Zaal 2: Karuchā - Japanse cultuurkenmerken in de Westerse wereld

ZAAL 2

Issey Miyake

Rei Kawakubo Sushi scéne

Oodles of Noodles

Karuchā - Japanse cultuurkenmerken in de Westerse wereld.

De werken die in deze zaal worden uitgelicht laten zien hoe de traditionele Japanse cultuur op verschillende manieren zijn weg heeft gevonden in de Westerse cultuur van de jaren ’80. In tegenstelling tot de technologische uitvindingen uit zaal 1, werd bij deze producten de Japansheid benadrukt in plaats van verdrongen.

Het benadrukken van Japansheid was niet altijd vanzelfsprekend in de jaren ’80. Het succes van de Japanse bedrijven en cultuuruitingen ging namelijk ook samen met een fenomeen genaamd ‘’Japan-Bashing’’. Deze term wordt gebruikt voor anti-Japan uitspraken die werden gedaan door Amerikaanse politici, bedrijfsleiders en journalisten. Een aantal hoogstaande Amerikanen waren bang dat de Japanse industrieën de Amerikaanse industrieën compleet wilde overnemen of zelfs kapot wilde maken. (Mckevitt, A. C. 2017). Niet iedereen zat dus te wachten op Japansheid in de Westerse cultuur. Toch zijn er twee gebieden waarin Japansheid een troef was binnen het behalen van populariteit en aanzien in de jaren ’80, namelijk voedsel en mode.

In 1981 gaven Japanse modeontwerpers Rei Kawakubo en Yohji Yamamoto hun eerste show in Parijs. Dit was het begin van revolutie binnen de Westerse mode. Deze ontwerpers hadden in Japan al goed lopende bedrijven, maar wilde ook graag erkenning van het Westen krijgen. De Japanse modeontwerpers kregen veel succes doordat ze de Westerse mode-opvattingen doorbraken. Binnen de Japanse mode-industrie hecht men veel waarde aan de traditionele bewerkingstechnieken van de stof. Ontwerpers als Rei Kawakubo en Issey Miyake namen deze tradities mee naar de mode van de Westerse wereld. Een belangrijk principe dat deze ontwerpers volgde was dat een kledingstuk vaak op meerdere manieren te dragen moest zijn. Dit is terug te zien in de asymmetrie van de ontwerpen, en het feit dat ze niet genderspecifiek zijn. Aseksuele kleding was een compleet nieuw concept binnen de Westerse mode in de jaren’80. Deze ontwerpprincipes gepaard met veel gebruik van zwarte en donkere kleuren zorgde ervoor dat de ontwerpen vaak in verband werden gebracht met de postmoderne tijd, ook werden ze bestempeld als ‘’Avant-Garde’’. In deze zaal worden twee kledingstukken uitgelicht van Rei Kawakubo en Issey Miyake waarin veel Japansheid te herkennen is. (Zwaag, A. & Teunissen, J. 2006; Marra-Alvarez, M. 2010)

Een ander gebied waarin Japansheid een troef was, was de voedselmarkt. Eind jaren’70 en begin jaren’80 vond er in Japan een grote economische vooruitgang plaats waardoor bedrijven zich konden gaan vestigen in Amerika. Deze Japanse bedrijven zorgde ervoor dat er meer Japanse migranten naar Amerika kwamen. Hierdoor ontstond er in Amerika een markt voor Sushi. (Bhabha, L. 2018). Dit traditionele Japanse gerecht werd voor de Westerse markt aangepast zodat het beter op het Westerse smaakpalet zou aansluiten. Zo voegde sushichefs ingrediënten als avocado en krab toe, en rolde ze sushi met de rijst naar de buitenkant zodat het zeewier minder prominent aanwezig was. Sushi was het perfecte gerecht voor consumenten die opzoek waren naar iets dat authentiek Japans was. De Japansheid werd zelfs in de aankleding van de restaurants doorgevoerd met kersenbloesem behangetjes en serveersters verkleed als Geisha’s. (Mckevitt, A. C. 2017). Het was echter wel duur om in een sushi-restaurant te eten, maar gelukkig was er ook een goedkope optie voor liefhebbers van de Japanse keuken: ramen noodles. Deze voorverpakte noodles waren in een mum van tijd klaar, en konden voor de televisie of tijdens het werken worden opgegeten. Kant- en klare noodles kwamen in de jaren’70 al naar Amerika, maar werden in de jaren’80 steeds vaker als zijne Japans gepresenteerd. (Great Big Story. 2016). Zowel sushi als ramen noodles verdienen dus een plekje in deze zaal.

Rei Kawakubo - Jumper 1982

Deze trui van Comme des Garcons uit 1982 is ontworpen door Rei Kawakubo. Het kledingstuk lijkt versleten omdat het vol zit met gaten, maar dit was door de ontwerper bedoeld om een statement te maken. Kawakubo besloot om deze gaten toe te voegen uit protest tegen de machinaal ontworpen, gladde en perfecte kledingstukken die je in deze tijd veel zag. Deze gaten maken dat het kledingstuk op meerdere manieren te dragen is. Dat de trui geen definitieve vorm heeft is een traditioneel Japans ontwerpprincipe. De trui heeft een Post-Punk uitstraling die goed past bij het postmodernisme waarmee Japan in de jaren’80 geassocieerd werd, daarom past dit kledingstuk goed op deze expositie. (Zwaag, A., & Teunissen, J. 2006)

Rei Kawakubo, Jumper, 1982, Victoria & Albert Museum, Londen

Issey Miyake, Oversized Kimono Coat, 80s, Japanese fashion archive, Japan

Issey Miyake - Oversized Kimono Coat

Deze Oversized Kimono Coat van Issey Miyake is doordrenkt met traditionele Japanse ontwerpideeën. In Japan wordt er niet zomaar geknipt in de stof, en als dit gebeurt dan doet men het zo zuinig mogelijk. Dit zorgt ervoor dat er in Japan veel wordt gevouwen met de stof om het kledingstuk te vormen, dit is bijvoorbeeld terug te zien in de traditionele Kimono. Deze manier van ontwerpen stond lijnrecht tegenover de manier waarop men in de Westerse wereld kleding ontwierp, hier werd namelijk veel gebruik gemaakt van patronen. Voor Miyake is het belangrijk om de traditionele Japanse technieken zoals handwerktradities in de mode te behouden. Deze tradities zijn in dit kledingstuk mooi terug te zien. (Zwaag, A., & Teunissen, J. 2006)

Sushi Scéne uit The Breakfast Club

Eind jaren ’80 werd sushi razend populair bij het Amerikaanse volk, zowel in de traditionele Japanse vorm als in de toegankelijke Amerikaanse vorm waarbij ingrediënten als avocado, krab en cream-cheese werden gebruikt. (Bhabha, L. 2018). In deze scéne uit de bekende jaren ’80 film The Breakfast Club (1985) van reggiseur John Hughes zien we hoe de rijke en populaire Claire (gespeeld door Molly Ringwald) een complete sushi-set klaarzet op haar tafeltje voor de lunch. De andere scholieren waarmee ze moet nablijven reageren hierop verontwaardigd en zijn duidelijk nog niet bekend met sushi. Deze scéne laat zien hoe sushi zijn plaats al heeft gevonden bij de hogere klasse, maar nog onbekend is bij een groot deel van de Amerikaanse middenklasse en lagere klasse. Het illustreert de weg die sushi heeft afgelegd tot het bereiken van populariteit in de Westerse cultuur, waar het inmiddels niet meer uit is weg te denken. (Mckevitt, A. C. 2017)

Oodles of Noodles

Kant- en klare ramen noodles werden uitgevonden in Japan na de Tweede Wereldoorlog. De uitvinder van deze noodles, Momofuku Ando, wilde de hongercrisis in Japan oplossen door het maken van een goedkoop alternatief op het bekende nationale gerecht, maar dan met een lange houdbaarheidsdatum. De voorverpakte noodles van zijn bedrijf Nissin werden al snel een succes in Japan, en later over de hele wereld. (Great Big Story. 2016). In deze Amerikaanse reclame voor Nissin’s Oodles of Noodles uit de jaren ’80 zien we een traditionele Japanse Geisha die in een moderne setting noodles aan het klaarmaken is. De muziek op de achtergrond doet denken aan traditionele Aziatische muziek. Deze kant- en klare noodles hebben volgens de reclame de authentieke smaak van traditionele Japanse noodle-soep. De reclame speelt duidelijk in op de Japansheid van het product om de consument te prikkelen. (Retro86. 2015)