DOOR ALIES PEGTEL
INTERVIEW JAMES KENNEDY
WERK IS NIET ZALIGMAKEND Hoogleraar moderne Nederlandse geschiedenis James Kennedy schreef het essay bij de Maand van de Geschiedenis. In Aan het werk bekijkt hij het naoorlogse Nederlandse arbeidsethos met Amerikaanse ogen. ‘Ik heb van vrije tijd moeten leren genieten.’ ‘AAN HET WERK’ IS DE TITEL VAN UW ESSAY, MAAR DAT WAS NIET HET EERSTE WAT U HOORDE TOEN U VANUIT AMERIKA IN NEDERLAND ARRIVEERDE ALS HOOGLERAAR GESCHIEDENIS IN 2003?
‘Als hardwerkende Amerikaan was ik geen lange vakanties gewend. Ik verbaasde me ook over de vele middeleeuwse feestdagen waarop allerlei instellingen zoals bibliotheken gesloten zijn: Hemelvaart, Pinksteren, Tweede Kerstdag. Ik ontdekte dat Nederlan-
10
NEDERLANDERS HEBBEN VAN ZICHZELF WEL HET BEELD DAT ZE HEEL HARD WERKEN; WE ZOUDEN VERBONDEN ZIJN DOOR EEN CALVINISTISCH ARBEIDSETHOS DAT DEEL IS VAN ONZE VOLKSAARD.
‘Dit zelfbeeld stamt deels uit de naoorlogse tijd, waarin Nederlanders heel hard werkten en lange dagen maakten om het land weer op te bouwen. Ze deden dit uit plichtsbesef voor het welzijn van de gemeenschap, en ook voor hun gezin. Maar eind jaren vijftig, toen de economie beter ging draaien en de arbeidsproductiviteit en welvaart toenamen, waren die heel lange werkdagen niet meer zo nodig. De vrije zaterdag werd ingevoerd, er kwam meer vrije tijd. Mensen gingen zichzelf ook vragen stellen over de aard en betekenis van werk. Was dit heel harde werken eigenlijk wel goed voor een mens? Werken was volgens sommige critici niet zaligmakend.’
‘Dat hoorde ik inderdaad niet, nee. Ik begon op 1 juli aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ik was klaar om stevig aan de slag te gaan, om vergaderingen te beleggen en besprekingen te voeren. Maar mijn faculteitsstaf begon ogenblikkelijk over de zomervakantie; ik ging toch wel op vakantie? Vakantie was noodzakelijk om tot rust te komen, ik moest me niet overwerken. Voor mij als Amerikaan voelde dat erg onwennig.’ U WERD METEEN GECONFRONTEERD MET HET VERSCHIL IN ARBEIDSETHOS TUSSEN NEDERLANDERS EN AMERIKANEN. ‘IK HAD HET GEVOEL OP EEN ANDERE PLANEET TE ZIJN BELAND,’ SCHRIJFT U.
ders hun werk veel meer begrenzen dan Amerikanen. En ze werken lang niet allemaal fulltime, maar geregeld in deeltijd, zeker vrouwen. Ik heb daar echt aan moeten wennen.’
VANAF 1960 SCHEIDDEN ZICH DE WEGEN TUSSEN NEDERLANDERS EN AMERIKANEN, STELT U VAST.
‘Nederlanders koesteren hun werk-privé balans’
Ontdek gisteren, begrijp vandaag
‘Nederlanders zouden net als andere Europeanen de toegenomen productiviteit gaan gebruiken voor meer vakantiedagen; Amerikanen zetten de verhoogde productiviteit om in hogere lonen. Amerikanen werden hierdoor workaholics, net zoals ikzelf was.’
