Potmarge Campus - Lennart Woelinga by Tuin- en Landschapsinrichting

POTMARGE CAMPUS

Lennart Woelinga

TOELICHTINGSRAPPORT

POTMARGE CAMPUS

TOELICHTINGSRAPPORT

Colofon

Potmarge Campus

Onderdeel van

4e jaar afstudeerproject, major Tuinarchitectuur, Tuin & Landschapsinrichting, Van Hall Larenstein te Velp

Gemaakt door

Lennart Woelinga

Klas

T4T

Datum

19 juni 2015

Opdrachtgever

Hogeschool Van Hall Larenstein (VHL)

Begeleiders

Ard Middeldorp, Theo Reesink, Natascha van den Ban, Lilian van Oosterhoudt & Cees Zoon

Drukker

Repro Van Hall Larenstein te Velp

Voorwoord Voor u ligt het rapport ‘Potmarge Campus’: het eindresultaat van mijn afstudeerproject in Leeuwarden. Het rapport is een onderdeel van het derde en tevens laatste deel van doorlopen drietrapsproces vanuit Hogeschool VHL te Velp. Hogeschool VHL te Leeuwarden is een groene school met duurzame opleidingen. Dit straalt VHL echter niet uit. Aan mij de opdracht om het terrein te vergroenen en te verduurzamen. Graag wil ik Hogeschool VHL bedanken om te mogen werken aan zo’n fantastisch ontwerpopdracht. Een project waarbij veel vrijheid is gegeven, maar die zijn beperkingen ook heeft. Dit zorgt voor een goede mix voor creativiteit. Graag zou ik de begeleiders willen bedanken voor de leerzame begeleidingen op verschillende specialisaties. In het bijzonder wil ik de hoofdbegeleiders Ard Middeldorp en Theo Reesink bedanken voor het totaalproces. Ter inzage,

Lennart Woelinga Velp, 19 juni 2014

Samenvatting Hogeschool VHL te Leeuwarden is een groene school met duurzame opleidingen. Dit straalt VHL echter niet uit. Aan mij de opdracht om het terrein te vergroenen en te verduurzamen. Het plangebied heeft een rijke historie van tuinderijen langs de oude veenstroom de Potmarge, maar door de jaren heen zijn ze verdwenen. De grootste problemen op de Potmargezone schaal is dat het gebied versnipperd is. Dit komt doordat de verschillende stakeholder op verschillende manieren omgaan met de buitenruimte. Stoorfactor nummer 1 zijn de vele hekwerken. Op de schaal van het VHL-terrein sluit de huidige grijze uitstraling niet aan op de identiteit van de onderwijsinstellingen. Verharding heeft de overhand en auto’s domineren in het gebied. De onderwijsintstellingen hebben een slechte verbinding met de Potmarge wat veroorzaakt wordt door de harde randen. Op de schaal van Zuidwest Leeuwarden is de Potmarge met zijn aftakken de langzaamverkeersverbinding van het gehele gebied. Ze verbinden op regionale schaal, stadsniveau en op wijkniveau. Park Potmarge bestaat uit allerlei verschillende ruimtes die met elkaar verbonden worden door de Potmarge. Elke open ruimte heeft zijn eigen functie. De grootste en belangrijkste open ruimte in het park is de ruimte in het onderwijsinstelingen cluster. Dit is het kloppend hart van het park.

De unieke onderwijsinstellingen cluster wordt omgetoverd tot campus. De ruimtelijke en functionele opbouw van Aarhus Campus in Aarhus (DK) heeft geleidt tot inspiratie. De Potmarge Campus bestaat uit vier schillen, namelijk: groene massa, bebouwing, groene massa en open ruimte. De groene massa’s zorgen ervoor dat de bebouwing afgeschermd worden, zodat de campus aan de buitenkant als de binnenkant een groene uitstraling heeft. Binnen in de campus bevind zich een gebied aan het water, waar studenten, docenten, personeel, omwonenden en toeristen samen kunnen komen. Deze open ruimte is opgedeeld in een gebied die bestemd is voor culturele activiteiten in verband met Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018. Deze plek is ook bestemd om de cultuurhistorie van tuinderijen te behouden en zichtbaar te houden. De nieuwe tuinerij heeft een eigentijds jasje. In binnenste groene schil zijn op gerichte plekken gaten gemaakt bij architectonisch interessante gevels. De gaten in de groene schil zorgen voor een betere verbinding tussen de schoolinstellingen en het recreatie-eiland. Het recreatie-eiland bestaat uit grasheuvels die gebruikt kunnen worden om te ontspannen. De heuvels kunnen ook gebruikt worden als tribune voor culturele activiteiten op het stadsstrand, zoals fierljepschansen. Wat is Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 zonder fierljeppen in de stad?!

De buitenruimte van de Potmarge Campus moet worden gezien als leertuin, een soort arboretum. De vier gekozen ‘samenhangende bomen’ zorgen voor samenhang binnen de campus. Er zijn 13 verschillende sfeertypen verspreidt over het campus terrein te vinden. Dit geeft een spannend gemixt beeld is ook bedoelt voor educatieve doeleinden. Duurzaamheid op het gebied van hergebruik van bestaande materialen in combinatie met de positieve beoordeling van bestaande onderdelen van de buitenruimte, vormen de basis voor het ontwerp van het VHL voorplein. De Johannes de Doperkerk en Hogeschool VHL behouden beide een eigen voorplein. Door een bestaand vlak verharding te transformeren tot een groot border vlak, wordt het gebied vergroent in combinatie met de bebouwing afschermen met bomen. De borders verhogen de intieme sfeer op het plein, wat de verblijfsklimaat verhoogd. Door overgebleven verharding te hergebruiken en op bulten te verzamelen verspreidt over het plein, wordt er een samenhang gecreëerd binnen het plein. Deze bulten zijn geïnspireerd op de Le Roy-stijl: het stapelen van stenen waar spontane vegetatie tussen gaat groeien.

Inhoudsopgave

Analyse

1.1 Historie 1.2 Heden 1.3 Fotoanalyse

12 13 18

Zuidoost Leeuwarden

2.1 Visie 2.2 Masterplan

24 25

Park Potmarge

3.1 Visie 3.2 Masterplan

28 28

5 4

VHL-terrein

5.1 Visie 5.2 Masterplan 5.3 Plananalyse

40 41 42

Potmarge Campus

4.1 Inspiratie 4.2 Visie 4.3 Masterplan

32 34 35

Voorplein VHL

6.1 Visie 6.2 Inrichtingsplan 6.3 Detaillering

58 58 61

Bronvermelding

Hoofdstuk ANALYSE

In hoofdstuk 1 is het projectgebied en zijn context geanalyseerd, door middel van kaartmaterialen en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s.

H. ...... paragraaf . ..........

1.1

Historie

De Potmargezone kent een lange historie van tuinderijen. De ligging buiten de stad in combinatie met een vruchtbare zavelgrond, hebben tuinders en rijken getrokken om tuinderijen te beginnen. De tuinderijen lagen aan de Potmarge met daartussen opvaarten, lange sloten die de huizen en tuinderijen met de Potmarge verbonden. Op fig. 1.1 zijn de functies van de gronden weergeven. Het groene zijn tuinderijen, lichtgroen zijn weilanden en het terrein waar de huidige Wetsus staat, was bouwland.

Fig. 1.1 Historische kadestrale kaart 1823

H1 Analyse paragraaf 1 Historie

Historie Op fig 1.2 is1933 een historische kaart van 1933 weergeven. Opvallend is dat de bebouwing zich heeft uitgebreidt buiten, maar ook binnen in de tuinderijen. Tussen 1832 en 1933 is er ook een haven gerealiseerd.

Fig. 1.2 Histische kaart 1933

1.2

Heden

Tegenwoordig is er nog maar één tuinderij over langs de Potmarge, kwekerij Mariënburg. Binnen enkele jaren gaat de eigenaar met pensioen en sluit de laatste tuinderij zijn deuren. Het is een stuk cultuurhistorie van het gebied die verloren zal gaan. De verdwijning van tuinderijen heeft door de jaren heen geresulteerd in een steeds dichter bebouwde en steeds dichter naar de Potmarge toe groeiend transitie.

Fig. 1.3 Huidige waterstructuurkaart

De laatste jaren zijn er ontwikkelingen naar nieuwbouw van instellingen, zoals Wetsus, Zienn en Palet, waarbij rekening wordt gehouden met de cultuurhistorie en/of een parkachtig karakter die aansluit op de Potmargezone. De basis van de oude opvaarten zijn tegenwoordig nog aanwezig. Echter zijn de meeste opvaarten flink ingekropen en zijn ze slecht zichtbaar door de begroeiing.

Op fig. 1.3 is de huidige waterstuctuur weergeven. Opvallend is dat de waterstructuur uitgebreidt is, vooral tussen VHL en Wetsus in. Het gebied waar de WaterCampus zich bevindt. Leeuwarden wil zich op het gebied van watertechnologie op de kaart zetten als het centrum van Europa op het gebied van watertechnologie.

Fig. 1.4 Luchtfoto, bron: Google Maps H1 Analyse paragraaf 2 Heden

BINNENSTAD

NAAL

NIEUWE KA

Functiebebouwingskaart BUS- EN TREINSTATION

JE TYN

POTMARGE

ABBINGAPARK

LEGENDA WONINGEN ONDERWIJSINSTELLINGEN VERZORGINGSINSTELLINGEN AL

ANA

MAK

RINX

HA VAN

WERKINSTELLINGEN JACHTHAVEN BEBOUWING OVERIGE

N 0

100

250 aantal in meters

De oude veenstroom de Potmarge stoomt langzaam tussen Tynje en de stadsgrachten van Leeuwarden. De binnenstad zijn grotendeels werkinstellingen aanwezig. Als de Potmarge gevolgd wordt, dan volgen er een laag met woningen en parkeergarage De Kanderij. Daarna volgen het kantoorgebouw en drukkerij van o.a. de Leeuwarder Courant. Vervolgens komt men een cluster van onderwijsinstellingen tegen. Deze schoolinstellingen variĂŤren van voortgezet onderwijs, VMBO, MBO, HBO en universitaire opleidingen. Meer richting het oosten komt men een nieuwe woonwijk tegen en aan de andere kant een cluster van verschillende (ver)zorginstellingen. Nieuwbouw van de instellingen en uitbreidingen zijn druk gaand. Het grotendeel van de bebouwing van oostelijke Potmargezone heeft de functie werkinstellingen of jachthavenbebouwing. Het is een plek waar o.a. het vuilstort, waterzuiveringsinstallatie en een gevangenis bevind. Daarbij komt dat de groen inrichting niet een uitnodigende uitstraling heeft. Kortom het is een plek met een slechte verblijfs- en paseerkwaliteit. De monding van de Potmarge aan de Tynje is ook der mate niet uitnodigend om te Potmarge te bevaren o.i.d. Het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) ligt niet ver verwijdert van de Potmargezone. De Potmargezone heeft de potentie om gebruikt te worden door patiĂŤnten, bezoekers en personeel. Ten zuidoosten van het MCL zijn woonwijken gelegen.

Fig. 1.5 Kantoorgebouw en drukkerij van o.a. de Leeuwarder Courant

Fig. 1.6 Onderwijsinstellingen (Commenius College)

Fig. 1.7 Nieuwe woonwijk

Fig. 1.8 Jachthaven met woonboten bron: Ben ter Mull H1 Analyse paragraaf 2 Heden

Groen- en waterkaart met toelichting

Paragraaftitel

bron: Programma van Eisen, Gebiedsontwikkeling Hogeschool VHL Leeuwarden

H. ...... paragraaf . ..........

2.4 Groen Leeuwarden

Op deze kaart is goed te zien dat de Potmargezone een zeer belangrijk stuk groen in de stad Leeuwarden is. Alleen ten zuiden van de Potmarge is groen aanwezig (het Abbingapark). Daar rond omheen zijn weinig grote groene oppervlakten te vinden. Een juiste ontwikkeling en samenwerking kan de belangrijke rol van de Potmargezone dan ook alleen maar versterken.

De Potmargezone is samen met het Abbingapark het enige openbaar groen tussen het park Noorderplantage en het halfnatuurgebied de Froskepôlle. De Potmargezone heeft daardoor weinig concurrentie. De oude veenstroom mondt in de stadsgrachten van de binnenstad en heeft de potentie om ook als uitsloopgebied voor de binnenstad te functioneren. De Potmargezone is een unieke groen/blauwe slinger in stedelijk gebied. Van deze slinger wordt onder anderen gebruik gemaakt van praam- en kanoroutes over de Potmarge en andere wateren. Dit staat echter nog in zijn kinderschoenen. De hele Potmarge is alleen toegankelijk voor sloepen, pramen en kano’s door enkele zeer lage bruggen. De laagste brug bedraagd 1,03 meter (afhankelijk van waterpeil).

Fig. 1.9 Monding Potmarge in stadsgrachten, lage brug

Fig. 1.10 Praamroute de wateren in Leeuwarden

Fig. 1.11 Praamroute over de Potmarge H1 Analyse paragraaf 2 Heden

1.3

Fotoanalyse

Context

Het grootste probleem in de Potmargezone is dat het gebied versnippert. In het gebied zijn verschillende stakeholders aanwezig die op verschillende manieren omgaan met de buitenruimte. De stoorfactor nummer 1 van bewoners zijn de vele hekwerken. Deze hekwerken staan rondom het terrein van verschillende stakeholders. De Potmargezone wordt vooral gebruikt als verbindingsroute van punt A naar punt B. De paden zijn echter niet berekend op het hoge gebruik, waardoor onveilige situaties ontstaan. Vooral voor voetgangers is het oppassen geblazen.

Fig. 1.13 Groene lob, elzenbroekbosje

Fig. 1.14 Nieuwbouw (ver)zorginstellingen

Fig. 1.15 Weinig gebruikte open ruimtes

Fig. 1.16 Te smalle paden zorgen voor onveilige situaties

Fig. 1.17 Slecht herkenbare en verstopte entreeâ&#x20AC;&#x2122;s

Fig. 1.18 Massieve bedrijfsbebouwing verstoort de parksfeer

De entreeâ&#x20AC;&#x2122;s van het gebied zijn vaak slecht uitnodigend, zijn slecht zichtbaar en zijn niet herkenbaar.

Fig. 1.12 Stoorfactor nr.1 voor bezoekers: overal hekwerken

H1 Analyse paragraaf 3 Fotoanalyse

Fig. 1.19 Wijk initiatief Achter de Hoven: opfleuren van de wijk

Fig. 1.20 Goed functionerende kinderspeelplaats

Fig. 1.21 De moderne icoon van Leeuwarden: de Achmeatoren

De wijk Achter de Hoven is een actieve wijk op het gebied van het opfleuren van de wijk. Zij fleuren o.a. boomspiegels op met planten en zijn erg bezig waar ons eten vandaan komt. Kwekerij MariĂŤnburg sluit binnen een aantal jaar haar deuren. Die biedt de kans om de grote oppervlakte opnieuw in te vullen. Fig. 1.22 Nieuwbouw Wetsus, nieuw icoon voor de stad

Fig. 1.24 Laan beperkt zicht op VHL, begeleidend zicht over weg

Fig. 1.23 Laatste tuinderij langs de Potmarge, biedt potentie

Fig. 1.25 Geen representatieve uitstraling

Leeuwarden heeft door de nieuwbouw van Wetsus en nieuw icoon in de stad. Het is een plek waar leren en werken samen komen. Door de bouw van de WaterCampus is er een ruimtelijke cluster ontstaan van onderwijsinstellingen. Dit biedt de potentie om meer samen te werken met deze instellingen. Vanaf de Oostergoweg is VHL slecht zichtbaar doordat het zicht getrechterd wordt door de laan. En als men opzij kijk, dan ervaart men niet dat er een groene en duurzame onderwijsinstelling achter boomrij bevindt. H1 Analyse paragraaf 3 Fotoanalyse

Fig. 1.26 Braakliggend terrein biedt oplossing parkeerprobleem

Fig. 1.27 Parkeerplaats heeft een grijze uitstraling

Fig. 1.28 Johannes de Doperkerk met zijnkenmerkende architectuur

Fig. 1.29 Entree Nordwin College zit weggestopt achter hek en kas

Fig. 1.30 Overal staan fietsen geparkeerd, geeft rommelig beeld

Fig. 1.31 De lengte van de parkeerweg is uniek

Fig. 1.32 Stenig voorplein VHL, gebruikt als parkeerplaats, geen representatieve uitstraling voor een groene en duurzame school

H1 Analyse paragraaf 3 Fotoanalyse

Fig. 1.33 Slechte connectie tussen Potmarge en instellingen

VHL-terrein

Over het hele VHL-terrein heeft verharding de overhand, behalve aan de Potmarge kant. Daar is veel groen aanwezig. Dit gebied wordt echter minimaal gebruikt en het heeft juist wel de potentie om goed gebruikt te worden. Dit door de centrale ligging de in onderwijstinstellingen cluster. Het parkeerplaats heeft een grijze uitstraling door veel verharding en weinig groen. De enorme lengte van 400 meter van de parkeeras is echter uniek. Aan de parkeeras is de hoofdentree van Nordwin College gelegen. De entree is echter weggestop achter een hekwerk en kas. Het voorplein van VHL functioneerd meer als parkeerplaats voor bezoekers, dan als plein. Een plek waar een aangename verblijfsklimaat heerst, een plek met identiteit. Het voorplein is grotendeels verhard, waardoor het een grijze uitstraling heeft. Een uitstraling die niet aansluit bij de werkelijke groene en duurzame school. Op het schoolplein staat de Johannes de Doperkerk. Een kerk met een kenmerkende architectuur, waarvan de toren zichtbaar vanaf de Potmargepaad.

Fig. 1.34 Vogelvlucht luchtfoto van VHL-terrein met zijn context, nieuwbouw van Wetsus is intussen gebouwd op Atoglas terrein

Vanuit de bebouwing en het terrein van de instellingen is er een slechte connectie met de Potmarge. De instellingen worden met: hoogteverschillen, water, hekwerken, hagen, leibomen en andere beplanting afgescheiden van de context. Fig. 1.35 Weinig gebruikt gebied tussen Potmarge en VHL biedt potentie H1 Analyse paragraaf 3 Fotoanalyse

Hoofdstuk ZUIDOOST LEEUWARDEN In dit hoofdstuk is er een visie geschreven over de Potmarge in Zuidoost Leeuwarden met daarbij een masterplan en toelichtende tekst.

2.1

Visie langzaamverkeersverbinding voor Zuidoost Leeuwarden. Daarbij komt dat het parkachtig gebied het uitloopgebied is voor de binnenstad tot aanliggende wijken voor bewoners, werkenden en patiĂŤnten. Om de Potmargezone te laten functioneren volgens bovenstaande onderdelen, wordt het gebied vanuit de context goed zichtbaar gemaakt. Dit wordt gedaan door middel van uitnodigende en herkenbare entrees en verbindingspaden tussen de Potmarge en zijn context.

De Potmargezone met zijn aftakking is een blauw/groene slinger die mondt in de stadsgrachten van Leeuwarden. Het is een parkachtig gebied tussen de grote bouwvolumes van schoolinstellingen, zorginstellingen, medische instellingen, bedrijven en woonwijken. De Potmargezone is een verbindend element op allerlei schalen. Op regionale schaal is de rivier de Potmarge met zijn aftakking de waterverbindingsroute voor sloepen, pramen en kanoâ&#x20AC;&#x2122;s tussen Leeuwarden en Grou. Wat aansluit op de visie van gemeente Leeuwarden. Op stadsniveau is het gebied de fietsen wandelverbindingsroute tussen het station/centrum en de aanliggende wijken van de Potmarge met zijn aftakking. Op wijkniveau is de Potmargezone de fietsen wandelverbinding tussen instellingen en wijken aan weerszijden van het water. Kortom, de Potmargezone is de

Het oostelijke deel van de Potmargezone is niet meer het lelijk eendje van de Potmargezone. Het gebied heeft ook een parkachtige uitstraling en wordt leefbaar gemaakt door de grote bouwvolumes van het westelijke deel door te trekken in het oostelijke deel. Deze grote bouwvolumes zijn wel te verstaan woonflats. Om de verbin-

Fig. 2.1.1 Verbindingsroutes in een parkachtig gebied

Fig. 2.1.2 Grote woningbouwvolumes in parkachtige gebied

H2 Zuidoost Leeuwarden paragraaf 1 Visie

ding tussen de woonwijken en de Potmargezone te verbeteren worden er kleine buurthaventje gerealiseerd. Een plek waar buurtbewoners hun sloepje of kano kunnen aanmeren.

Fig. 2.1.3 Vaarverbindingsroute voor o.a. sloepen

MASTERPLAN POTMARGEZONE MET AFTAKKING, 1:5000 BINNENSTAD

2.2

Masterplan

zie bijlagerapport voor masterplan op ware grote

woonflats

ha ve

woonflats

buurt haven

en bu urt ha v

aven

hav

buurth

fietsers en voetgangers

NIEUWE VERBINDINGSROUTE fietsers en voetgangers

VAARVERBINDINGSROUTE pramen, sloepen en kano’s

WATER

parkachtige sfeer

VAN

BEBOUWING HOOFDWEGEN 0

100

N 250

aantal in meters

GROU

INX HAR

ANA

MAK

GROEN

buurthav en

urt bu

BESTAANDE VERBINDINGSROUTE

NIEUWE HOOFDVERBINDINGSROUTE

fietsers en voetgangers

TYN

fietsers en voetgangers

BESTAANDE HOOFDVERBINDINGSROUTE

LEGENDA

hav

ABBINGAPARK

hav

woonflats

POTMARGE CAMPUS

buurthaven

rtbuu n e hav

PARK POTMARGE

rtbuu n e hav

tur bu ven ha

buurthaven

BUS- EN TREINSTATION

woonflats

Hoofdstuk PARK POTMARGE In hoofdstuk 3 is er ingezoomd op het westelijke deel van de Potmargezone. Er is een visie geschreven met daarbij een masterplan.

3.1

Visie

Park Potmarge is een boomrijk gebied met langs de rivier de Potmarge open ruimtes. De ruimtes variëren qua grote en iedere ruimte heeft zijn eigen functie. Het contrast in ruimtelijk open en dicht in combinatie met de variërende ruimtes zorgen voor een spannende geheel. De belangrijkste open ruimte is gelegen in het onderwijsinstellingen cluster: het kloppend hart van Park Potmarge. Het is een plek waar studenten, docenten, bewoners, werkenden uit de omgeving samen kunnen komen. Oftewel: De Potmarge is het verbindend elementen tussen de verschillende ruimtes. De Potmarge is als het ware het draad en de ruimtes de kralen. Zie fig. 3.1.1.

Fig. 3.1.1 Concept Park Potmarge

H3 Park Potmarge paragraaf 1 Visie

3.2

Masterplan

In het ontwerp is duurzaam omgegaan met de bestaande situatie van het gebied. Zo kunnen alle bomen behouden blijven, behalve de bomen tussen de open ruimtes en de Potmarge in en de enkele bomen in de ruimtes. Rondom de (ver)zorginstellingen zijn veel bomen geplaatst. In deze instellingen wonen grotendeels oudere mensen. Oude mensen kunnen warmte niet goed verdragen, maar door bomen te plaatsen zal de warmte in de zomer beperkt blijven.

en het bestaande Elzenbroekbosje. Vervolgens komt men twee openruimtes tegen. Deze ruimtes worden tegen woordig weinig gebruikt. De ene is een oversized hondenlosloopgebied en in de ander bevind zich en kaatsvereniging. Rond schooltijden wordt er geen gebruik gemaakt van de kaatsvelden en bieden daardoor, samen met het hondenlosloopgebied, de oplossing voor het schoolsportprobleem van Commenius College en Nordwin College.

De meest westelijke ruimte is een belangrijke entree van Park Potmarge vanuit de binnenstad. Vervolgens komt men in een grote centrale ruimte. Dit is een verblijfsruimte voor studenten, docenten, bewoners, werkenden waar zij samen kunnen komen. Een plek waar zij kunnen ontspannen in een groene ruimte in stedelijk gebied. Iets verderop komt met een bestaande en goed functionerende kinderspeelplaats tegen

Door paden parallel aan de cultuurhistorische opvaarten te laten lopen, functioneren de opvaarten weer als van ouds. Ze verbinden samen de Potmarge met zijn context (woonwijken). De paden met zijn entree’s, zijn herkenbaar en zichtbaar gemaakt d.m.v. fruitbomen. Fruitbomen refereren naar de historie van fruitgaarden in de tuinderijen en sluiten aan op de bestaande situatie en het ontwerp van de buitenruimte van Wetsus.

Fig. 3.2.1 Sfeerbeeld ontspannen in de centrale ruimte

MASTERPLAN PARK POTMARGE

Masterplan Park Potmarge zie bijlagerapport voor masterplan op ware grote

entree ruimte

centrale ruimte

Potmarge Campus

waterspeelplaats

sportveld

elzenbosje

LEGENDA BOMEN

BEBOUWING

PADEN

FRUITBOMEN

HOOFDWEGEN

TREINSPOOR

WEGEN

GRENS POTMARGE CAMPUS

WATER

N 0

100

250 aantal in meters

Hoofdstuk POTMARGE CAMPUS In dit hoofdstuk is er vanuit Park Potmarge verder ingezoomd op het scholengebied. De Aarhus Campus in Aarhus (DK) is een belangrijke inspiratiebron.

4.1

Inspiratie De ruimtelijke opbouw en functies van de Aarhus Campus in Aarhus (DK) heeft mij geïnspireerd bij het ontwerpen van de Potmarge Campus. De Aarhus Campus heeft veel overeenkomsten met de onderwijsinstellingen cluster in Leeuwarden. De schalen komen relatief overeen, de bebouwingsmassa’s zijn aan de randen van het terrein geplaatst en er is water in het midden van de gebouwen. Echter heeft de Aarhus Campus een behoorlijke hoogteverschil dit in tegenstelling tot de onderwijsinstelling cluster in Leeuwarden. Het bijzondere aan de Aarhus Campus is dat je tussen de bebouwing een park ervaart. De bomen schermen van binnen uit de bebouwing af, waardoor er een groene plek wordt ervaren. In het midden van de campus is een open ruimte met een grote waterpartij. De centrale ontmoetingsplaats voor studenten. Rond de waterpartij worden allerlei activiteiten plaatsvinden. De eenvormige boomlaag, één toegepaste boomsoort (Quercus robur), het gazontapijt en de ruimtelijke opbouw vormen een samenhang binnen de campus qua buitenruimte. De Aarhus Campus in opgebouwd uit drie ruimtelijke schillen. Aan de randen de bebouwingsschil, gevolgd door een afschermende groene massa van bomen met in het midden een schil van een centrale open ruimte, zie fig. 4.1.2.

Fig. 4.1.1 Luchtfoto Aarhus Campus, bron: Google Maps

H4 Potmarge Campus paragraaf 1 Inspiratie

GROENE MAS SA

BEBOUW ING

GROEN EM A

OPE N

A SS

OPE N

IMTE RU

Fig. 4.1.2 Aarhus Campus

Fig. 4.1.5 Principe: de drie schillen van Aarhus Campus Fig. 4.1.7 Principe: de vier schillen van Potmarge Campus

De nieuwe Potmarge Campus in Leeuwarden moet niet alleen een groene uitstraling van binnen uit hebben, maar juist ook van buiten af. De groene schoolinstellingen willen namelijk ook representatief zijn naar buiten zijn en laten blijken dat er groene schoolinstellingen bevinden. Daarom wordt er bij de Potmarge Campus aan de drie schillen een vierde schil toegevoegd, namelijk een groene massa.

Fig. 4.1.3 Activiteit nabij waterpartij

Fig. 4.1.4 Bomen schermen bebouwing af op enkele plekken na

Fig. 4.1.6 Geen groene uitstraling van buitenaf

De principes van de ruimtelijke opbouw en functies hebben de basis gelegd voor de visie en concept voor de Potmarge Campus. H4 Potmarge Campus paragraaf 1 Inspiratie

4.2

Visie

De onderwijsinstelling cluster wordt omgetovert tot Potmarge Campus. Hiervoor is gekozen omdat dit aansluit bij de gewenste groene uitstaling die de groene onderwijsinstellingen willen uitstralen. De diversiteit in opleidingen maar ook de overeenkomende groen/blauwe opleidingen zorgen voor een interessante mix en bieden de potentie om beter samen te werken in de toekomst. De Potmarge Campus is opbouwd uit vier schillen. De buitenste schil is een een groene massa die van buiten af een groene uitstraling geeft die aansluit bij de groene schoolinstellingen. De tweede schil is een bebouwingsschil van de (werk-) onderwijsinstellingen. Vervolgens worden de gebouwen van binnenuit afgeschermt met een groene massa. Deze schil vormt binnen de bebouwing een park. De vierde en tevens laatste schil is de openruimte. Een centrale plek waar de onderwijsinstellingen samen komen met de andere gebruikers van het totale park, zoals omwonenden, werkenden en toeristen. De centrale open ruimte staat in het teken van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 in de vorm van culturele activiteiten en evenementen. De Potmargezone en tuinderijen waren in het verleden nauw met elkaar verbonden. Dit dreigt echter te verdwijnen, doordat de enige overgebleven tuinderij over een aantal jaar zeer waarschijnlijk zijn gaat deuren sluit. Om deze rijke historie niet verloren te laten gaan, wordt

H4 Potmarge Campus paragraaf 2 Visie

de tuinderij behouden en omgevormd tot tuinderije met een eigentijds jasje. Het is een plek waar omwonenden samenkomen met studenten die een relatie hebben met de tuinen landbouwsector. Dit zorgt voor sociale cohesie en het draagt op een educatieve wijze bij aan het zichtbaar houden van de rijke cultuurhistorie van de Potmargezone.

CULTUURHISTORIE

Fig. 4.2.1 Concept Potmarge Campus

MASTERPLAN POTMARGE CAMPUS, 1:2000

Masterplan Potmarge Campus zie bijlagerapport voor masterplan op ware grote

parkeerplaats

Commenius College

fietsenstalling Wetsus

fietsenstalling

nutstuin Kas

fierljeppen

parkeergarage Johannes de Doperkerk

LEGENDA nutstuin

BEBOUWING HOOFDWEG

recreatie-eiland

WEG TREINSPOOR WANDEL- EN FIETSPAD SPORT- EN WANDELPAD BRUG

VHL

WATER Nordwin College parkeerplaats

ZANDSTRAND

fietsenstalling

BOOM

fietsenstalling

FRUITBOOM

parkeerplaats

NUTSTUINVLAK

nutstuinonderdelen, sortimentstuin en dierenweide VHL 0

100 aantal in meters

4.3 Masterplan Fierljeppen

Wat is Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 zonder fierljeppen in de stad?! Fierljeppen is een sport die bij Friesland hoort en mag daarom niet ontbreken. De fierljepschansen zijn gesitueerd voor de kas met aan de overkant van de Potmarge een grote zandstrand. Een zandstrook waar de fierljeppers in springen. Tegen het zandstrand aan is een talud gemaakt die dient als tribune voor de toeschouwers. De tribune is ten zuidwesten van het zandstrand gericht. Vanaf deze kant heeft men voornamelijk de zon in de rug, zodat de fierljeppers de hele dag door goed zichtbaar zijn. Het talud en het zandstrand zijn multifunctioneel. Het terrein kan ook gebruikt worden voor openlucht theater, standsstrand (waar veel vraag naar is) en als verblijfs- en ontmoetingsplek voor door de weeks hoofdzakelijk studenten en in de weekenden voor hoofdzakelijk omwonenden.

Fig. 4.3.1 Fierljeppen met groot publiek toeschouwers, bron: Omrop Frysl창n

Recreatie-eiland

Het recreatie-eiland is het intensiefst gebruikt deel van de Potmarge Campus en Park Potmarge. Het is een plek waar intensief gebruikte wandelen fietspaden elkaar kruisen. Om een duidelijke grens te geven wat als openbaar verblijfs- en ontmoetingsplek functioneerd, is er een nevengeul gegraven. De nevengeul geeft bovendien de mogelijkheid om over de Potmarge te varen als er gefierljept wordt of als het stadsstrand in gebruik is. Het draagt hiermee bij aan de veiligheid van de zwemmers. De nevengeul is gevormd door de huidige waterpartijen.

H4 Potmarge Campus paragraaf 3 Masterplan

Fig. 4.3.2 Gebruik in de weekenden door omwonenden

Fig. 4.3.3 Gebruik in doordeweeks gebruikt door studenten

Nutstuin pluktuin

moestuin

kruidentuin

pluktuin

moestuin

kruidentuin

Fig. 4.3.4 Principe nutstuin

Fig. 4.3.4 Volkstuincomplex ontworpen door Sørensen

Fig. 4.3.4 Pluktuin

Vanuit de wijk Achter de Hoven en enkele aanliggende instellingen is er de behoefte om iets met stadslandbouw te doen. Een plek waar omwonenden elkaar kunnen ontmoeten. Het terrein waar nu kwekerij Mariënburg zich bevind, biedt de uitkomst. Doordat de sortimentstuinen en demotuinen moeten wijken voor een betere interactie tussen het VHL-terrein en de Potmarge en omdat een vernieuwing dringend nodig is, biedt het terrein voor deze elementen ook een uitkomst. Tot slot komt de functie van een dierenweide van VHL erbij. De routing naar het parkeerplaats was niet praktisch. Er moest worden omgereden om op het parkeerterrein te komen en bovendien moet al het verkeer door woonstraten rijden. Genoeg redenen om het parkeerterrein aan te sluiten aan de Oostergoweg, net als Wetsus. Hiervoor moet wel het VHL dierenverblijf en -weide voor wijken. Het terrein van kwekerij Mariënburg met haar kas biedt hiervoor de uitkomst. De kas kan worden omgebouwd tot dierenverblijven en leslokalen, maar kunnen ook gedeeltelijk worden ingericht als kantine en berging voor het fierljeppen en voor het kweken van plantjes voor educatieve doeleinden. Al de bovengenoemde onderdelen komen samen in een grote nutstuin. Een plek die functioneerd als achtertuin voor de wijk Achter de Hoven. Een plek waar omwonenden en studenten elkaar kunnen ontmoeten. Voor de duidelijkheid

bestaat de nutstuin uit de volgende onderdelen: moestuinen, pluktuinen, kruidentuinen, dierenweiden, sortimentstuinen, demotuinen en genoeg mogelijkheden om te ontspannen en wijkbewoners en studenten elkaar kunnen ontmoeten. Om toch een samenhangend beeld te krijgen in de nutstuin, is er gekozen om de elk tuintje een kenmerkende ronde vormentaal aan te leggen. De ronde tuintjes doen denken aan terpjes. Door de variëren in grote en ronde vormen wordt er een spannend maar samenhangend beeld gecreëerd. Moestuinen geven vaak een rommelig beeld. Om dit beeld tegen te gaan worden er haagjes rondom de moestuinen aangeplant. Op fig. 4.3.3. is een principe van de nutstuin weergegeven. Het volkstuincomplex in Naerum (DK) van Carl Th. Sørensen heeft voor inspiratie gezorgd en heeft bewezen dat moestuinen niet rommelig en onsamenhangend hoeven te ogen, zie fig. 4.3.5. Commenius College is officiële eigenaar van het terrein van kwekerij Mariënburg en pacht de kwekerij de grond tot dat de kwekerijen haar deuren sluit. Commenius College heeft de wens om meer schoolsport mogelijkheden buiten de deur te hebben. Slingerend door de nutstuin heen loopt een sportpad die scholieren kunnen gebruiken als runningbaan. Tevens is er vanaf het pad een constante verschil in beleving door de verscheidenheid aan nutstuinonderdelen.

H4 Potmarge Campus paragraaf 3 Masterplan

Hoofdstuk VHL-TERREIN In hoofdstuk 5 is er vanuit de Potmarge Campus verder ingezoomd op het VHL-terrein. Het masterplan wordt deel voor deel toegelicht.

5.1

Visie

Algemene visie In de derde schil van Potmarge Campus, de groene massa, zijn enkele gaten gemaakt waardoor de achterliggende bebouwing zichtbaar wordt. Deze gaten creëren een verbinding tussen de instellingen en het recreatie-eiland. Tevens zorgt het zicht op de verschillende instellingen voor oriëntatie. De gaten in de groene schil is nauwkeurig gekozen. Het zicht is gericht op architectonische interessante gevels en de belevenis van binnen naar buiten en buiten naar binnen. Zie fig. 5.1.1 voor de conceptafbeelding.

duurzaam omgegaan met bestaande materialen. Verhardingen dienen te worden hergebruikt op elk mogelijke manier. Er zal worden gestreeft om alle bestaande verhardingen binnen de terreingrenzen te integreren. De ingetogen sfeer van de paden in combinatie met de bruggen vormen een samenhangend beeld door de gehele Potmargezone. De ingetogen sfeer zorgt ervoor dat alle aandacht naar groen omgeving in stedelijk gebied gaat. De paden en de bruggen dienen aan te sluiten bij de bestaande situatie.

Materialisatie visie Duurzaamheid is een belangrijk uitgangspunt van hogeschool VHL. Op het terrein wordt daarom

Visie parkeerzijde Het nieuwe parkeerplaats heeft een parkachtige uitstraling met een ruimte groene opzet. Het is een plek waar studenten, docenten en ander personeel trots op mogen zijn dat zij hun voertuig hier mogen parkeren. Over het terrein loopt één lange laan die de enorme lengte van het terrein accentueerd. Aan deze laan zijn bestaande en nieuwe parkeervakken gekoppeld. De entree’s van de schoolinstellingen zijn zichtbaar gemaakt door de laan op deze plekken te onderbreken. De achterentree van VHL heeft een natuurlijke uitstraling en hoofdentree van Nordwin College heeft een cultuurlijke tuin uitstraling. Het duidelijke verschil in karakters presenteerd de verschillende karakters van de scholen en geven de parkeerzijde duidelijke oriëntatiepunten.

Fig. 5.1.1 Concept VHL-terrein

H5 VHL-terrein paragraaf 1 Visie

Visie/planuitleg entree Nordwin College

De entee van Nordwin College bestaat uit drie hoofdonderdelen: verblijven, tuinen en dierenweide. Wat is er leuker om als student te pauzeren op een plein met zicht op fleurige beplanting en geiten en schapen. Deze sfeer sluit goed aan op de opleidingen die op de school te volgen zijn. De bestaande overkapping tussen het MBO en het VMBO gedeelte van Nordwin College, zorgt voor een verbinding tussen deze twee gebouwen. De overkapping zorgt er ook voor dat men als het regen van het ene naar het ander gebouw lopen zonder nat te worden. Het negatieve aan de overkapping is dat het, samen met het dierenverblijf, een tweedeling tussen de entree en de Potmarge vormt. Echter is de wens om de schoolinstellingen beter met de Potmarge te verbinden. Door een open ruimte aan beide zijden van de overkapping vorm te geven, zal de Potmarge beter verbonden zijn met de entree en andersom. Aan de entreezijde is dit gedaan in vorm van een plein en dierenweide. Aan de achterzijde door een dierenweide. De dierenweide is een passend intermediair tussen de Potmarge en de entree. Om de verbinding te versterken en de robuuste overkapping te breken zijn er grote pergola’s geplaatst. De ontstane zichtlijnen zorgen voor een uitnodigend verbinding tussen de beide delen. De pergola die tegen het VBMO-gebouw aan staat, zorgt er bovendien voor dat het zicht op de onaantrekkelijke gevel wordt onttrokken en het geeft een koppeling aan de vele deuren die zich in de gevel bevinden.

Masterplan VHL-terrein zie bijlagerapport voor masterplan op ware grote

5.2

Masterplan

5.3

Plananalyse

Ruimtelijke opbouw Op fig. 5.3.1 is een doorsnede/aanzicht weergeven van de ruimtelijke opbouw van de Potmarge Campus en het VHL-terrein. De doorsnede weergeeft de drie binnenste schillen van de campus, bebouwing, groene massa en openruimte. De linker groene schil is een natuurlijk ogende gebied. Een zeer extensief gebruikt gebied waar de natuur haar gang kan gaan. Aan de overkant van de nevengeul bevind zich juist een cultuurlijk gebied. Een eiland dat het intensiefst gebruikt wordt. Het eiland bestaat uit een intensief gebruikt wandelen fietspad, grasheuvels die functoneren als ligweide en tribune voor culturele activiteiten op het strand, zoals fierljeppen. Het strand kan ook dienen als stadsstrand, een functie waar vraag naar is vanuit Leeuwarden. Het contrast van beide sferen zorgt voor een spannend beeld en het verduidelijkt de functie verdeling in het gebied. De fierljepschansen zijn gesitueerd voor de

Fig. 5.3.1 Doorsnede/aanzicht masterplan VHL-terrein A-A’

H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

bestaande kas en voldoen globaal aan eisen van slootbreedte en lengte en hoogte van de schans. De fierljepschans in Burgum is als voorbeeld genomen. De grote ‘zandbak’ waar de fierljeppers in springen is gebruikelijk rond de 10 meter diept. Fierljeppers springen steeds verder. Het record staat op naam van Bart Helmholt met een afstand van 21,55 meter met een carbonstok. In het masterplan is hiermee rekening gehouden en daarom is die diepte 15 meter in plaats van 10 meter. Vervolgens is er achter de kas nog een open ruimte wat snel opgevolgd wordt door een groene schil van bomen. Padenstructuur De padenstructuur van Park Potmarge, waar het VHL-terrein onderdeel van is, bestaat uit twee typen paden. De fruitboompaden en het Potmargepaad, zie fig. 5.3.2. De fruitbomenpaden

verbinden de Potmarge met haar context, het zijn de entreepaden naar van Park Potmarge. De paden hebben een opvallende identiteit door de de fruitbomen. De paden zijn herkenbaar vanuit zowel de buitenkant van het park, al de binnen kant. De fruitbomenrijen geven een knipoog naar de cultuurhistorie van fruitgaarden en ze geven de historische verbindingslijnen (van opvaarten) weer functioneren als vanouds. Bovendien sluiten ze aan bij de bestaande situatie en het ontwerp van de buitenruimte van Wetsus. Het wandelen en fietsen op de geasfalteerde fruitbompaden en het Potmargepaad is comfortabel, het sluit aan op de bestaande situatie en plannen zoals de buitenruimte van Wetsus en de daarbij betrokken Mariënburgpaad. De wandelen fietspad is bij de fruiboompaden van elkaar gescheiden om zo de veiligheid te vergroten. Het Potmargepaad bestaat wel uit één pad, maar heeft wel een behoorlijke breedte van 5 meter breed om ook hier de veilig-

zie bijlagerapport voor de doorsnede/aanzicht op ware grote

heid te verhogen. Hiervoor is gekozen vanuit het praktisch oogpunt van veel samenkomende paden, de hiĂŤrarchie in paden en het sluit aan op het ruimtelijk concept. Echter is er op het pad wel een afscheiding gegeven doormiddel van een subtiele belijning. De belijning heeft een vormentaal die aansluit bij de instellingen die zich bevinden in de Potmarge Campus, namelijk een honingraatvormen. Bijen spelen een belangrijke rol in de ecologie en onze voedsel-

productie. Dit sluit aan bij de opleidingen die op de onderwijsintelingen worden gegeven. Bijen zijn de verbinding tussen dieren, planten en voedsel. Aan de ander kant staat de honingraat vorm voor scheikunde. Een vak die een belangrijke rol speelt bij de opleidingen op alle schoolinstellingen. Scheikunde: het werken met stoffen, oftewel molecullen. Fig. 5.3.3 Moleculen vormgegeven met honingraatvormen

Fig. 5.3.2 Fruitboompad en Potmargepaad

zie bijlagerapport voor de doorsnedes/aanzichten op ware grote

H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Fig. 5.3.4 Visualisatie â&#x20AC;&#x2DC;Fierljeppen over de Potmarge â&#x20AC;&#x2DC;

H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Op fig 5.3.4 is een visualisatie weergeven van het fierljeppen in de centrale open ruimte van de Potmarge Campus. De toeschouwers kunnen de fierljeppers vanaf de lange aangelegen grasheuvel bekijken. De als tribune functionerende grasheuvels zijn op het zuidwesten gericht, zodat de toeschouwers het grotendeel van de dag de zon in de rug hebben en zo de ljeppers goed kunnen waarnemen. Fierljeppen is een culturele activiteit die aansluit bij Leeuwar-

den Culturele Hoofdstad 2018. Echter kan er niet altijd in het gebied gefierljept worden of wordt het gebied voor ander culturele activiteiten gebruikt. Doorgaanse midweekse dagen wordt het gebied voornamelijk gebruikt als ontmoetings- en verblijfsplek voor studenten en docenten van alle onderwijsinstellingen. Tijdens warme zomerdagen biedt het stadsstrand de mogelijkheid om af te koelen in het schone water van de Potmarge of juist lekker bruin te worden in

de zon. In de weekenden heeft het gebied een totaal ander gebruik. De studenten zijn verdwenen en de schoolkinderen, met zo nu en een ouder, zijn hiervan in plaats gekomen. Genoeg ruimte om te spelen.

Fig. 5.3.5 Visualisatie gebruik buiten culturele activiteiten om H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Beplantings visie

De beplanting in Potmarge Campus bestaat hoofdzakelijk uit een kruidvegetatie met daarboven grote bomen, zoals bij Aarhus Campus. Dit zorgt voor een samenhangend beeld binnen de campus. De buitenruimte dient als leeromgeving voor studenten. De campus is een soort arboretum, zodat de buitenruimte gebruikt kan worden als sortimentstuin. Er is gezocht naar een evenwicht in diversiteit aan beplant (gezien vanuit biodiversiteit en leermogelijkheid) en samenhang. Laag I Samenhangende bomen De groene schillen om campus heen bestaat uit 20% uit vier â&#x20AC;&#x2DC;samenhangend bomenâ&#x20AC;&#x2122;. Dit betekend dat deze bomen steeds terug komen en worden ervaren, wat resulteerd in een samenhangend gebied. Zie fig. 5.3.5. De bomen verschillende in sierwaarde het hele jaar door, waardoor de samenhangende bomen extra worden ervaren.

Fig. 5.3.6 Alnus glutinosa

Fig. 5.3.5 Samenhangende bomen

Fig. 5.3.7 Quercus palustris

Gekozen samenhangende bomen: -Prunus avium - voorjaarsbloei en herfstkleur -Quercus palustris - vorm en herfstkleur -Alnus glutinosa - winterbeeld en PNV -Pseudotsuga menziesii - wintergroen De deze bomen komen niet alleen voor in de groene schillen, maar komen zo nu en dan ook voor in de centraler gelegen sfeertypen indien de boomsoort aansluit bij de visie.

H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Fig. 5.3.6 Prunus avium

Fig. 5.3.8 Pseudotsuga menziesii

Sfeertypenkaart

Bomen in verharding Fruitboomrij Nutstuin

Bestaande situatie: combi natuurlijke oevers en ecologisch park

Fruitboomrij Fruitboomrij

Natuurlijke oevers A Ecologisch park

Ecologisch park

Grasheuvels

Bomen in verharding Ecologische tuin

Moeras

Stadsstrand

B Poel en beek

D B

Laag III Bloei en herfstkleur per sfeertype De solitaire bomen binnen een sfeertype hebben een bloei of herfstkleur als sierwaarde met als doel het hele jaar door een interessant beeld te geven. Deze bomen worden per sfeertype uitgekozen.

Natuurlijke oevers C

Natuurpark

Poel en beek

Laag II Sfeertypen Het masterplan van het VHL-terrein is opgedeeld in 13 verschillende sfeertypen. De sfeertypen zijn gebaseerd op het gebruik, ondergrond, ecologie, ruimtelijk concept, leerdoel en functie van het gebied. Op de volgende pagina is een overzicht weergeven van alle sfeertypen met daarbij de bestaande laag opbouw beschreven.

Dierenweide Tuinsfeer

Parkparkeren

Ecologisch park

Parkparkeren

Tuinsfeer

Parkparkeren

H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Sfeertypen sfeerbeelden

1ste en 2de grote bomen bloemrijk grasland Fig. 5.3.9 Ecologisch park

1ste en 2de grote bomen beukenhaag 1,2m hoog bij 0,8 breedt bloemrijk grasland Fig. 5.3.10 Parkparkeren

PNV 1ste en 2de grote bomen wilde kruidlaag, verschillend door verschil in maaibeheer Fig. 5.3.11 Natuurlijke oevers

1ste, 2de en 3de grote bomen grote heesters bij ruimtelijk open poel de houtachtige beplanting jong houden bij de ruimtelijk dichte poelen is dit niet van toepassing rijke kruiden vegetatie

1ste grote bomen in water ruige kruidenvegetatie op eilandjes

Fig. 5.3.12 Moeras

1ste, 2de en 3de grote cultuurlijke bomen cultuurlijke grote en kleine heesters cultuurlijke kruidlaag van vaste planten, siergrassen, bollen, e.d. Fig. Fig. 5.3.16 Tuinsfeer

H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Fig. 5.3.13 Poel en beek

1ste grote inheemse of verwilderde bomen inheemse of verwilderde grote heesters kruidlaag met natuurlijke uitstraling Fig. Fig. 5.3.17 Ecologische tuin

1ste, 2de en 3de grote bomen heesterlaag wilde kruidlaag Fig. 5.3.14 Natuurpark

1ste en 2de grote bomen Weiland beheert door grazende dieren als geiten en schapen Fig. 5.3.18 Dierenweide

Sfeertypen sfeerbeelden

enkele solitairen 1ste grote bomen gras om op te verblijven Fig. 5.3.19 Grasheuvels

Fruitbomen, in hoog- en laagstam Bloemrijkgrasland Fig. 5.3.19 Fruitbomenrij

De meeste intensief gebruikte ruimtes hebben de meest cultuurlijke uitstralingen. Zoals het recreatie-eiland, de entrees van de schoolinstellingen en de nutstuin. De gebieden die extensief gebruikt worden (alleen voor educatie doeleinden), hebben de meest natuurlijke uitstraling. In deze gebieden met de meeste natuurlijke uitstraling kan de flora en fauna zijn gang gaan. Zij zullen niet of nauwelijks beperkt worden door de mens. Wat de natuur ten goede komt. De mix in verschillende sferen zorgt voor een spannende mix, maar door de ruimtelijke samenhang en de ‘samenhangende bomen’ wordt er een eenheid gecreëerd.

Geen beplanting, alleen zand

Fig. 5.3.20 Stadsstrand

1ste en 2de grote bomen bomen die verhardingen verdragen Fig. 5.3.20 Bomen in verharding

Verschillende bij nuttuinonderdelen 1ste, 2de en 3de grote bomen fruitbomen heesters vaste planten siergrassen kruiden Fig. 5.3.21 Nutstuin H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Sfeertype: Nutstuin Sfeer en functie De nutstuin is een fleurig bloemrijk gebied. Tussen de ‘terpjes’ van nutstuinonderdelen bevind gras. Het gras in de nutstuin loopt geleidelijk over in de grasheuvels van het recreatie-eiland. De nutstuin bestaat uit de volgende onderdelen: moestuinen, pluktuinen, kruidentuinen, dierenweiden, sortimentstuinen, demotuinen en verblijfsplekken. Het is een bloemrijk gebied met een laag opbouw, zodat de nutstuin aan het ruimtelijke concepten voldoet. Type I: -Dierenweide -Kruidentuin <50cm -Sortimentstuinen <50cm -Pluktuin <50cm Type II: -Dierenweide -Kruidentuin <100cm -Sortimentstuinen <100cm -Pluktuin <100cm Natuurlijke -Moestuin <100cm

Type II

Type III Type I Type II

oevers A

Type III: --Kruidentuin -Sortimentstuinen -Pluktuin -Moestuin -Demotuin

isch k

in H5Bomen VHL-terrein Moeras paragraaf 3 Plananalyse verharding

Type I

Beheer De nutstuin moet intensief worden beheerd.Het gras moet 15x per jaar worden gemaaid om een niet te net en niet te ruig grasland beeld te krijgen. Afgemaaid gras op gras laten liggen, is duurzamer. De nutstuin moeten in de zomermaanden wekelijk worden bijgewerkt om een verzorgt beeld te houden. De meeste werkzaamheden worden uitgevoerd door studenten van Nordwin College die een opleiding volgen op in de tuinen landbouwsector inclusief professionele begeleiding. De privé moestuinen wordt door de omwonenden zelf beheerd. Eindbeeld bereikt Het bereiken van het eindbeeld is afhankelijk van de speciafieke nutstuinonderdelen. Eindbeeld van moestuin is binnen een jaar. Vaste planten en siergrassen is na 3 jaar. Heester binnen 5 jaar en bomen na 30 jaar.

Beplantingsindicatie, aanplant P9 Kruidentuin: Lavandula angustifolia Melissa officinalis Ocimum cultivars Origanum vulgare Levisticum officinale

Pluktuin: Acanthus mollis Agastache foeniculum Baptisia australis Gaillardia ‘Kobold’ Kniphofia ‘Little Maid’ Molinia arundinacea ‘Karl Foerster’ Physostegia virginiana ‘Bouquet Rose’ Rudbeckia fulgida ‘Goldsturm’ Scabiosa caucasica ‘Perfecta Alba’

Sortimentstuin: Bergenia ‘Morgenröte’ Calamagrostis acutiflora ‘Karl Foerster’ Centranthus ruber Persicaria amplexicaulis Phlomis russeliana Salvia nemorosa ‘Blauhügel’ Sedum ‘Herbstfreude’ Veronica spicata

Acanthus mollis

Calamagrostis acutiflora ‘Karl Foerster’

Melissa officinalis

Origanum vulgare

H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Sfeertype: Natuurlijke oevers Sfeer, functie en beheer Langs het water van de Potmarge zijn natuurlijke oevers gesitueerd met een minimale taludverhouding van 1:5 om een zo hoog mogelijke biodiversiteit op te leveren. De taludverhouding 1:10 wordt naar gestreefd waar mogelijk. Het gebied heeft een natuurlijke uitstraling die bestaat uit Potentieel Natuurlijke Vegetatie (PNV). Dit is de vegetatie die van nature op deze locatie zich zou vestigen. De natuurlijke oevers bestaan alleen uit een kruidlaag en bomen. De natuurlijke oevers bestaat uit 4 verschillende maaibeheertypes die resulteren in 4 verschillende kruidlagen en dus een andere uitstraling: A - mei-juli jaarlijks maaien - bloemrijkgrasland B - juli-sept. jaarlijks maaien - bloemrijk rietland C - sept.-maart jaarlijks maaien - hoog rietland D - 1x in 3 jaar maaien - meerjarige rietland Dit verschil in maaibeheer heeft een educatieve rol. Het wordt de studenten zichtbaar gemaakt door het verschil in beheer een totaal ander beeld en een andere vegetatie met zich meebrengt. Om de drie jaar worden alle houtachtigen verwijdert die niet zijn aangeplant om verbossing tegen te gaan. Dit schaad dan mogelijk het ruimtelijk concept.

H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Natuurlijke oevers A

D B

Natuurlijke oevers C

Beplantigsindicatie en eindbeeld Beplanting die zich op de natuurlijke oevers van nature voor kunnen komen, zijn de volgende twee bosgemeenschappen: -Wilgenvloedbos -Elzenbroekbos

Vochtige elzenessenbos: Boomlaag

Wilgenvloedbos Boomlaag

Algemeen voorkomend: Alnus glutinosa Fraxinus excelsior

Algemeen voorkomend: Salix alba Salix fragilis

Bij de aanplant van kan er worden gekozen voor kleine maten (6-8). Dit is kostenbesparend, maar het duurt minimaal 5 jaar voordat de bomen hun vorm beginnen te krijgen. Bij jonge aanplant heeft het boompje nog de vrijheid om zijn natuurlijke wil te laten gaat. Dit resulteerd in een eindbeeld die vele malen natuurlijker oogt van dikkere bomen bij de kwekerij vandaan. Deze bomen hebben namelijk een rechte hoofdstam. Uiteindelijk draait het allemaal om het eindbeeld. Het eindbeeld kan binnen 10 jaar worden bereikt aangezien de meeste bomen snelgroeiend zijn. Echter worden de bomen na de 10 jaar ieder jaar groter en mooier, wat de kwaliteit van de sfeertype alleen ten goede komt.

Weinig voorkomend: Prunus avium Quercus robur

Specifiek voorkomend: Alnus glutinosa Populus nigra

Kruidlaag Bitterzoet, Bosanemoon, Dotterbloem, Engelwortel, Geel nagelkruid, Gele dovennetel, Gele lis, Gevlekte aronskelk, Grote brandnetel, Grote muur, Gulden boterbloem, Knopig helmkruid, Robertskruid, Ruwe smele, Slanke sleutelbloem, Speenkruid, Valeriaan, Vingerhelmbloem , Witte klaverzuring, Zevenblad

Kruidlaag Bitterzoet, Dotterbloem, Engelwortel, Gele lis, Grote brandnetel, Valeriaan, Zevenblad

Bloemrijk rietland

Meerjarig rietland

Wilgenvloedbos met een rijke kruidlaag H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Globale grondbalanskaart Globale grondbalans

Er wordt gestreefd naar een gesloten grondbalans. Er is vanuit gegaan dat de te ontgraven grond van een goede kwaliteit zavelgrond is. Het strandzand zal moeten wordt geleverd aangezien deze grondtype niet op het terrein bevind. De afgegraven fundering van de borders kunnen worden hergebruikt bij de aansluiting van het parkeerterrein op de Oostergoweg. Te ontgraven zavelgrond: -Poel: 464 m3 -Waterpeildaling: 1145 m3 -Nevengeul: 1567 m3 -Talud natuurlijke oever 1707 m3 -Wadi 99 m3 -Stadsstrand 426 m3 Totaal te ontgraven 5408 m3 Te verhogen zavelgrond: -Grasheuvels -1,2 1586 m3 -0,75 1530 m3 -0,5 555 m3 -0.4 180 m3 -0,2 55 m2 -Borders: 1514 m3 Totaal te verhogen 5420 m3 Strandzand te leveren: -Stadsstrand 426 m3

H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Poel Wadi

-0,60

+0,20

Waterpeildaling

-0,20

+0,50

Grasheuvels

+0,75

-0,50

+0,75

+1,2

Grasheuvels

+0,40

+0,50

Stadsstrand

-0,30 zavel +0,30 strandzand

+0,75

Nevengeul -1,10 Talud natuurlijke oever Borders

-0,40 fundering +0,40 zavel

-0,60

Poel

-0,80

+0,40

-0,60

Poel

Borders

-0,40 fundering +0,40 zavel

Borders

-0,40 fundering +0,40 zavel

Faseringskaart Fasering

Het masterplan van het VHL-terrein is opgedeelt in drie prioriteitstypes, waarvan type I de meeste prioriteit heeft. Prioriteit III Prioriteit II

Prioriteit I

Prioriteit II

Type I De voorzijde van het VHL-terrein en alle bezigheden rondom Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 (LWD2018) hebben de meeste prioriteit. Dit gebied moet in 2017 gerealiseerd zijn om in 2018 LWD2018 uit te kunnen dragen. In het gebied bevinden zich plekken voor culturele activiteiten, zoals het recreatie-eiland met het fierljeppen en het VHL-voorplein. De route hier naar toe is ook van belang om de instellingen representatief over te laten komen. Op culturele activiteiten komen veel mensen op af die hun auto ergens kunnen parkeren. Daarom is het realiseren van een parkeergarage van grootbelang. Type II Na het gebied die een betrekking heeft op LWD2018, zijn de entreeâ&#x20AC;&#x2122;s van de campus, de entree van Nordwin College en het parkeerplaats van belang. De schoolinstellingen willen zo snel mogelijk de school uitstralen die ze werkelijk zijn: groen en duurzaam. Type III Er zal moeten worden gewacht tot dat kwekerij MariĂŤnburg haar deuren sluit, omdat pas daarna de grond beschikbaar is voor herinrichting. H5 VHL-terrein paragraaf 3 Plananalyse

Hoofdstuk VOORPLEIN VHL

In dit hoofdstuk is er vanuit het VHL-terrein verder ingezoomd op het VHL voorplein. Er komt o.a. technische uitwerkingen en beplanting aan de orde.

6.1

Visie

Algemene visie Het huidige voorplein van VHL bestaat uit een cirkel die uit vier delen bestaat.. Éénvierde van het plein bestaat uit een grote vijver. De vijver geeft een optische verbinding met de Potmarge en het tussen gelegen groen/blauw gebied. Echter is drievierde verhard wat zorgt voor een ongewenste en niet representatieve grijze uitstraling. Het positieve aan de indeling is dat zowel de Johannes de Doperkerk als hogeschool VHL een eigen plein heeft.

Johannes de Doperkerk

VHL

Fig. 6.1.1 Concept voorplein VHL

H6 Voorplein VHL paragraaf 1 Visie

6.2 In het nieuw ontwerp van het voorplein VHL, staat duurzaamheid centraal op het gebied van positief beoordeelde onderdelen te behouden en het hergebruiken van bestaande materialen. De Johannes de Doperkerk en hogeschool VHL heeft ieder zijn eigen voorplein met daar tussen enerzijds een grote groene vlak van borders en anderzijds de bestaande vijver. De vijver in combinatie met de grote border zorgen voor een sterke verbinding met het aanliggend blauw/ groen gebied en de Potmarge. Door van de bestaande situatie een hoek verharding te verwijderen en daar in plaats een grote border te maken, wordt er een plein gevormd die intiemer aanvoeld. De verhoogde intiemiteit verhoogt ook de verblijfskwaliteit van het plein. De verwijderde verharding wordt hergebruikt als verbindend element element om alle vier onderdelen met elkaar te verbinden. Dit wordt gedaan in vorm van stapels/bulten van stenen die geïnspireerd zijn op de stijl van Louis le Roy. Ruimtelijke opbouw Vanaf het recreatie-eiland is er een groot zichtvlak op de karakteristieke architectonische kerktoren van de Johannes de Doperkerk. Het zicht op de gigantische grote glazengevel van het VHL met daarvoor liggende poel, hebben een kleiner zichtvlak. De open ruimte in de binnentuin en de invulling ervan geven een krachtige connectie van binnen naar buiten en van buiten naar binnen. Ecologen van VHL hebben aan-

Inrichtingsplan

gegeven dat ze meer willen gaan doen met vissen. Dit sluit aan op de bestaande inrichting van de binnentuin waar een aantal vijverbakken bevinden. De door studenten ontworpen binnentuin is geïnspireerd op de Le Roy-stijl. Echter hebben de vijverbakken geen verbinding met de Potmarge om vissen te mogelijkheid te bieden om in het hoger gelegen poeltje de paaien. Een vistrap met tussengelegen poeltjes die mondt in een grote poel biedt de oplossing. Qua vissoorten moet er gedacht worden aan kleine vissensoorten, zoals de stekelbaars, kleine mdderkruiper en het bermpje. Door groene massa’s tussen de kerk en VHL te plaatsen, wordt de aandacht vanaf het recreatie-eiland extra op de kerktoren gericht. De massa zorgt voor een spannende overgang naar een kleinere ruimte: het VHL voorplein. De treurwilg functioneerd als toegangspoort tussen de beide ruimtes. Vanaf de Oostergoweg lopen er zichtvelden het plein op. Aan de noordkant van het Bentaceragebouw is er zicht op het VHL-gebouw met daarbij een groene uitstraling. Aan de zuidkant is er alleen zicht op de groene inrichting van het plein. Verder zijn de bebouwing van binnenuit afgeschermt om het plein een zo groen mogelijke beeld te geven en de drukke architectuur van het Bentacera-gebouw te verzachten.

Herinrichtingsplan voorplein VHL zie bijlagerapport voor masterplan op ware grote

zie bijlagerapport voor doorsnede op schaal

Doorsnede integraal Op fig. 6.2.1 is de doorsnede van het VHL voorplein weergeven (A-Aâ&#x20AC;&#x2122;). Op de doorsnede is te zien dat het Bentacera-gebouw is afgeschermd door 1ste en 2de grote bomen. Vervolgens is er een grote open ruimte. Enerzijds is het het voorplein van de Johannes de Doperkerk, anderzijds de bestaande vijver. De kolken op beide pleinen worden hergebruik, waardoor de afwatering verder niet van toepassing is om verder benoemt te worden in dit

Fig. 6.2.1 Doorsnede voorplein VHL, A-Aâ&#x20AC;&#x2122;

H6 Voorplein VHL paragraaf 2 Inrichtingsplan

rapport. Vanaf de hoofdentree van VHL was de loopverbinding naar het recreatie-eiland niet optimaal. De nieuwe vlonder zorgt ervoor dat men uitgenodigd wordt om een rechte lijn door te lopen naar het eiland. Om er bijvoorbeeld te verblijven. De vlonder zelf biedt ook de mogelijkheid om te veblijven aan het water. De vlonder is opgedeelt in twee delen: het vlonderpad en een verblijfsvlonder. De verblijfsvlonder zweeft net boven het water, zodat men nog meer in contact komt met het water. Tussen

de twee functies in loop een open lijn die de functies van elkaar scheidt. De rietkraag tussen de beide functies versterkt de afscheiding van elkaar en biedt de verblijfsvlonder meer privacy. Door trapjes tussen de beide functies maken, wordt de verblijfsvlonder goed met zijn context verbonden. Rechts van de doorsnede zorgt de rietkraag met de achterliggende bomen voor afscherming van het VHL-gebouw en het recreatie-eiland.

6.3

Detaillering

Principe uitwerking bomen in verharding