Ma rkta na lys e
ARBEIDSMARK T MOET OP DE SCHOP
Minder flex, meer vast. Twee rapporten met dat advies zullen na de kabinetsformatie de gemoederen nog flink bezighouden. Ook in de miljoenennota ging demissionair minister Wopke Hoekstra (Financiën) uitgebreid in op de benodigde veranderingen op de arbeidsmarkt. De gemene deler: je bent straks werknemer, tenzij….
P.1 2
Allereerst wat cijfers. Het aantal flexwerkers in ons land is de
Bescherming voor alle werkenden
laatste jaren snel gestegen. In het eerste kwartaal van 2021
Als het aan Hans Borstlap & Co ligt komt er een sociaal
hadden bijna 9 miljoen mensen betaald werk; 5,7 miljoen
vangnet voor alle werkenden, ongeacht de contractvorm.
werknemers met een vast contract, 1,7 miljoen werknemers
Ook wordt het vaste contract minder vast als het aan deze
met een flexibele arbeidsrelatie en 1,5 miljoen zelfstandigen,
commissie ligt. Doorbetalen bij ziekte hoeft nog maar 1 jaar,
aldus het CBS.
en niet langer 2 jaar. Ook moet een bedrijf het aantal uren van
Van contract naar contract
een werknemer onder voorwaarden kunnen verminderen en wordt ontslag makkelijker. In het SER-advies dat ruim een jaar
Het vaste contract is iets voor de happy few geworden. Mensen
later uitkwam, staan grotendeels dezelfde adviezen. Eén groot
hoppen van contract naar contract of worden - hoewel soms
verschil: de SER tornt niet aan de werknemersbescherming.
wel degelijk sprake is van een arbeidsrelatie - als zzp’er betaald
Ontslag van mensen in vaste dienst blijft lastig.
zoals onder meer bij Deliveroo en Uber het geval is. Het is een doorn in het oog van zowel de commissie-Borstlap als de SER. ‘In wat voor land willen wij werken?’, zo luidt de titel van het rapport dat de commissie-Borstlap in januari 2020 uitbracht.
“HET MOET ECH T A NDER S MET DE Z ZP’ER O P D E A R B E I D S M A R K T.” De boodschap: de arbeidsmarkt moet op de schop. We zijn te ver doorgeschoten met flexibilisering. Er is een scheefgroei tussen vast en flexibel ontstaan, waarbij een deel van de samenleving te kwetsbaar is. De reden: bedrijven durven geen vast contract meer te geven. Dat is duurder, en mogelijk zit je jaren aan een werknemer vast door het strenge ontslagrecht.
P.1 3 | P. Z I N E E E N PA Y F O R P E O P L E M A G A Z I N E
DE G E M E NE D E L E R VA N DE AR BE ID SM A R KTA DVIE Z E N ‘ SE R & B OR STL A P’
Ma rk ta na l yse
Ma rk ta na l yse
Een doelgroep die in het vizier zit van zowel de SER als
Rechters grijpen in
Pilot met webmodule
Borstlap is de zzp’er. Vroeger was een zelfstandige vaak
De rechter greep dit jaar enkele keren in. Op Prinsjesdag
Bij een pilot kwam het ministerie met een webmodule.
iemand die zelf voor een onafhankelijk bestaan koos, zijn eigen
bepaalde het Amsterdamse gerechtshof, waar Boot als rechter
Opdrachtgevers moeten een aantal vragen invullen. Moeten
tarieven bepaalde en keuze had uit klussen. Door de opkomst
werkt, nog dat schoonmakers die worden ingehuurd via het
ze iemand in loondienst aannemen of mag hij of zij als zzp’er
van de platformeconomie en macht van sommige werkgevers
Helpling-platform en bij consumenten schoonmaken, moeten
werken? De module biedt in zeven van de tien gevallen
werken tegenwoordig echter ook kwetsbare groepen mensen
worden behandeld als uitzendwerkers. En eerder dit jaar won
helderheid, blijkt uit een evaluatie die in september naar de
als zelfstandige. Ze krijgen vaak weinig betaald en hebben
de Kunstenbond een rechtszaak over schijnzelfstandigheid
Tweede Kamer is gestuurd. 6667 deelnemers deden mee
geen onderhandelingsmogelijkheid over hun tarief, aldus
voor een lid van het Balletorkest. Boot: “Volgens de rechter
aan de pilot. In ruim 28 procent van de gevallen, wordt na het
verschillende onderzoeken.
ging het om schijnzelfstandigheid en was de hoboïst eigenlijk
invullen van de lange vragenlijst echter geen duidelijkheid
gewoon in dienst. Er was onder meer sprake van gezag.
geboden. Ook opvallend: veel werkgevers die eigenlijk iemand
Nadeel van de uitspraak: het was een uitspraak op maat,
in dienst moeten nemen, zeggen dat niet te doen.
Ene zzp’er is de andere niet Hoe moet het verder met de zzp’er op de arbeidsmarkt? Het
specifiek voor de situatie van de hoboïst.”
grote probleem is dat wetgeving vaak om uniforme regels
De webmodule is al een hele verbetering, volgens Boot, al
vraagt, terwijl de ene zzp’er de andere niet is. Dat zegt Gerrard
Zo had de vrouw de jaren daarvoor bij 41 procent van alle
zijn er wel aanpassingen nodig. “Vragen eruit en andere
Boot, hoogleraar Arbeidsrecht aan de Universiteit Leiden en
repetities en voorstellingen van het orkest gespeeld. Ze nam
vragen erin. Bovendien mogen sommige antwoorden wat mij
rechter bij het gerechtshof in Amsterdam. Boot evalueerde in
deel aan alle haar aangeboden producties, met uitzondering
betreft beslissend zijn. Als je eenmalig 2 uur ergens voor een
opdracht van toenmalig staatssecretaris Wiebes (Financiën) de
van producties tijdens een periode van zwangerschap/
opdrachtgever werkt is dat volgens de huidige webmodule
Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA) en is ervan
bevalling. “Bij een andere musicus was het oordeel misschien
een aanwijzing voor een opdrachtovereenkomst. Wat mij
overtuigd dat het anders moet.
heel anders geweest. Dat maakt een oordeel vooraf zo lastig.”
betreft is er dan geen enkele twijfel. Voor 2 uur ga je iemand
P.1 4
niet in loondienst nemen.” Hij ziet echter ook dat bedrijven
Boot: “Toen we met onze evaluatie bezig waren, kwam bij de
Deliveroo en Uber
Belastingdienst een vraag van een supermarktketen binnen.
Rechters oordeelden eerder ook al in het voordeel van de
Mogen wij onze caissières als zzp’er inhuren? Dat is natuurlijk
werknemers in zaken tegen Deliveroo en Uber. Er zou bij de
een idiote vraag. Er is geen ondernemerschap. Maar de
taxichauffeurs van Uber, die worden betaald als zzp’ers, sprake
Denken in voorlichting
Belastingdienst had juridisch toch moeite om een antwoord
zijn van schijnzelfstandigheid, stelde vakbond FNV. De rechter
Wat Boot betreft kunnen bedrijven niet zomaar uitwijken naar
op de vraag te geven.” Inmiddels werken in Frankrijk bij de
meent dat de rechtsverhouding tussen Uber en de chauffeurs
uitzendwerk, de enige vorm van flexwerk die naast zelfstandig
Monoprix al zzp-caissières. “In Nederland gaan we ook die
voldoet aan alle kenmerken van een arbeidsovereenkomst.
ondernemerschap in het SER-advies overeind blijft. “Er moet
kant op, als we geen maatregelen nemen.”
En eerder dit jaar bepaalde het gerechtshof in een zaak tegen Deliveroo dat de maaltijdbezorgers recht hebben op een
die dat wél moeten doen, zelfstandigen vaak geen contract aanbieden. “Of ze krijgen een slecht uitzendcontract.”
Gerrard Boot hoogleraar arbeidsrecht
arbeidsovereenkomst.
echt sprake zijn van piek of ziekte. En ik denk dat zzp’ers die zoiets overkomt ook mondiger mogen worden. Als ze allemaal het werk neerleggen, is er zo een beter aanbod.” Hij hoopt dat het niet zo ver komt. “Van de toeslagenaffaire hebben we wel geleerd dat we niet in misbruik moeten denken, maar in voorlichting. Hoe kun je bedrijven ervan overtuigen dat het
ER IS EEN SCHEEFGROEI T U S S E N VA S T E N F L E X I B E L O N T S TA A N, WA A R B I J E E N D E E L VA N D E S A M E N L E V I N G TE KWETSBA AR IS.
voordelen heeft om iemand in dienst te nemen. Bijvoorbeeld Boot: “Het gaat hierbij om juridische toetsingen achteraf.
omdat het de betrokkenheid van personeel vergroot.”
Het zou voor de Belastingdienst makkelijker gemaakt moeten worden om vooraf een duidelijk oordeel over de
Boot pleit voor duidelijke criteria. Wanneer mag iemand
arbeidsrelatie te geven. Maar dat is lastig omdat civiel
werken als zzp’er? Een financiële ondergrens is een goede
recht in de praktijk anders is dan fiscaal recht.” Er moet iets
start. Ook zou naar de omvang van de werkzaamheden
gebeuren, meent Boot. “De belastingverschillen tussen
moeten worden gekeken. Iemand die 3 uur per week werkt
zzp’ers en mensen in loondienst zijn te groot. Bovendien
een contract aanbieden, hoeft niet. “Maar als je boven
brokkelt door het groot aantal zelfstandigen het draagvlak
die urengrens zit en onder de 35 euro, dat moet je wat mij
voor cao’s af en doen zelfstandigen vaak weinig aan
betreft in principe een contract krijgen.” Nog een criterium
scholing. Verder komen veel zelfstandigen in de problemen
dat er hoort te zijn: “Is iemand ingeschreven bij de KVK en
in slechte tijden en zijn ze onverzekerd.”
draagt hij BTW af?”
P.1 5 | P. Z I N E E E N PA Y F O R P E O P L E M A G A Z I N E
Ma rkta na lys e