Lux Magazyn Issue 3/2015 (16)

nr 3/2015(16)

lipiec – wrzesień 2015

cena 15 zł (w tym 8% vat)

HALOGEN

|A

A++ A+

B

A

Ei

B

C

D

E

Od redaktora

E

kologia jest w obecnych czasach nie tylko modą, ale też realną koniecznością.

Skutki globalnego ocieplenia, zanieczyszczenia gleby, wód i powietrza oraz zmniejszające się zapasy paliw konwencjonalnych, zaczynają dotykać ludzi, zwłaszcza tych żyjących w krajach o wysokim poziomie rozwoju techniki i dużej gęstości zaludnienia. Ich mieszkańcy coraz lepiej zdają sobie sprawę z konieczności ochrony środowiska naturalnego przed skutkami rozwoju cywilizacyjnego.

Jedną z wielu praktycznych możliwości zapobiegania degradacji naszego środowiska jest ograniczania konsumpcji energii elektrycznej.

Zużycie prądu na oświetlenie sztuczne stanowi ok. 20%. całkowitego światowego zapotrzebowania na energię elektryczną. Jest więc realnym źródłem oszczędności. Zmniejszenie ogólnego zużycie prądu, w tym także na cele oświetlenia, to spadek jego produkcji, a w konsekwencji ograniczenie emisja do atmosfery tzw. gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla (CO2) powstającego przy wytwarzaniu energii elektrycznej.

Przy tym, w elektrowniach pracujących na paliwa konwencjonalne, mniejsza produkcja energii

to mniejsze zużycie tych paliw, a więc ograniczenie wykorzystania zasobów naturalnych. Środowisko jest mniej zatruwane i eksploatowane.

Zmniejszenie zużycia prądu na oświetlenie, w żadnym przypadku nie może jednak oznaczać obniżenia jego siły i jakości. Dlatego przy każdej modernizacji oświetlenia, dążeniu do zmniejszenia zużycia energii musi niezbędnie towarzyszyć działanie na rzecz poprawy jego właściwości.

Zrównoważenie tych pozornie sprzecznych tendencji może być osiągnięte dzięki oświetleniu o wysokim stopniu efektywności energetycznej, które maksymalnie wykorzystuje światło naturalne, a w przypadku jego braku korzysta z nowoczesnego, wydajnego sprzętu do oświetlenia sztucznego oraz automatycznego sterowanie oświetleniem.

To właśnie zagadnienie efektywności energetycznej oświetlenia stanowią główny temat tego wydania kwartalnika LUX Magazyn.

Zapraszam także do zapoznania się ze stałymi rubrykami przynoszącymi informacje z branży oświetleniowej, ciekawe oferty, prezentacje i rekomendacje produktów o najwyższej efektywności energetycznej.

Marek Kołakowski Redaktor Prowadzący marek.kolakowski@luxmagazyn.pl

4

3/2015

www.luxmagazyn.pl

www.luxmagazyn.pl

3/2015

5

spis treści

str.

22

12

str.

str.

20

W numerze 3/2015(16):

6

str.

8

str.

18 Oferty firm

str.

34 Zanieczyszczenie świetlne

str.

38 Technika

str.

42 Raport - efektywność energetyczna

str.

56 produkty

str.

59 Technika

str.

73 wizytówki firm

3/2015

Wiadomości

www.luxmagazyn.pl

str.

25

Nowoczesne oświetlenie uliczne – bezpieczeństwo, komfort i oszczędności

str.

32

Szkło, światło, optyka…

str.

38

Kolorymetria i postrzeganie barw

str.

44

Trzy główne sposoby wspomagające poprawę efektywności energetycznej oświetlenia wnętrz

spis treści

44

str.

Adres Redakcji Solski Center ul. Ludwika Solskiego 4a/14 52-416 Wrocław biuro@lednews.pl Wydawca i Redaktor Naczelny Artur Siekierski artur.siekierski@lednews.pl Redaktor Prowadzący Marek Kołakowski marek.kolakowski@luxmagazyn.pl Prenumerata prenumerata@luxmagazyn.pl Dział reklamy biuro@lednews.pl Wydawnictwo LEDNEWS Solski Center ul. Ludwika Solskiego 4a/14 52-416 Wrocław www.lednews.pl biuro@lednews.pl tel. +48 600 500 933

53

str.

67

str.

str.

str.

str.

46

48

59

Etykiety efektywności energetycznej w oświetleniu

Światło dzienne, efektywne źródła światła sztucznego i sterowanie oświetleniem sposobem na oszczędne oświetlenie domowe Bezpieczeństwo fotobiologiczne sztucznych i naturalnych źródeł promieniowania optycznego

Skład i opracowanie graficzne Wojtek Świerdzewski Nakład 3000 sztuk ISSN 2300-5181 Nasze serwisy www.lednews.pl www.luxmagazyn.pl www.swiatlo.com Taiwan & China Ad sales representative Pro Media Services K.H.Pu tel. +886-4-24730700 image.media@url.com.tw Skype: image Czasopismo dostępne w prenumeracie redakcyjnej, Kolporter oraz w salonach prasowych Empik.

Zdjęcie na okładce: Zumtobel Centrum Montforthaus

str.

70

Rola oświetlenia w certyfikacji LEED

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treści reklam i ogłoszeń. Zastrzegamy sobie prawo skrótów tekstów przyjętych do druku. Prawa autorskie zastrzeżone, przedruk i wykorzystanie materiałów możliwe jedynie po uzyskaniu pisemnej zgody Wydawcy.

www.luxmagazyn.pl

3/2015

7

wiadomości

Rytm Światła – Hotel w krajobrazie | Eko-lampa w mieszkaniu

Nowa formuła konkursów towarzyszących Targom ŚWIATŁO 2016 Współczesne imprezy wystawiennicze to nie tylko spotkania targowe, ale także towarzyszące im przedsięwzięcia. Konkursy, konferencje, prezentacje i szkolenia towarzyszące targom handlowym współtworzą ich atmosferę i stanowią ważny czynnik przyciągający targowych gości.

T

akże warszawskim Międzynarodowym Targom Sprzętu Oświetleniowego ŚWIATŁO od lat towarzyszy szereg dodatkowych wydarzeń. Wśród nich są m.in., organizowane już od kilku lat, konkursy „Rytm światła” i „Lampa dla małolata”. Te dwa konkursy będą towarzyszyć również kolejnej, dwudziestej czwartej edycji Targów ŚWIATŁO, która odbędzie się w dniach 27-29 stycznia 2016 r., jednak ich formuła ulegnie pewnej zmianie. Konkursy uzyskają także rangę międzynarodową.

Organizatorem obu konkursów jest Polski Związek Przemysłu Oświetleniowego we współpracy z Agencją SOMA - organizatorem Targów Światło oraz śląskimi pracowniami Goczołowie Architekci Studio Autorskie i Pracownia OVO Grąbczewscy Architekci.

Konkurs „Rytm światła – Hotel w krajobrazie” Tematyka przyszłorocznego konkursu „Rytm światła” została zawężona do zagadnienia oświetlenia obiektu hotelowego i jego otoczenia.

Konkurs skierowany jest do osób związanych z architekturą, sztuką, wzornictwem przemysłowym, a także z wszelkimi innymi dziedzinami nauki, oraz zespołów interdyscyplinarnych łączących przedstawicieli tych dyscyplin.

Organizatorzy konkursu postawili przed jego uczestnikami szereg pytań. Czy w obiektach hotelowych częściej stosujemy światło sztuczne czy naturalne? Czy światło sztuczne ma większy wpływ na kreowanie nastroju wnętrz hotelowych niż oświetlenie naturalne? Czy światło naturalne to pożądany gość w hotelowej restauracji, spa, basenie, sali konferencyjnej lub hotelowym pokoju? Jaki wpływ ma światło na detal

8

3/2015

www.luxmagazyn.pl

wiadomości

architektoniczny lub szczegół designerski – tak ważne elementy w przestrzeni hotelowej? Czy światło ma wpływ na kreowanie przestrzeni zewnętrznej wokół hotelu, na otaczający krajobraz i elementy małej architektury na zewnątrz hotelu? Jaki wpływ ma światło na detal architektoniczny hotelowej elewacji? Czy wreszcie światło odgrywa rolę w kreowaniu krajobrazu otaczającego hotel, restaurację, spa, basen, pokoje hotelowe, hole i przestrzenie rekreacyjne towarzyszące obiektom hotelowym?

Celem konkursu jest analiza wpływu światła naturalnego i sztucznego na formowanie i kreowanie obiektów hotelowych oraz przestrzeni rekreacyjnej wewnątrz i na zewnątrz hotelu, następnie zaś wykorzystanie wyników tej analizy w projekcie konkursowym, który powinien wykraczać poza granice typowego myślenia o roli i możliwościach oświetlenia w architekturze, aranżacji wnętrz i designie. Przedmiotem konkursu jest również przedstawienie detalu architektonicznego lub szczegółu designerskiego, w którego kreowaniu dużą rolę odgrywa ciekawy sposób oświetlenia naturalnego lub sztucznego przy uwzględnieniu charakteru zewnętrznego krajobrazu.

Zadaniem konkursowym jest zaprezentowanie projektu z wymyślonym obiektem hotelowym oraz detalu wewnątrz lub na zewnątrz hotelu, w którym oświetlenie odgrywa główną rolę, jako czynnik kształtujący. Projekt może mieć charakter czysto teoretyczny. Istotne jest przedstawienie toku myślenia i powodów kolejnych kreatywnych decyzji projektowych. Ważnym elementem jest wpisanie obiektu w krajobraz i wykorzystanie w tym celu światła sztucznego. Koncepcja ta powinna wynikać z analizy powiązań światła naturalnego i sztucznego z funkcją i formą tego obiektu oraz jego otoczenia. Zadaniem konkursowym jest również zaprezentowanie detalu tego obiektu, w którym oświetlenie naturalne lub sztuczne odgrywa rolę głównego czynnika kształtującego.

Przy projektowaniu i kreowaniu obiektu hotelowego oraz jego otoczenia należy zastosować rozwiązania oświetleniowe z oferty firmy LUG Light Factory, która jest sponsorem konkursu.

w aranżacji wnętrz i designie, musi jednak stwarzać możliwość wykonania konkretnego produktu.

Zadaniem konkursowym jest zaprezentowanie projektu wymyślonego oświetlenia do pomieszczeń użytkowych i rekreacyjnych w przestrzeni mieszkalnej. Może to być tylko element oświetleniowy lub też system oświetleniowy zintegrowany z innymi elementami o innej funkcji, w których oświetlenie będzie odgrywało ważną rolę. Istotne jest przedstawienie toku myślenia i powodów kolejnych kreatywnych decyzji projektowych. Należy również wziąć pod uwagę, że projekt ten może zostać zrealizowany w formie prototypu i dlatego niezbędne jest określenie materiałów z jakich powinna być wykonana zaprojektowana eko-lampa oraz dołączenie rysunku złożeniowego.

Konkurs jest skierowany do osób związanych z architekturą, sztuką i wszelkimi innymi dziedzinami nauki, a także do wszystkich osób, które mają ciekawy pomysł na oprawy oświetleniowe wpisujące się w formułę ekologiczną.

Prototyp nagrodzonego oświetlenia zostanie przygotowany i zaprezentowany podczas Międzynarodowych Targów Oświetleniowych w Warszawie w trakcie ogłoszenia wyników Konkursu w styczniu 2016 roku.

Konkurs „Eko-lampa w mieszkaniu” Celem konkursu jest stworzenie projektu ekologicznej oprawy oświetleniowej do wnętrz mieszkalnych.

Może to być pojedyncza lampa, np. wisząca lub stojąca, ale także wieloskładnikowy system oświetleniowy lub też inny dowolny element oświetleniowy o nowatorskiej funkcji i formie. Oprawy zgłaszane do konkursu powinny mieć zastosowanie do oświetlania różnorodnych powierzchni mieszkalnych: stref dziennych, kuchni, sypialni, łazienek, holi, balkonów i tarasów.

Projekt powinien wykraczać poza granice typowego myślenia o roli i możliwościach oświetlenia

www.luxmagazyn.pl

3/2015

9

wiadomości

LUG Light Factory w konkursie darc awards Firma LUG Light Factory bierze udział w konkursie darc awards, który jest unikalną koncepcją współzawodnictwa wykorzystującą reputację czasopism mondo*arc i darc jako najbardziej poczytnych i szanowanych na świecie publikacji w dziedzinie projektowania oświetlenia. Dzięki bazie danych, w której znajduje się ponad 1000 międzynarodowych praktyków z dziedziny projektowania oświetlenia, w tym także projektantów wnętrz i architektów, stworzono wyjątkową możliwość zaangażowania tej społeczności ich w proces wyłaniania zwycięzców w 12-tu konkursowych kategoriach.

LUG Light Factory startuje w konkursie darc award w trzech kategoriach: • Kategoria A – Najlepszy wysokobudżetowy projekt oświetleniowy (wnętrze) Zgłoszenie – Druga linia metra w Warszawie • Kategoria B – Ulubiony produkt projektantów – oświetlenie zewnętrzne Zgłoszenie – Oprawa URBANO LED • Kategoria C – Ulubiony produkt projektantów – oświetlenie wewnętrzne Zgłoszenie – Oprawa NUOVO LED.

Oprawa oświetlenia drogowego URBANO LED

Projektor szynowy NUOVO LED

Oświetlenie środkowego odcinka drugiej linii metra w Warszawie

10

3/2015

www.luxmagazyn.pl

wiadomości

LED-owe zamienniki lamp tradycyjnych pod lupą nadzoru rynkowego Ruszył europejski projekt EEPLIANT 2014 (Energy Efficiency Compliant Products 2014), którego celem jest wypracowanie dobrych praktyk kontrolnych w nadzorze rynku oraz zwiększenie odsetka produktów, które spełniają wymagania ekoprojektu oraz etykietowania energetycznego. Projekt będzie realizowany przez jednostki nadzoru rynku w krajach UE , w tym przez polski Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W ramach projektu UOKiK sprawdzi jakość LED-owych zamienników tradycyjnych źródeł światła.

Projekt EEPLIANT 2014 zakłada kontrolę lamp LED pod względem spełniania kryteriów jakości i wymogów informacyjnych. Jego realizacja potrwa do 2017 roku i jest jedną z inicjatyw podejmowanych przez instytucje nadzoru rynkowego w celu ochrony europejskiego rynku i konsumentów.

Projekt koordynowany jest przez organizację PROSAFE (Product Safety Enforcement Forum of Europe) i uczestniczy w nim 13 organów nadzoru rynku z 12 państw członkowskich. Uzyskał on wsparcie finansowe Unii Europejskiej w ramach mechanizmu wsparcia rozwoju i badań Horyzont 2020.

PROSAFE jest międzynarodową organizacją powstałą w 1990 roku z misją wzmocnienia nadzoru rynku w zakresie bezpieczeństwa produktów oraz usług, poprzez ułatwienie współpracy organów monitorujących na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).

Rada Nadzorcza Osram zatwierdziła wydzielenie części oświetleniowej Firma Osram stawia kolejne kroki na drodze do restrukturyzacji. Podczas zgromadzenia nadzwyczajnego rada nadzorcza Osram Licht AG zatwierdziła wydzielenie działalności biznesowej w zakresie źródeł światła do oświetlenia ogólnego.

Jako niezależny podmiot, ta część będzie w stanie swobodniej działać na rynku i łatwiej realizować cele strategiczne, takie jak np. współpraca z innymi partnerami.

Nową firmę poprowadzi Jes Munk Hansen, dotychczasowy Dyrektor Generalny w regionie Ameryki Północnej i Południowej. – Dzisiejsza decyzja rady nadzorczej stanowi fundament naszej strategicznej orientacji w kierunku rozwoju, innowacyjności oraz przywództwa technologicznego – powiedział Olaf Berlien, dyrektor generalny firmy OSRAM Licht AG. W kwietniu rada nadzorcza udzieliła mandatu w celu zbadania aspektów wydzielenia działalności w zakresie źródeł światła. Od tego czasu trwał intensywny dialog pomiędzy przedstawicielami pracowników i zarządem. Wyodrębnienie jest odpowiedzią na dynamicznie zmieniającą się sytuację i wymagania na rynku oświetleniowym. Rynek źródeł światła jest rynkiem produktów masowych, a wysoka jakość i niskie koszt produkcji są kluczowymi czynnikami stanowiącymi o konkurencyjności. To odróżnia go zasadniczo od rynków technologicznych, które charakteryzują się innowacyjnością, rozwiązaniami dopasowanymi do potrzeb i zrównoważonym wzrostem.

Osram zamierza w przyszłości skupić się na tych rynkach technologicznych za pośrednictwem swoich spółek działających w zakresie półprzewodników optoelektronicznych, oświetlenia dla motoryzacji i specjalistycznego, a także opraw, systemów i rozwiązań oświetleniowych.

www.luxmagazyn.pl

3/2015

11

wiadomości

Druga linia metra w Warszawie kolejnym dużym obiektem infrastrukturalnym oświetlonym przez LUG Do przygotowania projektu oświetlenia i dostarczenia opraw na potrzeby centralnego odcinka drugiej linii metra wybrana została firma LUG Light Factory. Zespół projektantów z warszawskiego biura LUG wspierał projekt podczas realizacji oraz przygotował założenia dla customizowanych opraw oświetleniowych wyprodukowanych specjalnie na potrzeby metra. Głównym założeniem projektu oświetleniowego było dostarczenie wysokiej jakości energooszczędnego oświetlenia, które zapewni odpowiedni poziom bezpieczeństwa i komfortu użytkowników metra. Jednocześnie, design dostarczonych opraw miał umożliwić zachowanie architektonicznej wizji obiektu.

Aby zrealizować ten cel, firma LUG zaprojektowała nową serię opraw oświetleniowych o nazwie MALLARD. Pierwsze projekty budowy metra w Warszawie powstały już w 1927 r., jednak dopiero w 1995 r. uruchomiono jego pierwszą linię. Dziś, wzdłuż 23 kilometrowej pierwszej linii metra położonych jest 21 stacji, które obsługują łącznie ok. 150 mln

pasażerów rocznie. W 2010 r. władze Warszawy ogłosiły rozpoczęcie prac nad budową drugiej linii metra, która docelowo ma mieć 27 stacji na odcinku o długości 31 km.

Centralny odcinek drugiej linii metra w Warszawie został oddany do użytku w marcu 2015 r. Ma on długość ok. 6 km i znajduje się na nim 7 stacji. Prace budowlane zostały wykonane przez konsorcjum trzech firm (włoskiej, tureckiej i polskiej).

Wartość inwestycji wyniosła ponad 1 mld Euro.

Funkcjonujące stacje drugiej linii metra położone są na głębokości 13-23 m. Do budowy centralnego odcinka wykorzystano 463 000 m³ betonu i 48 000 t stali. Fragment centralnego odcinka liczący 600 m przebiega w tunelu pod Wisłą. Obecnie pasażerów podróżujących drugą linią metra obsługuje 20 pociągów Siemens Inspiro.

Źródło: LUG Light Factory

12

3/2015

www.luxmagazyn.pl

wiadomości

Komisja Europejska dała żarówkom halogenowym jeszcze dwa lata 17 kwietnia b.r. Komisja Europejska przyjęła zmiany przepisów rozporządzenia nr (WE) 244/2009 w sprawie ekoprojektu dla lamp, które o dwa lata przedłużają termin wycofania z rynku bezkierunkowych żarówek halogenowych na napięcie 230 V. Dla konsumentów znaczy to tyle, że dopiero od 1 września 2018 r. stracą możliwość zakupu żarówek halogenowych, stanowiących popularną alternatywę dla wycofanych kilka lat temu żarówek tradycyjnych. W komunikacie prasowym Bruksela wyraża nadzieję, że w ciągu dodatkowych dwóch lat, oferta wydajnych energetycznie źródeł światła LED zostanie na tyle poszerzona, że wyeliminowanie z rynku lamp halogenowych nie ograniczy wyboru konsumenta. Czy faktycznie tak się stanie i otrzymamy w zamian dojrzały, wysokiej jakości produkt zamienny?

W trakcie konsultacji zmian przepisów eksperci LightingEurope, europejskiej organizacji przemysłu oświetleniowego, przedstawili szereg argumentów uzasadniających optymalny termin wycofania żarówek halogenowych nie wcześniej niż w 2020 r.

Od wielu lat Komisja Europejska naciska na poprawę efektywności energetycznej.

Powstałe jeszcze w 2009 roku przepisy dotyczące wymogów ekoprojektu dla bezkierunkowych lamp halogenowych nakładały na producentów obowiązek zainwestowania w rozwój technologii halogenowej lub zmuszały ich do zrezygnowania z tej produkcji i odejścia w stronę techniki LED. Wkrótce okazało się, że technika LED jest jedynie racjonalnym kierunkiem inwestowania, a pierwotny zamiar podwyższenia efektywności energetycznej bezkierunkowych żarówek halogenowych nigdy nie zostanie zrealizowany. Komisja stanęła przed koniecznością odpowiedzi na pytanie, co w zamian za lampy halogenowe, których wycofania z rynku przecież nie planowano. Na szczęście są już źródła światła LED dające jasne, białe światło zbliżone do światła emitowanego przez żarówki halogenowe. Czy jednak lampy LED są już na tym etapie rozwoju rynkowego, że mogą stanowić skuteczne zamienniki?

Czy konsumentów będzie stać na wymianę

200 mln opraw oświetleniowych zainstalowanych w krajach UE? W trakcie konsultacji stanowisko przemysłu oświetleniowego, przeciwne zbytniej ingerencji w naturalny proces wymiany technologicznej na rynku, zderzyło się z głosami zwolenników technologii LED za wszelką cenę. Stanowisko polskiego rządu wspierało utrzymanie lamp halogenowych na rynku do czasu naturalnego zastąpienia ich przez nowocześniejsze źródła światła. Ostatecznie, Komisja wyszła w pół drogi, decydując się na wycofanie lamp halogenowych od 1 września 2018 roku. Źródło: Pol-lighting

www.luxmagazyn.pl

3/2015

13

wiadomości

Kanlux w gronie najlepszych europejskich firm 26 maja 2015 r., w Londynie, odbyła się wielka gala konkursu European Business Awards, na której wręczono nagrody dla najlepszych firm z całej Europy. W edycji 2014/2015 w szranki z 24. tysiącami przedsiębiorstw stanęła także polska firma z branży oświetleniowej – Kanlux S.A., która podczas tego wydarzenia otrzymała złoty medal oraz tytuł Ruban d’Honneur w kategorii „The Business of the Year Award with Turnover of € 26-150 m”. Tym samym firma znalazła się w ścisłej, europejskiej czołówce najlepszych firm. W londyńskiej ceremonii uczestniczyli liderzy biznesu, reprezentanci świata polityki, ambasadorzy, a także przedstawiciele środowisk naukowych.

Każdego roku firmy z całej Europy rywalizują o tytuł najlepszej w jedenastu kategoriach. Konkurs trwał niemal rok i składał się z kilku etapów. Pierwszym wyróżnieniem, jakie otrzymał Kanlux, był tytuł National Champion. W kolejnym etapie konkursu należało przygotować prezentację wideo. Kanlux mówił w niej o powstaniu i działalności firmy oraz drodze do sukcesu w trakcie 26 lat obecności na rynku. Na podstawie tych prezentacji jury wybrało wyróżniające się przedsiębiorstwa z całej Europy, zapraszając je do ostatniego etapu, w którym

przedstawiciele wyłonionych laureatów prezentowali osiągnięcia swoich firm przed panelem ekspertów. Wydarzenie to miało miejsce w kwietniu w Londynie. Była to doskonała okazja, by przedstawić Kanlux przed międzynarodową publicznością. Firma mogła wówczas opowiedzieć szerzej o swojej działalności, wartościach i planach na przyszłość.

Czasopismo dostępne do kupienia w salonach prasowych Empik oraz prenumeracie redakcyjnej i Kolporter

www.luxmagazyn.pl/prenumerata prenumerata@luxmagazyn.pl

14

3/2015

www.luxmagazyn.pl

wiadomości

Cree jako pierwsze przełamało barierę 300 lm/W Cree odnotowało kolejny krok milowy demonstrując białą diodę LED wysokiej mocy o skuteczności świetlnej 303 lm/W. Zostało to osiągnięte znacznie szybciej niż sądzono, a wynik ten przewyższa najlepszy wynik w branży wynoszący 276 lm/W osiągnięty również przez Cree i ogłoszony nieco ponad rok temu. – To naprawdę imponujące dokonanie. Osiągnięcie tego poziomu skuteczności świetlnej LED wzmacnia możliwości branży oświetlenia półprzewodnikowego w zakresie dostarczania mniejszych i tańszych rozwiązań oświetleniowych oszczędzających jeszcze więcej energii elektrycznej niż się spodziewano – powiedział Steven DenBaars, profesor i zastępca dyrektora w Solid State Lighting and Energy Center, University of California, Santa Barbara. Cree poinformowało, że skuteczność świetlną LED na poziomie 303 lm/W uzyskano przy skorelowanej temperaturze barwowej 5150 K i prądzie 350 mA, w standardowej temperaturze pokojowej otoczenia.

16

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Nowatorska metoda projektowania iluminacji W wyniku działalności naukowej pracowników Zakładu Techniki Świetlnej, skupionych wokół osoby prof. dr hab.

Wojciecha Żagana powstała nowatorska metoda projektowania iluminacji obiektów budowlanych oparta na wizualizacji komputerowej charakteryzującej się dużym realizmem, tzw. dokładnością fotorealistyczną.

Metoda ta jest punktem zwrotnym w podejściu do iluminacji obiektów, bowiem zapewnia możliwość wiarygodnej oceny rezultatów projektu na podstawie obrazu symulacyjnego, na długo przed fizyczną realizacją koncepcji oświetlenia.

Projektowanie symulacyjne oświetlenia wymaga stworzenia wirtualnego modelu 3D oświetlanego obiektu, nadania właściwości refleksyjno-transmisyjnych poszczególnym odrębnym częściom elewacji i wprowadzenia do tej wirtualnej przestrzeni charakterystyk fotometrycznych rzeczywistego sprzętu. Następnie uruchamiane są algorytmy obliczeń fotometrycznych, które w rezultacie generują obraz oświetlanego obiektu. Realizm uzyskanych obrazów wynika stąd, że rozkłady luminancji i barwy wygenerowane na monitorze komputera (na drukarce), bez konieczności skalowania odpowiadają rzeczywistym wartościom tych parametrów na oświetlanym obiekcie. Przedstawione nowatorskie postępowanie projektowe nie byłoby możliwe, gdyby nie prace nad symulacyjnymi modelami sprzętu oświetleniowego, prowadzonymi w Zakładzie Techniki Świetlnej. Dzięki symulacyjnym obrazom iluminacji stało się możliwe zainicjowanie poważnych badań naukowych dotyczących zagadnienia iluminacji. Powstało wiele prac naukowych i przeprowadzono z końcowym sukcesem wiele postępowań doktorskich. Jednocześnie, wszyscy absolwenci kończący studia w Zakładzie Techniki Świetlnej posiadają tą unikalną umiejętność – potrafią wykonywać fotorealistyczne iluminacje obiektów. Zakład Techniki Świetlnej, dzięki swoim osiągnięciom, jest znany zarówno w kraju jak i za granicą. Poziom zawodowy i naukowy osiągnięty przez Zespół jest na tyle wysoki, że dziś można mówić o szkole projektowania iluminacji.

W Zakładzie wykonano ponad 100 projektów, z których większość została zrealizowana: Pałac Prezydenta RP, gmachy Sejmu RP, Collegium Novum UJ w Krakowie, Gmachy Politechniki Warszawskiej, Filharmonia Narodowa w Warszawie, kościoły Najświętszego Zbawiciela, ss. Wizytek i Seminaryjny w Warszawie i wiele innych.

oferty firm

Jeszcze większa skuteczność świetlna w oprawach przemysłowych LED! W drugim kwartale 2015 Miloo Lighting wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów wprowadza na rynek nowe, bardziej skuteczne oprawy przemysłowe LED.

Cechy produktu SPACE I A: Nasi projektanci, stanęli na wysokości zadań stawianych przez Państwa i zaproponowali rozwiązania zarówno optymalne pod względem wydajności jak również odświeżenia designu oferowanych opraw. Mamy głęboką nadzieję, że nowe wzornictwo przypadnie Państwu do gustu.

Dobrze znana rodzina opraw SPACE w nowej odsłonie zyskała jeszcze większą skuteczność świetlną dzięki zastosowaniu wysoko wydajnych diod firmy SAMSUNG. Jednocześnie specjalnie zaprojektowane odbłyśniki umożliwiają dopasowanie do Państwa indywidualnych potrzeb.

•

Moc 95 W

•

Strumień świetlny 10600 lm

•

IP65

•

Zasilanie 220-240 VAC; 50 Hz

•

Trwałość L70 100.000 h

•

Temperatura barwowa: 4000 K, 5700 K

•

Skuteczność świetlna:

•

111 lm/W

Wyższy poziom sterowania Wszystkie oprawy posiadają opcjonalną możliwość sterowania ich za pomocą zewnętrznych modułów Dali. Zastosowanie takiego rozwiązania szczególnie polecane jest do miejsc w których wymagane jest dynamiczne dostosowanie natężenia światła do poziomu oświetlenia pochodzącego z zewnątrz.

Cechy produktu SPACE II:

MILOO-ELECTRONICS Sp. z o.o.

Stary Wiśnicz 289 32-720 Nowy Wiśnicz tel. +48 146621955 fax +48 146621912 biuro@emiloo.pl www.emiloo.pl

•

Moc 190 W

•

Strumień świetlny 21000 lm

•

IP65

•

Zasilanie 220-240 VAC; 50 Hz

•

Trwałość L70 100.000 h

•

Temperatura barwowa: 4000 K,5700 K

•

Skuteczność świetlna:

•

111lm/W

www.luxmagazyn.pl

3/2015

17

oferty firm

Oświetlenie LED w każdym domu Na co zwrócić szczególną uwagę, wybierając oświetlenie LED do domu lub mieszkania?

T

echnologia LED jest coraz popularniejsza w zastosowaniach domowych. Ogromny wpływ na to ma ciągły, bardzo dynamiczny rozwój tej gałęzi oświetlenia, przekładający się na coraz lepsze parametry oraz bardziej przystępne ceny źródeł LED. Rośnie też ilość marek i produktów dostępnych w sklepach i hurtowniach, a wybór dobrego źródła światła staje się prawdziwym wyzwaniem. Na jakie zatem parametry, zarówno techniczne, jak i czysto użytkowe, warto zwrócić szczególną uwagę wybierając oświetlenie LED? Co oznaczają i jaki mają wpływ na oświetlenie mieszkania lub domu?

Przede wszystkim energooszczędność Podstawową i najczęściej wymienianą zaletą LED jest ich energooszczędność. Niskie zużycie energii elektrycznej jest często podstawowym argumentem do stosowania tej technologii w użytku domowym. Warto przy tym pamiętać, że o największej oszczędności energii mówimy porównując je do żarówek klasycznych i halogenowych.

Moc to nie wszystko Parametrem opisującym pobór energii jest moc wyrażona w watach [W]. Dodatkowo, zgodnie z obowiązującymi przepisami, każdy producent jest zobligowany do umieszczenia na opakowaniu etykiety energetycznej, która mówi o tym jakie będzie realne zużycie energii w kilowatogodzinach [KWh] w określonym czasie (1000h). Należy pamiętać, że dla źródeł światła LED moc przestała być najważniejszym parametrem.

Nie zawsze wyższa moc oznacza, że źródło światła świeci mocniej, tak jak to miało miejsce w przypadku tradycyjnych żarówek.

Dlaczego strumień świetlny jest tak ważny?

Znaczącym parametrem, który realnie mówi o tym ile światła otrzymamy z danego źródła, jest strumień świetlny wyrażony w lumenach [lm]. Im większa jest liczba lumenów, tym jaśniej w pomieszczeniu, które chcemy oświetlić. Źródła LED osiągają już tak wysokie strumienie, że swobodnie mogą zastąpić wszystkie tradycyjne żarówki, nawet te najmocniejsze (GARO OMEGA stanowi odpowiednik 85 watowej żarówki i oferuje strumień o wartości aż 1250 lumenów). Przy zakupie LED warto zatem zwrócić szczególną uwagę na wartość tego parametru.

18

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Kiedy więc otrzymamy do wyboru dwa źródła światła, w tej samej cenie i z identycznym strumieniem świetlnym, ale o różnej mocy, wybierajmy źródło o mniejszej mocy, gdyż przy tej samej ilości światła oszczędzamy każdego dnia na rachunku za energię.

W lumenach jest moc, czyli skuteczność świetlna Przykładem źródła o niskim zużyciu energii i wysokim strumieniu jest GEVO MAX, który przy zaledwie 10,5 W mocy oferuje, wartość strumienia aż 1050 lm. Jeśli zestawimy ze sobą te dwa parametry i strumień podzielimy przez moc otrzymamy 100 lm/W. Parametr ten nazywa się skutecznością świetlną, a jednostką go opisującą jest lumen/wat [lm/W]. Dzięki tak prostym obliczeniom możemy uzyskać parametr, który powie nam jak efektywne jest dane źródło.

Temperatura barwowa – inna w różnych pomieszczeniach Pisząc o parametrach źródeł światła LED nie sposób pominąć również kwestii jakości samego światła, czyli przede wszystkim jego barwy. Niewątpliwą zaletą rozwiązań LED jest możliwość doboru barwy światła (czyli tzw. temperatury barwowej wyrażonej w Kelvinach [K]), odpowiadającej upodobaniom i miejscu zastosowania. Wybór między światłem ciepłym (ang. warm white – WW), neutralnym (ang. neutral white – NW) i zimnym (ang. cool white – CW) otwiera nowe możliwości w kreowaniu klimatu wnętrza. W pomieszczeniach takich jak salon czy sypialnia, gdzie chcemy stworzyć przytulną atmosferę, zastosujemy źródło o mniejszym strumieniu świetlnym i ciepłej barwie. W miejscach wzmożonej aktywności, takich jak kuchnia, warsztat czy gabinet, idealna będzie barwa neutralna zbliżona do światła dziennego. Natomiast w takich pomieszczeniach jak np. łazienka, gdzie chcemy mieć największą iluminację i podkreślić czystość pomieszczenia, wykorzystać możemy barwę zimną.

Trwałość - wartość mierzona w latach Dodatkowo, jedną z głównych cech źródeł LED jest bardzo długa trwałość, która powinna stanowić istotny czynnik podczas wyboru oświetlenia dla gospodarstw domowych. Trwałość źródła LED opisywana jest poprzez czas życia wyrażony

oferty firm

w godzinach [h]. Warto przy tej okazji uzmysłowić sobie, że warunkach domowych, gdzie średnio w ciągu roku przyjmuje się 3-godziny pracy dziennie, 25000 h stanowi ponad 20 lat pracy bez konieczności wymiany źródeł na nowe.

Wysoka jakość sprawdzonych dostawców Szukając najlepszego źródła światła LED stajemy przed trudnym wyborem jakiej marki oświetlenie wybrać. Obecnie dużym problemem rynkowym jest mnogość wielu producentów i dystrybutorów, często zupełnie nieznanych. Niestety wielu z nich nie podaje rzetelnych danych o oferowanych produktach i dostarcza źródła nie zawsze najlepszej jakości. Dlatego ważne jest, by wybierać firmy zaufane, które, tak jak KANLUX, poddają

swoje produkty szczegółowej kontroli technicznej i badaniom we własnym laboratorium. Dzięki temu oferują produkty wysokiej jakości i gwarantują rzetelność parametrów.

Z punktu widzenia użytkownika końcowego, czyli klienta odwiedzającego sklepy, markety i hurtownie, barierę w wymianie oświetlenia na technologię LED nadal może stanowić cena, która jest wyższa niż w przypadku standardowych żarówek.

Warto jednak potraktować taką wymianę jako inwestycję, do której tym bardziej trzeba się dobrze przygotować. Świadomy dobór odpowiednich parametrów zaprocentuje oszczędnościami oraz pozwoli na długie użytkowanie źródeł o doskonałej jakości światła.

Tomasz Urbaniak, Kanlux SA

GEVO MAX SMD

GARO OMEGA LED

Kanlux SA ul. Objazdowa 1-3 41-922 Radzionków tel. 48 32 388 74 00 fax 48 32 388 74 99 www.kanlux.pl

www.luxmagazyn.pl

3/2015

19

oferty firm

HSK LEDY oświetlają salon, serwis i lakiernię Volkswagen Auto Special Modlniczka HSK Ledy wyposażyła w energooszczędne oświetlenie LED nowo otwartą lakiernię i autoryzowany serwis samochodowy przy salonie Volkswagen Auto Special w Modlniczce koło Krakowa. Wciąż rozbudowujący się kompleks budynków tego dealera samochodowego tworzony jest zgodnie z wymogami sieci i z zachowaniem wysokich standardów w zakresie energooszczędności i wysokiej jakości wyposażenia.

R

ozwiązania oświetleniowe zastosowane przez krakowską firmę HSK LEDY dostosowane zostały do specyficznych wymagań technicznych lakierni. Oprawy Aquarius AQ-8, które stanowią podstawę tej realizacji oprócz rekordowo wysokiej efektywności energetycznej (ponad 114 lm/W) wskazanej przy oświetlaniu dużych i wysokich hal, charakteryzują się bardzo dobrym współczynnikiem oddawania barw Ra>85. Dzięki temu pracownicy mogą precyzyjnie ocenić dopasowanie koloru i jakość nałożonego lakieru bez konieczności wyjeżdżania samochodem na światło dzienne.

20

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Obudowy AQ-8 cechuje estetyka oraz wysoka pyło- i kroploszczelność (IP65) niezbędna przy pracy w pomieszczeniach, gdzie do powietrza emitowane są drobne cząsteczki lakierów.

Dzięki zastosowanym dyfuzorom opalowym oprawy te nie wywołują efektu olśnienia, który pojawia się często przy stosowaniu oświetlenia o dużej mocy.

Oświetlenie z oferty HSK Ledy trafiło również do pomieszczeń biurowych, szatni dla pracowników oraz korytarzy i toalet. W realizacji tej doskonale sprawdziły się płaskie panele do sufitów modułowych z rodziny LEO oraz okrągłe panele LED

oferty firm

z rodziny SATURN. Ich stabilne światło o neutralnej temperaturze barwowej nie męczy oczu i zapewnia komfort wszystkim użytkownikom budynku.

Zainstalowane oprawy zostały wyposażone zgodnie z Polskimi Normami w moduły zasilania awaryjnego atestowane przez CNBOP. Ponadto oprawy LEO i SATURN użyte w pomieszczeniach socjalnych posiadają atesty higieniczne PZH. Firma HSK Ledy jest polskim producentem i importerem oświetlenia LED. Dział projektowy firmy tworzy kompleksowe projekty oświetleniowe wraz z obliczeniami i wizualizacjami na potrzeby klienta. Firma ma doświadczenie zarówno w dużych realizacjach oświetlenia przemysłowego (np. Splast w Krośnie), jak i w budynkach użyteczności publicznej, biurach, hotelach i obiektach sportowych.

Oświetlenie LED od firmy HSK sprawdziło się również w salonach samochodowych marek Mercedes, Volkswagen czy Ferrari. Zastosowanie opraw LED pozwoliło na obniżenie kosztów energii elektrycznej zużywanej do oświetlania ekspozycji. Dbałość o jakość komponentów, z których produkowane są oprawy dostępne w ofercie HSK LEDY oraz ciągła kontrola parametrów prowadzona w doskonale wyposażonym laboratorium fotometrycznym firmy, gwarantuje najwyższą jakość światła. Stabilna temperatura barwowa oraz wysokie współczynniki oddawania barw opraw firmy HSK LEDY spełniają nawet wyśrubowane wymagania międzynarodowych sieci, zapewniając jednocześnie komfort użytkownikom.

Adres realizacji: Autospecial Sp. z o.o. ul. Prof. Adama Rożańskiego 28-30 32-085 Modlniczka k/Krakowa Zastosowane oprawy: AQUARIUS AQ-8 PRO 114 lm/W LEO L-66-G SATURN S-240

HSK LEDY ul. Tyniecka 118A 30-376 Kraków tel. +48 12 269 35 45 email: ledy@hsk.com.pl www.hskledy.com.pl

www.luxmagazyn.pl

3/2015

21

oferty firm

Lampa LED LIFX – nowe rozwiązanie oświetleniowe dla domu i przestrzeni publicznej Sterowanie oświetleniem, w zakresie zmiany barwy światła tzw. aktywnej bieli, czyli światła białego o różnych temperaturach barwowych oraz światła barwnego RGB, było do niedawna stosowane jedynie w obiektach użyteczności publicznej. Zasadniczym powodem był brak tanich opraw oświetleniowych LED nadających się do zastosowań konsumenckich, natomiast koszt takich rozwiązań w wersji profesjonalnej stanowił barierę ograniczającą ich szerokie użycia w domach i mieszkaniach.

22

3/2015

www.luxmagazyn.pl

oferty firm

P

ostęp techniczny w zakresie sprzętu oświetleniowego LED przezwyciężył już tę przeszkodę. Źródło światła LED typu LIFX oferowana przez firmę Havells-Sylvania jest produktem, który daje każdemu posiadaczowi smartfonu lub tabletu możliwość zdalnego sterowania barwą światła w instalacji oświetleniowej LED. Jeśli dodamy do tego przystępna cenę i szerokie możliwości techniczne oferowane przez lampę LIFX, to śmiało można stwierdzić, że technika sterowania oświetleniem nareszcie ma szansę być dostępna dla każdego.

LIFX – prosty sposób na sterowanie domowym oświetleniem Aby z sukcesem uruchomić domową instalację LED RGB DMX pozwalającą na sterowanie światłem i jego barwą, potrzeba trzech elementów. Pierwszym niezbędnym krokiem jest zakup i instalacja źródeł światła LIFX. Dwa pozostałe to powszechne i szeroko dostępne udogodnienia cywilizacyjne obecne już w wielu domach.

Lampa LED LIFX ma trzonek E27 i jest zasilana napięciem sieciowym 230 V / 50 Hz. Pasuje więc do wszystkich opraw domowych zaprojektowanych dla żarówek głównego szeregu.

Jej fizyczne rozmiary i kształt są także zbliżone do tradycyjnej żarówki. Dzięki temu, aby zainstalować ją w domu wystarczy wykręcić z oprawy starą żarówkę, a na jej miejsce wkręcić lampę LIFX. Niepotrzebne są jakiekolwiek przeróbki instalacji.

Drugi niezbędny element to smartfon lub tablet. Te urządzenie większość z nas ma w domu lub nawet ciągle nosi przy sobie.

Smartfon już od pewnego czasu przestał pełnić wyłącznie rolę komunikatora. Teraz może działać na nim jeszcze jedna aplikacja – LIFX – instalowana z serwisów internetowych Googleplay lub Apple App Store. Pozwala ona na połączenie się z lampą LIFX i sterowanie jej działaniem z dowolnego miejsca na świecie, o ile tylko użytkownik jest w zasięgu Internetu.

Trzeci niezbędny element to sieć Wi-Fi w pomieszczeniu, gdzie zainstalowana jest lampa LIFX. Zapewnia ona bezprzewodową łączność z lampą. Dzięki temu lampa LIFX może być sterowana z dowolnego urządzenia elektronicznego w zasięgu Wi-Fi, dodatkowo przez wielu użytkowników.

Po wykonaniu prostej procedury skomunikowania smartfonu z lampą LED LIFX każda zwykła domowa oprawa oświetleniowa, w której ją zainstalowano zmieni się w profesjonalną oprawę LED RGB DMX. Po uruchomieniu aplikacji na smartfonie lub tablecie, na ekranie pokazują się podstawowe elementy sterujące pozwalające na wybór sterowania aktywną bielą, barwą i intensywnością światła oraz efektami świetlnymi, a także dodawanie kolejnych lamp, łączenie ich w grupy i programowanie scen świetlnych. Lampa LIFX umożliwia wybór światła białego w różnych temperaturach barwowych, mówiąc językiem potocznym o różnych odcieniach bieli lub światła kolorowego spośród przeszło 16 milionów barw.

Aktywna biel i kolory RGB Funkcja pracy w trybie tzw. aktywnej bieli, czyli możliwość generowania światła białego o różnych właściwościach jest szczególnie przydatną cechą lampy LIFX. Światło białe może mieć różne odcienie charakteryzowane tzw. temperaturą barwową mierzoną w stopniach Kalvina (K) oraz różną zdolności oddawania barw charakteryzowaną wskaźnikiem oddawania barw Ra. W zależności od rodzaju czynności, stopnia koncentracji, należy używać stosownej barwy światła białego, która może działać na użytkownika pobudzająco lub uspokajająco. Światło białe o temperaturze barwowej 3000 K i zbliżonej określa się mianem ciepłego. Działa ono na nas uspokajająco i należy używać go w pomieszczeniach, gdzie nie jest wymagana duża koncentracja. Światło o temperaturze barwowej zbliżonej do 4000 K określa się mianem neutralnego. Wymusza ono większą koncentrację i pobudza do działania. Jest to barwa światła stosowana często w pomieszczeniach pracy. Światło białe o temperaturze barwowej powyżej 5300 K to światło chłodne, które może powodować pewien dyskomfort wzrokowy i jest rzadko stosowane w oświetleniu pomieszczeń. Lampa LIFX ma funkcję tzw. aktywnej bieli, która pozwala na ustawienie temperatury barwowej światła białego dzięki sterowaniu na ekranie smartfona.

Funkcja ta jest pożądana nie tylko w domu, ale także w zastosowaniach oświetlenia przestrzeni publicznej, np. w hotelach, salach konferencyjnych, recepcjach, sklepach, wystawach, restauracjach i wielu miejscach publicznych. Jeśli do tych możliwości doda się jeszcze funkcję przełączenia na światło barwne RGB i efekty specjalne to w jednej małej lampie LED mamy kumulację wszystkich możliwości, jakie stwarza technologia LED.

www.luxmagazyn.pl

3/2015

23

oferty firm

Programowalne sceny świetlne i efekty specjalne

Praktyczne funkcje użytkowe

Dzięki aplikacji LIFX można zaprogramować, a następnie wywołać dowolne sceny świetlne zmieniające się automatycznie w czasie lub uzyskać efekty specjalne. Może to być światło stroboskopowe, reagujące na dźwięki czyli pulsujące w rytm muzyki, migoczące jak płomień świecy lub losowo zmieniające barwy. Kilka współdziałających w sieci źródeł światła LIFX zwielokrotnia te możliwości. Ograniczeniem jest wtedy jedynie wyobraźnia, gdyż prosta i łatwa w obsłudze aplikacja oparta na łatwo zrozumiałych ikonach funkcyjnych nie stanowi bariery i nie wymaga od użytkownika szczególnych umiejętności w posługiwaniu się oprogramowaniem.

Lampa LIFX przy niewielkiej mocy 17 W i białej barwie światła generuje dość mocny strumień świetlny o wartości 1000 lm.

Dzięki odpowiedniemu zaprogramowaniu lampa LIFX skomunikowana ze smartfonem i dalej za jego pośrednictwem z portalami społecznościowymi Facebook i Twitter lub stronami giełdowymi, może sygnalizować nadejście nowych wpisów lub zmianę notowania interesujących akcji. Może też pełnić rolę czysto użytkową – powiadamiać sygnałem świetlnym nadejście SMS, ustawionej godzinie wydarzenia lub niezbędnej czynności. Może też pracować jako swoisty budzik świetlny. Może być strażnikiem bezpieczeństwa dając dodatkowy świetlny sygnał alarmowy w przypadku uaktywnienia alarmu lub czujników podpiętych do domowej sieci, albo też sygnalizować domownikom, że użytkownik smartfona potrzebuje pomocy. Te dodatkowe funkcje czynią z lampy LIFX nie tylko źródło światła o szerokich możliwościach, ale także poręczne urządzenie pomagające w organizacji dnia codziennego. LIFX to niezwykłe urządzenie, służące nie tylko do celów oświetleniowych, ale mające też wiele innych zastosowań użytkowych. Firma Havells Sylvania zapowiada dalsze udoskonalanie i poszerzanie katalogu możliwości technicznych i użytkowych lamp LIFX już w niedalekiej przyszłości.

Lampa LIFX jest urządzeniem sprawdzonym pod względem fotobiologicznym i emisji zakłóceń EMR, choć istnieją niewielkie ograniczenia sytuowania jej względem innych urządzeń elektronicznych i elektrycznych.

Przy wszystkich tych zaletach LIFX ma jeszcze jedną cechę bardzo ważną dla konsumenta – jest przystępna cenowo, a w porównaniu z profesjonalnym sprzętem oświetleniowym o podobnych właściwościach – wręcz tania.

Havells Sylvania Poland Sp. z o.o.

Biuro handlowe: ul. Skarbowców 23a 53-025 Wrocław tel. 728 888 277 www.havells-sylvania.com

24

3/2015

www.luxmagazyn.pl

oferty firm

Nowoczesne oświetlenie uliczne – bezpieczeństwo, komfort i oszczędności

J

est wiele powodów, dla których oświetlenie uliczne jest niezwykle istotnym zagadnieniem podczas planowania inwestycji infrastrukturalnych. Przede wszystkim, prawidłowy dobór oświetlenia jest kluczowy dla bezpieczeństwa jak i komfortu wszystkich użytkowników dróg. Zastosowanie odpowiednich rozwiązań może poprawić widoczność i postrzeganie barw na drodze oraz zredukować efekt olśnienia, co jest korzystne zarówno dla kierowców jak i pieszych. O prócz większego bezpieczeństwa i komfortu użytkowników, prawidłowe oświetlenie może przynosić również znaczne oszczędności i być przyjazne środowisku. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii LED, możliwe jest zmniejszenie zużycia energii elektrycznej nawet o 40% w stosunku do technologii konwencjonalnych, co powoduje obniżenie emisji dwutlenku węgla. Ponadto, nowoczesne rozwiązania pozwalają na rozmieszczenie słupów w większych odstępach niż dotychczas co znacznie obniża koszty inwestycji.

Wybór nowoczesnego oświetlenia dla projektów infrastrukturalnych może również pomóc w kreowaniu pozytywnego wizerunku nowoczesnej gminy lub miasta dbającego o środowisko i bezpieczeństwo swoich mieszkańców.

Przykładem rozwiązania, które umożliwia osiągnięcie wszystkich powyższych korzyści jest oprawa oświetleniowa URBANO LED, która dzięki serii nowoczesnych rozwiązań jest

najlepszym wyborem zarówno przy projektowaniu oświetlenia dla nowych inwestycji infrastrukturalnych jak i modernizacji już funkcjonującego oświetlenia w technologii konwencjonalnej. Seria autorskich systemów optycznych stworzonych przez inżynierów LUG, pozwala na wykorzystanie oprawy URBANO LED do oświetlenia rozmaitych przestrzeni.

Oprawy URBANO LED firmy LUG Light Factory to przede wszystkim: • Zaawansowana technologia: skuteczność oprawy sięgająca nawet 116 lm/W, dopasowanie systemu optycznego do potrzeb konkretnego projektu, obudowa wykonana ze specjalnie dobranego stopu aluminium o podwyższonej przewodności cieplnej.

• Oszczędności i szybki zwrot z inwestycji: rozstaw słupów oświetleniowych nawet co 45 m, zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o 40% w porównaniu do technologii konwencjonalnej, kompatybilność z systemami kontroli oświetlenia.

• Wygoda montażu i serwisowania: montaż w dwóch płaszczyznach, regulacja kąta nachylenia oprawy w zakresie -15° do +15°, łatwy dostęp do osprzętu elektrycznego i modułów LED, konstrukcja umożliwiająca samoczynne oczyszczanie się oprawy.

• Najwyższa europejska jakość: komponenty wykorzystane do produkcji opraw URBANO LED pochodzą od europejskich producentów.

www.luxmagazyn.pl

3/2015

25

oferty firm

LEDIX – funkcjonalność i elegancja w oświetlaniu ciągów komunikacyjnych Inteligentne oświetlenie LED LEDIX dostępne na rynku od kilku lat jest doskonałym rozwiązaniem dla osób poszukujących atrakcyjnego, a zarazem funkcjonalnego sposobu oświetlenia schodów, ciągów komunikacyjnych, ścian, elewacji itp. Do urządzeń LEDIX należy aż osiem rodzin opraw zróżnicowanych pod względem wzornictwa.

Wszystkie oprawy dostępne są w kilku kolorach obudowy: aluminium, stal nierdzewna, grafit, stare złoto. Nowością w ofercie ZAMEL są oprawy w kolorze białym i czarnym. Oprawy LEDIX to możliwość wyboru barwy oświetlenia. Ze względu na realizację rozbudowanej funkcjonalności oprawy inteligentnego oświetlenia LEDIX dzielą się na oprawy z czujnikiem ruchu i zmierzchu, podtrzymaniem akumulatorowym, odbiornikiem radiowym oraz radiowym sterownikiem RGB. Oprawy z wbudowanym czujnikiem ruchu i zmierzchu W ten typ czujnika wyposażone zostały oprawy: MOZA, MUNA, RUBI, NAVI (zasilanie: 14 V DC i 230 V AC, bez diod RGB). Oprawy przeznaczone są do montażu w puszkach instalacyjnych ф60 mm. Czujnik ruchu oparty jest o element typu PIR i umożliwia załączanie oprawy po wykryciu ruchu w strefie detekcji urządzenia. Po opuszczeniu strefy detekcji oświetlenie pozostaje załączone przez czas od 2 do 35 sekund. Wyłącznik zmierzchowy umożliwia załączanie oprawy tylko przy określonym natężeniu oświetlenia. Niewątpliwą zaletą opraw z czujnikiem ruchu jest dodatkowy styk napięciowy o maksymalnej obciążalności 3A. Pozwala to na budowę prostych układów sterowania oświetleniem w ciągach schodowych i komunikacyjnych przy minimalnych nakładach finansowych (aby oświetlenie załączało się w odpowiedzi na wykryty ruch wystarczy montaż opraw z czujnikiem ruchu na początku i na końcu ciągu komunikacyjnego – pozostałe oprawy mogą być standardowe).

Oprawy wyposażone w podtrzymanie akumulatorowe Wbudowany akumulator NiMh posiadają wybrane oprawy MOZA, MUNA, TIMO, RUBI i NAVI (w wersji napięciowej 14 V DC). Dzięki podtrzymaniu oświetlenie może pozostać włączone i oświetlać ciągi komunikacyjne nawet przez około 1,5 godziny po zaniku napięcia zasilającego. Po powrocie napięcia, akumulator jest ładowany maksymalnie przez 10 godzin. Poza funkcją podtrzymania oprawy te można załączać / wyłączać z poziomu typowego łącznika instalacyjnego.

26

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Oprawy z wbudowanym odbiornikiem radiowym Wybrane oprawy MOZA, MUNA, TIMO, RUBI, NAVI (w wersjach napięciowych 14 V DC i 230V AC, bez diod RGB) posiadają wbudowany odbiornik radiowy. Dzięki tej opcji możliwe jest elastyczne sterowanie oprawami bez konieczności prowadzenia dodatkowego okablowania pod przełączniki. Oprawy współpracują z szeroką gamą nadajników bezprzewodowego systemu EXTA FREE m.in.: nadajnikami naściennymi, przenośnymi pilotami, nadajnikami modułowymi, a także radiowymi czujnikami ruchu. Do pojedynczej oprawy można przypisać maksymalnie 32 różne nadajniki, natomiast pojedynczy nadajnik może współpracować z nieograniczoną liczbą opraw znajdujących się w zasięgu jego działania (średnio 50 m). W przeciwieństwie do tradycyjnych instalacji zastosowanie opraw z wbudowanym odbiornikiem radiowym nie ogranicza użytkowników do jednego układu przełącznika. W dowolnym momencie instalację można wzbogacić o nowy nadajnik, przypisać do oprawy rozbudowując w ten sposób funkcjonalność. Oprawy z wbudowanym odbiornikiem radiowym to nie tylko prostota instalacji i wygodne sterowanie, ale także możliwość załączania / wyłączania oprawy, zmiany natężenia oświetlenia (rozjaśnianie / ściemnianie) oraz automatycznego wyłączenia oprawy po ustalonym czasie w zakresie od 1 sekundy do 18 godzin.

Oprawy z wbudowanym radiowym sterownikiem RGB Radiowy sterownik RGB wbudowany został w następujące typy opraw: MOZA, MUNA, TIMO, RUBI, NAVI (w wersji napięciowej 14 V DC i 230 V AC, z diodami RGB) Oprawy te po-

oferty firm

dobnie jak oprawy z wbudowanym odbiornikiem radiowym mogą współpracować z wybranymi nadajnikami EXTA FREE, a ponadto z dedykowanym pilotem dotykowym P-260. Funkcjonalność zależy od typu nadajnika współpracującego z oprawą.

Pilot P-260 umożliwia załączanie / wyłączanie oprawy, zmianę natężenia oświetlenia (rozjaśnianie / ściemnianie) oraz płynny wybór barwy światła oraz temperaturę barwy białej z poziomu pola dotykowego. Dodatkowo możliwe jest załączenie programu automatycznej płynnej (FLOATING) lub skokowej (STROBE) zmiany barwy światła. W przypadku kupna pilota 8-kanałowego P-256/8 użytkownik zamiast płynnego wyboru barwy światła ma możliwość wyboru jednej barwy spośród ośmiu ustawionych fabrycznie. W przypadku pozostałych nadajników możliwe jest tylko załączanie i wyłączanie.

Łatwy montaż, bezpieczeństwo użytkowania Oprawy LEDIX mogą być zasilane napięciem 14 V DC, 230 V AC lub za pomocą zestawu fotowoltaicznego. Oprawy są dostępne w wersji przeznaczonej do montażu natynkowego oraz podtynkowego. Urządzenia serii LEDIX posiadają IP20, IP44 lub IP56, dzięki czemu oprawy mogą być stosowane w pomieszczeniach, które narażone są nawilgoć a także mogą służyć do tworzenia niestandardowych podświetleń elewacji budynków, ogrodów, aranżacji altan ogrodowych itp.

Inteligentne oświetlenie LED LEDIX to: • • • • • • • • • • •

produkty stworzone i produkowane w Polsce ponad 1000 urządzeń dostępnych w ramach grupy LEDIX możliwość stworzenia pełnego systemu oświetleniowego 8 wzorów opraw 6 kolorów obudowy opraw możliwość wyboru barwy światła rozbudowana funkcjonalność wysoki stopień ochrony IP różnorodność sposobów zasilania (14 V DC, 230 V AC, za pomocą ogniw fotowoltaicznych) możliwość montażu zarówno natynkowego, jak i podtynkowego 5 lat gwarancji.

ZAMEL Sp. z o.o. ul. Zielona 27 43-200 Pszczyna tel. 32 210 46 65 www.zamel.com

www.luxmagazyn.pl

3/2015

27

oferty firm

Rozwiązania oświetlenia powierzchni magazynowych GTV Oświetlenie stanowi kluczową rolę w funkcjonowaniu hal logistycznych, wpływając bezpośrednio na jakość pracy. Magazyny na ogół nie mają dostępu do światła dziennego, dlatego wdrożenie odpowiedniego projektu oświetlenia wpływa efektywnie na bezpieczeństwo i komfort pracowników. Wysokie konstrukcje dachowe i wąskie przejścia między wysokimi regałami charakterystyczne dla magazynów wymagają specjalnych warunków, które ujednolica norma EN-12464-1, mówiąca o minimalnych wymaganiach dotyczących oświetlenia w magazynach.

P

oza wymogiem spełniania obowiązujących norm dotyczących natężenia oświetlenia dobry projekt łączy konkretne rozwiązania z charakterystyką pomieszczeń docelowego użytku oraz specyfiką wykonywanej w nich pracy.

Istotnymi elementami, które należy rozważyć projektując oświetlenie magazynowe są: rozkład luminacji, olśnienie, migotanie, kierunkowość światła, oddawanie barw (Ra) i barwa światła. Na etapie projektu należy rozważyć, czy oprawy oświetleniowe wymagają podwyższonego poziomu szczelności (IP), aby zanieczyszczenia powstałe w wyniku pracy nie przedostawały się do środka. Jest to szczególnie ważne w przypadkach, gdzie oprawy narażone są na osadzanie się spalin, nadmierne zapylenie czy zakurzenie.

Dodatkowy aspekt doboru odpowiedniego oświetlenia magazynowego dotyczy ekonomii użytkowania – nawet do 20% kosztów całkowitego zużycia energii przeznaczane jest na cele oświetleniowe, dlatego też optymalizacja kosztów i efektywności oświetlenia ma znaczący wpływ na całkowite koszty produkcji.

Oprawy hermetyczne GTV – BETIS, HELIOS Serię opraw hermetycznych LED BETIS, które mogą być montowane zarówno na ścianach jak i na sufitach magazynów tworzą trzy produkty o mocy: 18 W, 2x9 W oraz 2x18 W. Przeznaczone są do oświetlenia pomieszczeń o dużym poziomie wilgotności i zapylenia np. hal przemysłowych, sklepów, pomieszczeń magazynowych, warsztatów, kotłowni czy hydrowęzłów. Oprawy charakteryzują się wysokim stopniem ochrony IP65, dzięki czemu przystosowane są do pracy w środowiskach o znacznym stopniu wilgotności i zapylenia. Przezroczysty klosz z PC w niemal 100% przepuszcza światło widzialne, dając tym samym wysoką skuteczność świetlną. Łatwy montaż oprawy do podłoża

28

3/2015

www.luxmagazyn.pl

oferty firm

przy użyciu dołączonych zatrzaskowych uchwytów mocujących – regulacja wzdłużna ok. 7 mm.

Dodatkowym produktem dedykowanym oświetleniu magazynowemu jest seria GTV HELIOS, która może być stosowana ze świetlówkami tradycyjnymi oraz ledowymi. Oprawa hermetyczna posiada korpus z tworzywa ABS oraz klosz z poliwęglanu wysokiej szczelności, umożliwiający pracę ciągłą przy temperaturze od -5°C do 25°C w pomieszczeniach o dużej wilgotności i zapyleniu. Seria dostępna jest w wielu konfiguracjach gabarytowych od opraw pojedynczych i podwójnych 60 cm po oprawy pojedyncze i podwójne 120 i 150 cm.

ne są naświetlacze LED stacjonarne o mocach od 10 do 100 W, naświetlacze z czujnikiem ruchu, naświetlacze z diodami RGB, naświetlacze SLIM (ultra cienkie) oraz naświetlacze przenośne (ze specjalnym wygodnym i bezpiecznym uchwytem).

Świetlówki LED – energooszczędne uzupełnienie opraw rastrowych i hermetycznych Świetlówki LED marki GTV są idealną alternatywą dla tradycyjnych, zużywających dużo energii świetlówek liniowych.

Dzięki wykorzystanej technologii LED, świetlówki emitują jednorodne światło pozbawione migotania. Błyskawiczny start bez mrugania oraz nieprzyjemnych efektów dźwiękowych sprawia, że świetlówka LED GTV daje zdecydowanie większy komfort użytkowania niż tradycyjna świetlówka fluorescencyjna. Świetlówki LED GTV zamontowane w oprawy hermetyczne, to idealne rozwiązanie do oświetlania powierzchni magazynowych.

Naświetlacze LED - oświetlenie placów magazynowych Wysokiej jakości produkty, których obudowę zaprojektowano z ciśnieniowego odlewu aluminium są rozwiązaniem dedykowanym do oświetlania placów magazynowych. Naświetlacze wyposażono w odporne na zmiany temperatury i uderzenia szkło hartowane o grubości 5 mm oraz odbłyśnik wykonany z aluminium wysokiej czystości. Kierunkowy rozsył światła oraz zwarta i szczelna konstrukcja zapewniają dobre parametry użytkowe i uniwersalność zastosowania. W ofercie dostęp-

GTV ul. Przejazdowa 21 05-800 Pruszków tel. + 48 22 444 75 00 fax + 48 22 444 75 01 mail: info@gtv.com.pl www.gtv.com.pl

www.luxmagazyn.pl

3/2015

29

oferty firm

Ochrona przeciwprzepięciowa instalacji oświetleniowych w technologii LED Od ponad 80 lat ABB produkuje i oferuje ograniczniki przepięć do ochrony urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Oferta zostaje dziś rozszerzona o kompleksowe rozwiązania w zakresie instalacji oświetleniowych w technologii LED.

W

Europie funkcjonuje około 90 mln lamp ulicznych. Według NFOŚiGW w Polsce liczba ta wynosi około 3,3 mln, a zużywana przez lampy uliczne energia elektryczna w ciągu roku osiąga wartość ponad 1500 GWh. 65% stanowią lampy sodowe. Na pozostałe 35% składają się lampy rtęciowe, żarowe, neonowe i inne. Stosowane obecnie źródła światła mają wydajność na poziomie 40%.

We Francji każdego roku 10% instalacji oświetleniowych podlega wymianie na oświetlenie w technologii LED. Planuje się, że do roku 2020 oświetlenie to będzie stanowić aż 50% wszystkich instalacji.

Technologia LED to źródło światła o długiej żywotności (sięgającej często 100 000 godzin) oraz szerokim zakresie zastosowań, które jednocześnie zapewnia redukcję kosztów i optymalne wykorzystanie energii. Skala oszczędności zależy od dotychczasowego źródła oświetlenia i wynosi od 60 do 90% w porównaniu z konwencjonalnymi lampami żarowymi, sodowymi lub rtęciowymi i 10 do 20% w porównaniu z energooszczędnymi świetlówkami kompaktowymi. Niski pobór prądu przez lampy LED powoduje zmniejszenie liczby i przekroju miedzianych przewodów zasilających, co wiąże się ze znacznym obniżeniem kosztów całej instalacji. Niskie napięcie pracy (<32 V) zapobiega niebezpieczeństwu porażenia prądem elektrycznym, minimalizuje ilość wytwarzanego ciepła, zapewnia większą odporność na zmiany temperatury, drgania i uderzenia. Technologia LED idealnie sprawdza się w zastosowaniach wymagających użycia regulatorów natężenia oświetlenia (ściemniaczy), czujników obecności czy wyłączników czasowych, co pozwala dodatkowo zredukować zużycie energii elektrycznej.

Obok tych zalet diody LED mają też pewne słabości. Największą z nich jest niska odporność na przepięcia występujące w sieci zasilającej i w układzie sterującym natężeniem oświetlenia.

Przepięcia mogą trwale uszkodzić zasilacz, układ elektronicznego sterowania lub samą diodę albo spowodować ich przed-

30

3/2015

www.luxmagazyn.pl

wczesne starzenie. Urządzenia elektroniczne, takie jak zasilacze diod LED, wytrzymują przepięcia do 1500 V AC i wymagają stosowania zabezpieczeń przed przejściowymi przepięciami generowanymi przez instalacje przemysłowe lub uderzenie pioruna. Najwłaściwszym rozwiązaniem tego technicznego problemu jest zastosowanie specjalnych ograniczników przepięć.

Firma ABB połączyła siły z największymi graczami na rynku (producentami urządzeń oświetleniowych, instalatorami, organizacjami zajmującymi się oświetleniem itd.) w celu stworzenia kompleksowej oferty urządzeń do ochrony przeciwprzepięciowej przeznaczonych do instalacji w różnych punktach sieci zasilającej lampy oświetlenia ulicznego w technologii LED. W celu ochrony urządzeń oświetleniowych stref publicznych zaleca się instalację ograniczników przepięć typu 2+3 możliwie najbliżej wrażliwego układu oprawy LED w szafce instalacyjnej słupa lampy ulicznej, sygnalizacji świetlnej lub elementów infrastruktury ulicznej oraz ograniczników typu 2 w tablicy rozdzielczej układu zasilania.

Ogranicznik przepięć typu 2+3 Ogranicznik przepięć do ochrony lamp LED typu OVRT2-T3N1 15-275S SL redukuje fale udarowe napięcia między przewodem fazowym (L), neutralnym (N) i uziemieniem (PE) do poziomu Up = 1,1 kV przy znamionowym prądzie wyładowczym In = 5 kA . Maksymalny prąd wyładowczy Imax wynosi 15 kA. Aparat jest wyposażony w dwa warystory chroniące układ przed przepięciami. Jeśli jeden z nich ulegnie uszkodzeniu drugi będzie nadal chronił urządzenia do momentu wymiany ogranicznika przepięć.

oferty firm

Małe wymiary aparatu umożliwiają jego montaż w słupach lamp oświetleniowych i wewnątrz małych skrzynek zasilających na szynie montażowej DIN. Ogranicznik jest wyposażony we wskaźnik końca okresu eksploatacji umożliwiający kontrolę stanu urządzenia. Aparat ma stopień ochrony IP32, który zapewnia wyższą odporność na działanie skrajnych warunków pogodowych. Podłączenie przewodów zaprojektowane zostało od dołu, co eliminuje problemy związane z kondensacją. Dwa przewody: fazowy i neutralny (o długości 17 cm) są wstępnie podłączone wewnątrz obudowy skracając czas pracy instalatorów. Ogranicznik wymaga dobezpieczenia wkładką bezpiecznikową gG lub gL albo wyłącznikiem instalacyjnym o charakterystyce B lub C na prąd < 20 A.

Ochrona szafek zasilających – ogranicznik przepięć typu 2 Ogranicznik przepięć do ochrony lamp LED OVR T2 N3 40 275 P redukuje fale udarowe napięcia między przewodem fazowym (L),

neutralnym (N) i uziemieniem (PE) do poziomu Up = 1,4 kV przy znamionowym prądzie wyładowczym In = 20 kA. Maksymalny prąd wyładowczy Imax wynosi 40 kA. Aparat jest wyposażony we wkładki wtykowe, które można wymienić bez konieczności odcinania zasilania lub odłączania przewodów. Mocowany jest na szynie montażowej DIN i posiada styk pomocniczy TS typu NO/NZ, który wraz ze wskaźnikiem końca okresu eksploatacji umożliwia łatwą kontrolę stanu ogranicznika.

Ogranicznik wymaga dobezpieczenia wkładką bezpiecznikową gG lub gL albo wyłącznikiem instalacyjnym o charakterystyce B lub C na prąd < 50 A. Niezależnie od miejsca instalacji, w tablicy rozdzielczej czy na słupie lampy ulicznej w technologii LED ograniczniki przepięć OVR zapewnią ochronę i ciągłość pracy urządzeń oświetlenia przestrzeni publicznej j prywatnej (ulic, parkingów); elementów infrastruktury ulicznej (przystanków komunikacji miejskiej, billboardów, dekoracji) oraz słupków oświetleniowych poprawiających bezpieczeństwo ruchu drogowego.

OVR T2+3

OVR T2

Słup oświetleniowy bez ochrony przed falami udarowymi napicia

OVR T2+3

OVR T2+3

OVR T2 OVR T2+3

OVR T2

ABB Sp. z o.o.

04-713 Warszawa ul. Żegańska 1 www.abb.com/pl

www.luxmagazyn.pl

3/2015

31

oferty firm

Szkło, światło, optyka…

PRINZ OPTICS to wysokiej klasy specjaliści w dziedzinie produkcji i szerokich zastosowań szkła powlekanego oraz szklanych filtrów optycznych, wytwarzanych metodą zanurzeniową zol-żel. Nasze filtry mają szerokie zastosowanie w różnych branżach tj.

• w systemach oświetleniowych, • wystroju wnętrz, • architekturze i sztuce • technice medycznej • technice przemysłowej.

Systemy oświetleniowe – ekspozycje towarów, fotografia, technika sceniczna i filmowa Wysoka jakość światła wymaga często modyfikacji właściwości jego źródeł. Od przesunięcia temperatury barwowej w kierunku ciepłych lub zimnych odcieni za pomocą filtrów konwersyjnych w precyzyjnie stopniowanych odcieniach, kompensacji

32

3/2015

www.luxmagazyn.pl

niepożądanych odchyleń kolorystycznych niektórych źródeł światła, redukcji ciepła w biegu promieni po ochronę przed promieniowaniem UV, oświetlenie artykułów spożywczych, filtrowanie barw w dziedzinach takich jak: technika sceniczna, technika filmowa, filtry do obiektywów fotograficznych. Filtry na bazie szkła boro-silikatowego, odpornego na wysokie temperatury, stosowane są w reflektorach do iluminacji budynków.

oferty firm

Wystrój wnętrz Odpowiednio przygotowane szkła są bardzo często wykorzystywane przez designerów przy szeroko rozumianych aranżacjach wnętrz. Stosowane są zarówno przy dużych elementach, jak na przykład drzwi wewnętrzne, jak też przy drobnych detalach wykończeniowych. Za każdym razem pięknie dopełniają spójnej całości nowoczesnych i eleganckich wnętrz.

Największymi zaletami stosowania filtrów dichroicznych przez projektantów wnętrz są możliwość uzyskania unikalnych efektów wizualnych oraz nieograniczone kombinacje kolorystyczne. W zależności od rodzaju zastosowanego filtra, światło odbierane przez obserwatora, każdorazowo może być bardziej nasycone inną barwą. Właściwość tę można wykorzystać przy projektowaniu mieszkania zgodnie z zasadami feng shui, gdzie w każdym z pomieszczeń może dominować inna barwa, np. ciepłe barw, które sprzyjają odprężeniu i wypoczynkowi – w sypialni, a barwy zimne, aktywizujące organizm – w gabinecie czy pokoju zabaw dla dzieci.

Technika medyczna W technice medycznej filtry IR (filtry odbicia ciepła) używane są głównie do redukowania obciążenia cieplnego w oświetlanych strefach. Zdefiniowane właściwości świetlne w przypadku lamp operacyjnych oraz systemach oświetleniowych,

wykorzystywanych w mikroskopii i endoskopii osiągane są za pomocą filtrów konwersyjnych.

Filtry UV oraz filtry barwne używane są w technice naświetlania promieniami, zaś antyrefleksyjne pokrywy – w technice laserowej. Dzięki szklanym filtrom i certyfikowanym procesom technologicznym ich wytwarzania , urządzenia medyczne spełniają wymogi bezpieczeństwa stawiane w technice medycznej.

Technika przemysłowa Szklane filtry stosowane są do produkcji tworzywa sztucznego, hartowania UV powłok lakierniczych oraz w technice pomiarowej. Antyrefleksyjne szklane powierzchnie wykorzystywane są z jednej strony w technice laserowej i pomiarowej, a z drugiej jako szerokopasmowe rozwiązania antyrefleksyjne w witrynach i wziernikach. Nasze lustra, częściowo przepuszczalne, wykorzystywane są do wizualizacji w 3D, a także w różnego rodzaju prompterach i symulatorach.

Więcej informacji o szklanych filtrach, znajdziecie Państwo na stronie internetowej www.szklodlabiznesu.pl Służymy także fachową poradą i pomocą w doborze odpowiednich filtrów do realizacji Państwa projektów.

Zamów bezpłatne próbki: email: marcin@prinzoptics.pl tel: +48 602 351 265

Marcin Grzebulski Business Development Manager Prinz Optics Polska

www.luxmagazyn.pl

3/2015

33

Zanieczyszczenie świetlne

Zanieczyszczenie świetlne Historia problemu Od wieków ludziom towarzyszyła ciemność. Tryb dzień-noc określała aktywność człowieka, który po zapadnięciu zmroku zasypiał. Pochodnie czy świece służyły jedynie do doraźnego oświetlenia wnętrz. Sytuacja ta trwała praktycznie do końca XIX w., gdy zaczęto powszechnie stosować oświetlenie publiczne; najpierw gazowe, a potem elektryczne. Dzień pracy wydłużył się, wieczór przestał być okresem wygaszenia, a wręcz stał się okresem aktywności po przepracowanym dniu.

Wydawało się, że sztuczne oświetlenie jest dla ludzkości jedynie dobrodziejstwem. Pozwalało ono na dłuższą aktywność i dawało poczucie bezpieczeństwa. Gdy jednak kolejne źródła światła – latarnie gazowe, potem łukowe, następnie lampy żarowe, wyładowcze lampy rtęciowe, lampy sodowe czy metalohalogenkowe stawały się coraz tańsze, pojawiło się zjawisko nadużywania tego dobrodziejstwa. Oświetlano nie tylko to, co konieczne i nie tylko wtedy, gdy było to konieczne. Niekiedy wręcz próbowano zamienić dzień w noc, instalując źródła światła oświetlające całe dzielnice i miasta. Pojawiły się nawet projekty oświetlania fragmentów powierzchni Ziemi przy pomocy „sztucznych słońc” – dużych luster umieszczonych na orbicie wokółziemskiej. Został w ten sposób zaburzony naturalny rytm dzień-noc, co automatycznie zaburzyło rytm czuwania i snu. Co więcej, sztuczne oświetlenie użyte w nadmiarze często zamiast oświetlać, oślepia. Źródło światła, które powinno oświetlać konkretne miejsce, zakłóca naszą prywatność. Jednocześnie, sztuczne światło, rozproszone w atmosferze, dociera do miejsc niekiedy bardzo odległych, pozbawiając rośliny i dzikie zwierzęta dobrodziejstw nocnych ciemności. Te ekologiczne aspekty nadmiernego oświetlenia dostrzeżono już pod koniec XIX w., a w latach 50. XX w. holenderski ekolog F.J. Verheijen dokonał przeglądu literatury poświęconej wpływowi światła na zwierzęta i w 1985 r. wprowadził pojęcie „fotozanieczyszczenia” (ang. photopollution), jako negatywnego wpływu sztucznego oświetlenia na organizmy żywe. Równolegle, w latach 70.

XX w. wprowadzono pojęcie „zanieczyszczenia świetlnego” (ang. light pollution), rozumiejąc przez nie głównie tzw. sztuczną poświatę niebieską, czyli rozjaśnienie nocnego nieba przez rozproszone sztuczne oświetlenie powierzchni ziemi. Ta forma zanieczyszczenia świetlnego wpływała głównie na jakość obserwacji astronomicznych, toteż przez szereg kolejnych lat właśnie astronomowie zajmowali się tym zagadnieniem. W kolejnych latach popularność zdobyło to drugie określenie i obecnie również w naukach biologicznych używa się wprowadzonego

34

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Tomasz Ściężor, Marek Kubala Pracownia Monitoringu Zanieczyszczenia Świetlnego, Politechnika Krakowska

wcześniej przez astronomów pojęcia zanieczyszczenia świetlnego, dlatego też mówi się o astronomicznym i ekologicznym zanieczyszczeniu świetlnym.

Zanieczyszczenie świetlne, rozumiane jako całość niekorzystnych zjawisk związanych z wykorzystaniem przez człowieka sztucznego oświetlenia, dzieli się zwykle na trzy zjawiska: • olśnienie, czyli oślepianie (ang.: glare) – oddziaływanie zbyt silnego bezpośredniego światła na zmysł wzroku ludzi i zwierząt.

• zaświecanie (ang. tresspass) – oświetlenie terenu sąsiedniego do intencjonalnie oświetlanego (dotyczy to w szczególności zaświecania okien budynków mieszkalnych sąsiadujących z terenem oświetlanym, jak również pobliskich obszarów chronionych). Do kategorii tej zalicza się również takie zjawiska jak nadmierne oświetlenie (ang. over-illumination), nadmierne skupienie źródeł światła (ang. light cluttering) czy trwonienie energii świetlnej.

• sztuczną poświatę niebieską (ang. artifical sky glow) – świecenie nocnego nieba wskutek rozpraszania sztucznego światła w atmosferze.

Często dwa pierwsze zjawiska utożsamia się z ekologicznym zanieczyszczeniem świetlnym, podczas gdy ostatnie z wymienionych z astronomicznym zanieczyszczeniem świetlnym. Jak jednak obecnie wiemy, również sztuczna poświata niebieska znacząco oddziałuje na środowisko naturalne, tak więc powyższe utożsamienie ma obecnie charakter właściwie historyczny.

Zwykle, zwłaszcza w literaturze astronomicznej, pod pojęciem zanieczyszczenia świetlnego rozumiana jest sztuczna poświata niebieska bezchmurnego, czystego nieba. W rzeczywistości znacznie silniejszy, i mający istotne znaczenie ekologiczne, jest efekt rozpraszania światła sztucznego na chmurach i aerozolach atmosferycznych. Efekt ten, najsłabiej jak dotąd zbadany, nazywany jest niekiedy atmosferycznym zanieczyszczeniem świetlnym (ang. atmospherical light pollution). Ten właśnie rodzaj zanieczyszczenia świetlnego jest głównym przedmiotem badań, działającej na Wydziale Inżynierii Środowiska Politechniki Krakowskiej, Pracowni Monitoringu Zanieczyszczenia Świetlnego (http://lightpollution.pk.edu.pl/).

Wpływ zanieczyszczenia świetlnego na środowisko naturalne Oddziaływanie światła na organizmy żywe było od dawna przedmiotem badań. Już w XIX w. opisywano wpływ latarni morskich i oświetlonych statków na śmiertelność ptaków migrujących nocą. W 1917 r. kalifornijski ornitolog Carlos La-

Zanieczyszczenie świetlne

streto zauważył zmiany tras nocnych przelotów ptaków wędrownych pod wpływem światła latarni morskich. Pod koniec XIX w. zwrócono również uwagę na, związane z oświetleniem ulicznym miast w Wielkiej Brytanii, masowe straty wśród owadów, będących pożywieniem ptaków śpiewających.

W latach siedemdziesiątych XX w. zoolodzy zwrócili uwagę na zaburzenia zegarów biologicznych i zachowania zwierząt nocnych związane ze wzrostem oświetlenia sztucznego, które zaliczono wtedy do kategorii zanieczyszczeń środowiska.

Negatywny wpływ wzrostu sztucznego oświetlenia na środowisko zauważali również astronomowie. Już w 1922 r. dyrekcja Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, mającego swoją siedzibę praktycznie w samym centrum Krakowa, na terenie Ogrodu Botanicznego przy ul. Kopernika, wskutek wzrastającego zanieczyszczenia atmosfery nad Krakowem, a co za tym idzie, również wzrostu zanieczyszczenia świetlnego, podjęła decyzję o utworzeniu stacji obserwacyjnej na szczycie Łysina, w paśmie Beskidu Makowskiego koło Myślenic. W roku 1947, wskutek wzrastającego zanieczyszczenia świetlnego, podjęto decyzję o przeniesieniu Royal Greenwich Observatory do Herstmonceux Castle, 70 km na południowy wschód od Londynu. W latach 50. XX w. astronomowie z ob-

serwatorium Kitt Peak na południe od Tucson w USA zwrócili uwagę na szybko zwiększającą się jasność nieba.

Zanieczyszczenie świetlne oddziałuje na środowisko na różne sposoby. Można tu wymienić następujące przykłady: • Nieosłonięte źródła światła, oświetlające bezchmurne niebo, redukuje liczbę widocznych gwiazd, wpływając na jakość obserwacji astronomicznych. To samo światło, również (a nawet szczególnie) w przypadku nieba zachmurzonego, zaburza również naturalny cykl dzień-noc, wpływając bezpośrednio na zachowanie organizmów żywych (np. zakłócając cykl rozrodczy niektórych płazów i owadów, czy też zakłócając równowagę łowca-ofiara). Jak już wspomniano, taka sztuczna poświata niebieska oddziałuje nawet na odległe ekosystemy, wolne od innych rodzajów zanieczyszczeń.

• Wysokie, oświetlone struktury (wieżowce, latarnie, maszty itp.) zakłócają trasy migracyjne nocnych ptaków wędrownych, jednocześnie często powodując ich kolizje z oświetlonymi oknami. Szacuje się, że kolizje takie mogą prowadzić na świecie do śmierci nawet 50 mln ptaków rocznie (w czasie trzech miesięcy badań prowadzonych w Toronto w Kanadzie stwierdzono, że śmierć w ten

Podstawowy wkład do zanieczyszczenia świetlnego wnosi oświetlenie ulic i przestrzeni publicznych.

Wadliwe oświetlenie jest nie tylko szkodliwe dla środowiska naturalnego, lecz również przynosi wymierne straty finansowe.

Nadmierne i wadliwe oświetlenie, nadmierne skupienie źródeł światła (Kraków, Tomasz Ściężor)

www.luxmagazyn.pl

3/2015

35

Zanieczyszczenie świetlne

•

sposób poniosło ponad 1000 ptaków z 89 gatunków). Z kolei oświetlenie wybrzeży zaburza cykle rozrodcze żółwi morskich.Jasno świecące nocne niebo wpływa negatywnie na mechanizm naturalnego samooczyszczania się zbiorników wodnych, prowadząc do ich eutrofizacji i pogorszenia jakości wody.

Stwierdzono również, że zanieczyszczenie świetlne ma niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, poprzez zaburzenie pracy szyszynki, wytwarzającej hormon melatoninę. Prowadzi to do zaburzeń snu, a w efekcie do zwiększenia ryzyka zachorowań na wiele chorób, w tym szereg nowotworów.

Jak ograniczać zanieczyszczenie świetlne? Źródłem zanieczyszczenia świetlnego jest zawsze wadliwe oświetlenie. Jego wadliwość może polegać bądź ma złej konstrukcji źródła światła, jak również na jego złym rozmieszczeniu i ukierunkowaniu. Często, zresztą, obydwie te wady współistnieją.

Podstawowy wkład do zanieczyszczenia świetlnego wnosi oświetlenie ulic i przestrzeni publicznych. Wadliwe oświetlenie jest nie tylko szkodliwe dla środowiska naturalnego, lecz

również przynosi wymierne straty finansowe w postaci zmarnowanej energii elektrycznej.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że zanieczyszczenie świetlne jest tym rodzajem zanieczyszczenia środowiska, któremu najłatwiej i najtaniej jest zaradzić, chociażby poprzez poprawę konstrukcji lamp ulicznych i ich właściwe rozmieszczenie.

Przynosi to natychmiastowe korzyści nie tylko dla środowiska, lecz również finansowe. W 1997 r. oszacowano wielkość energii świetlnej, marnowanej na oświetlenie nieba. W przypadku Warszawy było to 8,81 mln kWh, w przypadku Krakowa 4,40 mln kWh (w przeliczeniu na powierzchnię odpowiednio 9,27 kWh/km2 i 7,43 kWh/km2). Jest to i tak niewiele w porównaniu np. z Filadelfią (USA), gdzie wielkość ta osiągnęła aż 148,5 mln kWh (18 tys. kWh/km2). Nie zawsze głównym źródłem zanieczyszczenia świetlnego jest duże miasto – rekordzistą pod tym względem było stosunkowo niewielkie (niecałe 130 tys. mieszkańców) kanadyjskie miasto Trois Rivieres, które wysyłało w niebo aż 148,5 mln kWh (w przeliczeniu na powierzchnię 205 tys. kWh/km2). Oszacowano, że Stany Zjednoczone rocznie zużywają energii za około 10 mld USD rocznie na oświetlanie nieba (nie licząc zaświetlania okolicy).

Jednym z najgorszych źródeł światła, i to pod każdym

Źródłem zanieczyszczenia świetlnego jest zawsze wadliwe oświetlenie. Jego wadliwość może polegać bądź ma złej konstrukcji źródła światła, jak również na jego złym rozmieszczeniu i ukierunkowaniu.

Wadliwe oświetlenie zabytków (Wawel, Kraków, Tomasz Ściężor )

36

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Zanieczyszczenie świetlne

względem, są tzw. lampy bulwarowe – świecące kule, często instalowane na osiedlach mieszkaniowych. Lampy te ponad połowę strumienia świetlnego wysyłają ponad linię horyzontu, zasilając w ten sposób sztuczną poświatę niebieską. Co więcej, światło takiej lampy oświetla głównie okna okolicznych budynków (efekt zaświecania), oślepiając jednocześnie przechodniów.

Sposób montażu tych świecących kul powoduje, że najciemniej jest pod latarnią – lampy te, wskutek swej specyficznej konstrukcji, nie oświetlają swojego podłoża. Oznacza to, że tego typu modne oświetlenie ulic osiedlowych nie spełnia praktycznie swojej funkcji, będąc jedynie kosztowną ozdobą.

Kryteriów dobrych źródeł światła nie spełnia również zdecydowana większość lamp ozdobnych, spotykanych często w miastach zabytkowych czy na deptakach. W tym przypadku ich konstrukcja jest jednak na tyle uzasadniona, że jednym z celów tego rodzaju oświetlenia jest często podkreślenie urody fasad zabytkowych kamienic. Efekt ten jednak można osiągnąć w inny sposób, odpowiednio kierując strumień świetlny właściwie skonstruowaną oprawą. Zresztą nieprawidłowe oświetlenie zabytków jest kolejnym, a w dzielnicach zabytkowych często jednym z głównych źródeł zanieczyszczenia świetlnego.

Często widuje się oświetlenie wież kościelnych przez reflektory, które w rzeczywistości oświetlają bezpośrednio niebo. Twórcy tego rodzaju oświetlenia zapominają przy okazji o tym, że m.in. na skutek efektu oślepienia w dolnych, słabiej oświetlonych częściach tych obiektów tworzą się strefy ciemności, które mogą być (i bywają) wykorzystywane w celach przestępczych.

Odrębne zagadnienie stanowi oświetlenie uliczne, którego celem jest oświetlenie biegnącej poniżej jezdni. Niekiedy projektanci tego typu oświetlenia, montując je na obszarach całkowicie bezludnych (niekiedy na granicach parków narodowych), zapominają, że samochody posiadają własne źródła światła, a nadmierne oświetlenie uliczne działa na kierowcę wręcz dekoncentrująco. Największym problemem jest jednak wadliwe oświetlenie uliczne w miastach, gdzie niejednokrotnie nie tylko oślepia kierowców, lecz również wnosi znaczący wkład do sztucznej poświaty niebieskiej. Wadliwość tego rodzaju oświetlenia polega na bądź wadliwie skonstruowanej obudowie, gdzie źródło światła jest umieszczone zbyt płytko, bądź też na jej niewłaściwym nachyleniu. Dobrym rozwiązaniem są nowszego typu obudowy, gdzie nie tylko żarnik jest odpowiednio ekranowany, lecz również płaska przeźroczysta osłona nie powoduje nadmiernego rozpraszania światła. W najnowszych typach lamp również odbłyśnik lampy ma kształt taki, by wychodzący strumień światła był jak najbardziej równomierny i skierowany tylko w pożądanym kierunku.

wszystkie zamieszkałe obszary Ziemi, silnie wpływając na lokalne ekosystemy, jak również na zdrowie ludzi. Jednocześnie jest to jednak ten rodzaj zanieczyszczenia, którego można najłatwiej i najmniejszym kosztem zredukować, instalując w prawidłowy sposób właściwe oświetlenie. Co więcej, postępowanie takie prowadzi do zmniejszenia kosztów oświetlenia przy jednoczesnej poprawie jego jakości.

W ramach obchodów Międzynarodowego Roku Światła w dniach 25-27 września 2015 r. w Krakowie odbędzie się III Ogólnopolska Konferencja na temat Zanieczyszczenia Światłem.

Głównym organizatorem jest Politechnika Krakowska, bliższych szczegółów można dowiedzieć się ze strony: www.lightpollution.pk.edu.pl/konf2015

Podsumowanie Zanieczyszczenie świetlne jest jednym z najbardziej uciążliwych, choć jednocześnie najsłabiej zauważanych zanieczyszczeń środowiska. W chwili obecnej obejmuje ono praktycznie

Wadliwe (u góry) i prawidłowe (u dołu) oświetlenie uliczne (Kraków, Marek Kubala)

www.luxmagazyn.pl

3/2015

37

technika

Podstawy pomiaru światła – część 3

Kolorymetria i postrzeganie barw Partnerem działu jest firma Konica Minolta

K

olor to charakterystyka światła wynikająca z jego składu widmowego oraz interakcji z ludzkim zmysłem wzroku. Stąd kolor jest zjawiskiem psychofizycznym, a jego postrzeganie jest subiektywne.

POSTRZEGANIE BARW Oko działa bardzo podobnie jak kamera: obraz obserwowanej sceny jest formowany na światłoczułej siatkówce przez soczewkę. W siatkówce znajduje się kilka rodzajów komórek reagujących na światło, zwanych czopkami i pręcikami.

Czopki dzielą się na trzy typy: czerwonoczułe, zielonoczułe i niebieskoczułe, różniące się długością fali światła, na którą reagują najsilniej. Proporcje pobudzenia tych trzech typów receptorów przez bodziec świetlny interpretowane są przez mózg jako konkretny kolor. Pręciki nie są barwoczułe, ale za to mają wyższą ogólną czułość i aktywne są tylko przy niskim poziomie jasności. Ta ogólnie przyjęta teoria mechanizmu widzenia barwnego jest zwana teorią trójchromatyczną.

MIESZANIE BARW Izaak Newton jako pierwszy pokazał i wyjaśnił, że białe światło można rozłożyć na barwy składowe, przepuszczając je przez szklany pryzmat. Mieszanie barwnych świateł pod względem fizycznym polega na sumowaniu ich widm. Mieszając wybrane barwy widmowe uzyskane przez rozszczepienie białego światła przez pryzmat, można otrzymywać barwy o dowolnych odcieniach, zarówno występujących w widmie, jak i nie występujących (purpury). Uzyskiwanie nowych kolorów przez mieszanie barwnych świateł nazywane jest mieszaniem addytywnym.

Ludzki wzrok reaguje na mieszaninę świateł tak, jakby intensywność ‘sygnałów’ generowanych przez trzy typy czopków dla mieszaniny świateł była sumą sygnałów pochodzących od osobnych świateł.

Rys. 2. Addytywne mieszanie barw.

Rys. 1. Budowa ludzkiego oka.

38

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Ilustracja wyników mieszania trzech świateł o barwie czerwonej, zielonej i niebieskiej. Barwy te nazywamy prostymi. Natomiast barwy żółte, niebiesko-zielone (cyjan) i purpurowe (magenta), powstałe przez mieszanie par barw prostych. nazywamy barwami złożonymi. Zmieszanie w odpowiednich proporcjach trzech świateł o barwach prostych daje światło białe.

technika

OKREŚLANIE BARWY ŹRÓDŁA ŚWIATŁA Istnieje wiele metod liczbowego wyrażania koloru, dzięki którym możliwa jest łatwa i ścisła specyfikacja wymagań kolorystycznych dla źródeł światła. Metody te opisują kolor za pomocą odpowiednich wielkości fizycznych, podobnie jak wyrażamy długość lub masę.

Metody specyfikacji i pomiaru barwy źródeł światła można podzielić na cztery grupy: • Kolorymetria trójchromatyczna • Temperatura barwowa • Spektroradiometria • Dominująca długość fali

KOLORYMETRIA TRÓJCHROMATYCZNA Rys. 3. Proste subtraktywne mieszanie barw.

Barwy przedmiotów zależne są przede wszystkim od pigmentów i barwników zawartych w materiale, z którego przedmiot jest wykonany. Te związki chemiczne tworzą określony kolor przez pochłonięcie części światła padającego na przedmiot, selektywnie w odpowiednim zakresie widma. Pozostała część światła zostaje odbita i dociera do oka obserwatora, tworząc wrażenie barwy.

Tworzenie kolorów przez dodawanie i łączenie pigmentów, podobnie jak mieszanie farb na palecie malarza, to proces mieszania subtraktywnego, ponieważ każdy pigment odejmuje część widma z oświetlenia. Na przykład:

Kolorymetria trójchromatyczna oparta jest na trójkomponentowej teorii widzenia barwnego, która zakłada, że w siatkówce oka istnieją osobne receptory dla trzech barw prostych (czerwona, zielona i niebieska) oraz że wszystkie widzialne kolory stanowią mieszaniny tych trzech barw. Najważniejszym systemem tego typu jest układ CIE 1931 obserwatora standardowego 2°. CIE to Międzynarodowa Komisja Oświetleniowa (Commission Internationale de I’Eclairage). W układzie tym dla standardowego obserwatora zdefiniowane są tak zwane funkcje dopasowania barw x(λ), y(λ) i z(λ), zilustrowane na Rys. 4. Wartości trójchromatyczne XYZ barwy przedmiotu obliczane są na podstawie widma źródła światła, widma odbiciowego przedmiotu i funkcji dopasowania barw. Przy określaniu barwy samego źródła światła widmo odbiciowe przedmiotu jest pomijane.

Wartości trójchromatyczne XYZ i powiązana z nimi przestrzeń barw Yxy stanowią podstawę wielu współczesnych systemów kolorymetrycznych CIE.

ŻÓŁTY = BIAŁY – NIEBIESKI

MAGENTA = BIAŁY – ZIELONY

CYJAN = BIAŁY – CZERWONY Jeśli pigmenty oświetlone są światłem białym, to podstawowe reguły ich mieszania ilustruje Rys. 3.

Rys. 4. Funkcje dopasowania barw.

www.luxmagazyn.pl

3/2015

39

technika

WYKRES CHROMATYCZNOŚCI CIE 1931 Yxy 0.9

WYKRES CHROMATYCZNOŚCI CIE 1976 UCS

520

0.8

540

0.7 560

0.6 500

580

0.5

y 0.4

600 620

0.3

490

700

0.2 480

0.1 0.0 0.0

470 460

0.1

380

0.2

0.3

0.4 x

0.5

0.6

0.7

0.8

Rys. 5. Diagram chromatyczności x,y CIE 1931.

Trójchromatyczne wartości XYZ jednoznacznie definiują barwę, jednak są trudne do wizualizacji w postaci zrozumiałego wykresu. Z tego powodu w 1931 r. CIE zdefiniowała układ kolorymetryczny, w którym można określić kolor za pomocą dwóch współrzędnych, niezależnych od jasności.

Jest to przestrzeń barw Yxy, gdzie Y to współrzędna jasności, a x i y to współrzędne chromatyczności wyliczane z wartości trójchromatycznych XYZ za pomocą następujących wzorów:

x=

X X+Y+Z

y=

Y X+Y+Z

Ten układ kolorymetryczny jest stosowany do dzisiaj, choć z powodu nieliniowości postrzegania barw przez oko ludzkie ma pewną wadę: równe odległości w różnych miejscach diagramu xy nie odpowiadają jednakowej różnicy barw ocenianej wzrokowo.

40

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Rys. 6. Diagram UCS 1976.

Jednolita skala chromatyczności UCS została stworzona dla zminimalizowania niedogodności układu Yxy z 1931 r. W zamierzeniu ma ona zapewnić odczuwalnie bardziej jednolite rozłożenie na diagramie barw o jednakowej luminancji.

Wykres CIE 1976 UCS oparty jest na współrzędnych u’ i v’.

Symbole u’ i v’ wybrane zostały dla odróżnienia od symboli u i v, stosowanych we wcześniejszym systemie CIE 1960 UCS. Współrzędne chromatyczności u’ i v’ wyliczane z wartości trójchromatycznych XYZ za pomocą następujących wzorów:

u’ =

4X X + 15Y + 3Z

v’ =

9Y X + 15Y + 3Z

technika

WSPÓŁRZĘDNE HELMHOLTZA

nie występującej w widmie. Do opisu takich kolorów używa się dopełniającej długości fali CDW (Complementary Dominant Wavelength), wyznaczanej z punktu przecięcia lokusu widma i prostej przechodzącej przez punkty N i S, jednak zapisywanej ze znakiem „-”, choć nie ma to sensu fizycznego.

Na przykład, dla pewnej barwy zielonej DW=-523nm, w odróżnieniu od barwy purpurowej o CDW=523nm, której punkt chromatyczności leży na tej samej prostej, lecz po przeciwnej stronie punktu N. Czystość wzbudzenia dla odcieni nie występujących w widmie dana jest wzorem:

CDW

DW

Czystość = (N-S’) / (N-P) N R S’

P

Dominująca długość fali i czystość barwy są powszechnie stosowane do specyfikacji barwy emisji diod LED (ale nie białych – dla nich stosowana jest temperatura barwowa). Należy jednak pamiętać, że dominująca długość fali to nie to samo co długość fali maksimum widma światła.

B

Kolorymetr CL-200A Rys. 7. Współrzędne Helmholtza.

Na diagramie chromatyczności xy CIE 1931 barwę można precyzować w alernatywny sposób, za pomocą tak zwanych współrzędnych Helmholtza: dominującej długości fali DW (Dominant Wavelength) i czystości (Purity). Ta metoda jest związana z wizualnie odbieranymi aspektami barwy: odcieniem i nasyceniem. Dominująca długość fali danej barwy przedmiotu to długość fali światła monochromatycznego, którego punkt chromatyczności DW leży na przecięciu lokusu widma i półprostej poprowadzonej od punktu chromatyczności N iluminantu przez punkt chromatyczności S tej barwy. Dla barw źródeł światła przyjmuje się, że współrzędne punktu N wynoszą x=0,333 i y=0,333. Czystość, zwana też czystością wzbudzenia, to stosunek długości odcinków N-S i N-DW.

Kolorymetr CL-200A jest pod względem konstrukcji, obsługi funkcji bardzo podobny do popularnego luksomierza T-10A. I właściwie jest on luksomierzem z dodatkową funkcją pomiaru barwy: dominującej długości fali, temperatury barwowej i innych parametrów. CL-200A jest przenośnym, poręcznym urządzeniem o licznych zastosowaniach, włączając kontrolę poziomu i jakości oświetlenia w miejscu pracy, inspekcję i regulację projektorów, zapewnienie jednorodności świecenia modułów wielkoformatowych wyświetlaczy LED. Do CL-200A dołączone jest oprogramowanie do zarządzania danymi CL-S10w, umożliwiające przechowywanie i analizę danych pomiarowych, określanie temperatury barwowej, sterowanie miernikiem oraz zbieranie danych z sieci złożonej nawet z 30 głowic pomiarowych.

Czystość = (N-S) / (N-DW) Powyższy sposób dotyczy tylko ocieni barw występujących w widmie, mających odpowiedniki w światłach monochromatycznych o określonej długości fali. Jednakże, w trójkącie utworzonym na wykresie chromatyczności przez punkty N, R i B (patrz: Rys. 7) zawarte są odcienie purpury – barwy

www.luxmagazyn.pl

3/2015

41

Raport – efektywność energetyczna

Efektywność energetyczna Działania europejskie dla ochrony klimatu Ekologia to dziś nie tylko moda, ale przede wszystkim konieczność. Zjawiska globalnego ocieplenia, efektu cieplarnianego, zanieczyszczenia gleby, wód i powietrza, kurczące się zasoby energetyczne, jeszcze niedawno znane głównie z prasy, w ostatnich dekadach zaczęły bezpośrednio i nieraz boleśnie dotykać coraz większej części populacji żyjącej zwłaszcza w gęsto zaludnionych i wysoko rozwiniętych rejonach świata. Mieszkańcy tych krajów coraz lepiej zdają sobie sprawę z konieczności ochrony środowiska naturalnego przed skutkami rozwoju cywilizacyjnego. Wysiłkom tym przewodzi obecnie Europa.

Unia Europejska dąży do wypracowania międzynarodowych porozumień, których celem jest powstrzymanie zmian klimatu przez stabilizację emisji gazów cieplarnianych do 2020 r., a następnie do 2050 r. ograniczenie tej emisji co najmniej o połowę wartości z 1990 r.

W 2000 r. Unia Europejska wdrożyła Europejski Program w Sprawie Zmian Klimatu (ECCP). Jego celem jest określenie efektywnych środków na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla (CO2). Wyznaczone zostały maksymalne roczne pułapy emisji dla ponad 10,5 tys. elektrowni i zakładów przemysłowych zużywających najwięcej energii, które odpowiadają za niemal połowę całkowitej emisji CO2 w krajach UE. Podjęto też działania zmierzające do obniżenia zużycia energii w budynkach oraz obniżenia zużycia paliw przez samochody.

Konsekwencją tych działań było przyjęcie w 2008 r. pakietu klimatyczno-energetycznego, który zawiera zbiór ambitnych celów i propozycje podjęcia szeregu konkretnych działań dla ich osiągnięcia. Europa zobowiązała się do 2020 r. obniżyć emisję gazów cieplarnianych przynajmniej do poziomu 20% poniżej wartości z roku 1990, a zobowiązanie to wzrośnie do 30% jeżeli na takie warunki zgodzą się inne kraje uprzemysłowione.

Mniejsze zużycie energii elektrycznej to ograniczenie emisji gazów cieplarnianych Jedną z głównych przyczyn zmian klimatycznych na Ziemi są gazy cieplarniane, głównie dwutlenek węgla CO2, powstający i emitowany do atmosfery ziemskiej w wyniku spalania paliw stałych w elektrowniach konwencjonalnych, podczas produkcji energii elektrycznej. Równocześnie światowe zasoby takich paliw stałych kurczą się niebezpiecznie, a rozwój energetyki atomowej budzi uzasadnione obawy.

Trudno byłoby wymienić wszystkich światowych odbiorców zużywających energię elektryczną, ale zapotrzebowanie

42

3/2015

www.luxmagazyn.pl

na nią jest sumą zużycia różnorodnych światowych odbiorców i każda, nawet najmniejsza oszczędność jest warta starań. Jednym ze znaczących odbiorców energii elektrycznej jest oświetlenie. Na początku XXI w. zużycie energii elektrycznej na oświetlenie w skali globalnej wynosiło 2650 TWh, co stanowiło 19% światowej konsumpcji. Poszczególne sektory gospodarki miały oczywiście różny udział w tym zużyciu.

Według danych International Energy Agency z 2005 r. udziały w zużyciu energii elektrycznej na oświetlenie wynosiły: •

budynki mieszkalne – 43%,

•

gospodarstwa domowe – 31%,

•

przemysł – 18%,

•

drogi i miasta – 8%.

Fakt, że tak duży udział w zużyciu energii elektrycznej na cele oświetleniowe mają budynki mieszkalne i gospodarstwa domowe może być zaskoczeniem, ale równocześnie uświadamia jak wielki potencjał oszczędności drzemie w zmianie przyzwyczajeń przeciętnych konsumentów.

W obliczu globalnego rozwoju i konsumpcyjnego nastawienia społeczeństw, trudno spodziewać się ich samoograniczania i zachowania drastycznej dyscypliny w używaniu elektryczności. W tej sytuacji praktyczna droga do zahamowania wzrostu zużycia energii elektrycznej, a co za tym idzie emisji CO2 która jej towarzyszy, prowadzi przez wprowadzenie obowiązku używania odbiorników o wysokiej skuteczności przetwarzania, np. wysoko skutecznych źródeł światła i opraw oświetleniowych.

Często wymaga to niestety przełamania naturalnego kierowa-

Zgodnie z ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz. U. nr 94, poz. 551 z późn.zm): Efektywność energetyczna oznacza stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, w typowych warunkach ich użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu.

Raport – efektywność energetyczna

i jakościowych cech oświetlenia. Wprost przeciwnie, jednym z nieodłącznych celów każdej modernizacji oświetlenia powinna być poprawa tych cech przy równoczesnej racjonalizacji zużycia energii elektrycznej przez maksymalne wykorzystanie możliwości tworzonych dzięki wykorzystaniu nowoczesnych źródeł światła, opraw oświetleniowych, systemów sterowania, a także światła dziennego we wnętrzach.

Efektywność energetyczna w Polsce nia się przy decyzjach zakupowych i inwestorskich jedynie niską ceną zakupu zamiast np. analizą kosztów eksploatacji i konserwacji.

Wysoka skuteczność przetwarzania energii elektrycznej w odbiornikach, w tym także w sprzęcie oświetleniowym, wiąże się z pojęciem jego efektywności energetycznej.

Efektywność energetyczna oświetlenia bez uszczerbku dla ilościowych i jakościowych cech oświetlenia Dążenie do energetycznej efektywności oświetlenia nie może być ślepe. Działania zmierzające do ograniczania zużycia energii elektrycznej nie mogą powodować obniżenia ilościowych reklama

Ostatnie kilkanaście lat w Polsce to okres ogromnego postępu w zakresie efektywności energetycznej. Wskaźnik Energochłonności Produktu Krajowego Brutto spadł w tym czasie blisko o 1/3. Sukcesy zanotowano przede wszystkim w zakresie przedsięwzięć termomodernizacyjnych, modernizacji oświetlenia ulicznego oraz optymalizacji procesów przemysłowych.

Efektywność energetyczna polskiej gospodarki jest jednak nadal około 3 razy niższa niż w najbardziej rozwiniętych krajach europejskich i około 2 razy niższa niż średnia w krajach Unii Europejskiej. Dodatkowo, zużycie energii pierwotnej w Polsce, odniesione do liczebności populacji, jest niemal 40% niższe niż w tzw. krajach starej piętnastki. Potencjał w zakresie oszczędzania energii w Polsce jest więc nadal ogromny.

Raport – efektywność energetyczna

Trzy główne sposoby wspomagające poprawę efektywności energetycznej oświetlenia wnętrz Wykorzystanie światła naturalnego Jednym z najważniejszych powodów nadmiernego zapotrzebowania na energię elektryczną do oświetlania wnętrz w porze dziennej jest niedostateczne docenianie roli naturalnego słonecznego światła dziennego. Światło naturalne docierające do pomieszczeń przez okna i świetliki dachowe jest doskonałym oświetleniem wszelkich stanowisk pracy. Jego właściwości zapewniają doskonałe odwzorowanie barw, a naturalny rytm czasowy zmian jego natężenia i barwy dobrze działa na psychikę osób pracujących we wnętrzu. Dlatego w miarę możliwości światło dzienne powinno być głównym sposobem oświetlania wnętrz. Światło sztuczne powinno natomiast sposobem na oświetlenie uzupełniające w przypadku niedoboru światła słonecznego.

Korzystanie z nowoczesnych systemów oświetleniowych składających się z wydajnych źródeł światła i opraw oświetleniowych Najważniejszym krokiem zapewniającym zwiększenie efektywności energetycznej systemów uzupełniającego oświetlenie sztucznego jest modernizacja istniejącego oświetlenia przy zastosowaniu nowoczesnych wydajnych źródeł światła i opraw oświetleniowych.

Oświetlenie o wysokiej efektywności energetycznej może być z powodzeniem realizowane przy użyciu tradycyjnych źródeł światła w ich najnowocześniejszych wersjach konstrukcyjnych.

W oświetlaniu wnętrz biurowych, handlowych i użyteczności publicznej powinno się stosować oprawy ze świetlówkami liniowymi typu T5 wyposażone w stateczniki elektroniczne.

Najważniejszym krokiem zapewniającym zwiększenie efektywności energetycznej systemów uzupełniającego oświetlenie sztucznego jest modernizacja istniejącego oświetlenia.

44

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Raport – efektywność energetyczna

W wysokich wnętrzach przemysłowych mogą być stosowane np. wysokoprężne lampy metalohalogenkowe, zwłaszcza ich wersje z jarznikami ceramicznymi mogące współpracować z elektronicznymi urządzeniami stabilizacyjno-zapłonowymi.

Do osiągnięcia najwyższej efektywności energetycznej systemów oświetleniowych przyczynią się natomiast oprawy oświetleniowe z diodami świecącymi LED. Te najnowocześniejsze źródła światła są w istocie przyrządami półprzewodnikowymi.

Dzięki temu mogą łatwo współpracować z systemami automatycznego sterowania budynkiem, w tym także oświetleniem.

w najnowocześniejsze półprzewodnikowe źródła światła LED. Jednak z powodzeniem mogą również sterować systemami oświetleniowymi z tradycyjnymi lampami, np. nowoczesnymi świetlówkami liniowymi typu T5 zasilanymi za pośrednictwem stateczników elektronicznych.

Sterowanie oświetleniem i jego automatyzacja Coraz powszechniejszą praktyką staje się stosowanie inteligentnych cyfrowych systemów sterowania oświetleniem wnętrz. Systemy takie sterują pracą opraw oświetleniowych na podstawie danych otrzymywanych z czujników natężenia światła dziennego oraz obecności osób w oświetlanych pomieszczeniach, a także wprowadzonych danych dotyczących czasowego zapotrzebowania na oświetlenie. Sterowanie może odbywać się automatycznie, według wcześniej zaprogramowanego sposobu, i nie wymaga udziału operatora. Systemy takie umożliwiają oczywiście doraźną zmianę lokalnych lub globalnych ustawień. Cyfrowe systemy sterowania najlepiej współpracują z oprawami oświetleniowymi wyposażonymi

Coraz powszechniejszą praktyką staje się stosowanie inteligentnych cyfrowych systemów sterowania oświetleniem wnętrz.

www.luxmagazyn.pl

3/2015

45

Raport – efektywność energetyczna

Etykiety efektywności energetycznej w oświetleniu Efektywność energetyczna oświetlenia sztucznego uzależniona jest od wielu czynników określających charakterystykę użytego sprzętu oświetleniowego oraz cechy oświetlanych obiektów. W przypadku oświetlania wnętrz jest to stopień wykorzystania naturalnego światła dziennego, układ wnętrz, kolorystyka i faktura ścian, sufitów i wyposażenia oraz stan czystości pomieszczeń. Na efektywność energetyczną sprzętu oświetleniowego wpływ mają m. in. układy zasilania i systemy optyczne zastosowane w oprawach oświetleniowych. Bardzo ważną rolę odgrywa także efektywność energetyczna zastosowanych źródeł światła.

Etykiety efektywności energetycznej Podnoszenie efektywności energetycznej jest od wielu lat jednym z priorytetowych działań Unii Europejskiej. Narzędziem służącym osiągnięciu tego celu jest m.in. wprowadzenie systemu etykiet energetycznych (ang. Energy Label) oraz tzw. ekoprojektu, czyli unijnych przepisów określających minimalne wymagania efektywności produktów.

Pierwszą europejską dyrektywę 92/75/EC dotyczącą etykietowania zużycia energii opublikowano już w 1992 r. Jej implementacja została dokonana za pomocą dyrektyw szczegółowych, dotyczących poszczególnych zastosowań/produktów.

Pierwsze etykiety energetyczne wyznaczyły klasy energetyczne urządzeń za pomocą siedmioklasowej skali literowej i przyporządkowanych jej kolorów. Klasa A i kolor zielony oznaczały najbardziej efektywne urządzenie o bardzo wysokie sprawności, zaś klas G i kolor czerwony to sprzęt najmniej efektywny o najniższej sprawności. Ten prosty system pozwala konsumentom na łatwe i szybkie porównanie wydajności produktów, nawet bez konieczności analizy poszczególnych parametrów.

Etykiety dostarczają też dodatkowych informacji rynkowych.

Dyrektywa komisji 98/11/WE, dotycząca etykietowania energetycznego domowych lamp oświetleniowych, została opublikowana w 1998 r. Opisany w niej system etykietowania obejmował tylko oświetlenie domowe i wyłączone były z niego niektóre rodzaje lamp reflektorowych i lamp niskonapięciowych.

Od roku 1992 wydajność wielu urządzeń polepszyła się i zostało to uwzględnione w nowej dyrektywie 2010/30/UE, która zastąpiła dyrektywę 92/75/WE, wprowadzając nowe klasy efektywności: A+, A++ oraz A+++.

Działanie to wymagało nowej dyrektywy wdrażającej dla

46

3/2015

www.luxmagazyn.pl

lamp. Dlatego ogłoszone zostało Rozporządzenie delegowane (UE) nr 874/2012 z dn. 12 lipca 2012 r., w odniesieniu do etykietowania energetycznego lamp elektrycznych i opraw oświetleniowych. Istniejące etykiety dla lamp domowych zostały rozszerzone o nowe klasy efektywności A+ oraz A++ obejmuje wszystkie typy lamp. Klasa A+++ może zostać wprowadzona później, w ramach rewizji lub poprawek.

Warto wiedzieć, że etykieta efektywności energetycznej dla oprawy oświetleniowej nie dotyczy efektywności samej oprawy, lecz charakterystyki źródła światła i/lub modułu LED, z którym oprawa jest kompatybilna.

Rozporządzenie nr 874/2012 zostało opublikowane w Polsce w dniu 16 października , a jego wymagania dotyczące etykietowania energetycznego obowiązują od 1 września 2013 r.

Produkty objęte rozporządzeniem, tak kierunkowe jak i bezkierunkowe obejmują: • lampy żarowe, • lampy fluorescencyjne, • lampy wyładowcze dużej intensywności (HID), • lampy i moduły LED, • powiązane oprawy, sprzedawane użytkownikom.

Z rozporządzenia wyłączone są: • Lampy i moduły LED o strumieniu świetlnym poniżej 30 lumenów.

• Lampy i moduły LED sprzedawane do pracy bateryjnej.

• Lampy i moduły LED sprzedawane dla zastosowań, w których ich głównym przeznaczeniem nie jest oświetlenie, takich jak: • emisja światła jako czynnika w procesach chemicznych lub biologicznych (takich jak polimeryzacja, terapia fotodynamiczna, ogrodnictwo, opieka nad

Raport – efektywność energetyczna

• • •

zwierzętami, zastosowania owadobójcze); zapisywanie obrazów i ich wyświetlanie (takie jak lampy błyskowe, fotokopiarki i projektory wideo); ogrzewanie (takie jak lampy podczerwone); sygnalizacja (takie jak oświetlenie lotniskowe).

Te lampy i moduły LED nie są wyłączone z zakresu Rozporządzenia, gdy sprzedawane są jako oświetleniowe.

• Lampy i moduły LED sprzedawane jako część oprawy oświetleniowej, niepodlegające wymianie przez użytkownika, za wyjątkiem oferowania ich do sprzedaży, wynajmu lub sprzedaży ratalnej, lub przedstawiane indywidualnie użytkownikowi, np. jako części zamienne.

• Lampy i moduły LED sprzedawane jako część produktu, którego głównym przeznaczeniem nie jest oświetlenie.

Jednakże, jeżeli są one oferowane do sprzedaży, wynajmu lub sprzedaży ratalnej lub prezentowane są indywidualnie, np. jako części zamienne, powinny być włączone w zakres niniejszego rozporządzenia.

• Lampy i moduły LED, które nie są zgodne z wymagania-

•

mi wchodzącymi w życie w 2013 r. i 2014 r. zgodnie z Rozporządzeniami wprowadzającymi dyrektywę 2009/125/ WE4.

Oprawy, które zaprojektowane są do wyłącznej pracy z lampami i modułami LED wymienionymi w punktach od (a) do (c).

Dla przykładu źródła światła przyporządkowywane są najczęściej do klas: • źródła światła LED – klasa A • świetlówki kompaktowe i liniowe – klasa A i B • żarówki halogenowe – na ogół klasa C i D • żarówki tradycyjne – na ogół klasa E i F Klasy efektywności energetycznej dla lamp i modułów LED ustanowione są w taki sposób, by te same rozwiązania techniczne znajdowały się w tej samej klasie efektywności, niezależnie od tego, czy jest to lampa kierunkowa czy bezkierunkowa. Typowe przykłady klas efektywności energetycznej dla lamp i modułów LED podano w tabeli poniżej.

Klasa efektywności

Lampy bezkierunkowe

Lampy kierunkowe

A++ (najbardziej efektywna)

Klasa obecnie pusta, pomijając niektóre niskociśnieniowe lampy sodowe używane w oświetleniu ulicznym. Wkrótce obejmie najlepsze LEDy (w tym moduły LED)

Klasa obecnie pusta, zawierać ma najlepsze LEDy (w tym moduły LED)

A+

Najlepsze lampy i moduły LED, najlepsze liniowe fluorescencyjne, – kompaktowe świetlówki i lampy wyładowcze (HID)

Najlepsze lampy i moduły LED

A

Średnie LEDy i moduły LED, średnie kompaktowe świetlówki i mniej efektywne lampy liniowe fluorescencyjne oraz mniej efektywne HIDy

Średnie LEDy i moduły LED, średnie do dobrych świetlówki kompaktowe i HIDy

B

Mniej efektywne świetlówki kompaktowe i LEDy, najlepsze lampy halogenowe (kapsuły najniższego napięcia)

Mniej efektywne świetlówki kompaktowe i LEDy, najlepsze lampy halogenowe (kapsuły najniższego napięcia)

C

Mniej efektywne konwencjonalne lampy halogenowe najniższego napięcia

Mniej efektywne konwencjonalne lampy halogenowe najniższego napięcia

D

Najlepsze (ksenonowe) lampy halogenowe najniższego napięcia. Konwencjonalne lampy halogenowe i najlepsze żarowe

Najlepsze (ksenonowe) lampy halogenowe zasilane z sieci.

Konwencjonalne lampy halogenowe i najlepsze żarowe

E (najmniej efektywna)

Typowe lampy żarowe

Lampy żarowe i mniej wydajne lampy halogenowe zasilane z sieci

www.luxmagazyn.pl

3/2015

47

Raport – efektywność energetyczna

Światło dzienne, efektywne źródła światła sztucznego i sterowanie oświetleniem sposobem na oszczędne oświetlenie domowe Blisko połowa respondentów biorących udział w badaniach dotyczących wiedzy nt. zagadnień oszczędzania energii docenia oszczędności finansowe związane ze zmniejszeniem jej zużycia w domach i mieszkaniach, w których zastosowano energooszczędne rozwiązania. W praktyce wyraża się to najczęściej w stosowaniu nowoczesnych okien i termicznych izolacji ścian zapobiegających zbędnym stratom energii cieplnej. Jednak gdy zabezpieczymy już dom przed stratami ciepła, warto pomyśleć także o racjonalizacji zapotrzebowania na energię, także energię elektryczną. Jednym ze źródeł takich oszczędności może stać się oświetlenia domowych pomieszczeń.

N

•

• •

ajwiększe oszczędności energii elektrycznej w oświetleniu domów i mieszkań można osiągnąć łącząc harmonijnie trzy działania: maksymalne wykorzystanie światła dziennego w porze dnia, tak by w tym czasie wyeliminować konieczność doświetlania wnętrz światłem sztucznym, wykorzystanie źródeł światła i opraw oświetleniowych o wysokiej efektywności energetycznej, zastosowanie systemu automatycznego sterowania oświetleniem.

Źródła światła i oprawy oświetleniowe Jeszcze do niedawna głównymi i przez wiele lat praktycznie jedynymi źródłami światła używanymi w oświetleniu domowym były tradycyjne żarówki, ewentualnie żarówki halogenowe. Obecnie żarówki w tradycyjnej postaci są już całkowicie wycofane z rynku, a spotykane w sklepach wersje specjalne o tzw. wzmocnionej konstrukcji, są w istocie próbą obejścia obowiązujących przepisów. Zalety żarówek pod względem jakości światła są niepodważalne. Przede wszystkim jest to miły ciepły odcień światła białego oraz wygląd oświetlanych przedmiotów określany jako naturalny. Żarowe źródła światła miały jednak również istotne wady – były bardzo energochłonne i miały niewielką trwałość. Popularna żarówka o mocy 100 W emitowała strumień świetlny około 1350 lm, miała trwałość około 1000 godzin i była kwalifikowana do niskiej klasy efektywności

48

3/2015

www.luxmagazyn.pl

energetycznej, zaledwie E. Bardzo ważnym czynnikiem sprawiającym, że chętnie je stosowano była też niska cena, którą przy wysokim zużyciu energii elektrycznej i jej koszcie należy jednak uznać za kryterium krótkowzroczne. Nieco nowocześniejsze i bardziej ekonomiczne żarówki halogenowe mają wyższą trwałość od 2000 h do 4000 h. Charakteryzują się wyższą efektywnością energetyczną i są zaliczane do klasy C, ale i one są stopniowo wycofywane z rynku.

Począwszy od lat 80-tych ubiegłego stulecia, popularność w oświetleniu domów i mieszkań zyskiwały stopniowo świetlówki kompaktowe, często lecz nieprawidłowo nazywane żarówkami energooszczędnymi. Początkowo duże i ciężkie, z upływem czasu były systematycznie doskonalone, aż do obecnej zoptymalizowanej postaci. Dziś są to źródła światła, które doskonale mogą zastępować żarówki we wszystkich zastosowaniach domowych. Świetlówki kompaktowe o dobrej konstrukcji, oferowane przez renomowanych producentów, pobierają jedynie około 20 proc. energii elektrycznej zużywanej przez tradycyjne żarówki emitując równocześnie taki sam strumień świetlny. Na ogół są przyporządkowywane do klasy energetycznej A. Zapewniają światło o doskonałych właściwościach barwowych, zbliżonych do światła żarówkowego. Ich średnia trwałość wynosi zwykle od 6000 do 10 000 h, czyli 10 razy więcej niż żarówki tradycyjnej. Wadą jest pewien niewielki czas po zaświeceniu, od kilkunastu sekund w dobrych konstrukcjach do 1 minuty w gorszych, potrzebny na osiągnię-

Raport – efektywność energetyczna

cie pełnego strumienia świetlnego lampy. Ze względu na zawartość rtęci, choć niewielką, świetlówki kompaktowe muszą być chronione przed rozbiciem, a po zakończeniu eksploatacji bezwzględnie oddawane do specjalnej utylizacji. Na szczęście system zbiórki i utylizacji takich źródeł światła, podobnie jak innych elektro-śmieci, jest już w Polsce rozwinięty. W przypadku zakupu świetlówek kompaktowych warto pamiętać, że na rynku dostępne są wprawdzie tańsze wersje, ale mogą one charakteryzować się gorszymi parametrami.

Grupą domowych źródeł światła o najwyższej efektywności energetycznej są obecnie nowoczesne lampy wykorzystujące technikę półprzewodnikowych diod świecących LED (ang.

Light Emitting Diode). Diody LED są elementami świecącymi o miniaturowych rozmiarach. Pojedyncze diody emitują wprawdzie stosunkowo niewielki strumień świetlny, jednak charakteryzują się wysoką efektywnością przetwarzania energii elektrycznej na światło. Łącząc wiele takich diod w zespoły można budować bardzo efektywne źródła światła o formie, kształtach i rozmiarach zbliżonych do lamp tradycyjnych, np. do żarówek popularnych w oświetleniu domowym. Czołowi producenci opracowali już ledowe zamienniki żarówek tradycyjnych o mocy 100 W. Jednak w praktyce na półkach polskich reklama

sklepów można znaleźć lampy LED o strumieniu świetlnym odpowiadającym żarówkom 75 W. W zależności od wykonania charakteryzują się one mocą 11-12-13 W i mają skuteczność świetlną do 95 lm/W przy ciepłej barwie światła i bardzo dobrym oddawaniu barw. Są kwalifikowane do klasy energetycznej A+. Oszczędności energii możliwe do uzyskania dzięki stosowaniu źródeł światła LED dochodzą do około 80 proc. lub niewiele więcej, są więc mniej więcej analogiczne jak w przypadku świetlówek kompaktowych. Jednak lampy LED mogą świecić znacznie dłużej. Ich trwałość deklarowana jest na poziomie 15-25 tys. godzin pracy przy 50-100 tys. załączeń. Wyższe trwałości deklarowane przez niesprawdzonych wytwórców należy uznawać obecnie jedynie za złe praktyki marketingowe.

Dodatkowo domowe źródła światła LED, jako urządzenia półprzewodnikowe, mogą być skutecznie sterowane, np. ściemniane. Niestety na tym, jeszcze nie ostatecznym, etapie rozwoju w sklepach zdarzają się również produkty, których niska cena jest okupiona niskimi parametrami, przede wszystkim chłodną barwą światła źle akceptowaną w oświetleniu domowym, a także dużą zawodnością. Powtarza się więc historia z początkowego etapu wprowadzania świetlówek kompaktowych, kiedy to słaba jakość tanich produktów zraża konsumentów do

Raport – efektywność energetyczna

nowej technologii. Z pewnością jednak dobrej jakości domowe lampy LED już na tym etapie rozwoju są konstrukcjami dojrzałymi i mogą być z powodzeniem stosowane w oświetlaniu domów i mieszkań z korzyścią ekonomiczną w postaci dużych oszczędności energii elektrycznej.

Coraz powszechniej w handlu pojawiają się też różne rodzaje domowych opraw oświetleniowych do oświetlenia ogólnego, miejscowego i dekoracyjnego, które zamiast wykorzystywania wymiennych źródeł światła LED, zostały wyposażone w panele z diodami LED zintegrowane na stałe z konstrukcją oprawy. Dzięki bardzo wysokiej trwałości diod zintegrowanych z takimi oprawami, mogą być one eksploatowane bardzo długo i wymieniane w całości dopiero przy kolejnej modernizacji pomieszczenia.

Sterowanie oświetleniem domowym Sterowanie oświetleniem jest najpopularniejszą i najtańszą funkcją tzw. inteligentnego budynku stosowaną w lokalach mieszkalnych. Do najprostszych funkcji automatycznego sterowania oświetleniem w domach i mieszkaniach należą: • centralne załączanie i wyłączanie oświetlenia w poszczególnych pomieszczeniach, • użycie zaprogramowanych scen świetlnych, • automatyczne zapalanie i gaszenie światła w zależności od

pory roku i natężenia światła naturalnego na zewnątrz, automatyczne zapalanie i gaszenie w przypadku wejścia użytkownika do rzadko używanych pomieszczeń, • symulacja obecności w domu dla zabezpieczenia przed włamaniem i kradzieżą.

Rozwinięciem sterowania oświetleniem typu załącz/wyłącz jest ściemnianie oświetlenia. Ściemnianie pozwala dopasować natężenia oświetlenia do nastroju i warunków, a w ten sposób zwiększyć komfort świetlny. Światło może być np. automatycznie załączane zaraz po zmroku, ale z niepełną mocą, a następnie rozjaśniane w miarę pogłębiania się ciemności na zewnątrz.

Włączenie ściemnianych obwodów oświetleniowych w sceny świetlne pozwala komponować naprawdę przyjemne oświetlenie, a dzięki płynnym zmianom natężenia światła odczucie komfortu jest jeszcze większe.

Z kolei źródła światła wspierane techniką oświetlenia RGB (Red – czerwony, Green – zielony, Blue – niebieski) umożliwiają sterowanie światłem o tych trzech barwach podstawowych.

Mieszanie światła kolorowego RGB w odpowiednich proporcjach pozwala na uzyskanie oświetlenia w dowolnej barwie, nawet białej. Taki rodzaj sterowania stał się szczególnie użyteczny w połączeniu z najnowszą techniką źródeł opartych o technikę barwnych diod świecących LED. Sterując diodami o trzech •

Sterowanie oświetleniem jest najpopularniejszą i najtańszą funkcją tzw. inteligentnego budynku stosowaną w lokalach mieszkalnych.

50

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Raport – efektywność energetyczna

podstawowych kolorach możemy uzyskać światło dowolnej barwy. Dzięki układom sterowania takie barwne oświetlenie może być włączone w zaprogramowane sceny świetlne. Kolory mogą się zmieniać płynnie lub gwałtownie w zależności od tego czy scena zostanie zaprogramowana na relaksacyjny wieczór, czy na zwariowane przyjęcie ze znajomymi. Możliwe jest także zaprogramowanie różnych barw oświetlenia w różnych porach dnia, relaksujących na wieczór, a pobudzających na ciemny zimowy poranek lub popołudniową pracę umysłową.

Tradycyjne systemy sterowania oświetleniem domowym Najstarszym, lecz nadal stosowanym sposobem sterowania domowym oświetleniem, są obwody kablowe. Wymagają one wykonania odpowiedniej, dość skomplikowanej sieci przewodowej pomiędzy centralą sterowniczą, a elementami wykonawczymi usytuowanymi przy sterowanych oprawach oświetleniowych.

Obecnie dostępne są jednak znacznie prostsze i wygodniejsze systemy bezprzewodowe. Zasada ich działania polega na sterowaniu standardowymi źródłami światła za pomocą niewielkich elementów wykonawczych podłączanych w przełącznikach światła. Po otrzymaniu sygnału radiowego elementy te zapalają lub gaszą światło, albo regulują jego natężenie. Sterowanie

odbywa się za pomocą odpowiedniego oprogramowania zainstalowanego w tablecie.

Sterowalne źródła światła LED W ostatnich latach liderzy branży oświetleniowej, przy okazji wprowadzenia źródeł światła wykorzystujących technikę diod świecących LED, zaoferowali kolejną ciekawą możliwość sterowania oświetleniem domowym. Wykorzystano tu szerokie możliwości sterowania pracą diod jako elementów półprzewodnikowych. Takie sterowalne domowe źródła światła LED mają rozmiary, kształt i trzonek tradycyjnych żarówek, zatem mogą być używane w dotychczasowych domowych oprawach oświetleniowych. Oprócz możliwości sterowania ich zaletą jest znacznie wyższa trwałość i zdecydowanie niższe zużycie energii elektrycznej w porównaniu z lampami tradycyjnymi.

W źródłach światła LED wchodzących w skład takiego nowoczesnego systemu sterowalnego oświetlenia domowego zamontowano diody świecące w trzech podstawowych barwach –czerwonej (R), zielonej (G) i niebieskiej (B). Sterując odpowiednio poszczególnymi diodami, w wyniku zmieszania ich światła można uzyskać zarówno oświetlenie białe o różnych odcieniach – ciepłym, neutralnym lub chłodnym, jak i światło barwne w dowolnym kolorze. Lampa taka może być zaświecana

reklama

AQUARIUS • • • • •

NAJWYŻSZA WYDAJNOŚĆ (NAWET 114LM/W) BRAK EFEKTU OLŚNIENIA WYSOKA SZCZELNOŚĆ I ODPORNOŚĆ MECHANICZNA

dwie szerokości (80 i 160 mm) i aż trzy długości (600, 1200 i 1600 mm) stabilna temperatura barwowa (3000K i 4500K), najwyższa wydajność i żywotność dostępne wersje dwufunkcyjne – ta sama oprawa pracuje jako oświetlenie podstawowe i awaryjne wyjątkowo wysoki strumień świetlny przy pracy awaryjnej różne wykonania: dostropowe G/K, nastropowe i zwieszane

HSK LEDY, ul. Tyniecka 118A, 30-376 Kraków, tel.: (+48) 12 269 35 45, e-mail: ledy@hsk.com.pl, WWW.HSKLEDY.COM.PL

Raport – efektywność energetyczna

i gaszona w sposób standardowy, zwykłym wyłącznikiem ściennym. Świeci wtedy z pełną mocą, światłem białym w odcieniu ciepłym. Jednak dzięki kolejnym elementom systemu może być także sterowana, bowiem bezpośrednio w lampie umieszczono także miniaturowy układ elektroniczny odbierający sygnały radiowe i sterujący pracą poszczególnych diod.

Dzięki temu, drogą bezprzewodową można załączać i wyłączać źródło światła oraz regulować natężenie i barwę świecenia.

W skład systemu wchodzi także niewielki nadajnik podłączany do domowego rutera internetowego z funkcją Wi-Fi. Dzięki specjalnej aplikacji komputerowej zainstalowanej w smartfonie lub tablecie z systemem operacyjnym iOS lub Android, łączymy się z nadajnikiem podłączonym do rutera i możemy wydawać polecenia, które zmienią świecenie lamp. Jeśli znajdujemy się w obszarze działania rutera Wi-Fi polecenia wydawane są drogą radiową. Jeśli jesteśmy gdziekolwiek poza domem, mamy połączenie z Internetem i ma je także ruter, do którego podłączyliśmy system, wtedy także mamy kontrolę nad oświetleniem w odległym domu lub mieszkaniu. Możemy monitorować stan oświetlenia i sterować nim. Przez jeden nadajnik można sterować pracą wielu źródeł światła, każdego z osobna, co z powodzeniem wystarczy na potrzeby przeciętnego mieszkania, a nawet domu.

Najprostszą funkcją takiego systemu jest zwykłe załączanie światła białego, ręcznie lub automatycznie o zaprogramowanej porze, przy czym może się to odbywać przez włączenie światła od razu z pełną mocą albo przez stopniowe jego rozjaśnianie. Podobnie gaszenie może przebiegać natychmiastowo lub stopniowo. Możliwe jest sterowanie pojedynczymi źródłami światła, a także wybranymi grupami lub wszystkimi lampami w systemie. Dzięki temu można programować różne zachowania lamp w poszczególnych pomieszczeniach – pokoju dziennym, sypialni, pokoju dziecka lub kuchni.

System pozwala przypisywać parametry światła – jasność i barwę, indywidualnie każdemu źródłu światła lub całym grupom lamp. Można przy tym dobierać parametry samodzielnie lub korzystać z predefiniowanych ustawień odzwierciedlających różne nastroje światła sprzyjające relaksowi i zasypianiu, koncentracji do pracy, czytania i nauki lub pobudzeniu organizmu.

Przypisanie indywidualnych cech świecenia poszczególnym źródłom światła pozwala na tworzenie, zapamiętywanie i natychmiastowe odtwarzanie wielu różnych tzw. scen świetlnych, czyli układów oświetlenia we wnętrzu. Poszczególne lampy biorące udział w tak zaprogramowanej scenie mogą świecić z różnym natężeniem i barwą światła. Sceny te mogą być załączane ręcznie lub uruchamiać się automatycznie o zaprogramowanej porze dnia. Dzięki temu w ciemny zimowy poranek może nas budzić stymulujące światło załączane jeszcze przed naszym przebudzeniem i stopniowo rozjaśniane. Wieczorem w pokoju dziecięcym możemy zaprogramować delikatne

52

3/2015

www.luxmagazyn.pl

relaksujące światło, które samo będzie się ściemniało w miarę zasypiania naszego milusińskiego, dodatkowo zmieniając barwę, aż w końcu wyłączy się automatycznie.

Włączanie i wyłączanie światła w całym domu lub w poszczególnych pomieszczeniach może symulować obecność właścicieli nawet podczas ich nieobecności, sprzyjając zabezpieczeniu przed włamaniem i kradzieżą.

Istotną cechą systemu jest bardzo szybka reakcja źródeł światła LED na sygnały z systemu sterowania. Dzięki temu rozjaśnianie i ściemnianie oraz zmiana barwy światła są bardzo płynne.

Raport – efektywność energetyczna

Efektywne energetycznie oświetlenie obiektów przemysłowych Według badań ponad 75% przedsiębiorstw i firm przemysłowych w Polsce mogłoby znacznie ograniczyć zużycie energii elektrycznej – od 10-15% do nawet 80%. Jak wskazują audytorzy największym źródłem oszczędności może stać się oświetlenie, eliminacja pracy urządzeń na biegu jałowym oraz poprawa termoizolacji obiektów.

D

o najczęstszych błędów powodujących nadmierne zużycie energii elektrycznej na cele oświetleniowe, należy: • brak okien i świetlików dachowych lub ich silne zabrudzenie, • stosowanie energochłonnych źródeł światła – starych świetlówek liniowych typu T8 lub niskowydajnych wysokoprężnych lamp rtęciowych i sodowych w wysłużonych oprawach oświetleniowych z elektromagnetycznymi układami zasilającymi, • oświetlenie wykonane według złych lub nawet bez żadnych specjalistycznych projektów, • utrzymywanie oświetlenia bez potrzeby, • nadmierny poziom natężenia światła.

Najlepsze światło dzienne i sztuczne doświetlanie pomieszczeń W pomieszczeniach, w których praca prowadzona jest tylko w godzinach dziennych, przy dostępności światła dziennego, w istocie nie powinno mówić się o oświetleniu światłem sztucznym, a jedynie o doświetlaniu wnętrz za jego pomocą. Zasadnicze oświetlenie powinno być realizowane za pomocą światła dziennego docierającego do oświetlanych pomieszczeń przez czyste okna i świetliki. Naturalne wahania jego natężenia powinny być niwelowanie przez oświetlenie sztuczne. Automatyczną regulację poziomu niezbędnego doświetlenia może zapewnić odpowiedni system elektronicznego sterowania współpracujący z czujnikami poziomu natężenia światła dziennego.

www.luxmagazyn.pl

3/2015

53

Raport – efektywność energetyczna

Wyłącz jeśli nie potrzebujesz światła Przeanalizowanie niezbędności oświetlenia w pewnych miejscach gdzie obecnie jest ono stosowane, np. ograniczenie oświetlenia zewnętrznego do niezbędnego minimum, a także możliwość czasowego automatycznego wyłączania oświetlenia w miejscach, w których nie przebywają ludzie, może znacznie obniżyć zużycie energii. We wszystkich pomieszczeniach pomocniczych, w których praca odbywa się tylko okresowo i krótkotrwale, a także w sanitariatach i wielu korytarzach, mogą zostać zainstalowane nowoczesne czujniki obecności. Załączą one światło natychmiast po pojawieniu się ludzi i automatycznie wyłączą w krótkim czasie po ich wyjściu z pomieszczenia.

Dodatkowo zabezpieczą przed częstym niewyłączaniem światła wskutek zapomnienia lub zaniedbania.

Czujniki obecności mogą też współpracować z systemami sterowania oświetleniem całych hal produkcyjnych. Dzięki nim w czasowo niewykorzystywanych częściach hali natężenie oświetlenia może być zmniejszane.

Steruj inteligentnie za pomocą systemu komputerowego Współczesne komputerowe systemy sterowania oświetleniem obiektów przemysłowych są proste w użytkowaniu i obsłudze.

Zapewniają pełną funkcjonalność i minimalizują zużycie ener-

54

3/2015

www.luxmagazyn.pl

gii elektrycznej przy zapewnieniu niezbędnych warunków pracy wzrokowej. Dzięki danym uzyskiwanym z czujników natężenia światła dziennego uruchamiają sztuczne doświetlanie pomieszczeń na niezbędnym poziomie. Współpraca z czujnikami ruchu i obecności pozwala im wyłączać oświetlenie lub ograniczać jego natężenie w pomieszczeniach lub strefach, w których światło nie jest czasowo potrzebne. Dzięki możliwości programowania możliwe jest sterowanie automatyczne według wcześniej przewidzianych scen świetlnych lub ręczne zgodnie z nieprzewidzianymi potrzebami. Całość obsługi może odbywać się przez intuicyjny i łatwy do opanowania interfejs programowy z laptopa lub tabletu.

Modernizuj wykorzystując technikę LED Wszystkie projekty nowych instalacji oświetleniowych w obiektach przemysłowych powinny być bezwzględnie wykonywane przy zastosowaniu źródeł światła i opraw oświetleniowych charakteryzujących się wysoką efektywnością energetyczną. Podobna zasada powinna być stosowana przy modernizacjach istniejących instalacji.

W grupie tradycyjnego sprzętu oświetleniowego do zastosowań przemysłowych za efektywne energetycznie można obecnie uznać przede wszystkim świetlówki liniowe typu T5 o średnicy rury wyładowczej 16 mm i lampy metalohalogenkowe

Raport – efektywność energetyczna

z jarznikami ceramicznymi pracujące w oprawach oświetleniowych ze statecznikami elektronicznymi oraz całą gamę najnowocześniejszych źródeł światła i opraw oświetleniowych LED. Sprzęt oświetleniowy LED do zastosowań przemysłowych można najogólniej podzielić na: • specjalne oprawy oświetleniowe zintegrowane na stałe z diodami świecącymi LED w formie matryc lub modułów, • autonomiczne (wymienne) źródła światła LED przeznaczone do współpracy z oddzielnymi oprawami oświetleniowymi.

W przypadku całkowicie nowych projektów zalecić należy raczej stosowanie pierwsze rozwiązania, czyli opraw oświetleniowych, konstrukcyjnie zintegrowanych z diodami LED. Takie oprawy dzięki odpowiedniej konstrukcji zapewniają diodom LED najlepsze warunki pracy. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie wysokiego strumienia przy najniższym zużyciu energii elektrycznej, bardzo wysokiej trwałości i zoptymalizowanego rozsyłu światła.

Autonomiczne źródła światła LED dla przemysłu, według rozwiązania drugiego, to przede wszystkim liniowe lampy LED o kształcie i wymiarach świetlówek. W tej grupie źródeł światła spotyka się kilka rozwiązań: • lampy LED do pracy w istniejących oprawach oświetleniowych od świetlówek liniowych, po wykonaniu modyfikacji układu elektrycznego oprawy, • lampy LED do pracy w istniejących oprawach oświetleniowych od świetlówek liniowych, bez konieczności wykonaniu modyfikacji układu elektrycznego oprawy, • lampy LED do pracy w nowych oprawach oświetleniowych zaprojektowanych specjalnie do współpracy z nimi.

Jedynie rozwiązanie trzecie wydaje się bezproblemowe, ponieważ umożliwia konstruktorom opraw skuteczne zaprojektowanie ich w sposób zapewniający właściwe warunki termiczne pracy źródeł światła, odpowiedni zasilający układ elektryczny i rozsył światła zoptymalizowany pod kątem przewidywanych zastosowań.

W przypadku niskobudżetowych modernizacji istniejących instalacji oświetlenia przemysłowego można się często spotkać z dążeniem do prostej wymiany zużytych świetlówek liniowych na liniowe źródła światła LED w istniejących, często bardzo wyeksploatowanych oprawach. Takie rozwiązanie niesie ze sobą poważne niebezpieczeństwa, na które trzeba zwracać szczególną uwagę.

Niewątpliwie zaletą takiej prostej modernizacji może być zmniejszenie poboru mocy czynnej i biernej indywidualnych opraw i obniżenie obciążenia przewodów zasilających, a więc w konsekwencji zwiększenie efektywności energetycznej całej instalacji oświetleniowej. Jednak najczęściej wymaga to przeprowadzenia modyfikacji układu połączeń wewnątrz oprawy polegającej na odłączeniu dotychczasowego osprzętu zasilającego. Musi być to przeprowadzone przez kompetentnego wy-

konawcę i może prowadzić do zdjęcia z producenta oprawy odpowiedzialności za jej dalsze bezpieczne użytkowanie, ponieważ modyfikacja ta oznacza zmianę pierwotnego przeznaczenie sprzętu elektrycznego. Poza tym koszt takiej operacji musi być brany pod uwagę przy analizie opłacalności modernizacji.

Trzeba zwrócić też szczególną uwagę na dobranie ledowych zamienników o długości równej dokładnie wymiarom dotychczas stosowanych świetlówek oraz na właściwy stan techniczny oprawek świetlówkowych.

Koniecznie trzeba też pamiętać, że w sztuce oświetlenia nie chodzi jedynie o to, aby coś świeciło, ale o to aby światło docierało skutecznie tam gdzie jest potrzebne, czyli do obszaru wykonywania pracy wzrokowej. Aby tak było oprawy oświetleniowe charakteryzują się odpowiednim rozsyłam światła, a przy projektowaniu oświetlenia określa się ich optymalną liczbę i rozmieszczenie. Świetlówki liniowe promieniują światło w pełnym kącie 360°. Światło emitowane w kierunku górnym, czyli odwrotnie do pożądanego, jest zawracane do dołu dzięki odbiciu od odbłyśnika oprawy. Liniowe lampy LED promieniują na ogół jedynie w dolnej półprzestrzeni i to w sposób raczej rozproszony. W tej sytuacji odbłyśnik świetlówkowej oprawy oświetleniowej przestaje pełnić funkcję kształtowania rozsyłu światła. Dlatego właściwości fotometryczne oprawy świetlówkowej, zwłaszcza mocno wyeksploatowanej, po zamianie świetlówki na lampę LED mogą zmienić się znacznie i w sposób nieprzewidziany. Dodatkowo strumień świetlny liniowych lamp LED jest zazwyczaj niższy od strumienia świetlnego odpowiednich świetlówek liniowych. To wszystko sprawia, że prosta modernizacja polegająca zastosowaniu liniowych lamp LED w oprawach świetlówkowych w istniejącej instalacji, bez zmiany liczby i położenia opraw, może doprowadzić do istotnego obniżenia poziomu natężenia oświetlenia i pogorszenia warunków widzenia. Dlatego taka modernizacja powinna być połączona z dokładną analizą projektową. Wydaje się, że może ona mieć sens jedynie w przypadku prawie nowych, niewyeksploatowanych opraw świetlówkowych.

Modernizacja istniejących instalacji polegająca na wymianie świetlówek liniowych na liniowe źródła światła LED wiąże się poważnym niebezpieczeństwem, na które trzeba zwracać szczególną uwagę. www.luxmagazyn.pl

3/2015

55

produkty

Efektywność energetyczna instalacji oświetleniowych Lux Magazyn rekomenduje KANLUX GEVO MAX GEVO MAX SMD E27 to wydajny zamiennik tradycyjnej żarówki emitujący strumień świetlny sięgający 1050 lumenów przy poborze mocy jedynie 10,5W co daje wysoką skuteczność świetlną na poziomie 100 lm/W. Źródło światła dostępne jest w barwie światła ciepłej i neutralnej oraz posiada klasyczny kształt i wymiary zbliżone do tradycyjnej żarówki. Hybrydowa konstrukcja radiatora zapewnia pełną izolację elektryczną

•

Moc: 10,5 W

•

Strumień świetlny: 1050 lm

•

Skuteczność świetlna: 100 lm/W

•

Barwa światła: 3000 K lub 4000 K

•

Współczynnik oddawania barw: ≥ 80

•

Trzonek: E27

•

Żywotność: 25 000 godzin

i jednocześnie bardzo dobre parametry cieplne.

GEVO MAX charakteryzuje się wydłużoną trwałością wynoszącą 25 000 godzin, co pozwala na jej wieloletnie użytkowanie.

Kanlux SA ul. Objazdowa 1-3 41-922 Radzionków tel. +48 32 388 74 00 fax. +48 32 388 74 99 więcej na: www.kanlux.pl

MILOO SPACE I A Oprawa przemysłowa SPACE I A ze źródłem światła w technologii

•

Moc: 95 W

sekwencyjnej o wąskim kącie promieniowania 75 stopni to kolejna

•

Strumień świetlny: 10 600 lm

odsłona oprawy z dobrze znanej rodziny opraw SPACE. W nowej od-

•

Skuteczność świetlna: 111 lm/W

słonie oprawa zyskała jeszcze większą

•

Barwa światła: 4000 K, 5700 K

skuteczność świetlną wynoszącą 111

•

Współczynnik oddawania barw: > 85

lm/W dzięki zastosowaniu wysoko wy-

•

Żywotność: 100 000 godzin

dajnych diod firmy SAMSUNG. Korpus oprawy wykonany jest z blachy stalowej połączony z aluminiowym radiatorem odprowadzającym ciepło z układu.

Zastosowany specjalnie wyprofilowany odbłyśnik pozwala na osiągnięcie dużego natężenia światła nawet przy wysokim umiejscowieniu opraw.

MILOO-ELECTRONICS Sp. z o.o.

Stary Wiśnicz 289 32-720 Nowy Wiśnicz tel. +48 14 662 19 55 biuro@emiloo.pl więcej na: www.emiloo.p

56

3/2015

www.luxmagazyn.pl

produkty

HSK Antilia A-98 A-98 to superwydajna oprawa liniowa przeznaczona dla sklepów wielkopowierzchniowych i magazynów. Jej efektywność energetyczna wynosi aż 120 lm/W, a układ optyczny stworzony z myślą o wydajnym oświetlaniu półek sklepowych rozsyła światło w dwóch kierunkach. Lekka zwieszana obudowa umożliwia tworzenie linii świetlnych o dowolnej długości do montażu na praktycznie każdym typie stropów. Oprawy Antilia cechują się trwałością znamionową L70 50 000 godzin i stabilnym światłem o barwie białej ciepłej 3000 K i neutralnej 4500 K. Oprawa posiada atest PZH oraz wariant z zasilaniem awaryjnym.

•

Moc: 85 W

•

Strumień świetlny: 10 200 lm (4500 K), 9500 lm (3000 K)

•

Skuteczność świetlna: do 120 lm/W

•

Barwa światła: 3000 K, 4500 K

•

Współczynnik oddawania barw: > 85

•

Żywotność (L70): 50 000 godzin

HSK LEDY ul. Tyniecka 118A 30-376 Kraków tel. +48 12 269 35 45 ledy@hsk.com.pl więcej na: www.hskledy.com.pl

GTV ŚWIETLÓWKA LED T8 PREMIUM Liniowe świetlówki T8 LED Premium GTV z wbudowanym radiatorem przeznaczone są do opraw posiadających gniazdo G13. Charakteryzują się cichą pracą oraz

•

Moc: 14 W / 22 W / 25 W

ekonomią użytkowania. Źródła światła z diodami LED T8 o mocy 14 W, 22 W, 25 W

•

Strumień świetlny: do 2400 lm

są ponadto przyjazne dla środowiska ponieważ nie zawierają związków rtęci. Seria

•

Skuteczność świetlna: do 96 lm/W

świetlówek premium GTV przeznaczona jest do zasilania jednostronnego.

•

Barwa światła: Zimna biała, neutralna biały

•

Współczynnik oddawania barw: > 80

•

Trzonek: G13

•

Żywotność (L70): 40 000 godzin

GTV Sp. z o.o. Dystrybucja S.K.A ul. Przejazdowa 21 05-800 Pruszków tel. + 48 22 444 75 00 fax + 48 22 444 75 01 info@gtv.com.pl więcej na: www.gtv.com.pl

www.luxmagazyn.pl

3/2015

57

produkty

Sylvania Start PanelLED G2 Start PanelLED G2 to wysokiej jakości oprawa do oświetlenia powierzchni biurowych oraz stref komunikacji, która charakteryzuje się wysoką skutecznością

•

Moc: 43 W

świetlną wynoszącą aż 105 lm/W przy naturalnej barwie światła 4000 K. Opra-

•

Strumień świetlny: 4132 lm (3000 K) / 4510 lm (4000 K)

•

Skuteczność świetlna: do 105 lm/W

•

Barwa światła: 3000 K, 4500 K

•

Współczynnik oddawania barw: > 85

•

Żywotność (L70): 50 000 godzin

wa przeznaczona jest do modułowych sufitów podwieszanych o rozmiarach 6000x600 mm lub 625x625 mm dzięki czemu z powodzeniem może być bezpośrednim ale bardziej efektywnym zamiennikiem tradycyjnych rastrowych opraw świetlówkowych.

Havells Sylvania Poland Sp. z o.o.

Biuro handlowe: ul. Skarbowców 23a 53-025 Wrocław tel. 728 888 277 więcej na: www.havells-sylvania.com

XAL Recover Optymalny system oświetlenia dla segmentu medycznego. Recover to symulowanie oświetlenia dziennego w pomieszczeniach opieki medycznej

•

Moc: 120 W – 216 W

przy zastosowaniu najnowszych technologii oraz wiedzy medycznej.

•

Strumień świetlny: do 12 800 lm

W oprawie oświetleniowej wykorzystano źródła światła LED

•

Barwa światła: 2200 K – 11000 K

o zmiennej temperaturze barwowej od 2200 K do 11000 K. Takie

•

Współczynnik oddawania barw: 80 – 90

rozwiązanie zapewnia dopasowanie do rytmu okołodobo-

•

Żywotność: 50 000 godzin

wego człowieka i wspomaganie jego biologicznych funkcji. Recover realizuje dwa rodzaje oświetlenia: oświetlenie pośrednie zapewniające ogólne oświetlenie wnetrza, przy czym barwa światła zmienia się w zależności od pory dnia, a oświetlenie bezpośrednie o temperaturze barwowej 3000 K ma służyć jako oświetlenie do czytania dla pacjenta i oświetlenie do badania dla personelu medycznego.

XAL Sp. z o.o. ul. Działdowska 11/1 01-184 Warszawa tel. +48 22 119 44 99 więcej na: www.xal.com

58

3/2015

www.luxmagazyn.pl

technika

Bezpieczeństwo fotobiologiczne sztucznych i naturalnych źródeł promieniowania optycznego część 2

Jerzy Pietrzykowski

Zagrożenia oka i skóry oraz granice ekspozycji W normie PN-EN 62471 podano wartości zagrożeń określonych z użyciem trzech funkcji skuteczności widmowej oraz zagrożeń oka bliskim nadfioletem (UV-A), zagrożeń oka promieniowaniem podczerwonym w zakresie widmowym (780-3000) nm oraz zagrożeń termicznych skóry powodowanych promieniowaniem w zakresie widmowym (380-3000) nm. Wartości zagrożeń powinny być podane albo jako wartości natężenia na-

Nazwa zagrożenia

promienienia lub natężenia napromienienia skutecznego, albo jako wartości luminancji energetycznej skutecznej. Uwzględniając powyższe dane w tabelach 2 i 3 zestawiono wszystkie zagrożenia oka i skóry oraz wielkości wymagające pomiaru (natężenie napromienienia, natężenie napromienienia skuteczne, luminancja energetyczna skuteczna) przy badaniach bezpieczeństwa fotobiologicznego lamp.

Wielkość mierzona

Zagrożenie skóry i oka promieniowaniem aktynicznym UV

Natężenie napromienienia niebezpiecznego ES [W.m-2]

Zagrożenie oka promieniowaniem UV-A

Natężenie napromienienia EUVA [W.m-2]

Zagrożenie oka światłem niebieskim – małe źródło1)

Natężenie napromienienia światła niebieskiego EB [W.m-2]

Zakres długości fali nm

Zależność

ES =

λ2

∫ E λ (λ )S (λ )dλ

200 – 400

λ1

EUVA =

λ2

∫ E λ (λ )dλ

315 – 400

λ1

EB = ∫ E λ (λ )B(λ )dλ

300 – 700

Zagrożenie oka podczerwienią

Natężenie napromienienia EIR [W.m-2]

EIR = ∫ E λ (λ )dλ

780 – 3000

Zagrożenie termiczne skóry

Natężenie napromienienia EH [W.m-2]

E H = ∫ E λ (λ )dλ

380 – 3000

1)

Małe źródło definiowane jest jako źródło o rozmiarze kątowym α < 0,011 radiana

TABELA 2. Zagrożenia oka i skóry, których ocena związana jest z pomiarem natężenia napromienienia

www.luxmagazyn.pl

3/2015

59

technika

Nazwa zagrożenia

Wielkość mierzona

Zależność

Zagrożenie oka światłem niebieskim

Luminancja energetyczna światła niebieskiego LB [W.m-2.sr-1]

L B = ∫ Lλ (λ )B(λ )dλ

Zagrożenie termiczne siatkówki

Luminancja energetyczna zagrożenia termicznego siatkówki LR [W.m-2.sr-1]

Zagrożenie termiczne siatkówki – słaby bodziec wzrokowy1)

Luminancja energetyczna zagrożenia termicznego siatkówki LIR [W.m-2.sr-1]

Zakres długości fali nm

300 – 700

LR = ∫ Lλ (λ )R(λ )dλ

380 – 1400

LIR = ∫ Lλ (λ )R(λ )dλ

780 – 1400

Słaby bodziec wzrokowy jest definiowany jako bodziec, którego maksymalna luminancja (uśredniona po kołowym polu widzenia odpowiadającym kątowi 0,011 radiana) jest mniejsza niż 10 cd.m-2.

1)

TABELA 3. Zagrożenia oka i skóry, których ocena związana jest z pomiarem luminancji energetycznej

Natężenie napromienienia [Wm-2]

Zagrożenia oka i skóry powstające przy ekspozycji na promieniowanie optyczne powodują potrzebę określenia granic ekspozycji na powierzchni skóry lub oka. Pojęcie granic ekspozycji jest równoznaczne z maksymalną dopuszczalną ekspozycją (MDE) rozumianą jako poziom promieniowania, na który w normalnych warunkach pracy mogą być eksponowane osoby bez doznawania szkodliwych skutków dla zdrowia.

Wartości granic ekspozycji zależą od: a) długości fali promieniowania

Rys. 4. Granice ekspozycji skutecznego natężenia napromienienia w funkcji czasu przy stałej ekspozycji Czas [s]

60

3/2015

b) czasu trwania ekspozycji c) rodzaju narażonego narządu (oko lub skóra) d) kąta widzenia źródła promieniowania Powołane normy i rozporządzenia szczegółowo określają granice i czasy trwania ekspozycji. W Tabeli 4 zamieszczono część wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (MDE) podanych w rozporządzeniu [11].

Na rys.4 i rys. 5 przedstawiono wykresy granic ekspozycji w funkcji czasu zamieszczone w normie PN-EN 62471 [5].

www.luxmagazyn.pl

Luminancja energetyczna [Wm-2sr1]

technika

Rys. 5. Granice ekspozycji skutecznej luminancji energetycznej w funkcji czasu przy stałej ekspozycji Czas [s]

Czas ekspozycji do wyznaczania wartości MCE t [s]

Długość fali λ [nm]

Wartości MCE

180 – 400 (UVA, UVB, UVC)

HB = 30 [Jm ]

315 – 400 UVA

HUVA = 104 [Jm-2]

całkowity czas ekspozycji

dla t ≤ 10000 t – całkowity czas ekspozycji

LB= 100 [Wm-2sr-1]

dla t > 10000 t – całkowity czas ekspozycji

[Wm ]

dla t ≤ 10000 t – całkowity czas ekspozycji

EB= 0,01 [Wm-2]

dla t > 10000 t – całkowity czas ekspozycji

EB=

-2

Rozpatrywane zagrożenie

Oko (soczewka)

LB= 10t [Wm-2sr-1]

100 t

Narząd

Oko (rogówka, spojówka, soczewka) Skóra

-2

6

300 – 700 (światło niebieskie)

Kąt widzenia α [mrad] albo współcz. Cα [bez wymiarowy]

α ≥ 11 Oddziaływanie fotochemiczne Oko (siatkówka)

α < 112

TABELA 4. Wartości maksymalnej dopuszczalnej ekspozycji (MDE)

www.luxmagazyn.pl

3/2015

61

technika

Klasyfikacja źródeł światła ze względu na stwarzane zagrożenia Zasady klasyfikacji lamp na grupy ryzyka w zależności od stwarzanego zagrożenia zostały po raz pierwszy wdrożone w normie amerykańskiej ANS/IESNA PR 27.3-96 [6]. Zasady te w dużej części zostały przejęte i użyte w normie IEC 62471, a następnie w PN-EN 62471:2010. Odległości przy których są podawane wartości zagrożeń fotobiologicznych dla potrzeb kla-

Nazwa zagrożenia Zagrożenie skóry i oka promieniowaniem aktynicznym UV

Funkcja skuteczności widmowej

Symbol wielkości

Jednostka

SUV(λ)

ES

Zagrożenie oka promieniowaniem UV-A

Granice emisji RG0

RG1

RG2

W . m-2

0,001

0,003

0,03

EUVA

W . m-2

10

33

100

Zagrożenie oka światłem niebieskim – małe źródło

B(λ)

EB

W . m-2

1,0

1,0

400

Zagrożenie oka światłem niebieskim

B(λ)

LB

W . m-2 . sr-1

100

10000

4000000

EIR

W . m-2

1000

570

3200

Zagrożenie oka podczerwienią Zagrożenie termiczne siatkówki

R(λ)

LR

W . m-2 . sr-1

2800/α 28000/α 71000/α

Zagrożenie termiczne siatkówki słaby bodziec wzrokowy

R(λ)

LIR

W . m-2 . sr-1

6000/α

α – rozmiar kątowy w radianach TABELA 5. Granice emisji dla grup ryzyka lamp

62

syfikacji lamp są ustalone w normie.

Wprowadzono podział na cztery grupy ryzyka, a mianowicie: • grupa wolna od ryzyka (RG0), • grupa ryzyka 1 (niskie ryzyko) (RG1), • grupa ryzyka 2 (umiarkowane ryzyko) (RG2), • grupa ryzyka 3 (wysokie ryzyko) (RG3).

W tabeli 5 przedstawiono granice emisji dla grup ryzyka lamp o działaniu ciągłym.

3/2015

www.luxmagazyn.pl

6000/α

6000/α

technika

Wartości granic emisji dla poszczególnych grup ryzyka oblicza się z przyjętych granic ekspozycji. Dla przykładu rozpatrzymy przypadek zagrożenia oka bliskim UV. W obszarze widmowym od 315 nm do 400 nm (UV-A) całkowite napromienienie oka nie powinno przekraczać 10000 Jm-2 przy czasach ekspozycji krótszych niż 1000 s. Wymaganie to można zapisać w następującej postaci

400

E UVA ⋅ t = ∑∑ Eλ (λ , t ) ⋅ ∆t ⋅ ∆λ ≤ 10000 315 t

[J.m-2] Dopuszczalny czas ekspozycji oka na promieniowanie UVA należy obliczyć z wzoru

t max ≤

10000 E UVA

[s]

t max ≤

10000 EUVA

W wymaganiach klasyfikacyjnych przy uwzględnianiu zagrożenia nadfioletem bliskim przyjęto, co następuje: • lampa należy do grupy ryzyka RG0, jeśli nie stwarza zagrożenia w ciągu 1000 s, • lampa należy do grupy ryzyka RG1, jeśli nie stwarza zagrożenia w ciągu 300 s, • lampa należy do grupy ryzyka RG2, jeśli nie stwarza zagrożenia w ciągu 100 s.

energetycznej. Więcej informacji dotyczących metod i aparatury pomiarowej stosowanej do określenia ekspozycji na promieniowanie optyczne zawiera praca A. Pawlaka [16] oraz grupa norm PN-EN 14255 [1,2,3,4].

Niezbędna do stosowania aparatura spektroradiometryczna winna oznaczać się dużą rozdzielczością i dokładnością pomiaru długości fali, gdyż kształt widma źródła i zmiana wartości funkcji skuteczności widmowej mają duży wpływ na uzyskiwane wartości. Dla przykładu funkcja skuteczności widmowej zagrożenia nadfioletem SUV(λ) zmienia się z ekstremalną szybkością wynoszącą 250% w przedziale 3 nm przy długości fali 300 nm, co przy błędzie nastawienia długości fali wynoszącym 0,1 nm może doprowadzić do zmiany wartości skutecznej o 2,5%.

Należy również zauważyć, że wszystkie urządzenia pomiarowe do pomiaru wielkości radiometrycznych i spektroradiometrycznych muszą być okresowo wzorcowane przez instytut metrologiczny lub akredytowane laboratorium wzorcujące, co może się okazać niewykonalne w warunkach krajowych.

W tabeli 6 podano zalecane w normie dokładności długości fali, co daje wyobrażenie o potrzebie stosowania wysokiej klasy aparatury pomiarowej.

Natomiast w Tabeli 7 przedstawiono zalecane w normie szerokości widmowe pasma tzw. szerokości połówkowe szczeliny wyjściowej.

Zakres (nm) 200 ≤ λ ≤ 300 300 ≤ λ ≤ 325 325 ≤ λ ≤ 600 600 ≤ λ ≤ 1400

Dokładność długości fali 0,2 nm 0,1 nm 0,2 nm 2 nm

Aparatura pomiarowa W celu klasyfikacji źródeł i określenia granic ekspozycji i emisji niezbędne są pomiary widmowego natężenia napromienienia i widmowej luminancji energetycznej lub pomiary bezpośrednie całkowitych wartości wielkości promienistych i skutecznych.

Do pomiarów natężenia napromienienia i luminancji energetycznej w przewidzianym przez normę szerokim zakresie widmowym celowym jest stosowanie następujących urządzeń pomiarowych: • spektroradiometr skanujący, • spektroradiometr z jednowymiarową lub dwuwymiarową matrycą detektorów, • radiometr z odbiornikiem o stałej czułości widmowej, • radiometr z odbiornikiem o czułości widmowej zgodnej z określoną funkcją skuteczności widmowej.

W normie PN-EN 62471 podano ogólne wymagania i schematy układów przy pomiarach natężenia napromienienia i luminancji

TABELA 6. Zalecana dokładność długości fali

Zakres (nm) 200 ≤ λ ≤ 400 400 ≤ λ ≤ 600 600 ≤ λ ≤ 1400 1400 ≤ λ

Szerokość widmowa pasma (FWHM)N10) 4 nm ≤ 8 nm ≤ 20 nm Bez ograniczenia szerokości pasma ≤

TABELA 7. Zalecane szerokości widmowe pasma

www.luxmagazyn.pl

3/2015

63

technika

Do sprawozdania okresowego lub wzorcowania spektroradiometru są stosowane deuterowa lampa wyładowcza do obszaru UV i wzorcowa lampa wolframowa lub wolframowo-halogenowa do nadfioletu UVA, obszaru widzialnego i obszaru bliskiej podczerwieni. Lampa deuterowa może zmieniać natężenie emisji, przy utrzymaniu kształtu widma.

Zatem wzorcowanie układu spektroradiometrycznego należy dopasować przez porównanie do poziomów emisji obydwu lamp.

Zastosowanie normy iec 62471 do oceny zagrożenia światłem niebieskim źródeł światła i opraw oświetleniowych Wiele źródeł światła stosowanych zwłaszcza do celów oświetleniowych emituje głównie promieniowanie widzialne zwłaszcza w obszarze widmowym (380-780) nm. Źródła te w mniejszym lub większym stopniu stwarzają zagrożenie światłem niebieskim. Z uwagi na pokrywanie się zakresów widmowych promieniowania widzialnego (światła) i funkcji skuteczności widmowej zagrożenia światłem niebieskim można znaleźć zależności wiążące wielkości fotometryczne i kolorymetryczne z wielkościami skutecznymi charakteryzującymi zagrożenie światłem niebieskim, co może dawać bogatą informację o lampie lub oprawie oświetleniowej.

Zagadnienia te są szeroko analizowane w Raporcie Technicznym IEC/TR 62788 [8].

W raporcie wprowadzono dwa nowe ważne terminy, a mianowicie: • skuteczność zagrożenia światłem niebieskim promieniowania widzialnego

ηB = ∫

Eλ (λ ) ⋅ B(λ ) ⋅ dλ

∫ Eλ (λ ) ⋅ dλ

=

EB Ee

gdzie: Ee – natężenie napromienienia Jak wyżej wspomniano, krzywa skuteczności widmowej względnej zagrożenia światłem niebieskim wykazuje duże podobieństwo do funkcji kolorymetrycznej z z(λ) (Rys. 6). Warto również zauważyć, że luminancja energetyczna (radiancja) światła niebieskiego LB jest związana z luminancją świetlną Lv oraz podobnie, natężenie napromienienia światła niebieskiego EB jest także związane z natężeniem oświetlenia Ev.

Rys. 6. Porównanie krzywych skuteczności widmowej B(λ) i V(λ) oraz funkcji kolorymetrycznej z z(λ)

K B ,v =

∫ Eλ (λ ) ⋅ B(λ ) ⋅ dλ = E B K m ⋅ ∫ Eλ (λ ) ⋅ V (λ ) ⋅ dλ Ev

[W lm-1]

gdzie: Eλ(λ) – widmowe natężenie napromienienia, B(λ) – funkcja skuteczności widmowej względnej zagrożenia światłem niebieskim, V(λ) – funkcja skuteczności świetlnej widmowej względnej, Km – 683 lm W-1, EB – natężenie napromienienia światła niebieskiego, Ev – natężenie oświetlenia •

64

skuteczność zagrożenia światłem niebieskim promieniowania optycznego

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Z zależności definiujących współrzędne chromatyczności x, y CIE 1931 x = X/(X+Y+Z) (7) y = Y/(X+Y+Z) można wyprowadzić wzór Z/Y=(1-x-y)/y (8) Stwierdzono i udokumentowano istnienie korelacji między KB i (1 – x – y)/y, co umożliwia, bez znajomości rozkładu widmowego źródła światła, obliczyć z dokładnością 15% wartości KB,v dla różnych źródeł światła. Używając wartości KB,v wynikających z takiego oszacowania dla źródeł o różnych temperaturach barwowych najbliższych można otrzymać wykres krzywej będącej linią graniczną między grupami ryzyka RG1 i RG2.

Wykresy takich krzywych dla luminancji i natężenia oświetlenia pokazano na Rys. 7 i Rys. 8.

technika

Dla źródeł światła białego, jeżeli ich luminancja jest mniejsza niż 10000 cd/m2, to takie źródło jest klasyfikowane jako RG0. Dodatkowo, tylko dla źródeł światła białego, źródło światła i każda oprawa oświetleniowa, w której używa się źródeł światła z grupy ryzyka RG0 lub RG1, nie wymagają pomiarów spektralnych, jeżeli spełniają warunki podane w Tabeli 8 lub w Tabeli 9.

Rys. 7. Krzywa graniczna między grupą ryzyka RG1 (tmax>100 s) i RG2 (tmax<100 s) dla dużych źródeł ukazująca oszacowane poziomy luminancji, gdy LB = 10000 W/(m2sr), w funkcji temperatury barwowej najbliższej

Nominalna temperatura barwowa najbliższa (CCT)

Luminancja świetlna L [Mcd/m2] fali

CCT ≤ 2 350 K

40

2 350 K < CCT ≤ 2 850 K

18,5

2 850 K < CCT ≤ 3 250 K

14,5

3 250 K < CCT ≤ 3 750 K

11

3 750 K < CCT ≤ 4 500 K

8,5

4 500 K < CCT ≤ 5 750 K

6,5

5 750 K < CCT ≤ 8 000 K

5

TABELA 8. Wartości luminancji dające grupę ryzyka nie większą niż RG1

Rys. 8. Krzywa graniczna między grupą ryzyka RG1 (tmax>100 s) i RG2 (tmax<100 s) dla małych źródeł ukazująca oszacowane poziomy natężenia oświetlenia, gdy EB = 1 W/m2, w funkcji temperatury barwowej najbliższej

Nominalna temperatura barwowa najbliższa (CCT)

Natężenie oświetlenia E [lx]

CCT ≤ 2 350 K

4 000

2 350 K < CCT ≤ 2 850 K

1 850

2 850 K < CCT ≤ 3 250 K

1 450

3 250 K < CCT ≤ 3 750 K

1 100

3 750 K < CCT ≤ 4 500 K

850

4 500 K < CCT ≤ 5 750 K

650

5 750 K < CCT ≤ 8 000 K

500

TABELA 9. Wartości natężenia oświetlenia dające grupę ryzyka nie większą niż RG1

www.luxmagazyn.pl

3/2015

65

technika 11.

W raporcie technicznym IEC/TR 62778 omówiono również sposoby postępowania w dwóch istotnych przypadkach, a mianowicie: • klasyfikacja źródeł światła większych niż 2,2 mm i opraw oświetleniowych stosujących takie źródła, • klasyfikacja źródeł światła mniejszych niż 2,2 mm i opraw oświetleniowych stosujące takie źródła.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dziennik Ustaw z 23 czerwca 2014 r., poz.817.

12.

Marzec S.: Zasady klasyfikacji źródeł światła pod względem ryzyka zdrowotnego. IX Krajowa Konferencja Oświetleniowa Technika świetlna 2000, 214-221 (2000).

13.

Pietrzykowski J.: Problematyka pomiaru i oceny ekspozycji osób na niespójne promieniowanie optyczne w nowych normach europejskich. XVIII Krajowa Konferencja Oświetleniowa Technika świetlna 2009, 71-75 (2009).

Podsumowanie Norma PN-EN 62471 wraz z przynależnymi do niej dwoma raportami technicznymi stanowi przełom w traktowaniu źródeł światła i opraw oświetleniowych jako czynników mogących w pewnych warunkach istotnie zaszkodzić zdrowiu człowieka.

Dokumenty prawne takie jak dyrektywa UE czy rozporządzenia MPiPS wprowadzają obowiązek badania bezpieczeństwa fotobiologicznego. Obecnie baza metrologiczna niezbędna do takich badań jest w Polsce niewystarczająca, a kilka ośrodków badawczych zamierzających zajmować się tematyką bezpieczeństwa fotobiologicznego praktycznie z sobą nie współpracuje.

14.

Pietrzykowski J.: Aspekty metrologiczne stosowania normy PN-EN 62471 „Bezpieczeństwo fotobiologiczne lamp i systemów lampowych”. Prace Instytutu Elektrotechniki, zeszyt 255, 45-52 (2012)

15.

Pietrzykowski J.: Promieniowanie optyczne. Technika Świetlna `09 Poradnik – informator. Rozdz 2, Warszawa 2009.

16.

Pawlak A.: Zasady wykonywania pomiarów promieniowania optycznego na stanowiskach pracy. Prace Instytutu Elektrotechniki, zeszyt 255, 67-77 (2012).

Literatura 1.

PN-EN 14255-1:2010 Pomiar i ocena ekspozycji osób na niespójne promieniowanie optyczne. Część 1: Promieniowanie nadfioletowe emitowane przez źródła sztuczne na stanowisku pracy.

2.

PN-EN 14255-2:2010 Pomiar i ocena ekspozycji osób na niespójne promieniowanie optyczne Część 2: Promieniowanie widzialne i podczerwone emitowane przez źródła sztuczne na stanowisku pracy.

3.

PN-EN 14255-3:2010 Pomiar i ocena ekspozycji osób na niespójne promieniowanie optyczne. Część 3: Promieniowanie nadfioletowe emitowane przez słońce.

4.

PN-EN 14255-4:2010 Pomiar i ocena ekspozycji osób na niespójne promieniowanie optyczne. Część 4: Terminologia i wielkości stosowane w pomiarach ekspozycji na promieniowanie nadfioletowe, widzialne i podczerwone.

5.

PN-EN 62471:2010 Bezpieczeństwo fotobiologiczne lamp i systemów lampowych.

6.

ANSI/IESNA RP 27.3-96 Recommended Practice for Photobiological Safety for Lamps. Risk Group Classification and Labeling.

7.

IEC /TR 62471-2:2009 Photobiological safety of lamps and lamp systems.

Part 2: Guidance on manufacturing requirements relating to non-laser optical radiation safety.

8.

Draft Technical Report 34A/1541/DTR. IEC/TR 62778 Ed. 1: Application of IEC 62471 to light sources and luminaires for the assessment of the blue light hazard (2011).

9.

Dyrektywa 2006/25/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (sztucznym promieniowaniem optycznym) (Dz. Urz. UE nr L 114 z 27.04.2006, 38-59).

10.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowanie optyczne (Dziennik Ustaw Nr 100 z 2010 r., poz.643).

66

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Mgr Jerzy PIETRZYKOWSKI – absolwent Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Łódzkiego, specjalność fizyka teoretyczna. Wieloletni pracownik naukowy Zakładu Promieniowania Optycznego Głównego Urzędu Miar. Główne zainteresowania zawodowe: pomiary barwy materiałów i ocena różnicy barw, spektroradiometria promieniowania optycznego, samokalibracja fotodiod półprzewodnikowych i odbiorniki pułapkowe. Autor i współautor ponad 80 artykułów i referatów prezentowanych w czasopismach i na konferencjach naukowych.

technika

Rewolucja OLED – czy w ogóle nastąpi?

Rynek oświetleniowy jest w ciągłym poszukiwaniu co raz to doskonalszych rozwiązań w zakresie wytwarzania światła. Jest to oczywista tendencja, w szczególności nasilona na przestrzeni ostatniej dekady za sprawą rewolucji, jaka została wywołana przez diody LED. Technologia OLED ma szansę postawić kolejny krok na drodze ewolucji źródeł światła otwierając nowe możliwości, w szczególności w zakresie designu.

Obecnie na rynku jest kilku producentów oświetleniowych paneli OLED. Czy oferowany przez nich produkt niesie kolejną rewolucję?

W

ostatnich latach, szczególnie dużą uwagę poświęca się sprawności oraz czasowi życia źródeł światła. Parametry te były dźwignią marketingową, która pozwoliła skutecznie wprowadzić diody LED do masowego użycia.

Porównanie czasu życia paneli OLED poszczególnych producentów (stan na czerwiec 2015)

Porównanie sprawności paneli OLED poszczególnych producentów (stan na czerwiec 2015)

Rekordzistą pod względem sprawności jest zdecydowanie japońska firma Konica Minolta, która już w marcu 2014 roku ogłosiła wyprodukowanie panelu o sprawności 131 lm/W. Był to panel o powierzchni 15 cm2, który niestety nie został skomercjalizowany. Komercyjny produkt oferowany przez tego producenta to panele o sprawności 45 lm/W, w związku z czym ustępuje on koreańskiemu LG Chem’owi, a także Philips’owi.

Wartość 131 lm/W nie jest najwyższą sprawnością osiągniętą przez panele OLED. Już w marcu 2013 roku firma NEC Lighitng we współpracy z uniwersytetem Yamagata, ogłosiła wyprodukowanie diody OLED o sprawności 156 lm/W. Wynik nie jest jednak brany pod uwagę w zestawieniu, gdyż firmy te nie prowadzą komercyjnej produkcji, a jedynie badania z zakresu możliwości tej technologii, a sam panel był rozmiaru 2mm x 2mm.

Z punktu widzenia czasu życia komercyjnie dostępnego produktu, diody OLED osiągają wartości z przedziału od 10 000 do 40 000 godzin. Wartości te deklarowane są przez poszczególnych producentów w kartach katalogowych lub materiałach marketingowych, niemniej jednak nie ma możliwości, aby znaleźć rzeczywiste wyniki pomiarów tych parametrów oraz informacje o zastosowanym modelu ekstrapolacji tych wartości, co może wskazywać na ich jedynie przybliżone oszacowanie.

W rzeczywistych aplikacjach, poza czasem życia i sprawnością, bardzo istotny jest strumień świetlny jaki można osiągnąć z danego źródła. W diodach OLED wszystkich producentów osiągana jest wartość około 1 lm/cm2 dla standardowych warunków zasilania. Jest to wartość wynikająca z odporności materii organicznej na przepływ prądu. Wprawdzie strumień można sterować także wartością prądu zasilania, ale dla wyższych niż nominalna wartość prądu, czas życia paneli OLED ulega wyraźnemu skróceniu, co związane jest z wyższą temperaturą pracy diody, a co za tym idzie, szybszą degradacją materii organicznej. Z powodu silnego powiązania strumienia oraz

www.luxmagazyn.pl

3/2015

67

technika

czasu życia, aby osiągnąć większy strumień diod, producenci oferują różne rozmiary paneli.

Porównanie rozmiarów paneli OLED poszczególnych producentów (stan na czerwiec 2015)

Jedynie LG Chem rozwija swoją linię produktową w kierunku dużych rozmiarów paneli OLED. Faktem jest, że inni producenci także mogą osiągnąć ten rozmiar ponieważ większość z nich

pracuje na linii produkcyjnej tej samej generacji gdzie tzw. motherboard (ang. główna płyta – tafla szkła, która definiuje możliwości produkcyjne z linii o danej generacji) jest w rozmiarze 370x470 mm. Oznacza to także, że bez inwestycji w kolejne generacje linii produkcyjnej, nikt nie będzie w stanie wyprodukować znacząco większych OLED’ów niż panel 320x 320 mm od LG Chem. Obecnie toczą się w tym kierunku dwie główne inwestycje. W 2014 roku Konica Minolta rozpoczęła budowę swojej fabryki w modelu R2R (ang. Roll-to-Roll) inwestując w ten projekt 10 miliardów JPY (około 100 milionów USD), gdzie rozruch fabryki planowany jest na jesień 2015, natomiast inwestycja LG Chem’u zakłada uruchomienie fabryki piątej generacji za blisko 185 milionów dolarów do 2017 roku. Głównym celem inwestycji tych producentów jest zwiększenie możliwości produkcyjnych i tym samym znaczące obniżenie cen. Szacuje się, że wraz z wprowadzeniem piątej generacji linii produkcyjnej, ceny paneli OLED mogą zostać obniżone o 90% w stosunku do cen dzisiejszych. Co więcej, obie te firmy w ofercie komercyjnej mają giętkie panele OLED, co może zwiastować nowe możliwości na rynku komponentów oświetleniowych w najbliższych latach.

Rzeczywista instalacja OLED w centrum handlowym wykonana przez Black Body oraz niemiecką firmę Buschfeld. Źródło: www.buschfeld.de

68

3/2015

www.luxmagazyn.pl

technika

W ujęciu technicznym oraz pod względem wielkości inwestycji, zdecydowanie wyróżniają się Konica Minolta oraz LG Chem i to prawdopodobnie te firmy będą wiodły prym w zakresie wprowadzania OLED’ów na rynek komercyjny w najbliższych latach. Można mieć jednak inne podejście do biznesu OLED i ich główną wadę - cenę, przekuć w zaletę. Niewątpliwym liderem w tym ujęciu jest francuska firma Black Body należąca do włoskiej grupy Astron Fiamm. Nie zostali oni sklasyfikowani w rankingu technicznym, ponieważ nie jest to kierunek rozwoju produktów tej firmy. Black Body obrało za cel dobra luksusowe, w które można wkomponować OLED’y, a zatem rozwijają oni kluczową zaletę paneli OLED – ultranowoczesny design. Nowoczesna technologia oświetleniowa w połączeniu z dobrym designem pozwala im być obecnie liderem w zakresie realizacji w oparciu o technologię OLED. Astron Fiamm – właściciel Black Body jest z kolei liderem w zakresie rozwiązań dla przemysłu Automotive. Ten sektor rynku jest bardzo poważnie zainteresowany technologią OLED i to prawdopodobnie ta gałąź rynku oświetleniowego będzie stanowiła zapłon dla kolejnej rewolucji. W 2014 roku BMW zapowiedziało premierę komercyjnie dostępnego samochodu ze światłami OLED do 2017 roku.

Parametry techniczne paneli OLED umożliwiają już stosowanie ich w rzeczywistych aplikacjach. Kluczem dalszego

rozwoju tej technologii oraz wdrożenia jej na masowy rynek jest obniżenie ceny, co związane jest ze strategicznymi inwestycjami w nowe linie produkcyjne. Na ten krok z kolei mogą zdecydować się tylko gracze, którzy nie będą tym samym działać na szkodę swojego dotychczasowego biznesu. Innymi słowy technologia OLED musi pokonać bardzo silne lobby producentów diod LED, którym nie zależy na wprowadzaniu dodatkowej konkurencji na wystarczająco trudnym już rynku.

Biorąc pod uwagę tempo rozwoju technologii oraz terminy planowanych inwestycji, technologia OLED ma szansę zawitać na rynku masowym nawet w 2017 roku. Agencja consultingowa UBI Research twierdzi, że światowy rynek oświetlenia OLED osiągnie wartość 2,7 miliarda USD do 2020 a nawet, że technologia ta zagarnie 10% globalnego rynku oświetlenia do 2025 roku. Historia paneli OLED wygląda łudząco podobnie do historii technologii LED - w pierwszej chwili ogromny sceptycyzm, a wręcz wrogość rynku, a następnie stopniowe jego przejęcie.

To, czy historia się powtórzy zależy tylko i wyłącznie od tego, czy ceny paneli OLED w odpowiednim czasie osiągną akceptowalny poziom. Być może rewolucja jest już w toku…

Mateusz Osada – pasjonat nowoczesnych technologii oświetleniowych. Zajmował się wdrożeniem technologii OLED na rynek Europejski z ramienia LG Chem. Jako osoba odpowiedzialna za 50 największych klientów, poznał najważniejsze osoby branży oświetleniowej. Obecnie projektant oświetlenia w firmie LUG Light Factory. Absolwent Politechniki Wrocławskiej na kierunkach Elektrotechnika oraz Automatyka i Robotyka.

www.luxmagazyn.pl

3/2015

69

technika

Rola oświetlenia w certyfikacji LEED Jednym z przejawów nowego podejścia do ochrony środowiska naturalnego i zasobów energetycznych Ziemi są najnowsze trendy w budownictwie polegające na wzroście roli tzw. budownictwa zrównoważonego środowiskowo. W myśl jego zasad nowo powstające obiekty architektoniczne powinny spełniać kryteria ekologiczne.

Jednym z najpopularniejszych i najszybciej rozwijających się sposobów oceny zielonych budynków pod względem spełnienia standardów budownictwa ekologicznego jest amerykański system certyfikacji LEED – The Leadership in Energy & Environmental Design.

Agnes Vorbrodt

L

EED zapewnia niezależną weryfikację budynku pod kątem tego, czy został on zaprojektowany i zbudowany według zasad mających na celu ochronę środowiska przez oszczędność energii i wody, zmniejszenie emisjo CO2, polepszenie jakości środowiska wewnątrz budynku oraz możliwość zarządzania zasobami. W ramach systemu punktowego LEED dokonywana jest wielokryterialna analiza budynku w sześciu kategoriach: zrównoważona działka, oszczędność wody, energia i atmosfera, jakość powietrza we wnętrzach, materiały i zasoby oraz innowacyjność projektu.

Certyfikacja LEED jest obecna na polskim rynku już od 7 lat, jednak wielu profesjonalistów nadal nie zdaje sobie sprawy z wpływu oświetlenia na możliwość uzyskania punktów w niektórych z ocenianych kategorii, a przez to na osiągnięcie sukcesu i wysokiego wyniku certyfikacji budynku. Poprawnie wykonany projekt oświetlenia pomaga w uzyskaniu punktów w kilku ocenianych kategoriach: • zrównoważona działka, energia i atmosfera, materiały i zasoby – w certyfikacji LEED-EBOM, • innowacyjność projektu – w certyfikacji LEED-NC, LEED-CS oraz LEED-CI. Certyfikacja LEED-NC stosowana jest dla nowopowstających obiektów, które będą używane przez jednego, znanego użytkownika, np. siedzib głównych firm, fabryk, biurowców zajmowanych przez jedną firmę. System ten można również stosować przy rozbudowach oraz generalnych remontach tego typu budynków. Certyfikacja LEED-CS używana jest do oceny obiektów deweloperskich, gdzie nie znamy przyszłego użytkownika, a większość budynku będzie przeznaczona pod wynajem. Certyfikacja LEED-EBOM pozwala na ocenę istniejących budynków oraz skupia się na użytkowaniu tych obiektów. Certyfikaty LEED-CI przeznaczone są dla wnętrz biurowych.

70

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Oświetlenie wnętrz W certyfikacji LEED dużą rolę przywiązuje się do oszczędności energii. Ważny wpływ na zapotrzebowanie energetyczne budynku, w zakresie zużycia energii elektrycznej, ma oświetlenie.

Amerykańska norma ASHRAE 90.1-2007, według której ocenia się budynki, podaje wiele wymagań dotyczących oświetlenie.

Według niej do oświetlenia zaliczamy: • oświetlenie wnętrza budynku, • oświetlenie na zewnątrz budynku, wliczając w to oświetlenie elewacji, dachów, elementów architektonicznych, wejść, wyjść, miejsc dostaw oraz zadaszeń, • oświetlenie terenu działki podlegające instalacji elektrycznej budynku, za wyjątkiem oświetlenia awaryjnego, które jest wyłączone podczas normalnego użytkowania obiektu, oświetlenia wewnątrz lokali mieszkalnych, oświetlenia wymagane przez przepisy regulujące zdrowie i bezpieczeństwo, np. w szpitalach lub laboratoriach oraz dekoracyjnego oświetlenia fazowego.

Oświetlenie wewnątrz budynku powinno wyłączać się automatycznie we wszystkich przestrzeniach dzięki zastosowaniu: • automatycznych, odpowiednio zaprogramowanych zegarów, które gaszą światło według harmonogramu, przy czym dla każdego piętra i obszaru o powierzchni max. 2323 m2 musi być zapewniona niezależna kontrola, • czujników obecności wyłączających światło po 30 min. od momentu opuszczenia pomieszczenia przez użytkowników, • sygnału z innego urządzenia kontrolnego lub alarmowego informującego, że pomieszczenie jest puste, za wyjątkiem oświetlenia przeznaczonego do użytku przez 24 h lub niezbędnego dla bezpieczeństwa użytkowników oraz oświetlenia pomieszczeń dla pacjentów.

Niezależnie od kontroli automatycznej musi istnieć możliwość

technika

ręcznego załączania i wyłączania oświetlenia poprzez włącznik lub inne urządzenie znajdujące się wewnątrz pomieszczenia.

Za wyjątkiem pomieszczeń z kontrolą zapewniającą wiele scen świetlnych, oświetlenie musi gasić się automatycznie po 30 min. od opuszczenia pomieszczenia przez użytkownika w takich wnętrzach jak klasy, sale konferencyjne, pomieszczenia odpoczynku dla pracowników, kantyny i stołówki. Te pomieszczenia nie muszą być podłączone do innych urządzeń automatycznie sterujących oświetleniem.

W każdym pozostałym pomieszczeniu włącznik musi być aktywowany albo manualnie albo przez czujnik obecności. Każdy włącznik może kontrolować obszar o powierzchni max. 232 m2 w pomieszczeniach o powierzchni do 929 m2, lub obszar o powierzchni max. 929 m2 w większych pomieszczeniach. Włącznik taki może przejąć kontrole nad załączaniem według harmonogramu, lecz nie dłużej niż na 4 h.

Stosowanie czujników obecności oraz czujników natężenia światła dziennego daje projektowi oszczędności w modelu:

Tabela 1. Dopuszczalne wartości graniczne wskaźnika mocy elektrycznej zużywanej na oświetlenie jednostki powierzchni LPD wg. amerykańskiej normy ASHRAE 90.1-2007.

Typ pomieszczenia

LPD [ W/m2]

Biura – zamknięte oraz open space

12

Sale spotkań

14

Wejścia

14

Hole

13

Jadalnie

10

Kuchnie

13

Laboratoria

15

Toalety

10

Szatnie

6

Korytarze

5

Schody

6

Pomieszczenia aktywnego przechowywania

9

Pomieszczenia nieaktywnego przechowywania Pomieszczenia elektryczne i mechaniczne

3 16

Hale produkcyjne – wysokie (>25 ft)

18

Hale produkcyjne – niskie

13

Produkcja precyzyjna

23

Pomieszczenia pomocnicze dla hal produkcyjnych

13

Pomieszczenia sterownicze

5

Warsztaty

20

Magazyny materiałów drobnych

15

Magazyny materiałów średnich i dużych

10

Parkingi

2

www.luxmagazyn.pl

3/2015

71

technika

• •

czujniki obecności – 10% czujniki natężenia oświetlenia – 10% Uwaga: wprowadzenie programu czasowego sterującego oświetleniem przynosi oszczędności lecz nie jest wymogiem koniecznym.

W godzinach nocnych, tzn. od godz. 23:00 wieczorem do godziny 5:00 rano, oświetlenie należy wyłączyć, bądź zredukować jego moc o min. 50% (w pomieszczeniach po obwodzie budynku, z oknami wychodzącymi na zewnątrz). W miarę potrzeb można zapewnić włącznik dla potencjalnych użytkowników bądź czujnik obecności, który pozwoli na załączenie oświetlenia na max. 30 min.

Oświetlenie zewnętrzne Gdy dostępna jest wystarczająca ilość światła dziennego lub gdy oświetlenie w nocy nie jest konieczne, sztuczne oświetlenie zewnętrzne musi być wyłączane przez kombinację czujnika światła oraz wyłącznika czasowego lub wyłącznik astronomiczny. Wyjątkiem jest oświetlenie przy krytych wyjazdach lub wyjściach z budynku, gdzie światło jest niezbędnie potrzebne dla bezpieczeństwa lub adaptacji wzroku do zmiany natężenia światła.

Wymaga się, aby oznaczenie wyjść bezpieczeństwa podświetlone od wewnątrz, nie zużywało mocy większej niż 5 W. Przy oświetlaniu terenu, jeśli moc oprawy oświetleniowej wynosi więcej niż 100 W, skuteczność świetlna lampy musi być większa niż 60 lm/W, chyba że oprawa jest kontrolowana przez czujnik obecności.

Wskaźnik mocy elektrycznej zużywanej na oświetlenie jednostki powierzchni LPD (ang. Lighting Power Density) wewnątrz budynku nie może przekraczać wartości podanych w tabeli 1. Aby projekt uzyskał punkty w kategoriach EAp2/ EAc1, należy wykazać oszczędności względem tych wartości.

Jeżeli konieczne jest oświetlenie dekoracyjne wykorzystujące oprawy zwieszane – żyrandole lub kinkiety, to możliwe jest dodatkowe 1 W/m2.

Ograniczenie zanieczyszczenia światłem Aby spełnić kryteria przyznawania punktów LEED w kategorii Zrównoważona działka (kredyt SSc8), należy zapewnić oświetlenie zewnętrzne świecące w dół, które nie powoduje zanieczyszczenia oświetleniem poza granicami projektu. Oświetlenie wewnątrz budynku musi być też automatycznie wyłączane w godzinach nocnych, tzn. od godziny 23:00 do 5:00.

Dla projektów w tzw. strefie 2 wg. LEED (tereny zabudowy mieszkalnej, lokalne obszary komercyjne i przemysłowe z ograniczona nocna praca) limit natężenia oświetlenia w granicy działki to 1,0 lx oraz 0,1 lx w odległości 3,0 m od granicy działki.

Dla projektów w tzw. strefie 3 wg. LEED (obszary o gęstej zabudowie mieszkalnej i komercyjnej, centra miast), limit natężenia oświetlenia w granicy działki to to 2,0 lx oraz 0,1 lx w odległości 4,5 m od granicy działki.

Agnes Vorbrodt jest właścicielką firmy VvS | Architects & Consultants, założycielką PLGBC, założycielką i prezesem Fundacji Instytut Certyfikacji IC PLGBC oraz wykładowcą budownictwa ekologicznego na Harvardzie. Obecnie prowadzi, bądź zakończyła sukcesem, certyfikacje kilkudziesięciu projektów LEED w Polsce, CEE i USA.

72

3/2015

www.luxmagazyn.pl

wizytówki firm

Sapa Aluminium Sp. z o.o. ul. Kopernika 18 64-980 Trzcianka tel. +48 67 35 25 105 fax +48 67 35 67 140 www.sapa.pl

GL Optic R&D Center Poland ul. Poznańska 70 62-040 Puszczykowo kontakt@gloptic.com www.gloptic.com

ABB Sp. z o.o.

04-713 Warszawa ul. Żegańska 1 www.abb.com/pl

Sapa Aluminium to czołowy producent profili aluminiowych. Oferuje najwyższej jakości usługi obróbki mechanicznej i powierzchniowej z przeznaczeniem między innymi dla branży oświetleniowej w tym do opraw oświetleniowych i profili LED.

GL Optic jest marką JUST Normlicht GmbH Niemcy, wiodącego światowego dostawcy rozwiązań w zakresie znormalizowanych instalacji oświetleniowych dla branży drukarskiej i graficznej. Od ponad 30 lat Just wprowadza innowacyjne rozwiązania, które stanowią najwyższe standardy jakościowe w dziedzinie warunków znormalizowanych dla oceny wizualnej wydruków.

Międzynarodowy koncern ABB znany jest polskim elektroenergetykom i automatykom od kilkudziesięciu lat. Trzy czerwone litery ABB zawsze symbolizowały najwyższą jakość, precyzję wykonania i maksymalne zaawansowanie technologiczne. Od 25 lat ABB jest obecne także w Polsce – nie tylko jako synonim niezawodnych urządzeń, ale jako pracodawca i właściciel fabryk.

Firmy ABB w Polsce zatrudniają łącznie około 3300 pracowników zlokalizowanych w oddziałach firmy, fabrykach i biurach sprzedaży na terenie kraju.

GTV Sp z o.o. Dystrybucja S.K.A ul. Przejazdowa 21 05-800 Pruszków tel. + 48 22 444 75 00 info@gtv.com.pl www.gtv.com.pl

GTV jest międzynarodowym dystrybutorem oraz czołową firmą na polskim rynku oświetlenia. Oferuje pełną gamę produktów – od źródeł światła, aż po gotowe rozwiązania oświetleniowe. Działamy na kilkunastu rynkach europejskich, m.in. w Niemczech, Rumunii, Austrii, Węgrzech, Czechach, Słowacji oraz wszystkich krajach bałtyckich. GTV to nowoczesna i profesjonalnie zarządzana firma – zaufany partner biznesowy dla kontrahentów na całym świecie.

Konica Minolta Sensing Europe B.V. Sp. z o.o. O. w Polsce ul. Skarbowców 23a 53-025, Wrocław tel. +48 71 330 50 01, 734 52 11 info.poland@seu.konicaminolta.eu www.konicaminolta.pl

Konica Minolta to producent i dystrybutor wysokiej jakości precyzyjnych urządzeń pomiarowych niezbędnych dla utrzymania wysokiej jakości i dalszego ulepszania produktów w wielu dziedzinach przemysłu. Dzięki najnowocześniejszym technologiom optycznym i elektronicznym, urządzenia pomiarowe Konica Minolta pomagają w kontroli jakości i rozwoju produktów w bardzo rozmaitych branżach przemysłu. Analizatory barw ekranów, spektrofotometry, kolorymetry i inne mierniki koloru są niezbędnymi narzędziami dla zarządzania barwą w wielu zakładach przemysłowych.

HSK LEDY ul. Tyniecka 118A 30-376 Kraków tel. +48 12 269 35 45 ledy@hsk.com.pl www.hskledy.com.pl

Havells Sylvania Poland Sp. z o.o.

Biuro handlowe: ul. Skarbowców 23a 53-025 Wrocław tel. 728 888 277 www.havells-sylvania.com

Firma HSK LEDY działa na rynku od 2010 r. jako oddział firmy HSK DATA Ltd. Sp. z o.o. Oferuje szeroką gamę sprzętu oświetleniowego LED w tym: oprawy wewnętrzne, zewnętrzne i przemysłowe oraz systemy sterowania, podzespoły zasilania awaryjnego i technologie do specjalnych zastosowań.

Przy konstrukcji opraw oświetleniowych firma współpracuje z renomowanymi krakowskimi projektantami form przemysłowych.

Havells-Sylvania jest globalnym dostawcą profesjonalnych i architektonicznych rozwiązań oświetleniowych. Dzięki ponad stuletniej historii firmy, Havells-Sylvania jest w stanie dostarczać nowoczesne produkty i systemy oświetleniowe sektorom publicznym, komercyjnym i prywatnym na całym świecie. W skład grupy wchodzą takie marki jak Concord, Lumiance oraz Sylvania, które gwarantują najwyższą jakość oraz wydajność rozwiązań.

www.luxmagazyn.pl

3/2015

73

wizytówki firm

RABBIT Sp. z o.o. ul. Krakowska 141–155 50-428 Wrocław tel. 71 328 50 65 rabbit@rabbit.pl www.rabbit.pl

Kanlux SA ul. Objazdowa 1-3 41-922 Radzionków tel. 48 32 388 74 00 fax. 48 32 388 74 99 www.kanlux.pl

MILOO-ELECTRONICS Sp. z o.o.

Stary Wiśnicz 289 32-720 Nowy Wiśnicz tel. +48 14 66 21 955 fax +48 14 66 21 912 biuro@emiloo.pl www.emiloo.pl

Prinz Optics Polska ul. Ciołka 13 01-445 Warszawa tel. +48 602 351 265 marcin@prinzoptics.pl www.prinzoptics.pl

LUG Light Factory Sp. z o. o. ul. Gorzowska 11 65-127 Zielona Góra +48 68 45 33 200 lug@lug.com.pl www.lug.com.pl

ZAMEL Sp. z o.o. ul. Zielona 27 43-200 Pszczyna tel. 32 210 46 65 www.zamel.com

74

3/2015

www.luxmagazyn.pl

Rabbit Sp. z o.o. jest jednym z największych polskich producentów systemów do sterowania, zarządza i monitoringu oświetlenia ulicznego. Na rynku oświetleniowym firma niezmiennie działa już od 1989 roku. Oferujemy kompletne rozwiązania do sterowania oświetleniem ulicznym oraz do zarządzania oświetleniem w obiektach przemysłowych – system SkyLight.

Nasze produkty sterują oświetleniem zewnętrznym nie tylko w największych miastach w Polsce, ale również na Litwie, Łotwie, Estonii i Rumunii.

Od 25 lat stawiamy na nowoczesne rozwiązania techniczne, bezawaryjność i długotrwałe użytkowanie.

Kanlux SA jest jednym z wiodących przedsiębiorstw sektora oświetleniowego w Polsce. Mała rodzinna firma zarejestrowana w 1989r. urosła w ponad 25 lat do rangi międzynarodowego przedsiębiorstwa zatrudniającego w swoich spółkach kilkuset pracowników. Firma stale rozszerza swoją sieć sprzedaży zarówno na rynku krajowym jak i poza jego granicami. Rozwijając swoją działalność na rynkach zagranicznych Kanlux SA otworzył spółki zależne w Czechach, Słowacji, Węgrzech, Ukrainie, Rumunii, Bułgarii, Niemczech oraz Rosji. Obecnie asortyment firmy jest dostępny w ponad 40 krajach obejmujących nie tylko Europę, ale również tak odległe kraje jak Boliwia, Gabon czy Australia.

Firma Miloo-Electronics jest jedną z wiodących polskich firm zajmujących się produkcją oświetlenia LED oraz rozwojem komercyjnych badań nad tą innowacyjną technologią. W strukturze korporacyjnej Miloo-Electronics to właśnie innowacja odgrywa kluczową rolę. Jest bazą do tworzenia niezawodnych i wydajnych produktów idealnie dopasowanych do oczekiwań i potrzeb Klientów.

Firma Prinz Optics dzięki unikalnemu know-how, tworzy powłoki na szkle, które stosowane są w produkcji filtrów optycznych, konwersyjnych oraz dichroicznych. Prinz Optics od momentu założenia w 1992 r., aż do dziś rozwija technologię produkcji i modernizuje park maszynowy, przez co wychodzi naprzeciw potrzebom klientów z różnych branż tj. oświetlenie, architektura, sztuka, technika medyczna i przemysłowa. Filtry wytwarzane są metodą zanurzeniową zol-żel, dzięki czemu spełniają oczekiwane wymagania techniczne i jakościowe.

LUG to czołowy producent profesjonalnych opraw i systemów oświetleniowych. Obecnie to globalna marka, której rozwiązania oświetlają wnętrza obiektów i tworzą iluminacje świetlne w ponad 50 krajach na całym świecie. Dzięki własnemu zapleczu badawczo – rozwojowemu oraz laboratorium opraw firma LUG gwarantuje optymalne, dostosowanie natężenie światła do potrzeb, zapewniając jednocześnie równowagę między jakością światła a efektywnością energetyczną. Dzięki wysokiej jakości swoich produktów LUG jest rekomendowanym partnerem czołowych dostawców komponentów dla branży elektrotechnicznej m.in firm Philips i OSRAM.

Zamel to polska, rodzinna grupą kapitałowa z siedzibą w Pszczynie. Od 20 lat działa na rynku branży elektrotechnicznej, dynamicznie się rozwijając. Podstawą działania firmy jest zapewnienie najwyższej jakości produktów i standardu obsługi klienta. Jakością, ceną i nowoczesnym wzornictwem produktów Zamel wygrywa z silnymi konkurentami zagranicznymi, promując jednocześnie polskie produkty i całkowicie polski kapitał za granicą. Jest jednym z czołowych polskich producentów i eksporterów wyrobów elektrotechnicznych.

-LED Z kodem RENWA15 wystawienniczą ę ni ch rz ie w po na 10% rabatu

RENEXPO

®

Poland

5-te Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej

» Międzynarodowe Targi i Konferencje branżowe o zasięgu międzynarodowym » Forum Budownictwa Energooszczędnego » 5-ta edycja Dnia Samorządowca w ramach RENEXPO® Poland » Puchar RENERGY AWARD® powered by RENEXPO® Poland » i wiele więcej...

22 - 24.09.2015 Centrum EXPO XXl w Warszawie Kontakt: Tel: +48-22-266-02-16 | info@reeco-poland.pl | www.renexpo-warsaw.com