij de bouw is gekozen voor duurzame materialen en de energievoorziening gebeurt met behulp van een WKO-installatie. Afval wordt direct gecomposteerd via vermalers in het riool. Daarna wordt het door een Pharmafilter gezuiverd en wordt dit ‘grijze’ water hergebruikt als spoelwater in de toiletten. Met dit alles wil het ziekenhuis het BREAAM-certificaat voor duurzaamheid met de score ‘Very Good’ behalen.

HEALING ENVIRONMENT Naast duurzaamheid speelt ook healing environment een belangrijke rol bij het ZMC. Het welbevinden van patiënten, bezoekers en medewerkers kan immers toenemen wanneer ze in aanraking komen met onder meer groen en daglicht. Zo is er gekozen voor ramen die daadwerkelijk open kunnen, balkons, patio’s en daktuinen en het gebruik van rustgevende kleuren.

INDUSTRIEEL ERFGOED Het industriële erfgoed in de Zaanstreek heeft gefungeerd als inspiratiebron voor de architect. De onderste lagen van het gebouw in baksteen verwijzen naar de pakhuizen. Ze zijn op de klamp, de zijkant gebouwd van rode kolengestookte bakstenen van steenfabriek Vogelensangh. Het bovengedeelte is opgetrokken uit witte bakstenen, zoals de Lassiefabriek in Wormer. Dit geeft het gebouw naast een moderne, ook een authentieke uitstraling. Na de voltooiing van de nieuwbouw maakt het oude ziekenhuis plaats voor woningbouw. “Al met al zijn we trots op het mooie pand en blij met de goede samenwerking met onze opdrachtgever. We zijn vanaf het begin met elkaar in overleg over de zorgvisie, vastgoed- en exploitatiestrategie. En dat werpt zijn vruchten af”, besluit Schönherr. ❚

< A rtistimpression van de binnenzijde van het nieuwe ZMC, Artistimpression Mecanoo Architecten

ZAANDAM | Zaans Medisch Centrum

Projectinfo PERFECT SLUITENDE DEUREN Driehonderd krasvaste HPL-deuren en zestig schuifdeuren in stalen kozijnen levert de firma Theuma uit Nijkerk voor de nieuwbouw van het ZMC. Alle deuren worden precies op maat gemaakt. Eerst wordt het houten of stalen kozijn geplaatst, vervolgens wordt aan de hand van een 3D-scan van de ruimte een perfect sluitende deur gemaakt. Theuma levert naast stalen en houten kozijnen ook schuifdeuren en brand-, geluids- en inbraakwerende deuren. Combinaties van deze deuren zijn eveneens mogelijk, bijvoorbeeld zowel brand- als geluidswerend. Alle deuren en kozijnen worden door het bedrijf zelf in de gewenste kleuren geproduceerd, gemonteerd en desgewenst onderhouden. Daarnaast verzorgt Theuma ook bijpassend hangen sluitwerk en deurbeslag. “Theuma werkt vanuit een Total Service Concept”, vertelt Jos Esselbrugge, hoofd binnen- en buitendienst en projectleiding bij Theuma. “Wij geloven in co-makership en geven vaak al aan de hand van de wensen en eisen die er zijn, adviezen in het voortraject. Dit doen wij bij verbouw en ook bij nieuwbouw van een pand. In het ZMC verzorgen we het hele traject van bouwtekening tot oplevering. In het ziekenhuis hebben we op basis van het eisenpakket per verdieping bepaald welke deuren er per ruimte nodig zijn. Niet overal is immers een geluids- of brandwerende deur noodzakelijk. Waar het wel nodig is, leveren we deuren die tot zestig minuten brandwerend zijn en deuren die een geluidsreductie van vijfenveertig decibel garanderen. Naast utiliteitsbouw werken we ook voor woningbouw en scholen. Die diversiteit maakt het werk extra interessant.”

Brandwerende deur.

Schuifdeursysteem bij badkamer.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Alliantie Vitaal Zorgvast, Bunnik en Zaans Medisch Centrum, Zaandam ARCHITECT Mecanoo architecten, Delft HOOFDAANNEMER BAM Bouw en Techniek Grote Projecten, Bunnik ADVIES BAM Advies & Engineering, Bunnik CONSTRUCTEUR BAM Advies & Engineering, Bunnik GEVELBOUWER Rollecate Groep

Duurzame deuren en kozijnen voor BREEAM-projecten

• Theuma deuren, kozijnen en schuifdeursystemen dragen bij aan BREEAM-credits • Geattesteerde technische deuren en kozijnen in brand-, geluid- en/of inbraakwerende uitvoeringen • Werkvoorbereiding, coördinatie op de bouwplaats en montage nemen wij graag van u over

www.theuma.nl

| 39

ZAANDAM | Zaans Medisch Centrum

ZMC is overal perfect toegankelijk Het Zaans Medisch Centrum in Zaandam is op veel cruciale plaatsen voorzien van volledig automatische personendeuren. Zo komen bezoekers de hoofdentree binnen via hoge glazen tourniquets. Dit maakt de entree goed toegankelijk en zorgt tegelijkertijd voor optimale lichtval in de achterliggende hal. In totaal worden er zo’n driehonderd automatische deuren in het ziekenhuis geïnstalleerd. UNIEK PROJECT

INNOVATIE

“We leveren een groot scala aan automatische deuren voor het ZMC”, aldus Hans Wijnstekers, algemeen directeur Benelux van Record Automatische Deuren B.V.. “Bij het ZMC is sprake van een zogenaamde PPS-constructie, een publiek private samenwerking waarbij de opdrachtgever op het gewenste einddoel stuurt. Dit stimuleert de innovatiekracht van de markt. Uniek aan dit project is dat het onderhoud voor de komende vijfentwintig jaar bij de aannemer ligt, in dit geval de BAM. Vanuit ons partnership zullen wij, op basis van de laagste TCO, de instandhouding van onze automatische deuren verzorgen.”

Na de overname van een deel van het voormalige Imtech beschikt Record in Nederland inmiddels over vier vestigingen, waar ook intern aan innovatie wordt gewerkt. Zo gebruiken ze vier glasrobots voor de plaatsing van automatische deursystemen. Wijnstekers vervolgt: “Door dubbel glas en brand- en inbraakbeveiliging is het gewicht van deze systemen de afgelopen jaren verdubbeld. We hechten aan de duurzame inzetbaarheid van onze medewerkers en de inzet van de glasrobots helpt daarbij. Nu kunnen ze hun werk met minimale fysieke belasting en met plezier blijven doen. Het ziekteverzuim is dan ook minder dan één procent.” Daarnaast is het bedrijf ook al meer dan vijftien jaar met duurzaamheid bezig. Zo zijn alle gebruikte materialen voor meer dan negentig procent recyclebaar.

AUTOMATISERING Die innovatiekracht komt onder meer tot uiting in de OK’s. Hier communiceert het ‘Bendersysteem’ direct met de automatische deuren. Alles wat in de OK gemeten wordt, wordt direct verwerkt in het systeem. Bij detectie van een ongewenste situatie of drukverlies openen of sluiten de deuren automatisch om calamiteiten te voorkomen. Wijnstekers: “Zo hebben we in het ZMC voor de privacy in de ramen van de OK-deuren automatische lamellen aangebracht en om logistieke problemen te voorkomen de overheaddeuren bij de ambulance-ingang van verkeerslichten voorzien. In andere ziekenhuizen gaan we zelfs verder en hebben we gerobotiseerde karretjes gelinked aan de deuren, waardoor de robots automatisch door het hele ziekenhuis kunnen rijden. Dit is in een later stadium in het ZMC ook mogelijk.”

DEUREN OP MAAT Record ontwerpt en installeert naast elke denkbare ‘standaard’ automatische deur ook alle denkbare type ‘buiten standaard’ schuif- of draaideur met bijbehorende aandrijvingen. Alle automatische deuren die het bedrijf levert, voldoen aan de EN 16005-norm en de dertig tot zestig minuten brandwerende deuren tevens aan de NEN 6069. Ook geluidswerende en stralingwerende deuren en waterdichte aandrijvingen (IP67) behoren tot het assortiment, net als schuif-en vouwdeuren met geïntegreerde vluchtwegen. Alle deuren worden op maat gemaakt in aluminium, staal, RVS of hout en elke gewenste kleurstelling is mogelijk. Ook aanverwante producten als slagboominstallaties worden door Record geleverd. ❚

| 41

DEVENTER | IKC Borgele

Tekst | Jac Buchholz Beeld | ABM Belbouw

VEEL HOUT EN GROEN IN NIEUWBOUW IKC BORGELE In Deventer wordt momenteel gebouwd aan Integraal Kindcentrum (IKC) Borgele. In dit onderwijsgebouw gaan vier onderwijsinstellingen samenwerken en worden regulier basis- en cluster3-onderwijs, een orthopedagogisch dagcentrum én een multidisciplinaire kinderopvangorganisatie onder één dak samengebracht. Het hoogwaardige gebouw wordt momenteel gerealiseerd door b.v. aannemingsmaatschappij ABM. Het IKC – met een oppervlakte van ca. 4.400 m² – gaat onderdak bieden aan de Borgloschool voor regulair basisonderwijs, aan De Linde, een school voor speciaal onderwijs cluster 3, aan orthopedagogisch dagcentrum Het Lantaarntje en aan Partou, dat de dagopvang van meervoudige gehandicapte kinderen en de kinderdag- en buitenschoolse opvang verzorgt. Elke instelling heeft zijn eigen gebied binnen het gebouw, met elk een eigen ingang, maar het karakter van de nieuwbouw is dusdanig dat er ook interne verbindingen zijn zodat de vier partijen kunnen samenwerken.

STRAKKE PLANNING ABM is verantwoordelijk voor het gehele project, vertelt bedrijfsleider Marc Heethaar. Dat begon met de sloop van het oude schoolgebouw dat op deze plek stond, zegt hij. En ook de inrichting van het buitenterrein valt onder de werkzaamheden. “We hebben het project vorig jaar op basis van de meest voordelige aanbieding in opdracht gekregen. Omdat er nog enkele procedu-

42 |

res liepen, konden we echter niet meteen beginnen. Wel zijn we aan de slag gegaan met de sloopwerkzaamheden, middels een vooropdracht. Inmiddels zijn we volop bezig met de nieuwbouw. Daarvoor staat een heel strakke planning, met het streven voor de herfstvakantie op te leveren. We verwachten het binnen enkele weken helemaal wind- en waterdicht te hebben.”

NATUURLIJK KARAKTER Het wordt, zegt Heethaar, een gebouw met een hoogwaardige uitstraling, mede dankzij de zichtbare hoofddraagconstructie van gelamineerd hout. Het dak wordt voorzien houtkanaalplaten. “Dat heeft invloed op de werkvolgorde. Het is tevens het plafond. Dus loopt de dakdekker mee met de aanleg van het dak, om te voorkomen dat water of vocht vrij spel krijgen waardoor het hout wordt aangetast.” Het eenlaagse gebouw – alleen het deel waar de technische ruimtes komen heeft twee bouwlagen – wordt geheel voorzien van een sedumdak, wat het natuurlijke karakter nog meer versterkt. Daar draagt

DEVENTER | IKC Borgele

de groene buitenomgeving eveneens aan bij. Volgens Heethaar is het een omvangrijke klus die in vier fases is onderverdeeld. “Hapklare brokken”, noemt hij het. “De constructie is één van die fases, het dak eveneens, net als de afbouw. De vierde fase is de buitenruimte, dat is ook een uitgebreid onderdeel. Iedere instelling krijgt een eigen speelplek met veel groen. Daar komen onder meer elementen gemaakt van het hout van de bomen die eerder op deze locatie zijn weggehaald.” Hij noemt dan de planning, zorgvuldig opgesteld zodat de diverse partijen elkaar niet voor de voeten lopen. Lastig aspect is de cementdekvloer die in het gebouw komt. Een vloer met een dikte van 10 centimeter. “Als je weet dat de droogtijd een centimeter per week is, dan kun je wel uitrekenen dat we op die plek vervolgens 10 weken kunnen doen. Daarna wordt de vloerverwarming opgestookt en kan de vloerafwerking beginnen. Dit is het ‘kritieke pad’ tijdens de afbouw.” Als laatste uitdaging noemt hij het te bouwen zwembad met beweegbare bodem voor één van de gebruikers. “Dat is een aanvullende opdracht. Dus dat wordt nog even puzzelen met de planning om uit te zoeken hoe we alles toch tijdig kunnen afronden.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER CONSTRUCTIES ADVIES INSTALLATEUR

De Onderwijsspecialisten Te Kiefte Architecten b.v. Aannemingsmaatschappij ABM Ingenieursburo Peree Bongers Jansen Technisch Buro Pola (nevenaannemer)

| 43

Van jongs af aan

Het vakmanschap zit in ons bloed. Als kleine jongen bouwden we hutten; tegenwoordig duurzame, hoogwaardige en innovatieve bouwconcepten. Benieuwd naar het werk van De Groot Vroomshoop? Wij vertellen u er met plezier en trots over. Neem gerust contact met ons op, kijk op www.degrootvroomshoop.nl en/of volg ons op

Wij bouwen bewust met hout

de sociale media.

DeGrootVroomshoopGroep @ degrootvrmshp T +31 (0)546 666 333

I www.degrootvroomshoop.nl

company/de-groot-vroomshoop-groep-b-v

DEVENTER | IKC Borgele

Tekst | Jac Buchholz Beeld | De Groot Vroomshoop

Onderscheidend ontwerp maakt van IKC Borgele een prettige verblijfsomgeving Eén van de kenmerkende aspecten van Integraal Kindcentrum (IKC) Borgele is de uitgebreide toepassing van hout. Het ontwerp van De Kiefte Architecten ligt daaraan ten grondslag. Zo is de hoofdconstructie van gelamineerd hout duidelijk zichtbaar. Alle hout voor de nieuwbouw is geleverd door De Groot Vroomshoop, wat dit bedrijf een grote speler maakt in de totstandkoming van het gebouw. “We zijn al in een vroeg stadium bij het project betrokken”, vertelt accountmanager René Jansen, “en hebben tot op detailniveau meegekeken naar allerlei oplossingen zoals de wijze van montage en de snelheid van werken.” De Groot Vroomshoop leverde het materiaal voor de constructie, maar bijvoorbeeld ook de Lignatur elementen (houten kanaalplaten) voor de dakconstructie en de CLT dakoverstekken. Het bedrijf verzorgde ook de montagewerkzaamheden, aldus Jansen. “Die bevinden zich momenteel in de afrondende fase; eind juni zijn we klaar. De aannemer heeft het werk in drieën gedeeld. Wij hebben steeds een fase geheel afgerond zodat er met de afbouwwerkzaamheden kon worden begonnen. Bij het aanbrengen van de kanaalplaten hebben we nauw samengewerkt met de installateur, in verband met het verwerken van de installaties. Van tevoren is veel aandacht besteed aan waar de lichtpunten zouden komen, hoe de elektriciteit zou lopen en dergelijke.” Volgens Jansen zat één van de uitdagingen in de overstekken, in hoe die goed te laten aansluiten op de wanden en het realiseren van de juiste verbindingen. Ook daar, zegt hij, is in het voortraject veel aandacht aan besteed. “Tijdens de voorbereiding hebben we veel zorg besteed aan een goede planning en logistiek en aan het uitwerken van allerlei details. Om zo allerlei knelpunten te voorkomen. Natuurlijk loop je tijdens de uitvoering toch nog tegen wat onverwachte zaken aan, maar dat was minimaal.” Jansen merkt tot slot op dat wat er op papier al fraai uitzag, in de praktijk een heel aansprekend en comfortabel gebouw is geworden. “De architect heeft door bepaalde keuzes te maken lef getoond. Zo is een prettige verblijfsomgeving ontstaan.” ❚

| 45

EDE | Tholu

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Tholu

Uitbreiding Tholu in Ede: diversiteit is gewenst De plannen van de gemeente Ede voor ruim 42.000 m² grond op bedrijventerrein A12 richtten zich in eerste instantie op de komst van diverse kleinere bedrijven. Die plannen stagneerden waarna het ernaast gelegen Tholu BV als koper in beeld kwam. Dit bedrijf, gespecialiseerd in het leveren en distribueren van bulkverpakkingen, laat momenteel een uitbreiding bouwen. Architect van deze uitbreiding is architectenbureau DBL Lunteren BV, dat destijds ook het huidige bedrijfspand voor Tholu heeft ontworpen. De bouwwerkzaamheden vorderen gestaag, vertelt projectbegeleider Gerard van Garderen van architectenbureau DBL. Hij legt uit dat het gaat om een gebouw van in totaal ruim 16.000 m² dat bestaat uit twee even grote, met elkaar verbonden delen. Het ene deel is bestemd voor Tholu zelf, het andere voor een joint venture waarin Tholu participeert. De bouw is begonnen in januari van dit jaar met de grondwerkzaamheden. Inmiddels is de staalconstructie van het gebouw gereed en zijn daken wandbeplating geheel aangebracht. “In het deel voor de joint venture worden machines, onder andere voor de productie van complete IBC’s, en diverse kraanbanen geplaatst. Verder komt er een opslaghal voor de geproduceerde IBC’s, evenals een kantoorruimte. Vanuit het nieuwe pand wordt door middel van een transportbrug, met daarin zeven transportbanden, een verbinding naar het bestaande pand van Tholu gemaakt.”

GEVELBEELD Van Garderen legt uit dat het gevelbeeld aan bepaalde vereisten van de welstandscommissie moest voldoen. Hij vertelt ook dat de gemeente Ede in eerste instantie andere plannen voor deze locatie had. “Het eigenlijke plan van de gemeente was de grond in diverse kavels te verdelen zodat er zich een aantal wat kleinere bedrijven zou vestigen, die voor extra werkgelegenheid zouden zorgen. De verkoop hiervoor stagneerde echter waarna Tholu in beeld kwam. Dat bedrijf had extra opslagruimte nodig en die was er, omdat de grond tegenover hun oorspronkelijke bedrijfsgebouw ligt.” Doordat dankzij de uitbreiding mede extra banen worden geschapen, zegt Van Garderen, ging de gemeente akkoord met de verkoop van de grond inclusief de tussenliggende, nu nog openbare weg. “Dit alles wel met het verzoek om een dusda-

46 |

nig gevelbeeld te creëren dat het min of meer lijkt alsof er meerdere bedrijven gevestigd zijn.” Dat is, geeft hij aan, onder andere gelukt met verspringende gevelvlakken, het toepassen van horizontale- en verticale gevelbeplating en een wisselend kleurgebruik.

BRANDCOMPARTIMENTERING In het gebouw komt een warmteterugwinsysteem voor de verwarming van de diverse hallen. Ook wordt in alle hallen, zowel binnen als buiten, LEDverlichting toegepast. Van Garderen: “Op het gebied van energie worden verder geen speciale voorzieningen aangebracht. Ingrijpende maatregelen zijn niet nodig en kostentechnisch ook niet interessant vanwege de te lange terugverdientijd voor zo’n investering.” Als opvallend aspect noemt hij nog dat er een keuze is gemaakt voor brandcompartimentering in plaats van het toepassen van een sprinklerinstallatie. “Zo’n installatie zit wel in het huidige gebouw. Dat is gebeurd omdat de gemeente daar in de plannen, zoals deze er eerst lagen, nog zou participeren. Nadat deze plannen waren afgeblazen, moest Tholu zelf naar een oplossing zoeken. In overleg met de brandweer is voor de nieuwbouw gekozen voor brandcompartimentering en het gebruik van bepaalde brandwerende materialen. Dit is gebeurd door het pand onder te verdelen in acht hallen met een oppervlakte van maximaal 2.500 m². Logistiek gezien is dat geen probleem.” Van Garderen verwacht dat het gebouw volgens planning rond de bouwvak kan worden opgeleverd. “Tholu heeft ons gevraagd om niet alleen het ontwerp en de omgevingsvergunning te verzorgen maar ook de volledige nieuwbouw te begeleiden. Wij blijven er dus tot de oplevering bij betrokken.” ❚

EDE | Tholu

Projectinfo 'VANAF DE ONTWERPFASE MEEDENKEN' In 2011 heeft Bouwbedrijf W. Hardeman b.v. voor Tholu B.V. de nieuwbouw mogen realiseren van een bedrijfshal met kantoorruimte van totaal bijna 25.000 m2. Aangezien die bouw naar volle tevredenheid verlopen is werd door Tholu gelijk de intentie uitgesproken dat Bouwbedrijf W. Hardeman b.v. de nieuwe uitbreiding ook weer zou realiseren. Het voordeel hiervan was dat vanaf de ontwerpfase Hardeman mee kon denken in de meest efficiënte bouwmethode en in het bewaken van het bouwbudget. Tevens wordt er grotendeels met dezelfde onderaannemers als bij de eerdere bouw gewerkt en ook dat komt de efficiëntie ten goede. In januari is er gestart met het grondwerk, wat een hele klus was aangezien de bedrijfsvloer op één meter boven maaiveld komt. Dit zodat er geen laadkuilen gerealiseerd behoeven te worden. Vervolgens is er in februari begonnen met de fundering en naar verwachting is het gehele pand inclusief de verbindingstunnel tussen bestaand en nieuw rond de bouwvakantie wind- en waterdicht. Tevens zullen dan de betonvloeren, totaal ruim 15.000 m2, gestort zijn.

‘HOE HOGER, HOE SPANNENDER HET WORDT’ Hoewel het bestaande bedrijfsgebouw van Tholu beschikt over een sprinklerinstallatie, is in de nieuwbouw gekozen voor brandcompartimentering. Dat gebeurde in overleg met de brandweer. Vanwege de compartimentering is het gebouw onderverdeeld in acht hallen met een oppervlakte van maximaal 2.500 m². De brandwanden zijn geleverd door Bisoton, evenals de gevels die, zo vertelt account-manager Henri van Veldhuizen, van enkele aparte detailleringen zijn voorzien. Hij noemt de hoogte van het gebouw, zo’n twaalf meter, als één van de uitdagende aspecten. “Hoe hoger, hoe spannender het wordt. Dat heeft onder meer betrekking op de verbindingen, op de wijze waarop je de wanden bevestigt en op de noodzakelijke wapening.” Het gaat, legt hij uit, om geïsoleerde panelen met een hoge brandwerendheid, conform de eis. Het werk werd gefaseerd uitgevoerd waarbij de benodigde materialen vaak op afroep werden geleverd. “De productie vond plaats in onze fabriek en die ligt niet ver van Tholu vandaan. Dat leverde dus geen obstakels op. Per week hebben we zo’n 5.000 m² brandwand verwerkt. Het tijdelijk opslaan van het materiaal was evenmin een probleem; de bouwplaats was groot genoeg, zelfs groter dan nodig. Dat komt niet zo vaak voor. Wat de productie en werkzaamheden betreft was het voor ons een redelijk regulier werk. Alleen qua omvang was het behoorlijk fors. Al met al hebben we zo’n honderd vrachten geleverd. Omdat we het geheel goed hebben voorbereid, is alles volgens planning verlopen.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT CONSTRUCTEUR AANNEMER GRONDWERK STAALCONSTRUCTIE DAK- EN WANDBEPLATING E- EN W-INSTALLATIES

Tholu BV, Ede Architectenbureau DBL Lunteren BV IBT Veenendaal BV Hardeman Bouwbedrijf BV, Lunteren Loonbedrijf Van Geresteijn, Kootwijkerbroek Van Ee Staalspecialisten, Barneveld Hardeman Isolatie BV, Kootwijkerbroek Elektro Technisch Buro en Installatietechniek Van Heerdt, Lunteren

| 47

EDE | Tholu Meulunterseweg Meulunterseweg Meulunterseweg 343434 6741 HN Lunteren 6741 HN Lunteren 6741 HN Lunteren Meulunterseweg 34 0318 482462 0318 482462 0318 482462 6741 HN Lunteren 0318 482462

Projectinfo ‘IN ÉÉN MIDDAG BEREIKT WAAR NORMAAL BIJNA DRIE WEKEN VOOR NODIG ZIJN’ Zo’n 800 ton staal is er verwerkt in de constructie van de uitbreiding van Tholu II in Ede. Geleverd en verwerkt door Van Ee Staalspecialisten BV. Daarbij was er sprake van een totaalplaatje, vertelt sales manager Gerben van Beek. “We kunnen een opdrachtgever geheel ontzorgen en kunnen naast het leveren en monteren bijvoorbeeld ook de detailberekeningen uitvoeren, zoals in dit geval.” Hij wijst op de nauwe en goede samenwerking met de andere partijen en op de specifieke aanpak waardoor er veel tijd kon worden gewonnen in de voorbereiding. “Wij hebben een opzet in 3D gemaakt. Vervolgens gaat die normaal gesproken dan rond langs alle partijen, die er hun oplossingen in verwerken. Bij dit project hebben we voor een andere opzet gekozen en alle partijen uitgenodigd. We zijn met z’n allen rond een grote tafel gaan zitten en hebben in één middag hetzelfde bereikt waar normaal twee à drie weken voor nodig zijn. Vanuit een soort BIM-model hebben we detail na detail besproken en verwerkt.” Doordat er over bepaalde zaken zo snel duidelijkheid was, kon Van Ee snel met de eerste productie beginnen, zegt Van Beek. Inmiddels zijn de werkzaamheden nagenoeg afgerond. “Alleen de transportbrug tussen de twee panden moet nog worden gerealiseerd. Ondanks de korte voorbereidings- en uitvoeringstijd zijn we binnen de planning gebleven. Dat is een mooie prestatie van alle bouwpartners, zeker gezien de omvang en het feit dat de onderdelen ook moesten worden gepoedercoat. De goede, snelle voorbereiding is bij dat alles cruciaal geweest, daar is de basis voor een efficiënt verlopend traject gelegd. Je kunt hier zonder meer spreken van een mooi stukje samenwerking.”

Constructies, Trappen, Balustrades, Specials Compagnieweg 8 3771 NH Barneveld 0342 493 555 info@staalverleggend.nl www.staalverleggend.nl

| 49

AMSTERDAM | Little Manhattan Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | IC Netherlands BV

‘Little Manhattan vergroot knooppuntfunctie station Amsterdam Lelylaan’

Duurzame stedenbouwkundige invulling moet ‘braindrain’ tegengaan Bij NS- en metrostation Amsterdam Lelylaan wordt een jarenlang braakliggende bouwvlek ingevuld, dankzij een innovatieve samenwerking van ontwikkelaar en belegger IC Netherlands, de gemeente Amsterdam en architectenbureau Studioninedots. Aan de oostzijde van het station worden 869 woningen voor studenten en young professionals gerealiseerd in een complex dat aansluit bij de maat van de buurt en de ruimtelijke mogelijkheden van de locatie, aldus Guido van der Veen van IC Netherlands. “Wij geven met Little Manhattan zowel invulling aan de vraag naar betaalbare woonruimte als aan het potentieel van deze locatie.”

Little Manhattan sluit aan op het nog te herontwikkelen station Lelylaan.

50 |

Oostzijde met trambaan richting station.

AMSTERDAM | Little Manhattan

De toename van het aantal centrumfuncties aan de grootstedelijke infrastructuur van Amsterdam – zoals de ringweg A10 en de ringlijn van de metro – is in een stroomversnelling terechtgekomen. Naast de Zuidas en Sloterdijk is ook het gebied bij station Lelylaan in Nieuw-West sterk aan het verdichten. De bouwvlek tussen het talud van de ringspoorbaan, de Lelylaan, de nieuwe Willem Frogerstraat en de Schipluidenlaan komt echter al vijftien jaar in gemeentelijke plannen voor. De vastgoedcrisis was één van de vertragende factoren in de herontwikkeling van het plangebied. “Er was bovendien een bestemmingswijziging nodig voor de realisatie van de nu gekozen vorm van huisvesting”, zegt Guido van der Veen, Development Director bij IC Netherlands, ontwikkelaar en eindbelegger van studenten- en starterswoningen op de Nederlandse markt. “Wij richten ons op het bouwen van, ontwikkelen van en beleggen in betaalbare studenten- en starterswoningen.” Met architectenbureau Studioninedots en studentenhuisvester DUWO, waarmee IC Netherlands meerdere projecten heeft gerealiseerd, is een locatieconcept ontwikkeld dat op instemming van de gemeente Amsterdam kon rekenen. “Wij zijn uiterst snel tot elkaar gekomen, waardoor de ontwikkeling van dit gebied is vlotgetrokken. Wij hebben een concept dat uitgaat van de duurzame ontwikkeling van betaalbare huurwoningen voor studenten en young professionals, vaak nog te weinig vermogend om een eerste stap te zetten op de kopersmarkt.” Die woningen zijn er nu te weinig in de studentensteden, waardoor een braindrain dreigt van pas afgestudeerden. Het initiatief voor Little Manhattan komt uit de markt en obstakels worden zoveel mogelijk aan de voorkant van het proces getackeld. “In 2017 staat hier een aantrekkelijk ‘verticaal dorp’ met 590 studentenwoningen en 279 woningen voor young professionals, waarvan het entreeplein met commerciële functies aansluit op de stationspromenade. Vanaf Amsterdam Lelylaan ben je binnen tien minuten op Schiphol of in het centrum.”

‘COMPLEX OOGT NIET ALS HOOGBOUW’

Projectinfo STELKOZIJNEN INTEGRAAL GEPRODUCEERD MET GEVELELEMENTEN De stelkozijnen voor de prefab betonnen gevelelementen van Little Manhattan zijn geproduceerd en geleverd door Recystel en meegestort in het element. De profielen zijn vervaardigd uit honderd procent gerecycled PVC en bij Decomo – de Belgische producent van de gevelelementen – meegenomen in het productieproces. Prefabengineering heeft een hoge vlucht genomen bij Recystel, vertelt technisch adviseur Freek Drop. In totaal gaat het bij Little Manhattan om een duizendtal constructieve gevelelementen, die bij Decomo in Moeskroen integraal worden geproduceerd. “Eerst wordt het stelkozijn meegestort met het buitenblad; dan volgt het isolatiemateriaal en wordt het binnenblad gestort”, aldus Drop. “Het profiel van het stelkozijn is hiertoe special ontwikkeld, zoals wij momenteel ook doen voor de prefabgevel van het Gerechtsgebouw Breda en eerder deden voor bijvoorbeeld studentenhuisvesting De Johanna in Utrecht. Prefabricering neemt een grote vlucht in ons werkproces, met als voordeel dat risico’s in de ontwerpfase worden afgekaart door alle betrokken partijen. Uiteindelijk gaat het in de bouw om de logistiek.” Bij Decomo in Moeskroen wordt om die reden ook het definitieve aluminium kozijn al gemonteerd. Op de bouwplaats in Amsterdam-West wordt de constructieve gevel vervolgens met compleet afgewerkte gevelelementen ‘gestapeld’. “Uitdagend bij Little Manhattan waren de schuine neggekanten van het buitenblad, zo uitgevoerd om de daglichttoetreding in de appartementen te maximaliseren. De kozijnen liggen immers circa dertig centimeter terug in de gevel.”

Aan de basis van het ontwerp van Little Manhattan staat Arie van der Neut, architect bij Studioninedots, een bureau dat zich graag ontfermt over groeilocaties zoals Buiksloterham in Amsterdam en de Tweede Daalsebuurt in Utrecht. De juiste klik was er meteen, zegt hij. “Wij geloven net als IC in dit gebied en zagen ook dat deze vlek moeilijk tot ontwikkeling kwam. Met een bevlogen opdrachtgever kun je snel tot resultaat komen. IC denkt op alle fronten mee – tot op detailniveau. Het stadsdeel heeft ons in onze ideeën ondersteund. Jaap van den Bout van PalmBout Urban Landscapes, stedenbouwkundig supervisor en auteur van het masterplan voor Lelylaan en omgeving, kun je als co-maker beschouwen.” Vooral de maatvoering van het woongebouw en de aansluiting met het nog te herontwikkelen NS- en metrostation Lelylaan waren ontwerptechnische aandachtspunten. De plattegrond van Little Manhattan heeft een u-vorm gekregen, waarbinnen zich een entreeplein bevindt dat zich richt naar de stationspromenade en deels wordt afgesloten met een horecavoorziening. Commerciële ruimten in de plint zijn specifiek gericht op het station om meer levendigheid te creëren. In 3D oogt het ontworpen gebouw als een zorgvuldig samengestelde reeks blokconstructies, waardoor ruimte wordt geschapen in het volume. “Je kunt hier de hoogte in, maar we wilden ook aansluiten op de maat van de buurt, circa dertig meter hoog.” Het complex heeft daarom een ‘kraag’ van elf lagen, waarop ‘torentjes’ zijn geplaatst die tot 73 meter hoogte reiken. De entrees zijn afgewerkt met gevelhoge glaspartijen. “Vanaf de straat oogt het complex daardoor niet als hoogbouw. De naam Little Manhattan sluit daar natuurlijk goed bij aan”, aldus Van der Neut. ›

Een horecavoorziening sluit het entreeplein af.

| 51

AMSTERDAM | Little Manhattan

Prefab gevelelementen met verdiept liggende kozijnen.

‘SLIM BOUWCONCEPT’ De studio’s voor studenten variëren in oppervlakte van 22 tot 37 m²; de woningen voor young professionals hebben een extra kamer en meten 41 m². Alle woningen beschikken over zelfstandig sanitair, een keuken en privé-berging. Voor de bewoners zijn er gemeenschappelijke ontmoetingsruimten en zij betalen een sociale huurprijs met een servicetoeslag voor energie en internet. In de buik van het gebouw bevindt zich een ‘daglichtrijke’ fietsenstalling. Daarnaast wil IC Netherlands een concept voor deelauto's op het complex introduceren. Van der Veen: “Wij willen voor deze doelgroep een state of the art-woonproduct bieden met een sterke branding, maar wel binnen een voor alle partijen haalbaar budget. Little Manhattan wordt daarom ook op innovatieve wijze gerealiseerd. De gevel, opgebouwd uit integraal ontwikkelde prefab betonnen gevelelementen, wordt letterlijk in de fabriek gemaakt.”

De genoemde constructieve gevelelementen zijn gefabriceerd inclusief kozijnen, die circa dertig centimeter terug liggen ten opzichte van de gevel. Van der Neut: “Een slim bouwconcept, dat garant staat voor een snelle realisatie en een presterende gevel. De maatvoering maakt het bovendien mogelijk kleinere appartementen samen te voegen, wanneer nodig. Ook is het gebouw zodanig gematerialiseerd dat het goed te onderhouden is; daarbij is DUWO – verhuurder van de studentenwoningen – intensief betrokken.” Van der Veen: “Met dit project laten wij zien dat je in bouwteam betaalbare en goed geoutilleerde appartementen van circa 40 m² kunt ontwikkelen met een beleggersscope. Wij bieden een betaalbaar alternatief voor de braindrain en geven met Little Manhattan tevens op duurzame wijze vorm aan een versterkte stationsomgeving. De toekomst is aan de eenpersoonshuishoudens en het gehele gebied binnen de Amsterdamse metroring wordt tegenwoordig beschouwd als binnenstedelijk. Het potentieel van deze locatie is nog lang niet benut.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER IC Netherlands BV (verhuurder studentenwoningen: DUWO; verhuurder appartementen young professionals: IC Netherlands) ONTWERP Studioninedots UITVOERING Smit’s Bouwbedrijf BV BOUWPERIODE laatste kwartaal 2015 – tweede kwartaal 2017

R-2015 - Integrale productie van stelkozijnen in gevelelementen Prefabricering voor het Duurzaam, optimaal isolerend en 100% recyclebare kunststof stelkozijnen. Uitermate geschikt voor verwerking in prefab betonnen sandwichelementen.

Perfecte verankering en waterkering gegarandeerd door kant-en-klaar kader Door de instortﬂens hoeft het stelkozijn bij het instorten niet meer te worden voorzien van instortankers. Door unieke proﬁlering van het stelkozijn is de EPDM-slabbe in principe niet meer nodig.

Recystel \ T +31 88 972 25 00 \ info@recystel.nl \ www.recystel.nl

52 |

beperken van risico’s in de ontwerpfase

DEN HAAG | Startstation Erasmuslijn Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Zwarts & Jansma Architecten

Haags Startstation Erasmuslijn is ‘kroon op werk’ De bouw van het Haags Startstation Erasmuslijn (HSE) is in volle gang: het stalen viaduct is met de jaarwisseling gereed, de bouw van kap en sporen is gestart en de ingebruikname is medio 2016 voorzien. ‘HSE’ is de nieuwe, opvallende kophalte van de lightrailverbinding die Den Haag sinds enkele jaren met Rotterdam verbindt en daar aansluit op het metronet. Het lightrailmaterieel van RandstadRail stopt op Den Haag Centraal nu nog op de sporen 11 en 12. Die capaciteit hebben ProRail en NS hard nodig in verband met het zogenoemde ‘spoorboekloos’ rijden. ›

| 53

DEN HAAG | Startstation Erasmuslijn

Om de genoemde treinsporen beschikbaar te maken, wordt aan de oostkant van Den Haag Centraal een nieuw lightrailspoor aangelegd met een lengte van ruim driehonderd meter, op een stalen viaduct dat aan beide uiteinden rust op betonnen landhoofden. De brugconstructie loopt vanaf het Schenkviaduct omhoog en gaat over het Prins Bernhardviaduct heen. De nieuwe kophalte van de E-lijn komt te liggen tussen en half boven het busplatform van Den Haag Centraal en het Nationaal Archief in de Anna van Buerenstraat, waar de perrons op niveau +2 toegang geven tot de vernieuwde stationshal van Den Haag Centraal. “De gekozen ‘plus-tweevariant’ is het resultaat van eerdere consultaties op gemeentelijk niveau”, zegt Edward Ruiter, projectmanager van gedelegeerd opdrachtgever ProRail. “Het was de meest reële optie, omdat een ondergrondse halte te duur bleek en een aanlanding aan de Rijnstraatzijde van het spooremplacement locatietechnisch problematisch.” Het lightrailmaterieel van RandstadRail stopt straks net buiten de nieuwe stationshal. “De kap van de halte loopt door tot in de hal, waardoor de gewenste droogloop wordt gerealiseerd. Tegelijkertijd biedt deze optie visueel en architectonisch de meeste exposure, het is meer dan een passende afronding van dit innovatieve lightrailconcept.”

IN LIJN MET ONTWERP CENTRAAL ProRail is gedelegeerd opdrachtgever namens de gemeente Den Haag, die eerder architect Zwarts & Jansma al selecteerde. “Het omgevingsmanagement is zo proactief mogelijk ingestoken, met een omgevingsmanager vanuit ProRail en overleg met een veelheid aan stakeholders, waaronder uitvoerende partijen. ‘HSE’ is weliswaar niet sec een spoorproject – omdat

54 |

het een lightrailverbinding betreft – maar raakt dusdanig aan onze invloedssferen – denk aan buitendienststellingen van perrons op Den Haag Centraal tijdens de uitvoering – dat ProRail de aangewezen partij is om dit project aan te besteden. Hier is gekozen voor een Engineer & Construct-variant. Wij hebben het ontwerp in samenwerking met de architect nog verdiept, zodat de vormgeving zo gedetailleerd mogelijk aan de aannemer kon worden aangeboden. Het moest een slanke constructie worden, het startstation is in overleg met rijks- en spoorbouwmeester in lijn gebracht met het stationsontwerp van Benthem en Crouwel voor Den Haag Centraal en er is – tussen de twee zijperrons – een lager middenperron ontworpen dat het startstation geschikt maakt voor trams van HTM; zouden die worden omgeleid dan kunnen ze toch op Den Haag Centraal halteren.” De E-lijn is het paradepaardje van de RandstadRail. “En dit startstation is letterlijk en figuurlijk de kroon op het werk”, aldus Ruiter. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER

emeente Den Haag, Dienst Stedelijke G Ontwikkeling

GEDELEGEERD OPDRACHTGEVER ProRail ONTWERP Zwarts & Jansma Architecten UITVOERING BAM (Engineer & Construct) BOUWPERIODE november 2014 – voorjaar 2016

DEN HAAG | Startstation Erasmuslijn

Projectinfo SLANK VIADUCT IS DEELS HALFFABRICAAT RandstadRail bereikt het nieuwe startstation via een 327 meter lang viaduct, een stalen brugconstructie dat vanaf het betonnen landhoofd ter hoogte van Bezuidenhout-West oploopt van 6 meter tot 13 meter hoogte en dat bestaat uit een stalen ligger op een enkele kolommenrij, die het Prins Bernhardviaduct bovenlangs kruist en aanlandt bij Den Haag Centraal. Staalconstructeur NV Iemants (B) is verantwoordelijk voor het ontwerp, de productie en de montage van het viaduct. Om de impact op de omgeving zo klein mogelijk te houden, is het viaduct slank vormgegeven en als stalen draagconstructie opgebouwd met staalplaten die grote overspanningen maken van ongeveer 36 meter en in breedte variëren van 10 tot 16 meter. Hierdoor moet de ruimtelijke impact op de omgeving worden beperkt. “Mede vanwege de dichtbebouwde omgeving en het smalle bouwterrein is gekozen voor deelassemblage in onze fabrieken in Balen en Arendonk”, vertelt projectleider Geert-Jan van Nistelrooij. “Het viaduct is in 45 onderdelen, waarvan de grootste 37 bij 6 meter meet, gelast in de fabriek en daar voorzien van een coating. Die onderdelen worden met speciaal transport just-in-time naar Den Haag vervoerd, op locatie gehecht en in elkaar gelast en op hun plaats gebracht, waarna de viaductdelen nog worden verzwaard met beton en worden geconserveerd.”

De deelassemblage op locatie resulteert in drie dekdelen, waarvan dek B (66 meter lang) over het Prins Bernhardviaduct heen op zijn plaats moest worden geschoven. In augustus is dek A, een achthonderd ton wegende gevaarte daartoe in 48 uur 140 meter verplaatst, in samenwerking met transportspecialist Mammoet. “In november 2015 zijn wij gestart met de laatste 25 procent van het viaduct – dek C – van het landhoofd naar dek B toe. Voor de kerst lagen de laatste brugdekken op hun plaats; in januari en februari zijn nog enkele las- en conserveringswerkzaamheden uitgevoerd.” In de tussentijd is op de geplaatste viaductdelen de opbouw van de kap, het aanleggen van de sporen en de installatie van kabels en leidingen gestart. “Zoals je begrijpt is omgevingsmanagement in dergelijke projecten van groot belang. Wat opviel is hoe een veelheid aan stakeholders hier krachtig samenwerkte, van de gemeente, ProRail, de architect tot uitvoerende partijen.”

| 55

Orion Speciale Technieken EU BV Bijzondere technieken onder één dak, waar specialistische bouwen infratechnieken samenkomen, zo kan men Orion Speciale Technieken EU het beste typeren. Deze bijzondere technieken bestaan onder andere uit: Verwerken van gietasfalt op parkeerdaken, hellingbanen en bedrijfsvloeren; Aanleggen en herstellen van vloeistofdichte voorzieningen; Betonreparaties, scheuren injecteren en conserveren van betonconstructies. Alle werkzaamheden worden uitgevoerd conform gecertiﬁceerde methodieken, als: NEN-ENISO 9001:2008, VCA-Petrochemie en BRL 3201 en BRL 7700. Bij Orion zijn wij voortdurend bezig nieuwe innovatieve oplossingen te ontwikkelen om zo klantgerichte totaaloplossingen te kunnen bieden.

Specialist in bijzondere technieken

· Betonreparatie en Injectietechnieken · Vloeistofdichte voorzieningen · Gietasfalt afwerkingen · Coatingsystemen · Kelderafdichtingen · Voegovergangen · Voegvulsystemen Rasﬂex/Roﬂex

Postbus 3551, 4800 DN Breda - M: 06-53297116 - T: 076-5797430

www.orionspecialetechnieken.nl

ROOSENDAAL | Primark DC

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Orion Speciale Technieken

De naden tussen de systeemwanden zijn waterdicht en brandveilig De naden tussen de staalconstructie en de betonnen systeemwanden van de Primark moeten – conform regelgeving – brandveilig worden gedicht. Aanvankelijk wordt gedacht dat dit probleem kan worden opgelost met kit. Als blijkt dat kit niet aan de gestelde eisen kan voldoen, wordt de specialistische hulp van Orion Speciale Technieken ingeschakeld. Orion Speciale Technieken voorziet de naden eerst van een rugvulling en vult de naden vervolgens met een Thixotrope betonmortel. Deze mortel is enigszins plastisch en daarmee ook geschikt om verticale naden te dichten. Hiermee is echter niet gezegd dat het probleem ‘even snel’ kan worden opgelost. “De naden tussen de betonnen systeemwanden zijn 20 m hoog”, vertelt Rob van den Boer, commercieel directeur van Orion. “Deze moesten eerst gereinigd worden en vervolgens moest met een pomp de mortel in de naden worden gespoten. We hebben vanuit een hoogwerker alle naden van boven naar beneden afgewerkt. Een tweede specialisme is het ondersabelen of ondergieten van de staanders en kolommen, inclusief de kopen voetplaten van de staalconstructie. Het werken op 20 m hoogte met een schaarhoogwerker is een behoorlijke uitdaging.”

Het dichten van naden is één van de vele bijzondere technieken die Orion beheerst. Regelmatig wordt haar hulp ingeroepen voor betonreparaties aan wanden en constructies. Ook voor vloeistofdichte voorzieningen weten opdrachtgevers haar te vinden. Denk hierbij maar aan milieustraten en vloeren in de petrochemie. En dan zijn er nog de vele parkeerdaken en hellingbanen die Orion voorziet van een extra laag, zodat de helling antislip wordt en een langere levensduur heeft. “Door een gietasfaltsysteem aan te brengen, kan de asfalthelling na een afkoelingsperiode van acht uur direct worden gebruikt en is de levensduur met minimaal tien jaar verlengd”, vertelt Van den Boer. “Desgewenst kunnen we deze extra laag ook van verwarming voorzien.” Alle werkzaamheden worden uitgevoerd met ISO-certificatie en getoetst onder BRL 3201 en BRL 7700. ❚

| 57

THEMA | ARCHITECT@WORK

ARCHITECT @WORK THE NETHERLANDS

ARCHITECT@WORK 2016 STAAT IN TEKEN VAN ARCHITECTUUR EN WATER ARCHITECT@WORK heeft een schitterend 2015 achter de rug. Alle internationale edities waren een succes en dus kijkt men reikhalzend uit naar wat 2016 brengt. 2016 wordt een belangrijk jaar, nu de tweejaarlijkse editie in Rotterdam op de kalender staat en het indrukwekkende rijtje organisaties uitgebreid wordt met nieuwe edities in Rome en Istanbul… Ook al is het nog een aantal maanden wachten tot ARCHITECT@WORK Rotterdam (14 – 15 september) voor de zesde keer wordt georganiseerd, een eerste vooruitblik is al aan de orde. Een aantal belangrijke beslissingen is immers genomen, waaronder de bepaling van het thema: ‘Architectuur en Water’. “De internationale edities, met schitterend scorende eerste organisaties in Kopenhagen en Wenen, bevestigden in 2015 allemaal hetzelfde: het in 2003 gelanceerde concept, dat al sinds 2005 loopt onder het door Creative Fo(u)r ontworpen standenconcept, blijft bekoren”, stelt Group Exhi-

58 |

bition Manager Nathalie Sandra. “De cijfers uit de diverse enquêtes bevestigen keer op keer dat zowel standhouders als bezoekers zich prima voelen bij de huidige aanpak. Naast het bepalen van het nieuwe thema, werd al een aantal andere knopen doorgehakt. Architectenweb verzorgt opnieuw het seminarprogramma en Materia presenteert de tentoonstelling ‘Wonders of Water’. Daarnaast wordt er een vervolg gebreid aan de ‘Online Product Directory’ by Archello.” ARCHITECT@WORK vindt plaats op 14 en 15 september in Rotterdam Ahoy. Meer informatie is te vinden op www.architectatwork.nl ❚

THEMA | ARCHITECT@WORK

| 59

THEMA | ARCHITECT@WORK

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Kingspan Insulation B.V.

Minimale gevelisolatie,

maximaal rendement

60 |

THEMA | ARCHITECT@WORK

De Markthal en het nieuwe hoofdkantoor van Eneco in Rotterdam zijn mooie voorbeelden van projecten waarin al in de ontwerpfase rekening is gehouden met de uitstraling van het pand, in combinatie met een optimale installatie van de vliesgevel. In beide projecten is gekozen voor de toepassing van Kingspan Kooltherm® K15 vliesgevelplaten; hoogwaardige resol hardschuim isolatieplaten met een vezelvrije kern, met een lambdawaarde vanaf 0,020 W/m·K. In vliesgevels is de ruimte voor isolatie vaak beperkt. Kingspan Insulation B.V. speelt hierop in met de Kingspan Kooltherm® K15 vliesgevelplaten, waarmee met een zeer dunne isolatieplaat een zeer hoge isolatiewaarde kan worden behaald. Tijdens ARCHITECT@WORK toont het bedrijf haar vliesgevelplaten ‘versie 2.0’ aan architecten, ontwerpers en projectontwikkelaars, vertelt marketingmanager Léon van Maurik. “De afgelopen maanden hebben we ons Kooltherm® K15 systeem flink onder handen genomen. Daarbij hebben we onder andere gekeken naar de verwerkbaarheid van het product. We hebben een aantal aanpassingen doorgevoerd, met name met betrekking tot het trainingsprogramma voor monteurs en de beschikbare montage-informatie. Niet alleen gevelbouwers, maar ook architecten en aannemers kunnen hiermee hun voordeel doen.”

met rechte kanten, in een afmeting van 1.200 x 600 mm. De platen – met diktes vanaf 45 mm tot en met 120 mm – hebben een lambdawaarde van 0.020 W/m·K. De platen zijn geproduceerd onder de hoogst mogelijke kwaliteitseisen en zijn hiertoe bekroond met een CE-markering. Als één van de weinige hardschuim isolatieplaten beschikken de isolatieplaten bovendien over een DUBOkeur milieucertificaat. De platen zijn licht van gewicht en eenvoudig en snel te verwerken.”

EENVOUDIG TE VERWERKEN

De Kingspan Kooltherm® K15 vliesgevelplaten beschikken over een zeer hoge brandklasse, namelijk Euroklasse B-s1, d0. “Daarbij zijn de platen zeer duurzaam”, aldus Van Maurik. “De isolatieplaten hebben de hoogst mogelijke score behaald volgens de ‘Green Guide to Specification’, namelijk A+. Deze score is gebaseerd op de levenscyclusanalyse van het product én levert een bijdrage aan het behalen van BREEAM International-certificering op een gebouw.”

Door hun hoge isolatiewaarde en waterkerende laag zijn de Kingspan Kooltherm® K15 vliesgevelplaten uitstekend toe te passen als isolatielaag in alle soorten vliesgevels, vertelt hij. “Doordat de gevelplaten standaard worden geleverd met een gesloten zwarte aluminiumfolie aan de buitenzijde, vormen zelfs gevelsystemen met open voegen geen probleem. De vliesgevelplaten zijn standaard verkrijgbaar

De zwarte afwerking aan de zichtzijde doet tevens dienst als waterkerende laag, vertelt van Maurik. “Dit biedt voordelen voor aannemers, die bij de montage van de gevelplaten één arbeidsgang – namelijk het waterdicht afwerken – kunnen overslaan.”

DUURZAAM

SLANK In hal 1, stand 159 wordt het vliesgevelsysteem van Kingspan Insulation B.V. niet alleen fysiek getoond, verwerkt in een toepassing, maar illustreren verschillende schermen ook de toepassingsmodelijkheden van het product. “Daarnaast worden op de schermen de slimmigheden van de vliesgevelplaten inzichtelijk gemaakt”, vertelt Van Maurik. “Evenals de voordelen om voor een slank product te kiezen. Want met de Kingspan Kooltherm® K15 vliesgevelplaten kan tot zeker 37 procent slanker geïsoleerd worden dan met andere gangbare vliesgevelproducten.” Een dunnere, hoogwaardige isolatie leidt tot meer vierkante meters binnenruimte, wanneer op dezelfde rastermaten wordt gebouwd, vertelt hij. “Dit vertaalt zich direct in een hogere huurprijs of verkoopwaarde van het pand. Bovendien, hoe dunner de muren, hoe meer daglicht er naar binnen stroomt. Een paar centimeter dunnere gevel zorgt al voor significant meer daglichttoetreding. Naast het feit dat hiermee bespaard kan worden op verlichting, verhogen hierdoor het comfortgevoel én de productiviteit van mensen.” Kijk voor meer informatie op www.kingspaninsulation.nl ❚

| 61

IF YOU CAN DREAM IT, WE CAN BUILD IT UTILITEITSBOUW / WONINGBOUW /

RESTAURATIE / RENOVATIE /

PROJEC TONT WIKKELING

WWW.DUPRIE.NL

TELEFOON 071 52 22 919 / EMAIL

DU PRIE REALISEERT CREMATORIUM DUIN- EN BOLLENSTREEK

Met cero realiseert u een gevelpanorama met indrukwekkende dimensies. En natuurlijk telt niet alleen de grootte, maar ook de technische details moeten kloppen. Verzonken vloerrails voor barriÃ¨revrij wonen, optimale isolatie en inbraakwerendheid: alles tot in perfectie op elkaar afgestemd. Wij noemen het nieuwe binnenbuiten. www.cero.systems

info@duprie.nl

THEMA | ARCHITECT@WORK

INNOVATIEF SCHUIFSYSTEEM HAALT BUITEN NAAR BINNEN Geen enkel product in de branche is zo vaak bekroond door de design-vakjury als cero, het revolutionaire product van Solarlux. Cero won al drie wereldwijd gerenommeerde designprijzen: de iF Gold Award, de ICONIC Award Best of Best in de categorie gevel en de German-Design Award. Cero is de evolutie van het venster. Het combineert puur minimalisme en technische perfectie met flexibel systeemdesign. Met het schuifsysteem krijgt transparantie een nieuwe dimensie. De kozijnprofielen worden volledig verdekt ingebouwd; de geïsoleerde aluminium systeemprofielen zijn slechts 34 mm breed. Maximaal 15 m² glasoppervlakte is mogelijk, tot 6 m hoog en 4 m breed. Dankzij de elektrische aandrijving worden de schuif elementen met een gewicht tot 1.000 kg eenvoudig geopend en gesloten. Maar ook handbediend schuiven de wanden moeiteloos ter zijde. De diversiteit aan inbouwmogelijkheden is indrukwekkend: de glazen elementen kunnen in het bouwkundige schuiven, maar ook hoekoplossingen in volglasoptiek of geheel vrijstaande oplossingen zijn mogelijk. In combinatie met de drempelloze overgangen van binnen naar buiten ontstaat een onvergelijkbare ruimte en ambiance.

Door de mix van royale raamoppervlaktes en filigrane profielen wordt de omgevingscontext een deel van de architectuur.

TECHNISCHE PERFECTIE Met het cero schuifsysteem worden diverse technische vereisten gecombineerd. De geïntegreerde gecontroleerde ontwatering zorgt voor interne ventilatie en voorkomt eventuele condensvorming. De roestvrijstalen loopwagens zijn in de profielen geïntegreerd en middels reinigingsborstels beschermd voor vervuiling. Zo blijft het schuif systeem langdurig eenvoudig en licht te bedienen. Cero voldoet ook aan de eisen van veiligheid: het systeem is gecertificeerd conform de huidige standaard voor inbraakwerendheid door het test instituut Velbert (VIP) met weerstandklasse RC2. Het product is beschikbaar in drie varianten: cero 1 is een ongeïsoleerd systeem en cero 2 en 3 betreffen geïsoleerde varianten voor respectievelijk twee- en drievoudige beglazing.

FAMILIEBEDRIJF MET VISIE EN TRADITIE Cero is een product van Solarlux, een Duits familiebedrijf, dat ruim dertig jaar succesvol invulling geeft aan de binnen-buiten geveldimensie van de architectuur. De visie van Solarlux is sinds het ontstaan gericht op moderne passieve Solar-architectuur, een manier van bouwen waarbij natuurlijk zonlicht evenals warmte energetisch gebruikt worden. Kijk voor meer informatie op cero.systems ❚

| 63

THEMA | (semi) Permanente huisvesting & Modulair bouwen

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Directbouw

'Semipermanente bouw steeds interessanter' De vraag naar tijdelijke huisvesting beweegt qua kwaliteit meer en meer in de richting van permanente bouw. Daarnaast worden van overheidswege de eisen steeds hoger. Dankzij een goede staat van dienst op het gebied van arbeids- en faalkostenreductie, alsmede de toenemende herbruikbaarheid van bouwdelen, kunnen de in eigen beheer geproduceerde maatwerkunits van Directbouw een goede prijs-kwaliteitverhouding overleggen, aldus directeur Gert Plas. “Wij kunnen bovendien de rol van coördinerend aannemer op ons nemen, van het papierwerk tot aan de turnkey oplevering.”

Directbouw is in 1955 opgericht als fabrikant van tijdelijke huisvesting, kantoorunits en noodlokalen en biedt daarnaast advies, ontwerp en verhuur aan van modulaire bouwsystemen. “Ons aanbod beweegt zich tussen eenvoudige kantoorunits en volledige tijdelijke huisvesting voor bedrijven, scholen en zorginstellingen.” Voor de laatste sector introduceerde Directbouw bijvoorbeeld een modulair concept dat de gewenste scheiding van wonen en zorg vereenvoudigt. Dit concept gaat uit van het principe van ‘omkeerbaar bouwen’. “Flexibel vastgoed is immers gewenst in de zorgsector, om de continu wijzigende regelgeving en daaropvolgende zorgvisies toekomstbestendig te kunnen aanvatten.”

64 |

tingsunits die voor diverse doeleinden gebruikt kunnen worden, van noodgebouw tot tijdelijk kantoorpand. De CabinConcurrent daarentegen is meer een prijsvechter – opgericht voor de bouwen havenindustrie. Directbouw, dat wij in 2013 overnamen, produceert zelf tijdelijke huisvesting, waardoor – naast standaardproductie – volledig naar wens van de klant maatwerk geleverd kan worden.”

DIVERSITEIT

INTEGRAAL HERBRUIKBARE GEBOUWEN

‘Ontzorgen en borgen’, is het credo bij opdrachtgevers met een hoog eisenpakket, zoals zorgorganisaties, kinderdagverblijven en het COA. Dit zijn groeimarkten voor Directbouw, maar de modulair bouwer met vestigingen in Klundert en Coevorden houdt het aanbod graag breed, om redenen van continuïteit. “Wij hechten aan een strategie op basis van meerdere labels. Wij coveren met ondersteunende merken als Primakabin en De CabinConcurrent een groot deel van de markt”, zegt Plas. “Ook hebben wij een vestiging in Duitsland, een belangrijk exportland: E-Rent Raumsysteme. Wij hechten grote waarde aan interne diversiteit. Primakabin biedt hoogwaardige tijdelijke huisves-

Die units bestaan altijd uit een betonvloer met een stalen frame; de invulling en afwerking wordt zoveel mogelijk vraagspecifiek vormgegeven, ook qua dienstverlening. Zo heeft Directbouw een belangrijke klant aan verschillende ambulanceposten in Nederland. “Die hebben behoefte aan hoog genormeerde, flexibele huisvesting die intensief gebruikt kan worden en van alle gemakken is voorzien”, zegt Plas. Sinds eind maart maakt UMCG Ambulancezorg gebruik van een nieuwe huisvesting bij Emmen. Om het gebouw een passende uitstraling te geven in de landelijke omgeving, is de buitenzijde voorzien van houten delen. De ambulancepost is 24 uur per dag in

THEMA | (semi) Permanente huisvesting & Modulair bouwen

gebruik en is daarom voorzien van slaapkamers, een woonvertrek, sanitair- en kleedruimten en een ambulancegarage. “Op maat van de klant wordt het gebouw van een passende uitstraling voorzien en turnkey opgeleverd; ook hebben wij het nutswerk gecoördineerd.” Voor snackbarketen Febo heeft Directbouw een tijdelijk restaurant gerealiseerd bij het Olympisch Stadion in Amsterdam. De ruimte wordt gebruikt in afwachting van definitieve nieuwbouw, maar heeft een ‘permanente’ uitstraling. Het 108 m² grote, onderscheidende gebouwtje dat veel wegheeft van een Amerikaanse diner, voldoet aan alle bouwkundige eisen en klantspecifieke eisen van Febo, waaronder grote glasoppervlakken en een foodsafe-werkomgeving. Het gebouw zal in Haarlem integraal door Directbouw en Febo worden hergebruikt en uitgebreid. “Sowieso zijn betonvloer en stalen frame altijd herbruikbaar. Dergelijke units hebben dus niet alleen een goed en flexibel businessmodel, ze zijn ook nog eens uiterst duurzaam. De sterke punten van prefab productie – het weghalen van arbeid van de bouwlocatie en verminderde faalkosten – worden hier dus ondersteund door duurzaam hergebruik van een architectonisch en kwalitatief hoogstaand gebouw”, besluit Plas. ❚

'Herbruikbare units hebben niet alleen een goed en flexibel businessmodel, ze zijn ook nog eens uiterst duurzaam'

| 65

THEMA | (semi) Permanente huisvesting & Modulair bouwen

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | NEZZT

NIEUWE SPELER VOOR WONINGBOUW SPEELT IN OP ‘DYNAMISCHE VRAAG’ ‘Van bezit naar verbruik’ is een veelgehoord begrip uit de moderne deeleconomie: jongere generaties gaan steeds gemakkelijker om met het delen van bijvoorbeeld muziek of auto’s. Ook de traditioneel op ‘hardware’ gerichte woningbouwsector maakt nu kennis met deze ontwikkeling. Het antwoord? NEZZT. “Een nieuw woonconcept dat meegroeit met de samenleving of krimpt als het nodig is”, zegt marketingmanager Dennis Bol. “NEZZT bouwt dynamisch en duurzaam. Met ruimte om te kiezen voor verandering, verplaatsing of volledige teruggave.” “De omlooptijd van woonbehoeften wordt steeds korter in deze dynamische samenleving – zowel van individuen als van doelgroepen”, aldus Bol. “Momenteel is de groei van eenpersoonshuishoudens en de statushouder bijvoorbeeld katalysator voor flexibele woonbehoeftes van woningcorporaties, maar je kunt vandaag de dag niet meer

66 |

zeggen: ik maak iets en dat wordt over veertig jaar nog op dezelfde manier gebruikt. Opdrachtgevers en eindgebruikers willen dat gewoonweg niet meer. Wonen is onderdeel van je identiteit en je persoonlijke ontwikkeling en bezit is daarbij steeds minder belangrijk.” Tegelijkertijd groeien de technische mogelijkheden van modulaire bouw.

Het kan dus slimmer. De veronderstelde dynamische behoefte van de woonconsument vraagt volgens Bol om een revolutionaire benadering van het bouwproces, ontwerp en engineering, samenwerkingsvormen en klantbenadering. “De Meeuw, toonaangevend in aanpasbare en flexibele bouwconcepten en diederendirrix architectuur en stedenbouw bundelden daarom hun krachten. Zij stelden zich de vraag: welke variatie in woonmodules is minimaal nodig om maximaal aan de dynamische woonbehoefte tegemoet te komen? Dynamisch bouwen volgens NEZZT is revolutionair als woningconcept, gebaseerd op een aantal slimme, goed doordachte woonmodules waarmee nagenoeg elke denkbare woning te bouwen is.

THEMA | (semi) Permanente huisvesting & Modulair bouwen

Het maakt niet uit of de opdrachtgever een belegger, ontwikkelaar, woningcorporatie of particulier is en of het grondgebonden dan wel gestapelde bouw betreft. NEZZT is dynamisch bouwen, met variabele indelingen, afwerkingsmogelijkheden en installatietechnische flexibiliteit. De productiezijde hebben wij intern al gecoverd met onze vaste partners; de technische en architectonische mogelijkheden, alsmede de levensduur van modulaire gebouwen, zijn anno 2016 geen issue meer.”

FLEXIBEL CONCEPT Alleen de vraagzijde is belangrijk, zegt Bol. “De bouwmaterialen zijn voor ons alleen nog een grondstoffenbank. Wij zijn toekomstbouwers. En als gebruik belangrijker is dan bezit en flexibele invulling van woningbouwconcepten steeds belangrijker wordt, kun je niet langer statisch bouwen.” Het traditionele woningaanbod slaagt er onvoldoende in om deze dynamische woonvraag te beantwoorden, stelt Bol, en er is een dringend tekort aan passende woningen. “Dat is geen tijdelijk fenomeen, maar een voortschrijdende ontwikkeling. Er is steeds vaker een acute behoefte aan woningen van de juiste omvang op de juiste plek, met de juiste indeling, het juiste

comfort en design. NEZZT sluit hierop aan. NEZZT wijzigt, groeit, krimpt, verplaatst.”

‘SLOOP IS OVERBODIG’ Bol benadrukt nogmaals dat NEZZT op het vlak van techniek, opdrachtgeverschap, woonvorm en/of gebouwgebruik eindeloze configuratiemogelijkheden biedt. “Ook op het gebied van contractvormen zoals huur en lease opent NEZZT

nieuwe deuren. Het onderscheid met traditionele conceptuele bouw? In de basis is exact hetzelfde mogelijk. Maar met NEZZT bouw je echt, met ruimte om te kiezen voor verandering, verplaatsing en zelfs volledige teruggave. NEZZT ademt mee met de woonbehoefte. Als de situatie verandert, hoeft er niet meer gesloopt te worden. NEZZT is eindeloos aanpasbaar en blijvend inzetbaar. Een hele goede, duurzame gedachte.” ❚

| 67

THIS IS NEZZT

NEZZT bouwt dynamisch, met ruimte om te kiezen voor verandering, verplaatsing of zelfs volledige teruggave. NEZZT groeit dus mee met de samenleving of krimpt als dat noodzakelijk is. De volgende stap in wonen, met ongekende mogelijkheden. Eindeloos aanpasbaar en blijvend inzetbaar. Klaar voor de volgende bewoner, klaar voor de volgende levensfase, klaar voor de volgende locatie. Dit is het nieuwe wonen. THIS IS NEZZT.

NEZZT.NL

C VA

Een greep uit onze openstaande vacatures:

Montageleider Staalbouw

Montagemedewerker Staalbouw

Projectcontroller

Meewerkend voorman coating Staalbouw

Calculator Bouw en Staalbouw

Werkvoorbereider/Aankoper Bouw

Zin om bij ASK Romein te werken? Kijk op www.ask-romein.nl/vacatures.

ASK ROMEIN BV

Belder 101, 4704 RK Roosendaal, Nederland ❘ info@ask-romein.com ❘ www.ask-romein.nl

Icopal Duurzame dakoplossingen

Bouwen of renoveren? Duurzaamheid loont. Voor elk dak heeft Icopal een waterdichte en duurzame oplossing die bijdraagt aan een betere leefomgeving. De lagere kosten op de lange termijn, minder onderhoud, een langere levensduur en waardestijging van het gebouw maken de investering meer dan waard. We onderbouwen uw investering graag met een exploitatiebegroting. Wat houdt u nog tegen? www.icopal.nl

Om onze groei te ondersteunen zijn we op zoek naar nieuwe medewerkers.

GAAT ALS GERENOMMEERDE STAAL- EN TOTAALBOUWER GEEN UITDAGING UIT DE WEG.

TU A

ASK ROMEIN

THEMA | (semi) Permanente huisvesting & Modulair bouwen

Tekst | Koen Mortelmans Beeld | Algeco

Kantooromgeving TvBastards bevordert creativiteit Zowat elk televisiekanaal zendt een eigen programma uit over woningbouw en wonen. Maar hoe de programmamakers zelf zijn gehuisvest, blijft meestal verborgen. Maar niet voor Stedenbouw, dat een kijkje mocht nemen achter de schermen van TvBastards.

TvBastards is het interne productiehuis van Medialaan, de koepelorganisatie boven onder meer VTM, 2BE, Vitaya en QMusic. Het maakt een brede waaier aan televisieprogramma’s, van ‘soaps’ zoals Familie en documentaires zoals De Kroongetuigen, tot avontuurlijke spelprogramma’s zoals Wauters vs Waes en studioshows waarin beleving centraal staat, zoals Het Lichaam van Coppens. Het is een plaats waar creatieve geesten elkaar ontmoeten, ideeën uitwisselen en audiovisuele content ontwikkelen en produceren. Dit soort activiteiten verloopt het vlotst in een omgeving die dit stimuleert. Daarom bestelde TvBastards voor zijn recente uitbreiding een negentigtal ‘modulaire units’ bij Algeco. “We kozen Algeco omdat we er een grotere flexibiliteit ondervinden dan bij andere aanbieders”, zegt Geert Feremans, technisch manager van TvBastards. “Onze medewerkers konden afzonderlijk kiezen voor bijvoorbeeld een extra deur, een deur op een andere plaats of een langer of hoger raam.”

FLEXIBILITEIT GROTE TROEF “Deze flexibiliteit zit ingebakken in het concept”, legt Erik Schrevers uit, supply chain manager voor Noord-Europa bij Algeco. “De basis is een stalen frame van zes bij drie meter, met vier kolommen en een geïsoleerde daken vloerplaat. De wanden bestaan uit sandwichplaten in multiplex met een isolatielaag in rotswol.” Het in de panelen verwerkte berkenhout is afkomstig uit duurzaam beheerde en FSC-gecertificeerde bossen in Letland. “We kunnen het schrijnwerk volledig op maat in de wanden integreren en de modules in de lengte en de breedte of met een kopse zijde tegen een langszijde koppelen. Dit houdt onder meer in dat we ook erg grote ruimten kunnen realiseren, door modules zonder wanden aan elkaar te koppelen.” De grootste ‘zaal’ die Algeco al voor een klant bouwde bestaat uit wel twintig units, samen goed voor 360 m². De modules kunnen ook op elkaar gestapeld worden, tot drie niveaus hoog. “Met een spouw ertussen, om de geluidsisolatie te verzekeren.”

TEVREDEN De gebruikers kunnen de modules voor diverse functies inzetten. “Als kantoor, maar net zo goed

70 |

THEMA | (semi) Permanente huisvesting & Modulair bouwen

De modules bij TvBastards zijn decoratief afgewerkt met hout.

De modules kunnen tot drie niveaus hoog worden gestapeld.

als kantine, vergaderzaal of atelier”, vertelt Schrevers. “Bij onze klanten zijn ook heel wat aannemers, die de flexibele modules inzetten als werfkeet. Bij TvBastards lagen de verwachtingen natuurlijk anders. Een creatieve omgeving betekent niet alleen het nodige daglicht, maar ook andere prikkels. De modules kunnen aangevuld worden met bijvoorbeeld een glazen pui of met een decoratieve gevelbekleding. Bij TvBastards is

dit een sfeervolle houten bekleding. Het is uiteraard net zo goed mogelijk het standaarduitzicht te behouden, witgrijs – RAL 7.035 – met een rode bies." Niet alleen zijn de medewerkers van TVBastards erg tevreden over hun nieuwe huisvesting, ze stellen ook regelmatig vast dat bezoekers erg verbaasd zijn wanneer ze vernemen dat de gebouwen in Boortmeerbeek zijn opgetrokken uit ‘simpele’ units.

NUTSLEIDINGEN Alle nutsleidingen zijn vooraf verwerkt achter de verlaagde plafonds. “Om het eenvoudig te houden, werkt ook de verwarming op stroom. Een elektriciteitskabel en een darm naar de

waterleiding zijn snel gelegd, maar aardgas zou wat anders zijn. En voor de toiletten kunnen we modules met de nodige septische tanks leveren.”

VERHUUR Algeco verkoopt wel units, maar verhuur is de corebusiness. “Dan gaat het al om klanten die de units langer dan tien jaar willen gebruiken. Wij halen de units na de verhuurperiode weer op en knappen ze wanneer nodig op. Dat doen we in Beringen, waar we al sinds 2008 zijn gevestigd. De stalen frames zijn in principe onverslijtbaar, maar de wanden, het schrijnwerk, de vloerbekledingen en de verlaagde plafonds vervangen we naargelang de nood daartoe zich voordoet.” ❚

| 71

WONINGBOUW

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling

‘Wonen op een geweldige plek’

Vijftigplussers kiezen voor ruimte en comfort De artist impression verraadt nu al de charmes van de Parel aan de Schie. Het appartementencomplex met zijn markante, ronde gevel is opgetrokken in rood metselwerk met bijzondere verbanden. Via de grote raampartijen kijken bewoners straks uit op de Schie, terwijl ze op een steenworp afstand wonen van het monumentale centrum van Delft. De weg ernaartoe was lang. Het eerste contact tussen de gemeente Delft en Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling is in 2009. Op het perceel staat dan nog een CWI-gebouw in tachtigerjarenstijl, een dissonant in zijn monumentale omgeving. Kan Van Mierlo hiervoor een andere bestemming bedenken? In 2011 tekenen de partijen de samenwerkingsovereenkomst, een jaar later wordt het bestemmingsplan aangepast en in 2015 start de bouw. Het definitieve ontwerp bevat dan veertien luxe appartementen, waaronder één penthouse.

WIJZIGEN EN AANPASSEN Dit is het voortraject in a nutshell, maar ontwikkelingsmanager Raymond van der Kruk van Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling kan verzekeren dat het een intensief traject is geweest waarin stedenbouw, stadsbouwmeester, commissie Welstand en belangengroepen een rol hebben gespeeld. Het neoklassieke ontwerp met Franse balkons verandert dan stap voor stap in een modern ontwerp met rode steen en grote raampartijen. Als de woningen toch niet blijken aan te slaan, wordt het aantal appartementen teruggebracht van achttien naar veertien – grotere – appartementen. Dan verloopt de verkoop met succes.

72 |

DELFT | Parel aan de Schie

WONING OP MAAT Deze succesformule wordt in samenspraak met de doelgroep – vijftigplussers – ontwikkeld. “Als een geïnteresseerde afhaakte, vroegen we hem wat hij anders had gewild”, vertelt Van der Kruk. “Dat was vrijwel altijd de grootte van het appartement en het balkon. De koper bracht al zijn woonwensen in kaart, die wij vervolgens verwerkten in een woning op maat. Zo ontstonden veertien unieke appartementen, volledig naar smaak ingedeeld, met een oppervlakte van 100 tot 170 vierkante meter.” Daarbij kunnen de bewoners kiezen uit nogal wat luxe faciliteiten, zoals domotica. Met het Somfy-systeem kunnen zij bijvoorbeeld verlichting, zonwering en verwarming op elkaar afstemmen via een app.

DUURZAAM EN BIJZONDER De appartementen zijn bovendien behoorlijk duurzaam. De gemeente Delft eiste dat de Parel aan de Schie vijftien procent duurzamer presteert dan de landelijke norm. “Dat hebben we gerealiseerd door goede isolatie, zonnepanelen en lagetemperatuurverwarming in alle appartementen”, vertelt Van der Kruk. De buitenkant van de Parel kenmerkt zich door allerlei markante

elementen. Zo vormt het toegepaste witte prefab beton een fris contrast met het metselwerk. De stalen V- kolommen op de begane grond, die de uitkraging van 1,5 m ondersteunen, bezorgen het pand een lichtvoetige uitstraling. Van der Kruk: “Het uiteindelijke resultaat geeft ons een kick. Als de bewoners straks vanuit de ronding over de Schie kijken, is het alsof hun woning op het water is gebouwd. De Parel aan de Schie is een fantastisch gebouw op een geweldige plek.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Van Mierlo Planontwikkeling B.V. - Maasdijk ARCHITECT Bureau voor Stedebouw en Architectuur Wim de Bruijn AANNEMER Van Mierlo Bouwprojecten B.V. - Maasdijk ADVIES WolfDikken - Wateringen CONSTRUCTEUR DEJA - Nootdorp BOUWSOM € 2.900.000 BOUWPERIODE januari 2015 – augustus 2016

| 73

NIJMEGEN | Portiekflats Hatert

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Hendriks Bouw & Ontwikkeling

Groot onderhoud 240 portiekflats Hatert in Nijmegen

‘Gefaseerde aanpak waarbij bewoners precies weten waar ze aan toe zijn’

Tegelijkertijd met het groot onderhoud worden aan de 240 portiekwoningen in de wijk Hatert in Nijmegen enkele aanpassingen doorgevoerd om het wooncomfort van de appartementen te verbeteren. De tien gebouwen krijgen een nieuw gevelbeeld. Opdrachtgever Talis wil dat de bewoners hier ook de komende jaren prettig kunnen blijven wonen. De werkzaamheden maken de woningen mooier, duurzamer, veiliger en werden in een ‘Design & Build’-opdracht bij Hendriks Bouw & Ontwikkeling neergelegd. Het bedrijf won de aanbesteding op basis van economisch meest voordelige aanbieding met daarnaast een hoge score voor het tegemoetkomen aan de bewonerswensen, vertelt projectleider Tjeerd van de Put. “Onze opdrachtgever, woningcorporatie Talis, had een lijst met bewonerswensen opgesteld. Aan die wensen waren punten gekoppeld. Dat waren zaken die naast een aantal vaste werkzaamheden aanvullend uitgevoerd konden worden, binnen het gestelde budget uiteraard.” Binnen de ‘Design & Build’-opdracht vielen niet alleen het groot onderhoud, het ontwerp en de voorbereiding ervan – inclusief het vergunningentraject – maar ook de bewonerscommunicatie. “Erg belangrijk voor Talis, want tijdens het onderhoud blijven de bewoners in de woningen wonen. En daar is veel aandacht aan besteed”, zegt hij. “We hebben drie modelwoningen gerealiseerd en vervolgens kijkavonden georganiseerd. Op verzoek van de bewoners voeren we de werkzaamheden in één stroom uit – dat biedt wat meer rust en overzicht. Verder is er gekozen voor een gefaseerde aanpak waarbij de bewoners precies weten waar ze aan toe zijn. Er zitten tussen de verschillende werkzaamheden periodes om even tot rust te komen.” Gezien de strakke planning – de gunning vond plaats eind juni 2015 en de oplevering is voor Kerstmis van dit jaar voorzien – is er volgens Van de Put voor gekozen om met het ingaan van het vergunningentraject al met

74 |

bepaalde werkzaamheden te beginnen. “Die waarvoor geen vergunning nodig is.” In totaal waren er vier fases. Eén ervan was het nemen van isolerende maatregelen zoals dakisolatie en het plaatsen van HR++-glas. “Er liggen al zonnepanelen op de daken; nu nemen we maatregelen om tot een beter bouwkundig energielabel te komen.” Dan is er, zegt hij, de binnenrenovatie met onder meer het vervangen van badkamer, douche en toiletten en een asbestsanering. Het hangen sluitwerk wordt afgestemd op het Politiekeurmerk Veilig Wonen. In een andere fase wordt gewerkt aan de staalconstructie en worden zowel aan de voor- als achterkant de balkons vergroot en optisch doorgetrokken. Dat was een wens van de bewoners. Het vergroten van de portieken en het nemen van geluidsmaatregelen in de trappenhuizen wordt eveneens in een aparte fase uitgevoerd. In elke fase moeten diverse maatregelen worden genomen, aldus Van de Put. “Tijdens de binnenwerkzaamheden moeten we bijvoorbeeld zorgen dat ’s avonds de basisvoorzieningen weer werken en dat er eventueel een noodtoilet wordt geplaatst. Bij de werkzaamheden aan de constructie nemen we diverse veiligheidsmaatregelen, met name rond de entrees. Zo heeft iedere fase zijn eigen aanvullende aandachtspunten.” Onderdeel van het groot onderhoud is tevens voegen metselwerkherstel en het opfrissen van de gevels, zegt Van de Put. “Dat gebeurt door ze te kaleien en ze een frisse grijzige kleur te geven.” Hij besluit met de opmerking dat de werkzaamheden volgens planning verlopen. ❚

NIJMEGEN | Portiekflats Hatert

Projectinfo ‘ONTZORGENDE ROL’ Als toeleverancier van keukens en bouwmaterialen heeft Hormes in dit project een ontzorgende rol. Met toegang tot de projectgegevens in de cloud haalt het bedrijf ruwe gegevens op vanuit filmmateriaal en opname lijsten. Hormes geeft hierin ook aan tot wanneer veranderingen in het klantkeuzetraject mogelijk zijn en welke status de goederenstroom heeft. Dit wordt vervolgens uitgewerkt, besteld, opgeslagen en conform de planning uitgeleverd. In een wekelijkse batch wordt een verzameling van bouwmaterialen per woning just-in-time aangeleverd. In de facturering wordt uitgegaan van een termijnfacturering in plaats van de gebruikelijke productfacturering. Dit is mogelijk aangezien de doorstroom van de productie bekend is voor aanvang van het project. Eventuele wijzigingen/aanvullingen worden periodiek apart verrekend. Hierdoor wordt de administratieve last met circa zeventig procent verminderd. Omdat alle partijen uitsluitend doen waar ze goed in zijn, zorgt dit voor rust en een foutloze uitvoering.

Hoe? Lees het op deze bladzijde.

‘Wat afstand genomen’

024 641 31 61 bouwmaterialen@hormes.nl www.hormes.nl

Bij Talis is men gewend om bewoners tijdens het groot onderhoud nauw bij het project te betrekken, vertelt projectleider Hillina Wolters. In de Nijmeegse wijk Hatert gebeurt dat ook, maar lag dat voor een deel bij Hendriks Bouw & Ontwikkeling. “We hebben gekozen voor Design & Build, omdat wij verwachten dat directe communicatie tussen de aannemer en de bewoners sneller en efficiënter kan werken. Mits we goede afspraken maken en we elkaar aan blijven spreken. Met Design & Build wilden we de gekozen aannemers prikkelen in hun creativiteit. Dit was het eerste groot onderhoudsproject volgens deze aanpak; we hebben wel al eerder een nieuwbouwproject op deze manier gedaan. Inmiddels doen we dit ook bij twee andere groot onderhoudsprojecten. Het was in het begin even zoeken hoe gedetailleerd je de werkzaamheden omschrijft en wat je bij de aannemer neerlegt.” Wolters geeft aan tevreden te zijn over de gang van zaken. “We kenden Hendriks al, dat scheelt. Bovendien, we nemen wat afstand, maar blijven natuurlijk nauw bij het project betrokken.” Grootste uitdaging noemt ze de asbestsanering. “Omdat we niet verwacht hadden die aan te treffen bij de ramen. Dat dit de grootste uitdaging van dit project is, betekent gewoon dat het goed gaat. Dit is namelijk gewoon een technisch vraagstuk dat prima op te lossen is.”

| 75

NIJMEGEN | Portiekflats Hatert

‘Belijning gerespecteerd’ Tijdens het groot onderhoud aan de tien gebouwen in de wijk Hatert waarin de 240 woningen zijn ondergebracht, wordt de belijning van de gebouwen gerespecteerd. En zelfs nog versterkt, vertelt architect Gijs Hoeijmans van ghm design. “Dat gebeurt door zowel aan de voor- als de achterzijde de balkons, die worden vergroot, door te trekken.” Hij wijst verder op de andere uitstraling die de gebouwen krijgen. “Ze liggen in een mooie, groene omgeving, een open omgeving ook. Door de gevels te kaleien en een mooie grijze en daarmee wat ingetogenere uitstraling te geven, komen ze beter tot hun recht. De drie garageblokken die onderdeel uitmaken van het stedenbouwkundig plan, worden voorzien van hetzelfde kaleiwerk.” Die fraaie uitstraling, zegt Hoeijmans, wordt versterkt door het strekmetaal dat bij de vernieuwde balkons is gebruikt. “Dat is heel levendig materiaal dat zodanig wordt geplaatst dat van buiten er nauwelijks zicht is op het balkon, maar omgekeerd wel.” Tot slot noemt hij de vergrote entree die antraciet geschilderd wordt en daarmee eveneens de ingetogen uitstraling onderstreept. Hoeijmans is nog altijd bij het project betrokken. “Voor diverse kleine zaken.”

Projectinfo VOORBEREIDEND GESPREK

asbestverwijdering & advies

Onderdeel van de renovatie van de woningen in de wijk Hatert in Nijmegen is het verwijderen van asbest uit een deel van de ramen bij de balkons. Dat gebeurt door Asbestland. Mede-eigenaar Sander van den Brink vertelt dat het bedrijf meeloopt in de planning maar wel een eigen communicatietraject met de bewoners heeft opgezet. “Het is op zich geen heel omvangrijk werk voor ons, maar alles moet wel goed geregeld zijn. Dus informeren we de bewoners vooraf met een brief over wat ze van ons kunnen verwachten en wat wij van hun verwachten. Ter afscheiding brengen we houten schermen aan. Die worden ’s morgens voor we aan de slag gaan geplaatst. De medewerker die dat doet, geeft meteen nog even extra uitleg. We hebben gemerkt dat de informatie zo beter wordt opgepakt.” Asbestland, zegt Van den Brink, is twee keer per week in Hatert actief. “Per dag doen we ongeveer acht gevels; vier woningen dus.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Woningcorporatie Talis ARCHITECT ghm design AANNEMER Hendriks Bouw & Ontwikkeling

06 15 25 45 88 − www.asbestland.nl

76 | 737044_Asbestland 1-4.indd 1

24-06-16 15:18

AMSTERDAM OUD-ZUID | Asscherkwartier Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Kondor Wessels Amsterdam Renderingen | Villanova architecten

Noordzijde Amsterdamse Diamantbuurt wordt Asscherkwartier Eind 2015 startte in Amsterdam Oud-Zuid de bouw van het Asscherkwartier, een nieuwe wijk met koopwoningen, een buurttheater, een parkeergarage en een vijfsterrenhotel op het terrein van de voormalige diamantslijperij Asscher. Het neo-renaissancistische Raadhuis Nieuwer-Amstel, waar voorheen de archiefdienst van de gemeente Amsterdam huisde, gaat onderdeel uitmaken van het Asscherkwartier en wordt omgebouwd tot hotel. Kondor Wessels Amsterdam is coördinerend hoofdaannemer. De naam Asscherkwartier is ontleend aan het rijksmonumentale Asschergebouw. Hier werkten ooit de driehonderd slijpers van de Koninklijke Asscher Diamant Maatschappij. Net als het Asschergebouw zal het over de Amstel uitkijkende Raadhuis blijven bestaan. Het zal inclusief archiefdepot en een nieuwbouwvleugel deel gaan uitmaken van het Pestana-hotel, dat apart is aanbesteed. De Portugese keten gaat er 123 kamers en 32 short stay units exploiteren.

dan wel een balkon en worden voorzien van vloerverwarming, alsmede een eigen parkeerplaats in de tweehonderd plaatsen tellende parkeergarage die door de gemeente Amsterdam zal worden beheerd. Ook komen er drie pleinen in het gebied: het Tolplein, het Cullinanplein en het al bestaande Dora Tamanaplein. Aan één van de pleinen komt een nieuw te bouwen theater met drie zalen, dat het verderop gelegen buurttheater Ostade vervangt.

In maart ging de verkoop van start van de eerste 25 woningen (gebouwen Emerald en Radiant). Kopers kunnen in het Asscherkwartier kiezen uit verschillende duurdere koopwoningen: stadswoningen en appartementen in de genoemde, nieuwe gebouwen en nog te ontwikkelen loftwoningen in het te renoveren Asschergebouw. Alle woningen krijgen een tuin en een terras

DESIGN & BUILD Kondor Wessels Amsterdam kreeg de grond bouwrijp aangeleverd en is in oktober 2015 gestart met de bouwwerkzaamheden voor de tweelaagse parkeergarage. Op de kelder, die zonder onderwaterbeton kon worden gerealiseerd, verrijzen de nieuwbouwwoningen en het theater. ›

Westgevel.

| 77

Kijk op onze website

Afbeelding: project nieuwbouw 16 appartementen en 5 winkels Ten Katestraat Amsterdam

Kondor Wessels Amsterdam is ĂŠĂŠn van de werkmaatschappijen van Koninklijke Volker Wessels Stevin nv. Als middelgroot bedrijf ontwikkelen, bouwen en renoveren wij woningen, bedrijfsruimten en kantoren.

Kondor Wessels Amsterdam Naritaweg 142, 1043 ca Amsterdam Postbus 58002, 1040 ha Amsterdam t +31 (0)20 851 18 00 e info@kwadam.nl

www.kondorwessels-amsterdam.nl

AMSTERDAM OUD-ZUID | Asscherkwartier

“De woningen, het theater en de parkeergarage hebben wij aangenomen als bouwteamovereenkomst van de VOF NieuwerAmstel, bestaande uit Volker Wessels Vastgoed en Ymere”, zegt projectleider Johan Wijbenga van Kondor Wessels Amsterdam. “De renovatie en nieuwbouw van het hotel is een Design & Build-opdracht voor hotelketen Pestana.” Beide projecten voert Kondor Wessels Amsterdam uit met Wessels Zeist, ook een Volker Wessels-onderneming. “Wij werken zoveel mogelijk met eigen mensen, vooral omdat de cascobouw in situ wordt gerealiseerd.” De kelder moet in het derde kwartaal van 2016 gereed zijn. Met de woningen en het theatergebouw wordt na de zomervakantie gestart; in de loop van februari zijn de bouwwerkzaamheden voor het hotel begonnen. De geplande totaaloplevering is in de tweede helft van 2017.

LOGISTIEK Het hotel maakt gebruik van een WKO-bron, de woningen en het theater zullen worden voorzien van ‘meer gebruikelijke’ installaties. “De bouwlogistiek is het meest uitdagend, omdat wij alleen de autoluwe Tolstraat voor de aanvoer kunnen gebruiken.” Die is tijdelijk geschikt gemaakt voor bouwverkeer in twee richtingen, maar de omwonenden mogen daar geen overlast van ondervinden. “Leveranciers moeten daarom stipt op tijd komen. Het beschikbare bouwterrein wordt nagenoeg geheel bebouwd waardoor logistiek op de bouwplaats zoveel mogelijk wordt geminimaliseerd. Een andere uitdaging wordt gevormd door de geluidseisen en theaterakoestiek in en rondom de theaterzalen. Om die reden zijn de zalen onder andere op veren geplaatst.” ❚

Gevel studentenwoningen.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER V OF NieuwerAmstel (woningen, theater, parkeergarage); Pestana Group (hotel) ONTWERP Vera Yanovshtchinsky architecten (woningen, theater, parkeergarage); Villanova architecten (hotel) CONSTRUCTIE Van Rossum Raadgevende Ingenieurs UITVOERING Kondor Wessels Amsterdam en Wessels Zeist BOUWPERIODE oktober 2015 – tweede kwartaal 2017

Zuidgevel overzicht.

| 79

OUD-BEIJERLAND | Futurahuis

Tekst | Liliane Verwoolde (Het Tekstbureau) Beeld | Van Vliet Bouw

Ouderenzorg volgens een nieuwe formule

KLEINSCHALIGE WOONZORGVOORZIENING MET EEN 24-UURS DIENSTVERLENING

Een kleinschalig woon-zorgcomplex in de wijk Poortwijk III in Oud-Beijerland is meer dan welkom. Het wordt een ‘Futurahuis’. Een plek waar senioren optimaal de regie over hun eigen leven kunnen voeren en hulp krijgen als dat nodig is. Veel partijen denken mee over de invulling van het Futurahuis. Initiatiefnemer is Van Vliet Bouw, dat partijen in de zorg, toekomstige bewoners en praktijkadviseurs uitnodigt om met haar mee te denken. Zo ontstaan innovatieve plannen voor een kleinschalige woonzorgvoorziening met een 24-uurs dienstverlening. De bewoners beschikken allemaal over een eigen kamer. Voor de maaltijd, recreatie en gezamenlijk vertier zijn er gemeenschappelijke ruimtes, waarbij het geheel wordt beheerd door een beheerderskoppel.

HUISELIJKE SFEER “Over de formule is veel nagedacht”, vertelt Lars van den Akker, directeur van Van Vliet Bouw. “Het Futurahuis is opvallend kleinschalig; het is geschikt voor zeventien bewoners. Ook het inwonende beheerderskoppel onderscheidt het Futurahuis van andere woon-/zorginstellingen. Dit koppel is – samen met

80 |

het medewerkersteam – dag en nacht beschikbaar. De familiekamer, waar de bewoners apart kunnen zitten en familie kunnen ontvangen, zorgt voor een extra huiselijke sfeer.”

HOUTBOUW “Toen alle wensen op een rij stonden, hebben we de architect, onderaannemers en leveranciers benaderd. Gezamenlijk hebben we het hele ontwerp uitontwikkeld en geschikt gemaakt voor een houtbouwsysteem, dat we al eerder hebben ontwikkeld in samenwerking met Sament. Deze methodiek leent zich uitstekend voor gebouwen met in de toekomst mogelijk veranderbare functies, waaronder ook appartementengebouwen en scholen.” Daarnaast wordt er alles aan gedaan om het gebouw overzichtelijk te houden voor de bewoners.

OUD-BEIJERLAND | Futurahuis

INDELING GEBOUW Het Futurahuis in Oud-Beijerland bestaat uit een L-vormig gebouw met twee bouwlagen. Op de begane grond bevinden zich zes wooneenheden, de gezamenlijke woonkamer met open keuken, een lobby en de beheerderswoning. Op de eerste verdieping worden nog eens elf wooneenheden ingericht. Aan de straatkant heeft het gebouw een doorlopende gevelwand. Aan de kant van het water ligt juist de korte zijde van het gebouw met de gemeenschappelijke buitenruimte. Aan de zijkant van het gebouw liggen acht parkeerplaatsen op het eigen terrein. Het huis in Oud-Beijerland is het vierde Futurahuis. Er functioneert al een Futurahuis in Oudewater, Waalwijk en Nieuwveen. Hierdoor is de invulling al ver doorontwikkeld en zijn alle bouwkundige uitdagingen al eens opgelost. “Het pilotproject heeft een staalconstructie bij de entree”, vertelt Van den Akker hierover. “In de andere gebouwen is gekozen voor een houten constructie. Daarnaast is het bouwproces geheel lean uitgewerkt. Het Futurahuis in Oud-Beijerland wordt niet in acht, maar in zes maanden gebouwd. Daarbij is een groot aantal duurzaamheidsmaatregelen genomen. Met WKO-installatie, pv-panelen, zonnecollectoren en LED-verlichting vraagt het Futurahuis weinig energie en onderhoud. Met onder andere een klimaatinstallatie en daglichttoetreding die bijna 1,5 keer de prestatie levert die in het Bouwbesluit is vereist, is het gebouw uitermate comfortabel en gezond. Het gebouw is overzichtelijk en functioneel, maar het heeft sfeer en het ligt hier prachtig aan het water.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Futura Onroerend Goed bv – Aarlanderveen ARCHITECT Kampman Architecten – Den Haag CONSTRUCTEUR Sigma engineering – Hilvarenbeek BOUWPERIODE mei – december 2016

Lean&Duurzaam

Projectinfo ‘TECHNIEK IS ALTIJD IN ONTWIKKELING’ Initiatiefnemer Futurazorg selecteerde Van den Pol Elektrotechniek als partner bij de bouw van het nieuwe Futurahuis. “Net als bij hun eerste drie zorgcomplexen het geval was”, zegt Bob Oostendorp, projectleider namens het Montfoortse installatiebedrijf. “In Oud-Beijerland zijn wij opnieuw verantwoordelijk voor alle elektrotechnische installaties. Die omvatten ook de gecertificeerde brandmeldinstallatie, databekabeling – inclusief de bekabeling voor het zorgsysteem – en de CAI-installatie.” Bij deze nieuwbouw zijn dezelfde bouwpartners betrokken als bij de eerdere Futurahuizen in Oudewater, Waalwijk en Nieuwveen. “We zijn uitstekend op elkaar ingespeeld; er staat een geoliede machine. Ook het feit dat alle Futurahuizen een vergelijkbare opzet kennen, draagt ertoe bij dat de bouw zeer efficiënt verloopt.”

vandenpol.com

Al is het project vertrouwd terrein, Van den Pol blijft streven naar verbetering. “Techniek is altijd in ontwikkeling. Zo passen wij bij dit project een nieuwe generatie LED-verlichting toe die nog energiezuiniger is. En de 47 zonnepanelen zijn efficiënter dan bij het vorige Futurahuis in Nieuwveen. Met circa 14.000 Wp is de opbrengst hoger terwijl minder panelen worden geplaatst.” Ook bij de lean-planning staat verdere verbetering centraal. “Er is geen sprake van een automatische piloot. Iedereen is alert op mogelijke optimalisatie.”

| 81

GRONINGEN | Zonnelaan Tekst | Jac Buchholz Beeld | Van Wijnen

Veel interesse voor studentenstudio’s Zonnelaan

‘Student verhuurt aan student’

82 |

GRONINGEN | Zonnelaan

Dichtbij Rijksuniversiteit Groningen, Hanzehogeschool Groningen en Winkelcentrum Paddepoel wordt de laatste hand gelegd aan Campus Zonnelaan, een studentenwooncomplex met 284 studio’s, elk 24 m² groot en voorzien van een eigen badkamer en keuken. De realisatie van de studio’s, die gestoffeerd worden opgeleverd, gebeurt door Van Wijnen Groningen. Feitelijk was de hele voorbereiding voor de bouw van Campus Zonnelaan zo goed als klaar toen besloten werd dat het gebouw aardbevingsbestendig moest worden. Dat had nogal een impact, vertelt Arend Wiering, projectleider namens Van Wijnen. “Op de planning en op de logistiek. Het had onder meer tot gevolg dat de palen voor de fundering tot de tweede zandlaag moesten reiken en dat er gebruik is gemaakt van groutinjectie. Bovendien is er veel meer wapening in het gebouw verwerkt dan gepland. In plaats van houtskeletbouw is hier sprake van staalskeletbouw om zo een hogere verankeringssterkte voor het gevelmetselwerk te verkrijgen.”

POSTZEGEL Dat extra materiaal moest allemaal aangevoerd worden naar een plek die Wiering omschrijft als een ‘postzegel’. Met daarnaast onder andere ook prefab badkamers, zegt hij. “Alleen al voor de badkamers zijn er veertig vrachtauto’s onderweg geweest vanuit België. We hebben dan ook een heel secure planning gemaakt en hebben buiten de stad een wachtplek voor vrachtauto’s ingericht. Er lag een uitgebreid draaiboek met alle aanlevermomenten tot in het detail uitgewerkt.” Wiering geeft aan dat de oorspronkelijke planning, ook vanwege invloed van het weer, niet helemaal wordt gehaald. “We verwachten net voor de bouwvak te kunnen afronden. De studio’s worden compleet gestoffeerd opgeleverd; de studenten hoeven alleen eigen meubels mee te nemen.” Hij merkt op dat de belangstelling groot was. “We hebben, voor het eerst, de verhuur zelf geregeld en er waren fors meer inschrijvingen dan studio’s.” Ruim 2.000 inschrijvingen, bevestigt Kiki Ongering. Samen met nog enkele andere studenten regelde zij het verhuurtraject. “Als stageproject voor mijn opleiding Vastgoed en makelaardij. Ik begon mijn stage op het moment dat

bij Van Wijnen werd nagedacht over hoe de verhuur aan te pakken. Dat doen ze normaal niet zelf. Nu besloten ze dat wel te doen onder de noemer ‘student verhuurt aan student’.” Ongering vertelt dat de studio’s vanaf het moment dat ze in de verhuur kwamen, op enthousiaste reacties konden rekenen. “Dat zie je wel aan de belangstelling.” Het was voor haar dan ook een drukke tijd met veel bezichtigingen en daarnaast de administratieve afhandeling. “We hebben het principe ‘wie het eerst komt…’ gehanteerd, maar wel met als voorwaarde dat de kandidaat een bepaald inkomen moet hebben en geregistreerd staat als student.” Ze geeft aan dat de definitieve oplevering gepland staat voor 28 juli. Tot dan blijft ze werken aan het project, ook al heeft ze haar opleiding inmiddels afgerond. “Daarna treed ik in dienst bij Van Wijnen.”

MOOI, STRAK GEBOUW Nu het gebouw nagenoeg klaar is, kijkt Arend Wiering terug op een intensief project dat volgens hem een “mooi, strak gebouw” heeft opgeleverd. En Kiki Ongering? “De eerste steenlegging en het bereiken van het hoogste punt vond ik twee bijzondere momenten waarbij ik met mijn neus vooraan stond. Verder heb ik er af en toe rondgekeken en veel overleg gehad met de projectleider. Dus ik heb de nodige praktijkervaring opgedaan.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Van Wijnen Projectontwikkeling Noord B.V. ARCHITECT AAS Groningen, Groningen AANNEMER Van Wijnen Groningen B.V. CONSTRUCTIES ABT Wassenaar seismisch advies bv, Haren ADVIES IAG adviesgroep (installaties), Landstra (bouwfysica)

| 83

Uitbloeiingsarme mortels en? bouw et m a za Duur mortels m Neem

Geen witte uitslag meer op metselwerk

• • • •

Remix Uitbloeiingsarme mortels, de enige echte

Metselmortels Voegmortels Doorstrijkmortels Dunbedmortels

• Voorzien van uitgekiend pakket uitbloeiblokkers. • Optimaal metseltempo met het Remix Mortel-Op-Maat systeem® • ER (Earthquake Resistance) mortels voor aardbevingsbestendiger metselwerk • Enige metselmortelfabrikant met Dubokeur op vrijwel het gehele assortiment.

Tel. 0599 - 287 360

www.remix.nl

• Klimaattechniek • Elektrotechniek • Sanitair/Gas- en Waterleiding • Communicatie en Beveiliging • Technisch beheer en Service

Innovatieve en duurzame oplossingen voor morgen

Franeker • T (0517) 39 32 31 • info@vanderweerd.net • www.vanderweerd.net

7377082_Ven der Weerd.indd 1

20-06-16 16:45

GRONINGEN | Zonnelaan

Projectinfo

OPGETROKKEN ALS CO-MAKERS

‘OOK IN DE REST VAN NEDERLAND?’

Installaties aanbrengen in een aardbevingsbestendig gebouw. Dat betekent onder andere rekening houden met hoe bepaalde plekken te bereiken, legt Frank van Erp uit, commercieel directeur van Van der Weerd Installatietechniek dat voor Zonnelaan in Groningen alle installaties leverde en installeerde.

De verandering in de richtlijnen in november 2015 wat betreft aardbevingsbestendiger bouwen had de nodige impact op het project Zonnelaan in Groningen. Ook voor mortelleverancier Remix Droge Mortel.

“We gingen aan het werk in gebouw dat bijvoorbeeld voorzien was van een sterkere, forsere wapening dan normaal”, vertelt hij. “Dan moet je dus op zoek naar mogelijkheden om daar doorheen de installaties aan te leggen.” Dat is volgens Van Erp gelukt dankzij een bijzonder goede samenwerking tussen alle bij het project betrokken partijen. “We zijn opgetrokken als comakers binnen een lean samenwerking. Er was sprake van een BIM-model waar iedere partij zijn oplossingen kon inbrengen. Op die manier speel je in op eventuele knelpunten.” Voor van der Weerd, zegt Van Erp, betekende aardbevingsbestendig bouwen daarnaast dat er gebruik moest worden gemaakt van zwaardere bevestigingsmaterialen. “Verder was het een weliswaar omvangrijk maar redelijk regulier project. Met als andere uitdaging de korte bouwtijd, waar we ons dankzij die soepele en coöperatieve benadering van alle partijen goed aan hebben weten te houden.” Frank van Erp.

Directeur Anton Koelma legt uit dat er gevraagd werd om een mortel met grotere kleefkracht en druksterkte. “We hebben meteen aangegeven ‘laat ons meedenken’ en dat verzoek werd gehonoreerd. Tijdens het voorbereidingstraject hebben we veel geleerd. Vanuit die nieuwe kennis hebben we een bestaande mortel doorontwikkeld en uitvoerig getest. Die mortel moet voorkomen dat bij een hoogbouw tijdens een aardbeving stenen loslaten, met alle gevolgen van dien.” Remix Droge Mortel ontwikkelde zo als eerste Nederlandse mortelfabrikant een innovatieve aardbevingsbestendigere ER (Earthquake Resistance) mortel voor het metselwerk. Bij Zonnelaan, zegt Koelma, zijn sterk zuigende en bezande metselstenen gebruikt. Om het nog moeilijker te maken, moesten de sterk zuigende stenen droog (zonder voorbevochtigen) worden vermetseld. Met deze uitgangspunten ging het R&D-team van Remix aan de slag en ontwikkelde dus een ER mortel die een bijzonder sterke verbinding vormt tussen de metselstenen met een superieure hechting om losraken van de stenen te voorkomen. Of dit project snel een vervolg zal krijgen, durft Koelma nog niet te zeggen, maar hij verwacht van wel. “Niet alleen in Groningen. Want als de plannen voor fracking van schaliegas in de toekomst worden doorgezet, kan er in de rest van Nederland eveneens een onstabiele bodem ontstaan. Dan zou het zeker een overweging kunnen zijn om deze mortel ook elders preventief in te zetten.”

| 85

DELFT | Debussyflat

Renovatie Debussyflat Delft halverwege Het gaat goed met de renovatie van de Debussyflat aan de Debussystraat in Delft, pal achter het Reinier de Graaf Ziekenhuis. Van de 195 flatwoningen die nu opgeknapt worden, is de helft al aangepast. In november 2016 wordt het werk opgeleverd. Dan zijn de flats duurzamer, toekomstbestendiger ĂŠn comfortabeler.

86 |

DELFT | Debussyflat

De Debussyflat dateert uit 1967 en is een mooi voorbeeld van een ERA flatgebouw. Kenmerken van dit bouwsysteem zijn de blokvorm waarin het complex gebouwd is, het onderhuis met daarop veertien verdiepingen met elk veertien ruime galerijwoningen voor gezinnen, de balkons en de hoofdentree in het midden. “De flats waren inmiddels toe aan een opknapbeurt”, vertelt Esther Ewalt, projectontwikkelaar bij woningcorporatie Vidomes uit Delft. “We hebben duurzaamheid hoog op de agenda staan en willen al ons bezit duurzamer en energiezuiniger maken. Zodat we ook op de lange termijn goed verhuurbare woningen hebben. Bovendien wilden we hier de uitstraling van de hoofdentree verbeteren. De gemeente zal het groene voorgebied herinrichten om het overzichtelijker te maken. Al met al willen we de flats toekomstbestendiger maken en tegelijkertijd het wooncomfort verhogen.” Daarom heeft de woningcorporatie besloten tot een ingrijpende renovatie. Zo wordt een mechanisch ventilatiesysteem aangelegd waardoor het binnenklimaat in de woningen beter in balans komt. De verouderde éénpijps centrale verwarmingsinstallatie wordt vervangen door een tweepijpssysteem. Daarnaast worden het dak en de hoofd entree vernieuwd en krijgen alle woningen andere beglazing. De bewoners die dat wensen, krijgen een nieuwe badkamer en toilet. Hier kozen 180 van de 195 huurders voor; de rest volgt bij mutatie.

BETROKKENHEID De vaart zit er volgens Ton van Jaarsveld, unitmanager projecten bij bouwonderneming De Nieuwe Norm, lekker in. “Met het renoveren van zeven woningen per week loopt het project als een trein. De helft van de renovatie zit er al op en na de bouwvak gaan we de entreehal aanpakken. Per woning zijn we zo’n 3,5 week bezig. Daarbij moet je niet vergeten dat de huizen bewoond zijn, dus het is behoorlijk belastend voor de huurders.” Het is dan ook belangrijk bewoners bij een dergelijk proces te betrekken. Dat gebeurt hier via een klankbordgroep, enquêtes, de bewonerscommissie en voorlichtingsbijeenkomsten. Ewalt: “De opmerkingen die we kregen en die haalbaar waren, hebben we doorgevoerd. Huurders kunnen zelf kiezen uit typen en kleuren tegels, kranen en dergelijke. Ze hebben dus zeker inspraak.”

ENERGIEBESPARING De bewoners zullen straks blij zijn als ze merken dat de energierekening omlaag gaat. Daarvoor moet onder meer de energiezuinige verwarmingsinstallatie zorgen. Op het inmiddels vernieuwde en geïsoleerde bitumen dak zijn acht GAWP-warmtepompen neergezet. Die onttrekken warmte aan de buitenlucht, zodat de cv-ketels minder energie hoeven te verbruiken om warmte op te wekken. Ook de nieuwe ramen met dubbel glas (HR++) en ventilatieroosters ter vervanging van de verouderde klepraampjes dragen bij aan meer isolatie en minder warmteverlies. Als de entreehal dan ook nog getransformeerd is, is het wooncomfort aanzienlijk verbeterd. Van Jaarsveld: “Daarvoor moeten we wel nog een woning op de eerste verdieping slopen. Dan kan de hal twee keer zo hoog worden, waardoor je een ruimtelijk effect creëert. En door het toepassen van veel glas krijgt de entree eveneens een vriendelijkere uitstraling.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP ADVIES ENERGIEBESPARING ADVIES INSTALLATIES HOOFDAANNEMER INSTALLATIES CENTRALE VERWARMING MECHANISCHE VENTILATIE ELEKTRA LOODGIETER BOUWPERIODE

Woningcorporatie Vidomes uit Delft Kovos architecten, Eindhoven Atriensis, Eindhoven Boonstoppel Engineering, Alblasserdam De Nieuwe Norm, Rotterdam Breman Utiliteit Rotterdam B.V., Rotterdam Breman Utiliteit Rotterdam B.V., Rotterdam Bevico, Barendrecht Biemond Elektro, Bergschenhoek Alewijnse, Delft Januari tot november 2016

| 87

U zoekt gebouw gebonden installaties?

Wat u nodig hebt, is een Breman! Of het nu gaat om het installeren van gebouw gebonden installaties, het onderhouden, of het technisch beheer ervan: Breman Utiliteit Rotterdam is de partner die u hierin volledig ontzorgt. Breman Utiliteit Rotterdam beschikt over een grote mate van kennis en ervaring in woongebouwen, scholen, kantoorpanden en bedrijfsruimtes. Bel of mail ons voor een vrijblijvende afspraak of advies!

breman.nl

BiemondElektro: elektrotechnische oplossingen die werken. BiemondElektro is dé expert in elektrotechniek. Wij installeren allround elektrotechnische oplossingen; van brand- en inbraakbeveiliging, licht- en krachtinstallaties tot video- en intercominstallaties voor particulieren, woningbouw en bedrijven. Eén van de speerpunten is het turn-key opleveren van bedrijfspanden waarvoor wij alle elektrotechnische installaties hebben

T 010 - 245 00 44 E utiliteitrotterdam@breman.nl

ontworpen, gecalculeerd en uitgevoerd. Maar ook voor particulieren hebben wij tal van efficiënte oplossingen in huis. Bij het ontwerpen van een installatie luisteren wij goed naar de wensen van de opdrachtgever. We gaan uit van een duurzaam en verantwoord ontwerp waarbij rekening wordt gehouden met energiebesparing, doelmatigheid en milieubelasting.

Weg en Land 7 2661 DC Bergschenhoek Postbus 92 2660 AB Bergschenhoek

Tel: (010) 521 74 02 Fax: (010) 521 91 59 www.biemond-elektro.nl info@biemond-elektro.nl onderdeel van

Technisch Beheer

eheer eheer ouwen

• Energiek Alewijnse Delft BV Technisch Beheer Technisch Beheer • Betrouwbaar Westlandseweg 13, • Verbindend 2624 AA Delft Alewijnse Technisch Beheer Energiek Alewijnse Delft BV • Vakkundig +31 (0)15 268 40 •00 Alewijnse Technisch Beheer • Energiek Alewijnse 13, Delft BV Technisch Beheer draagt zorg voor het beheer • Betrouwbaar Westlandseweg ade@alewijnse.nl draagt zorg voor beheer • Verbindend • Betrouwbaar 2624Westlandseweg 13, en onderhoud vanhet gebouwen AA Delft

nse Technisch Beheer zorg voor het beheer erhoud van gebouwen

wijnse Technisch Beheer agt zorg voor het beheer onderhoud van gebouwen

00 en onderhoud van gebouwen • Vakkundig • Verbindend +31 (0)15 2624268 AA 40 Delft • Energiek Alewijnse Delft BV• Vakkundig ade@alewijnse.nl Bevico: expert in ventilatieen +31 (0)15 268 40 00 • Betrouwbaar Westlandseweg 13, rookgasoplossingen. ade@alewijnse.nl • Verbindend • Vakkundig

2624 AA Delft +31 (0)15 268 40 00 Technisch ade@alewijnse.nl Beheer

• Energiek • Betrouwbaar • Verbindend • Vakkundig

Alewijnse Delft BV Westlandseweg 13, 2624 AA Delft +31 (0)15 268 40 00 ade@alewijnse.nl

Bevico is dé expert in goede ventilatie en rookgasafvoer. Wij verzorgen de renovatie, het onderhoud en de service van ventilatieen rookgassystemen voor woningbouw en bedrijven. Vaak wordt ‘schone lucht’ als iets vanzelfsprekends gezien. Om die lucht om ons heen gezond te houden, moet er voldoende geventileerd worden. Bevico zorgt hier structureel voor zodat bewoners en werknemers kunnen leven en werken in een gezond binnenklimaat

Bijdorp-West 82 2992 LC Barendrecht Postbus 276 2990 AG Barendrecht

door een goed onderhouden ventilatie- of rookgassysteem. Resultaatgericht samenwerken voor het beste binnenklimaat staat bij ons centraal. Alles begint bij een goede renovatie, maar structureel onderhoud met lange termijndoelstellingen op het gebied van kostenreductie, lage storingsgraad, snelle afhandelingstijd, hoog percentage first time fixed en een hoge klanttevredenheid is minstens net zo belangrijk.

Tel: (0180) 642 200 Fax: (0180) 642 201 www.bevico.nl info@bevico.nl onderdeel van

737055_Alewijnse Delft.indd 1

20-06-16 15:15

DELFT | Debussyflat

Samenwerken rode draad bij renovatie Debussyflat Delft In de Delftse Debussyflat zorgt een aantal bedrijven voor het installatiewerk, waaronder de centrale verwarming, mechanische ventilatie, sanitair en elektra. Al deze bouwpartners streven naar tevreden klanten. De soepele onderlinge samenwerking draagt daartoe bij. Zo is Alewijnse Delft B.V. verantwoordelijk voor de waterinstallaties, de riolering en het sanitairpakket. Het bedrijf vervangt de oude koperen waterleidingen door kunststof waterleidingen en werkt alles weg in wanden en plafonds. Ook monteert Alewijnse het nieuwe sanitair in de badkamers en toiletruimtes. Dit sanitairpakket, waarin de individuele wensen van de bewoners zijn meegenomen, is in nauw overleg met opdrachtgever Vidomes tot stand gekomen. Jan Spruijt, projectmanager bij Alewijnse, is zeer content met de samenwerking tussen de betrokken partijen en de bewoners van de flat. “Door de mensen op de werkplek een planning te geven met een begin- en eindtijd, kunnen zij er zelf invulling aan geven en is een unieke samenwerking ontstaan. Dagelijks is er kort overleg tussen de voorlieden om de puntjes op de i te zetten en waar nodig bij te sturen. Dit past volledig bij de bedrijfsfilosofie van Alewijnse, die hospitality hoog in het vandaal heeft staan. Bereidwilligheid om anderen te helpen in combinatie met teamgeest en het maken van duidelijke afspraken, zorgt voor een prettige werksfeer en een tevreden opdrachtgever en bewoners.”

OPTIMALE KETENINTEGRATIE Hugo Qualm, directeur van Breman Utiliteit uit Rotterdam vindt de onderlinge samenwerking met de andere bouwpartners eveneens uitstekend. “Dat is al zo vanaf de calculatiefase, waarin we met elkaar in de keten om tafel gingen en samen de aanbesteding hebben gedaan. Dat maakt alles transparanter, efficiënter en bespaart kosten. Je krijgt zo inzicht in elkaars werkwijze, waardoor het werk sneller gedaan kan worden en er meer rust op de werkvloer is. Dagelijks nemen de bouwpartners de bouwplanning door. Optimale ketenintegratie dus!” Breman heeft in de Debussyflat de collectieve verwarmingsinstallatie met bijbehorende radiatoren en het plintsysteem gerealiseerd. En het verou-

derde éénpijps verwarmingssysteem vervangen door een tweepijpssysteem. Naast een stabiele warmtelevering betekent dit eveneens verduurzaming. Dat geldt ook voor de tien warmtepompen op het dak, die warmte uit de buitenlucht onttrekken en boven -4°C al rendement geven. “Je komt wel eens onvoorziene zaken tegen”, zegt Qualm. “Bijvoorbeeld radiatoren die verwijderd of weggewerkt zijn in een omtimmering. Hoe ga je daar dan mee om? Klanttevredenheid staat bij ons centraal, een oplossing komt er dus altijd.”

BOUWTEAM Ook de Pronkgroep uit Barendrecht waar Bevico B.V. en Biemond Elektro deel van uitmaken, sluit aan bij het streven naar optimale klanttevredenheid. Volgens projectvoorbereider Gert Vis van Bevico is dat een sterk punt van de onderneming. “Omdat wij veel voor woningcorporaties werken, weten onze medewerkers precies hoe ze zich moeten gedragen bij de mensen thuis. We proberen alles zodanig te organiseren dat nauwelijks overlast voor de bewoners ontstaat.” Bevico zorgt voor de aanleg van het vraaggestuurde en energiezuinige ventilatiesysteem. De afzuigklep wordt aangestuurd door een CO2-sensor in de woonkamer en een vochtsensor in de badkamer. In de keuken is een bedieningsknop aangebracht waarmee bewoners het systeem ook zelf kunnen regelen. Verder heeft Bevico de geluidsdempers onder de veertien energiezuinige dakventilatoren vervangen. Biemond is verantwoordelijk voor alle elektra zoals het plaatsen van schakelaars, stopcontacten en nieuwe groepen in de meterkast. “We willen onze planning gezamenlijk halen. Daarom werken we per woning tien dagen lang met een bouwteam van verschillende bedrijven. Het is een uitdaging dit in zo’n kort tijdsbestek te doen. Maar het lukt, het rechterdeel is al af”, aldus Vis. ❚

| 89

ALPHEN AAN DEN RIJN | Eikenlaan

Tekst | Jac Buchholz Beeld | BAM Woningbouw

Ingrijpende renovatie woningen Eikenlaan Alphen aan den Rijn

‘In bewoonde toestand, dat kon nog net’ In Alphen aan den Rijn zijn 112 portiekwoningen – ondergebracht in twee complexen met elk 56 woningen – ingrijpend opgeknapt. Er zijn onder meer energetische maatregelen genomen met het aanbrengen van cv-installaties, een mechanisch ventilatiesysteem, nieuwe voordeuren en spouwmuurisolatie. Daarnaast zijn er nog diverse andere ingrepen uitgevoerd door bouwer BAM Woningbouw. Naast energetische ingrepen was er eveneens sprake van onderhoud aan de buitenschil, de trappenhuizen en het vernieuwen van badkamers, keukens en toiletten. Gelijktijdig zijn de installatie- en rioleringsschachten compleet opnieuw ingericht. Een behoorlijk uitgebreid pakket om in één keer uit te voeren, aldus Nils Vanwesenbeek, projectmanager van BAM. “De woningen zijn in bewoonde toestand aangepakt; dat kon nog net. In samenspraak met opdrachtgever wonenCentraal zijn wij kartrekker geweest in de communicatie met de bewoners. Daartoe hebben we een heel traject uitgestippeld.” Eerst, zo legt Vanwesenbeek

90 |

uit, is er een renovatievoorstel op hoofdlijnen gemaakt. Dat is voorgelegd aan de bewoners – het project kon pas doorgang vinden bij minimaal zeventig procent bewonersparticipatie. “Toen die ruimschoots was bereikt, hebben we een proefstreng gemaakt met één modelwoning. Tot slot werd een bewonersbrochure samengesteld met daarin allerlei informatie en diverse keuzemogelijkheden voor bijvoorbeeld tegels en kleuren. We zijn ook heel duidelijk geweest over het ingrijpende karakter van de werkzaamheden. Sommige bewoners hebben daarom besloten een tijd bij familie of vrienden te logeren.”

ALPHEN AAN DEN RIJN | Eikenlaan

ASBEST De werkzaamheden zijn in twee fases uitgevoerd. Fase 1, aan het eerste gebouw, werd in december 2015 afgerond. De werkzaamheden aan gebouw 2 liepen van januari tot mei 2016. In totaal nam het project acht maanden in beslag, zegt Vanwesenbeek, waarbij per woning ongeveer vijftien dagen nodig waren om het werk af te ronden. “Nadat we de proefwoningen hadden afgerond, vond er een evaluatie plaats. Daaruit zijn nog enkele knelpunten naar voren gekomen en vervolgens hebben we enkele zaken gefinetuned.” Toch waren er nog enkele onverwachte aspecten, geeft hij aan. “Er werd onverwacht asbest aangetroffen. De verwijdering daarvan heeft voor enige stagnatie gezorgd, maar de planning is er niet door in gevaar gekomen. Verder moesten we rekening houden met de aanwezigheid van vleermuisnesten in de gevels. Om die tijdens de werkzaamheden bereikbaar te houden, hebben we op die plek geen steigers geplaatst.”

UP-TO-DATE De werkzaamheden zijn inmiddels afgerond. Aan de buitenzijde hebben de twee complexen een frisse uitstraling gekregen. Zo heeft elke entree een

eigen kleur gekregen waarmee de herkenbaarheid van elk portiek is verbeterd. Vanwesenbeek: “WonenCentraal investeert momenteel flink in het verbeteren van haar bestaande woningaanbod. Dat wordt weer helemaal up-to-date gemaakt. Qua uitstraling maar ook wat comfort en veiligheid betreft. Voor ons was het een mooi project waarbij we een belangrijke rol hebben gespeeld in het informeren van en communiceren met de bewoners. Aan de hand van een strakke planning hebben we geprobeerd de overlast zoveel mogelijk te beperken en de werkzaamheden binnen de geplande termijn af te ronden. Dat is gelukt.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER wonenCentraal KLEURENADVIES Simonis Verf AANNEMER BAM Woningbouw

Ramen Deuren Kozijnen Prefab

www.swbv.nl

| 91

HOORN | Nieuwbouw Grote Waal

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Just Architects

Wijk met kansen Nadat de eerdere bebouwing was gesloopt, werd in 2015 gestart met de bouw van zestig sociale huurwoningen in de wijk Grote Waal in Hoorn. Deze woningen zijn verdeeld over drie appartementsgebouwen. Opdrachtgever is woningcorporatie Intermaris dat Koning Bouw Volendam als aannemer inschakelde. Het project is onderdeel van een upgrading van wat door opdrachtgever en gemeente een ‘wijk met kansen’ wordt genoemd. Daarvan maakt ook het openbaar gebied deel uit. Dat ondergaat eveneens een facelift zodat er alle ruimte is voor spelen, recreëren, ontmoeten en groen. De drie nieuwe appartementencomplexen zijn gerealiseerd op de plek waar eerder de E-blokken van de Sterflats stonden, een locatie dichtbij een winkelcentrum en de binnenstad. Deze E-blokken werden in het najaar van 2013 gesloopt. Projectleider Jan Hand van Koning Bouw legt uit dat het bij de drie nieuwe blokken gaat om sociale huurwoningen, geschikt voor senioren maar eveneens voor andere doelgroepen. De appartementen zijn circa 80 m² groot, hebben twee slaapkamers, een balkon en op de begane grond een eigen berging. Het project, dat inmiddels is opgeleverd, begon in oktober 2014 met een aanbesteding. Hand: “Nadat bleek dat de keuze op ons was gevallen, zijn we begonnen met de inkoop en werkvoorbereiding, maar het was verder geen echt lastige opgave.” Hij legt uit dat het torens van verschillende omvang zijn – respectievelijk 14, 21 en 25 woningen – maar wel met eenzelfde uitstraling. “Met dus bijvoorbeeld alle drie dezelfde gevelstenen en Trespa gevelbekleding. De uitdaging zat in de balkons en galerijen die met Isokorf aan de betonvloeren zijn verbonden en waarvan een deel tevens was voorzien van gevelmetselwerk op geveldragers. Daar hebben we de balkons na uitharding eerst voor belast, om het metselwerk op een verantwoorde manier uit te kunnen voeren. In de woningen zijn verder de gebruikelijke materialen toegepast met in de buitengevels kunststof kozijnen. Verder hebben we onder

92 |

meer in de geluidbelaste gevels ventilatieroosters met geluiddemping aangebracht, zogenaamde suskasten.”

PLANNING Zoals zo vaak bij dit soort projecten, geeft Hand aan, was er veel aandacht voor een goede planning. Ook de logistiek werd zorgvuldig uitgewerkt. Dat had te maken met enkele eisen, zegt hij. “We hebben voor een specifieke, van te voren vastgelegde routing gekozen en die ook nagenoeg zo uitgevoerd, op één onderdeel na. Dat was tijdens het heiwerk. Toen bleek namelijk dat op de plek waar blok 2 zou komen een watertransportleiding lag. Dus hebben we beschermende maatregelen genomen. Om het werk niet te laten stagneren, werd de volgorde van het heiwerk wat aangepast. Na blok 1 zijn we verdergegaan bij blok 3 en daarna bij blok 2. Vervolgens hebben we de oorspronkelijke volgorde weer opgepakt.” Verder werd er volgens Hand veel geïnvesteerd in noodbouwwegen. “Vanwege een verplichting die de opdrachtgever met de gemeente was aangegaan. Die had als eis meegegeven dat de bestaande wegen vrij moesten blijven voor bewoners van de bestaande flats en vanwege de bereikbaarheid door de hulpdiensten. Dus zijn onze kranen, vrachtauto’s en auto’s steeds via de noodbouwwegen van en naar het bouwterrein gereden.” Medio mei werd het project opgeleverd, aldus Hand. “Binnen de gestelde termijn, dankzij een efficiënte samenwerking tussen opdrachtgever, architect en ons. Dit was alweer het derde project dat we op een voor alle partijen bevredigende manier hebben uitgevoerd voor Intermaris.” ❚

HOORN | Nieuwbouw Grote Waal

Projectinfo LIFTEN OP MAAT Bij de nieuwbouw van appartementencomplex De Grote Waal in Hoorn levert en monteert Qlift drie personenliften. In opdracht van woningcorporatie Intermaris en onder leiding van hoofdaannemer Koning Bouw is in april 2015 gestart met de nieuwbouw. De in totaal zestig appartementen zijn verdeeld over drie gebouwen, waarbij elk gebouw wordt voorzien van een op maat gemaakte lift. Maarten Kat, directeur-eigenaar van Qlift, vertelt: “Wij hebben al meerdere projecten voor Koning Bouw mogen uitvoeren en zijn zeer tevreden over de samenwerking. Wij liggen niet alleen qua werkuitvoering goed op één lijn, maar ook qua communicatie.” Bij dit specifieke project moesten de liften aan hoge eisen voldoen, zowel op energetisch vlak als op het gebied van interieurafwerking. In samenspraak met liftadviseur Roel Donken (Donken Liftadvies B.V.) is gekozen voor een flexibel eindproduct van Qlift dat goed aansluit bij de eisen van de opdrachtgever. “Een belangrijke eigenschap van de producten waarmee wij werken is dat ze honderd procent universeel zijn”, vervolgt Kat. “Dit geeft de eigenaar van de lift de vrijheid om de onderhoudswerkzaamheden desgewenst bij een andere partij onder te brengen. Uiteraard hopen wij dat onze klanten, op basis van tevredenheid, het onderhoud van de lift bij ons neerleggen. Maar wij geven onze klanten altijd de vrijheid om zelf te kiezen.”

• • • • • •

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER CONSTRUCTIES ADVIES

Intermaris Just Architects Koning Bouw Volendam Van Rossum Sijperda-Hardy

| 93

‘S-HERTOGENBOSCH | Hoge Slagen Tekst | Jac Buchholz Beeld | Huybregts Relou

Van verticale en horizontale strengen

Het is een complex project, het in bewoonde toestand renoveren van 206 galerijwoningen aan de Hoge Slagen in ’s-Hertogenbosch. Niet zozeer de werkzaamheden zelf als wel de planning en logistiek. Opdrachtgever Zayaz en aannemer Huybregts Relou besteden verder veel aandacht aan de communicatie met bewoners. De werkzaamheden tijdens dit project zijn in grote lijnen dezelfde als die bij tal van onderhoudsprojecten aan bod komen: het vervangen van badkamer en toilet, een keukenrenovatie, aanpassingen aan elektra en gas, het vervangen van glas, het isoleren van de schil en een asbestsanering. Minder regulier is het aanbrengen van individuele cv-installaties ter vervanging van het collectieve systeem. Om de werkzaamheden zo soepel mogelijk te laten verlopen en de overlast zoveel mogelijk te beperken, is er een planning gemaakt van horizontale en verticale strengen. “We zijn begonnen met een proefstreng van een serie woningen”, vertelt Jaime Christianen, projectleider bij Huybregts Relou. “Die hebben we vervolgens geëvalueerd met de opdrachtgever. Grootste uitdaging is het vervangen van het collectieve cv-systeem door een individuele cv met rookgasafvoer. Dat kan, zelfs in een streng, niet in een aantal woningen tegelijk. Dat betekent dat mensen een aantal dagen zonder verwarming zitten. Als het weer erom vraagt, zorgen we voor kachels.”

MODELWONING Onderdeel van die eerste proefstreng was het inrichten van een modelwoning, vertelt Christianen. Die was belangrijk voor de communicatie met bewoners. “Dit is een project met enkele grote ingrepen. We wilden de bewoners daar zo goed mogelijk op voorbereiden. Dus hebben we samen met de opdrachtgever veel tijd en energie in de bewonerscommunicatie gestopt. Zo is er na het bezichtigen van de modelwoning overleg geweest met de bewonerscommissie. Verder hebben we per streng een informatieavond gehouden. Er is een was- en douchewoning, evenals een rustunit buiten het complex, er zijn wisselwoningen en voor de duur van het project is er een gastvrouw actief waar de mensen terechtkunnen met hun verhaal. Bewoners kunnen ook gebruikmaken van een verhuisbedrijf dat tijdelijk hun spullen ophaalt en opslaat. De gastvrouw is tevens het bruggetje naar ons en de woningcorporatie. Mocht het nodig zijn, dan kunnen wij ingrijpen. Dat de bewoners dit alles zeer waarderen, blijkt wel uit onderzoek van een extern bureau met als uitkomst dat de mensen onze aanpak een 9,2 geven.”

RUSTMOMENT Iedere bewoner, benadrukt Christianen, weet dus precies waar hij of zij aan toe is en wanneer wat gebeurt. “We hebben ervoor gekozen om niet alle werkzaamheden achter elkaar te doen maar een rustmoment in te bouwen. Dat vinden de meesten het prettigst.” Hij legt uit dat de werkzaamheden gefaseerd worden uitgevoerd. In maart van dit jaar werd begonnen met de eerste fase, ongeveer 120 woningen. Die duurt tot het najaar. “Daarna is het weer niet meer geschikt. De woningen gaan toch een tijd open. Volgend jaar doen we de overige woningen in dezelfde periode.” Hij geeft aan dat de werkzaamheden, dankzij de strakke planning nog steeds op schema liggen. Dankzij de gedegen voorbereiding en het ook nu nog frequente overleg.

94 |

“Op die manier houden we dagelijks in de gaten of alles loopt zoals het moet lopen en er geen onverwachte zaken spelen. Is dat het geval, dan nemen we meteen maatregelen. Zodat de planning die de bewoners van ons hebben gekregen overeind blijft.” ❚

‘S-HERTOGENBOSCH | Hoge Slagen

Projectinfo ‘DAG VAN TE VOREN CONTROLEREN VOORKOMT VERRASSINGEN’ Aan de Hoge Slagen in ’s-Hertogenbosch worden momenteel 206 appartementen en 26 garages gerenoveerd. Dat gebeurt in opdracht van woningcorporatie Zayaz. Naast het vervangen van badkamer, toilet en keuken worden ook diverse andere ingrepen uitgevoerd. Aannemer Huybregts Relou schakelde THT Sloop & Milieutechniek BV uit Echt in voor de sloopwerkzaamheden. Het bedrijf van de broers Tim en Thijs Terpstra is in maart begonnen met de werkzaamheden. Daartoe behoort ook een asbestsanering, geeft Tim Terpstra aan. “Dat zit onder meer in de kozijnen. Daar komt nieuw HR-glas in, evenals nieuwe raamvleugels met HR-glas.” Terpstra legt uit dat niet in iedere woning geheel dezelfde werkzaamheden worden uitgevoerd. “Een aantal woningen is in het verleden al gerenoveerd. Daardoor hoeven er bijvoorbeeld maar 170 toiletten te worden vervangen. Bovendien weet je niet waar bewoners zelf aanpassingen hebben doorgevoerd. Dus lopen we de dag voordat we beginnen een woning binnen om alles even te controleren. Zo komen we niet voor verrassingen te staan en kunnen we indien nodig opschalen.” Want, zegt hij, aan de planning mag niet worden getornd. Terpstra legt uit dat voor hen het werk

in oktober stopt. “Er is gekozen voor een gefaseerde aanpak. Dit jaar en volgend jaar van maart tot het najaar. Daarna is het te koud – de woningen zijn toch een tijdje open.” Als uitdaging noemt hij de hoogte van de gebouwen in combinatie met de beperkte ruimte. “Het is niet heel lastig, maar we moeten alles verticaal afvoeren en daarna meteen op transport zetten. Dat loopt nu goed. In het begin hebben we een tijdje met vijf mensen tien uur aan een woning gewerkt. Nu zit de gang erin en doen we hetzelfde werk met vier mensen in acht uur.” Het werk verloopt dus voorspoedig en de samenwerking met de andere partijen is uitstekend, besluit Terpstra. “Zeker ook met opdrachtgever Huybregts Relou. Daar hebben we eerder projecten mee gedaan. We weten wat we aan elkaar hebben en dat is prettig als je voor een langere periode met elkaar optrekt.”

RONTGENWEG 20 6101XD TE ECHT T 0475-390321 F 0475-336130 INFO@THT-SLOOP.NL 737054_tht sloop.indd 1

01-07-16 13:38

| 95

Bouwbedrijf van Montfort BV Standerdmolen 11 5571 RN Bergeijk T +31(0)497 - 57 31 33 F +31(0)497 - 57 35 35 E info@montfortbouw.nl W www.montfortbouw.nl

A.J. Loots BV Avignonlaan 14 5627 GA Eindhoven T +31 (0)40 - 243 09 10 F +31 (0)40 - 245 70 01 E info@ajloots.nl W www.ajloots.nl

Blommers Bouwsystemen BV De Run 2182 5503 LE Veldhoven T +31 (0)40 - 254 76 12 E blommers@blommers.nl W www.blommers.nl

Meulendijks Dakwerken B.V. Industrieweg 26 5591 JL Heeze T +31 (0)40 - 226 05 85 F +31 (0)40 - 226 61 40 E info@meulendijksdakwerken.nl W www.meulendijksdakwerken.nl

Bouwservice P.J. Roijackers De Bergen 92 5706 RZ HELMOND T +31 (0)492 - 53 55 31 E info@bouwserviceroijackers.nl W www.bouwserviceroijackers.nl

Heidebloemstraat 19a 5482 ZA Schijndel T +31 (0)73 - 547 88 11 E info@vloer-plus.nl W www.vloer-plus.nl

EINDHOVEN | Renovatie Philipsdorp Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Bouwbedrijf Van Montfort BV

RENOVATIE PHILIPSDORP NADERT ZIJN VOLTOOIING

De grootscheepse renovatie van de 771 woningen in de Eindhovense wijk Philipsdorp is begin dit jaar haar laatste fase ingegaan. In twee jaar tijd worden de laatste 247 woningen van de monumentale wijk, die honderd jaar geleden werd gebouwd voor de arbeiders van gloeilampenfabriek Philips, teruggebracht in hun originele staat, maar met de kwaliteitseisen van nu. Nieuwe kozijnen, gevelbekleding, goten en dakbedekking geven de woningen hun karakteristieke aanzien terug. Bovendien worden de woningen duurzamer en energiezuiniger gemaakt. In opdracht van woningcorporatie Woonbedrijf voert Bouwbedrijf Van Montfort BV de werkzaamheden uit. In acht weken bouwtijd worden zowel de buitenzijde als de binnenzijde van iedere woning grondig aangepakt, vertelt uitvoerder Jeroen Gijsbers van Bouwbedrijf Van Montfort BV. De eerste woningen zijn inmiddels opgeleverd. “De werkzaamheden worden uitgevoerd in een treintje, waarbij iedere week drie woningen worden opgestart en drie woningen worden opgeleverd, wat vraagt om een goede logistieke planning.” Het uitgangspunt bij de renovatie is dat de authentieke uitstraling en de beeldbepalende elementen van

de woning in ere worden hersteld, vertelt hij. “Hiertoe worden alle gevels gestraald. Waar nodig worden het oude voegwerk en alle gevelelementen, waaronder de sierlijsten, aangepakt. En de oude, houten kozijnen worden vervangen door kozijnen met HR++ glas, met de indeling/details van vroeger. Alle daken worden tot aan het dakbeschot gestript, waarna nieuwe folie, panlatten en gebakken Tuile du Nord dakpannen worden aangebracht. Bovendien worden alle overstekken geschilderd en goten vernieuwd.” ›

| 97

Hekwerk en Montagebedrijf Mulder Rondven 11 6026 PX Maarheeze T +31(0)4959 - 59 23 70 E info@mulderhekwerk.nl W www.mulderhekwerk.nl

Schildersbedrijf Van De Looy De Run 4409 5503 LS VELDHOVEN T +31 (0)40 - 253 27 50 F +31 (0)40 - 253 41 75 E info@vandelooy.nl W www.vandelooy.nl

Green Power Isolatie Beegderveld 5 6099 NC Beegden T +31 (0)475 - 58 22 22 F +31 (0)475 - 58 17 59 E info@greenpowerisolatie.eu W www.greenpowerisolatie.nl

BETI Timmerfabriek Kennedylaan 18 5571 KC Bergeijk T +31 (0)497 â&#x20AC;&#x201C; 573116 E info@beti.nl W www.beti.nl

herbestemmen & renoveren

Schelp bouw & interieur Meerheide 122 5521 DX Eersel T +31 (0)497 - 51 38 75 F +31 (0)497 - 51 43 06 E info@schelpbouw.nl W www.schelpbouw.nl

Dominepad 8 5528 NC Hoogeloon T +31 (0)497-68 15 31 F +31 (0)497-68 19 35 E info@visserhoogeloon.nl W www.visserhoogeloon.nl

EINDHOVEN | Renovatie Philipsdorp

Authentieke, gemetselde schuurtjes worden opgeknapt. Alle andere woningen krijgen een nieuwe, prefab berging in de tuin, vertelt Gijsbers. Hiervoor wordt een betonplaat met vorstrand gestort, waarop een houtskeletbouw berging wordt voorzien. “De stenen muren die de architect in zijn ontwerp heeft voorgesteld, worden nagebootst met speciale platen met keramische tegels, die licht en snel te verwerken zijn zonder dat aan uitstraling wordt ingeleverd.”

METAMORFOSE Niet alleen aan de buitenzijde, maar ook binnen ondergaan de woningen een flinke metamorfose. “Van binnen worden de woningen volledig gestript”, vertelt Gijsbers. “Zowel de keuken als het toilet en de badkamer worden vervangen en naar wens – tegen een kleine huurverhoging – uitgebreid of verplaatst. De houten begane grondvloer wordt verwijderd en maakt plaats voor een geïsoleerde betonvloer. En ook de riolering en gas- en waterleidingen worden vervangen. Alle elektra wordt gecontroleerd en waar nodig aangepast, waarbij in ieder geval de groepenkasten worden vernieuwd.” Koudebruggen in de woning worden aangepakt door onder andere de plaatsing van voorzetwanden. “In combinatie met de geïsoleerde begane grondvloer, de HR++ beglazing én de isolatie van het dak, voldoen de woningen na de verbouwing niet meer aan energielabel F, maar aan energielabel B. Dat levert een enorme energiebesparing op.” Een mechanisch ventilatiesysteem zorgt ervoor dat alle woningen in de toekomst gecontroleerd geventileerd worden.

MODELWONINGEN Bouwbedrijf Van Montfort BV is in 2014 door Woonbedrijf benaderd voor fase 4, als reactie op de succesvolle renovatie van wijk Geestenberg in Eindhoven. “Eind 2014 hebben we twee proefwoningen voor Woonbedrijf uitgevoerd. Vervolgens zijn wij uitgenodigd om deel te nemen aan de aanbesteding, waarbij onze aanbieding als beste werd beoordeeld”, vertelt Gijsbers. “Na gunning van de opdracht hebben we nog eens twee modelwoningen uitgevoerd, waarvan er eentje nu dienstdoet als directieverblijf en informatiepunt voor bewoners. Een tweede woning is in gebruik door Woonbedrijf; de andere modelwoningen worden ingezet als wisselwoning, waar de bewoners van Philipsdorp tijdens renovatiewerkzaamheden kunnen verblijven.” Voorafgaand aan de werkzaamheden ontvangen alle bewoners een informatiemap, waarin ook de telefoonnummers van het projectteam staan vermeld, in geval van vragen. “Daarnaast interviewt een extern onderzoeksbureau de bewoners voorafgaand en na afloop van de werkzaamheden. Alle bevindingen worden door ons verzameld en gebruikt om onze dienstverlening te optimaliseren. Tot nu toe worden deze inspanningen beloond met een 7,8.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Woonbedrijf UITVOERING Bouwbedrijf Van Montfort BV

| 99

Tekst | Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld | BAM Woningbouw

Verduurzaming en esthetische verbetering van 224 woningen aan de Nicolaas Beetsstraat Aan de Nicolaas Beetsstraat in Alblasserdam vindt de verduurzaming plaats van 224 appartementen. Het hoogbouwcomplex, dat bestaat uit de bouwdelen ‘De Hoek’ en ‘De Wiek’, is gebouwd in de jaren zeventig en was dringend toe aan vernieuwing op zowel esthetisch als bouwkundig vlak. In opdracht van Woonkracht 10 heeft Pieter Oosterhout Buro voor Architektuur zich ingezet om het complex een nieuw elan te geven. Naar verwachting zal het complex eind 2016 worden opgeleverd. In het onderhoudsplan waren diverse zaken opgenomen die moesten worden uitgevoerd. Naast schilderwerk, asbestsanering en het verfraaien en deels vervangen van de balkonhekken moesten, om de sociale veiligheid te verbeteren, ook de entrees worden aangepakt.

IDEEËN Pieter Oosterhout, eigenaar en architect bij Pieter Oosterhout Buro voor Architektuur, vertelt: “In een vroeg stadium is aan ons de vraag gesteld wat voor ideeën wij hadden om het complex te verbeteren. Wij hebben hierbij de vrijheid genomen om verder te gaan dan de basisvraag. Onze aanpak heeft er uiteindelijk aan bijgedragen dat er meer gedaan is dan oorspronkelijk de bedoeling was.”

ENTREES Met name de entrees van de twee bouwdelen hebben een belangrijke transformatie ondergaan.

100 |

ALBLASSERDAM | Nicolaas Beetsstraat

Oosterhout: “Aangezien een entree van een wooncomplex dienst doet als voordeur voor vele woningen mag hierop best de nadruk worden gelegd. Door de entrees niet alleen in de breedte uit te breiden maar ook qua hoogte, liggen ze niet langer verscholen en fungeren ze als echte eyecatchers. Door de toepassing van veel glas en lichte materialen creëer je bovendien transparantie, wat weer ten goede komt aan de sociale veiligheid.”

PARKACHTIGE BELEVING Naast het bekijken van de minpunten van het complex zijn ook heel bewust de kwaliteiten van het complex in kaart gebracht. Giel Sengers, architect bij Pieter Oosterhout Buro van Architektuur, vertelt: “Met name de achterzijde van het complex is prachtig gesitueerd aan de rand van een groene omgeving met een waterpartij. Door ook de achtergevel transparanter en toegankelijker te maken voor de bewoners, creëer je een parkachtige beleving.”

KLEURSTELLING Eén van de kwaliteiten van het wooncomplex is de sobere en heldere opbouw, kenmerkend voor de stijlperiode waarin het is gebouwd. Echter de kleuren die in de loop der jaren zijn aangebracht, overschreeuwen dit. Sengers: “We hebben daarom een nieuw kleurenschema geïntroduceerd met als doel de opbouw van het wooncomplex beter zichtbaar te maken. Het resultaat is een rustige en chiquere uitstraling. Het schilderwerk van de kozijnen en betonnen onderdelen bestaat uit grijstinten. De gele en blauwe metalen panelen in balustrades worden vervangen door helder glas dat meer licht en openheid brengt op de galerijen. De hemelwaterafvoeren zijn ritmisch aangebracht en geven het gebouw verticaliteit. Deze worden over de volledige hoogte wit uitgevoerd om de verticale belijning te versterken. De metselwerkplint wordt in een aardetint geschilderd. In combinatie met de grijze kozijnen en deuren krijgen de witte entrees extra aandacht.”

Projectinfo AANDACHT VOOR DE WENSEN VAN DE KLANT Met meer dan 25 jaar werkervaring is Dees Groep BV te Dordrecht een belangrijke speler in de onderhouds- en renovatiemarkt. Dees Groep BV bestaat uit een drietal bedrijven, te weten Dees Schilderwerken BV, Dees Glas BV en Dees Afbouw BV en biedt zijn klanten een totaalconcept op onderhoud en renovatiegebied. Binnen dit concept staat het meedenken met en het volledig ontzorgen van de klant centraal. Een voorbeeld hiervan is de renovatie van 224 woningen aan de Nicolaas Beetsstraat in Alblasserdam. “Wij vervingen al het glas aan de voor- en achterzijde van de woningen en trappenhuizen van het acht verdiepingen hoge gebouw. Ondanks het feit dat er tijdens de voorbereidingsfase sprake was van een dusdanige kleine hoeveelheid asbest, constateerden we tijdens de werkzaamheden dat de oude kitranden toch een grotere hoeveelheid asbest bevatten. Hier hebben we de werkzaamheden op aangepast en met inachtneming van de asbestnormen het oude glas verwijderd en het nieuwe glas geplaatst. Gelukkig heeft onze projectleider Serge van den Hurk hier samen met onze opdrachtgever BAM goed op geanticipeerd”, aldus de directeur van Dees Groep BV.

MEERWAARDE Voor Pieter Oosterhout Buro van Architektuur is dit niet de eerste keer dat zij bij de verduurzaming van een groot wooncomplex betrokken zijn. Zo won het architectenbureau vorig jaar nog de Publieksprijs voor de spraakmakende renovatie van De Weezenhof in Nijmegen. Oosterhout: “Met onze jarenlange ervaring hebben wij een kracht ontwikkeld om heel duidelijk vanuit de werkelijke behoeften en wensen van de opdrachtgever te denken. Hierdoor zijn wij in staat om een duidelijke meerwaarde te leveren voor onze klanten.” ❚

| 101

De Deuren Specialist Samenwerken is Samen werken Onze visie: “sterk in renovatiewerk” (vanuit het hart regio West) Wij realiseren door samenwerking van professionals binnen ons bedrijf turn-key renovatie projecten ramen en deuren. Wij onderscheiden ons door kennis, ervaring en flexibiliteit te bundelen, klantenbinding en lange termijngedachte.

Sterk in renovatie werk Flevoweg 29 2318 BZ Leiden • Tel.: 071 – 524 30 30 • Fax.: 071 – 522 72 61 • E-mail.: info@deurenspecialist.nl

www.deurenspecialist.nl De deuren Specialist.indd 1

05-04-16 15:49

ALBLASSERDAM | Nicolaas Beetsstraat

Projectinfo VERVANGEN VAN DEUREN, RAMEN EN DRAAI-/KIEPKOZIJNEN Bij het renoveren en verduurzamen van de 224 flatwoningen aan de Nicolaas Beetsstraat in Alblasserdam heeft De Deurenspecialist uit Leiden alle deuren, ramen en draai-/kiepkozijnen vervangen. Op verzoek van Woonkracht 10 en in samenspraak met hoofdaannemer BAM is om esthetische redenen gekozen voor zeer smalle draai-/kiepkozijnen. Marco Graafland, directeur-eigenaar van De Deurenspecialist, vertelt: “Gedurende een half jaar zijn wij dagelijks aanwezig op de Nicolaas Beetsstraat, waarbij wij twee woningen per dag afronden. Na het digitaal inmeten van alle onderdelen leveren en monteren wij de producten onder kwaliteitsconcept drie, dus gelakt en beglaasd.” Tijdens het voortraject is een uitgebreide lean-planning opgesteld en zijn de uit te voeren werkzaamheden van alle meewerkende partijen tot in detail besproken. Graafland: “Aangezien de renovatie in bewoonde staat wordt uitgevoerd is een goede voorbereidingsfase van groot belang. Dit resulteert niet alleen in zo min mogelijk overlast voor de bewoners, maar bevordert ook een prettige werksfeer op de bouwplaats.” Als expert op het gebied van het leveren en monteren van deuren en ramen is De Deurenspecialist zeer actief op de renovatiemarkt. “Binnen onze organisatie hanteren wij korte lijnen en staat de klant nog echt centraal. Door het geven van een gedegen advies en door onze grote betrokkenheid gaan wij alleen voor het allerbeste resultaat”, aldus Graafland.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Woonkracht10 ARCHITECT Pieter Oosterhout Buro voor Architektuur BNA BV HOOFDAANNEMER BAM Woningbouw ADVIES BTR architectuur+bouwkunde CONSTRUCTEUR Leen Brak bouwkundig adviesbureau b.v.

| 103

AMSTERDAM | Renovatie Senecaflat

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Van Schagen architecten

Vernieuwing Confuciusplein bijna voltooid Al eerder verrezen er nieuwe appartementen aan het Confuciusplein in Amsterdam. Dat gebeurde in opdracht van Stadgenoot. Deze woningcorporatie verkocht de nabijgelegen Senecaflat aan Holland Housing Fund (HHF), dat deze flat nu ingrijpend laat renoveren. Als die werkzaamheden zijn afgerond, is de vernieuwing van het Confuciusplein voltooid. De renovatiewerkzaamheden worden uitgevoerd door Rutges Vernieuwt. Holland Housing Fund, sinds 2013 actief op de Nederlandse vastgoedmarkt, biedt investeerders de mogelijkheid mee te investeren in de metamorfose van bestaande wooncomplexen en kantoorpanden naar kwalitatief hoogwaardige, toekomstbestendige huurwoningen. Dat is ook het geval bij de Senecaflat. Dat gebouw – in 1957 gebouwd en ontworpen door architect Alexander Bodon (tevens bekend van de bouw van de RAI in Amsterdam) in opdracht van de algemene woningbouw vereniging, bestond uit 43 woningen en bedrijfsruimten in de plint. Met de ingreep wordt het woningaanbod uitgebreid tot zestig en is er in de plint de mogelijkheid tot het onderbrengen van kleinere, meer flexibele bedrijfsruimten. Projectleider Fred Eljon van Rutges Vernieuwt vertelt dat het bedrijf specialist is in ingrijpende renovaties en transformaties. “We werken dan ook voor veel woningcorporaties en vastgoedeigenaren. We doen vaak meer dan alleen de uitvoering, zoals ook bij dit project, waar we in de voorbereiding, in samenwerking met architect en constructeur een belangrijke rol hebben gespeeld in de planontwikkeling.” Met de renovatie, zegt hij, worden de appartementen getransformeerd tot eigentijdse woningen. Wat de uitstraling van het gebouw betreft staan de oorspronkelijke architectonische hoogtepunten centraal. Het oorspronkelijke DNA blijft behouden. Eljon legt

104 |

uit wat de werkzaamheden, waarmee in maart van dit jaar werd begonnen, zoal inhouden. “We hebben het gebouw eerst helemaal gestript. Badkamers, keukens, toiletten, binnenwanden, ventilatiekanalen, water, elektra, gas enzovoorts. Alles gaat eruit en wordt vernieuwd. Een deel van de bedrijfsruimte in de commerciële plint besloeg twee verdiepingen. In het deel op de eerste verdieping realiseren we nieuwe woningen, die worden ontsloten middels een galerij op het dak van de nog aan te bouwen nieuwe stadswoningen. De bedrijfsruimten in de plint richten we anders in; deze worden minder groot. Aan de Senecastraat wordt de aanbouw met garages bij de flat gesloopt. Deze aanbouw maakt plaats voor vijf nieuwbouw stadswoningen.” Tevens wordt de gevel aan het Confusiusplein gemoderniseerd, onder andere door een sprong in de luifel te maken Eén van de aspecten die volgens Eljon veel aandacht krijgt, is het aanbrengen van nieuwe nutsdoorvoeren en leidingen in het gebouw. “We moeten rekening houden met de eigenschappen van de bestaande constructie, met waar bijvoorbeeld wel en waar geen wapening is aangebracht.” Behalve het opwaarderen van de woningen is het verhogen van de energetische waarde eveneens onderdeel van het project. Na de transformatie beschikken alle woningen over energielabel A. Eljon wijst op een aantal zaken die om extra

AMSTERDAM | Renovatie Senecaflat

Nieuwbouw in 1957.

aandacht vragen. “We hebben meer asbest aangetroffen dan verwacht; ook zit de betonnen constructie regelmatig in de weg om bijvoorbeeld doorvoeringen te kunnen maken. Hierdoor moeten we vaak een alternatieve route bedenken. Ook blijft tijdens de bouw het Griekse restaurant dat in de plint is gevestigd gewoon open. Daar zijn goede afspraken over gemaakt. Onder meer wat de veiligheid betreft. Daar hebben we onze eigen veiligheidsdeskundige bij betrokken. Verder is er een bypass aangelegd zodat het restaurant gebruik kan blijven maken van gas, water en licht.” Tot slot maakt Eljon duidelijk dat ervoor gekozen is om de gevels een grijze kleur te geven en om kozijnen met een verdiept profiel toe te passen, wat moet leiden tot schaduwwerking. Hierdoor gaat de gevel meer ‘leven’. “De gevel combineert authentieke elementen met eigentijdse details en sluit zo aan bij de verbeterde kwaliteit van de appartementen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER CONSTRUCTIES

Holland Housing Fund Van Schagen architecten Rutges Vernieuwt Constructiebureau de Prouw bv

Projectinfo ‘NIEUWE UITSTRALING IS EEN COMBINATIE VAN AUTHENTIEK EN EIGENTIJDS’ Tijdens de renovatiewerkzaamheden aan de Senecaflat in Amsterdam worden tevens de gevels onderhanden genomen. Van der Haar Gevelrenovatie en Onderhoud uit Nijkerk voert in opdracht van Rutges Vernieuwt uit De Meern deze gevelrenovatiewerkzaamheden uit. Dit betreft onder andere voegen metselwerkherstel.

Voegwerkrenovatie Metselwerkrenovatie Stofarm hakken Renovatie spouwankers Stalen steigers

Zekerheid van

kwaliteit en duurzaamheid

Een andere activiteit is het energetisch verbeteren van de flat door middel van het aanbrengen van isolatie op de kopgevels en door deze kopgevels te voorzien van steenstrips. Deze methodiek voor het isoleren van kopgevels komt steeds vaker voor. Op die manier krijgt het gebouw een uitstraling die een combinatie is van authentiek en eigentijds. Ook vanuit milieutechnisch oogpunt is uitgebreid aandacht geschonken aan het project, niet alleen op energetisch vlak maar tevens door het toepassen van materialen zoals loodvervanger in plaats van lood bij aansluitingen met het metselwerk. Daarnaast heeft het scheiden van afval de volledige aandacht. Jeroen van de Hoef, uitvoerder bij Van der Haar, geeft aan dat alle werkzaamheden volgens planning lopen en de samenwerking met het uitvoerend team van Rutges Vernieuwt prima verloopt.

Gespecialiseerd in metsel- en voegwerkrenovatie

www.vanderhaargroep.nl

www.vanderhaarsteigers.nl | 105

ARNHEM | Saksen Weimar Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Giesbers Ontwikkelen en Bouwen

Het voormalige exercitieterrein omzoomd met nieuwbouwwoningen.

TERRASSEN DIE ‘ALS VANZELFSPREKEND’ OPGAAN IN ARNHEMS VELUWELANDSCHAP Aan de noordzijde van Arnhem wordt het terrein van de voormalige Saksen Weimar Kazerne gefaseerd getransformeerd tot woonwijk. De vooroorlogse kazernegebouwen zijn geschikt gemaakt voor nieuwe woonconcepten en het omliggende terrein is ingericht in zeven terrassen die elk een woonbuurt herbergen, met in totaal 423 woningen. Stedenbouw sprak met gebiedsontwikkelaar Peter Verduijn van ontwikkelcombinatie Groene Treden en Eric Jongen, maker van het stedenbouwkundig en landschapsplan. Groene Treden is een samenwerking tussen bouwend ontwikkelaar Giesbers en woningcorporatie Vivare, die als combinatie een prijsvraag wonnen op basis van een gemeentelijk masterplan uit 2005. Groene Treden ontwikkelde een plan voor woningbouw, met woningen in diverse prijsklassen. Verduijn: “Het plan werd aanvankelijk De Groene Treden genoemd, naar de hoogteverschillen in het terrein. Nu is het in de verkoop onder de naam Saksen Weimar. Op de kazerne woonde al een kunstenaarscollectief dat het voormalige keukengebouw heeft omarmd door het aan te kopen en te renoveren. Het poortgebouw is herontwikkeld door woon-zorgorganisatie Stepping Stones en huisvest dementerende ouderen. De vier

106 |

logiesgebouwen zijn getransformeerd tot woonwerkateliers. De voormalige garage en het wapengebouw zijn in gebruik genomen door creatieve bedrijven en geschikt gemaakt voor bewoning. De hoofdmoot van het nieuwbouwprogramma bestaat uit grondgebonden koopwoningen.”

KLASSIEK EN MODERN Enige actualisatie in het kader van de vastgoedcrisis was aan de orde, maar eind 2011 kon het project daadwerkelijk van start gaan, “met Giesbers als de ontwikkelaar en uitvoerend aannemer en Vivare als toetsend ontwikkelaar.” De nieuwbouw van fase 1 startte in 2012 en in 2013 begon de bouw van fase 2, direct gevolgd door fase 3.

Deze plandelen zijn inmiddels bewoond. Fase 4 wordt in de eerste helft van 2016 opgeleverd; fase 5 start voor de zomer van 2016. Een woontoren bevindt zich nog in het plantraject. In de periode tot 2018 zullen nog een negentigtal woningen worden gerealiseerd. Verduijn: “Wij gaan altijd erg ver met het inwilligen van koperswensen; deze zijn al in de ontwikkelfase vastgelegd; dat blijkt goed samen te gaan met ons woonconcept ‘DIT is Wonen’. Dit woonconcept biedt de opdrachtgever betaalbaar maatwerk, terwijl hij maximale vrijheid houdt in programma en architectonisch ontwerp. De woningen sluiten qua architectuur aan bij de bestaande bebouwing in Arnhem-Noord: een mix van klassiek en modern.”

ARNHEM | Saksen Weimar

WADI’S EN TYPISCH ARNHEMSE FLORA Het kazerneterrein ligt in een bosrijke omgeving en kent een hoogteverval van maar liefst tien meter. In de vlakke plateaus worden hellingen

gegraven, zodat woonterrassen op het zuiden ontstaan. “De afgraving is een nadrukkelijke ingreep, maar wel één die past in het landschap”, zegt Jongen, die aangeeft dat het transformeren van het kazerneterrein naar woonwijk een kwestie

is van natuurlijke ingrepen. “Plancomponenten als het doortrekken van het beukenlaantje uit de wijk Geitenkamp en het aanplanten van typisch Arnhemse flora als de wintereik en de beuk ondersteunen het landschap als vanzelfsprekend.” De kazerne is een belangrijke identiteitsdrager. Het exercitieterrein wordt gebruikt als waterberging; op elk van de terrassen worden wadi’s aangelegd. Naoorlogse bijgebouwen van de kazerne zijn gesloopt en bestaande straatklinkers hergebruikt. “Met dit project restaureren wij in feite het vooroorlogse woonlandschap van Arnhem-Noord.” ❚

Bouwinfo

Fase 1 van het plan betreft sociale woningbouw. Een plandeel annex terras met linksboven het Arnhemse centrum.

OPDRACHTGEVER Groene Treden CV ONTWERP Jongen Ontwerp i.s.m. Buro Lubbers, Braaksma & Roos Architecten, Mulleners + Mulleners Architecten, Civil Management UITVOERING Giesbers Ontwikkelen en Bouwen BOUWPERIODE 2012 – 2018 PROGRAMMA 423 woningen

'Met dit project restaureren wij in feite het vooroorlogse woonlandschap van Arnhem-Noord'

| 107

Drainagesysteem parkeerdaken

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Nophadrain

INNOVATIEF DRAINAGESYSTEEM IS BASIS VOOR ‘DAKPARK’ IN ROTTERDAM Meervoudig ruimtegebruik neemt een grote vlucht in de Nederlandse steden, en wanneer er groenfuncties worden toegevoegd aan gebouwen, zoals dakparken, worden hoge eisen gesteld aan de bescherming van de dakbedekkingsconstructie. Nophadrain, specialist in gebruiksdaksystemen voor boven- en ondergrondse dakconstructies, ontwikkelde voor het Dakpark Vierhavenstrip een maatwerkoplossing die ‘optimaal’ aansluit op de gebruiksfunctie. Het in 2013 gereedgekomen dakpark is voorzien van een zogenoemd ‘omkeerdak’. “De isolatielaag bevindt zich in dit type dakconstructie op het dakbedekkingssysteem”, vertelt Pieter Wesselink.

Meervoudige herbestemming in voormalig havengebied Rotterdam-West.

Op de locatie van het voormalig spooremplacement in Rotterdam-West is een langgerekte winkelstrip gecreëerd. Bovenop de winkels bevindt zich een parkeergarage met daarbovenop een dakpark. Dit schoolvoorbeeld van innovatief meervoudig

108 |

ruimtegebruik meet één kilometer bij tachtig meter en onderscheidt zich met een winkelboulevard aan de Vierhavenstraat en een glooiend park aan de andere lange zijde. Het ‘Dakpark’ beschikt over verschillende toegangstrappen met waterpartijen,

thematuinen, speelgelegenheid voor kinderen en horecavoorzieningen. Nophadrain was sinds de eerste initiatieven betrokken bij de ontwikkeling en kon zo een integrale bijdrage leveren aan de technische verwezenlijking van het ‘grootste dakpark van Europa’, dat in de zomer van 2013 feestelijk werd geopend. “In 1999 zijn de eerste contacten gelegd met initiatiefnemer Stadsontwikkeling Rotterdam, en het duurt een tijdje voordat projecten van deze aard tot ontwikkeling komen”, begint Wesselink, Sales Director bij Nophadrain. “De contacten zijn echter altijd gebleven, waardoor wij aan de uiteindelijke uitvoering in 2011 een wezenlijke bijdrage hebben kunnen leveren, in de vorm van een speciaal ontwikkelde variant van onze opbouw voor het intensieve gebruiksdak, met als hart het ND 200sv Drainagesysteem. Dat is een sandwich element ‘op rol’, opgebouwd uit een filterlaag, een drainagelaag en een beschermende laag. Het toegepaste gebruiksdaksysteem bestaat verder uit een vegetatielaag gecombineerd met beloopbare verharding, speciaal ontwikkelde daktuinsubstraten, XPS-isolatie en wortelwerende lagen.”

‘OMKEERDAK’ De gekozen dakconstructie is dat van een ‘omkeerdak’. Wesselink: “De isolatielaag bij een omkeerdak bestaat uit drukstabiele XPS-isolatieplaten, die zich bovenop het dakbedekkingssysteem bevinden. De XPS-platen hebben naast een isolerende werking een beschermende functie in het dakbedekkingssysteem. De XPS-isolatie heeft een hoge druk-

Drainagesysteem parkeerdaken

sterkte en kan in combinatie met het drukstabiele drainagesysteem van Nophadrain de belasting van de opbouw en het gebruik van het ‘Dakpark’ gemakkelijk weerstaan.” Het ND 200sv Drainagesysteem heeft perforaties in de kern en is voorzien van een dampdoorlatend beschermvlies. “Hierdoor wordt aan de bouwfysische eisen van een omkeerdakconstructie voldaan en blijft de isolatiewaarde van de XPS-isolatie op termijn gegarandeerd. Onze betrokkenheid bij de engineering van het ‘Dakpark’ zorgde ervoor dat wij op het gebied van technische

advisering onze meerwaarde hebben bewezen als Nederlandse fabrikant van gebruiksdaksystemen. Het ‘Dakpark’ heeft laten zien dat een sandwichelement ‘op rol’ niet alleen beter presteert; maar ook eenvoudig toepasbaar is. Bovendien is het systeem ‘made in Holland’, waardoor het snel en op afroep is te leveren – bij een dergelijk volume in een stedelijke omgeving essentieel. Dit ontzorgt zowel de opdrachtgever als de uitvoerende partijen. Nophadrain creëert met haar gebruiksdaksystemen een stuk natuur waarop de bovenliggende begroei-

Aanleg drainagesysteem Dakpark Vierhavenstrip.

ing optimaal presteert. Een dakpark wordt zo ook echt een levend park. En dat laatste bepaalt voor een groot deel het succes van het ‘Dakpark’ in Rotterdam”, besluit Wesselink. ❚

‘Wij creëren met onze drainagesystemen een stuk natuur waarop de bovenliggende begroeiing optimaal presteert’

Een kilometer stadspark op een voormalig rangeerterrein.

Dé specialisten in gebruiksdaksystemen Nophadrain Intensief Groendaksysteem met beloopbare verharding op maat gemaakt!

Intensieve vegetatie

Intensief substraat

Beloopbare verharding

Straatlaag Mineraal ondersubstraat

ND 200sv Drainagesysteem XPS-isolatie (omgekeerd dak constructie) Dakbedekkingssysteem

| 109

Platform 'Leren van... Elkaar'

Tekst | Fiona de Heus (Zutphens Persbureau) Beeld | Aboma

Platform ‘Leren van... Elkaar’ moet bouw veiliger maken “Wij willen de bouw veiliger maken.” Dat is kortgezegd het doel van Aboma, Dura Vermeer, BAM Bouw en Techniek, Van Wijnen en TBI. Al een paar jaar is een afvaardiging van deze bedrijven hierover met elkaar in gesprek en sinds kort delen zij op internet de opgedane kennis met elkaar én met de buitenwereld onder de naam ‘Leren van… Elkaar!’. “Wij willen een veiligere werkplek”, benadrukt Jan Prins van BAM Bouw en Techniek. “Niet alleen elk incident of ongeval maar ook elke man die ziek thuis zit, is er één teveel”, vult Arjan van Hamburg van J.P. van Eesteren, onderdeel van TBI, hem aan. Pieter Visser van Aboma: “Wat je ziet, is dat de werkgevers zich steeds meer verantwoordelijk voelen voor de werknemer: je leent de man van het gezin.” Werkgevers stellen daarom alles in het werk om de werknemer ook weer veilig te kunnen

110 |

laten terugkeren naar dat gezin, maar toch gebeuren er nog te veel ongevallen en bijna-ongevallen. “Het grootste risico is de zwaartekracht”, vat Prins samen. Van Hamburg: “We moeten van onbewust onveilig naar bewust veilig.” “Of zelfs naar onbe-

wust veilig handelen”, stelt Visser. Aboma controleert bouwplaatsen op veiligheid en hangt daar een waardeoordeel aan. Hij zag vanuit zijn bedrijf dat de bouwbedrijven allemaal hetzelfde wiel proberen uit te vinden om de veiligheid te verbe-

Platform 'Leren van... Elkaar'

teren. “Je kunt van elkaars kennis gebruikmaken”, dacht hij en bracht de partijen die al met dezelfde methodiek van Aboma werken, bij elkaar. “In eerste instantie waren we wat argwanend”, geeft Van Hamburg toe, “maar we hoeven elkaar op het gebied van veiligheid niet te beconcurreren.” “We zijn pioniers”, vindt Ronald de Groot van Dura Vermeer. “Elk ongeval bespreken we met elkaar; die transparantie is vanzelfsprekend geworden.”

NIEUWE NORMEN De resultaten hiervan zijn te zien op de website van Aboma: http://www.aboma.nl/nl/nieuws/ leren%20van%20elkaar/. Visser: “Wij proberen onze organisatie als platform open te stellen. Het is vooral belangrijk dat we blijven communiceren over de goede dingen die we zien en ontdekken. De grootste bedrijven zitten hier aan tafel en wat zij doen, wordt de norm. Zij hebben immers ook de faciliteiten in huis om bijvoorbeeld ongevals-

Aboma bv Maxwellstraat 49 a 6716 BX Ede

onderzoek te doen. De kennis delen we met heel Nederland, via de website. Ik vind het heel stoer dat zij zich daarmee kwetsbaar durven opstellen.” Zo zijn bijvoorbeeld na dodelijke ongevallen de eisen voor het afschoren van prefab wanden en het hijsen van staal aangescherpt. Dit jaar wordt gewerkt aan uniforme vloersparingen. Andere bedrijven kunnen dat vervolgens overnemen. Prins: “Wij hopen dat hierdoor ook andere partijen de lat hoger leggen.” “En dat daarmee de veiligheidscultuur op de bouwplaats een treetje hoger komt”, vult De Groot aan.

VAN SAMEN WERKEN NAAR SAMENWERKEN De werkgroep, zoals ze zich voorzichtig noemen, kijkt in de breedste zin van het woord naar veiligheid op de bouwplaatsen. Het zou zelfs meer dan alleen veiligheid kunnen zijn en ook over bijvoorbeeld slimme protocollen kunnen gaan,

zoals de controle op de bouwplaats. Iedereen die een bouwplaats betreedt, moet onder andere een instructiefilm bekijken, een toets doen, gekwalificeerd zijn en een helm en veiligheidsschoenen dragen. Als het aan deze werkgroep ligt, wordt ook strenger gecontroleerd op wie de bouw op mag, bijvoorbeeld met een bouwpas die landelijk ingevoerd kan worden. Betrokkenheid bij onveilig werken zou daarop geregistreerd kunnen worden en op basis daarvan zou iemand de toegang geweigerd kunnen worden. Een probleem is echter dat deze passen overdraagbaar zijn en dat de privacywetgeving weinig toelaat. Een belangrijk vraagstuk, zeker als je weet dat op een bouwplaats gedurende de bouwperiode in zijn totaliteit soms wel 1.600 individuele mensen werkzaam kunnen zijn. Ook hier willen de leden van de werkgroep samen over nadenken. Visser: “Voor een veiligere bouw moeten we van samen werken naar samenwerken.” ❚

Onverhoopt een ongeval, wat nu? Een gedegen ongevalsonderzoek geeft u inzicht en voorkomt herhaling

P ostbus 141 6710 BC Ede T

0318 691920 info@aboma.nl www. aboma.nl

adv_Aboma_Stedenbouw.indd 1

DUURZAAM BOUWEN AAN VEILIGHEID EN KWALITEIT. 12-05-16 15:36

| 111

BREEAM-NL samenwerking

Tekst | Scripturum Marjoleine Meppelink Beeld | Hosec

Samenwerkende bedrijven in (brand)veiligheids- en beveiligingsadviezen BREEAM-NL De begrippen duurzaamheid en veiligheid zijn vandaag de dag niet meer weg te denken uit de Nederlandse bouwwereld. Daar waar vroeger aanzienlijk minder eisen werden gesteld aan de bouw of verbouw van een pand, wordt de huidige weten regelgeving steeds strenger. Om de duurzaamheidsprestaties van een gebouw te bepalen is dan ook de beoordelingsmethode BREEAM-NL in het leven geroepen. Wie het felbegeerde keurmerk van BREEAM-NL voor zijn of haar bedrijfspand wil bemachtigen, moet aan flink wat eisen voldoen. Een gedegen advies en een goede begeleiding bij dit proces zijn zeker geen overbodige luxe. BREEAM staat voor Building Research Establishment Environmental Assessment Method. De methode werd oorspronkelijk ontwikkeld en geïntroduceerd door het Building Research Establishment (BRE), een Engelse onderzoeksinstantie die enigszins vergelijkbaar is met het Nederlandse TNO. De Dutch Green Building Council (www. dgbc.nl) heeft deze richtlijn met hulp van marktpartijen geschikt gemaakt voor de Nederlandse markt. De methode omvat vier verschillende keurmerken: • BREEAM-NL Nieuwbouw en Renovatie, bedoeld om de duurzaamheidsprestaties van nieuwe of getransformeerde gebouwen te bepalen.

• BREEAM-NL In-Use, bedoeld om de duurzaamheidsprestaties van bestaande gebouwen op drie niveaus te beoordelen: Gebouw, Beheer en Gebruik. • BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling: bedoeld om de duurzaamheidsprestaties van een gebiedsontwikkeling te beoordelen. • BREEAM-NL Sloop en Demontage, bedoeld om de duurzaamheidsprestaties van sloopprojecten te beoordelen.

het (ver)bouwproces. Zo moet bijvoorbeeld een aantoonbaar gekwalificeerde beveiligingsadviseur worden geraadpleegd tijdens de ontwerpfase en moeten de aanbevelingen die hieruit voortvloeien ook daadwerkelijk worden verwerkt in het uiteindelijke ontwerp en in het opgeleverde gebouw. Daarnaast moet het beveiligingsbedrijf dat voor advies wordt ingeschakeld BORG-Bouwkundig gecertificeerd zijn.

BOUWKUNDIG BEVEILIGINGSADVIES

De nieuwe en zwaardere eisen op het gebied van veiligheid zijn opgenomen in de BREEAM-NL Nieuwbouw en Renovatie beoordelingsrichtlijn 2014 onder de noemer ‘MAN 8 Veiligheid’. In de BREEAM-NL In-Use beoordelingsrichtlijn is brandveiligheid een onderdeel van de beoordeling. Denk hierbij aan: • MAT011 Brandveiligheid, beschikbaarheid risicobeoordeling milieu. • MAT012 Brandveiligheid, periodieke uitvoering risicobeoordeling milieu. • MAT013 Noodplan brand, milieurisico’s. • MAT014 Bescherming asset & inhoud bij brand.

De beoordelingsrichtlijnen van BREEAM-NL zijn niet alleen veelomvattend maar stellen ook de nodige eisen op het gebied van begeleiding bij

GEBUNDELDE KRACHTEN

Deze eisen op het gebied van (brand)veiligheid vereisen een ruime expertise in verschillende disciplines. DVH Advies en Consultancy, AAS Veiligheid, Adviesbureau A.E. Van der Kleij en HOSEC hebben daarom hun krachten gebundeld en zijn een samenwerking aangegaan die gericht is op

112 |

BREEAM-NL samenwerking

'Wat veel mensen niet weten, is dat sommige verzekeraars strenger zijn dan de overheid'

een betere en completere dienstverlening richting opdrachtgevers. Deze wederzijdse ondersteuning wordt ingezet bij de verschillende onderdelen inzake advies op het gebied van BREEAM-NL veiligheids- en beveiligingsadviezen.

AAN HET WOORD Met ieder hun eigen expertise bieden de vier bedrijven een totaalpakket dat gericht is op het ontzorgen van de klant in de breedste zin van het woord. Adviesbureau A.E. van der Kleij ondersteunt als bouwkundig adviseur de projecten met de vertaling van CAD-tekeningen naar handzame plattegronden. “Door plattegronden toe te voegen

aan de rapportages worden deze een stuk overzichtelijker”, aldus eigenaar Ad van der Kleij. “Maar ook voor vluchtwegplannen is de klant bij ons aan het juiste adres.” Veiligheidskundige Albert Dias d’Ullois van AAS Veiligheid is vooral gespecialiseerd op het gebied van brandveiligheid. “Wat veel mensen niet weten, is dat sommige verzekeraars strenger zijn dan de overheid. Het ‘standaardlijstje’ volgen is dus niet altijd genoeg. We werken daarom veel vanuit de waarom-vraag: waarom doen we wat we doen en is dat de slimste en meest pragmatische aanpak?” DVH Advies en Consultancy is een gecertificeerd

Borg-Bouwkundig Beveiligingsbedrijf. Eigenaar Daan van Heteren is gekwalificeerd beveiligingsadviseur en bevoegd om de benodigde (eind) rapportages op te stellen. “Regelgeving en eisen zijn dynamisch, deze worden immers continu aangepast aan de actuele methoden van inbraak (modus operandi)”, vertelt hij. Ron de Groot, eigenaar van HOSEC en tevens gekwalificeerd beveiligingsadviseur, bedient de markt met beveiligingsadviezen over logistiek, CCTV, sleutelbeheer en toegangscontrole: “Door onze vier bedrijven samen te brengen kunnen wij onze klanten een optimale begeleiding bieden op het gebied van (brand)veiligheid.” ❚

| 113

Betonreparatie & Betonrenovatie

Tekst | Liliane Verwoolde

PETER NUITEN, VOORZITTER VBR:

‘MATERIAALTECHNISCH HEBBEN WE BETON ONDER CONTROLE’ In de tachtiger jaren ontstaat het besef dat we nog weinig weten over de kwaliteit van onze betonconstructies. Pas als in de woningbouw op grote schaal ‘betonrot’ optreedt, komt er fundamenteel onderzoek en neemt de kennis om het probleem aan te pakken toe. Mede dankzij de branchevereniging voor betonreparatiebedrijven VBR wordt grote vooruitgang geboekt. Met hoogwaardige technieken en moderne materialen wordt betonschade nu efficiënt aangepakt en voorkomen. De kwaliteit van beton is hiermee gegarandeerd.

ding van agressieve stoffen tegengaat”, vertelt Nuiten. “Een goed voorbeeld is de ontwikkeling van ultrahogesterktebeton. Maar ook binnen onze branche heeft veel ontwikkeling plaatsgevonden in het actief bestrijden van wapeningscorrosie. Door middel van kathodische ‘KB’ bescherming waarbij we een continue zwakke gelijkstroom van enkele milliampères op het wapeningsstaal zetten, kunnen we corrosie stoppen. Er zijn alternatieven ontwikkeld voor het wapeningsstaal. Zo hebben koolstofvezelversterkte materialen een dermate hoge treksterkte, dat zij het wapeningsstaal kunnen vervangen. Materiaaltechnisch hebben we beton onder controle.”

CONSTRUCTIEVE VEILIGHEID Dat wil niet zeggen dat de aandacht voor beton is verslapt. Het incident in 2011, waarbij in Leeuwarden over een breedte van enkele meters de galerij van de vijfde verdieping naar beneden stort, schudt de gemoederen opnieuw wakker. Nu gaat de aandacht vooral uit naar de constructieve veiligheid. Nuiten: “Deze golf van aandacht heeft geresulteerd in nieuwe opleidingen en regelgeving, nu gestimuleerd vanuit de overheid. De kennisontwikkeling blijft daarmee in beweging. Ook binnen de leden van de VBR. Zij bestrijken thans zo’n vijftig tot zestig procent van deze markt, maar als brancheorganisatie streven we uiteraard naar het grootst mogelijke draagvlak.” ❚

VBR-voorzitter Peter Nuiten.

Als gevolg van de betonschades in de tachtiger jaren steekt een aantal gespecialiseerde reparatiebedrijven de koppen bij elkaar. Dit resulteert in onderzoek en nieuwe regelgeving voor het herstel van betonschade. “Het is uniek dat dit op deze manier is gebeurd”, weet VBR-voorzitter Peter Nuiten. “VBR heeft zelf een procescertificering geïntroduceerd om de kwaliteit te borgen. Het is tevens een platform van waaruit onderzoek wordt geëntameerd,

114 |

ervaring wordt uitgewisseld en aan moderne regelgeving wordt gewerkt.” Inmiddels dient de VBR ruim 35 jaar de belangen van de betonreparatiebranche.

NIEUWE TECHNIEKEN Inmiddels zijn er grote stappen gezet op het gebied van kwaliteitsborging. “We kunnen de corrosie van het wapeningsstaal voorkomen door een dekking op de wapening die toetre-

Vereniging van Gecertificeerde BetonReparatiebedrijven (VBR) Postbus 5135 1410 AC NAARDEN Tel.: 035-6954008 info@vbr.nl www.vbr.nl

Betonreparatie & Betonrenovatie

Tekst | Liliane Verwoolde

Betonherstel: van troffel tot iPad Als specialist in betonreparaties behoort BALM tot de oprichters van de VBR. Het bedrijf heeft de ontwikkelingen in de betonreparatie veertig jaar op de voet gevolgd en heeft zodoende veel knowhow op dit gebied. Zij onderzoekt scheuren, betonrot en andere betonproblemen ter plekke en levert vervolgens de meest passende oplossing. Vanuit de VBR deelt zij ervaringen uit de praktijk met branchegenoten. betonscheuren. Lijmwapening versterkt constructies door aan de boven- of onderzijde van de constructie een carbonlaag aan te brengen. In de praktijk betekent dit dat veel viaducten niet meer worden gesloopt, maar zodanig worden versterkt dat zij weer voldoen aan vernieuwde eisen. En dan is er nog het hogesterktebeton. Dit beton is van dermate hoge kwaliteit, dat op plaatsen waar tot voor kort nog 10 cm beton nodig was, nu kan worden volstaan met een laag van 2 cm beton. Hogesterktebeton wordt ook toegepast in betonreparatieprojecten.

ALLES ONDER GROEN LABEL Vermeulen: “Er is veel vooruitgang geboekt in betonherstel. Daarnaast zijn alle technieken ontwikkeld met aandacht voor het milieu. We leveren duurzame oplossingen, verlengen de levensduur van bouwwerken en bieden efficiënter onderhoud voor infrastructuur en gebouwen. Dankzij de VBR kan iedere betonspecialist er nu zeker van zijn dat alle oplossingen haalbaar en realiseerbaar zijn. We kunnen mensen wel inroosteren en aansturen via de iPad, maar het echte werk gebeurt nog steeds op de werkvloer en door mensenhanden.” ❚

“Veel technieken worden ontwikkeld vanachter het bureau”, weet Kees Vermeulen, directeur van BALM Betonreparatie. “Het is echter wel belangrijk dat nieuwe technieken worden omgezet naar toepasbare technieken. Uiteindelijk moet het herstel immers door vakmensen in de praktijk worden beoordeeld en uitgevoerd.” BALM levert hieraan een actieve bijdrage door haar lidmaatschap van de VBR. De VBR toetst nieuwe technieken aan de praktijk.

BETONSPUITEN | INJECTEREN | LIJMWAPENING | HOGESTERKTEBETON Deze werkwijze heeft ondertussen uiteenlopende, bruikbare technieken opgeleverd. Betonspuiten, waarbij onder hoge druk beton wordt aangebracht in het beschadigde gedeelte van het beton, is een uitstekende techniek voor constructief herstel. Injecteren biedt uitkomst bij

| 115

Prefab flexibel bouwen

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | CascoTotaal

‘Demontabele woonmodules spelen in op veranderende woningmarkt’ Niet alleen voor recreatieparken, woningcorporaties en studentenhuisvesters, maar ook voor gemeentes is semipermanent wonen een actueel en uitdagend thema. Want hoe kun je het best inspelen op tijdelijke of veranderende huisvestingsvragen? CascoTotaal geeft het antwoord met ‘3D-Betoncasco’, een vernieuwende bouwmethode waarbij complete prefab betonnen woonmodules in de fabriek worden vervaardigd en in gemiddeld vijf dagen worden afgebouwd in de afbouwhal, waarna ze ter plaatse worden gemonteerd. Tegen minimale kosten en zonder in te boeten aan kwaliteit.

“Dankzij recente ontwikkelingen in de markt zijn wij, met de introductie van 3D-Betoncasco, met onze neus in de boter gevallen”, begint Leon de Kok, commercieel directeur van CascoTotaal. “Zo hebben we opdracht gekregen voor de realisatie van 77 woningen voor woningbouwvereniging R&B Wonen in Heinkenszand, om in te spelen op de krimp in de regio en de veranderende woonbehoefte. In de zogenaamde Zak van ZuidBeveland, een verzameling kleine kernen, wordt nauwelijks nog nieuw gebouwd. Toch is er veel behoefte aan levensloopbestendige woningen voor ouderen. R&B Wonen speelt hierop in met onze

116 |

kant-en-klare, op maat gemaakte woningen die over tien, twintig of misschien wel vijftig jaar eenvoudig gedemonteerd en elders weer opgebouwd kunnen worden, afhankelijk van de behoefte die er dan is.”

KORTE BOUWTIJD, HOGE KWALITEIT EN MINIMALE FAALKOSTEN De flexibele, demontabele eigenschappen van 3D-Betoncasco waren dé reden voor R&B Wonen om de opdracht aan CascoTotaal te gunnen, vertelt De Kok. “De woningcorporatie is zeer tevreden over de woningen, die qua uitstraling niet onderdoen voor permanente woningbouw.

Zo tevreden, dat in de komende jaren nog meer projecten zullen volgen.” Het concept is oorspronkelijk ontwikkeld voor de recreatiebranche, vertelt hij, waar de vraag naar demontabele vakantie- en strandwoningen groeide. “Maar dankzij de korte bouwtijd, hoge kwaliteit en minimale faalkosten biedt 3D- Betoncasco ook bij andere vraagstukken uitkomst. Zo zijn we met verschillende gemeenten in gesprek om een snelle en demontabele oplossing te zoeken voor de (tijdelijke) huisvesting van asielzoekers en statushouders. Wanneer de vraag naar opvang voor deze mensen afneemt en de wooneenheden niet meer nodig zijn, kunnen de

Prefab flexibel bouwen

modules eenvoudig worden hergebruikt op een andere locatie.”

BETONNEN LEGOBLOKJES De Kok omschrijft de woonmodules als betonnen legoblokjes, die eenvoudig geschakeld of gestapeld kunnen worden. “De modules worden industrieel vervaardigd door middel van een speciaal ontworpen 3D-mal, waarbij de X, Y en Z maatvoeringen vrij instelbaar zijn. Binnen de bouwwereld is dit heel bijzonder. Vervolgens worden de modules in onze eigen afbouwhal onder geconditioneerde omstandigheden afgebouwd. Omdat de buiten-

wanden zelfdragend zijn, hebben gebruikers hierbij optimale indelingsvrijheid.” Wanneer de modules uit de mal komen, zijn de vloeren al vloerbedekkingsgereed en de wanden behangklaar, vertelt hij. “Kabels en leidingen zijn al geïntegreerd, waardoor de afmontage – afhankelijk van de wensen van de klant – in gemiddeld vijf dagen gerealiseerd kan worden, waarna het transport naar de locatie volgt. Dankzij deze voorbereiding zijn we slechts heel kort op de bouw aanwezig om alle modules te koppelen. Hierdoor wordt de overlast voor de omgeving tot een minimum beperkt. Nog een argument om voor 3D-Betoncasco te kiezen.” ❚

| 117

CO2- prestatieladder

‘Maximale productie tegen een minimale CO₂-uitstoot’ Specifiek voor de baggerwerken in de Benelux heeft Jan De Nul Group een typische eigen pragmatische aanpak ontwikkeld, om de ogenschijnlijk zware opdracht van CO2-reductie in het kader van de CO2-prestatieladder toch tot een hapklaar uitdagend begrip te maken op de werkvloer.

“Van zodra een baggerproject van start gaat, wordt er een specifiek ‘intern energie management plan’ (iEMP) uitgedokterd, waarin concrete maatregelen opgelijst worden die genomen kunnen om de CO²-uitstoot te verminderen”, vertelt Area Manager Benelux Bart Praet. “Dit maken we in een handig zakboekje, dat de uitvoerder eenvoudig kan raadplegen en aan de mensen op het project kan uitleggen.”

Jan De Nul Group adviseert hier bijvoorbeeld om bepaalde toerentallen niet te overschrijden, bepaalde motoren uit te schakelen, te varen in functie van de stroming, enz.. “Ons doel is een reductie van vijf procent te bekomen ten opzichte van wat we oorspronkelijk in de voorcalculatie van het werk hebben meegenomen. Om het effect van dit iEMP wekelijks op te volgen, wordt er ook een ‘follow up tool’ (FUT) opgemaakt; een eenvoudige app waarin de gemeten verbruiken bijgehouden worden, om zo een actueel beeld van de evolutie in CO2-uitstoot te zien.” De resultaten die uit deze FUT-rollen worden door de uitvoerende mensen van Jan De Nul Group vervolgens in de diepte geanalyseerd: 1. Hoe wordt het vermogen van de motoren gebruikt door de bemanning op de brug en hoe verhoudt de ene ploeg zich tot de andere?

2. Hoe is de CO2-uitstoot ten opzichte van hetgeen voorop gesteld werd in de calculatie van het werk? “Als sluitstuk van deze keten vertalen we deze analyse naar de bemanning waar we in dialoog zoeken naar de baggermethode die het hoogste CO2-rendement oplevert”, vertelt Praet. “Al deze gegevens worden op halfjaarlijkse basis in de groep gedeeld om iedereen – inclusief het management – een concreet eenvoudig inzicht te geven in wat onze inspanningen qua reductie opleveren. Zo zien collega’s onderling wat zij op hun specifieke werk gereduceerd hebben ten opzichte van de totale area. Dat geeft hen de motivatie om er nog harder tegenaan te gaan.” Jan De Nul Group merkt al een duidelijke mentaliteitswijziging: waar vroeger het verbruik in gasolie van schepen zich beperkte tot het wekelijks in een klapper stoppen van een verbruiksblaadje, streeft iedereen nu dagdagelijks naar maximale productie met een minimale CO2-uitstoot (lees: gasolieverbruik). ❚

| 119

'Maak keuring liften en andere mobiele installaties onderdeel van vastgoedbeheer'

120

In veel grote gebouwen vormt de lift de aorta van het gebouw. Veiligheid, een gegarandeerde werking en gebruikscomfort spelen een cruciale rol. Hoe kunnen gebouweigenaren dit efficiënt coördineren? Eric van Es, Technical Expert Liften bij SGS, vertelt: “Door de keuring van uw lift, en door ook roltrappen, installaties voor gevelonderhoud en dergelijke mee te nemen in het reguliere gebouwenbeheer, zorgt u voor extra zekerheden over uw mobiele installaties.” De mate van gebruikscomfort van een lift staat of valt bij de controle van de verschillende onderdelen. Door slijtage gaat niet enkel het gebruikscomfort achteruit, ook de veiligheid van de gebruiker kan in het gedrang komen. Doorgaans kun je slijtagegebreken wel horen of voelen, maar evenzeer zijn er mankementen die je minder makkelijk kunt vaststellen. Een liftkeuring brengt deze gebreken aan het licht. Bovendien zijn periodieke liftkeuringen om het anderhalf jaar wettelijk verplicht. Van Es benadrukt het belang van goed getrainde inspecteurs: “Hoewel iedere keuring zou moeten verlopen volgens een vast schema met dezelfde controlepunten, blijkt dat in de praktijk nogal eens te verschillen. Goede rapportage is afhankelijk van de deskundigheid van de inspecteur. SGS beschikt over een strikt opleidingsplan voor toekomstige inspecteurs. Maar ook de ‘oude rot in het vak’ wordt met regelmaat beoordeeld op zijn inzicht en deskundigheid. Techniek en regelgeving veranderen snel, en het is onze taak om te zorgen dat de man op de werkvloer in staat blijft de keuring snel en deskundig uit te voeren.”

MEERWAARDEN VAN EEN GOEDE KEURING Van Es vertelt hoe je als gebouweigenaar voordeel kunt halen uit een goed uitgevoerde keuring: “Een eigenaar profiteert van een scherpe rapportage die de staat van de installatie duidelijk in kaart brengt. Tijdens de keuring worden ook zaken opgemerkt die in eerste instantie niet opvallen, maar wel degelijk belangrijk zijn voor de levensduur van een lift. Denk bijvoorbeeld aan olielekkages, olie op het kooidak of een gebrek aan olie. Misschien ligt er overtollig vuil in de liftput. Ook de tekortkomingen die tijdens de keuring reeds worden opgelost, staan gerapporteerd. Het rapport geeft ook een indicatie over de kwaliteit van het onderhoud.”

EEN GEÏNTEGREERDE OPVOLGING VAN UW GEBOUWEN Met het keuringsrapport kunnen zowel de onderhoudspartij als eigenaar aan de slag. Vaak is de wil er wel, maar ontbreekt het besef dat het onderhoud beter kan. In die gevallen kan een goede en complete rapportage dienen als leidraad om de installatie te verbeteren. “Wij raden onze opdracht-

gevers aan om dit soort keuringen op te nemen in het integrale onderhoud van een gebouw. Door in één keer te meten hoe het gebouw en de installaties scoren op bouwtechniek, milieu, binnenklimaat, brandveiligheid en energie, krijgt de gebouweigenaar inzicht in alle risico’s en opportuniteiten. Dat is pas slim vastgoedbeheer”, vervolgt Van Es.

EÉN AANSPREEKPUNT IN UW ONE-STOP-SHOP Naast het keuren van mobiele installaties kan SGS nog meer betekenen voor gebouweigenaren

en -beheerders. Onder meer voor asbestdossiers, betonconstructies en ongediertebestrijding kunt u bij SGS aankloppen. “Het voordeel van zo’n integrale aanpak is dat u genoeg hebt aan één aanspreekpunt, net bij projecten waar veel partijen zijn gemoeid – eigenaar, gebruikers, onderhoudsfirma en certificeerder. Dat vraagt veel coördinatie en communicatie, vaak over technische onderwerpen. We merken dat opdrachtgevers het waarderen als we dit uit handen nemen. Bovendien bent u er zo van verzekerd dat keuringen of inspectiebeurten niet per ongeluk worden overgeslagen”, aldus Van Es. ❚

OVER SGS Vastgoedspelers willen de waarde van hun vastgoedportefeuille en de bijhorende installaties behouden en verhogen. Een goed beeld van de huidige staat en ontwikkelingsmogelijkheden op zowel lange als korte termijn is dan cruciaal. SGS verzamelt, analyseert en vertaalt de feiten voor u. Het bedrijf is wereldwijd marktleider in inspectie, controle, analyse en certificering. www.sgs.nl/liften | www.sgssearch.nl | www.gebouwen-search.nl

121

VOLDOENDE MOGELIJKHEDEN OM HET LIFTINTERIEUR TE VERFRAAIEN EN BESCHERMEN

122 122

‘Wij zitten graag zo vroeg mogelijk om tafel om mee te denken en te adviseren’

De vraag naar meer exclusiviteit vanuit de markt heeft ertoe geleid dat liftproducenten hun klanten steeds meer mogelijkheden bieden op het gebied van kleuren, materialen, et cetera. Eén van die partijen is Liftprotect, dat met diverse oplossingen aan die toenemende vraag tegemoet komt. “Als adviseur zitten wij graag zo vroeg mogelijk met de diverse partijen om tafel”, laat eigenaar Mark Maerman weten. “Wij kunnen klanten van de juiste tips voorzien om hun liftinterieur te verfraaien en te beschermen.”

BESCHERMINGSDEKENS

Er zijn steeds meer mogelijkheden om het interieur van een lift te verfraaien. Woningbouwcorporaties, bedrijven en instellingen zijn bereid om sterk te investeren in de exclusiviteit of modernisering van de lift.

Meedenken met de lifteigenaar; dat staat bij Liftprotect met hoofdletters geschreven. Het bedrijf staat al geruime tijd bekend om de eigen beschermdekens met bijbehorende haken ter bescherming van het liftinterieur. Maerman: “Klanten sturen ons eigen tekeningen van het liftinterieur. Wij beoordelen deze en geven dan een passend advies. Die oplossingen hebben wij voor nieuwbouwprojecten, maar ook als het om renovatie gaat.” De beschermingsdekens van Liftprotect winnen aan populariteit omdat in veel liftinterieur steeds vaker gebruik wordt gemaakt van glas. Deze zijn inmiddels dusdanig geperfectioneerd dat ze door slechts één

persoon zijn op te hangen. “Ja, met ons systeem is dat mogelijk. Tijdens Liftexhibition eind mei in Londen hebben wij dat uitgebreid gedemonstreerd. Dat is na de beurs in Augsburg een heel belangrijke plek voor de complete branche om zich te presenteren.”

MEEDENKEN Maar Liftprotect wil nog meer meedenken en meekijken. Om aan die snel veranderende vraag te voldoen, is het volgens Maerman essentieel om op een zo vroeg mogelijk tijdstip met de klant aan tafel te zitten om mee te denken en praten. “Om achteraf naar de best beschermende oplossing te zoeken als het liftinterieur al vaststaat, is minder ideaal. Het is essentieel om vooraf over die kennis te beschikken en zeker te weten dat je de beschermdeken wilt toepassen. Wij hebben de expertise in huis om de dekens op de beste manier te bevestigen en te produceren. De ontwikkelingen staan ook op dat gebied zeker niet stil. Wij bieden meer dan een standaardoplossing en lopen op dit gebied in deze branche voorop. Wie meer wil weten, kan onze vernieuwde website raadplegen die vanaf medio juni in de lucht is. Daar zijn alle oplossingen duidelijk op te zien en te beoordelen.” ❚

123

sinds 1988

Gespecialiseerde

fabrikant voor versterkte

verhuisdekens toe te passen in liften

100%

EID

REDENH

KLANTTEV

NIEUW & BETERE STOF NU IN PRODUCTIE

Distributeur LIFTPROTECT T: +31 (0)527 820 241 E: info@liftprotect.nl W: www.liftprotect.nl Postbus 1148, 8300BC EMMELOORD Mark Maerman

KAPOK88.COM

MET EERBIED VOOR HET MONUMENT

Bijzonder en luxueus wonen op de Nijmeegse stuwwal

Een bijzondere ervaring rijker

MAASTRICHT | Restauratie Stadhuis

RESTAURATIEWERKZAAMHEDEN IN MAASTRICHTS STADHUIS

MET EERBIED VOOR HET MONUMENT Tekst | Jac Buchholz Beeld | Koninklijke Woudenberg

Een aantal jaren geleden werd de buitenzijde van het stadhuis in Maastricht al onder handen genomen. Nu is het de beurt aan het interieur. Belangrijkste ingreep is het herstel van de balkenconstructie en dan met name de balkkoppen. Voordat daarmee kan worden begonnen, dienen heel wat voorbereidende en beschermende maatregelen te worden genomen. Het project wordt uitgevoerd door Koninklijke Woudenberg. Het stadhuis van Maastricht stamt uit het derde kwartaal van de zeventiende eeuw, het interieur is grotendeels achttiende-eeuws. Het ontwerp werd gemaakt door Pieter Post en wordt gezien als een belangrijk voorbeeld van het Hollands classicisme. Bedrijfsleider Bert Woudenberg van Koninklijke Woudenberg merkt

126 BOUWEN AAN MONUMENTEN

op dat het college van B&W voor de duur van de werkzaamheden is verhuisd naar het nabij gelegen stadskantoor in het gebouw Mosa Forum.

OORSPRONKELIJKE STAAT In maart van dit jaar, geeft Woudenberg aan, werd met de voorbereidingen begon-

nen, in april met de daadwerkelijke uitvoering. Die is in eerste instantie vooral gericht op bescherming en het straks weer in de oorspronkelijke staat kunnen terugbrengen van het interieur. â&#x20AC;&#x153;We gaan met veel eerbied voor het monument aan de slag. De werkzaamheden aan de balken vinden plaats op de tweede verdieping. Daar worden diverse parketlagen en onderliggende houten platen met veel zorg verwijderd. Gecodeerd, zodat ze straks weer in de juiste volgorde kunnen worden teruggelegd. Vooral het losmaken van het gelijmde parket is lastig.â&#x20AC;? Hij wijst vervolgens op het atrium, de centrale hal die

MAASTRICHT | Restauratie Stadhuis

van een tijdelijk ‘dak’ is voorzien. “Dat gebruiken we als opslag.” Verder is het interieur, zegt hij, grotendeels ingepakt en zijn er elementen tijdelijk verwijderd. “De fraaie lambrisering, de wandbespanning, het stucwerk, de sier- en kooflijsten en de rijke ornamentering, het mag niet beschadigd raken.” Na alle maatregelen en het verwijderen van de parketvloeren en houten platen op de tweede verdieping kan worden begonnen met het herstel van de balken. Dat wordt zowel aan de moederbalken als de kinderbinten uitgevoerd en gebeurt met epoxy. Het zijn echter niet de enige werkzaamheden, geeft Woudenberg aan. “Stucwerkherstel en het vervangen van pleisterwerk is eveneens onderdeel van het project. De raamkozijnen worden eveneens hersteld en opnieuw geschilderd in de oorspronkelijke kleuren. In de ramen komt nu monumentaal isolatieglas en dat vraagt om een aanpassing van de

sponningen. De achterzetramen komen daarmee te vervallen. Verder kijken we naar het hangen sluitwerk dat we waar nodig vervangen door nieuwe producten met wel een authentieke uitstraling. In sommige plafonds zitten scheuren, daar gaan we ook aandacht aan besteden. En nu de vloeren open liggen, is er tevens de mogelijkheid om iets aan de installaties te doen, zowel wat data, elektriciteit als luchtbehandeling betreft. Dat projectonderdeel is onlangs aanbesteed.”

Projectinfo FICTIEVE RAMEN

ZORGVULDIGHEID

Wie op een afstand langs het stadhuis op de Markt in Maastricht loopt, zal niets vreemds aan het gebouw ontdekken. Eenmaal dichterbij wordt duidelijk dat niet alle ramen daadwerkelijk ramen zijn. Richard van Mierlo, directeur van De Jongh Schildersbedrijf dat momenteel het schilderen aanverwant werk aan het gebouw uitvoert, geeft uitleg. “Wij nemen de buitenschil onder handen. Dat betekent onder meer dat de draaiende raamdelen tijdelijk worden uitgenomen. Die vervangen we door schotten met daarop een foto van een raam zodat het gevelbeeld tijdens de werkzaamheden redelijk intact blijft.”

Diverse werkzaamheden dus, maar volgens Woudenberg kent het project geen echt heel lastige details. “Zorgvuldigheid is hier het sleutelwoord. We nemen heel veel maatregelen om het interieur te beschermen en het uiteindelijk terug te brengen in de oorspronkelijke staat. We verwachten in februari 2017 te kunnen opleveren; dan keren burgemeester en wethouders weer terug.” ❚

De werkzaamheden bestaan, zegt Van Mierlo, uit het opnieuw schilderen van de gevelkozijnen. Verder worden de kozijnen aangepast omdat ze worden voorzien van tochtprofielen en monumentenglas. “Het monumentenglas is gelaagd waardoor het, ter bescherming van het interieur, uv-straling tegenhoudt. Om glas en profielen goed te kunnen verwerken, moeten we de sponningen uitfrezen. Door het monumentenglas wordt ook de huidige achterzetbeglazing overbodig. Die demonteren we. Verder voeren we, waar nodig, houtrotherstel uit.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN 127

Schildersbedrijf de Jongh BV verzorgt al 125 jaar al uw: - Onderhoudsschilderwerk - Restauratieschilderwerk - Decoratieschilderwerk - Letterschilderwerk - Mixtion- en polimentvergulding

- Orgelkas schilderwerk - Rijtuigschilderwerk - Hout- en marmerschilderwerk - Wandafwerking - Beglazing

Steenweg 28 | 4181 AL Waardenburg | Tel. 0418-651808 | www.dejonghwaardenburg.nl

MAASTRICHT | Restauratie Stadhuis

Van Lierop

DAN

r 0 5 MEER

Jaa

E R VA

Conserveert & Herstelt Hout | Verdrijft Vocht

RING

Van Lierop Van Lierop

Bouwinfo OPDRACHTGEVER gemeente Maastricht ARCHITECT architectenbureau Fritz AANNEMER Koninklijke Woudenberg

Projectinfo ONDERZOEK EN BALKKOPHERSTEL

www.vanlierop.nl Van Lierop

0172 43 35 14

0411 63 26 47

In het Stadhuis van Maastricht is Van Lierop gestart met het onderzoek en het balkkopherstel met epoxytechniek aan de 17e-eeuwse moer- en kinderbinten van de verdiepingsvloer, gelegen boven de zeer monumentale ruimten, met belangrijke stucplafonds, van de hoofdverdieping. Een uitdagende klus waarin Van Lierop haar kennis en kunde gebruikt om het authentiek historisch houtwerk met veel respect te herstellen en de zeer rijke stucplafonds in tact te laten.

Van Lierop

MAASTRICHT Van Lierop STADHUIS

VOORSTRAAT 7 | 4233 EA AMEIDE | 0183 - 60 66 00 | INFO@KONINKLIJKEWOUDENBERG.NL I WWW.KONINKLIJKEWOUDENBERG.NL

BOUWEN AAN MONUMENTEN 129

NIJMEGEN | Estel Residence

Tekst | Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld | Norbert van Onna

TRANSFORMATIEPROCES ESTEL RESIDENCE IS BIJNA EEN FEIT

‘BIJZONDER EN LUXUEUS WONEN OP DE NIJMEEGSE STUWWAL’ Het ‘ESTEL gebouw’ in Nijmegen, dat onder meer 25 jaar hoofdkantoor van Royal Haskoning was, ondergaat een grote transformatie. In 1972 ontwierp Alexander Bodon het gebouw in opdracht van staalconcern Estel en wist het pand met gebruik van veel staal, glas, beton en marmer een markante uitstraling te geven. Ook de bijzondere vorm van het gebouw met zijn riante daktuinen, terrassen en balkons springt bij menig passant direct in het oog. In opdracht van Fiduvast wordt het complex (dat ook is aangemerkt als gemeentelijk monument) door Bouwbedrijf Wessels Zeist omgetoverd tot Estel Residence, een exclusief appartementengebouw. Dat Estel Residence tot het luxere segment behoort, blijkt wel uit de vele voorzieningen die er komen. Niet alleen de ruime oppervlaktes van de 62 appartementen en de kenmerkende grote dakterrassen maken het wonen hier bijzonder; in het souterrain bevinden zich behalve een tweelaagse parkeergarage ook de exclusieve faciliteiten voor bewoners. Zoals een verwarmd zwembad, wellness met sauna, stoomcabine en fitnessruimte, een golfsimulator, logeer- en vergaderruimten en ook een wijnkelder waar iedere bewoner zijn eigen wijnopslag krijgt.

STAALCONSTRUCTIE GEHANDHAAFD Het grootste gedeelte van ESTEL blijft vanwege zijn monumentale status in tact. Wel is de kantoorinventaris gedemonteerd en krijgt de gevel een flinke opknapbeurt. Ook wordt het gehele gebouw voorzien van een nieuwe dakbedekking. Omdat in 1977 aan het oorspronkelijke ESTEL gebouw de nationale en Europese staalprijs zijn toegekend, blijft de staalconstructie van het pand gehandhaafd. De indrukwekkende entreehal blijft behouden. Remco Meenhorst, projectleider bij Bouwbedrijf Wessels Zeist, vertelt: “Deze monumentale hal is bijzonder geschikt voor een galerie, ontvangsten of tentoonstellingen. Doordat de vloeren luxueus zijn afgewerkt met marmer, past het goed bij de exclusieve uitstra-

Het oorspronkelijke ontwerp van architect Alexander Bodon blijft in tact.

130 BOUWEN AAN MONUMENTEN

ling van de rest van Estel Residence. Zo wordt de entreehal dus opnieuw functioneel gemaakt door de opdrachtgever.”

DUURZAAMHEID EN KWALITEIT Centraal bij het transformatieproces staan de comfortverhogende maatregelen die voor de toekomstige bewoners worden toegepast. “Er is bij dit project hoog ingezet op duurzaamheid en kwaliteit. In de energievoorziening wordt bijvoorbeeld een WKO-installatie aangelegd. Met behulp van de gevel- en dakrenovatie verhogen we ook de RC-waarde van de woningen. Formeel hebben we te maken met een monumentaal pand en bouwen we volgens de normen van bestaande bouw, maar om het woongenot van de bewoners te verhogen, is besloten de strengere geluidseisen van nieuwbouwwoningen aan te houden”, vertelt Meenhorst. Door heel gericht te kijken naar de wensen van de opdrachtgever én van de eindgebruiker, kun je volgens Meenhorst het beste resultaat bereiken. “We proberen dus niet alleen klantgericht te zijn naar onze opdrachtgever, maar we benaderen ook de toekomstige bewoners op individuele basis. Dat is ook een expliciete voorwaarde geweest van onze opdrachtgever. Zo mogen de bewoners bijvoorbeeld hun woningplattegrond naar eigen inzicht indelen. Dit kost misschien meer tijd, maar vertaalt zich terug in een beter eindresultaat.” ❚

NIJMEGEN | Estel Residence

Projectinfo RENOVATIE MONUMENTALE BORSTWERINGSPANELEN

EEN ‘STAALVERLEGGENDE’ SAMENWERKING

M2 Services is gespecialiseerd in Service, Onderhoud, Schadeherstel en Renovatie in alle materialen kozijnen en vliesgevels. Ook de omringende gevelbekledingen, panelen en zetwerken worden hierin vaak meegenomen.

De medewerkers van Van Ee Staalspecialisten pakken transformaties vanaf het begin goed op. Aan de basis ligt steevast een digitale inmeting van het bestaande gebouw, waarbij vaak afwijkingen ten opzichte van aannames in het voortraject worden gemeten. Door deze afwijkingen al bij de start vast te leggen, worden enorme vertraging halverwege het traject voorkomen.

Zo heeft M2 Services op voorspraak van de gevelbouwer in het werk Estel Residence Nijmegen de opdracht gegund gekregen van Wessels Zeist voor het restaureren van de borstweringspanelen. Deze panelen maken onderdeel uit van het monumentale karakter van het gebouw en moesten worden hergebruikt. In totaal worden circa negenhonderd panelen hersteld en opnieuw gecoat. M2 Services vindt haar klanten vooral onder gevelbouwers, kozijnfabrikanten, gevel-onderhoudsbedrijven en aannemers gespecialiseerd in onderhoud, renovatie en transformatie van gevels en gebouwen. Maar ook Vastgoedbeheerders, VVE's, VVE Beheerders en Woningcoöperaties vinden hun weg naar het bedrijf, om hun kozijnen en gevels te laten onderhouden en te herstellen.

Het 3D-model van Van Ee Staalspecialisten wordt opgezet aan de hand van deze inmetingen en het BIM-model wordt door de andere bouwpartners als basis gebruikt. “Doordat we al veel transformaties hebben uitgevoerd, zien we dat we goede oplossingen uit andere transformaties kunnen toepassen”, aldus het bedrijf. “Korte lijnen, snel kunnen schakelen en het gewenste eindresultaat voor ogen houden is belangrijk bij transformaties. We leveren zowel staalconstructies, trappen als balustrades en zorgen er altijd voor dat ons werk past! Van Ee Staalspecialisten staat garant voor een ‘staalverleggende’ samenwerking: Staalverleggend.nl. We zijn er trots op dat we de transformatie van Estel Residence Nijmegen in opdracht hebben!”

De appartementen aan de noordzijde hebben panoramisch uitzicht over het rivierenlandschap.

BOUWEN AAN MONUMENTEN 131

ROOFWATCHER

GAAT VOOR EEN DUURZAME EN INNOVATIEVE APPROACH

DAKSPECIALISTEN MET PASSIE WWW.ROOFWATCHER.NL

Roofwatcher adv.indd 1

By HBC

23-06-16 12:04

NIJMEGEN | Estel Residence

Tekst | Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld | Norbert van Onna

‘GROOTSTE KERAMISCHE DAKTERRAS VAN NEDERLAND’ Na een intensieve voorbereidingsfase van enkele maanden is het bedrijf Roofwatcher uit Erp nu volop bezig met de dakwerkzaamheden van het monumentale pand ‘Estel Residence’ in Nijmegen. De 25 grote terrassen en de 56 balkons die het gebouw zo spraakmakend maken, worden grondig gerenoveerd en voorzien van keramische daktegels, die in speciale patronen worden gelegd om de esthetische waarde van het pand te verhogen. Ed van Tiel, commercieel directeur van Roofwatcher, vertelt: “Aangezien wij bij dit project in slechts 26 weken tijd het grootste keramische dakterras van Nederland maken, was een gedegen voorbereiding een belangrijke vereiste. Ook moest de gehele dakopbouw bouwfysisch worden doorberekend.” De hoge eisen die werden gesteld op het gebied van duurzaamheid hebben zeker een grote rol gespeeld bij de uiteindelijke productkeuzes die zijn gemaakt. Zo worden er keramische daktegels van 75 bij 75 cm gelegd, met een dikte van 2 cm. “Het voordeel van deze tegels is dat ze zeer slijtvast zijn en makkelijk vijftig jaar meekunnen. Uiteraard moet je hierop ook je dakbedekkingssysteem aanpassen, dit moet minstens zo lang meegaan. Daarom hebben we gekozen voor een hoogwaardige kunststof dakbedekking (FPO van Polyfine) die met behulp van föhntechniek homogeen gelast wordt, zonder het gebruik van open vuur. FPO heeft niet alleen een duurzaam karakter, maar is ook bestand tegen hoge dynamische belastingen en ponsweerstanden.”

Bewoners kunnen elkaar ontmoeten in de indrukwekkende entreehal.

MAATWERK De grote hoeveelheid terrassen en balkons hebben logistiek gezien voor een uitdaging gezorgd. Met behulp van kraanvluchten is het logistieke gedeelte volledig in kaart gebracht. Roofwatcher heeft in overleg met de fabrikant alle kozijndetailleringen opnieuw voor dit project ontworpen. “De verschillende facetten waarmee wij te maken hebben bij dit project maken het voor ons uniek en heel bijzonder. Wij zijn niet alleen trots dat wij voor dit project geselecteerd zijn als bouwpartner, maar wij zijn ook enthousiast over het feit dat wij al onze kennis en ervaring hierbij kunnen inzetten”, aldus Van Tiel. Roofwatcher onderscheidt zich door het toepassen van duurzame en doordachte technologieën. Daarom is Roofwatcher partner van Rhepanol. Met een levensduurverwachting van vijftig jaar vertegenwoordigt deze vorm van dakbedekking de absolute top van de markt. ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN 133

HOOIJER RENKUM B.V. HOOIJER RENKUM HOOIJER B.V. RENKUM B.V. * Grondwerk, sloopwerk, groenwerk en

* Grondwerk, sloopwerk, groenwerk * Grondwerk, en sloopwerk, groenwerk en

HOOIJER WEGENBOUW B.V. HOOIJER WEGENBOUW HOOIJER B.V. WEGENBOUW B.V. * Ontwerp, voorbereiding en uitvoering van * Ontwerp, voorbereiding en*uitvoering Ontwerp, voorbereiding van en uitvoering van

HOOIJER MILIEU B.V. HOOIJER MILIEUHOOIJER B.V. MILIEU B.V. * Asbestsaneringen * Asbestsaneringen

* Asbestsaneringen

T: 0317—318 666 T: 0317—318 W: www.hooijer.nl 666

W: www.hooijer.nl W: www.hooijer.nl E: info@hooijer.nl

De specialist voor al uw kunststof en metalen gevelelementen:

Stone base

exclusive natural stone products

- Service en onderhoud - Reparatie en schadeherstel - Renovatie en transformatie - Nazorg, advies en bemiddeling

Transformatie Estel, Nijmegen

M2 Services B.V. Kerkstraat 34c 2964BV Groot-Ammers

E: info@hooijer.nl E: info@hooijer.nl

0184 669065 info@m2services.nl www.m2services.nl

PASSIE IN NATUURSTEEN & KERAMIEK

Stone base B.V. Rosmalensedijk 10 5236 BD ‘s-Hertogenbosch tel.: 073-6431442

PROD U OP M CTIE PREC AAT, IES HET W HOE U ENST !

www.stonebase.nl

NIJMEGEN | Estel Residence

Projectinfo ONTZORGEN VAN KLANT EN OPDRACHTGEVER

HOOGWAARDIGE UITSTRALING

De luxe appartementen in Estel Residence in Nijmegen kunnen door de toekomstige bewoners geheel naar wens worden ingericht. In dat traject speelt ook Van Wanrooij Keuken, Badkamer en Tegelwarenhuys een rol, vertelt acquisiteur Peter Westeneng. “Wij zijn verantwoordelijk voor het sanitair, tegelwerk en de badkamer. We begeleiden de klant zodanig dat we zowel die klant als de opdrachtgever, de aannemer, volledig ontzorgen.” De klanten, legt hij uit, brengen eerst een bezoek aan de locatie in Nijmegen en laten daar een wensplattegrond opstellen. Met die plattegrond gaan ze vervolgens naar de showroom van Van Wanrooij in Waardenburg. “Daar nemen wij het traject over. We trekken een dag uit voor het invullen van de wensen van de klant. Daarbij is één van onze ontwerpers betrokken. Mocht een aanvullende afspraak nodig zijn, dan is dat overigens geen probleem.” In de showroom, zegt Westeneng, bestaat de mogelijkheid om de gekozen keuken en badkamer één-op-één na te bouwen. “Onze showroom is een inspiratiecentrum waar we de klant volop beleving bieden. Op die manier kunnen we optimaal invulling geven aan hun wensen en komen we tot een hoogwaardig en sfeervol eindresultaat dat aansluit bij de luxe uitstraling van de appartementen.”

www.vanwanrooij-warenhuys.nl Regterweistraat 5, Waardenburg

DE MOOISTE keukens badkamers & tegels

De luxe uitstraling van Estel Residence is in alles terug te zien. Zo ook in de terrastegels die refereren aan de natuursteen die in onder meer de entree van het gebouw is verwerkt. Die tegels worden geproduceerd en geleverd door Stone Base. Directeur Erwin Swanenberg vertelt dat het gaat om tegels van 75 bij 75 centimeter en een dikte van 2 centimeter. “We leveren tegels in twee verschillende afwerkingen, een wat lichtere, circa 1.300 m2 en een donkere uitvoering, zo’n 7.500 m2. Daarmee wordt een bijzonder lijnenspel gecreëerd.” Stone Base werd in de loop van 2015 bij het project betrokken, maakt Swanenberg duidelijk. “In de eerste fase zijn diverse alternatieven bekeken. Uiteindelijk is er voor deze tegels gekozen, een hardsteenimitatie.” Hij merkt op dat het gaat om tegels met een hoogwaardige uitstraling, passend bij het gebouw. Maatvast ook, met een afwijking van minder dan één millimeter zodat er een strak resultaat ontstaat. De productie gebeurde in één batch, om zo de kleurvastheid te kunnen garanderen. De eerste levering heeft inmiddels plaatsgevonden. Tot slot geeft Swanenberg aan dat niet alleen de terrassen van Estel Residence van hun tegels worden voorzien, maar eveneens de randen van het zwembad dat zich in het gebouw bevindt.

ASBESTSANERING EN SLOOPWERKZAAMHEDEN Bij de transformatie van het oude ESTEL-kantoorgebouw tot luxe appartementencomplex ‘Estel Residence’ verzorgt Hooijer Renkum de asbestsanering en alle sloopwerkzaamheden. Derkjan Hooijer, projectleider bij Hooijer Renkum, vertelt: “Wij zijn al in een vroeg stadium betrokken bij dit omvangrijke project. De niet hechtgebonden asbestbeplating bevond zich voornamelijk in de gevel van het pand en was van buitenaf bevestigd, waardoor het ook van buitenaf verwijderd moest worden.” Omdat het hier gaat om de meest schadelijke vorm van asbest (amosiet), die valt binnen risicoklasse drie, moesten er containments worden gemaakt aan de buitenzijde van het gebouw. Om het asbest veilig te kunnen verwijderen zijn er rondom het pand bouwhekken geplaatst met een luchtdichte afscheiding. Naast asbestsanering verzorgt Hooijer Renkum ook de sloopwerkzaamheden in het gebouw. Hooijer: “Aangezien het hier gaat om een monumentaal pand vereist dit enige voorzichtigheid bij het sloopproces. Er zitten namelijk diverse elementen in het gebouw die beschermd moeten worden.”

3.000 m²

keuken- en merinspiratie dka ba

Hooijer Renkum is een zeer veelzijdig bedrijf dat zich niet alleen richt op sloopwerkzaamheden en asbestsanering. Het bedrijf kan ook worden ingezet voor bodemsanering, het aanleggen van de riolering, grondwerkzaamheden voor de bouwput, het aanbrengen van verhardingen rondom het pand en eventuele groenvoorzieningen. “Wij doen dus alles rondom een project, behalve het bouwen zelf”, aldus Hooijer.

BOUWEN AAN MONUMENTEN 135

AMSTERDAM | Mauritskade

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Pleijsier Bouw

MONUMENTAAL UNIVERSITEITSGEBOUW GETRANSFORMEERD TOT HOTEL

‘EEN BIJZONDERE ERVARING RIJKER’ In het uit 1916 stammende pand aan de Mauritskade 57 in Amsterdam was lange tijd het Laboratorium voor de Gezondheidsleer van de Universiteit van Amsterdam gevestigd. Tegenwoordig huist er een hotel genaamd Generator Amsterdam. De transformatie werd uitgevoerd door Pleijsier Bouw. Projectcoördinator Mark Moerdijk geeft aan veel van het project te hebben geleerd. “Het bleek weer eens dat de hotelbranche een wereld op zich is.” Met Generator Amsterdam, onderdeel van Generator Hostels, is Amsterdam een hotel met 168 twee- en vierpersoonskamers en plek voor 564 gasten, rijker. Met het transformatieproject is niet alleen Pleijsier Bouw, maar ook hijzelf, een ervaring rijker, aldus Mark Moerdijk. “Een bijzondere ervaring. We hebben al eerder hotels gedaan en iedere keer blijkt weer dat daar heel specifieke zaken om de hoek komen kijken. Op de dag dat het open gaat moet alles tiptop in orde zijn, want een ontevreden gast op social media is nu eenmaal geen goede reclame. Dat het hierbij ook nog om een monumentaal gebouw ging, maakte het extra uitdagend. We zijn hier op alle facetten van onze expertise en vakmanschap aangesproken.”

136 BOUWEN AAN MONUMENTEN

PASSEN EN METEN Het project begon, zegt Moerdijk, in de zomer van 2014 met sloopwerkzaamheden. “We hebben onder meer, dat was één van de belangrijkste ingrepen, de dakopbouw weggehaald. Die is, met behulp van een staalconstructie, vervangen door een nieuwe. In het midden is de opbouw verdiept. Daar zijn de luchtbehandelingskasten aangebracht en die staan zo uit het zicht.” Die ingreep had nogal wat impact op de rest van het gebouw, zegt hij. Zo werd er in de kelder ten behoeve van de nieuwe opbouw een verzwaring aangebracht. Ook werd daar een liftput aangelegd. “We hadden enerzijds te maken met grondwater en anderzijds met de krappe ruimte met lage plafonds waarin we moesten heien.” Het aanbren-

AMSTERDAM | Mauritskade

gen van een mezzaninevloer in de voormalige collegezaal vroeg ook om nogal wat inzicht. “Dat was passen en meten.” Een andere ingreep was volgens Moerdijk het realiseren van een bij een hotel passende entree. “Op die plek hebben we de nodige wanden weggehaald om een open structuur met ontvangstbalie, loungegedeelte en café te realiseren. Want als je als gast een hotel binnenkomt, wil je niet in een kleine, donkere ruimte terechtkomen.” Voor de rest is de structuur gehandhaafd, maakt Moerdijk duidelijk, en zijn monumentale elementen zoals de terrazzovloeren, monumentaal glas, natuurstenen trappen, gietijzeren leuningen, bibliotheek en zelfs de gordijnen in de collegezaal behouden. “Wel zijn er in de ruimtes wanden ingebracht ten behoeve van de indeling van de hotelkamers en hebben we lagere, geïsoleerde plafonds aangebracht. Geluidsisolatie was uiteraard één van de belangrijke aandachtspunten. Die werkzaamheden waren overigens goed te doen.” Dat gold, merkt hij op, ook voor het logistieke aspect, zeker gezien het feit dat het werk in hartje Amsterdam moest worden uitgevoerd. “De bereikbaarheid was goed en we hadden een binnenterrein tot onze beschikking. Wel was het afstemmen van de werkzaamheden met alle onderaannemers een onderdeel waar we in de voorbereiding maar ook tijdens de uitvoering veel aandacht aan hebben besteed.” Hij noemt als restauratieve werkzaamheden onder meer het reinigen van de gevels, het herstellen van scheuren en gebarsten stenen, het vastzetten van ornamenten en het repareren van verroeste gevelankers.

TRAFORUIMTE Tot slot wijst Moerdijk op de aangepaste traforuimte. “Een spannend onderdeel. Daar moesten conform de nieuwe regelgeving wat ingrepen worden uitgevoerd.” En dan waren er de talrijke wijzigingsverzoeken, hij schat ze op rond de 150. “In alle soorten en maten. Waaruit wel blijkt dat hier nadrukkelijk sprake was van voortschrijdend inzicht tijdens de uitvoering, om zaken te optimaliseren. Door dat meerwerk is de planning iets opgeschoven. Maar het resultaat is perfect. Amsterdam heeft er een fraai hotel bij.” ❚

Bouwinfo

CBA TIEL BV COMPLETE BINNEN AFBOUW

OPDRACHTGEVER AANNEMER

COD (Cradle of Development) Pleijsier Bouw Nijkerk

Projectinfo LEVERINGEN OP ZATERDAG Het hotel aan de Mauritskade is een combinatie van oud en nieuw geworden. De authentieke uitstraling en monumentale elementen zijn behouden gebleven, maar het gebouw voldoet tevens aan alle eisen voor een hedendaags hotel. De afwerking werd verzorgd door CBA uit Tiel, dat er een compleet pakket leverde en monteerde, zo geeft calculator/werkvoorbereider René Kiezenberg aan. “We hebben de metalstud-binnenwanden geplaatst, HSK-wanden bekleed en plafonds aangebracht. Omdat goede geluidsisolatie een belangrijk aandachtspunt was, zijn onder meer Brio-vloerelementen van Knauf toegepast en hebben we de metalstud-plafonds trillingsvrij afgehangen. De wanden zijn verder allemaal dubbel beplaat. Daarnaast hebben we de stalen kozijnen met de deuren geleverd.” Hij legt uit dat er logistiek gezien voor een niet-alledaagse oplossing werd gekozen. “Vrijwel alles is op zaterdagen geleverd. Omdat er dan geen andere partijen in het gebouw actief waren en we dus alles met transportkarren door het gebouw naar de juiste plek konden brengen, zonder iemand tot last te zijn. Dat was een apart aspect; voor de rest was het voor ons een redelijk regulier werk met de nodige aandacht voor geluid en brandeisen.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN 137

Donatus

MONUMENT VERBOUWEN?

SLUIT ZELF EEN CAR-VERZEKERING! Wie een monument verbouwt of restaureert, doet er goed aan zelf een Constructie All Risks -verzekering (CAR) te sluiten en dat niet over te laten aan de aannemer. Simon Kadijk legt uit waarom.

ring. Die is van toepassing op nagenoeg alle werken die hij uitvoert voor al zijn opdrachtgevers. Ben je dan niet dubbel verzekerd als je als monumenteneigenaar ook zelf zo’n polis sluit? Neen, dat hoeft niet. Spreek gewoon met de aannemer af dat hij uw verbouwing buiten zijn CARverzekering houdt. Daarmee kan uw offerte meestal goedkoper worden, want in de zogenaamde staartkosten (algemene kosten van de aannemer, zoals kantoorkosten, kosten stafpersoneel en directie, leaseauto’s, werkkleding, maar ook winst en risico en btw) zit een percentage voor de CAR-verzekering.

DRIE REDENEN VOOR ZELF SLUITEN 1.Faillissement aannemer Als de aannemer de CAR-verzekering sluit, moet je er als monumenteneigenaar wel zeker van kunnen zijn dat hij de premie ook op tijd betaalt. In de praktijk zien we dat dit vaak niet gebeurt als de aannemer in financiële moeilijkheden verkeert. Die aannemers vertellen dat meestal niet aan hun opdrachtgevers. Soms blijkt pas bij faillissement van de aannemer dat de premie niet is betaald. Dat kan vervelende gevolgen hebben bij schades. De verzekeraar hoeft dan immers niet te betalen. Bij verbouw of restauratie van een monument spelen bijzondere risico’s een rol; ook zijn er meer partijen bij betrokken. Voor zulke situaties is de Constructie All Risks-verzekering bedoeld. Net zoals een reisverzekering is het een zogenaamde parapluverzekering: verschillende risico’s zijn gedekt op één polis.

dan ook nog op uitgebreide condities (all risks). Op een gewone opstalverzekering zijn bijvoorbeeld brand, storm, waterschade en inbraak verzekerd. Maar niet het risico dat per ongeluk een te groot deel van een dragende muur gesloopt wordt, waardoor een deel van het monument instort.

Een CAR-verzekering is als het ware een combinatie van een aansprakelijkheidsverzekering en een opstalverzekering en

DUBBEL VERZEKERD?

138 BOUWEN AAN MONUMENTEN

Vaak heeft de (hoofd)aannemer een zogenaamde doorlopende CAR-verzeke-

2.Uitkering schadepenningen Als de aannemer de verzekering sluit, betaalt de verzekeraar de schadepenningen dus ook aan de aannemer. Maar er zijn situaties dat de monumenteneigenaar de schade niet wil laten herstellen door die aannemer of een onderaannemer, maar juist door een ander. Zie dan maar eens als gedupeerde aan de uitkering te komen. De monumenteneigenaar heeft een veel betere onderhandelingspositie als hij de schade-uitkering zelf ontvangt van de

Donatus

'Soms blijkt pas bij faillissement van de aannemer dat de premie niet is betaald. Dat kan vervelende gevolgen hebben bij schades.' verzekeraar. Hij kan dan zelf bepalen wie de schade herstelt en wanneer er betaald wordt. Ook is het eigen risico op een zelf gesloten CAR-verzekering vaak lager dan op een doorlopende CAR-verzekering. 3. Bijzondere omstandigheden Bij sommige verbouwingen zijn er speciale zaken die gemeld moeten worden aan de verzekeraar, bijvoorbeeld bronbemaling, heien of pulseren. Er zijn gevallen bekend waarbij de aannemer heeft verzuimd dat door te geven aan de CAR-verzekeraar. Bij schade is er dan geen dekking. Sluit een monumenteneigenaar zelf de CARverzekering, dan heeft hij dat probleem niet. Bij de aanvraag wordt namelijk een bestek bijgesloten en de verzekeraar weet dus precies wat er gebeurt. Verder wordt bij monumenten nog wel eens een deel van de werkzaamheden gedaan door vrijwilligers. Ook dat is niet automatisch meeverzekerd op de doorlopende CAR-verzekering van de aannemer.

ADVIES Verdiep u dus vooraf terdege in de risico’s die gepaard gaan met een verbouwing of restauratie. Eén van die risico’s is bijvoorbeeld dat een doorlopende CARverzekering niet alle risico’s afdekt. Raadpleeg daarom vooraf uw assurantietussenpersoon of monumentenverzekeraar. En onderhandel met de aannemer over de staartkosten. Soms wordt dan ook nog een keer btw over die toeslag voor de CAR-verzekering gerekend. Ook dat kan natuurlijk uit de offerte gehaald worden. Kortom, vaak is zelf sluiten van een CAR-verzekering voor een monumenten eigenaar het beste. Simon Kadijk directeur Donatus Verzekeringen, dé kerken- en monumentenverzekeraar van Nederland ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN 139

ROTTERDAM | Elevatoren

Tekst | Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld | Stichting Renovatie Cultureel Industrieel Erfgoed Elevatoren aan de Maashaven

‘GERENOVEERDE ELEVATOREN GEVEN HET MAASHAVENGEBIED EEN NIEUWE DIMENSIE’ Wie regelmatig het Maashavengebied van Rotterdam bezoekt, kan het niet zijn ontgaan. Door een gedreven team van sponsoren en werknemers wordt momenteel hard gewerkt aan het opknappen van de Elevatoren. Samen met de Maassilo, die al in een eerder stadium is verbouwd en vooral bekendheid heeft verworven vanwege de grote feesten en bedrijfspartijen die hier plaatsvinden, maken de Elevatoren onderdeel uit van het Maashavencomplex. Na afronding van dit project is wederom een grote stap gezet in de verfraaiing van Rotterdam-Zuid. De Elevatoren in Rotterdam hebben, als onderdeel van de Maassilo, een zeer rijke geschiedenis. Vanaf de bouw in 1906 werden de Elevatoren ingezet om het graan vanaf de schepen naar de opslag in de silo te krijgen, waarbij het graan als het ware uit de schepen werd gezogen. Na een laatste uitbreiding in 1933 had de Maassilo, met een totale opslagruimte van 90.000 ton, de grootste graanopslagcapaciteit van Europa.

WAARDEVOLLE BIJDRAGE De kolossale, massieve betonmassa van de graansilo is onlosmakelijk verbonden met de meer ranke en frivole graanelevatoren op de kaderand. De contrasten tussen de beide bouwwerken maken, samen met hun historische overlevering, dat zij beeldbepalend zijn voor het Maashavengebied. Daarmee vormen zij een

140 BOUWEN AAN MONUMENTEN

waardevolle bijdrage aan het cultureel en industrieel erfgoed van (de haven van) Rotterdam. Om die reden is door mevrouw Andriena Lushtaku van de gemeente Rotterdam de hulp ingeroepen van de hierna te noemen ondernemers. Gezamenlijk hebben zij bekeken wat de renovatiemogelijkheden zijn met betrekking tot de Elevatoren.

STICHTING Na een bouwtechnisch onderzoek en het polsen van mogelijke sponsoren is ‘De Stichting Renovatie Cultureel Industrieel Erfgoed Elevatoren Maashaven’ opgericht. Deze stichting heeft als doel het renoveren van de drie (graan)elevatoren met bijbehorende torens, loopbruggen en loopdek aan de Maashaven Zuidzijde. Naast Johan Paaimans in de rol van voorzitter, bestaat de stichting uit Hennie

van der Most (Speelstad Rotterdam), Leo van Leeuwen (Van Leeuwen Recycling Groep), Richard van Beusekom (Maassilo), Peter Leenheer (Bonn & Mees), Eric Mijnsbergen (Flextra) en Peter Gardien (Schipper Bouwgroep). De renovatiewerkzaamheden van de Elevatoren vinden in drie fasen plaats, te weten: sloopwerk, constructie- en herstelwerk en renovatie. Paaimans: “Bij de restauratiewerkzaamheden worden langdurig werkzoekenden uit de gemeente Rotterdam ingezet. In samenwerking met de gemeente is een profiel van eisen opgesteld waarmee getoetst werd of de gegadigden geschikt waren voor de functie. Inmiddels zijn er ongeveer zestig mensen aan het werk, waardoor dit project een grote meerwaarde heeft voor de stad Rotterdam.”

ROTTERDAM | Elevatoren

SPONSOREN Uiteraard zou de renovatie niet mogelijk zijn zonder de hulp van diverse sponsoren en bedrijven uit de omgeving. “Zo heeft SIW Steigerwerken bijvoorbeeld alle benodigde steigers geleverd, waardoor wij op een veilige manier de werkzaamheden aan de Elevatoren kunnen uitvoeren. Andere sponsoren die het project mogelijk maken zijn Breur (Isero IJzerwarengroep), Verfgroothandel Louers en Voormolen Dakdekkers”, aldus Paaimans. Een andere belangrijke sponsor die een grote bijdrage aan het project heeft geleverd, is Willem van der Vlies, DGA van RWS Glashandel uit Rotterdam. Paaimans: “Als stichting hebben we een tijdje getwijfeld over het materiaal waarmee we

de Elevatoren opnieuw wilden bekleden. Vroeger waren ze bekleed met golfplaten, tot er vijf jaar geleden een flinke storm woedde en de golfplaten als scheermessen door de lucht vlogen. De omgeving werd toen compleet afgezet want het was echt levensgevaarlijk.” Om de uitstraling van de Elevatoren te versterken, is uiteindelijk gekozen om het geheel in te pakken met glas. “Want waarom zou je iets dat zo uniek en kenmerkend is voor Rotterdam verstoppen achter dichte platen? Als het geheel straks af is en het wordt aangelicht dan ontstaat er een prachtig industrieel plaatje wat menig passant niet snel zal vergeten”, aldus Paaimans. ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN 141

Stichting Renovatie Cultureel Industrieel Erfgoed Elevatoren aan de Maashaven De initiatiefnemers/bestuurders:

Schipper Bouwgroep - Bonn& Mees van Leeuwen Recycling Groep - Hennie van der Most Flextra - Maassilo bedanken onze sponsoren, die het mogelijk maakten om dit stuk cultureel erfgoed te behouden:

• S.I.W. Steigerbouw Numansdorp, Dhr. Ad van der Meer • RWS Glashandel te Rotterdam, Dhr. Willem van der Vlies • Maassilo Maashaven Rotterdam, Dhr. Richard van Beusekom • Gemeente Rotterdam

bedanken onze leveranciers - sponsoren:

• Breur Ceintuurbaan Rotterdam • Burki - Abird Rotterdam • Voormolen dakbedekkingen

Maashaven Zuidzijde 1 3081 AE Rotterdam info@elevatorenmaashaven.nl www.elevatorenmaashaven.nl

WIE DOET WAT HIER VINDT U GERENOMMEERDE TOELEVERANCIERS VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Vanaf € 595,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet! Bel of mail Randy van den Hoek voor alle informatie over een vermelding in Stedenbouw: T +31 495 45 00 95 - E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

WWW.STEDENBOUW.NL STEDENBOUW IS HÉT PLATFORM OVER NEDERLANDSE BOUWPROJECTEN

Staat u nog niet op www.stedenbouw.nl? Neem dan voor meer informatie contact op met Sander van Hout: s.vanhout@louwersuitgevers.nl of info@louwersuitgevers.nl

WIE DOET WAT Aannemers

Adviebureaus

BUREAU BOUWKUNDE NEDERLAND BV AANNEMINGSMAATSCHAPPIJ HEGEMAN

Groenendaal 25 B

G. v.d. Muelenweg 16

3011 SK ROTTERDAM

7440 AJ NIJVERDAL T +31 548 61 10 00 F +31 548 61 03 95 E info@hegeman-nijverdal.nl

T +31 10 41 77 714 E info@bureaubouwkunde.nl W www.bureaubouwkunde.nl

Afbouw

Automatisering

GEFRAN BENELUX N.V. ENA 23 Zone 3, nr. 3910 Lammerdries-Zuid 14A, B-2250 OLEN T +32 14 24 81 81 F +32 14 24 81 80 W www.gefran.com

Beton

W www.hegeman-nijverdal.nl

Lingewei 15 4004 LK TIEL T +31 344 61 56 25

Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN

E info@cbatiel.com

Postbus 140, 2300 AC LEIDEN

W www.cbatiel.com

T +31 71 53 22 405 E bouwbedrijf@burgy.nl W www.burgy.nl

Aluminium ramen, deuren en gevels

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV

T +31 346 26 23 44 F +31 346 26 40 64 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W www.bouwbedrijfvanschaik.nl

BUDOBOUW Katwolderweg 8a 8041 AD ZWOLLE T +31 38 72 00 810 E info@budobouw.nl W www.budobouw.nl

RED BETONBOUW Rรถntgenstraat 1 3261 LK OUD-BEIJERLAND T +31 85 87 71 491 E info@redbetonbouw.nl W www.redbetonbouw.nl

INTAL BV De Veken 103 1716 KG OPMEER T +31 226 34 15 25 E info@intal.nl W www.intal.nl

Architecten

Gevelreiniging

Admiraal Banckertweg 23, 2315 SR Postbus 2309, 2301 CH LEIDEN T +31 71 52 22 919 F +31 71 52 22 224

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9 3811 BA AMERSFOORT T +31 33 46 31 705

E info@duprie.nl

F +31 33 46 10 854

W www.duprie.nl

E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

Asbest

BREMAN HARDERWIJK B.V. Postbus 48, 3840 AA HARDERWIJK T +31 341 4 148 44 F +31 341 41 68 46 E harderwijk@breman.nl W www.breman.nl

BETONMONTEUR BV Ondernemingsweg 107 1422 DZ UITHOORN T +31 20 64 02 401 E info@betonmonteur.nl W www.betonmonteur.nl

DU PRIE BOUW & ONTWIKKELING B.V. LEIDEN

BETONMONTEUR BV Ondernemingsweg 107 1422 DZ UITHOORN T +31 20 64 02 401 E info@betonmonteur.nl W www.betonmonteur.nl

Electro techniek

Betonrestauratie

Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN

VIANEN BOUWADVIES De Pinckart 54, 5674 CC NUENEN T +31 40 26 31 162 E info@vianenbouwadvies.nl W www.vianenbouwadvies.nl

Dilatatievoegen

CBA TIEL B.V.

BURGY BOUWBEDRIJF BV

Constructie

ORION SOECIALE TECHNIEKEN Broekakkerstraat 7, 4709 PE NISPEN Postbus 3551, 4800 DN BREDA T +31 76 579 74 30 E info@orionspecialetechnieken.nl W www.orionspecialetechnieken.nl

GEVELMEESTERS Anti-Graffiti-Coatings, Hydrofobering & Reiniging Leuvert 8, 5437 AG BEERS T +31 485 31 23 27 E info@gevelmeesters.nl W www.gevelmeesters.nl

Gevelrenovatie

Bouwmaterialen

KONINKLIJKE WOUDENBERG Voorstraat 7 4233 EA AMEIDE Postbus 3 4233 ZG AMEIDE T +31 183 60 66 00 F +31 183 60 26 67

144

ARIE HOLLENBERG BV Vredenburghweg 1 1461 GT ZUIDOOSTBEEMSTER T +31 299 43 34 16 F +31 299 47 07 57

E info@koninklijkewoudenberg.nl

E info@ariehollenberg.nl

W www.koninklijkewoudenberg.nl

W www.ariehollenberg.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

VAN WIJNGAARDEN + CO BV Sluisjesdijk 38 3087 AH ROTTERDAM T +31 10 42 81 444 E info@vanwijngaardenenco.com W www.vanwijngaardenenco.com

VAN DER HAAR GEVELRENOVATIE & ONDERHOUD Beurtschipper 10 3861 SC NIJKERK Postbus 1019 3860 BA NIJKERK T +31 33 24 56 289 F +31 33 24 58 228 E info@vanderhaargroep.nl W www.vanderhaargroep.nl

WIE DOET WAT g

drij

Walter Verhoeven BV Prefab Beton loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103

Houthandel

Stoffering

loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103 5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat

Postadres

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

oper-, zinkwerken Koper-,loodlood- en en zinkwerken Telefoon

“Wij zijn een landelijk opererende houthandel en kenmerken ons door onze grote voorraad, brede assortiment, eigen zagerij/schaverij, droogkamers en transport. Wij helpen u dan ook graag bij de levering van het juiste hout!”

WILLEM DE ZWIJGERLAAN 1 WADDINXVEEN T 0182 – 615933 | INFO@HOUTEX.NL

WWW.HOUTEX.NL

Hoveniers

WENCOP HOVENIERS Wencopperweg 64 3771 PP BARNEVELD T +31 342 41 65 01 E wencop@wencop.nl W www.wencop.nl Wencopperweg 64

Barneveld

0342 - 416 501

073 - 513 00 49 073 - 511 76 73

Internet

www.walterverhoeven.nl

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Liftdemontages www.wencop.nl

Grondtechniek

24-02-14 10:24

FRANKI GRONDTECHNIEKEN B.V. Trondheim 8, 2993 LE BARENDRECHT T +31 180 64 19 98 F +31 180 64 19 99 E info@franki-grondtechnieken.nl W www.franki-grondtechnieken.nl

B.V.

VAN DEN BEEMD B.V. De Leest 5, 5107 RC DONGEN T +31 76 59 34 010 E info@vandenbeemd.nl W www.vandenbeemd.nl

BLONKSTAAL SCHOONHOVEN BV Broeikweg 27 2871 RM SCHOONHOVEN T +31 182 38 21 30 F +31 182 38 71 18 E info@blonkstaal.nl W www.blonkstaal.nl

Staalconstructies

BENTSTAAL BV Industrieweg 8 3401 MA IJSSELSTEIN T+31 30 68 81 600 F+31 30 68 88 816 Einfo@bentstaal.nl Wwww.bentstaal.nl

Stukadoors

STUKADOORSBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN T +31 343 55 14 26 F +31 343 55 16 86

Timmerfabrieken SMEDERIJ BOSMAN Industrieweg 11, 7102 DX WINTERSWIJK T +31 6 20 42 77 28 E info@smederij-bosman.nl W www.smederij-bosman.nl

Metaalbewerking

Leidekkers

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T +31 316 52 40 50 F +31 316 52 69 50 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

KAMPERT BOUW BV Oud Willinkhuizerweg 3, 6733 AK WEKEROM T +31 318 45 65 83 F +31 318 45 62 56 E info@kampertbouw.nl W www.kampertbouw.nl

Smederijen

B.V.

STURKA De Geer 4 4004 TL TIEL T +31 344 68 23 14 F +31 344 63 45 13 E info@sturka.nl W www.sturka.nl

Restauratie Aannemers

Liftschachtaanpassingen

Kozijnen

THERMO KONSTRUKTIES BV Provincialeweg 7 5835 CZ BEUGEN T +31 485 36 30 36 F +31 485 36 23 74 E info@thermobv.nl W www.thermobv.nl

5253 ZG00 Nieuwkuijk 073 - 513 49

Telefax

VAN KEULEN LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF BV Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T +31 164 67 23 87 F +31 164 67 20 69 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

WENCOP_logo_advertenties_v4.indd 2

Postbus 14

5253 ZG Nieuwkuijk WALTER VERHOEVEN BV Telefoon Lei bedekkingen Telefax loodenzinkwerken zinkwerken Telefoon Koper-, looden LeiKoper-, bedekkingen 073 - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 LOODGIETERS& LEIDEKKERSBEDRIJF 073 511 Loodgieters werken Telefax Telefax Lei bedekkingen Internet Nieuwkuijksestraat 103, 5253 AE Lei bedekkingen 073 - 511 76 73 Loodgieters werken 073 511 76 73 www.walterverhoeven.nl Internet NIEUWKUIJK Loodgieters werken Internet www.walterverhoeven.nl E-mail Loodgieters werken www.walterverhoeven.nl E-mail Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK info@walterverhoeven.nl info@walterverhoeven.nl E-mail T +31 73 51 30 049 HOLCON B.V. E info@walterverhoeven.nl Industrieweg 8, 7475 NH MARKELO W www.walterverhoeven.nl Postbus 81, 7475 ZH MARKELO T +31 547 35 73 15 F +31 547 35 23 88 E info@holcon.com W www.holcon.com

WEBO KOZIJNEN & HSB ELEMENTEN Postbus 10 7460 AA RIJSSEN T +31 548 51 80 11 E info@webo.nl W www.webo.nl

Verzekeringen

SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6 7251 KX VORDEN T +31 575 55 14 28 F +31 575 55 17 14 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

Stalen panorama liftschachten

DONATUS VERZEKERINGEN Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T +31 73 52 21 700 F +31 73 52 21 717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

Vochtwering

Montage B.V.

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T + 31 492 51 21 64 F + 31 492 55 88 67 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

BUDOBOUW Katwolderweg 8a 8041 AD ZWOLLE T +31 38 72 00 810 E info@budobouw.nl W www.budobouw.nl

VAN DEN BEEMD B.V. De Leest 5, 5107 RC DONGEN T +31 76 59 34 010 E info@vandenbeemd.nl W www.vandenbeemd.nl

KOSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN B.V. Overveld 15, 3848 BT HARDERWIJK T +31 341 46 70 90 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

145

WERELDMARKTLEIDER IN MODULAIRE CONSTRUCTIES

Van een Volledig zelfVoorzienende ruimte op een booreiland tot tijdelijke accommodatie Voor uw deuw werf. Van een tijdelijkewerknemers accommodatieop voor werknemers op de Van een semi-permanent kantoor werf tot een tijdelijk klaslokaal , kleedruimte, opslag, sanitair, toteen eengebouw noodlokaal of VipOnze dorp enzijn kantoor, enz… tot op een event. units op uwopeVent. zeer vlug en heelkassagebouw eenvoudig te schakelen nagenoeg elke locatie. welke behoefte u ook hebt, algeco Welke behoeftezorgt u ook heeft, Algeco ervoor datextra u over erVoor datzorgt u snel oVer extra ruimte kunt beschikken.Vormgegeven ruimte kunt beschikken.en ingericht naar uw wens. VormgegeVen en ingericht naar uw wensen. We zijn uw aanspreekpunt, van advies en ontwerp tot sleutel zijndaarna! uw aanspreekpunt, Van klare opleveringwij en ook adVies en ontwerp tot sleutelklare opleVering en ook daarna! Op zoek naar tijdelijke huisvesting? Contacteer ons!

ALGECO BIEDT U ALLE RUIMTE BEL GRATIS 0800 485 0485 INFO.NL@AS.ALGECO.COM WWW.ALGECO.NL

Meet The World interlift 2017 â&#x20AC;&#x201C; The world of elevators 17 - 20 October | Messe Augsburg | Germany

Application form available now: www.interlift.de

Organiser: AFAG Messen und Ausstellungen GmbH | w w w.interlift.de | Technical sponsor: VFA-Interlift e.V. | w w w.vfa-interlift.de

Groene oase “Vlak voor de oorlog huisden er Nederlandse soldaten in Oud-Poelgeest, tijdens de oorlog Duitse en na de oorlog Canadese. Later werd het kasteel verhuurd aan studentenverenigingen. Dat weet ik nog uit eigen ervaring in 1961. Het kasteel verkeerde toen in een deplorabele toestand. De eigenaar, gemeente Oegstgeest, besloot in 1986 het kasteel te verkopen. Dat deed een aantal Leidenaren dermate pijn, dat zij besloten een beheerstichting in het leven te roepen om het kasteel en landgoed te behouden voor de regio. Terecht, want het is een groene oase midden in de drukke Randstad. Het kasteel ziet er na de restauratie van 2012 mooier uit dan ooit. Vanuit cultuur-historisch perspectief is de ‘Drakenzaal’ in eclectische stijl het meest waardevol, deze zaal is een van de mooiste trouwlocaties in de regio. Maar voor mijzelf is de bij het kasteel horende kapel even dierbaar. Dat is het onderkomen van de vrijwilligers, waar ik er een van ben.” Prof. dr. H.J.M. Völker-Dieben voorzitter stichting Erfgoed Oud-Poelgeest

onatus verzekert vertrouwd

sinds 1852

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Monumenten worden met veel zorg omgeven door eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig. Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.