As nosas cousas by IES Ramón Mª Aller Ulloa

As nosas cousas 30-X : Día da Ilustración Pesadelos

Amizade

Verán

Medo

Recordos

Aldea

Cartas

Morte

Morriña

Emigración

Soidade

Avós

Idea orixinal: Carme Frade Coordinación: Carme Frade e Uxía Nogueira Colaboración: Biblioteca Mario Pereira Xaneiro, 2024

As nosas cousas 30-X : Día da Ilustración

Limiar A partir dunha idea orixinal da profesora Mª Carmen Frade Gómez e coordinado pola propia Carmen e a profesora Uxía Nogueira, en colaboración coa Biblioteca, e aproveitando que nos niveis académicos de 4º da ESO e 2º do Bacharelato se estuda Castelao, desenvolveuse como actividade complementar o recrear Cousas, do autor rianxeiro. O alumnado en cuestión debía asumir a tarefa de participar na creación literaria de textos narrativos nos cales se reproducisen as características propias de Cousas: sinxeleza, brevidade, lirismo, harmonización de diversos xéneros literarios, unión de imaxe e texto... Deste xeito, o alumnado, ao mesmo tempo que repasaba os contidos académicos do currículo, convertíase en escritor: o de 4º da ESO ilustrando os seus propios textos, mentres que parte do alumnado de 2º do Bacharelato compartindo o traballo de ilustrar as narracións. Para a edición deste libro achegamos unha pequena antoloxía seleccionada de entre as propostas das e dos 145 alumnas e alumnos que conforman os dous cursos. O ramo á actividade, amais deste libro, poderase ver desde o 29 de xaneiro, na entrada do IES, cunha exposición que recolle textos e ilustracións orixinais, como contribución do noso alumnado ao Día da Ilustración que se celebra cada 30 de xaneiro, coincidindo co día do nacemento de Castelao, coa finalidade de lembrar e reivindicar o papel das e dos profesionais da ilustración na industria cultural e de homenaxear a un ilustrador ou unha ilustradora que sobresaíse na historia da ilustración galega, e que este ano ten como protagonista a Chichi Campos.

As nosas cousas Antoloxía 4º da ESO

A AMIZADE QUE DESPIDE A MALDICIÓN O Xosé mailo Gonzalo saían como todos os días ao seu pequeno refuxio entre unhas árbores á beira da mar. Alí gozaban do seu tempo libre despois dun duro día de escola no que non acostuman aprender moito. Era un día normal, coma todos aínda que desta vez encontraron un pequeno gatiño de cor negra, sinal de mala sorte. Ao día seguinte, chegou unha pequena embarcación de xente que volvía de Ámérica con algún que outro home ou neno de cor máis escura que se colora. Esa mesma tarde os dous pequenos foron ao seu refuxio e déronse conta de que lles faltaba unhas gominolas que tiñan agochadas debaixo duns libros, que agora estaban no chan. Asustados, pensaron que fora un raposo pero pronto caeron na conta de que tamén faltaban unhas pequenas xoias de pouco valor que lle roubaran a unha velliña do barrio. Entón foi que

pensaron que estaban maldicidos polo gato negro que viran o día anterior. Tristes foron ao parque e atopáronse cun neno de cor comendo unha bolsa de larpeiradas. O rapaz achegouse aos amigos, pero estes inmediatamente empezaron a rirse del e a lle dicir que non os tocase, que aínda se ían converter en persoas de cor, liscando a fume de carozo cara á casa do Xosé. Por parte, o rapaz, confuso, só lles quería dicir que tiñan un refuxio moi bonito, que os vira alí o día anterior e que lles quería devolver as xoias. Esa mesma noite os rapaces foron investigar quen lles roubara as lambetadas e encontráronse alí co neno de cor durmindo e non se lles ocorreu outra que lanzarlle piñas para que fuxise. Daquela, o pequeno rapaz contoulles que el só quería ser o seu amigo e devolverlles as xoias, pero os rapaces comezaron a burlarse del novamente. Finalmente o neno contoulles a súa historia, que viña só das Américas porque non quería ser un escravo e que quería estudar e aprender. Xosé e Gonzalo comezaron a desculparse e a chorar e invitárono a cear con eles, reformando o seu pequeno refuxio para que o pequeno puidese pasar alí as noites ata que o acollesen. Texto e ilustración: Samuel Fernández Fernández (4º ESO)

A CASA DA AVOA Cando era pequena, meus pais non podían coidarme xa que traballaban moi lonxe, polo que sempre quedaba coa miña avoa na súa aldea. Eu era a única nena do lugar, todos os veciños me coñecían e sabían o meu nome, aínda que eu os seus non. Pasaba o día detrás da miña avoa, xa que daquela ela aínda tiña que coidar os animais. Eu trataba de axudala levando os ovos, carrexando millo etc. Era toda unha aventura para min o feito de estar alí, aprenderme os horarios do panadeiro ou da tenda e saír correndo para que miña avoa puidese comprar unha onza de chocolate ou un bolo do panadeiro. Este tipo de anécdotas nunca se esquecen e fican na nosa memoria para sempre, por caso cousas tan sinxelas como perseguir as galiñas ou ir apañar ás castañas para logo comelas; experiencias que sempre lembrarei con cariño.

No entanto, ser coñecida por toda a xente do lugar non era algo agradábel para min, posto que de pequena era moi tímida. Aínda que me contaba miña nai que sempre saudaba e, cando me ofrecían montar nun tractor, eu nunca dubidaba en dicir que si. Esa época podo dicir que foi a máis tranquila da miña vida, dado que non me tiña que preocupar por nada, unicamente por xogar e visitar a miña avoa. De feito, a casa da miña avoa sempre será un refuxio para min, un lugar no que acougar. Agora que miña avoa non é tan activa como antes, por mor da idade, necesítame máis ca antes, aínda que case non a vexo e bótoa de menos. Sinto que son egoísta. Ela deume tantas cousas e eu tan poucas. Nunca nos paramos a pensar en que os nosos avós son estarán para sempre. Hai algo mellor que a casa dos avós? Texto e ilustración: Ahitana Abollo González (4º ESO)

A PONTE DAS LAMAS Era unha tarde de inverno, comeramos na casa de meus avós en Seixas e despois, como case sempre, Gabriel e mais eu xogamos ás cartas coa bisavoa María. Disto hai uns seis anos. Daquela estabamos en plena aprendizaxe do xogo da brisca e tiñamos boa mestra. O caso é que puxen todo o meu empeño e deilles unha malleira aos dous. Logo da partida, miramos pola ventá e a bisavoa preguntounos: - Sabedes como se chama alí enfronte, por onde é que cruza a ponte do río? - Non, contestamos nós. - Chámase a Ponte das Lamas e hai unha lenda arredor dela. - Conta, conta! Pedímoslle Gabriel e mais eu. A bisavoa María concentrouse e comezou a falar sen deixar de mirar cara á Ponte das Lamas.

- Hai moitos, moitos anos ía unha velliña de aquí de Seixas á misa a Sanguiñedo e daquela non había pista para os coches e había que ir camiñando pola beira do río ata a igrexa. Pois ben, cando chegou á pena que hai despois da ponte, viu que había unha muller fermosa que estaba ciscando millo ao sol para secalo. A velliña deulle os bos días e preguntoulle se lle podía dar un pouco daquel millo xa que nunca vira uns grans tan grandes e dourados. A muller sorriu e preguntoulle á anciá como quería que llo dese, se a puñazos ou a cribados. A velliña pediulle a cribados. Entón a fermosa dama díxolle que fose á casa buscar o cribo para levar o millo. A nosa veciña correu o que as súas pernas cansas lle deixaron e, cando chegou de volta, xa non había ninguén, nin millo nin muller! - Alaaa..!, e por que? Preguntamos nós. - Meus netos, aquí está a lección: se a velliña o levase a puñazos, xa o levaba no momento, pero como foi avariciosa e quería levar máis cantidade, quedou sen nada. Se chega a levar un puñazo, cando chegase á casa, o millo estaría convertido en pebidas de ouro e sería rica. Gabriel e mais eu miramos un cara o outro e pensamos: o vindeiro día levaremos o pico e a pa do padriño e cavaremos, non vaia ser que quedase por alí algún gran. Texto e ilustración: Diego Fernández Lalín (4º ESO)

AQUEL CATIVO QUE PASABA OS VERÁNS NA ALDEA, do que teño bos recordos, era o meu amigo afable e rebuldeiro, co que compartir infinidade de aventuras naqueles estreitos e angostos camiños da pequena aldea. Admiraba as súas falcatruadas, que intentaba imitar, como cando corría detrás das galiñas, ás que escorrentaba a paus ou nos riamos cando as pitas voaban por enriba da súa cabeza. Unha das súas maiores falcatruadas aconteceu nunha tarde abafante de calor. Propuxo botar unha carreira coas bicicletas e o que gañara, daríalle ao outro todos os cromos que posuíse. Eu accedín. Tiñamos que nos tirar por unha congostra abaixo ata chegar ao cruceiro que estaba en fronte da casa do noso veciño Xoán e así o fixemos. Eu era máis precavido e, tendo en conta que a miña

bicicleta era nova, agasallo dos meus avós, non herdada coma a del, tiña medo de estragala e preferíaa á recompensa. Comezada a carreira, empezou a coller velocidade, ía gañando e cando estaba chegando á meta, non freou a tempo e entrou pola corte das vacas, caendo escarranchado no esterco que alí había, enchéndose todo de bosta e retorcendo de todo o guiador. A sorte del foi que a porta estaba aberta, senón, no canto de estragar a bicicleta, o que ía quedar todo cheo de mazaduras ía ser el, se batese de cheo contra aquel portalón. Non era cousa de rir, pero todo os alí presentes fixémolo a esgalla ao ver aquel rapaz de cidade, sempre vestido coas mellores marcas e todo peiteado, enzoufado de merda de arriba a abaixo. Se algo non soportaba era estar sucio e cheirar a vaca, como dicía el, era de certo un rapaz de cidade. Como cambian as tornas. Aquel rapaz hoxe en día é un dos maiores gandeiros da zona, dono de moitas cabezas de gando e ao que non lle importa o cheiro a vaca, nin o rematar o día todo enzoufado. Queira Deus que non atope unha compañeira de vida moi fina! Texto e ilustración: Aitor Lojo Mejuto (4º ESO)

A ÚLTIMA VEZ QUE O VIN foi hai cinco anos e aínda non sei que sería del. Na aldea de meus avós había un señor maior que era amigo e veciño deles. Chamábase Xosé e tiña un aspecto bastante ben coidado. Adoitaba vestir un traxe negro cuns mocasíns a xogo e sempre levaba con el o seu bastón de madeira. Dende que eu tiña tres anos íamos todos os domingos velo. A min gustábame ir, sempre xogaba comigo a todo tipo de enredos: ás cartas, ao parchís, ás agochadas... Era un home moi formal, pero que sabía tratar moi ben os nenos. A medida que fun medrando, comezou a falarme de temas máis serios e mesmo me contou anécdotas da súa xuventude. Había unha que sempre me contaba. Nela falaba de como tivera que facerlle fronte a un can cando tiña oito anos mentres estaba indo coas vacas e de como iso lle marcou a súa infancia. Sempre dicía que dende ese momento aprendera que había que afrontar os problemas e non escapar deles.

Cando tiña nove anos houbo unha tempada na que os meus avós non me levaron velo porque caera gravemente enfermo. Durante ese tempo sentía que me faltaba algo e daquela deime conta da grande amizade que forxara con el. Tiven que esperar tres meses para volver velo. Cando o vin, non parecía o mesmo. A enfermidade fixera que adelgazara uns cantos quilos e o bo aspecto que tiña antes non o tiña agora. Durante este tempo notábao máis tranquilo e con menos ganas de falar. Tras seis meses volveu recuperar o seu aspecto e a súa alegría. Parecía que xa se recuperara de todo, e que poderiamos volver xogar coma antes. Non obstante, pouco despois de cumprir os dez anos, os meus avós levábanme cada vez menos onda el, ata que deixaron de facelo. Un día que estaba xogando no campo deime conta de que na súa casa xa non vivía ninguén e que estaba abandonada. Dende ese momento sempre me preguntei que lle pasaría. Marcharía? Morrería? Ata cheguei a pensar se alguén o asasinara e por iso non mo dixeran. Nunca o souben, xa que nunca mo contaron e tampouco me atrevín a preguntalo... Texto e ilustración: Juan Antonio Barcala Taboada (4º ESO)

CANDO ERA PEQUENA sempre acompañaba a miña avoa ao mercado. Recordo que vela coller o carro da compra sempre me facía saltar de ledicia pois sabía que, se iamos comprar, pasariamos polo camiño máis fermoso que eu nunca vira. Pasear por alí era algo máxico porque de pequena encantábame ver correr a auga do regato que pasaba por debaixo dunha pequena ponte. Cando cruzabamos por alí eu ía correndo para achegarme a ver máis de cerca a auga. Sempre había algo novo: os ovos dunha ra, un cabalo do demo de cores abraiantes ou tan só o simple movemento dunhas pequenas algas. Xusto no final da pequena ponte estaba un impoñente salgueiro chorón que cantaba cada vez que o vento xogaba coas súas longas polas.

Cando pasaba diante del nunca corría senón que camiñaba amodo para non molestar aquela árbore á que eu chamaba “árbore nai”, porque sobresaía por riba das outras e parecía que as demais medraban mantendo un respecto por ela. Xusto do outro lado había un pequeno predio no que pacían felices uns cabalos. Eu sempre os chamaba para acariciarlles a testa e darlles algo de pan reseso. Eles eran os gardiáns dos meus segredos, contáballes todo e eles miraban con cara de entender. Eu cría que os nós das súas crinas eran feitos polas fadas que vivían no salgueiro e que o facían cada vez que unha delas nacía. Sempre que vía un collía unha margarida para deixar preto do salgueiro para felicitalas. No cercado da finca había unha silveira. No verán sempre iamos coller moras para levar ás casas e botalas ao iogur natural, esa era a miña merenda favorita. Pero todo se acabou; xa non hai cabalos, nin salgueiro, nin sequera queda o regato, xa que xusto ao lado están a construír un supermercado. Secaron o pequeno regato polas obras e o salgueiro foi tallado. Xa non queda nada do que de pequena tanto quixen. O murmurio da auga foi substituído polo insoportable ruído das máquinas; os cabalos xa non pacen senón que no seu lugar hai coches e camións; do salgueiro só queda un anaquiño do seu tronco espido de ramas e vida. Agora xa non lle chamo a aquel pequeno recuncho “o bosque das fadas”, senón o cemiterio. Texto e ilustración: Alicia Viéitez Iglesias (4º ESO)

COMO CADA TARDE, a xente estaba agardando expectante pola publicación do día da súa influencer favorita @Sonifashion. Onde estará hoxe? Que modelos traerá? Con que peiteado nos sorprenderá? Os likes e os comentarios de admiración facían fumegar a súa conta tras facer públicas as súas fotos nun hotel de cinco estrelas, en praias tropicais e en restaurantes caros. Sempre con roupa de marca ou de nova colección, coa súa cara perfecta e coa manicura máis moderna.

COMO CADA NOITE, Sonia arrincaba da parede as grandes imaxes de paisaxes marabillosas e de establecementos luxosos. Gardaba en bolsas os conxuntos da semana para devolvelos á tenda ao día seguinte. Editaba fotos e buscaba os mellores filtros de beleza para que os seus seguidores puidesen continuar vendo aa súa perfección todos os días. Ao acabar, deitábase feliz vendo aumentar cada vez máis os seus seguidores xa que así podería pagar por fin todas as débedas que tiña e, posiblemente, chegar a fin de mes. Texto e ilustración: Mariña Nercellas Gómez (4º ESO)

DESPOIS DAS NOITES TOLAS VEÑEN OS DÍAS CON MEDO, logo de que todo comezase vese máis lonxe á fin, iso lle pasaba cada día. O seu xuíz dita sentenza subornado pola culpa e os seus poucos amigos, mais cando o ven, dubidan en condenalo. Cada día hai un caso na corte dos seus pensamentos, eses, rodeados de paisaxes con viñas forxados en soños. Cando esperta xa nada é igual. Segue coas súas manías de sempre, percorrendo o mesmo camiño todos os días para ir sentar naquel salón baleiro de persoas e cheo e xente. Cheo de cadeiras e pupitres nos que ninguén repara, mais, a simple vista, todos son iguais aínda que cada un conte unha historia diferente. O reloxo segue dando voltas, pero o tempo semella que non pasa, camiña en círculos, cada vez máis lento, sen descanso. Soa un estridente son que lle indica ter que volver estar no seu fogar sentindo morriña. A súa negra sombra fica atrás, sabe que pronto vai ter que tornar. 24

Sentíase afogado nun mar de aire e pensamentos. O espazo que sempre chamou fogar, agora estaba sumido nun morto silencio. Así era a súa vida, día a día. O pouco que rompía con aquela reserva de palabras era o son dos seus dedos ao tocar o teclado daquela máquina que lle quitaba o sono. Esa pantalla cegadora que nos días escuros parecía que iluminaba parte do seu interior. Axudábao a non sentirse tan só. Era coma unha fiestra a unha especie de tranquilidade que o entretiña e facía que pasase o tempo máis rápido. Podía ver xente contenta, namorada, días solleiros ou chuviosos, que el seguía igual. O rapaz que era quedara atrás e xa non era o mesmo. Aquela inocencia, aquela felicidade, aquela diversión transformáranse nun conxunto de ansiedade, preocupacións e tristuras. Esa morea de penas de carbón, aquelas pedras que se tirara a si mesmo torturábano deixándoo moribundo. Xa hai moito tempo que se sente igual. Chegou chorando e non sabe como vai rematar. Frustrado por ser como é e non poder cambiar. Vese diferente, pero non ten espello, contradise en pensamento, palabra e obra. Aquelas expectativas, imposibles de alcanzar facíano cada vez máis difícil, cada vez máis pequeno, cada vez máis... Se eu fose el, de todas as caídas non me tería levantado e de ningunha ferida me tería curado. P. D.: Como dixo un bo amigo meu, M.I.I. “Cada día hai un caso na corte do seu tribunal, a súa dignidade está acostumada a morderse as unllas. Pero que ninguén se preocupe, mirádeo como algo normal. Porque no xulgado da súa alma nunca haberá un xuízo final”. Texto e ilustración: Miriam Rodríguez Seijas (4º ESO) 25

ESCRIBIR E ESCRIBIR E SEGUIR ESCRIBINDO... Carmela seguía escribindo no vello libreto que lle regalara seu avó, mentres súa nai remataba de facer o xantar, ao que se oe: - Carmela deixa de xogar e ven poñer a mesa. Mentres pon os cubertos, Carmela explícalle a súa nai que non estaba xogando, que ela era poetisa e que escribía moitas cousas en galego como seu avó. Súa nai, xa cansa de escoitar esas parvadas, contéstalle enfadada. - Carmela, xa é hora de que madures e busques un mozo ao que servir, ninguén vive de escribir en galego, xa viches o teu avó, e menos aínda unha muller. Carmela, enfadada con súa nai, sae da cociña e queda cavilando en a que se refería co de “xa viches o teu avó”. “Como que xa vin? Que lle pasou ao avó?”.

Ela sempre pensou que marchara para as Américas e ao non lograr o que quería, non volveu para non decepcionar a súa familia. Estaba realmente intrigada e tiña miles de preguntas, pero nese momento o único que se lle ocorría era escribir e escribir e seguir escribindo ata a hora da cea. Antes de ir para a cama, foi, como todas as noites, despedirse da súa avoa, a pobre xa maior e enferma, pero esta vez decidiu preguntarlle polo avó. Daquela, a avoa Marga contoulle que seu avó tivera que marchar ás Américas como xa ela ben sabía, pero explicoulle a razón da súa partida. O avó tiña a paixón que Carmela herdara, escribir; pero escribir en galego e defender a súa lingua ante todo, por iso tivo que marchar, por amor á fala, porque non pensaba coma o resto. Despois disto, a avoa borboriñoulle: - Carmela, non deixes de escribir nunca e non permitas que te obriguen a marchar. Faino polo avó, miña flor! Ao cabo, Carmela compuxo centos de poemas en galego, moitos deles na honra de seu avó, que lles ensinaba aos nenos na escola... Texto e ilustración: Xiana Pereira Gaiteiro (4º ESO)

NA BEIRA DA ESTRADA, AS IRMÁS AGARDABAN a que o seu avó baixase. As rapazas esperaban o seu agasallo, que ás escondidas dos pais recollían. Cun papel envolto home saía da cociña agochado e cun sorriso de arriba ata abaixo. Elas, coas súas simpáticas e agradecidas caras, estiraban a lingua como se fosen un camaleón capturando a súa presa para merendar e botábanlle o azucre sobre a lingua. Este doce que non adoitaban probar cambiaba un día gris e triste nun cheo de cor e ledicia. Non pensedes que isto é unha parvada, porque o que vós considerades calquera cousa, para as rapazas era unha adealla polo seu esforzo e traballo na casa. Texto e ilustración: Claudia Meijide Soto (4º ESO)

NA COCIÑA CHEIRABA A CAFÉ feito recentemente e a leña estalaba no lume case como adormecemento. Eu estaba sentada detrás dela, escribindo nun vello caderno que estaba reservado para min. Miña avoa estaba ocupada facendo a comida para uns homes que viñan xantar. De súpeto escoitouse o ruído da porta. Xa chegaran. Viñan facendo o barullo propio duns homes que andan de troula. Era habitual que as fins de semana viñesen obreiros comer á taberna despois dunha longa semana de traballo. Eran homes de todos os lugares pero fillos da aldea e, sobre todo, eran case fillos da miña avoa. Ela sempre tiña un sorriso na cara, é máis para eles tiña apertas e bicos. Para ela eses homes eran os meniños do seu corazón.

Ela para min era miña nai, sempre me coidaba como a que máis. Dende que eu era cativa, chamábame pequeniña e non deixaba que ninguén máis me chamase así. Non obstante, meu avó era un home serio, endurecido polos achaques da vida. Antes fora taberneiro de aí que agora tivesen unha taberna e un restaurante. Fora sempre o seu soño, dende cativo. Inda que el se mostraba un home reservado, comigo era o home máis doce que podía haber; era meu pai. Para el eu non tiña nome, era ruliña ou rula, segundo o momento, chamárame así dende cativa e encantábame. Polas tardes sempre iamos dar un paseo mentres a avoa atendía as persoas que ían á taberna xogar ás cartas e conversar con ela das súas vidas. No paseo, falabamos de todo, criticabamos a algunhas persoas que adoitaban ir tomar un viño ou xogar a partida, eu contáballe o soño da noite anterior e incluso opinabamos do colexio no que eu me criara e do cariño que lle tiña a ambos. Eran os meus avoíños da alma. Texto e ilustración: Daniela Castro Rielo (4º ESO)

NOITES FRÍAS E MAÑÁS ESCURAS DE INVERNO e sigo pensando en cando foi a primeira vez que oín falar da túa existencia. Cando saio pasear e vexo tantos refuxiados, penso no mal que fas e isto empúrrame a te odiar máis. Cando te vexo nas novas o meu corpo treme rezando para que non ocorra en máis lugares. Todo isto acontece por un pasado ao que desexan volver e esa non semella a solución. Cando comezou a maldita guerra, empecei a pensar no sinxelo que somos os humanos, é dicir: facemos cousas sen pensar nas consecuencias. Ao final todo acaba cos países destruídos. Moita contaminación e familias que rematan con ocos imposibles de tapar.

A guerra trae todo o malo e lévase todo o bo. Acaba con moitos inocentes. É moi cruel. Como dixo Henry Miller: “Toda guerra é unha destrución para o espírito humano”. Ou Lope de Vega: “Mellor pobreza en paz que riqueza miserable na guerra”. Todo isto está en mans dos máis poderosos do mundo, a cobiza rompe o saco e o mundo ten cada vez máis conflitos armados. Can que vai a moitas vodas, non pode comer en todas. Texto e ilustración: Breogán García Fernández (4º ESO)

OS PESADELOS Un rapaz que, aos seus quince anos, xa andaba agachando o lombo nun traballo que nin para comer unha semana lle daba, vivía con súa nai nunha vila da costa viguesa. A súa casa era pequena e, por suposto, non tiña luz. Estaba situada ás aforas da vila con pouca comunicación. Debida a esta situación o pai do neno viuse obrigado a marchar cara América, pero o que tiña que saír moi ben acabou saíndo moi mal; non encontrou traballo e a fame acabou con el. Aínda, despois dun ano de pena, a morte seguía nos soños do neno, se se lle podían chamar así, porque eran os peores pesadelos que tivera. Malia que o medo o perseguise, sempre que se achegaba ao abrazo de súa nai, era como se un escudo protector o rodease e así todos os medos desaparecían. Texto e ilustración: Adrián Nogueira Iglesario (4º ESO)

OS POEMAS DE ALDARA Eran as seis da tarde e Aldara continuaba escribindo no seu caderno negro os mil poemas que se lle ocorrían. Escribía sobre a choiva, o solpor, sobre ese arco da vella case imperceptible que divisaba desde a ventá do seu dormitorio, sobre os montes verdes que tanto lle recordaban a súa infancia, alá na casa da avoa Marta... E ao velos, víñanselle os recordos dos pés enchoupados que traía despois de andar xogando cos cans no río, ou as tardes comendo pan da casa con queixo que facía o leiteiro que viña os sábados pola tarde e o ben que lle prestaba, sentada detrás da cociña de leña coas dedas no tiro, polo aquel do frío do inverno; ou a ilusión que lle dera dirixir por primeira vez as vacas ela soa coa vara que lle regalara súa tía Luísa. Tamén se lembraba de cando era

moza e ía ás festas da parroquia e das aldeas achegadas cos da súa quinta, e de ter que volver non moi tarde para axudar coa cea que se lles facía aos familiares máis afastados que viñan a celebrar e bailar ao son da charanga que tocaba no campo da festa; ou tamén daquela primeira vez que xogou á escoba cos seus tíos, ou o xogar cos seus curmáns con paus e pedras, coma se fosen bonecas; ou a de veces que puxo a roupa do curmán Lois para xogar ao fútbol, porque as súas saias non lle eran cómodas! Tamén lembraba, mellor ca nada, as súas trasnadas, como aquela vez na que o fillo dos de Martínez e mais ela lle romperan a ventá ao Pepe tirando mazás da Naveiriña, que viña sendo un dos prados da súa avoa; ou aqueloutra vez na que se tiraran a unha poza e chegaran todos mollados, que berra lle botaran! Tanto se puxo a cavilar que decidiu mirar cara abaixo, esperando ver nenos correndo e xogando á pelota, pero desta vez, só albiscaba lombos tortos de xente que camiñaba se aparente rumbo mirando esas caixiñas brillantes que tan de moda están, ou carruaxes sen cabalos botando fume negro que ata semellaba emporcallar o aire, ou construcións altísimas que parecían querer taparlle as vistas das que tanto gustaba. E sentiu mágoa, porque a iso ao que lle chaman “evolución” ela só lle podía chamar “escravización”; porque ela tiña unha historia, pero as mozas e os mozos que ela vía, estaban a perder a súa mirando cara ao chan. Texto e ilustración: Noa Gil Rozados (4º ESO)

O VERÁN Levanteime ás sete, coma de costume, e prepareime para volver ao lugar de sempre. Unha vez no autobús, púxenme a mirar pola ventá e vin a mesma xente, os mesmos edificios, as mesma rúas. Cheguei a ese lugar para ver e facer sempre o mesmo, unha rutina que nunca cambiaba, cando chegaba ese frío inverno. Púxenme a pensar e botei de menos a adrenalina de saber que cada día era diferente, esa adrenalina dos días longos e sol brillante. Esa sensación da auga salgada e das ondas que acariñaban os meus pés quentes pola area; a necesidade de saber se o meu corpo se bronceara tan só un pouco, simplemente a sensación do verán que tanta felicidade me producía. Texto e ilustración: Alba Fernández Porral (4º ESO)

RECORDOS ENTRE RUÍNAS Na aldea erguíase unha casa de pedra que agora agochaba a nostalxia dos mellores días. O vento rumoreaba historias entre táboas gastadas e cortinas descoloridas. A lareira, agora fría, gardaba cinzas de leña esquecida. O mobiliario, tallado con esmero por mans que partiron en busca dun fogar doutro lado do mar, agardaba en silencio o regreso dos seus donos. Restos de historias en cada recanto, xoguetes rotos e libros marcados polo tempo no cuarto dos nenos. Un eco de melancolía respirábase no aire, lembranza dunha familia que partiu na procura dun futuro mellor. A casa, relicario de lembranzas, gardaba pasado e soños incompletos. Cada esquina contaba a súa historia, unha trama de amor, loita e saudade. As estacións pasaban e a casa, inmóbil no abandono, resistía cravando as raíces dunha historia que persistía en cada esquina. Silenciosa, seguía a falar dos días felices e dos sacrificios que forxaran a súa esencia. Texto e ilustración: María Villamarín Silva (4º ESO)

UN DÍA MÁIS ELVIS AGARDABA SENTADO ao pé daquel desgastado pipo a que chegase Manuel á casa dos seus avós. Cos ollos ben abertos e movendo o rabo, como de costume, ollaba a estrada, porque sabía que el ía chegar. As horas pasaban e aquela fría tarde de outono comezaba a chegar ao seu fin. Moi triste, o can baixou a cabeza e agochou os seus ollos afundidos entre as patas. Xa pasara a hora e Manuel non viñera. Devagar e cun andar tranquilo, meteuse no caseto e tentou esquecer o que lle estaba facendo tanto dano. Manuel medrara e xa non era un neno. Agora o seu mellor amigo andaba moi leado con algo na cabeza. Algo que lle ocultaba as orellas e o facía falar só. Que era aquel trebello? Atrás quedaron aquelas tarde de carreiras co seu can, atrás quedaron os paseos polo monte, atrás quedou todo aquilo que os facía rir e saltar todas as tardes. Elvis non entendía nada. Soamente entendía que desexaba, con todas as súas forzas, que todo fose coma antes.

Nese tempo de confusión, o pequeno canciño escoitou uns pasos que se acercaban polas escaleiras metálicas do lado da casa. Movendo o fociño e o rabo saíu dun chimpo do caseto e siiiii! Alí estaba Manuel. Non o abandonara! Traía colgando aquela cousa tan estraña, pero non importaba. Viña por el! Neno e can fundíronse nun enorme abrazo e comezaron a gozar do pouco tempo que lles quedaba pois xa case era de noite. Manuel non se esquecera del! Era un amor incondicional! Pode haber quen pense que os animais non senten, pero iso é mentira. Os animais, sobre todo Elvis, teñen unha conexión especial con este rapaz. Parecían dúas metades unidas por un único sentimento, a amizade e a lealdade. Si é certo que a situación cambiara moito, xa que aínda que Manuel era un neno ao que lle gustaba moito a vida na aldea, as novas tecnoloxías estaban mudando as súas preferencias, pero o que nunca lle podían quitar era aquel apego que mantiñan os dous amigos. Había tempo para todo e a visita diaria á aldea era MARABILLOSA! Texto e ilustración: Brais García Ferreiro (4º ESO)

As nosas cousas Antoloxía 2º do Bacharelato

BAILAN NO CEO O AMARELO E O LARANXA ao compás do vento que arrefría. Dobra as costas o labrego á beira do castiñeiro. Adoécese dun ourizo. A cociña chea de leña á espera de poder asalas, a recompensa doutro día cargado co angazo. Xa recende Galicia a castaña, xa recende a tradición. Texto e ilustración: Noelia Iglesias Vázquez (2º Bac)

CADA DÍA, durante máis de vinte anos, ela mantivera a mesma rutina coidando da súa familia, pero logo, de vella, ninguén estaba para ela. Texto e ilustración: Salomé Moreno López (2º Bac)

DESDE MOI LONXE podíase visualizar aquel sorriso, cheo de ledicia, ao igual cá súa mirada dubidosa. Non era quen de controlar aquela sensación, unha mestura de sensacións apoderouse do seu corpo. Resultáballe imposible de crer aquilo que presenciaban os seus ollos, tanto que non foi capaz de pronunciar ningún tipo de palabra. Pero a pesar do paso do tempo, e daquel repentino e incómodo reencontro, sabía que nada cambiara entre eles. Texto: Fabiana Núñez Moreira (2º Bac) Ilustración: Josefina del Pilar Miranda Buitirón (2º Bac)

DÚAS DA TARDE, RECENDE A FILLOAS CON MEL. Xan estaba xogando á buxaina con súa irmá pequena, Xiana. Chovía a caldeiros, o comedor estaba pecho de xente descoñecida vestida de negro e a mesa chea de moitos manxares diferentes. Nunha tirada a buxaina cruzou o corredor e rematou no cuarto do avó Pepe. O que eles non sabían era que o cuarto de seu avó deixara de selo desde había apenas 24 horas. Texto e ilustración: Noela Mato López (2º Bac)

FIDEL RECOLLÍA TODOS OS DÍAS O SEU NETO na escola e levábao ao parque cada tarde, a xogar. A persoa favorita de Xoel sempre foi seu avó. Seus pais traballaban todo o día e non tiña moitos amigos na escola. Fidel era o único que xogaba con el, aínda que cada día lle custaba máis. Un día Xoel quedou sentado só durante horas, no parque, sen ninguén que xogara con el. Texto e ilustración: Inés Benito Pérez (2º Bac)

LARA LERA POLA MAÑÁ CEDO AS CARTAS que Rubén lle mandara durante os seis meses nos que estivera de servizo no exército, alá por algún lugar que ela descoñecía. Agora, esperaba ansiosa diante da casa do rapaz que volvía ao fogar. Toda emocionada, viu como a silueta do seu amado aparecía ao final da rúa e se ía achegando. A ilusión duroulle pouco, ao ver unha rapaza, cun vestido coma os que ela sempre quixera ter e que camiñaba detrás del, que o colleu do brazo mentres el lle sorría. Lara comezou a fixarse na roupa que Rubén traía: un traxe impecable, uns zapatos de coiro que el se podería permitir e, nunha man, un maletín propio dun home de negocios. Pasaron ao seu carón, ignorándoa por completo, mentres ela escoitaba o acento arxentino da moza. Rubén non viña de estar no exército. Rubén viña de facerse rico na Arxentina. Texto: Belén García Rodríguez (2º Bac) Ilustración: María García Ramos (2º Bac)

LUZ ESCURA A pesar de estar xusto diante deles, soubo horas despois o que sucedera. Por culpa de ser cego non foi quen de ver a Morte, mais seus pais coñecérona e marcharon con ela. Pasaron xa dous anos desde que o pobre rapaz quedou sen familia, agora a súa compañía máis próxima son as sombras e a música, algo que lle encanta, porque pode controlar e saber cando comeza e cando acaba. Ninguén se quere facer cargo del, porque din que dá moito traballo; o seu único “amigo” só o acompaña ao cemiterio para ver como tropeza coas caixas dos mortos. Texto: Juan Ramón Villar Fernández (2º Bac) Ilustración: Cora Pereira Seda e Noelia Iglesias Vázquez (2º Bac)

NO HORIZONTE, un barco achegábase da mesma maneira que meses antes partira levando a parte da xente. No horizonte, María, inmóbil por mor do frío, agardaba con moito entusiasmo a chegada de Mario, o seu marido. No horizonte, quedaban atrás a soidade e a anguria que a invadiran e consumiran durante a ausencia do seu home. No horizonte, asomaban todos aqueles mariñeiros que saudaban con alegría as familias que os esperaban. Texto: Alba Froiz Sampayo (2º Bac) Ilustración: Antía Iglesias Troiteiro (2º Bac)

O ANCIÁN XOSÉ SÉNTESE SÓ aos seus 80 anos de idade. Non ten a ninguén máis que a si mesmo para se preocupar por el, nin sobriños nin veciños. É inverno, ten que procurar manter quente a súa pequena casiña situada no alto da aldea e cada día que pasa está desexando que acabe, para volverse deitar. Bota todo o ano agardando que chegue o verán, a única época na que sente un pouco de felicidade. Texto: Sheila Nieto Cuñarro (2º Bac) Ilustración: Inés Benito Pérez (2º Bac)

O ÚLTIMO PREOCUPANTE SUSPIRO Non fai falta poñer a roupa nin os zapatos ou unha negra bolsa no ombro que parece levar todos os meus problemas! Os apuntamentos, menos os de Filosofía, a un caixón, que non vai haber alma que o queira remexer. Un gran coñecemento e plenitude que me fai oufanar como ser e que a vida me mostrou a súa incógnita resolta. Cos ollos por fin abertos e sen os praceres básicos que non teñen poder sobre min, eu observo o paso do tempo sen máis preocupación ca un segundo trimestre. Texto: Zahra Rahhou (2º Bac) Ilustración: Patricia González Meire (2º Bac)

SE EU FOSE ESCRITORA, contaríavos a vida dun neno palestino. O seu espertador: as bombas; a súa constante: a violencia; o seu fogar: cinzas; a súa esperanza: destruída; a súa familia: ausencias. A súa voz: silenciada por unha guerra que NON é súa. Texto: Sandra González Dobarro (2º Bac) Ilustración: Laura García Lois (2º Bac)

SE POR MIN FOSE, fuxiría. Escaparía tan lonxe, que ninguén me atoparía. Oxalá, oxalá teña o valor de actuar e non só de falar. Tras un tempo de ausencia rezo por volver; para poder ver: se en verdade lle importo a alguén, se me queren tanto como din. En conclusión, saber se dan vivido sen min. Se así fose, xa non aparecería de novo nunca máis. Texto: Jorge Conde Muíños (2º Bac) Ilustración: Inés Benito Pérez (2º Bac)

TEÑO MORRIÑA DA MIÑA XENTE, morriña da miña lingua e morriña do meu querer. Pero o que máis de menos hei botar é a presenza do meu ser. Que ao tempo que marchaba o barco, el ficaba en terra de pé. Texto e ilustración: Cora García Seda (2º Bac)

VOLVENDO PARA A CASA un día máis, coas mans baleiras e sen unha mísera cunca que poñer na mesa para os nenos. As bágoas caíanlle polas fazulas e atormentábao esa vergoña incontida que o perseguía. En contra das sensacións, era un día solleiro, sen unha mínima nube en todo o ceo; os xílgaros cantaban e o cheiro a flores na primavera invadía toda a aldea. Texto e Ilustración: Martina Carral Ares (2º Bac)

UN NENO, NENO QUE TEN UN AVÓ XA VELLO, canso, fráxil, enfermo. Hoxe é o día para ir visitalo, o neno está entusiasmado, hai tempo que non o ve. Chegando á casa, entre campos e carballos, o fume da cheminea non se distingue por ningures. A casa de pedra arrepiaba silenciosamente, só se escoitaba o asubío do vento na fiestra entreaberta. O avoíño xa descansaba na súa cama. Texto e ilustración: Mateo Fernández Arrebola (2º Bac)

XIANA, UNHA MULLER DO RURAL, agardaba na súa cadeira de vimbio a chegada do seu marido, que estaba no exército. Lía emocionada as cartas que el lle mandaba case todos os días. Antes de marchar, el dixéralle que non se preocupase se algún día non recibía unha mensaxe súa, que estaría de viaxe. Por iso, cando pasaron dous meses desde que Xiana non recibise cartas, pensaba que el estaría de viaxe e que pronto se reencontrarían, pero a realidade era que nunca máis o vería. Texto: Paula Gallego Rivas (2º Bac) Ilustración: Josefina del Pilar Miranda Buitirón (2º Bac)

Índice, 4º da ESO A amizade que despide a maldición, Samuel Fernández Fernández. A casa da avoa, Ahitana Abollo González. A Ponte das Lamas, Diego Fernández Lalín. Aquel cativo que pasaba os veráns na aldea, Aitor Lojo Mejuto. A última vez que o vin, Juan Antonio Barcala Taboada. Cando era pequena, Alicia Viéitez Iglesias. Como cada tarde, Mariña Nercellas Gómez. Despois das noites tolas, veñen os días co medo, Miriam Rodríguez Seijas. Escribir e escribir e seguir escribindo..., Xiana Pereira Gaiteiro. Na beira da estrada, as irmás agardaban, Claudia Meijide Soto. Na cociña cheiraba a café, Daniela Castro Rielo. Noites frías e mañás escuras de inverno, Breogán García Fernández. Os pesadelos, Adrián Nogueira Iglesario. Os poemas de Aldara, Noa Gil Rozados. O verán, Alba Fernández Porral. Recordos entre ruínas, María Villamarín Silva. Un día máis Elvis agardaba sentado, Brais García Ferreiro.

Índice, 2º do Bacharelato Bailan no ceo o amarelo e o laranxa, Noelia Iglesias Vázquez (texto e ilustración). Cada día, Salomé Moreno López (texto e ilustración). Desde moi lonxe, Fabiana Núñez Moreira (texto); Josefina del Pilar Miranda Buitirón (ilustración). Dúas da tarde, recende a filloas con mel, Noela Mato López (texto e ilustración). Fidel recollía todos os días o seu neto, Inés Benito Pérez (texto e ilustración). Lara lera pola mañá cedo as cartas, Belén García Rodríguez (texto); María García Ramos (ilustración). Luz escura, Juan Ramón Villar Fernández (texto); Cora Pereira Seda e Noelia Iglesias Vázquez (ilustración). No horizonte, Alba Froiz Sampayo (texto); Antía Iglesias Troiteiro (ilustración). O ancián Xosé séntese só, Sheila Nieto Cuñarro (texto); Inés Benito Pérez (ilustración). O último preocupante suspiro, Zahra Rahhou (texto); Patricia González Meire (ilustración). Se eu fose escritora, Sandra González Dobarro (texto); Laura García Lois (ilustración). Se por min fose, Jorge Conde Muíños (texto); Inés Benito Pérez (ilustración). Teño morriña da miña xente, Cora Pereira Seda (texto e ilustración). Volvendo para a casa, Martina Carral Ares (texto e ilustración). Un neno, neno que ten un avó xa vello, Mateo Fernández Arrebola (texto e ilustración). Xiana, unha muller do rural, Paula Gallego Rivas (texto); Josefina del Pilar Miranda Buitirón (ilustración).

Edición e Maquetaxe: Biblioteca Mario Pereira IES Ramón Mª Aller Ulloa. Lalín Xaneiro 2023

IES Ramón Mª Aller Ulloa. Lalín