Reizen | JordaniĂŤ
Malini Witlox.
Silvia Waajen.
Duiken in een Hercules
Voor liefhebbers van wrakken is Aqaba een aanrader. Sommige liggen behoorlijk diep. Spookt het in de Hercules zoals de legende gaat?
26
Onderwatersport | juli - augustus 2020
27
Reizen | Jordanië
Het lijkt een woud van hoge bomen waarbij op de buitenste bomen licht valt. Die zijn het mooist begroeid.
Koraaltuin We leggen vlakbij het vliegtuig aan en benaderen het vanaf de voorkant. De stompe neus valt meteen op. Het vrachtvliegtuig was jarenlang eigendom van het Jordaanse leger en werd in november 2017 als kunstmatig rif afgezonken, in de hoop dat koraal en vissen het als habitat zouden kiezen. Het toestel is nu eigendom van de Aqaba Special Economic Zone Authority. Voor het afzinken werden de motoren en andere schadelijke materialen verwij-
derd. Terwijl fotograaf Silvia zich met haar groothoeklens op de cockpit van het vliegtuig concentreert, maak ik een rondje om het toestel heen. De romp is van een gladder materiaal en nog niet begroeid, maar de vleugels met een spanwijdte van veertig meter vormen een eigen koraaltuin met verschillende zachte koralen in diverse kleuren waaronder de roze en paarse Dendronephthya hemprichi. De kleurige poliepen zijn schitterend, ongelooflijk dat ze in amper drie jaar tijd zo groot zijn gegroeid.
Het vliegtuig ligt op zijn kont met het neuswiel van de bodem alsof het ieder moment kan opstijgen. Via de grote zijdeur achter de vleugel is het makkelijk in en uit te zwemmen. Ik duik naar binnen en kom in een groot vrachtruim waar je met meerdere duikers naast elkaar zou kunnen zwemmen. Het vrachtruim is leeg, op een enorme school gestreepte koraalmeervallen na. Ze zwemmen in een grote groep in formatie door het vrachtruim. Continu wisselen de vissen van positie: aan de buitenkant wakend, aan de
Een laatste rondje Hercules.
Hetzelfde water, dezelfde vissen, maar nog onbekend bij de meeste Nederlandse duikers. Wij gingen een weekje duiken in Aqaba, Jordanië. Om het voor toeristen aantrekkelijk te maken zijn hier meerdere wrakken afgezonken. ‘Jordanië! Is dat land veilig? Kun je daar duiken dan?’ Deze reactie krijg ik van meerdere mensen die ik van het voornemen vertel. Het grootste deel van het land grenst inderdaad niet aan de zee, maar de meest zuidelijke punt net wel. Daar ligt de havenstad en badplaats Aqaba, waar de Golf van Aqaba naar is vernoemd. Als je bij Aqaba komt, kun je de zeearm niet verder invaren. Het water stroomt dan ook niet of nauwelijks dus wie groot wild verwacht, heeft pech. Alleen geografisch en politiek is Aqaba al een interessante plaats. Het is een vierlandenpunt. Vanaf de kustlijn kijken we op Egypte, Israël en Saoedi-Arabië. In tien minuten ben je in Israël, maar ook Egypte rij je zo binnen.
We duiken met Sinai Divers. We willen in een week tijd vijf wrakken bezoeken. De Cedar Pride (die bewaren we voor een apart verhaal in de volgende Onderwatersport), de Al Shorouk, de Tristan, de Taiyong en de Hercules C130. De meeste wrakken zijn prima bereikbaar voor de sportduikers, maar de Al Shorouk ligt op 58 meter en de Taiyong op 57 meter. Bij het afzinken zijn ze dieper neergekomen dan bedoeld. De gezonken schepen worden vooral bezocht door technisch duikers, maar omdat zowel fotograaf Silvia als ik de nodige ervaring hebben en een prima luchtverbruik, mogen wij ze op perslucht ook bezoeken. Bijna alle duikstekken in het Marine Park zijn vanaf de kust te bereiken. Zo ligt de Lockheed C130 Hercules maar 150 meter van het strand. Wij worden verwend en maken alle duiken vanaf een kleine boot. V.l.n.r: Zacht koraal onder de vleugel. Piloot John, hier nog met schedel. Foto in rondje: Gestreepte koraalmeervallen in het vrachtruim.
28
Onderwatersport | juli - augustus 2020
29
REIS: Wij vlogen met Ryanair vanaf Keulen, een retourvlucht die met duikbagage ongeveer 150 euro kostte. We sliepen op de Harmattan. Dat is een luxe schip in de haven van Aqaba dat ook wordt gebruikt voor duiken met grote groepen en soms voor live-aboards. BESTE REISTIJD: Maart tot en met mei en oktober/november.
AQABA JORDANIE is een koninkrijk in het Midden-Oosten. Het is een modern land met goede voorzieningen en een groot aantal toeristische hoogtepunten: mooie woestijnen, Wadi Rum, de ruïnestad Petra en oude Romeinse steden. Aqaba is de enige stad aan zee en ligt in het uiterste zuiden, pal tegenover Eilat. Het Sinai Divers duikcentrum ligt aan het strand bij het Mövenpick Resort Tala Bay, op twintig kilometer ten zuiden van het stadscentrum.
Info: www.sinaidiversaqaba.com
binnenkant een moment van rust. Ze zijn nog geen twintig centimeter lang schat ik, maar doordat ze als één geheel bewegen is het op het oog een enorme vis die andere roofvissen afschrikt. Ik volg ze naar buiten waar ze naast het wrak bij het koraal snuffelen en als ze verder zwemmen ga ik het vliegtuig weer in. Het vrachtruim is groot, maar om in de cockpit te komen moet ik door een smalle doorgang naar binnen zwemmen. Ik ben niet alleen. Voorin de cockpit zit piloot John, een skelet met de vlieghelm nog op. Met zijn armbeenderen heeft hij een gashendel vast en met zijn benen bedient hij de pedalen…
Luchtafweer We zwemmen verder in noordelijke richting naar de M42 Duster, een stuk luchtafweergeschut op het onderstel van een tank. Onderweg wordt mijn aandacht getrokken door de anemoonvisjes die zich overal ophouden en een gevlekte murene die door het zand schiet en dan schuilt in een blokje koraal. Bij een ander koraalblok heeft een octopus zich verstopt. Ik bekijk de rupsbanden van de tank waar wat poetsvisjes rondzwemmen en kijk door het mangat naar binnen. De tank die op zes meter diepte ligt is in 1999 door de Jordanian Royal Ecological Diving Society al afgezonken maar er heeft zich amper koraal op afgezet. Ook het geschut is nog kaal. Een gele koraalvlinder zwemt langs – met zijn kleur steekt hij fel af tegen de grijsgrauwe tank. De M42 is een prima plek om onze veiligheidsstop te maken en terwijl ik rondscharrel zie ik tientallen rode vlagbaarsjes met de karakteristieke paarsige oogschaduw. Er zijn anemoonvisjes die geen kleintjes lijken te hebben en zich relatief ver buiten hun beschermende anemonen begeven. Soms moet ik zelfs even zoeken waar ze wonen. Het koraal is over het algemeen divers en in goede conditie. Het rif bij Aqaba is het meest noor-
30
Onderwatersport | juli - augustus 2020
INENTINGEN: Niet verplicht, wel aangeraden. DTP (difterie, tetanus en polio) en hepatitis A (besmettelijke geelzucht). www.reisvaccinaties.nl.
ELEKTRICITEIT: 220V, neem een reisstekker mee.
VALUTA: Jordaanse dinar (JOD). Bankpassen en creditcards worden algemeen geaccepteerd. Houd contant (klein)geld bij de hand voor fooien. TAAL: Arabisch, Engels.
SOORT DUIKEN: Kantduiken, bootduiken, nitroxduiken, technisch duiken. Geschikt voor alle niveaus. VEILIGHEID: Lees voor je vertrekt het actuele advies van de rijksoverheid op www.nederlandwereldwijd.nl.
delijke koraalrif ter wereld, legt gids Paul later uit. Het koraal is op sommige plekken wel aangetast door winterse stormen, maar heeft geen last van klimaatopwarming. Er is weinig variatie in temperatuur. Het water wordt nooit kouder dan 22 graden en niet warmer dan 27 graden. Al sinds de jaren 70 wordt er in de badplaats gedoken, eerst door de lokale bevolking zelf. Later kwamen er meer toeristen en inmiddels telt de 27 kilometer lange kustlijn twintig duikcentra. ‘Alle duikscholen zijn aangesloten bij de Aqaba Diving Association (ADA), een organisatie die de duiksector verder ontwikkelt en er ook voor zorgt dat iedereen zich aan de regels houdt en het rif niet aantast. Duiken zonder gids mag bijvoorbeeld niet,’ vertelt Rajae Joury, de manager van Sinai Divers. ’s Ochtends moeten de diverse duikscholen melden waar ze die dag gaan duiken en met wie. Voor nachtduiken heb je ook speciale toestemming nodig, waarbij een medewerker van het Marine Park op de kant toezicht houdt van begin tot einde. Het is de reden dat de duikschool liever geen nachtduiken maakt.
Bezorgde duikers Bovendien kent Aqaba de Royal Marine Conservation Society of Jordan (JREDS). Die is in 1993 opgericht door een groep bezorgde duikers. ‘De leden van de JREDS geven les over ecologie op scholen, bestuderen samen met wetenschappers het rif en houden zich bezig met de bescherming van het onderwaterleven,’ vertelt Rajae. Om meer toeristen te trekken werd Aqaba vijftien jaar geleden ingericht als speciale economische zone. Zo heb je voor dit deel van Jordanië geen visum nodig en wordt er geen BTW geheven. Ook zijn de laatste jaren extra wrakken afgezonken om meer duikers te trekken. De duikschool bevindt zich op ongeveer een kwartiertje rijden van het centrum van Aqaba, bij een luxe resort. Wij zijn liever in het oude stadshart met winkeltjes en restaurants. Aqaba biedt een mix van culturen. Bedoeïenen gaan er traditioneel gekleed over straat,
maar er lopen ook vrouwen zonder hoofddoek die ’s avonds in het park met hun vriendinnen afspreken. Een genot: je kan er als toerist rustig rondlopen, zonder continu door restauranthouders of winkeliers te worden aangesproken. Jordaniërs zijn hulpvaardig maar niet opdringerig. In lokale bakkerijen verdringen ook de Jordaniërs zich om allerlei lekkernijen te kopen en een van de medewerkers laat ons enthousiast het lekkers proeven. Alle duikplekken in het Marine Park liggen ten noorden van de duikschool. Alleen de Lockheed Tristar L-1011, een vijftig meter lang passagiersvliegtuig dat in 2019 door de overheid is afgezonken, ligt vlakbij de industriële haven. Die duikstek is door de afstand niet te bezoeken met de kleine boot (geschikt voor twaalf duikers). Waarschijnlijk gaan we deze duik doen vanaf de Harmattan, waar veertig duikers op passen. Op onze tweede duikdag bezoeken we de Canyon/Seven Sisters en Cable Reef/Rainbow Reef. De duikstekken liggen allemaal zo dicht op elkaar dat je er makkelijk twee in één duik kunt bezoeken. Seven Sisters is genoemd naar de verschillende koraalpilaren die uit de bodem omhoogsteken. Er zijn ook een klein maar onaangetast blokje hersenkoraal, kleine gorgonen en zacht koraal waarvan de “bloemen” ritmisch open en dicht gaan.
Van boven naar beneden: Bij Seven Sisters steken koraalpilaren uit de bodem. Mooi begroeide pijlers bij Black Rock.
Elektriciteitskabels Cable Reef is genoemd naar de elektriciteitskabels die onder water van Egypte naar Jordanië lopen en het koninkrijk van stroom voorzien. De kabels lopen tussen twee grote riffen in. Een aardbeving lijkt eeuwen geleden een kloof te hebben geslagen. Een betonnen horizontale brug met meerdere pijlers zorgt er onder water voor dat het rif niet instort. De kabels op de bodem zijn afgedekt met grofmazige matten waar het zachte koraal en sponzen gewoon doorheen groeien. In het zand staan overal koraalblokjes, wat dat betreft lijkt het onderwaterleven op dat in Dahab. Ook hier zie je bijvoorbeeld veel wimpelvissen als een van de grotere vissen op het koraal. We zwemmen langs gesteelde zeelelies, kleine tafelkoralen waar zich kerstboomwormen op hebben gevestigd, steenkoralen en vaaskoralen. De duiken op onze tweede dag zijn prima, maar we komen ook voor de wrakken! Dus spreken we af dat we de volgende dag naar de Al Shorouk gaan. Het is een wrak waar de duikschool ook weinig op duikt, dus Paul (oud legerman, type grote muil-klein hartje, houdt van diepte) is in opperste stemming dat hij ons mag begeleiden. De duik (58 meter) is net te doen met perslucht, al zal het met een 12-liter fles een relatief kort avontuur worden. De Al Shorouk is een 45 meter lange veerpont die in 2008 is afgezonken. Bij dat afzinken ging iets mis. Het schip kwam op een diepte van honderd meter terecht en is later teruggeduwd naar een voor duikers bereikbare diepte. Het ondiepste punt ligt op 38 meter. Terwijl we door het blauw afdalen, doemen langzaam de contouren van het schip dat op haar stuurboordzijde ligt op. Vanwege de diepte groeit er veel minder koraal dan op de Cedar Pride. Ik zwem achter Paul aan maar op een diepte van ongeveer 54 meter word ik duizelig. Ik heb slecht geslapen en besluit niet verder af te dalen. We hebben afgesproken dat we bij 110 bar terugkeren, dus hem en Silvia zie ik straks wel weer op de boot. Terwijl Paul en Silvia het wrak nog wat verder verkennen, zwem ik naar het ondiepste punt waar ik wat rondsnuffel. De rand van het wrak is het mooist begroeid met zachte koralen. De decotijd loopt intussen verder op en uiteindelijk stijgen we samen op voor een lange decostop. We besluiten een lange oppervlakte interval te houden van bijna vier uur.
31
6
7
1. Mooi begroeide pijlers bij Black Rock. 2. Koraal groeit door de netten. 3. Cable Reef. 4. Het leven is vergelijkbaar met dat in Dahab. 5. De Al Shorouk is een 45 meter lange veerpont. Bij het afzinken kwam ze veel dieper terecht dan bedoeld. 6 & 7. Net open: onderwater militair museum.
Museum
1 2
3
4
5
Bij de middagduik gaan twee begeleiders mee: Paul en Suliman. We gaan naar een stek die voor hen ook nieuw is: het Underwater Military Museum. Hier staan negentien verschillende legerobjecten zoals een helikoper, een tank, een militaire kraan, een ambulance en afweergeschut. De museumstukken liggen tussen de vijftien en dertig meter diepte en zijn nog maar een half jaar eerder afgezonken. Pas in februari 2020 is de duikstek geopend voor duikers. Er ligt geen boei om te ankeren. Paul weet ongeveer waar het is en duikt als eerste het water in met een touw. Hij zwemt een patroon, op zoek naar het eerste object. We blijken redelijk goed te zitten en gaan allemaal te water. Al snel zie ik het eerste geschut staan. De objecten zijn nog niet met koraal begroeid. Wel zit her en der wat vis, dus volg ik een koffervis die bij een tank rondneust. De locatie is speciaal gekozen omdat er nog geen koraal lag en weinig leven te bekennen was. Leuk voor de liefhebber van militair spul maar duikers die van veel leven houden kunnen beter over een paar jaar terugkomen. We overleggen over de plannen voor de vierde duikdag. De Taiyong op 57 meter staat gepland, maar ik voel me nog geen honderd procent dus maak liever geen diepe duik. Ik heb foto’s gezien van een stek met mooi begroeide pilaren die een beetje aan Salt Pier in Bonaire doen denken. Ik laat de foto’s bij de duikschool zien en het blijkt om de duikstek Black Rock/Jetty Pier te gaan, waar Suliman ons mee naartoe neemt. Black Rock is genoemd naar een grote zwarte steen die op het strand ligt. De duikstek bestaat uit een variëteit van kleine koralen. Hoogtepunt is het einde van de duik als
Onderwatersport | juli - augustus 2020
we bij de pilaren aankomen. Het lijkt op een woud van hoge bomen waarbij op de buitenste bomen licht valt. Die zijn ook het mooist begroeid. Een puffer zwemt langzaam tussen de pilaren door en lijkt net zo nieuwsgierig naar mij te zijn als ik naar hem. Toch ben ik afgeleid want ik zie twee murenes die over de bodem kronkelen. Ik volg er een en zie dat hij naar een koraalblok zwemt waar hij wegduikt en ik alleen nog een stukje van de staart zie. Voor duikers die ondiepe duiken willen maken is dit zeker een aanrader.
Gigantische kraan De volgende dag voel ik me een stuk beter en ik durf het aan om op de Taiyong te duiken. Dit wrak is ooit afgezonken en daarna vergeten, vertelt Paul. In 2004 is het herontdekt door een groep lokale technisch duikers. Het wrak begint op 35 meter en loopt daarna door tot een diepte van 57 meter. Het is een platte schuit met een gigantische kraan erop. Bij een ongeluk viel de kraanarm om en maakt een gat in het schip dat niet goed gerepareerd kon worden. Inmiddels ligt het wrak op haar stuurboordzijde onder water, maar net als bij de Al Shorouk valt de hoeveelheid koraal door het gebrek aan zonlicht op deze diepte tegen. Zonder problemen maak ik deze keer de afdaling naar het diepste punt, de top van de kraan waar wat fuseliers rondzwemmen. De kraan is nog het mooist begroeid en langzaam zwem ik weer naar boven, onderweg de decostops makend. We kunnen nu bijna alle wrakken van ons lijstje afstrepen. Voor liefhebbers van wrakken is Aqaba echt een must-see! De middag duiken we nog een keer op de Hercules waar we de duikweek zijn begonnen. Er zijn deze keer geen
meervallen op of bij het vliegtuig. Opvallend: piloot John heeft nog wel zijn helm maar niet zijn schedel. Die was in prima staat en lijkt door andere duikers te zijn meegenomen. Jammer dat sommigen altijd een souvenir zoeken. Of spookt het echt in het vliegtuig zoals de legende gaat? Ik zie een gigantische krokodilvis in het water, hij ligt doodstil in het zand en als mijn oog er niet op was gevallen, had ik hem over het hoofd gezien. Twee ogen steken een beetje uit en af en toe gaat de bek van de platkopvis een paar centimeter open. Hij is ongeveer zestig centimeter lang en zijn rugvinnen houdt hij strak langs het lichaam. Hij vertrouwt geheel op zijn camouflage en beweegt geen centimeter in de hoop dat er een klein visje langs zwemt. Maar zijn lunch laat zich niet zien.
Indrukwekkend De laatste dag is de middagduik afgelast door slecht weer. Silvia en ik gaan Aqaba nog een keer in en lopen langs winkelstraten vol met winkels die per thema zijn georganiseerd: kleding, huishoudelijke artikelen, zoetigheid, elektronica. Souvenirwinkels zijn er wel maar minder dan in veel andere toeristensteden. Als we bij de beveiliging een hoofddoek lenen, zijn we welkom in de Sharif Hussein Bin Ali moskee. Een indrukwekkend, compleet wit gebouw in het centrum. De buitenkant is prachtig, de binnenkant is iets soberder. Ook voor niet-duikers is er in Aqaba genoeg te beleven. Vooraf zag ik in een reisgids een waarschuwing staan dat je er als vrouw niet goed over straat kan, maar daar hebben Silvia en ik niets van gemerkt. ‘Waarom Jordanië?’ zoals mensen voor vertrek vroegen. Waarom niet? Eigenlijk is het raar dat Aqaba bij duikers zo onbekend is. Het is in ieder geval een duiktrip waard, zeker als je van wrakken houdt! |
33