ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ
ΧΩΡΟΙ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΩΝ
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
«Η εκπαίδευση δεν είναι το γέμισμα ενός κουβά αλλά το άναμμα μιας φλόγας.»
- Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς (1865-1939)
«Education is not the filling of a pail, but the lighting of a fire.»
- William Butler Yeats (1865-1939)
Εικόνα 67: Προνήπειο Kincang (Kincang Pre-School), Αρχιτεκτονικό Γραφείο LYCS
Αρχικά θέτεται το ερώτημα: τι είναι ένας χώρος διαπαιδαγώγησης; Ή μάλλον καλύτερα: τι τον ορίζει σαν περιβάλλον; Όπως αναφέρθηκε ο καθένας λαμβάνει διαφορετικά τον χώρο στον οποίο βρίσκεται επομένως διαφοροποιούνται και οι εμπειρίες του. Άρα με την σειρά της και η λέξη χώρος μεταφράζεται διαφορετικά στο περιβάλλον το οποίο είναι.
Ο βιολόγος Jacob von Uexküll (1864 - 1944) συσχέτισε το χώρο με τον τρόπο που τον αντιλαμβάνεται το άτομο. Το περιβάλλον ορίζεται ως «ο κόσμος γύρω μας» (την έννοια αυτή απέδωσε με τον όρο «umvelt»)
και συμπεριλαμβάνει και το χώρο, στο εσωτερικό του οποίου αναπτύσσεται η συμπεριφορά μας (Γερμανός, 2006). Έτσι όρισε τρεις χώρους στους οποίους ο άνθρωπος ζει ταυτόχρονα: αυτόν της δράσης, της όρασης και της αφής, οι οποίοι αλληλοσυμπληρώνονται και διαμορφώνουν την αντίληψη της έννοιας του χώρου. Με την σειρά του ο Kurt Koffka (1886 – 1941), θεώρησε πως ο χώρος χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: την πρώτη να εμπεριέχει το σύνολο των υλικών στοιχείων που τον αποτελούν και την δεύτερη τις μορφές συμπεριφοράς που αναπτύσσει το άτομο. Εδώ και οι δύο συνυπάρχουν και συνδέοντα με σχέσεις αλληλεξάρτησης αφού το άτομο αντιδρά ανάλογα με τα ερεθίσματα που δέχεται από τα υλικά.
Έχοντας αυτές τις δύο θεωρητικές προσεγγίσεις διαμορφώθηκε η άποψη πως ο χώρος αποτελεί παράγοντα που συμμετέχει αποφασιστικά στο σχηματισμό βιωμάτων και τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του ατόμου. Από εδώ και πέρα η κάθε ψυχολογική δραστηριότητα του ατόμου συνδέεται με μία εμπειρία σώματος. Το σώμα λειτουργεί ως κέντρο και αφετηρία για την οργάνωση του χώρου. Αφού θεωρείται και αυτό ως στοιχείο του χώρου, τότε τα αισθητηριακά δεδομένα κάθε ατόμου λειτουργούν ως φορείς μνήμης του δομημένου ή μη περιβάλλοντος Με αυτή την σκέψη ο όρος «σχολείο» για την περιγραφή ενός χώρου μάθησης θεωρείται πολύ περιοριστικός, κάτι που δεν θα ήταν συνετό καθώς θεωρείται ως μία από τις πολλές μορφές χώρων διαπαιδαγώγησης Ένας χώρος εκμάθησης ορίζεται τόσο από το υλικό περιβάλλον όσο και από το κοινωνικό πλαίσιο και τα δεδομένα του ατόμου το οποίο εντάσσεται σε αυτόν. Λόγω της αλληλεξάρτησής τους η υλική υπόσταση του χώρου συμπληρώνεται από μια ψυχο-κοινωνική και μία παιδαγωγική διάσταση που αποτελούν την σύνδεση χρήστη και περιβάλλοντος και δίνουν ένα δυναμικό σύνολο Οι εμπειρίες των νέων σε χώρους διαπαιδαγώγησης πλαισιώνονται και από τον χρόνο εκτός από τον χώρο. Το άτομο περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε χώρους μάθησης (Dubek, 2005). Τέτοιοι χώροι γίνονται «δοχεία» του προσδοκιών της ζωής ενός ατόμου και ιδανικά θα έπρεπε να αντιπροσωπεύουν μία μικρογραφία του κόσμου – μία μορφή μικρόκοσμου. Ένα τέτοιο περιβάλλον μπορεί να αποτελείται από διαφορετικούς τύπους χώρων ξεχωριστούς ή συλλογικούς
Εικόνα 71: Διεθνές Σχολείο Yokohama, ομάδα TAISEI DESIGN, Kengo Kuma & Συνεργάτες
ΚΛΕΙΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΣΧΟΛΕΙΟ ERLEV ERLEV SCHOOL
ΚΛΕΙΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Α
«Ένα νέο σχολείο με προοπτική που στοχεύει στο μέλλον»
- Arkitema, αρχιτεκτονική ομάδα
Το δημοτικό σχολείο Erlev είναι ένα από τα πιο πρωτοποριακά έργα της πόλης Haderslev στην Δανία, καθώς, είναι το πρώτο σχολείο «νέας-γενιάς»
που αποτελείται από καθαρή ξυλεία και το πρώτο του είδους του στη Σκανδιναβία. Από την αρχή, το έργο επικεντρώθηκε στην επίτευξη ενός υψηλού επιπέδου κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Η κοινότητα είχε ως σκοπό να ξεπεράσει τα όρια της παραδοσιακής σχολικής αρχιτεκτονικής, κάτι που ενέπνευσε τους αρχιτέκτονες να πειραματιστούν με νέους τρόπους στα υλικά και την κατασκευή.
Εικόνα 77: Γυμναστήριο, Σχολείο Erlev
Το σχολείο αποσκοπεί να γίνει ένα «σύμπαν μάθησης» άτυπων χώρων εκπαίδευσης και πολυεπίπεδων ζωνών ενέργειας που υποστηρίζουν την εκπαίδευση μέσω δραστηριοτήτων. Για να υποστηρίξει αυτή τη διδακτική νοοτροπία και τις προοπτικές της μάθησης, η αρχιτεκτονική βασίστηκε σε μία σειρά από ανοιχτές γεωμετρίες - ένα αυστηρό πλέγμα στηλών, όπου κάθε τμήμα έχει σχεδιαστεί για να παρέχει διαφορετικά στοιχεία στους χρήστες σε μια διαδικασία συν-δημιουργίας. Έτσι ο εσωτερικός χώρος προσδίδει μία συνέπεια στο σύνολο και ενθαρρύνει την περιέργεια και τη δημιουργικότητα. Οι εγκαταστάσεις υποστηρίζουν και ενισχύουν καινοτόμους τρόπους απόκτησης νέων ικανοτήτων, με το κτίριο να χαρακτηρίζεται από πολλαπλές τυπολογίες δωματίων με διαφορετικά μεγέθη και λειτουργίες (μεγάλες κοινόχρηστες αίθουσες, παραδοσιακές αίθουσες διδασκαλίας, μικρότερες αίθουσες εκπαίδευσης και μικρές κόγχες) και τον καθηγητή να εμπνέει, παρά απλά να ομιλεί. Το σχολείο αποτελείται από μικρά σύμπαντα με συστάδες ετών, καθένα από τα οποία χωρίζεται αναλόγως για την ηλικία και οπτική εμφάνιση. Το τοπίο γύρω από το σχολείο λειτουργεί ως ένα μεγάλο, αδιάσπαστο, υποστηρικτικό μαθησιακό τοπίο. Οι εξωτερικοί χώροι πρασίνου παρέχουν ευκαιρίες για αναψυχή και διδασκαλία, ενώ παράλληλα, εξυπηρετούν και μαθητές ή ντόπιους που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν τις εγκαταστάσεις στον ελεύθερο χρόνο τους.
Εικόνα 81: Πολυχρηστική αίθουσα Ι, Σχολείο Erlev
Η φέρουσα κατασκευή του σχολείου είναι κατασκευασμένη από ξυλεία σταυροειδούς ελασματοποίησης (CLT), ένα υλικό που δημιουργεί ένα οπτικά ελκυστικό κτίριο και δίνει έμφαση στις περιβαλλοντικές αξίες. Μέσω της ξυλείας, η αισθητηριακή εμπειρία γίνεται ισχυρότερη. Το άρωμα, η αίσθηση και ο ήχος αυτού του υλικού δημιουργούν ένα περιβάλλον που ζωντανεύει μέσα από ζεστές και οπτικά ενδιαφέρουσες επιφάνειες. Το ξύλο ως βασικό υλικό, δημιουργεί έναν μοναδικό χαρακτήρα καθορίζοντας όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του χώρου. Τα χρώματα των επιπρόσθετων στοιχείων που συνοδεύουν την δομή είναι τα βασικά, δηλαδή το κόκκινο, το κίτρινο και το μπλε. Το κόκκινο μπορεί να παρατηρηθεί στα στοιχεία κοντά στο έδαφος ή και στο ίδιο το έδαφος σε σκούρες αποχρώσεις και λειτουργεί για να τραβάει το βλέμμα και προσκαλεί τον χρήστη. Το μπλε σε μεμονωμένα στοιχεία όπως καθίσματα έχει παρατηρηθεί πως προκαλεί μία ιδιαίτερη ανακούφιση στον χρήστη, μεταδίδει το αίσθημα της θετικότητας, και της ασφάλειας, γι’ αυτό και υπάρχει σε μεγαλύτερη εμβέλεια σε στοιχεία στον χώρο, ακόμη και σε μεγάλα κομμάτια του χώρου όπως το πάτωμα. Το κίτρινο αν και δεν υπάρχει σε έκταση αφήνεται κατά μεγάλο βαθμό να εννοηθεί από τις ακτίνες του ηλίου σε συνδυασμό με την σκίαση πάνω στην κατασκευή αλλά και τονίζει ορισμένα στοιχεία στον χώρο. Υπάρχει μία αισθητηριακή αρμονία στον χώρο που γίνεται ακόμη πιο έντονη με τα λευκά και γκρίζα στοιχεία του που έρχονται σε αντίθεση με την έντονη ξυλεία, ενώ παράλληλα οι πηγές φωτός ακολουθούν την ροή και εντάσσονται ομοιόμορφα στο σύνολο.
Εικόνες 84,85: Κάτοψη ισογείου (πάνω) και κάτοψη ορόφου (κάτω)
ΣΧΟΛΕΙΟ WESTMARK WESTMARK SCHOOL
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Αυτό το περιβάλλον θα σταθεί ως «καταφύγιο αποκατάστασης»
Το αρχιτεκτονικό στούντιο NBBJ, κυκλοφόρησε σχέδια για ένα σχολείο μηδενικής απόδοσης στο Encino της Καλιφόρνια, το οποίο θα απευθύνεται σε μαθητές με ποικίλες νευρικές παθήσεις. Αν και ένα στα πέντε παιδιά έχει μαθησιακές διαφορές, τα περισσότερα σχολεία δεν έχουν σχεδιαστεί με γνώμονα τη νευροποικιλομορφία, γεγονός που εμποδίζει τη μάθηση σε άτομα με δυσλεξία, δυσγραφία και δυσαριθμησία. Η πρωτοβουλία στοχεύει στη δημιουργία μιας μαθησιακής ατμόσφαιρας χωρίς αποκλεισμούς για μαθητές με νευροδιαφορετικά είδη μέσω της φυσιοκεντρικής αρχιτεκτονικής.
Εικόνες 89,90: Κάτοψη ισογείου (πάνω) και κάτοψη ορόφου (κάτω)
Εικόνα 91: Συλλογική κάτοψη
Ο σχεδιασμός του έργου, που συγκεντρώνεται γύρω από μία μεγάλη αμερικάνικη συκομουριά, ευθυγραμμίζει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό με το εξατομικευμένο εκπαιδευτικό μοντέλο του σχολείου Westmark. Αυτό περιλαμβάνει φυσικά καταλύματα για αίθουσες διδασκαλίας και μαθησιακά περιβάλλοντα κατάλληλου μεγέθους που παρέχουν ευελιξία, υγιές φως και ποιότητα αέρα, καθώς και κίνηση, σωστή εξασθένηση του ήχου και σκιερό ανοιχτό χώρο με ευκαιρίες για μάθηση σε εξωτερικούς χώρους. Το έργο εφαρμόζει τις πιο πρόσφατες έρευνες στις νευροεπιστήμες, παρέχοντας άνετα περιβάλλοντα μάθησης και περιλαμβάνοντας πρόσθετες επιλογές για την μείωση του άγχους (όπως μονοπάτια γωνίες και κόμβους που αντιμετωπίζουν την ανάγκη για χαλάρωση και σύνδεση). Επιπλέον, οι εσωτερικές και οι εξωτερικές αίθουσες διδασκαλίας γίνονται οάσεις ηρεμίας μέσα από περιβάλλοντα που θυμίζουν κήπο. Οι σχεδιαστές ήθελαν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον φιλόξενο, χωρίς αποκλεισμούς και ενωμένο με τη φύση. Ο σχεδιασμός χρησιμοποιεί μία ποικιλία ηχοαπορροφητικών υλικών για διαφορετικούς χώρους, ενσωματώνει την χλωρίδα και τα φυσικά υλικά, δημιουργεί γωνιές ανάγνωσης και άλλες θέσεις για δημιουργική μάθηση και αποσκοπεί σε ένα άνετο περιβάλλον για τους χρήστες. Το έργο έθεσε έναν πρώιμο στόχο για την πιστοποίηση «ILFI Zero Carbon Certification» και το «LEED Gold», που ευθυγραμμίζεται στενά με την αποστολή του σχολείου να εκπαιδεύσει την νέα γενιά να είναι διαχειριστές του μέλλοντος του πλανήτη. Για την επίτευξη αυτών των στόχων μια σειρά από ηλιακούς συλλέκτες θα τοποθετηθεί στην ταράτσα, όπου θα υπάρχουν επίσης κήποι για χρήση από τους μαθητές ενώ στην αυλή της πεταλόσχημης κατασκευής, ένας πλάτανος θα προσφέρει σκιά παράλληλα με μια λεκάνη συλλογής νερού. Παράλληλα, η δομή θα ξεχειλίζει με γωνιακές προεξοχές που θα παρέχουν πρόσθετη σκιά στους εξωτερικούς χώρους και τα διαφορετικά σχήματα της δομής θα δημιουργήσουν μια ποικιλία διεπαφών με το φύλλωμα έξω, μια άλλη πτυχή της άνεσης που επιχειρεί να καλλιεργήσει ο συνολικός σχεδιασμός.
Εικόνα 94: Αίθουσα Ι, Σχολείο Westmark
Το κύριο στοιχείο του σχεδιασμού είναι να στρέψει το βλέμμα στην φύση ώστε να περιλαμβάνει μια προσέγγιση εστιασμένη στην κοινότητα εσωτερικού-εξωτερικού χώρου με δυναμικούς χώρους. Όλα τα μονοπάτια κυκλοφορίας είναι σε εξωτερικούς χώρους για να ενθαρρύνουν την υγιή κίνηση, ενώ τα μεγάλα αίθρια και ο κήπος οδηγούν τη μάθηση έξω για να βελτιστοποιήσουν την απτική ανακάλυψη. Τα στοιχεία μαζικής ξυλείας θα συμβάλουν τόσο στη φυσιοκεντρική ατμόσφαιρα όσο και στις βιώσιμες πτυχές του έργου, καθώς θα χρησιμοποιηθεί στα δάπεδα και τις οροφές των τάξεων, προσφέροντας ένα οικείο περιβάλλον το οποίο θα προσκαλεί το άτομο να το ανακαλύψει. Παράλληλα, οι βαθιές προεξοχές των στεγών που σκιάζουν τα ανοίγματα δημιουργούν ένα απαλό φυσικό φως που είναι άνετο για παιδιά με προβλήματα όρασης. Τα φυσικά αγαθά εδώ λειτουργούν σαν ηρεμιστικά στοιχεία γι’ αυτό και τα δομικά στοιχεία του σχολείου, η πέτρα και η μαζική ξυλεία, αφήνονται εκτεθειμένα, παρέχοντας μία πρόσθετη σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον ως μέρος της συνολικής προσπάθειας της ομάδας σχεδιασμού για την προώθηση της γνωστικής, συναισθηματικής και σωματικής ευεξίας μέσω της έκθεσης στη φύση.
Το έργο άρχισε να υλοποιείται το καλοκαίρι του 2022.
Εικόνες 97: Αξονομετρικό μορφολογίας μίας αίθουσας
