DOOR LODEWIJK PETRAM EN JELLE VAN LOTTUM
THEMA ESSAY
ALTIJD AAN DE RAND VAN DE SAMENLEVING Al eeuwenlang komen migranten met een droom naar Nederland. Ze willen de armoede ontvluchten, hun gezin in hun thuisland ondersteunen of een beter leven opbouwen. Maar ze horen er nooit echt bij. Dat was vroeger zo en dat is nog steeds zo.
A
an het werk. Dat is wat arbeidsmigranten willen. Kieskeurig zijn ze zelden – lichamelijk zwaar werk op een aspergeveld, in de glastuinbouw of in een vleesfabriek, het maakt ze niet uit. Als het maar geld oplevert, geld om van te leven en om af en toe iets leuks mee te doen. Hoewel er voor EU-burgers in principe geen belemmeringen gelden om zich in Nederland te vestigen en hier te werken, komt daar in de praktijk toch heel wat bij kijken. Maar veel arbeidsmigranten nemen niet de tijd om uit te zoeken hoe dingen in Nederland geregeld zijn – ze willen aan het werk, liefst zo snel mogelijk. Gespecialiseerde uitzendbureaus bieden uitkomst. Die weten waar behoefte is aan arbeidskrachten en kunnen vaak ook voor huisvesting zorgen. Zij handelen echter niet altijd in het belang van hun werknemers. Zo bleek dit voorjaar uit onderzoek van Trouw, De Groene Amsterdammer, platform voor onderzoeksjournalistiek Investico en onderzoeksprogramma Pointer dat er uitzendbureaus zijn die beleid voeren dat erop gericht lijkt te zijn arbeidsmigranten stevig in hun greep te houden. Zij laten buitenlandse werknemers bijvoorbeeld heel vaak van baan wisselen, telkens op andere plekken in het land, wat hun geen andere
4
Ontdek gisteren, begrijp vandaag
Migranten waren over geleverd aan profiteurs
optie laat dan huisvesting op een verlept vakantiepark of in een verbouwd kantoorgebouw te accepteren. Ook vertellen ze dat een Registratie Niet-Ingezetenen (RNI) volstaat om in Nederland te werken. Veel arbeidsmigranten schrijven zich hierdoor niet in bij de gemeente, wat ze volgens de wet wel zouden moeten doen als ze hier langer dan vier maanden blijven. Hierdoor kunnen de werknemers moeilijk aanspraak maken op bijstand of hulp van de voedselbank. Nederland telt momenteel naar schatting 250.000 arbeidsmigranten in een uiterst kwetsbare positie: buiten het zicht van de instanties en volledig afhankelijk van hun uitzendbureau. Zij staan aan de randen van de samenleving. Een enkele keer krijgen ze de aandacht op zich gericht, maar dan vaak op een negatieve manier, bijvoorbeeld na een geweldsincident op een van de locaties waar ze met velen dicht op elkaar wonen. HOGE WERKLOOSHEID Waar de situatie met de ‘onzichtbare’ arbeidsmigranten van nu toe kan leiden, leert de geschiedenis van de gastarbeiders, de buitenlandse werknemers die met name in de jaren zestig door de Nederlandse industrie werden geworven om hier te komen werken. Zij kwamen voornamelijk uit Italië, Spanje, Turkije en Marokko, en gingen aan de slag bij Philips in Eindhoven, de Hoogovens in IJmuiden en de textielindustrie in Twente. Velen kwamen ook terecht in de havens van Amsterdam en Rotterdam. Net als de huidige generatie laaggekwalificeerde buitenlandse werknemers waren zij in hoge mate afhankelijk van hun werkgever. En ze stonden ook eerder naast de maatschappij dan ermiddenin, vaak gehuisvest in
