De Potmarge Campus - Sandor Walinga by Tuin- en Landschapsinrichting

Masterplan

De Potmarge campus iepen Mienskip voor water, natuur en duurzaamheid

Inrichtingsplan

Van Hall Potmarge College groenste en duurzaamste hogeschool

Hogeschool Van Hall Larenstein Leeuwarden

Afstudeerproject - Sandor Walinga - Juli 2015

COLOFON Masterplan

De Potmarge campus iepen Mienskip voor water, natuur en duurzaamheid

Inrichtingsplan

Van Hall Potmarge College groenste en duurzaamste hogeschool

Onderdeel van

4e jaar Afstudeerproject Tuinarchitectuur Tuin & Landschapsinrichting, Van Hall Larenstein Velp

Gemaakt door

Sandor Walinga

Datum project

van 2 februari tot 2 juli 2015

Opdrachtgever

Hogeschool Van Hall Larenstein Leeuwarden Agora 1 8934 CJ Leeuwarden

Begeleiders

Ard Middeldorp, Theo Reesink, Natascha van den Ban, Lilian van Oosterhoudt

Contactpersoon VHL Leeuwarden

Bert Schutte

Drukker

Repro Van Hall Larenstein te Velp

Masterplan

De Potmarge campus iepen Mienskip voor water, natuur en duurzaamheid

Inrichtingsplan

Van Hall Potmarge College groenste en duurzaamste hogeschool

Hogeschool Van Hall Larenstein Leeuwarden

VOORWOORD Dit rapport samen met bijhorende bijlages geeft inzicht in het masterplan ‘De Potmarge campus’ en het inrichtingsplan voor de buitenruimte van Van Hall Larenstein Leeuwarden. Dit plan vormt het afstudeerproject voor de opleiding tuin- en landschapsinrichting, richting tuinarchitectuur in het 4de jaar. Van 2 februari tot eind juni heb ik aan dit project gewerkt, met op 2 juli de openbare afstudeerpresentatie. Ik wil alle begeleiders vermeld in het colofon bedanken voor de ontwerpbegeleidingen en commentaren/ verbeteringen en positieve reacties op mijn plan. Ik heb met veel plezier en bagage uit de stage en minor gewerkt aan dit project, ik heb dit project opgevat als een laatste leermoment op Larenstein en geprobeerd zoveel mogelijk van mijn ideeën te laten zien. Zodat ik goed en bruikbaar commentaar heb gekregen. Sandor Walinga Velp, 17 juli 2015

Samenvatting De aanleiding en essentie voor Van Hall Larenstein Leeuwarden voor deze opgave is het behalen van het BREAAM certificaat. Qua gebiedsontwikkeling moet in 2017 voor zowel de locatie Velp als Leeuwarden het certificaat behaald zijn. Potmargezone Het gebied rondom de Potmarge is erg versnipperd en heeft veel verschillende stakeholders/ functies, hiertussen is weinig samenhang omdat elke stakeholder op zijn eigen manier omgaat met zijn buitenruimte. Het is als een ketting met veel verschillende kleuren kralen, de Potmarge verbind enigszins deze uiteenlopende gebieden met elkaar. VHL buitenruimte Het VHL terrein mist de nodige verblijfskwaliteit en identiteit, en is niet voldoende gericht op zijn gebruiker. Het oogt van buitenaf nog niet groen en duurzaam, het is nog niet de groenste hogeschool van Nederland. Potmarge zone Meer samenhang tussen de verschillende buitenruimtes in de Potmarge zone, hiervoor is samenwerking tussen de vele stakeholders noodzakelijk. VHL buitenruimte Het verbeteren van de verblijfs- en ruimtelijke kwaliteit op het VHL schoolterrein op een zo duurzaam en groen mogelijke manier. VHL gaat uitstralen dat het de groenste hogeschool van Nederland is/wordt. Begin februari ben ik gestart met dit project, deze eerste periode besloeg de masterplan fase; het plan in hoofdlijnen en op een grote schaal (1:5000 en 1:2000). Ik heb het gebied vaak bezocht om het goed te begrijpen plus de inventarisatie en analyse van de Potmarge zone en het VHL terrein. Van halverwege maart tot eind april heb ik samen met Lennart Woelinga een verdiepend onderzoek naar biodiversiteit gedaan, met als titel â&#x20AC;&#x2DC;Ontwerpen met Biodiversiteitâ&#x20AC;&#x2122; Vanaf eind april ben ik gestart met de verdere planvorming en uitwerking van het inrichtingsplan voor het VHL terrein. Voor Leeuwarden is de Potmarge zone een belangrijke groen/blauwe long met een grote verscheidenheid aan scholen, bedrijven, wonen/zorg en industrie. Het riviertje de Potmarge is het verbinden de element in deze zone, en zorgt voor verblijfskwaliteit voor mens en natuur. Het doel van de Potmarge campus is het creĂŤren van een parkmanagement, waardoor synergie ontstaat, een samenwerking tussen de verschillende instellingen/scholen waarbij het samengaan van delen meer oplevert dan de som der delen. De campus zal een parkachtige setting/sfeer krijgen.

Inleiding 1.1 Aanleiding en probleemstelling 1.2 De opgave

1.3 Programma van eisen en wensen 1.4 Plangebied en context 1.5 Lees- en werkwijzer

Masterplan

De Potmarge campus 2.1 Inventarisatie en analyse 2.2 Uitgangspunten

2.3 Visie en concept

2.4 Masterplan

Inhoudsopgave

3 Inrichtingsplan

Van Hall Potmarge College 3.1 Inventarisatie en analyse 3.2 Uitgangspunten

3.3 Visie en concept

3.4 Inrichtingsplan

3.5 Beplantingsvisie

3.6 Beplantingszonering 3.7 Materialen visie

3. 8 Faseringsplan

3.9 Globale kostenraming

Bijlagerapport A3 Inrichtingsplan 1. plankaart 1:500 Inrichtingsplan A0

Het iepen Mienskipspark 2. doorsnedes 1:100 en 1:200

De Verkeersstrip

Het iepen Mienskipspark

3. 3D doorsnede, profiel verkeersstrip

4.1 Uitgangspunten

4.2 Visie en concept

4. beplantingskalender parkeervakborders

4.3 Plankaart en collagebeelden 4.4 Beplantingsplan borders 4.5 Detail: zitrand

4.6 Grondbalans

4.7 Kostenraming

Het Educatie pad en terpen

5. doorsnedes 1:200

6. bestratingsdetail Educatie pad 1:100

7 5

Bronvermelding 89

De Verkeersstrip 5.1 Uitgangspunten

5.2 Visie en concept

5.3 De Verkeersstrip

5.4 Parkeerprincipe

5.5 3D doorsnede

5.6 Beplantingsplan en bomenplen parkeervakborders 5.7 Bomenplan entreegebied

6 Het Educatie pad

en Mienskipspark 6.1 Uitgangspunten

6.2 Visie en concept

6.3 Het Educatie pad en terpen 6.4 Doorsnedes

6.5 Bestratingsdetail: Educatie pad

Inleiding Hoofdstuk 1 bied een duidelijke inleiding voor het totale project, met de aanleiding en probleemstelling in paragraaf 1, met in paragraaf 2 de opgave. Het programma van eisen en wensen staat in 1.3. In paragraaf 4 wordt het plangebied en zijn context uitgelegd en verbeeld. En in 1.5 staat wat over de lees- en werkwijze van het rapport en project.

1.1 Aanleiding en probleemstelling

De aanleiding en essentie voor Van Hall Larenstein Leeuwarden voor deze opgave is het behalen van het BREAAM certificaat. Qua gebiedsontwikkeling moet in 2017 voor zowel de locatie Velp als Leeuwarden het certificaat behaald zijn. Vanuit de vestiging in Leeuwarden is gevraagd om een Programma van Eisen (PvE) op te stellen om een herinrichtingstraject op te starten. Het PvE bevat een inventarisatie en analyse, visie en wordt afgesloten met enkele conclusies en aanbevelingen. De eerste trap van de drietrapsrakket waarin het plan voor locatie Leeu-

warden wordt uitgevoerd is het PvE. Van juli tot augustus 2014 is hieraan gewerkt. De volgende trap is gestart in september 2014. Studenten van de minor ‘Gebiedsontwikkeling’ stellen in samenwerking met studenten en belanghebbenden uit Leeuwarden een strategisch advies op aan het College van Bestuur. Na oplevering en goedkeuring van dit advies ben ik aan de slag gegaan met de specifieke ontwerpopgave voor de herinrichting van de buitenruimte van VHL Leeuwarden.

fig. 1.1 Tuinbouwgebied langs de Potmarge, vanuit oosten ca. 1965 (bron: historisch centrum Leeuwarden.nl) midden boven is de Johannes de Doper Kerk te zien

Potmargezone Het gebied rondom de Potmarge is erg versnipperd en heeft veel verschillende stakeholders/functies, hiertussen is weinig samenhang omdat elke stakeholder op zijn eigen manier omgaat met zijn buitenruimte. Het is als een ketting met veel verschillende kleuren kralen, de Potmarge verbind enigszins deze uiteenlopende gebieden met elkaar. VHL buitenruimte Het VHL terrein mist de nodige verblijfskwaliteit en identiteit, en is niet voldoende gericht op zijn gebruiker. Het oogt van buitenaf nog niet groen en duurzaam, het is nog niet de groenste hogeschool van Nederland.

- De voorzijde van het VHL terrein heeft momenteel geen groene en levendige uitstraling - Het beeld aan de achterzijde wordt momenteel bepaald door de parkeerplaats. Hier overheerst wederom de grijze uitstraling die wordt versterkt wanneer de parkeerplaats volstaat met auto’s - De noordkant van het terrein grenst aan de Potmarge, maar sluit zich er te veel van af - Verouderde en te grijze terreininrichting VHL terrein

1.2 De opgave Potmarge zone Meer samenhang tussen de verschillende buitenruimtes in de Potmarge zone, hiervoor is samenwerking tussen de vele stakeholders noodzakelijk. VHL buitenruimte Het verbeteren van de verblijfs- en ruimtelijke kwaliteit op het VHL schoolterrein op een zo duurzaam en groen mogelijke manier. VHL gaat uitstralen dat het de groenste hogeschool van Nederland is/wordt. - groene verblijfs- en gebruiksruimten creëren - een inrichting waar de gebruiker voor een lange tijd gebruik van kan maken - het terrein een duidelijke identiteit geven op het gebied van water/natuur/duurzaamheid/groen - het ontwerpen voor alle drie de P’s: People, Planet en Profit met People als hulpmiddel - duurzaamheid en groen op een concrete wijze uitstralen

fig. 1.2 De Potmarge met aan weerskanten fruitbomen 1950

04 Wat versta ik onder duurzaamheid - Het in balans hebben van de 3 p’s People, Planet en Profit - Rekening houden met de bestaande ecologie en watersystemen - Een inrichting waar de gebruiker voor een lange tijd gebruik van kan maken - Dat de mens de plek beleefd en bepaald - Ontwerpen voor de gebruiker - Rekening houden met bestaande structuren en elementen Concreet - Gebruik van duurzame materialen en materieel - Grondbalans, grond blijft in het gebied - Hergebruik van materialen - Geen grote bouwkundige ingrepen - Beplanting toepassen, wat weer meer fauna aantrekt - In het ontwerpproces ook het milieu zo min mogelijk belasten

1.3 Programma van eisen en wensen

Van Hall Larenstein Leeuwarden/ Nordwin College

Invloedrijke partijen

Hoofd eis - Een BREEAM certificaat niveau 5 halen

- Hogeschool Van Hall Larenstein Leeuwarden (opdrachtgever) Opleidingsinstituut dat de volgende studies aanbiedt: Diermanagement, International Business en Management, Dier- en Veehouderij, Tuin- en Akkerbouw, Biotechnologie, Kust en Zeemanagement, Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek, Chemie, Chemische Technologie, Bedrijfskunde en Agribusiness, Milieukunde, Plattelandsvernieuwing, Voedingsmiddelentechnologie.

Hoofd wens - Meer samenwerking met de in de Potmarge aanwezige scholen/instellingen Terrein wensen VHL - vergroenen en verduurzamen (voor plein, parkeerplaats) - eigen identiteit - entrees representatief maken - aangename verblijfspekken creëren - de Potmarge betrekken tot het terrein - geparkeerde auto’s uit het zicht halen

- Commenius College Scholengemeenschap met havo en atheneum opleidingen in het aanwezige gebouw. - Gemeente Leeuwarden

Terrein wensen Nordwin College - herinrichting sortimentstuinen - leerplek op terrein van Bloemkwekerij ‘De Haan’ - aansluiten herinrichting VHL terrein, maar met een eigen identiteit Invloedrijke partijen

Overige aanwezige partijen - Friese Milieu Federatie Werkt aan de ontwikkeling van een duurzaam Friesland, waarin vitale natuur, een gezond milieu en een robuust landschap centraal staan. De federatie is gevestigd in de Sint Johannes de Doperkerk. - Onderzoeksinstituut Wetsus Master opleidingen in Watertechnologie - Leeuwarder Courant - AOC Nordwin Scholengemeenschap met vmbo en mbo opleidingen. Aanwezige mbo richtingen zijn ontwerpen & vormgeven, voeding & gezondheid, groen & recreatie, plant & teelt, dier & welzijn, groene techniek, groene economie en life sciences. - Zorgcentrum Palet Specialistisch verpleeghuiszorg voor ouderen en chronisch zieken. In de gebouwen wonen vaak mensen die er langere tijd of permanent verblijven. - Woonwijk ‘Achter de Hoven’ en ‘Huizum-Oost’ Aanliggende woonwijken, met bewoners als mogelijke doelgroep - Opvangcentrum ‘Zien’ Crisisopvang voor o.a. daklozen en mensen waarbij huisuitzetting dreigt. - Intratuin Leeuwarden - Bloemkwekerij Marienburg/ Tuinderij de Haan

1.4 Plangebied en context

fig. 1.3 ligging Leeuwarden in Nederland fig. 1.3 ligging VHL terrein in Leeuwarden

Leeuwarden is met 96.000 inwoners de hoofdstad van de provincie Friesland. Het plangebiedgebied ligt aan de zuidoostkant van het stadscentrum, aan het riviertje de Potmarge, die verbonden is met de stadsgrachten van Leeuwarden, de Tynje en het Abbingapark. Iets ten noorden van het projectgebied ligt het McL (Medisch centrum Leeuwarden). Het centraal station is op 10 min. loopafstand. De Potmarge is een oude veen afwatering, die monde in de Middelzee. Het projectgebied bestaat uit een zeeklei ondergrond met een hoge grondwaterstand. Langs de oevers van de Potmarge is veel groen aanwezig. De Potmarge heeft een rijke historie en heeft ook de status Rijksmonument. Het is een groene en blauwe ader in Leeuwarden, het heeft een groen karakter met een rijke cultuurhistorie. Veel tuinderijen waren er gevestigd, van groente en fruit tot later meer snijbloemen en siergewassen, hedendaags is er nog 1 kwekerij.

De potmarge wordt ook gebruikt als sloepenvaarroute en heeft verbinding met de stadsgrachten. Aan de zuidkant van het riviertje loopt ook een fiets/ wandelpad. In het gebied zijn veel verschillende instellingen te vinden; scholen, drukkerij, zorginstelling en waterbedrijven. Elk met grote gebouwen Het VHL schoolterrein is in vergelijking met het gebouw een klein oppervlak met een grijze, volle en daardoor rommelige uitstraling. Het minimale aan groen dat aanwezig is vormt een weinig tot geen groene beeld. Ook de vele verschillende gebouwen met zijn verschillende bouwstijlen zorgt voor een onrustig beeld op een deel van het terrein. Het terrein is voor bezoekers aan de Oostergoweg te bereiken en het parkeerterrein is via een klein woonstraatje te bereiken. Het parkeerterrein ligt aan de zuidzijde van het terrein, grenzend aan de achtertuinen van woningen.

fig. 1.5 vogelvlucht Potmarge vanaf stadsgracht met VHL terrein in het midden

07 Werkwijzer Begin februari ben ik gestart met dit project, deze eerste periode besloeg de masterplan fase; het plan in hoofdlijnen en op een grote schaal (1:5000 en 1:2000). Ik heb het gebied vaak bezocht om het goed te begrijpen plus de inventarisatie en analyse van de Potmarge zone en het VHL terrein. Van halverwege maart tot eind april heb ik samen met Lennart Woelinga een verdiepend onderzoek naar biodiversiteit gedaan, met als titel ‘Ontwerpen met Biodiversiteit’ Vanaf eind april ben ik gestart met de verdere planvorming en uitwerking van het inrichtingsplan voor het VHL terrein.

1.5 Lees- en werkwijzer Leeswijzer Het rapport is vanuit de schalen ingedeeld, te beginnen met een inleidingshoofdstuk. Hoofdstuk 2 bevat het masterplan voor ‘De Potmarge campus’ met voorgaande analyse/inventarisatie, visie en concept. Hoofdstuk 3 laat het inrichtingsplan voor het VHL terrein zien, beginnend met de belangrijkste analyse, de uitgangspunten, visie en concept. In paragraaf 4 het inrichtingsplan 1:500, paragraaf 5 en 6 bevat de beplanting en materialen. In 3.7 het faseringsplan en in 3.8 is de globale kostenraming te vinden. De hoofdstukken 4, 5 en 6 zijn de drie deelgebieden, ‘Het iepen Mienskipsplein, ‘De Verkeersstrip’ en ‘Het Educatie pad’. Hoofdstuk 7 is de bronvermelding en de tekeningen op schaal zijn in de A3 bijlagerapport te vinden.

fig. 1.6 historische kaart van Leeuwarden uit 1649 - met rechtsonder het begiin van de Potmarge en zijn tuinderijen

Masterplan

De Potmarge campus Dit hoofdstuk bied een basis voor de verdere uitwerkingen voor het inrichtingsplan voor het VHL terrein. In paragraaf 1 de belangrijkste analyse/inventarisatie, met in 2.2 de uitgangspunten voor het masterplan. In paragraaf 3 is de visie en het hoofdidee (concept) te vinden. En uiteindelijk in 2.4 het masterplan 1:2000, in de bijlage staat deze op schaal.

2.1 Inventarisatie en analyse

11 Hoofdconclusies van de analyse voor de Potmarge zone

-Achterkanten rakken naar Potmarge toe

-De fietser heeft goede routes en verbindingen in de Potmarge zone, doormiddel van fietspaden en bruggen. Het station en de binnenstad zijn goed en snel te bereiken - Langs het water van de Potmarge is te veel beplanting aanwezig (riet, elzen, wilgen) waardoor het water vanaf het pad niet goed beleefbaar is en de Potmarge zone niet goed beleefbaar is vanaf het water -Mensen te voet op de fietspaden, geen apart looppad

-Potmarge met fiets/te voet het best te beleven/zien -De Potmarge zone is als een kralenketting, elke kraal(rak/instelling) heeft zijn eigen identiteit/verschijning, maar zijn verbonden door de Potmarge. De volgende analysekaarten laten zien: de fietsverbindingen(studenten) in Potmarge zone, de beleving van de potmarge, de historische opvaartenstructuur en een analyse over de voor- en achterkanten/entrees van de verschillende instellingen.

Bin Achter de Hoven

t voorkan n statio

bin

gap

ark

MCL

a terk ach n o i stat

Cambuur stad

ion

Binnenstad

fietsroutes bestaand/ hoofdroutes studenten

12 fietsroutes bestaand/ hoofdroutes studenten

1 2

beleving auto

beleving fiets

hoofd fietsroute

hoofd autoroute

13 Voor- en achterkanten rakken en entrees

achterkanten

voorkanten

entree gebouw

entree rak

14 Historische opvaarten structuur - 1933 de opvaarten werden gebruikt om goederen met de boot tot de voordeur van het pand te vervoeren

Overgebleven opvaarten - 2015

- +/- de helft van de opvaarten is verdwenen, de reden daarvoor is dat alle kwekerijen langs de Potmarge zijn verdwenen. - Er zijn enkele plad/dras en vijvers bijgekomen

2.2 Uitgangspunten Potmarge campus Potmarge campus Het ontwikkelen van de Potmarge campus, parkmanagement: creĂŤren van synergie Herkenbaarheid van de Potmarge campus, park setting/sfeer, entrees De Potmarge campus als openbaar gebied LCH2018 als versneller voor de Potmarge campus Karakteristieken van het gebied gebruiken (lusthoven, water, ecologie) Focus op de duurzaamheidsthemaâ&#x20AC;&#x2122;s: water, groen en biodiversiteit

Potmarge zone De identiteit van de Potmarge zone vergroten Water van de Potmarge beter zichtbaar maken Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 projecten als versneller en reclamemiddel voor verdere ontwikkelingen in de Potmarge zone Openheid van de verschillende instellingen naar de Potmarge toe

2.3 Visie en concept

De Potmarge zone, de groen/blauwe ader van Leeuwarden Voor Leeuwarden is de Potmarge zone een belangrijke groen/blauwe long met een grote verscheidenheid aan scholen, bedrijven, wonen/zorg en industrie. Het riviertje de Potmarge is het verbindende element in deze zone, en zorgt voor verblijfskwaliteit voor mens en natuur. Water is voor Friesland een belangrijk onderdeel in zowel de cultuur als natuur. De Potmarge zone zal daarom een nog belangrijkere plek worden waar bedrijven, instellingen en scholen van willen profiteren en zich mee kunnen profileren. De Friese cultuur staat hoog in het vaandel bij de inwoners van Leeuwarden en Friesland. Een belangrijk moment voor Friesland is het evenement ‘Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018’. Voor de Potmarge zone zal dit ook belangrijk zijn, projecten binnen het LCH 2018 kunnen als versneller en reclamemiddel voor verdere ontwikkelingen in de Potmarge zone gebruikt worden. Om de Potmarge voor de komende tijd aantrekkelijk te houden voor zowel mens als natuur is het van belang om de kwaliteiten en het karakter van de plek naar voren te laten komen.

De grootste kwaliteit in het gebied is de Potmarge en zijn oevers. Ik stel voor om het zicht op en het zicht vanaf het water te verbeteren, door een deel van de aanwezige beplanting (rietkragen ,elzen, wilgen) te verminderen en zo meer openheid en rust te creëren. Hierdoor maak je het voor bootjesverkeer aantrekkelijker om het gebied te doorkruisen, door ook enkele duidelijke verblijfsplekken te creëren voor de waterrecreant breng je meer activiteit in de gehele zone. Voor de vele verschillende bedrijven/instellingen/rakken geef ik het advies om de Potmarge kant als voorkant te gaan zien en het daar ook meer kwaliteit te geven. Voor de mensen te voet en op de fiets is het van belang om de vele entrees van de Potmarge zone duidelijk en zichtbaar te maken. Door enkele hoofdentrees te maken en die als duidelijke entree vorm te geven, dienen ze als herkeningspunt in het gebied. De overige entrees blijven ook bestaan, maar zijn ondergeschikt. De bestaande routes voor fiets en te voet zijn voldoende en duidelijk, maar mijn voorstel is om de twee verkeersstromen (fiets en te voet) een eigen strook op de pad te geven en ze zo te scheiden.

referentiebeelden - herkenbaarheid - natuurlijke oevers - beleving water

fig. 2.1

fig. 2.2

fig. 2.3

17 De Potmarge campus Iepen Mienskip voor water, natuur en duurzaamheid De Potmarge campus is het westelijke deel van de Potmarge zone, de kop van het gebied en aansluitend op het stadscentrum en haar grachten. Een gebied vol met onderwijscapaciteit, van vmbo tot universitair en veelal gericht op water, natuur en groen. Het doel van de Potmarge campus is het creëren van een parkmanagement, waardoor synergie ontstaat, een samenwerking tussen de verschillende instellingen/scholen waarbij het samengaan van delen meer oplevert dan de som der delen. De campus zal een parkachtige setting/sfeer krijgen. De Potmarge campus als parkmanagement; waar het parkeren gezamenlijk en geïntegreerd in het gebied opgelost is, waardoor er meer ruimte is voor bruikbaar en kwalitatief groen en als gevolg een toename van de biodiversiteit in fauna en flora. Gezamenlijke horecagelegenheid in het gebied, om de kwaliteit en effectiviteit ervan te verhogen en zo een duurzamere horeca voorziening te creëren. Geen hekwerken in de gehele Potmarge campus/zone, om de verschillende instellingen/ rakken als eenheid te ervaren, het is een iepen mienskip (open gemeenschap). De openbare ruimte loopt tot de gevel van de gebouwen, om zo de verschillende gebouwen als eenheid te ervaren.

Ook het gezamenlijk opwekken en gebruiken van energie is een onderdeel van de Potmarge campus, dat is in de vorm van zonnepanelen/gas uit slib/windturbines. Als conditie wordt er voorgelegd dat de campus aan 1 eigenaar behoord en dat de verschillende gebouwen/ instellingen van de huidige eigenaren blijft. Hierdoor onstaat er een gezamenlijke openbare ruimte, dat dan ook door 1 beheerder wordt beheerd. Dit voor het creëren van synergie en een duurzamer gebied met meer profit voor mens en natuur. Voor de herkenbaarheid van de Potmarge campus, komen er duidelijke entrees die ook dienen als herkeningspunt in de Potmarge zone. Voor autoverkeer wordt er meer zicht op de Potmarge en de verschillende gebouwen gemaakt, o.a. de Johannes de Doperkerk, Water campus en Van Hall Larenstein gebouw. Om herkenbaarheid en identiteit aan de campus te geven stel ik voor om een herkenbare familie van bruggen vorm te geven. Bestaande bruggen kunnen worden omgebouwd. Ook in de vormgeving voor de buitenruimte van de verschillende instellingen/rakken moet samenhang komen. De Watercampus heeft al een eigen nieuwe vormentaal, deze wordt waar kan ook toegepast in nieuw te realiseren buitenruimtes. De Potmarge campus richt zich op de duurzaamheidsaspecten: water, energie en biodiversiteit voor mens en natuur.

referentiebeelden - campus - groen tot de gevel

fig. 2.4

fig. 2.6 De Born Wageningen

fig. 2.15

18 Concept potmarge campus

Parkmanagement/campus

De Potmarge campus

gedeelde parkeergelegenheid

gezamenlijke horecaonderneming

geen hekwerken

energie gezamenlijk opwekken en gebruiken

1 eigenaar

+ herkenning campus

meer ruimte voor bruikbaar en kwalitatief groen

toename in biodiversiteit van de fauna en flora

1 beheerder parksetting

famillie van bruggen

duidelijke entrees

samenhangende vormentaal en karakteristieken

verblijfsplekken creeren

openbaar gebied tot het gebouw

2.4 Masterplan: De Potmarge campus

Hoofd auto entree

De Potmarge campus parkmanagement Potmarge oevers: open plas dras Familie van bruggen Bebouwing Potmarge campus Hoofdentrees bebouwing

parkeert e Potmarg rrein e campu

Entrees fiets/te voet Potmarge zone

Doperke

Hoofdroute Potmarge zone Toegangswegen Potmarge zone

ite k VH aart L je

Het iepen Mienskipsplein

Vis

Paden en plein verharding Waterbordes

water opvang

Fruitbomen laan

De entr

ee strip

Borders/gazon

Oosterg

oweg

Sortimentsterp ca. 1,5 m hoog Bomen 3de en 2de grootte Bomen 1ste grootte Water: sloot,vijver, riviertje Treinspoor

Hoofd auto entree

20 Hoofd fiets entree

Commenius College

Water campus

Horeca De Potmarge

Sortime ntsterp en tuine n atie strip

De educ

VHL AOC Nordwin

Inrichtingsplan

Van Hall Potmarge College Hoofdstuk 3 laat de basis voor het inrichtingsplan zien, te beginnen met een inventarisatie/analyse van het VHL terrein volgend met daaruit voortkomende uitgangspunten in paragraaf 2. In paragraaf 3.3 de visie en het concept voor het VHL terrein. In paragraaf 4 is het inrichtingsplan te vinden, met in de bijlage de plankaart op 1:500. In 3.5 en 3.6 worden de visies voor de beplanting en materialen verwoord en verbeeld. In paragraaf 7 is het faseringsplan opgenomen en als laatste paragraaf de globale kostenraming.

3.1 Inventarisatie en analyse

Hoofdconclusies van de analyse voor het VHL terrein

- De voorkant aan de Oostergoweg functioneert niet als voorkant en presenteert zich ook niet als voorkant

De onderstaande analyse conclusies zijn voortgekomen uit een schetsende en observerende analyse van het VHL terrein en zijn niet allemaal opgenomen in dit rapport. Op deze en de volgende pagina’s enkele belangrijke analyse kaarten/foto’s. Een inventarisatie/analyse van het VHL gebouw, groen- grijs- rood- blauw analyse, en de huidige verblijfsplekken.

- Aanrijroute/entree naar parkeerterrein onlogisch, door een rustig woonstraatje/ doodlopende weg

- Het VHL schoolterrein kent grote aansluitende stukken verharding/ bebouwing - Het terrein aan de Oostergoweg is voor de helft verharding met auto’s, en is hierdoor geen visitekaartje langs de drukke weg - Er is te veel beplanting direct langs de Potmarge en te weinig op het VHL schoolterrein - Slechts +/- 28% van het terrein is groen (beplanting/ gazon/bomen) - Meeste groen en blauw zit aan de Potmarge kant (noordkant) - Weinig tot geen duidelijke verblijfsplekken voor de gebruiker - Vormentaal VHL terrein in contrast met terrein Water Campus

Gevel analyse

- Geen tot slechte toegang tot sortimentstuinen - Onduidelijke entrees AOC Nordwin - Weinig tot geen zicht vanaf Oostergoweg op J. de Doperkerk en VHL gebouw - Hoofdroute/entree fiets komt niet uit bij de fietsenstalling - Achterkant VHL/Nordwin terrein wordt gebruikt voor hoofdentree - De gevels van vleugels van het VHL gebouw hebben weinig tot geen ramen en kunnen als dode muren gezien worden. - De gevels van de strip aan de noordkant zijn volledig van glas, er vanuit hier dus zicht mogelijk op de Potmarge. - Vanuit de mediatheek en de aula is de zicht naar buiten grijs en rommelig, door de massa van bestrating/ auto’s en fietsenstallingen. - De binnen strip zorgt voor oriëntatie en verbinding in het gebouw.

24 verhouding groen-grijs-rood-blauw VHL terrein

Totaal: 75.000 m2 (7,5 hectare) Groen (beplanting): 21.000 m2 - 28% Grijs (verharding): 27.000 m2 - 36% Rood (bebouwing): 22.500 m2 - 30% Blauw (water): 4.200 m2 - 6% 1

25 Indeling begane grond, VHL gebouw

De binnen strip

Entree hal

Aula met auditorium

26 huidige verblijfplekken VHL terrein

1. Verblijfsplek plein, grind bak met enkele slecht groeiende Fraxinus excelsior

2. Zuidentree plein, met veel bestrating en geen mogelijkheid om te verblijven

3.2 Uitgangspunten

Van Hall Potmarge College

Uitstralen dat het de groenste en duurzaamste hogeschool van Nederland is Oostergoweg als entree en visitekaartje Sortimentstuin integreren in de Potmarge campus Verhardings- en bebouwingsvlakken verbreken Aansluiten op de vormentaal van de Watercampus karakteristieken en historie van het gebied gebruiken (fruitbomen, lusthoven, water, bebouwing) meer rust, ruimte en overzicht voor het totale gebied water en hoogteverschil gebruiken als omheining voor VHL schoolterrein

3.3 Visie en concept

Het Van Hall Larenstein terrein krijgt een groene en duurzame opwaardering, met de Oostergoweg zijde als visitekaartje en nieuw entreegebied. Het gehele gebied krijgt meer rust door en ruimte voor groen, dit is duidelijk merkbaar op het iepen mienskipsplein. De karakteristieken van de Potmarge zone worden op het Van Hall Potmarge College zichtbaar gemaakt, vanuit de historie, het water en de natuur. De belangrijke binnenstrip wordt in de buitenruimte evenweidig herhaald aan beide kanten van het gebouw. Aan de zuidkant als ‘Verkeersstrip’ en aan de noordkant als ‘Educatie pad’ die enkele belangrijke plekken verbind. Aan deze strip liggen de sortimentsterpen,

Concept VHL terrein: de 3 strips

Educatie

pad

Binnen st

rip

Verkeers str

als verblijfs- en leerplek. Je kan je hier als student of docent ontspannen in het groen en het gebruiken als een openlucht praktijkruimte. Ook is er een goede verbinding vanaf het Educatie pad naar de Pormarge en wordt de Potmarge doormiddel van een ecologische zone het Van Hall Potmarge College opgehaald. Er wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de vormentaal van de Watercampus en gekeken naar bestaande belangrijke elementen en materialen op het VHL terrein. Om dit op een zo duurzaam mogelijke manier in te passen en hergebruiken.

29 Functionele indeling VHL terrein rondje school Functionele indeling Het rondje school wordt de dagelijkse wandeling voor docenten en studenten. Vanaf het plein of één van de entrees loop je over het educatie pad, waar je een uitstapje kunt maken naar de Potmarge. Via het tuinpad loop je langs de ‘Verkeersstrip’ naar één van de twee entreepleinen. Voor het langste rondje loop je via de voorkant Oostergoweg het plein op. De Verkeersstrip bevat alle verkeerskundige en logistieke functies; het parkeren van de auto of fiets, het opladen van de elektrische auto en het goederentransport voor de school.

fietsenstalling fietsenstallingen route

autoweg

bushalte OV

ontmoet en bushalte OV ontmoet en ideeënplek laborator en route wandelroute los- en laadplek parkeervakken ideeënplek samenwerkingen wandelroute ‘Educatie rondje’ en bedrijven los- en laadplek samenwerkingen parkeervakken lokalen ‘Educatie rondje’ en bedrijven autoweg

laboratoriums

tmoet en eĂŤnplek lokalen menwerkingen bedrijven

kantine laboratoriums mediatheek lokalen

oplaadpunt auto kantine ecologische zone mediatheek

oplaadpunt auto ecologische zone

3.4 Inrichtingsplan

31 Inrichtingsplan op schaal 1:500 is te vinden in bijlage 1

iepen Mienskipspark

fietsenst

alling

Verkeersstrip

De Educatie terpen

Het Educatie pad

kas

Nordwin College

3.5 Beplantingsvisie

Van Hall Potmarge College Groen en natuur spelen een belangrijke rol in de opleidingen van Van Hall Larenstein en het Nordwin College. Het doel is om de groenste en duurzaamste hogeschool van Nederland te worden, het is daarom van belang dit zichtbaar en duidelijk te maken aan de buitenwereld. Ecologie en biodiversiteit zijn ook belangrijke onderdelen op het terrein en worden zoveel mogelijk geĂŻntegreerd in de verschillende planonderdelen. Inheemse planten worden gebruikt om zo een biodiversere fauna te trekken, er wordt ernaar gestreefd om biotopen te creĂŤren en zo een gezond ecosysteem op het Van Hall Potmarge College te vormen. De inheemse beplanting wordt gecombineerd met gecultiveerde en uitheemse soorten om zo interessante combinaties en beplantingsbeelden te krijgen.

De beplanting heeft ook de functie als sortimentskennis, beplantingsborders bevatten zo divers mogelijke soorten, zonder de samenhang met het ontwerp te verliezen. Ook zijn de verschillende beplantingsonderdelen praktijkobjecten voor de hoveniersopleidingen van Nordwin, voor onderhoud en aanleg. Het beheer kan dus met behulp van het Nordwin College gedaan worden. Het zal voornamelijk gaan om het onderhouden van gazon en af en toe onderhoud aan enkele vaste planten borders, in het voorjaar zal dit het meeste werk geven. Kortom, het groen gaat het beeld voor de buitenruimte van het Van Hall Potmarge College en Nordwin bepalen, dat binnen het ontwerpvoorstel past en elkaar op een (bio)diverse manier versterkt.

Het iepen Mienskipspark waar mens en natuur samen komen Het bestaande Agora plein, (latijns voor verzamelplaats, en plek waar het sociale leven zich afspeelde) is aan een opwaardering toe en wordt heringericht als open gemeenschapsplein (iepen Mienskipsplein) voor evenementen en ingericht om als verblijfsplein te functioneren. Het wordt een plek voor de gebruiker; de student, de docent en het groen en blauwe bedrijfsleven. Het plein ondergaat een vergroening en verduurzaming, er komt meer, beter en bruikbaar groen op het plein. Met een dubbele functie; leren en recreĂŤren/

verblijfen. Het plein wordt autoluw. De hoofdfietsroute blijft over het plein lopen, dit om activiteit op het plein te houden en het vormt de beste route naar de Entree strip aan de zuidkant. Het plein krijgt dus een groen karakter met vaste planten borders, gazonvlakken en solitaire kleine bomen. De vormgeving van de groen vlakken (ijsschotsen) sluit aan op dat van de Watercampus aan de overkant van de Potmarge. Maar bestaande krachtige elementen/lijnen blijven behouden, het gaat hierbij voornamelijk om de fietsbrug en de ronde waterbak en zijn randen.

hoofdentrees van de school aan liggen. De parkeerplekken zijn doormiddel van twee doorgaande rijwegen te bereiken, om een zo groot en effectief mogelijke parkeerindeling te waarborgen. De fietsenstallingen liggen aan de entree pleinen en zijn vanaf de noordkant goed bereikbaar.

Het Educatie pad en zijn terpen Het Educatie pad is de 3de lijn in het gebied en vormt de ruggengraat van de groene praktijkruimte. Het pad en de terpen bieden ruimte voor verschillende vormen van educatie; plantenkennis, ecologie, determinatie, grondboringen, tuinaanleg en â&#x20AC;&#x201C;onderhoud, plantvegataties en wateronderzoek zijn enkele belangrijke onderdelen in de opleidingen van Van Hall Larenstein en

het Nordwin College. Dit gebied heeft ook een sterke relatie met de Potmarge en zijn oevers, de Portmarge wordt in de vorm van een ecologische zone het terrein opgehaald. De sortimentsterpen staan hiermee in contrast, de paden die de terpen doorsnijden vormen besloten routes naar de Potmarge.

3.6 Beplantingszonering

35 1. Mienskipsplein vaste planten borders, verhoogd gazon en 2de /3de grootte bomen

2. Educatie terpen gazon taluds en bomen/heesters

3. Ecologosche zone plas/dras en rietkraag

4. Entreeplein prairieborders en gazon

5. Tuinpad borders

- schaduw- zon borders - inheems en gecultiveerd sortiment - jaarrond interessant

- arboretum -achtig - open zichtlijnen in contrast met dichte beplantte taluds - terpen in contrast met ecologsche zone

- zeer biodivers - flauwe oever/plas-dras - natuurlijk - op sommige plekken riet toegestaan

- zonnige plek met verhoogde prairieborders - afwisseling met gazon - bloemenzee

- combinatie vaste planten/siergrassen met sierheesters/meerstammige bomen - dyamische borders

6. Parkeervakborders en groen plafond - groen dak - natuulijke schaduwrijke borders

7. Entree groen gazon en bomen

- parkachtig - rustig, onopvallend groen - solitaire bomen/ heesters in gazon

3.7 Materialen visie

Materialen en kleur Met duurzaamheid als thema is het noodzakelijk om cradle to cradle te denken, de aanwezige bestrating kan hergebruikt worden. Het plein bestaat uit rood gebakken keiformaat en is daarmee geschikt om weer toe te passen op het plein en het tuinpad. Voor de entree strip kan de overgebleven hoeveelheid stenen van het plein gebruikt worden voor de rijweg in de strip. Voor de parkeervakken zal er te weinig zijn, hiervoor kan de bestaande bestrating (beton steen, grijs) op de parkeerplaats gebruikt worden. In de toekomst kunnen de parkeervakken deel voor deel vervangen worden voor gebakken stenen. De zitmuurtjes en brede banden op het plein worden gemaakt van standaard betonelementen met een eigen ontworpen houten (larix uit Ned.) zitvlak. Aansluitend

hierop zijn de verlichtingspalen ook van hout met aluminium verlichtingsarmaturen. De zittrap bij het water wordt van betonnenelemten gemaakt, zodat het past bij de bestaande elementen; de waterbak met randen, stapstenen, gevel, entree uitbouw van gebouw. Het kleurgebruik van de materialen wordt zoveel mogelijk overeengestemd met de architectuur van de gebouwen. Het Van Hall gebouw bestaat voor een groot deel uit rood gebakken steen, houten (larix/beuk) gevels en schoon beton. De kleur van de bestrating sluit met rood gebakken straatstenen aan op de gevel, bouwkundige elementen (trappartij bij water en trapzitranden) worden in beton uitgevoerd. Zitvlakken en verlichtingspalen worden uit hout vervaardigd.

3.8 Faseringsplan - terreininrichting VHL Belangrijk voor het budget en haalbaarheid is het faseringsplan. Met Leeuwarden als Culturele Hoofdstad 2018 (LCH2018) is er ruimte en geld voor samenwerkingen en projecten. Van Hall Leeuwarden kan hiervan profiteren en zich profileren als groene, duurzame en educatieve instelling. Voor het Van Hall terrein en de Potmarge campus is het van belang om eerst het parkeren op te lossen met samenwerkingen en effectieve indelingen. Om het plein en de voorkant autovrij te krijgen, zal fase 1 de aanleg van de Verkeersstrip zijn. Om voor LCH2018 het Van Hall groen uit te laten stralen zal de voorkant

(Oostergoweg) groener moeten worden, dit is voor veel inwoners van Leeuwarden het visitekaartje van de hogeschool. (fase 1.2) Als Culturele Hoofdstad 2018 project wordt het plein open gebroken en ontdaan van het grote oppervlakte bestrating. Met het project â&#x20AC;&#x2DC;Operatie Pleinbreekâ&#x20AC;&#x2122; wordt elke inwoner van Leeuwarden gevraagd 2 stenen uit het plein te breken. Dit om het vergijzen/verharden van voortuinen onder de aandacht te brengen en zodat tuinbezitters kunnen zien wat er mogelijk is met beplanting. (fase 2) Als laatste fase kan het Educatie pad en de terpen aangelegd worden.

Fase 1 - 2015/2016 - aanleg VerkeersStrip aanleg van parkeerplaatsen, de twee entreepleinen, boomstructuur, parkeervakborders en het tuinpad

Fase 1.2 - 2015/2016 - aanleg groen visitekaartje aanleg gazon en bomen

Fase 2 - 2016/2017 - Operatie Steenbreek Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 + aanleg iepen Mienskipsplein

Fase 3 - 2018/2020 - aanleg Educatie pad en terpen aanleg van het Educatie pad, de terpen en de ecologische zone

3.9 Globale kostenraming VHL terrein

Mienskipspark 4600 m2 kostenpost m2/m1/stuks € per m2/m1/stuks

€ totaal

Verharding (herstraten) 1800 m2 15 27.000 Bomen 10 stuks 280 2800 Gazon 1300 m2 3 3900 Vaste planten 700 m2 25 17.500 Zitranden en brede banden 470 m1 280 132.000 Trappartij 1stuks 12.000 12.000 Verlichtingsmast 1 stuks 10.000 10.000 totaal € 205.200 €/m2 € 45,-

Verkeersstrip 21.000 m2 kostenpost m2/m1/stuks € per m2/m1/stuks

€ totaal

Verharding 10.300 m2 50 515.000 Bomen 80 stuks 200 16.000 Vaste planten 3700 m2 25 92.500 Gazon 6000 m2 3 18.000 Zitranden 165 m1 280 46.200 Fietsenstallingen 2 stuks 15.000 30.000 totaal € 720.000 €/m2 € 35,-

Educatie pad/terpen 8600 m2 kostenpost m2/m1/stuks € per m2/m1/stuks

€ totaal

Verharding 900 m2 200 180.000 Bomen 60 stuks 150 9000 Dejo rooster paden 400 m2 250 100.000 Graven ecologische zone 2000 4 8000 en terpen opgooien Gazon 5600 3 16.800 Beplanting ecologische zone 1700 20 34.000 totaal € 350.000 €/m2 € 40,-

42 Totaal (exclusief staartposten) € 1.275.000 Staartkosten: Eenmalige kosten € 2500, Uitvoeringskosten (6,5%) € 83.000 Algemene kosten (5,5%) € 70.000 Winst en risico (3,5%) € 45.000 Stelposten € 10.000,Totaal € 1.485.500 34.200 Prijs per m2 € 37,-

Mienskipspark

Educatie pad/terpen

Verkeersstrip

Uitgangspunten 1. Investeringsbegroting conform de SSK-systematiek. ‘’Wat kost dat?’’, standaardsystematiek voor kostenramingen in de GWW, publicatienr. 137, CROW 2. Prijspijl juli 2015 3. 19% BTW 4. Gerekend is met een % object-onvoorzien 5. De ondergrond is goed draagkrachtig, het betreft een klei/zand ondergrond 6. De uitvoering geschiedt in een meerdere fases 7. Vrijkomende grond met een schone grondverklaring wordt afgevoerd naar een erkend verwerkingsinrichting 8. Onbruikbare materialen worden afgevoerd naar een erkend verwerkingsinrichting 9. Dimensionering t.b.v. water- en bouwkundige constructies nader uit te werken door constructeur 10. Afvoer riool op open water van gemeente/ waterschap 11. Sloop van bebouwing niet inbegrepen

Het iepen Mienskipspark Dit hoofdstuk gaat in op het deelgebied: Mienskipspark, in paragraaf 1 de uitgangspunten vanuit de analyse en visie op het VHL terrein. In 4.2 de visie en het concept voor het plein, verder in paragraaf 3 collagebeelden van het Mienskipspark, met in bijlage 2 de doorsnedes . In paragraaf 4 en 5 zijn het beplantingsplan en de details te vinden. In 4.6 de grondbalans voor het plein, hier is te zien wat er nodig is om er een park van te maken. In 4.7 de kostenraming.

5.1 Uitgangspunten

Mienskipspark

Van het Agora plein een park maken Aansluiten op de vormentaal van de Watercampus karakteristieken en historie van het gebied gebruiken (fruitbomen, lusthoven, water, bebouwing) een plek voor evenementen een plek met een duidelijke verblijfssfeer vergroenen van het plein (meer, beter en bruikbaar groen) voorplein autoluw/vrij, enkel incidenteel bruikbaar plein voor de student, docent en groen/blauwe bedrijfsleven beplanting met dubbel functie: leren en recreĂŤren.

5.2 Visie en concept

Het plein ondergaat een groene transformatie en gaat meer een parkje worden. Het vormt de hoofd ontmoetingsplek van het Van Hall Potmarge College. Een plek voor water, groen en duurzaamheid en ruimte voor evenementen (Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018) en activiteiten. Op een gewone dag is het een prettige plek en ruimte om er te verblijfen, studeren of ontspannen. Het plein krijgt dus een groen karakter met vaste planten borders, gazonvlakken en solitaire kleine bomen. De vormgeving van de groen vlakken (ijsschotsen) sluit aan op dat van de Watercampus aan de overkant van de Potmarge. Maar bestaande krachtige elementen/lijnen blijven behouden, het gaat hierbij voornamelijk om de fietsbrug en de ronde waterbak en zijn randen.

Het iepen Mienskipspark de moderne hortus conclusus

Lusthof

Middeleeuwse kruidentuin

5.3 iepen Mienskipspark

48 Legenda

Bijhorende doorsnedes zijn te vinden in bijlage 2

Collagebeeld: kijkend van VHL entree richting J. de Doper kerk

Collagebeeld: kijkend van J. de Doper kerk richting VHL entree

4.4 Beplantingsplan Mienskipspark E D

E D

C B

D A

C C

B A

Mix regels

Plant regels

- herhaal de plantenreeks hieronder in rijen

- aanplant met P9

- begin elke nieuwe rij op een ander punt in de reeks

- randafstand: 20 cm

- gebruik willekeurig genummerde grids bij elke nieuwe rij

Mix A - beplantingsmenging methode

B C C

B A A

E D Mix B - soorten/menging/en plantafstand

Sesleria autumnalis

Polypodium vulgare

gewone eikvaren

30% - 30 cm uitelkaar

10% - 30 cm uitelkaar

EE D D Heuchera ‘Schneewitchen’

Luzula sylvatica grote veldbies 20% - 30 cm uitelkaar

purperklokje

10% - 30 cm uitelkaar

B A Epimedium grandiflorum ‘Lilafee’ elfenbloem

Centaurea montana korenbloem

15% - 30 cm uitelkaar

Mix A - soorten/menging/en plantafstand

A BB A C C

Hosta sieboldiana ‘Elegans hartlelie

15% - 50cm B uitelkaar

C C C

A A

Actaea simplex ‘ Atropurpurea’ zilverkaars

20% - 30 cm uitelkaar

C C

Gaura Lindheimeri prachtkaars 30% - 30 cm uitelkaar

Molinia arundinacea ‘Transparent’ pijpestrootje

7,5% - 60 cm uitelkaar

Osmunda regalis koningsvaren

7,5% - 60 cm uitelkaar

Lupinus ‘The Governor’ lupine

20% - 30 cm uitelkaar

55 Mix C - soorten/menging/en plantafstand

Carex muskingumensis

Hosta crispula

palmzegge

hartlelie

15% - 30 cm uitelkaar

10% - 40 cm uitelkaar

Anemone hupehensis ‘Ouverture’

Geranium sylvaticum ‘Album’

herfstanemoon

bosooievaarsbek

20% - 30 cm uitelkaar

25% - 30 cm uitelkaar

Iris sibirica ‘perry’s Blue’ lis 15% - 30 cm uitelkaar

Asplenium scolopendrium tongvaren

15% - 40 cm uitelkaar

Mix D - soorten/menging/en plantafstand

Hemerocallis ‘Sammy Russell’

Rudbeckia fulgida ‘Goldsturm’

daglelie

zonnehoed

25% - 30 cm uitelkaar

20% - 30 cm uitelkaar

Miscanthus sinensis ‘Undine’

Achillea millefolium ‘Terracotta’

prachtriet

duizendblad

10% - 60 cm uitelkaar

15% - 30 cm uitelkaar

Sanguisorba tenuifolia ‘Alba’

Molinia arundinacea Windspiel’

pimpernel

pijpestrootje

20% - 30 cm uitelkaar

10% - 30 cm uitelkaar

56 Mix E- soorten/menging/en plantafstand

Calamagrostis x acutiflora ‘Karl Foerster’

Aster lateriflorus ‘Horizontalis’

struisriet

herfstaster

10% - 60 cm uitelkaar

10% - 30 cm uitelkaar

Salvia nemorosa ‘Caradonna’

Euphorbia polychroma

salvia

10% - 30 cm uitelkaar

wolfsmelk

10% - 30 cm uitelkaar

Nepeta x faassenii ‘walker’s low’

brandkruid

kattekruid

10% - 30 cm uitelkaar

Phlomis russeliana

4.5 Detail: zitrand

4.6 Grondbalans

194 165

750

300 270

86 48

aantallen in m2

160

licht groen= gazon donker groen = border

Bestaand: plein van 4600 m2 met 30 cm zand ondergrond (aanname)

Nieuw vaste planten, in verhoogde border 50 cm + 10 cm ondergrond: 740m2 x 60cm = 444m3 zand over: 10cm x 740m2 = 74m3 teelaarde aanvoeren: 433m3 gazon, verhoogd vlak van 10cm + 30cm ondergrond: 1360m2 x 40cm = 544m3 zand over: 30cmx1360 = 408m3 teelaarde aanvoeren: 544m3 bomen 10 stuks zand over: 10x 3 m3= 30m3 teelaarde aanvoeren: 30m3 Zand dat over is wordt gebruikt voor de aanleg van de Educatie terpen, en gemengd met grond/klei dat vrij komt bij het aanleggen van de ecologische zone langs de Potmarge.

4.7 Kostenraming deelgebied Mienskipspark

deelgebied: 330 m2 € per m2/m1/stuks totaal Herstraten verharding - 164 m2 Bouwstof: Hergebruik gebakken s.s. / hergebruik rood/bruin, keiformaat Zand voor zandbed 300mm / is aanwezig

Arbeid/machines: verdichten zand voor zandbed 10 1.640 profileren zand voor zandbed aanbrengen gebakken s.s. keiformaat keperverband+dubbele strek totaal: €1.640,-

Planten boom - 1 stuks Bouwstof: Malus ‘Evereste’ 120 120 meerstammig, 5 stammen maat: 12-14 boompaal geschaafd 1,8m 4 4 incl. boomband drainagebuis 65mm 3,0m 12 12

Arbeid/machines: graven plantgat, aanbrengen 90 90 boompaal, planten boom, aanbrengen beluchting, aanvullen plantgat totaal: € 226,- Plaatsen trap elementen - 12 stuks Bouwstof: betonelement 250x200x30 cm 150 € 1.800 afwerking:ruw beton Zand voor fundering 300mm / is aanwezig

Arbeid/machines: verdichten en profileren fundering, plaatsen beton element met kraan

450

€5.400

Totaal: €7.200,-

61 € per m2/m1/m3/stuks

totaal

zitelement recht, 200x60x40 cm beton, antraciet, Schellevis

280

3.290

Zand voor fundering 300mm

is aanwezig

520

6.110

Plaatsen brede betonrand/ zitelement - 23,5 m1 (11,75 stuks) Bouwstof:

Arbeid/machines: verdichten en profileren fundering, uitzetten lijn voor zitelementen plaatsen beton element met kraan Totaal:

€ 9.400,-

Aanleg gazon - 65 m2 Bouwstof: teelaarde 40 mm

572

graszaad DCM Activo speel en sportgazon 30g/m2

0,5

32,5

195

Arbeid/machines: aanbrengen en egaliseren teelaarde, inzaaien gazon, afstrooien en watergeven Totaal:

€ 800,-

Aanleg vaste planten border - 17,5 m2 Bouwstof: teelaarde 60 mm

231

vaste planten, 9/m2

193

Arbeid/machines: aanbrengen en egaliseren teelaarde, planten vaste planten + watergeven Totaal:

€495 ,-

Totaal (exclusief staartposten)

€ 19.760,-

Staartkosten:

€ 200,€ 1.285 € 1.100 € 690,€ 1.000,-

Eenmalige kosten Uitvoeringskosten (6,5%) Algemene kosten (5,5%) Winst en risico (3,5%) Stelposten

Totaal

€ 24.035

Prijs per m2

€ 73,-

De Verkeersstrip Dit hoofdstuk gaat in op het deelgebied â&#x20AC;&#x2DC;De Verkeersstripâ&#x20AC;&#x2122;. In paragraaf 1 de uitgangspunten volgend in paragraaf 2 de visie en het concept voor de verkeersstrip. In 5.3 is het plan voor de Verkeersstrip te vinden. 5.4 gaat over de indeling van de parkeerplaats. In paragraaf 5 is het profiel van de strip te vinden met in 5.6 het beplantingsplan voor de strip en de parkeervakborders. In de paragraaf staat het bomenplan voor het entreegebied en het Mienskipsplein.

5.1 Uitgangspunten

65 Verkeersstrip

Een zo groen mogelijke parkeerplaats, zodat het groen fijnstof opvangt en schaduw voor de autoâ&#x20AC;&#x2122;s brengt Meer parkeer capaciteit bieden dan de huidige situatie De Oostergowegkant als hoofdentree voor de auto Een groen en natuurlijk beeld op de parkeerplaats, dit is wat bezoekers het eerste van de school beleven Biodiversiteit integreren in de verkeersstrip Alle verkeerkundige en logistieke functies in de strip integreren Een wandelroute langs de verkeersstrip Duidelijke entreepleinen creĂŤren Groene en representatieve voorkant/entreekop maken, het visitekaartje van de school

5.2 Visie en concept

De Verkeersstrip De verkeersstrip vormt de belangrijkste lijn aan de zuidkant van het schoolgebouw, hierin gebeurd alles op het gebied van verkeer en logistiek. De uiteinden van deze strip vormen het groene visitekaartje van de school. Hier kom je met de auto binnen en parkeer je op de groenste parkeerplaats van Nederland. Vanaf hier loop je over het tuinpad naar ĂŠĂŠn van de entree pleinen waar de hoofdentrees van de school aan liggen. De parkeerplekken zijn doormiddel van twee doorgaande rijwegen te bereiken, om een zo groot en effectief mogelijke parkeerindeling te waarborgen. De fietsenstallingen liggen aan de entree pleinen en zijn vanaf de noordkant goed bereikbaar.

entree plein

parkeren

Legenda

5.3 De Verkeersstrip

5.4 Het parkeerprincipe

De entree strip totaal aantal parkeervakken: 364 waarvan 15%= 54 parkeervakborders

e entree strip

aal aantal parkeervakken: 364 waarvan 15%= 54 parkeervakborders

Parkeerprincipe - de entree strip totaal aantal parkeervakken: 364 - 15% = 310

92 parkeerplekken (2,5x5,0m) - 15% groenvak = 92-14 = 78

Bestaande situatie, 92 parkeerplekken (2,5x5,0m) - 15% parkeerplaats groenvak = 92-14 = 78 totaal aantal parkeervakken: 290

Bestaande situatie, parkeerplaats totaal aantal parkeervakken: 290

84 parkeerplekken (2,5x5,0m)

Parkeerprincipe - de entree strip totaal aantal parkeervakken: 364 - 15% = 310

92 parkeerplekken (2,5x5,0m) - 15% groenvak = 92-14 = 78

Bestaande situatie, parkeerplaats totaal aantal parkeervakken: 290

84 parkeerplekken (2,5x5,0m)

5.5 Profiel Verkeersstrip

5.6 Beplantingsplan en bomenplan parkeervakborders

totaal aantal parkeervakken=364 waarvan 54 parkeervakborders met een boom

SK EDUCATIONAL PRODUCT

PRODUCED BY AN AUTODESK EDU

Ailanthus altissima- hemelboom

open kroon

samengesteld blad

bloeiwijze

glade lichte schors met ondiepe groeven

51 x

TODESK EDUCATIONAL PRODUCT

PRODUCED BY AN AUTOD Prunus x ‘Yedoensis’- Yoshinokers

bloesem in april

bloei en stam

bloei voor het blad

fijn gekarteld blad

margriet

schaduw/halfschaduw, bladcontrasten, groentinten, lichte bloei, inheems en exotische soorten gecombineerd

filter

Beplantingsplan - parkeervakborders

Plantregels - planten met p9 plantmateriaal - planten in wildverband

knop/bol pluim

- randafstand: 25 cm

aar

1 parkeervak= 5,0 x 2,5 = 12,5 m2

scherm

- plantgroepen van: 1, 3, 5, 7 of 11 stuks

inheemse en wintergroene planten verhogen de biodiversiteit van fauna

aar

knop/bol pluim

voor de beplantingskalender zie bijlage 4

Carex pendula

Menging A

aar

accentbloemvorm: knop/bol

*pluim pluim

margriet filter

scherm

Asplenium scolopendrium

1m Hosta ‘Honeybells’ 1m Aquilegia vulgaris Aster cordifolius ‘Silver Spray’

0,5 m

Epimedium grandiflorum ‘Koji’ Astilbe ‘Weisse Gloria’

Carex pendula

10% - 3/m2

Asplenium scolopendrium

10% - 6/m2

Hosta ‘Honeybells’

10% - 3/m2

Aquilegia vulgaris

10% - 9/m2

Aster cordifolius ‘Silver Spray’

15% - 9/m2

Epimedium grandiflorum ‘Koji’

20% - 9/m2

Astilbe ‘Weisse Gloria’

15% - 9/m2

Actaea simplex ‘White Pearl’

10% - 9/m2

hangende zege

Asplenium scolopendrium

10% - 3/m2

tongvaren

Carex pendula

Hosta ‘Honeybells’ hartlelie 10% - 3/m2

10% - 6/m2 Epimedium grandiflorum ‘Koji’

Astilbe ‘Weisse Gloria’

Actaea simplex ‘White Pearl’

elfenbloem

spirea

zilverkaars

20% - 9/m2

15% - 9/m2

10% - 9/m2

Anemone nemorosa

Aquilegia vulgaris

bosanemoon

akelie

als bol:100% - 15/m2

10% - 9/m2

Aster cordifolius ‘Silver Spray’ aster

15% - 9/m2

Actaea simplex ‘White Pearl’

Menging B accentbloemvorm: *margriet margriet scherm aar knop/bol pluim filter

Hosta lancifolia

15% - 9/m2

Polystichum setiferum zachte naaldvaren 10% - 3/m2

Epimedium x perralchicum ‘Frohnleiten

Geranium phaeam ‘Album’

Anemone tomentosa ‘Robustissima’

Crocus tommasiniamus

elfenbloem

ooievaarsbek

anemoon

15% - 9/m2

10%- 9/m2

als bol:100% - 40/m2

Sesleria autumnalis /

10% - 9/m2

Menging C

accentbloemvorm:

hartlelie

15% - 7/m2

Aquilegia vulgaris akelei

10% - 9/m2 boerenkrokus

*klein en fijn

Polypodium vulgare

Hosta ‘Elegans’

Aquilegia vulgaris

gewone eikvaren

hartlelie

akelei

10% - 5/m2

15% - 9/m2

10% - 8/m2

10% - 9/m2

Epimedium x perralchicum ‘Frohnleiten

Pulmonaria officinalis ‘Sissinghurst White’

Corydalis lutea

Crocus tommasiniamus

elfenbloem

longkruid

15% - 9/m2

aster

15% - 9/m2

Hakonechloa macra

10% - 9/m2

Aster cordifolius ‘Silver Spray’

gele helmbloem

boerenkrokus

als bol:100% - 40/m2

Aster cordifolius ‘Silver Spray’ aster

15% - 9/m2

So. ja.

Ma. ‘Ev’

Ma. sa.

Ma. tr.

5.7 Bomenplan entreegebied en Mienskipspark Po. ca. Mienskipspark So. ja.

Ac. ca. ‘Ru’

Voorterrein VHL

Ma.cap‘Ev’ Ac.Ma. ca. sa. ‘Ru’ - Acer

Oostergoweg Ma. tr.

padocicum ‘Rubrum’

Po. ca.

colchische esdoorn

maat: 16-18

c. gr. Am. ar. ‘RH’

So. ja.

Ac. ca. ‘Ru’

Ma. ‘Ev’

Ma. sa.

Co. av.

Ac. ca.

Pr.Ac. sp.gr.

Sa. vi.

Ac. gr. - Acer griseum

Ma. tr. Al. gl. Ac. ca. ‘Ru’

Av. ca. ‘El’ - Acer campestre ‘Elsrijk’ veldesdoorn

maat: 10-12

So. ja. Ma. ‘Ev’ Po. ca. Ac. ca.Ma. sa. Ti. co. ‘El’

Ma.‘NH’ tr. Ul.

Al. gl. - Alnus glutinosa

papieresdoorn

zwarte els

meestammig, 3 stammen maat: 10-12

maat: 10-12 2x

So. ja. Ma. ‘Ev’ Ma. tr. Ma. sa. Ac. ca. Ac. gr. Ma. ‘Ev’ Ma. tr. Ma. sa. Ac. ca.Co. av. So. ja. Ac. gr. Am. ar. Pr. sp. Sa. vi. Al. gl. ‘Ru’ Ul. ‘NH’ Ti. he. Ac. ca. Ti. co. ‘Ru’ Malus ca.sargentii ‘RH’Ma. sa. - Ac. Po. ca. Am. ar. ‘El’ ‘RH’ - AmelanchPo. ca. japanse sierkers 1x

So. ja.

ier arborea ‘Robin Hill’

maat: 12-14 hoogstam

krentenboompje

12-14 2x Ma. ‘Ev’ Am. Co. av. Pr. sp. Sa. vi. maat:Al. gl. hoogstam Ma. sa. Ti. he. Ma.ar. tr. Ac. ca. Ac. ca. ‘RH’ So. ja. Ma. Ti. ‘Ev’ Co. av.‘El’ Pr. sp. Ma. sa. Ac. ca. Ac. gr. Po. ca.he.Ma. tr. Am. ar. Ac. ca. ‘RH’ Ma.‘Ru’ ‘Ev’ - Malus ‘Evereste’ Co. av. - Corylus avellana Po. ca. sierappel 1x

Ma. ‘Ev’

Ma. sa.

Ac. ca. ‘Ru’

gr.

Ma. tr. So. ja.

sleedoorn

maat: 12-14

Co. av.

Pr. sp.

Ti. he.

Ma. ‘Ev’

a. sa.

struikvorm maat: 180/200

ar. Co. av. Pr. sp. Sa. vi. Al. gl. Ti. Ma. he. sa. Am. Am. ar. Co. av. Pr. sp. Sa. vi. Al. gl. Ac. ca. Ac. ca. ‘Ev’ Ti. he. Ma. Ac. ca. Ma. tr. ‘RH’ Po. ca. ‘El’ Ac. ca. ‘RH’ ‘El’ Ma. tr. - Malus trilobata Po. ca.spinosa Prunus

Am. Ma. ‘Ev’ar. Ma. tr. Ac. ca. ‘RH’

a. e.

Sa. vi.

gewone hazelaar

meerstammig, 5 stammen maat: 12-14

sierappel

Ti. co.

Ma. tr.

Sa. vi.

Am. ar. Po. ca. ‘RH’

Al. gl. Co. av.

Ac. ca.

So. ja. - Sophora japonica honingboom

Ul. ‘NH’ Al. gl.

Ac. ca. ‘El’

Sa. vi. - Salix viminalis

Po. ca.

maat: 16-18

meerstammig

Ac. ca. maat: 8-10 Ti. co. ‘El’ Pr. sp. Sa. vi.

Ti. c

katwilg

struikvorm

. ar. Pr. sp. Sa. vi. Al. gl. 3x Co. av. Ma. ‘Ev’ Ma. tr. Ma. sa. H’ Ac. ca.Ac. ca.So. ja. Am. ar. Co. av. ‘Ru’ Ti. he. Ac. ca. ‘RH’ Ac. gr.

2x Ti. co. Ul. ‘NH’ Ac. ca. maat: 120/140 ‘El’ Pr. sp. Sa. vi. Al. gl. Ac. ca. Ma. ‘Ev’ Ma. sa. Ac.Po. ca. ca. So. ja. ‘El’ ‘Ru’

Ul.

Ti. co. Ma. tr.

Ti. co. - Tilia cordata ‘Rancho’

Co. av.

Ac. ca.

Pr. sp.

Co. av.

‘Ev’ Ma. tr. Ac. ca.

Sa. vi. Al. gl. Po. ca. - Populus canescens Ac. ca. ‘El’ grauwe abeel Pr. sp. bestaand Sa. vi.langs Al. gl. Ac. ca. Oostergoweg ‘El’

Ti. co.

Po.Am. ca. ar. ‘RH’

Ac. ca.

Ti. he. - Tilia henryana gewimperde linde

Co. av.

Pr. sp.

Sa. vi.

sp.

Al. gl.

maat: 14-16

Ac. ca. Am.‘El’ ar.

Ti. he.

Plant opmerkingen

Co. av.

Ul. ‘NH’

Ti. co.

Po. ca. Ti. he.

winterlinde

Ul. ‘NH’ maat: 12-14

‘RH’

bomen worden geplant met boompalen en beluchting

Ul. ‘NH’ - Ulmus ‘New Horizon’

bomen het liefst in het najaar planten, wanneer het blad van de boom is

iep

Pr. sp. Sa. vi.

Sa. vi. Al. gl.

Al. gl. Ac. ca.

Ac. ca. ‘El’ Ti. co.

maat: 12-14 1x

Ti. co. Ul. ‘NH’

Ul. ‘NH’

Ti. co. Ac. ca.

Ul. ‘NH’ Co. av.

Pr. sp.

Educatie pad en terpen Hoofdstuk 6 gaat in op het deelgebied ‘Het Educatie pad’. Met in paragraaf 1 de uitgangspunten, volgende in 6.2 de visie en het concept voor het Educatie pad en de terpen. In 6.3 de plankaart ‘Het Educatie pad en de terpen’. De doorsnedes te vinden in paragraaf 4, in 6.5 een bestratingsdetail voor het Educatie pad.

6.1 Uitgangspunten

81 Eductaie pad en terpen

Educatie onderdelen integreren in het gebied Het gebied beter toegankelijk maken Meer connectie met de Potmarge Bestaande sortimentsbomen gebruiken in het nieuwe voorstel Meer zicht vanuit de school (binnen strip) naar de Potmarge

6.2 Visie en concept Het Educatie pad en terpen Het Educatie pad is de 3de lijn in het gebied en vormt de ruggengraat van de groene praktijkruimte. Het pad en de terpen bieden ruimte voor verschillende vormen van educatie; plantenkennis, ecologie, determinatie, grondboringen, tuinaanleg en â&#x20AC;&#x201C;onderhoud, plantvegataties en wateronderzoek zijn enkele belangrijke onderdelen in de opleidingen van Van Hall Larenstein en het Nordwin College. Dit gebied heeft ook een sterke relatie met de Potmarge en zijn oevers, de Portmarge wordt in de vorm van een ecologische zone het terrein opgehaald. De sortimentsterpen staan hiermee in contrast, de paden die de terpen doorsnijden vormen besloten routes naar de Potmarge. De bomen en heesters in de bestaande sortimentstuinen worden gebruikt in het nieuwe voorstel. Verplanten van de van kleine en middel grote

1. uitgangspunt is eenislangwerpige terp van 1. uitgangspunt een langwerpige terp2,0 van 2,0 m hoog en heten verbindende Educatie pad dat erdat er m hoog het verbindende Educatie pad langs langs loopt loopt

2. de wordt vanaf de glazen gevels 2. terp de terp wordt vanaf de glazen gevels doorsneden door 3 zichtvelden richting de door 3elkaar zichtvelden richting de door 4.Potmarge de4. subpaden zijn met verbonden door delijnen subpaden zijn met elkaar verbonden 3.doorsneden de van de historische opvaarten worden

Potmarge smallesmalle zwevende paadjes, zodatzodat de mogelijkheid er zwevende mogelijkheid er subpaden die de 3paadjes, overgebleven de terpen doorsnijden is om is rondwandelingen te maken om rondwandelingen te maken en het Educatie pad met de Potmarge verbinden

5. 5. de potmarge wordt doormiddel van een de potmarge wordt doormiddel van een

ecologische zone op het VHL terrein gehaald, en ecologische zone op het VHL terrein gehaald, en op de overgebleven terpen worden bomen en op deEducatie overgebleven worden bomen en 6. het pad enterpen zijn terpen bieden ruimte heesters geplant die als sortimentsterpen dienen heesters geplantvormen die als sortimentsterpen voor verschillende van educatie, hetdienen dient als levende praktijkruimte. Hierbij moet gedacht worden aan plantenkennis, ecologie, determinatie, grondboringen, tuinaanleg en onderhoud, plant-

2. de2. terp vanafvanaf de glazen gevelsgevels dewordt terp wordt de glazen 1. uitgangspunt een langwerpige terp 2,0 doorsneden door is3door zichtvelden richting devan de doorsneden 3 zichtvelden richting m hoog en het verbindende Educatie pad dat er Potmarge Potmarge langs loopt

3. de van de historische opvaarten worden 3. lijnen de lijnen van de historische opvaarten worden subpaden die de 3 overgebleven terpen doorsnijden subpaden die de 3wordt overgebleven doorsnijden 5.endehet potmarge wordt doormiddel vanterpen een 5. de potmarge doormiddel van een Educatie pad met de Potmarge verbinden 4. de subpaden zijn met elkaar verbonden door en het Educatie pad met de Potmarge verbinden ecologische zone op hetop VHL gehaald, en en ecologische zone hetterrein VHL terrein gehaald, zwevende paadjes, zodat debomen mogelijkheid er opsmalle deop overgebleven terpenterpen worden en en de overgebleven worden bomen is om rondwandelingen te maken heesters geplant die alsdie sortimentsterpen dienen heesters geplant als sortimentsterpen dienen

6. 6. het Educatie pad en zijn terpen bieden ruimte het Educatie pad en zijn terpen bieden ruimte

voor verschillende vormen van educatie, het dient voor verschillende vormen van educatie, het dient als levende praktijkruimte. Hierbij moet gedacht als levende praktijkruimte. Hierbij moet gedacht worden aan plantenkennis, ecologie, determinatie, worden aan plantenkennis, ecologie, determinatie, grondboringen, tuinaanleg en onderhoud, plantgrondboringen, tuinaanleg en onderhoud, plantvegetaties, wateronderzoek vegetaties, wateronderzoek

6.3 Het Educatie pad en terpen

Legenda

6.4 Doorsnedes voor de doorsnedes op schaal 1:200 zie bijlage 5

6.5 Bestratingsdetail Educatie pad

87 Bestratingspatroon - Educatie pad Granietsteen

400

Patroonconcept

m min. 60 mm

graniet - Olivian black

graniet - Belgian blue laminato

graniet - Autumn Grey

graniet - Tibet Asian White

De 3 VHL richtingen - Delta Areas and Resources - Animals and Business - Food and Dairy

Dejo 200 rooste r 0 geg x2000 m alva nise m erd

opsluitband 1000x100x200 mm

beton - grijs 30 mm klik 500 cm

bestratingsdetail 1:100

Dejo 200 rooste r 0 geg x1000 m alva nise m erd

Bronvermelding Op volgende pagina zijn alle afbeeldingen/fotoâ&#x20AC;&#x2122;s op een rijtje gezet die niet door mij gemaakt/gefotografeerd zijn. De auteur/bron staat erachter. Gebruikte informatie bronnen, kaart data en overige gebruikte afbeeldingen zijn in het tweede en derde kopje te vinden.

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en afbeeldingen fig. 1.1 Tuinbouwgebied langs de Potmarge, vanuit oosten ca. 1965 bron: historisch centrum Leeuwarden.nl fig. 1.2 De Potmarge met aan weerskanten fruitbomen 1950 bron: historisch centrum Leeuwarden.nl fig. 1.6 historische kaart van Leeuwarden uit 1649 1950 bron: historisch centrum Leeuwarden.nl Fig. 2.1 plas-dras gebied: google search Fig 2.2 Landzine.com Fig. 2.3 West8.nl Fig. 2.4 Campus, google search Fig. 2.5 Campus, google search Fig. 2.6 De Born Wageningen Referentiebeelden 3.5: Google search Referentiebeelden 3.6: Google search

Informatie/teksten 1415 Modulebeschrijving major TA, versie 20140718.doc 1415 Voorlichting afstuderen LA en TA 11-12-2014 vers. 2c.pptx 1415 TA-PROJECTKAART 4- VHL campus Leeuwarden 150109.pdf 0811 Programma van Eisen VHL Leeuwarden v2.pdf

Digitale data Google maps voor ondergronden Bing maps voor ondergronden https://historischcentrumleeuwarden.nl/ http://www.2018.nl/ http://www.watercampus.nl/ http://www.hetkbb.nl/projecten/operatie-steenbreek http://www.landezine.com/ http://news.skalgubbar.se/ https://www.arcgis.com/explorer/ http://149.210.133.68/nlindwg/

Masterplan

De Potmarge campus iepen Mienskip voor water, natuur en duurzaamheid

Inrichtingsplan

Van Hall Potmarge College groenste en duurzaamste hogeschool

Hogeschool Van Hall Larenstein Leeuwarden

Afstudeerproject - Sandor Walinga - Juli 2015