Het vakblad voor bewoners
Noodkreet: Onze wijk wordt een getto • Wijkaanpak en bewonersregie kunnen hand in hand gaan • Omgevingswet: afstevenen op teleurstelling? • Samen bouwen aan de WijkBV
winter 2017
129
In dit nummer
6
“Onze wijk wordt een getto” Een noodkreet uit de wijk Malburgen in Arnhem.
10
COLOFON LSA Bewonersberichten is een uitgave van het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners Wij zijn een vereniging van bewonersgroepen. Ook lid worden? Kijk op: www.lsabewoners.nl/ lid-worden-van-het-lsa Korte Elisabethstraat 15-17 3511 JG Utrecht 030 2317511 www.lsabewoners.nl Redactie: Marieke Boeije Kristel Jeuring Pleuni Koopman Marieke Koot Thijs van Mierlo Beeld: Wim Beks Flitsend Beeld Frans Soeterbroek Vormgeving: Ben Peters, De Hondsdagen Drukwerk: LibertasPascal Voor een gratis abonnement op LSA Bewonersberichten mail: lsa@lsabewoners.nl Voor vragen of opmerkingen over LSA Bewonersberichten mail: pleuni@lsabewoners.nl Neem zonder © onze teksten over: we delen de info heel graag!
2
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
Omgevingswet: afstevenen op teleurstelling? De lokale politiek moet scherp zijn om te voorkomen dat deze wet averechts gaat werken.
Wij geloven in bewonerskracht, ook in kwetsbare wijken Een dubbelinterview over de koers van het LSA in 2018.
14 16
Bouwen aan de WijkBV Het LSA bouwt aan de WijkBV waar er meer eigenaarschap en zeggenschap bij bewoners ligt.
En verder...
4 Opening 9 Dagboek van: Pitchen voor Impact in je wijk 12 Jij Schrijft 13 LSA Nieuws 19 Publicaties
Column van Thijs van Mierlo
Digitaal
Jullie hebben recht op een ongelijke behandeling Geen wijk of buurt in Nederland is hetzelfde. De wijk wordt bepaald door de samenstelling van bewoners, de voorzieningen, de historie en plek in het land. Het is een van de redenen dat wij niet geloven in grootschalige topdown programma’s voor verbetering van wijken, maar in een aanpak op maat, gemaakt door lokaal betrokkenen. Overal wonen mensen die ideeën en wensen hebben voor hun buurt die – met de juiste vorm van steun – deze ideeën ook kunnen omzetten tot realistische projecten en voorzieningen. Ongelijke gevallen verdienen ongelijke behandeling: maatwerk dus! Daarom gaat LSA volgend jaar inzetten op krachtige wijken met krachtige bewoners. Kwetsbare wijken verdienen aandacht. Waar voldoende krachtige bewoners al zijn betrokken is ook coproductie of zelfsturing mogelijk. Wijkaanpak en bewonersregie kunnen hand in hand gaan. Hetzelfde geldt voor eigen kracht en de verzorgingsstaat. In deze BewonersBerichten lees je over een aantal sterke voorbeelden. Ook jullie hebben recht op een ongelijke behandeling. Op 21 maart worden tijdens de gemeenteraadsverkiezingen en in de periode daarna opnieuw de spelregels bepaald. Wat verdient prioriteit en hoe kun je als bewoner meedoen? Hoe krijgt jouw stad, wijk of project ruimte voor maatwerk? De afgelopen tijd ontwikkelde het LSA een aantal instrumenten die je kunt gebruiken om hierover in overleg te gaan met de toekomstige raadsleden en collegeleden. Op onze website vind je de Routekaart Buurtrechten, een essay over participatie binnen de omgevingswet en bijvoorbeeld het kompas Right to Challenge. Sla ze er nog eens op na en gebruik ze. Dan luidt 2018 hopelijk de periode in van maatwerk voor alle wijken en bewoners. Thijs van Mierlo Directeur van het LSA
Ook digitaal staat het LSA nooit stil. In deze rubriek houden we je op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen. Deze herfst werd onze website weer veel bezocht. De top 3 meest gelezen blogs zijn: • Tweede Kamer zoekt mee naar buurtrechten • Aandacht voor kwetsbare wijken • Huisartsen tekort? Werk samen met de buurt Wist je trouwens dat je ook oude nummers van dit vakblad van bewoners terug kan vinden op de site. Er staan drie jaargangen online: www.lsabewoners.nl/magazine. Ook andere LSA-publicaties zijn online te vinden, kijk op www.lsabewoners.nl/ onderwerpen/lsa-publicaties/
Blijf op de hoogte via www.lsabewoners.nl @LSAbewoners Facebook.com/lsa.bewoners
Nieuwste LSA lid
LSA is het netwerk van actieve bewonersgroepen, BewonersBedrijven, buurtcoöperaties en buurthuizen in zelfbeheer. We groeien snel! Ons nieuwste lid is: Vereniging Dorpsraad Badhoevedorp. Dorpsraad Badhoevedorp in de gemeente Haarlemmermeer is opgericht in 1932 (!!). Nu is het een moderne sterke vereniging waar ruim 1000 huishoudens lid van zijn. Het is een zelfbewuste en daadkrachtige club waar denkers en doeners bijdragen aan het verbeteren van de leefbaarheid. Meer over hen: www.dorpsraadbadhoevedorp.nl Meer over LSA-lidmaatschap: www.lsabewoners.nl/organisatie/ lid-worden-van-het-lsa LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
3
Opening
Oproep Bewonersnieuws gezocht
Wij zijn voor dit blad, onze website en onze social media altijd op zoek naar nieuws van en over actieve bewoners. Stuur tips, verslagen, nieuwtjes en foto’s naar pleuni@lsabewoners.nl.
“Ik wil nooit meer klankborden, ik wil medeopdrachtgever zijn”
Rotterdam Noord
zei een actieve bewoner op de bijeenkomst Op zoek naar de WijkBV, zie ook www.lsabewoners.nl/event/op-zoek-naar-wijkbv/
Ondertussen in…
Lalala Geld
Hoe vind ik financiering voor mijn project? Hoe moet ik een aanvraag indienen bij een fonds? Welke tips zijn er om succes te hebben bij een aanvraag? Het VSBfonds heeft hier een minicursus voor gemaakt, op haar website. Helemaal mooi dat je op dezelfde site ook een fondsaanvraag kunt doen bij VSB. www.vsbfonds.nl/over-vsbfonds/online-cursus-fondsenwerving
THUISWageningen winnaar aanbesteding Informele zorg Onze leden ThuisWageningen deden mee aan een gemeentelijke aanbestedingen in het sociale domein. De gemeente Wageningen liet alle inwoners van de stad meedenken wat ze nodig hadden op het gebied van informele zorg. Daar kwam onder meer naar voren dat er meer gedaan moet worden aan het bestrijden van eenzaamheid en het mogelijk maken van het nemen van initiatieven. Toen konden partijen hun krachten bundelen om mee te doen in de aanbesteding die hier uit kwam. Vijftien partijen, van bibliotheek tot basisschool, van welzijnsorganisatie tot vluchtelingenwerk én bewonersgroep ThuisWageningen, hebben zich gebundeld en zijn nu samen Welsaam. Zij zijn samen eindverantwoordelijk over (de verdeling van) een miljoenenbudget. “Het is een enorm intensief traject geweest,” vertelt Tutku Yuksel van ThuisWageningen. “En nu begint het pas echt. Het is een grote verantwoordelijkheid. Maar we geloven dat we het samen echt beter kunnen: er is nu ruimte voor de stad, voor experimenten, om het anders te doen dan dat het al heel lang gaat. We gaan domein overschrijdend werken: geen schotten. En bewonersgroepen, organisaties en instellingen gaan niet meer vanuit hiërarchische posities werken: we zijn een netwerk!” Vind een groot interview met Tutku op www.lsabewoners.nl/zorg
4
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
“Zo groots pakken wij het in Nederland niet aan”
Toekomst voor creatieve wijk Coehoorn
Coehoorn kan door! Dat is de conclusie die het college van B&W in Arnhem trekt, bijna vijf jaar na de start van het project. De stichting Coehoorn Centraal wordt nu in de gelegenheid gesteld om een aantal panden tegen taxatiewaarde over te nemen van de gemeente. Tot nu toe huurde de stichting de panden van de gemeente. Dat was voor de duur van maximaal vijf jaar, tot september 2018. Goed nieuws, maar wat is Coehoorn? Kort gezegd is Coehoorn een wijk in Arnhem dat op burgerinitiatief creatief is herontwikkeld. Ze hebben van een oud plein een mooi park gemaakt en van oude panden creatieve hotspots. Voor meer informatie ga je naar hun website! www.coehoorncentraal.nl
Over de grenzen Over de hele wereld zijn er mensen die geloven in verandering van onderop. Mensen die zich sterk maken voor hun leefomgeving. Het LSA werkt samen met inter-nationale partijen en zoekt en deelt mooie ontwikkelingen en goede voorbeelden. Groter denken LSA ging op leerreis naar Schotland, op zoek naar inspiratie voor een wijksysteem waar mensen echt aan het roer kunnen staan (zie ook pagina 16). We ondervragen een van de deelnemers: Marieke Koot van het LSA.
Er is hard gewerkt om van Coehoorn een creatieve hotspot te maken.
€ 300.000,investeert de provincie Groningen in bewonersinitiatieven die zich bezig houden met zorg, het is onderdeel van hun provinciale investering van 3,6 miljoen in de zorg. Gedeputeerde Eelco Eikenaar: “De zorg staat onder druk, en daarmee de leefbaarheid voor onze inwoners. Bijvoorbeeld door de sluiting van verzorgingstehuizen. In het aardbevingsgebied speelt daarbij de problematiek van de versterking van verzorgingstehuizen. Daarom kiest het college ervoor om op het gebied van de zorg te investeren. Dit doen we via een subsidieregeling voor zorginstellingen, gemeenten en bewonersinitiatieven. Zodat het geld daar terecht komt waar dit het hardst nodig is.”
Marieke, wat heb je gedaan? “Met 30 personen gingen we naar projecten en initiatieven kijken die een grote stap verder gaan in zeggenschap. We bezochten verschillende trusts en bij een eiland in handen van bewoners. Ik was erg onder de indruk van de combinatie van energie en lef van de initiatiefnemers. We waren met actieve bewoners, corporatiemensen en mensen van gemeenten. Daarnaast waren de organisatiepartners van de reis mee: Geldstromen door de Wijk en Labyrinth Onderzoek en Advies. Omdat we met zo’n diverse groep waren, werden alle kanten steeds belicht. Iemand van een gemeente of een welzijnsorganisatie stelt weer andere vragen dan een actieve bewoner.” Hebben de Schotten meer lef dan de Nederlanders? “Nou, niets ten nadele van actieve bewoners hier, want hier wordt ook echt wel lef getoond, maar ja: ik vond die Schotten wel erg stoer. Met name de schaalgrootte van bewonersprojecten daar hebben me echt verbaasd, zo groot pakken we het in Nederland nog niet aan. Zo waren we bij Cassiltoun Housing Agency, een woningbouwcoöperatie in een aandachtswijk echt in handen van bewoners. Daar wordt onderhoud en nieuwbouw gepleegd in overleg met andere bewoners. Zorgwoningen bijvoorbeeld. Het gaat om miljoenen, in eigendom van bewoners. Lokaal ingestoken: geen commercie. De Agency kijkt en bespreekt wat er nodig is om de leefbaarheid te versterken en de primaire taak woningbouw koppelen zij aan andere activiteiten.” Wat zijn de belangrijkste lessen die je hebt meegenomen? “We moeten groter denken in Nederland. We moeten nog meer lef hebben. En we moeten ons durven te bemoeien met de thema’s waar we ons de meeste zorgen over maken. Van wonen tot zorg, van milieuvervuiling tot armoede.”
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
5
Kwetsbare wijken
De noodkreet van Sjef Hamer uit Malburgen, Arnhem:
“Er moet iets gebeuren, anders wordt dit een getto” Sjef Hamer (64) woont zijn hele leven in de wijk Malburgen (“verwekt, geboren en getogen”) en zet zich ook al decennia in voor deze wijk en zijn bewoners. Hij ziet de wijk nu hard achteruitgaan en luidt de noodklok: “Onze wijk is het afvoerputje van Arnhem aan het worden.”
6
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
V
andaag gaat LSA een dag met Sjef mee om te zien wat hij als actieve bewoner doet en ziet in de wijk. De dag begint in het Bruishuis: een flat waar mensen wonen en werken en waar allerlei activiteiten voor de wijk worden georganiseerd: van buurtyoga tot een voedselbank. De exploitatie van dit negen verdiepingen tellende gebouw wordt gedaan door BewonersBedrijf Malburgen. Sjef is daar de voorzitter van. In een huiskamersetting op de bovenste verdieping zit een tafel vol vrijwilligers, de zakelijk leider van het Bruishuis en Sjef om met een kop koffie te bespreken wat er vandaag gaat gebeuren. Er staan veel klussen op het programma, zowel in het huis als in de grote tuin en speeltuin. Dankzij deze vrijwilligers ligt alles er heel netjes bij én is het toch nog betaalbaar wonen en ondernemen vanuit het Bruishuis. “Ja het is een prachtige plek en een goed BewonersBedrijf. Dat hebben we kunnen opzetten dankzij steun van het LSA én dankzij de woningcorporatie Volkshuishuisvesting. “Zij hebben het lef gehad de exploitatie van het Bruishuis uit handen te geven aan de wijkbewoners. Dat is geweldig en je ziet dat het lukt. Terwijl de corporatie veel geld bij moest leggen om dit gebouw draaiende te houden, verdienen wij juist geld. Dat laten we bij kinderen in de wijk terechtkomen. We ondersteunen voetbalteams, bibliotheken, projecten en scholen met geld dat wij in dit BewonersBedrijf verdienen.” Kwetsbare mensen Volgens Sjef heeft woningcorporatie Volkshuishuisvesting het beste met de wijk voor, maar kan het sinds de Woningwet die in 2015 inging, weinig meer voor de wijk doen. Corporaties moeten zich vanaf dat moment concentreren op hun kerntaak: bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen. Dit is een reactie op misstanden die er geconstateerd zijn bij verschillende corporaties. “Natuurlijk zijn er dingen mis gegaan met andere woningcorporaties, iedereen herinnert zich de financiële rotzooi bij Vestia en de SS Rotterdam, maar door die rotte appels moeten nu een heleboel wijken lijden. Onze wijk wordt nu alleen maar slechter en slechter. Kijk op straat, je ziet de junks, je ziet de criminaliteit, je ziet verwarde mensen: dit neemt allemaal in een rap tempo toe. En waarom? Simpel: omdat er alleen maar sociale woningen bijkomen in deze wijk en dus meer en meer arme, kwetsbare en vaak ook asociale mensen. Daarbij moeten ouderen en verwarde mensen langer in een huis wonen en minder in instellingen. Drie keer raden waar ze terecht komen? Juist, in wijken als Malburgen!” Sjef neemt ons mee de wijk in, onderwijl vertelt hij over zijn leven. “Als je hier opgroeit groei je op met criminaliteit, armoede en drugs om je heen. Dat was zo en dat is zo. Een korte tijd hebben we vooruit-
gang gezien in deze wijk en in andere aandachtswijken. Dat was van 2008 tot 2010 zo’n beetje, toen werden huizen echt opgeknapt, kwam er wat meer groen en was er een beetje perspectief voor mensen. Daarna kwam de crisis en daarna de woningwet van Blok. Nu zijn we weer terug bij af en als er niet snel iets gebeurt, dan glijden we heel hard af.” Drugs en diefstal Terwijl we de wijk rondgaan zien we de wijk door de ogen van Sjef. “Kijk hier, achter deze schuifdeur vermoed ik een wietplantage. Daarvan zijn er heel veel in de wijk. De politie doet niks, ook niet als we onze sterke vermoedens doorgeven.” “Dit is een goede kapper: knippen aan de voordeur, pakketjes drugs aan de achterdeur.” “Deze grillroom is een witwasserij.” “Hier vonden we laatst een aantal fietssloten, er worden zoveel fietsen gejat.” “In dit huis woont een man die elk weekend 48 flesjes bier inkoopt met zijn eigen winkelwagentje. Dan zit ie het hele weekend alleen in zijn tochtige huissie op de bank te drinken.” Hij lijkt iedereen te kennen, van moeders met hoofddoekjes tot oude mannen met rollators: allemaal zwaaien ze enthousiast. En over iedereen weet hij heel wat… Zo komt er een jonge vader gedag zeggen, later vertelt Sjef dat dit een cokedealer is die hij ooit betrapt heeft bij een diefstal op school. Hij heeft zijn best gedaan om hem op het goede pad te krijgen, maar dat is niet gelukt. Gelukkig kan hij ook veel namen noemen van jongens die wel buiten de criminaliteit zijn gebleven, mede dankzij hem. Hij kent bijzonder veel buurtgenoten, omdat hij als actieve bewoner overal bij betrokken is en omdat hij lang jeugdvoetbaltrainer was in Malburgen. Gouden randjes “Ik vind het heel belangrijk om er te zijn voor kinderen en jongeren in de wijk. Die moet je bereiken, dan kan je heel veel invloed hebben. Dat doe ik zelf en ook met ons BewonersBedrijf geven we daar onze winst aan. Wij werken volgens de LSA-principes van een BewonersBedrijf, we zijn natuurlijk ook LSA-lid. Een BewonersBedrijf is een organisatie in handen van bewoners om de wijk economisch en sociaal vooruit te helpen waarvan de winst terugvloeit in de wijk.” Al pratend zijn we bij een rij mooie huizen beland aan de rand van de wijk. “Dit zijn de gouden randjes van Malburgen. Onze wijk heeft veel oude woningen, maar de randjes zijn van goud. Dat zijn vooral koopwoningen, gebouwd voordat de nieuwe Woningwet in werking trad. Nu mogen woningcorporaties niet meer verkopen én geen duurdere huren meer vragen. De nieuwe koophuizen zorgen ervoor dat de gemiddelde leefbaarheidscijfers een
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
7
Pimp my goal: eerst huiswerk en dan... voetballen!
beetje stijgen. Het zou heel goed zijn als we meer van dit soort woningen hadden. Dat was wel de bedoeling hoor, volgens het Wijkontwikkelingsplan van 2007 zouden er meer mooie koopwoningen komen.” Sjef wijst op een straat vol mooie nieuwe woningen. “Dit zouden ook allemaal koopwoningen worden, dat was de bedoeling totdat die wet van kracht ging. Nu wonen er weer alleen maar kwetsbare gezinnen in. En een hele wijk met kwetsbare mensen kan elkaar niet helpen. Dat is echt de pest, als jij zelf net je hoofd boven water kan houden, kun je geen taalles geven aan je buurvrouw. Dan werkt dat hele participatiegedoe echt niet.” Landelijk alarm Sjef is geen voorstander van ‘passend toewijzen’, een onderdeel van de Woningwet. Het idee hierachter is dat iedere huurder, vooral die met een laag inkomen, een woning krijgt die past bij dat inkomen. Een geldbesparende maatregel: zo hoeven mensen minder aanspraak te maken op huurtoeslag. Maar deze maatregel heeft grote nadelen in veel aandachtswijken. Goedkopere sociale huurwoningen moeten voor mensen met de laagste inkomens worden gereserveerd. Malburgen staat, zoals veel kwetsbare wijken, vol met goedkopere sociale woningbouw. Dus komen er vooral kwetsbare huishoudens, statushouders, ouderen en verwarde personen in de wijk te wonen. Landelijk is hier ook alarm voor geslagen en wel door de woningcorporaties. In mei 2017 schreven de voorzitter van Aedes en de directeur-bestuurder van Vivare in een opiniestuk aan dagblad Trouw dat alleen al door het ‘passend toewijzen’ volgens 56 procent van de corporaties de segregatie – tweedeling tussen bevolkingsgroepen – in de steden toeneemt en 39 procent ziet de leefbaarheid achteruitgaan. Zij pleiten net als Sjef voor gespreide huisvesting.
“Een wijk vol kwetsbare mensen kan elkaar niet helpen” Weinig veranderd “Kijk, ik ben al boven de 60,” vertelt Sjef. “Ik woon al 40 jaar in een aandachtswijk. Echt waar, zo is het. Er is hier te weinig veranderd, ondanks veel interventies: daar hebben vooral een zooi professionals goed geld aan verdiend. Ik geloof ook niet dat er nu een heel circus van beroepskrachten
8
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
moet worden opgetuigd. Ik denk: pas die Woningwet aan en geef initiatieven als ons BewonersBedrijf meer ruimte, bijvoorbeeld om opdrachten te doen in de wijk en beroepskrachten aan te sturen. Zoals het nu gaat, werkt het niet: ik kan het weten. Ik groeide ook op met lijmsnuivers op de lagere school en de overstap naar drugs hadden ze zo gemaakt. Als ik nu terugkijk: al mijn lagere school vrienden zijn dood. Zelf heb ik nooit gebruikt en drinken doe ik ook amper. Dat is positief, toch waren er wel dingen die ik anders wilde voor mijn kinderen. Ik heb, en dat is vooral te wijten aan mijn gezondheid, ook nooit carrière gemaakt. Dat wilde ik mijn kinderen niet laten gebeuren. Dus ik heb alles op alles gezet dat mijn kinderen een hboopleiding afrondden. Dat is gelukt! Zo moet het toch ook? Je moet vooruitgang zien, ook in de wijk. In mijn wijk zie ik nu achteruitgang en daarom trek ik aan de bel!” Sjef Hamer heeft weliswaar nooit aan de drank en drugs gezeten, wel heeft hij naar eigen zeggen “aan de randjes van de criminaliteit gelopen”. Hij heeft een keer een misstap gemaakt waarvoor hij voor de rechter kwam. Deze gaf hem een taakstraf. Dit was een ommekeer in zijn leven. Hij werd actief in de wijk. In het wijkplatform, op het voetbalveld, maar ook veel andere vrijwilligersklussen nam hij op zich: zo trainde hij blindengeleidehonden. Het meeste plezier schept hij uit de wetenschap dat hij kinderen heeft helpen behoeden voor het slechte pad, of “het pad iets minder slecht gemaakt”. Een van de projecten die hij zelf heeft opgezet is Pimp my Goal. In 2007 draaide het LSA-project Kan wél in de wijk Malburgen. Via dit project konden buurtbewoners met een goed idee begeleiding en geld krijgen om een project op te zetten. Sjef bedacht een project op school voor kinderen uit groep 7 en 8. Het concept is heel simpel: elke dinsdag komen de kinderen, Sjef en meester Ivo samen in een klaslokaal om eerst een half uur huiswerk te maken en dan drie kwartier te voetballen in de gymzaal, gratis voor de kinderen. 10 jaar Pimp my Goal Het is nu tien jaar later en het project draait nog steeds. Tegenwoordig betaalt BewonersBedrijf Malburgen de kosten. “Het werkt nog steeds als een trein. Kinderen kunnen niet alleen even rustig huiswerk maken, we leren ze ook wat sociale vaardigheden. Zoals: ‘Hé zegt de boer die gescheten heeft’. Je moet ‘Wat zegt u?’ zeggen. En geloof me, kinderen hier kunnen de positieve aandacht goed gebruiken. Goede rolmodellen en duidelijke regels kunnen veel betekenen. En precies dat hebben kwetsbare wijken ook nodig: aandacht en goede regelgeving.” Lees meer over BewonersBedrijf Malburgen op www.lsabewoners.nl/onze-leden/ bewonersbedrijf-malburgen/
Het dagboek van... Alweer voor het derde jaar organiseren we samen met KNHM Participaties Pitchen voor Impact in je wijk. Een traject waarin ondernemende bewoners met een pril idee klaargestoomd worden voor een echte pitch. We gaan werken aan een sterk ondernemingsplan waarmee ze bij financiers en investeerders goed voor de dag komen!
Augustus Samen met Erik en Egbert van KNHM treffen we voorbereidingen voor het pitchtraject. We kijken terug op de vorige editie en bedenken wat succesvol was en wat beter kan. We denken na over de onderwerpen die we tijdens het traject willen laten terugkomen, wie we willen uitnodigen. En we maken natuurlijk een strakke planning! 11-16 september In de week voorafgaand aan de deadline druppelen de aanmeldingen binnen. Een aanmelding bestaat uit maximaal twee A-4tjes die kort en krachtig weergeven wat de bewoners willen bereiken, hoe het verdienmodel eruit ziet en natuurlijk wat de impact op de wijk is. Elke keer blijkt maar weer hoe moeilijk het is om dat op twee pagina’s voor elkaar te krijgen! 18-22 september
Vandaag is de deadline! We gaan een selectie maken uit de aanmeldingen en kijken daarbij naar criteria zoals: gaat het om het opstarten van een duurzame onderneming, zijn de initiatiefnemers geworteld in de wijk en doen ze het samen. Bij een aantal aanmeldingen is dat direct duidelijk, zij worden geselecteerd. Als we twijfelen bellen we de initiatiefnemers op, soms komt het idee niet goed uit de verf omdat het lastig is om kort en krachtig te verwoorden. Meteen een mooi leerpunt om mee te nemen in het traject.
Pitchen voor Impact in je wijk – editie 2017
25 september
De deelnemers zijn geselecteerd: 7 heel diverse bewonersinitiatieven uit hele land doen mee! Van Rotterdam tot Enschede en van Nijmegen tot Amsterdam. Onder de deelnemers een stadstuin, een groenbuurtbedrijf , een nieuw te bouwen buurthuis mét sociale hypotheek en een paar heuse stadsnomaden. Allemaal met een goed idee voor de buurt en ook allemaal met een hoop groeivragen en leerpunten. De lijst: Wijkpaleis – Rotterdam, Ubuntu Stadstuin Zuidoost – Amsterdam, Middenhuis – Zutphen, BuurtGroenBedrijf – Arnhem, Bewonerscommissie Dolphia – Enschede, Wij(k)bedrijf NijmegenNoord, Stadsnomaden – Nijmegen.
2 november
Vandaag ontmoeten we elkaar dan echt. We zijn te gast bij Kruiskamp Onderneemt, een goedlopend BewonersBedrijf in Amersfoort. We starten met een one-minute-pitch. Iedereen krijgt een minuut om te vertellen wie ze zijn en wat ze nodig hebben. Steeds weer blijkt hoe groot de uitdaging is om in zo’n korte tijd – we waren streng! – tot de kern van je verhaal te komen. Wel een reality check, kun je to the point en enthousiast anderen overtuigen van je plan? Hard nodig als je de boer op moet om financiering te vinden. Ook gaan we aan de slag met het business model canvas. Hiermee houd je je businessmodel onder de
loep en beschrijf je de belangrijkste bouwstenen zoals je kernactiviteiten, je belangrijkste klanten en wie je strategische partners zijn. Erik licht de verschillende onderdelen toe en zo vallen de puzzelstukjes in elkaar. ’s Avonds komt er iemand van Arcadis die ons helpt onze persoonlijkheden te onderzoeken en zo te beoordelen of je team compleet is. Wie ben je, wat is je rol in het team en missen er persoonlijkheden of kwaliteiten in het team die wel nodig zijn voor het uitvoeren van je plannen? Een essentieel onderdeel omdat je samen met buurtbewoners gaat ondernemen en niet alleen.
6-18 november We bellen deze week de deelnemers op om te vragen wat ze vonden van de workshops en wat ze nodig hebben aan informatie en begeleiding tijdens de komende workshopdagen. Zo maken we echt een programma op maat waardoor de deelnemers verder kunnen werken aan het perfectioneren van het ondernemingsplan. Wij zijn nu al erg enthousiast en onder de indruk van de energie waarmee deze bewoners hun eigen buurt mooier en sterker willen maken. Begin 2018 hebben de deelnemers alle workshops gehad en is het tijd voor de Pitch. Benieuwd hoe het verder gaat: check www.lsabewoners.nl/ ondernemen. Vragen over je eigen plannen? Bel of mail ons gerust! LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
9
Beleid
Omgevingswet: laat mooie beloftes niet uitdraaien op teleurstelling! Er komt een nieuwe wet die veel mooie beloftes doet, het LSA waarschuwt echter dat deze Omgevingswet een grote teleurstelling kan worden. De lokale politiek moet inzetten op een nieuw speelveld voor bewonersinitiatief om te voorkomen dat deze wet averechts gaat werken. Als inwoners echt centraal worden gezet, kunnen de beloftes van de Omgevingswet wĂŠl waargemaakt worden.
Allereerst de mooie beloftes van de Omgevingswet die in 2021 van kracht wordt: inspraak achteraf verandert in meespraak vooraf, regels op het gebied van leefbaarheid worden eenvoudiger en overzichtelijker, er komt meer ruimte voor initiatieven en voor lokaal maatwerk. Het LSA maakt zich echter grote zorgen, als de lokale politiek niet flink gaat sturen op deze wet gaat die er juist voor zorgen dat actieve bewoners minder te zeggen krijgen. Daarom trekken we aan de bel! We hebben Frans Soeterbroek gevraagd om een scherp essay te schrijven over de risico’s en hoe je daarop bijstuurt. Dit essay met daarin adviezen aan de lokale politiek verstuurden we naar alle gemeenten van Nederland.
Zet je tekentafels eens op straat.
Geen dwingende werking De Omgevingswet gaat vooral over de fysieke leefomgeving, dus over stadsontwikkeling, ruimtelijk beleid, bouwvergunningen, mobiliteit, grond- en vastgoedbedrijven, openbare ruimte en stadsbeheer. Dat zijn onderdelen van de gemeente waar het voor bewonersinitiatief lastig is om een voet tussen de deur te krijgen. Het is een complexe wereld die veelal in regels en systemen denkt, en het is vaak niet transparant hoe besluiten hier tot stand komen. Daarnaast wordt er vaak in economische belangen gedacht en richt zich men op de wereld van projectontwikkelaars en bouwbedrijven. Bewonersparticipatie wordt hier meestal te bescheiden ingevuld. De Omgevingswet zal daar niet veel aan veranderen. De mooie doelen van de wet (integraal kijken naar de kwaliteit van de leefomgeving, vroegtijdige participatie en uitnodigend zijn naar initiatiefnemers) zijn zo algemeen gesteld dat er geen dwingende werking van uitgaat. Averechts Sterker nog, er zitten in de Omgevingswet een aantal zaken die zelfs averechts kan uitwerken. Als we niet oppassen zijn overheden weer jarenlang met hun eigen beleid en systemen bezig. En nemen het bestuur en de markpartijen de ruimte om samen allerlei beslissingen te nemen die afwijken van het beleid. De mogelijkheid om daarop bij te sturen wordt binnen de Omgevingswet veel beperkter. Een ander risicopunt in
10
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
de Omgevingswet is dat er geen onderscheid gemaakt wordt tussen maatschappelijk en commercieel initiatief. Het is aannemelijk dat maatschappelijke initiatieven met hun beperkte middelen het onderspit delven aan commerciĂŤle partijen.
Een risicopunt in de Omgevingswet is dat er geen onderscheid gemaakt wordt tussen maatschappelijk en commercieel initiatief Dat moet en dat kan anders! Er moet worden ingezet op eigenaarschap in plaats van op participatie en op het vergoten van het sociaal kapitaal, nieuwe democratische praktijken en het stimuleren van bewonersinitiatief. Als dat niet gebeurt, als er niet hard gewerkt wordt aan een nieuw speelveld, dan zal de nieuwe wet uitlopen op een teleurstelling. Het essay (geschreven door Frans Soeterbroek in opdracht van het LSA) vind je hier: www.lsabewoners.nl/onderwerpen/lsa-publicaties/
Lokale politiek aan zet Wat kan de lokale politiek concreet doen? We hebben vier dringende adviezen. 1. Geef bewoners (mede) regie op omgevingsvisies en omgevingsplannen. Denk aan burgerjury’s of brede beleids- en gebiedstafels. 2. Pas buurtrechten (recht op buurtplanning en recht op gebouwen en openbare ruimtes) toe op grond en vastgoed. Via kavelgrootte, voorkeursregelingen en fondsvorming kun je bewonersinitiatief een realistische kans geven. 3. Maak bij omgevingsbeleid en aanbestedingen maatschappelijke meerwaarde veel explicieter en leidend. 4. Zorg dat gemeentelijke afdelingen die met de omgevingswet te maken krijgen echt weten wat er speelt in de wijk en onder maatschappelijk initiatiefnemers. Werk vaker in de wijk, met bewoners: zet je tekentafel maar eens op straat! En integreer wijkteams (gericht op zorg en maatschappij) met de gebiedsteams (gericht op ruimte en politiek).
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
11
Heb je interessant nieuws uit je wijk? Schrijf het ons!
FILM
Jij schrijft...
‘Wat maakt een gezonde wijk?’
(gevonden op facebook) 4 studenten van de Radboud Universiteit gingen met een camera Rotterdam West in en zij maakten een film over ‘de gezondheid van Rotterdam West’. Zorginitiatief Zorgvrijstaat: Huize Middelland en de culturele vereniging Ettaouhid leggen de rode loper uit voor de première van deze film. De studenten presenteren hun film die tevens uitkomst is van een onderzoek met als centrale vraag: ‘wat maakt een gezonde wijk?’ Hoe kijken bewoners en initiatiefnemers aan tegen gezondheid? Waar liggen vragen, obstakels en kansen om gezamenlijk - bewoners en professionals - aan een gezonde wijk te werken? Bewoners en professionals zijn uitgenodigd voor de première van de film op 22 januari in Rotterdam. Lees over dit event op: www.facebook.com/zorgvrijstaat
Stem mee
Ingezonden bericht Vrijwilligerswerk is leuk en zinvol, en talloze mensen doen het met veel inzet en plezier. Daarvoor verdienen zij erkenning en waardering. Met de Meer dan Handen Vrijwilligersprijzen worden lokale en landelijke organisaties én bijzondere vrijwilligers in het zonnetje gezet. Jij kunt mede bepalen wie wint. Hoe? Door te stemmen op het project en de vrijwilliger van uw voorkeur. Zij maken dan kans op de publieksprijs. Stemmen kan tot en met 30 januari 2018. Enne: er dingen ook LSA-leden mee naar de prijzen. Stem op: www.vrijwilligersprijzen.nl
Aandacht voor armoede
Ingezonden bericht Op 5 december kwam de mascotte van Wi llem II langs bij Quiet om 100 kaartjes voor we dstrijd Willem II – PEC weg te geven! Super ca deau! Quiet wil armoede onde r de aandacht brengen én verzachten. In 2015 is de eerste Quiet Commun ity van start gegaan in Tilburg, in 20 17 komen initiatieven in Maastricht, Groningen en Den Bo sch van de grond. Elk e Co mmunity werft lokale sponsors om haar ‘members’ om beurten via een digitaal systeem iets aan te bieden wat ze normaal gesproken niet kunnen betalen: van een twee dehands fiets tot een etentje, van ee n knipbeurt tot kaartje s voor een voorstelling of voetba lwedstrijd. Daarnaast wil Quiet mensen in armoedesituatie s de kans geven om hu n talenten te (her)ontdekken en in te zetten, bijvoorbeeld als vrijwilliger: goed voor hun zelfvertro uwen én voor de mense n die ze daarmee helpen. Kijk op www.quiet.nl
12
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
est uit Gouda, Een foto van het Bruisn ers een van de kanshebb
Zoete waardering!
BerfloBedrijf @BerfloBedrijf Vandaag werd er anoniem een hee rlijke taart bij ons Bewonersbedrijf bezorgd. Als dan k en blijk van waardering voor de inzet van onze vrijwillige rs. We zijn erg blij en ontroerd door dit lieve gebaar. Zo fijn om te weten dat onze klanten de inzet van onze vrijw illigers waarderen.
LSA Nieuws
Het LSA kan helpen Het LSA bundelt kracht en deelt kennis van bewonersorganisaties, -coöperaties, BewonersBedrijven en zelfstandige buurthuizen. Zodat zij hun buurten leuker en krachtiger kunnen maken. Het LSA zet decennialange praktijkervaring graag in om beroepskrachten en bewoners in de wijk te adviseren, ondersteunen en inspireren hoe zij aan kunnen sluiten bij de beweging van onderop. Lees wat wij voor jouw organisatie kunnen betekenen.
Aanbod aan gemeenten en welzijn: Living Labs
Steeds meer actieve bewoners organiseren zorg en ondersteuning in hun eigen wijk of dorp, omdat ze iets belangrijks kunnen toevoegen. Veel gemeenten erkennen deze beweging en zoeken naar manieren om dit te faciliteren, bijvoorbeeld via het ‘right to challenge’. Aanbieders van zorg en welzijn willen aansluiten bij de lokale energie en zoeken naar mogelijkheden daartoe. Het LSA ziet dat bewonersinitiatieven worstelen met hun positie binnen het sociaal domein. Welke plek nemen zij in naast de gemeente en grotere zorg- en welzijnsaanbieders? Om hun positie te versterken hebben ze belang bij samenwerking met alle organisaties die zich in een wijk met zorg en welzijn bezighouden. In dit lokaal samenspel valt nog veel te winnen. Het gezamenlijke doel is goede zorg voor elkaar in de wijk. Hoe gaan we dat doel bereiken? Het LSA kan de zoektocht naar het antwoord op deze vraag begeleiden door middel van een Living Lab. Lees meer over ons aanbod op www.lsabewoners.nl/aanbod/
Geloof je in buurtrechten (zoals het right to challenge) en ben je blij dat er nu ook politieke aandacht voor is? Wil je bij een pionierend bijzonder netwerk horen?
Vind je het interessant wat je leest?
Draag je bewonersinitiatieven een warm hart toe?
Lid worden / vriend worden?
Kom je wel eens op bijeenkomsten van LSA?
Haal je wel eens informatie van onze websites (5 grote kennisdossiers voor bewonersinitiatief)?
Als je op één of meer van deze vragen ‘ja’ heb geantwoord, surf dan naar www.lsabewoners.nl/sluitjeaan! We hebben je nodig. Samen sterk.
Gratis advies voor bewonersinitiatieven Omdat bewonersinitiatieven zich op steeds meer gebieden bezig houden, hebben ze ook meer en ingewikkeldere vragen. Soms zijn die vragen niet één-twee-drie te beantwoorden. Een vraag als: “Hoe betrek ik meer bewoners bij mijn initiatief?” is een mooi voorbeeld. Je kunt daar een kort antwoord op geven over mond-op-mondreclame, buurtenquêtes en wijkmedia, maar dat is vaak niet voldoende en niet op maat. Ook de vragen “Welke rechtsvorm moet ik kiezen als wijkorganisatie?” of “Hoe maak ik een goed vrijwilligersbeleid?” verdienen tijd en aandacht. Daarom heeft het LSA samen met een aantal fondsen (VSB, DOEN, KNHM) een project opgezet waarbij ondernemende bewonersinitiatieven een gratis expert/ ervaringsdeskundige in huis kunnen halen. Lees meer over dit aanbod op www.lsabewoners.nl/aanbod/ LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
13
Ook in aandachtswijk het Brukske zoeken mensen meer en meer
Koers
Waar gaat het LSA zich op focussen in 2018, en waarom? Bestuurslid Petra van Duijnhoven en directeur Thijs van Mierlo geven een beeld.
“Wij geloven in bewonerskracht, ook in kwetsbare wijken” Waar gaat het LSA zich in het nieuwe jaar op richten? Petra: “We gaan natuurlijk keihard verder! Verder bouwen aan verbindingen, tussen bewonersgroepen en alle partijen die bezig zijn met leefbaarheid van buurten. We gaan de kracht van bewonersinitiatief het podium geven die het verdient. En hard werken om hen te helpen deze kracht te vergroten!” Thijs: “Juist, dat. En volgend jaar hebben we twee belangrijke pijlers. WijkBV en aandachtswijken. We zullen verder gaan zoeken en werken aan het nieuwe concept WijkBV. Als we spreken over de WijkBV, zien we een wijk voor ons als ecosysteem, waar wordt gewerkt aan de kwaliteit van de buurt. Waar bewoners zoveel mogelijk met elkaar bepalen wat zij belangrijk vinden en hoe de dienstverlening hierop wordt ingericht. Waar BewonersBedrijven, wijkondernemingen en/of gebiedscoöperaties echt een economische factor zijn. Waar nieuwe samenwerkingen ontstaan: waardoor er samensturing is. Waar eigenaarschap van diensten, gebouwen en publieke middelen in handen van bewonerscollectieven kunnen zijn. In de WijkBV is ondernemerschap voor bewonersinitiatieven vanzelfsprekend. Door dit alles blijven veel geldstromen echt in de wijk. Het andere belangrijke thema waar we ons extra hard voor in gaan zetten zijn kwetsbare wijken. Het gaat slecht in onze aandachtswijken. Dit blijkt uit onderzoek van Platform31 en onze leden geven het ook aan. Een groot deel van de aandachtswijken holt achteruit op het gebied van leefbaarheid. Er is al jarenlang geen aandacht geweest van de rijksoverheid voor die wijken waar de problemen het grootst zijn. Het geloof en denken in een ‘participatiesamenleving’ is doorgeslagen in een te passieve houding van de overheid.”
14
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
Hoe komen die twee pijlers samen? Thijs: “Het hoort heel erg bij elkaar. We geloven in bewonerskracht in die kwetsbare wijken, alleen heb je daar wel een andere aanpak nodig met meer aandacht en ondersteuning. Maar de principes van een WijkBV zijn natuurlijk ook van toepassing op kwetsbare wijken. Het gaat er juist om dat dat er een systeem komt waar die economische component heel belangrijk is. We zoeken een aanpak waar iedereen er op vooruitgaat. In aandachtswijken gaat heel veel geld om (denk alleen al aan zorg en ondersteuningsbudgetten), maar dat geld stroomt de wijk ook meteen weer uit. We moeten die budgetten ombuigen. En ook in deze wijken kan er veel meer opdrachtgeverschap naar bewonersgroepen gaan.” Petra: “En juist in de aandachtswijken is er iets geks aan de hand natuurlijk. Ik ben voorzitter van het Wijkplatform Brukske, de wijk Brukske is een aandachtswijk in Venray. Ik ben hier al heel lang actieve bewoner en kan dus uit eigen ervaring vertellen dat wij heel lang gepamperd en gesubsidieerd zijn, waardoor we minder geneigd zijn om een onafhankelijke sterke rol te pakken. En de gemeente is die oude verhouding ook heel erg gewend. Actieve bewoners zijn altijd de vragende partij geweest. Maar nu hebben gemeenten amper geld te verdelen én houden ze die betuttelende houding. Een voorbeeldje: Ik heb met mijn wijkplatform geld ontvangen van het Kans-fonds voor ons project om kinderen na schooltijd op een zinvolle manier bezig te houden. We helpen kinderen
zelf lokale oplossingen voor lokale problemen.
die dat hard nodig hebben, meer motivatie en zelfvertrouwen te krijgen. Geweldig, het geld hebben we dus zelf binnengehaald. En dan zegt de gemeente nu nijdig dat we dat achter hun rug om hebben gedaan! Natuurlijk hadden we het hen ook al gevraagd, maar er was geen budget en als we dat in onze wijk het Brukske zouden mogen doen dan zou het in alle wijken moeten, bla bla bla. In elk geval hebben ze nu als een boze opvoeder gezegd dat ‘we dan ook in de toekomst niet op financiële steun hoeven te rekenen’. Geloof me, onze relatie met de gemeente heeft hierdoor echt een deuk opgelopen.”
In aandachtswijken gaat heel veel geld om, maar dat stroomt de wijk ook meteen weer uit. We moeten die budgetten ombuigen Willen jullie met ‘aandacht voor kwetsbare wijken’ terug naar een wijkaanpak vanuit het rijk? Petra: “Actieve bewoners hebben nu een andere houding dan toen. Mede dankzij het LSA zijn we geëmancipeerder. We zoeken zelf lokale oplossingen voor lokale problemen en laten ons veel minder sturen. Niet door de overheid, niet door de welzijnsinstellingen. Wat er moet gebeuren is dat houdingen moeten veranderen: gemeenten wees toch niet zo bang voor eigenaarschap en onafhankelijkheid van
bewoners. Maar we willen van het rijk wel dat ze zien dat lokale overheden hun enorme taak niet aankunnen. We willen dat het rijk ziet dat er nu taken blijven liggen die actieve bewoners oppakken terwijl actieve bewoners daar vaak geen geld, ruimte of fysieke plekken voor hebben. Dat: rijksoverheid moeten jullie je aantrekken!” Thijs: “We kunnen en willen daar niet terug naar een landelijke wijkaanpak zoals in de Vogelaartijd. Wij zien wel wat de rijksoverheid zou kunnen doen om de kwetsbare wijken te helpen. Er zijn nu vele gemeenten die (soms ieder voor zich) zoeken naar een nieuwe manier om met leefbaarheidsproblemen om te gaan en om met bewonersinitiatieven om te gaan. Die kunnen steun gebruiken. We zien een pakket met maatregelen voor ons waar buurtrechten (waaronder right to challenge en recht op gebouwen en grond), deskundigheidsbevordering, community building en lokale samenwerking onderdelen van zijn. Het rijk moet hiervoor geld en tijd vrij maken. Het kan niet zo zijn dat in een tijd waar Nederland economisch floreert de slechtste wijken aan hun lot worden overgelaten.”
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
15
WijkBV
Bouwen
aan de WijkBV LSA is op zoek naar een nieuw concept voor wijken. Wat is er nodig om tot wijken te komen waar eigenaarschap en zeggenschap meer bij bewoners liggen. Waar geldstromen in wijken blijven. Waar co-creatie met de overheid mogelijk is. Kortom hoe creĂŤren we een wijk als ecosysteem waar mensen echt aan het roer kunnen staan? Aan deze zoektocht doen nu ook gemeenten, corporaties, en fondsen mee.
16
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
L
eerreis en bijeenkomst LSA en medeorganisatoren Geldstromen door de Wijk en Labyrinth Onderzoek en Advies gingen in oktober met een diverse groep mensen naar Schotland om daar te zien hoe bewoners mede door (rijks) fondsen en wetgeving makkelijker toegang hebben tot bezit van land en gebouwen. En daarmee lokaal, duurzaam en krachtig kunnen ondernemen op terreinen die voor mensen dichtbij staan. Zo waren we bijvoorbeeld op Gigha, een eiland dat helemaal in handen is van bewoners, gekocht van de landlord voor 4 miljoen pond! Op 1 december organiseerden we een bijeenkomst: Op Zoek naar de WijkBV waar zo’n 100 mensen samen gingen zoeken en bouwen aan dit concept. Niet alleen vonden we veel voorwaarden, bouwstenen en hefbomen. Ook hebben we veel commitment van ambtenaren, welzijnswerkers, actieve bewoners, bestuurders en onderzoekers gekregen om op onderwerpen mee te denken, zoeken en bouwen. Vier deelnemers ondervroegen wij achteraf wat ze concreet gaan doen om de WijkBV verder te helpen. Wil je meer lezen over de bijeenkomst (presentaties, sprekers, sessies), surf dan even naar www.lsabewoners.nl/event/op-zoek-naar-wijkbv/
verdienmodel te kunnen maken. Ik was tot nu toe erg gericht op kopen. Maar er zijn zo veel meer manieren om assets in handen te krijgen. Deze dag heeft mijn ogen geopend.” Wat ga je nu concreet doen? “Ik heb net beklonken dat ik vrijwilligerswerk ga doen op Gigha, het Schotse eiland in handen van bewoners! Ik heb zojuist Elaine ontmoet, de chief van de Gigha Heritage Trust. Ik zag dat ze het zwaar heeft in haar rol. Ze geeft al haar tijd en energie voor de community op het eiland en de community verlangt natuurlijk van alles van het bestuur. En dat kan heel pittig zijn, denk aan de druk die je voelt als je zo’n taak op je hebt genomen, denk aan de verschillende visies van de bewoners van het eiland die je op een lijn moet zien te krijgen. En wie bedankt je ’s avonds dat je zo keihard werkt? Juist, niemand. Ik zag het en ik vroeg: mag ik je komen helpen? Nu ga ik begin 2018 twee weken naar het eiland toe om te helpen bewoners en bestuur dichter bij elkaar te brengen, in alle opzichten. Daar ligt ook mijn expertise, dus ik vind het te gek dat ik dat kan doen. Dat is nog een concrete uitkomst van de dag hè?”
“Ik ga naar Gigha!”
“Actief op zoek naar de WijkBV in Nederland”
Wat heb je geleerd, waar ben je door geïnspireerd? “Ik was als een spons vandaag: ik heb zoveel inspiratie en informatie opgedaan: geweldig. Ik vond het zeer interessant om andere manieren te horen waarop je eigendom kunt organiseren. Bezit is belangrijk voor bewonersinitiatief, ook om een
Wat heb je geleerd, waar ben je door geïnspireerd? “Ik vond het meest verrassend dat er deelnemers van allerlei verschillende kanten aanwezig waren. Het werd mij duidelijk dat mensen vanuit veel invalshoeken geïnteresseerd zijn in deze vernieuwende manier van denken over wijken. Er waren
Thea Messemakers, werkt in de particuliere oudeSafka Overweel, Programmamanager renzorg, gaat bijna met pensioen en wil volgend Stichting DOEN jaar raadslid worden in haar woonplaats Wassenaar. “Wij hebben bij Stichting DOEN zeven programma’s, ‘Ik heb veel gewerkt met participatie- en innovatieik ben programmamanager van de twee sociale trajecten. Ook voor het LSA vroeger! Ik heb onder programma’s. Een daarvan heet Nieuwe Ontmoemeer gewerkt aan de ontwikkeling van het Particitingsplekken, vanuit dit programma financieren patiecharter Grotestedenbeleid. En laatst kwam het we vernieuwende bewonersinitiatieven. En niet LSA weer op mijn pad. Ik lees nog steeds graag dit alleen dat, we geven meer dan geld. We noemen blad, LSA BewonersBerichten en daarin stond een ons financier plus, we verbinden initiatieven met oproep om mee te helpen het boek ABCD Wijkontelkaar, we denken mee, we bieden de initiatieven wikkeling op eigen kracht te helpen updaten. Daar zichtbaarheid en een podium via onze communicaheb ik op gereageerd, dus nu ben ik weer bij het LSA tiekanalen enzovoort. Vanuit dit programma heb ik betrokken, maar dan als vrijwilliger.’ veel contact met het LSA en ben ik ook betrokken geraakt bij de zoektocht naar het concept WijkBV.” Met welke verwachtingen kwam je naar deze bijeenkomst? “Ik wilde graag kennis en vaardigheden Met welke verwachtingen kwam je naar de bijeenmeekrijgen om ook in mijn woonplaats een ontwikkomst? “Ik en mijn collega Nicole zijn mee geweest keling in gang te kunnen zetten richting een wijk met met de leerreis die het LSA organiseerde naar meer eigenaarschap en zeggenschap voor bewoners. Schotland, waar we zeer interessante voorbeelden Een vriendin van mij gaat sociaal ondernemen in hebben gezien van verregaande initiatieven, daareen voormalige school, haar wilde ik ook informatie door waren we redelijk ingevoerd op het thema. Ik doorspelen. Ik hoopte ook mensen te ontmoeten die wilde graag op deze bijeenkomst zien hoe we in de al ervaringen hebben met het beheren van gebouwen praktijk nu verder kunnen met het concept WijkBV en met sociaal ondernemen voor de wijk.” in Nederland.”
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
17
mensen van de overheid, natuurlijk veel initiatiefnemers, maar ook maatschappelijke en welzijnsorganisaties en woningbouwcorporaties. En allemaal met een enthousiasme en oprechte interesse. Dat vond ik goed en bijzonder om te zien. Je zit ook wel eens op een conferentie met vooral consultants en professionals.”
“Wij willen de WijkBV-pioniers ondersteunen” Wat ga je hier concreet mee doen? “Wij zullen actief op zoek gaan naar groepen die aan de slag gaan met het concept WijkBV om te kijken wat we voor elkaar kunnen betekenen. Op dit moment zie je dat de WijkBV zich erg toespitst op bezit. Bezit van grond en gebouwen als verdienmodel. In het Verenigd Koninkrijk zijn er verschillende grote fondsen die initiatieven daarmee helpen. Daar zou DOEN natuurlijk naar kunnen kijken, het gaat dan echter wel om heel grote bedragen, misschien te veel voor ons als fonds. Maar het gaat ook om kennis. Hebben wij voldoende kennis in huis om hier goed in mee te denken? DOEN is natuurlijk geen hypotheekverstrekker. Dat we de pioniers die hiermee aan de slag gaan willen ondersteunen is duidelijk! Hoe precies, dat gaan we nog verder bekijken en we gaan erover in gesprek met LSA.”
“Hoe kunnen we als corporatie ruimer denken?”
Kelly Post, beleidsmedewerker van de Utrechtse woningbouwcorporatie Bo-Ex “Ik ben beleidsmedewerker bij de afdeling wonen, ik ben samen met een collega een project gestart op het gebied van zelfbeheer, met als doel dit meer op de kaart te zetten, zowel bij bewoners als bij collega’s. We werken hiervoor samen met STOK (onze bewonersvertegenwoordiging). Dat project loopt gestaag. We hebben onder meer een enquête uitgevoerd onder de huurders en een bijeenkomst georganiseerd in buurthuis in zelfbeheer: De Nieuwe Jutter.” Met welke verwachtingen kwam je naar de bijeenkomst? “We wilden mooie voorbeelden zien van bewonersinitiatieven, om te horen wat er mogelijk is. Dat is zeker gelukt, we raakten zeer geïnspireerd. Ik was onder de indruk van de Engelse spreker: Steve Clare. Hij had een sterk verhaal waarom lokale ondernemers zo belangrijk zijn. Ik was onder de indruk van zijn enorme bevlogenheid. Maar ook de werksessie ‘Bezit als belangrijke pijler’ die ik volgde was heel interessant. ” Wat ga je hier concreet mee doen? “Voor ons is het nu zaak om Zelfbeheer en bewonersinitiatieven meer bekendheid te geven. Zowel bij huurders als collega’s. We mogen als corporatie best ruimer gaan denken. Doordat we nu verschillende con-
18
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
crete voorbeelden hebben gehoord, krijgen we meer grip op het begrip zelfbeheer. Onze volgende concrete stap zal zijn dat we een bijeenkomst gaan organiseren voor collega’s om deze informatie en inspiratie door te geven. We willen ze warm maken voor de nieuwe ontwikkelingen. Op dit moment denk ik dat onze huurders vaak niet het idee hebben dat ze bij ons terecht kunnen met hun initiatieven. Daar ligt voor ons een grote taak. Als we nou met zijn allen bij Bo-Ex de krachten en mogelijkheden zien van zelfbeheer, dan zal dat veranderen. Bo-Ex staat open voor bewonersinitiatieven en heeft daarin een faciliterende rol. Het initiatief komt van de huurders.”
“Helpen om houding en ideeën te veranderen”
Ria Rademaker, projectleider inwonersparticipatie gemeente Aa en Hunze “Ik ben onder meer druk bezig met organiseren van evenementen rond ons themajaar: Dorpen van Aa tot hunZe. In onze gemeente liggen 35 dorpen en kernen en wij willen graag dat de actieve bewoners van deze dorpen elkaar beter kennen. En dat initiatiefnemers elkaar ontmoeten, zodat ze van elkaar kunnen leren en er nog meer mooie ideeën tot bloei komen.” Wat waren je verwachtingen van deze dag? “Ik wilde concrete voorbeelden horen wat bewoners en gemeenten doen en kunnen doen om te komen tot meer eigenaarschap, zeggenschap en verantwoordelijkheid. Het concept WijkBV waar bewoners echt aan het roer staan, is denk ik nog een stap te ver voor onze gemeente. Wel kunnen we die richting inslaan. Ik was bijvoorbeeld benieuwd hoe je als gemeente anders om kunt gaan met financieren van bewonersinitiatieven. Is er een goed alternatief voor subsidiëren? Ik heb zeker ideeën opgedaan, misschien kunnen we meer doen met Right to challenge.” Wat ga je concreet doen met de informatie en inspiratie die je hebt opgedaan? “Een aantal dingen. Ik kan de dorpscoöperatie die bewoners hebben opgericht beter ondersteunen. Niet alleen door een advies aan het college te schrijven, juist ook door mee te denken hoe ze hun maatschappelijke waarde zichtbaar kunnen maken. Bijvoorbeeld: dat het belangrijk is om als resultaat te vertellen dat er minder mensen naar de huisarts gaan dankzij hun initiatief. Het initiatief vermindert eenzaamheid en is daarmee zorgpreventie. En ik ga actief aan de slag om binnen de gemeente de houding en de ideeën over bewonerskracht en bewonersinitiatieven te veranderen!” En nu? Nu eindigt onze zoektocht natuurlijk niet. We staan nog aan het begin. We gaan verder zoeken naar en bouwen aan de WijkBV. Houd onze site in de gaten: www.lsabewoners.nl
Het LSA selecteert voor jou
Publicaties Armoede beïnvloedt gedachten Hoe leef je als gezin met een krap budget? Wat betekent het om altijd tellend door de supermarkt te lopen? Een doktersbezoek te moeten uitstellen? Honderd keer nee te moeten zeggen tegen je kind? Geen internet te hebben? Altijd maar afhankelijk te zijn van anderen? Anneleen Stollman en Wendy Valijs namen deel aan het Belgische initiatief ‘inleefweek armoede’. Deelnemers aan een inleefweek leven een week met het budget van iemand met bijstandsuitkering (60 euro voor een volwassene en 20 euro voor een kind). Ze ondervonden dat armoede niet alleen je portemonnee, maar ook je gedachten beïnvloedt. Gegrepen door deze ervaring, zochten ze mensen op die in armoede leven en luisterden ze naar hun verhaal. In Over het leven ontmoet je Rik, Rachid, Anna, Cindy, Robert, Danny, Nathalja en Ingrid. Zij vertellen hoe ze dag in dag uit knokken om het hoofd boven water te houden. Je leest ook mee in het dagboek van deelnemers aan een inleefweek. Omdat vooroordelen en cijfers het debat over armoede domineren. Daarom en om veel andere redenen moest dit boek er volgens de auteurs komen. Titel: Over het leven, Auteurs: Anneleen Stollman, Wendy Valijs, Wouter Medaer, ISBN: 9789463442183, Prijs: € 24,95
Omwenteling van mensen, organisaties en samenleving is het 26ste boek van Jan Rotmans. De hoogleraar transitiekunde vindt het het meest toegankelijke boek tot nu toe. “Mijn moeder van 80 zal het ook kunnen volgen.” Wij leven in tijden van omwenteling, een verandering van tijdperk, stelt hij. De dreiging van een financiële, economische, sociale of ecologische catastrofe hangt ons permanent boven het hoofd. Dit soort periodes worden gekenmerkt door chaos. Daarop zijn reacties vaak: angst, verzet en actie. Mensen hebben tijdens zo’n omwentelingsperiode het gevoel dat ze zelf de grip op hun bestaan kwijt zijn, maar ook dat politici en bestuurders die grip niet meer hebben. Een van de reacties op de grote omwenteling is dus actie. Dit verklaart volgens Rotman dat er zoveel bewonersinitiatieven worden genomen. Burgers kunnen en willen veel meer dan vroeger. De voorlopers van die beweging beschikken over de kennis, expertise en technische hulpmiddelen om dingen zelf te doen. En ze willen niet meer mak naar de overheid luisteren. In dit boek lees je hoe verschillende mensen omgaan met de omwenteling, van een zorgondernemer tot een bankdirecteur, van een ambtenaar tot een ZZP’er.
Positieve bemoeial in de wijk In september 2015 begon Nico Haasbroek (journalist en voormalig NOS journaal hoofdredacteur) dagelijks door zijn buurt te wandelen en erover te bloggen. Hij gaf zichzelf 100 dagen de tijd om als nauwkeurig observator (maar ook positieve bemoeial) zijn eigen Middelland, gelegen in Rotterdam-West, beter te leren kennen en gelijktijdig een interessant buurtexperiment op de voet te volgen. Dat experiment voltrekt zich onder de naam ‘Mooi Mooier Middelland’ en is een zogenaamde ‘co-creatie’ tussen bewoners en gemeente. Daar wilde Haasbroek het zijne van weten, dus ging hij op pad: de Middellandman was geboren. Haasbroek is na vele journalistieke omzwervingen terug bij de basis, zijn eigen buurt, met aftands analoog opnameapparaatje in de hand. Het project ‘de Middellandman’ groeide uit tot iets groters, inclusief buurttalkshows, een tv-serie, en een cursus over de vraag hoe je een buurt kan veranderen en verbeteren, gegeven aan de Rotterdamse Volksuniversiteit. Uit de vele verhalen ontstond een boek waaruit vele wijken in Nederland inspiratie kunnen putten, en een must voor stadmakers, wijkambtenaren en actieve bewoners die bezig zijn met leefbaarheid en transitie in stedelijke gebieden.
Titel: Omwenteling van mensen, organisaties en samenleving Auteur: Jan Rotmans, ISBN: 9789029520379, Prijs: € 14,95
Titel: De Middellandman, 100 dagen door een Rotterdamse buurt in transitie, Auteur: Nico Haasbroek, ISBN: 9789492077745, Prijs: € 15,-
LSA Bewoners Berichten / winter 2017 / nummer 129
19
Wat deed LSA in 2017 onder meer? Kennisuitwisseling tussen bewoners en tussen bewoners en beroepskrachten organiseren, podium geven aan bewonersinitiatieven, aanjagen van innovatief collectief ondernemen, verzamelen van gegevens uit gemeenten uit hele land over hun inzet op buurtrechten, publiceren van online interactieve buurtrechtenkaart, samenwerkingen aangaan, adviesvragen beantwoorden van actieve bewoners en beroepskrachten, met Den Haag praten over right to challenge en andere buurtrechten, aanjagen van sociale coĂśperaties, de stem van bewonersinitiatieven bij lokale en rijkspolitiek laten horen, aandacht
vragen voor aandachtswijken, zoektocht
aangaan naar nieuw wijkconcept waar eigenaarschap en zeggenschap centraal staan: de WijkBV, beginnende BewonersBedrijven helpen met maken van verdienmodellen,
kompas Right to Challenge uitbrengen, aandacht vragen voor de rol van bewonersinitiatief in bestrijden van eenzaamheid, verschillen in visie tussen politieke partijen over bewonerskracht scherper krijgen, politiek
en bewoners dichter bij elkaar brengen,
samen denken over en werken aan democratische vernieuwing, bewoners en politici de mogelijkheid geven met elkaar in debat te gaan, ervaringsuitwisseling over de verschillende lokale wijkaanpakken, energie
en inspiratie geven aan actieve
bewoners, vergroten van het sociaal kapitaal van bewoners, werken aan eerlijker en sterker lokaal
samenspel, ook op het sociaal domein, informatie delen over de kracht van bewonerszorg, presentaties geven over right to challenge in gemeenten in het hele land, samenwerking tussen starters en bewonersprojecten organiseren, aandacht vragen voor falend beleid en oplossingen aandragen, routekaart naar buurtrechten publiceren, ontwikkelen van vaardigheden bij bewoners, doorgeven van de ABCD-methode om buurten te versterken, meewerken aan (internationaal) onderzoek naar kracht van bewonersinitiatief en commons, werken aan opheffen van belemmeringen voor bewonersinitiatieven, netwerk versterken van bewonersinitiatieven, informatiedossiers publiceren over beleid buurtrechten zorg zelfbeheer collectief ondernemen, impact van bewonerscollectieven zichtbaar maken, profileren van BewonersBedrijven-sector, ondernemende bewoners klaarstomen om goed te pitchen, aandacht vragen voor manier waarop bewoners werk creĂŤren in de wijk, Tweede Kamerleden inzicht geven op (het vergroten van) bewonerskracht, bewoners de mogelijkheid bieden de hulp in te roepen van een Kamerlid,
positieve stimulansen bieden voor gemeenten om te werken aan bewonerskracht, lanceren van nieuwe website voor bewonersinitiatief met kennisdossiers, lokale politiek waarschuwen en adviseren over Omgevingswet, vergroten van netwerk van bewonersorganisaties,
publicatie
over zelfbeheer van buurthuizen uitbrengen als afsluiting project Beheer je buurthuis, verbindingen leggen tussen traditioneel georganiseerde en nieuwe organisaties van bewoners, aandacht voor en overdracht bewoners en bewonersorganisaties,
van successen van podium bieden aan bewoners met innova-
tieve projecten, aandacht voor en uitleg over bewonersprojecten op het gebied van buurtrechten, doorgeven en vertalen van overheidsinformatie over participatie en rechten, doorgeven van successen van bewoners en hun organisaties, uitbreiden van het grote nationale netwerk van actieve bewoners