Ledenblad van
België – Belgique
KONINKLIJKE
P.B. – B.P.
IMKERSGILDE
1840 LONDERZEEL
NEERBRABANT
BC25171
Verschijnt 5x per jaar: feb. - april - juni - sept. - nov. Afgiftekantoor 1840 Londerzeel Erkenningsnr. P509236 Afzender: Jozef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 e-mail: info@imkersgildeneerbrabant.be 13e jaargang, nummer 3, juni 2013
Cursisten naar gevorderd imker 2013
Een deugddoende vakantie!
KONINKLIJKE IMKERSGILDE NEERBRABANT
Secretariaat:
Imkersgilde Neerbrabant, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 E-mail: secretariaat@imkersgildeneerbrabant.be Rekening nummer: BE39 7341 9512 6219
Bestuur: Voorzitter:
Jef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 E-mail: liliane.beuckelaers@skynet.be
Ondervoorzitter:
Leo Van Malderen, Ossegemstraat 137, 1861 Wolvertem –Meise Tel: 0494/48 32 60 E-mail: leo.van.malderen@persgroep.be
Secretaris-Penningmeester:
Ria De Donder, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Tel: 0473/48 26 13 E-mail: ria.dedonder@telenet.be
Bestuursleden:
Marc De Bont, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Tel: 0477/233302 E-mail: m.debont@telenet.be Benny Larivière, Drielindenbaan 63, 1785 Merchtem Tel: 0486/643965 E-mail: benny.lariviere@telenet.be Tom De Pauw, Heerbaan 8, 1745 Opwijk Tel: 0479/60 79 53 E-mail: t_de_pauw@hotmail.com
Gezondheidsdienst:
Leo Van Malderen
Polleken:
Redactie: Mailing:
Benny Larivière, Marc De Bont
Opleidingsteam:
Jef Beuckelaers, Marc De Bont, Benny Larivière
Bijenweide:
Marc De Bont
Webbeheer:
Marnik De Bont
Ere-bestuursleden:
Marcel De Vis, Jef Sarens
Onze website:
www.imkersgildeneerbrabant.be 55
Woordje van de Voorzitter
Tot op het eind van mei is het in 2013 winter geweest. Je moet al heel oud zijn om dat al eens meegemaakt te hebben, en het heeft aan de natuur en aan onze bijen geen deugd gedaan. De opbrengsten van de natuur zijn enkele weken achteruit maar ze halen de geleden schade wel in, zo is de natuur nu eenmaal. Het is aanpassen of verdwijnen. Met noemt dit evolutie. Heel wat vroege insecten zoals sommige kevers, vliegen en de wilde bijen zijn niet op een gepaste manier tot ontplooiing kunnen komen zodat er volgend jaar ook veel minder zullen zijn! Onze honingbijen die hadden en hebben een ander probleem. Op heel wat plaatsen waren de winterbijen al uitgeleefd en gestorven terwijl er nauwelijks of geen lentebijen geboren waren. Is dit nu ook verdwijnziekte? Omdat er al zoveel parameters komen kijken bij het wegvallen van de honingbijen, kunnen we deze lange winter (en mogelijks komen er nog meer, al hopen we van niet) dus ook toevoegen aan het lijstje van de bedreigingen. Wat we hebben menen vast te stellen is dat bijen in de moderne kunststofkasten beter door de lange winter gekomen zijn dan bijen in de traditionele houten kasten (ze zitten warmer en verbruiken minder wintervoedsel!) Wel te verstaan als er gehandeld werd en ook behandeld werd, zoals aangeraden, om de varroamijt te bekampen. Verder in ’t polleken nog een overzicht van de behandeling als herhaling hoe we onze bijen kunnen behandelen vanaf juni – juli om straks over gezonde winterbijen te beschikken. 56
Hoe is het nu met de honingopbrengst gesteld? Uit wat voorafgaat kunnen we verstaan dat er van lentehoning oogst niet veel zal terechtkomen. Er worden hoge verwachtingen gesteld op de komende drachten zoals: acacia, linde, spork, braam …. De imkers die reizen met bijen naar het koolzaad hebben eerst hun bijen zien ontwikkelen op de eerste bloemen, en dan later op de bloemen in de okselscheuten hebben de bijen wat honing in geschuurd. Hopelijk kan hij geslingerd worden voor het weer terug omslaat. Onze cursus “naar gevorderde imker” zit er op. Na een korte blok werd op 16 juni de evaluatietoets afgewerkt. Hopelijk is iedereen geslaagd en mogen ze het kwalificatiecertificaat in ontvangst nemen. Het bestuur van onze gilde heeft nog voor een presentje gezorgd. Tijdens de uitreiking van de certificaten wordt aan iedere geslaagde cursist het boek “Observatie aan het vlieggat” overhandigd. Als dat niet mooi is! Nu we dit jaar geen dagreis met de bus organiseren komen er vragen zoals “waarom niet, ’t was altijd interessant, goed geregeld en plezant!”. Misschien volgend jaar opnieuw! Tijdens de zomermaanden hebben de imkers zoveel te doen dat het activiteitenleven wat dunner geweven wordt en er dus minder gepland wordt om samen te komen. Maar vanaf september doen we terug mee met opleiding- en informatiesessies. Vergeet ook niet om in uwen agenda op 15 december te noteren dat we dan in de namiddag onze feestbijeenkomst hebben. Jef Beuckelaers
57
Activiteiten
- Zondag 15 september van 9u tot 12u in de tuinbouwschool, Molenbaan 54 te Peizegem: • Ghislain De Roeck spreekt , van 9 tot 11u, Over ‘het inwinteren van de bijen’ • Napraten • Leden, oud-cursisten en symphatisanten zullen zeker wat kunnen bijleren. Meer informatie in het volgend nummer - Zaterdag 26 oktober van 10u tot 17u, campus Sterre, Krijgslaan, Universiteit Gent: • symposium ‘wetenschap voor imkers’. - Zondag 17 november van 9u tot 12u in de tuinbouwschool, Molenbaan 54 te Peizegem: • Frans Daems spreekt over winterbehandeling tegen varroamijten. Zie ook ’t Polleken van april, blz. 35 Tijdstip Juni/juli na de oogst December (of na vorst)
VARROABESTRIJDING Duur Product 2 broedcycli Thymovar of mierenzuur Eenmalig Druppelen met oxaalzuur 50ml/volk
Voorbije activiteiten De KWB en de imkers
De KWB van Londerzeel had dit jaar voor hun traditionele fietsuitstap contact opgenomen met De Bijenvrienden van Neerbrabant om samen te werken voor wat een heuse “sneukeltocht” moest worden. Op zondag 30 juni 2013 om 13.30u vertrokken 20 enthousiastelingen met hun stalen ros van het Heldenplein langs typische Lonnesiëlse plaatsnamen zoals de Pluimennest, Krinkelsteert, Schommelweg, Bontestraat, Haan, Zwaantje en anderen Onze eerste stopplaats was in de Holstraat waar Alberic het leven van de honingbij in de korven uit de doeken deed en Mieke voor zelfgebakken honingwafels en dampende koffie zorgde. 58
Wij, ons ros, dat al een beetje uitgerust was, terug ingespannen en in galop naar Sneppelaar, waar Jef de bijenproducten belichte, wat inhield dat zowel de bestuiving van planten als de toepassingen voor menselijk gebruik van was, propolis, bijengif, koninginnebrij en honing op de wonde aangesneden werd. Angelica serveerde de goudgele mede, op de juiste temperatuur en in het gepaste glas. Een aantal van ons maakten voor het eerst kennis met deze sublieme godendrank, ter plaatse gevinifieerd uit honing. We waren al flink over tijd toen we bij Erik, in de Bergstraat toekwamen voor de imkerdelicatessen. William, onze kok van dienst, had het al flink op zijn heupen (en als ge zijnen body mass kent weet ge wel dat het iets wil zeggen!) omdat “de bengeltjes” al klaar waren en hij er in de rapte nog een quiche moest mee toveren, onder het goedkeurende oog van Agnes. Tussen haakjes, de bengeltjes zijn gebakken darrenpoppen die geoogst werden door Leo. Tussendoor had William het nog over honing in de voeding en de verrijking ervan door kruiden. Dan hop en juu naar de laatste post in den Eeckhout bij Marc en Ria. De subliem fijne geur van het bakkende lonnesiëls kiekerenbloed kwam ons al tegen. (we waren nog altijd een beetje achter op ons schema). Aan een grote ronde pan op een flink vuur regisseerde Jef aan Alberic de juiste techniek om, met een flinke vork, het bloed te prakken tot het droog maar blinkend kon opgeschept worden. Toch kon niet iedereen door het Lonnesiëls gerecht, dat zeker een erkenning als streekgerecht verdient, bekoord worden en ze kozen voor witte pensen met appelmoes, die Ria voorzien had. Tussendoor laveerde Marc met het bijpassend gerstenat en ander nat en iedereen smikkelde en smakkelde en ‘t was stillekens. Ruim over tijd deden we samen de afwas en keuvelden we nog na over deze geslaagde sneukeltocht van de KWB en De Bijenvrienden. Josfien
59
Aanbevolen activiteit van onze buurvereniging
In 2015 richt Neerbrabant een cursus beginners in. Voor degenen die niet zolang kunnen wachten, zie onderstaande advertentie:
60
61
62
Invoeren maagdelijke koningin in een volk
Als je een koningin in een volk wilt vervangen kun je de koningin opzoeken en doodknijpen, na negen dagen doppen breken en een nieuwe koningin geven in een kooitje. Als je echter standbevruchte koninginnen wilt hebben kun je beter een stille moerwissel imiteren. Dat gaat als volgt: Een jonge koningin wordt door de bijen niet herkend als een koningin maar als een gewone bij mits…..je haar niet hebt aangeraakt. ‘s Avonds als het donker is neem je de koningin, die nog in het uitloopkooitje zit, mee naar het volk dat een nieuwe koningin moet krijgen. Je gebruikt rode verlichting omdat de bijen dat niet zien en je opent het volk. Je blaast rook via het vlieggat in de kast tot het er boven uitkomt en laat de jonge koningin uit het kooitje tussen de raten de kast inlopen daar waar je de oude koningin niet verwacht. Je zult zien dat ze gewoon naar binnen loopt en je sluit de kast. Wat er precies in de kast gebeurt is niet bekend maar de oude koningin verdwijnt, de jonge koningin gaat op bruidsvlucht en aan de leg. Het is ongelooflijk maar het werkt. Probeer het maar eens.
Reactie door J.B. van Leusden: Misschien wat ouderwets, maar zo’n 20 jaar geleden werd er veel gebruik gemaakt van de korfjes die men gebruikte als haarkrullers. Een jonge maagdelijke koningin werd daar vlak voor zij uit haar cel kwam, samen met een paar voedsterbijen in opgesloten en dan op enig tijdstip, als de nieuwe koningin was uitgekomen natuurlijk, werd één van de stoppen vervangen voor een prop vochtige poedersuikermassa. Hierna werd zij met behulp van wat rook gewoon boven op het broednest met korfje en al weggelegd. Zij werd bevrijd door het volk en de oude koningin verdween gewoon, of werd al eerder doodgeknepen. M.v.g, Bas 63
Wist je …….
• Dat er door het stijgen van de milieutemperatuur er een verschuiving van dieren, planten en insecten bezig is. Zo zien we dat een wespensoort –de Franse wesp- die vroeger bij ons niet voorkwam, nu massaal nestjes bouwt in onze streken. De Franse wesp is, geel en zwart gestreept en herkenbaar aan haar oranje voelsprieten en haar lange poten die ze laat hangen als ze vliegt. Ze bouwt kleine nestjes uit papier met een 10-tal bewoners en ze zijn eerder zachtaardig. • Dat de gewone wesp een vleeseter is en massa’s bladluizen opeet waardoor ze bij de nuttige insecten thuishoort. En dat ze in augustus – september het vlees vervangt door suikers van fruit en vruchten omdat de jonge wespenkoninginnnen het nodig hebben om hun eierstokken te laten ontwikkelen en de jonge darren hebben het nodig om sperma aan te maken. Vandaar dat in augustus-september de wespen aan onze limonade komen drinken. • Dat de koninginnen, geboren in 2013, rood gemerkt worden. • Dat de richtprijs voor 1 potje honing van 500gr. €5 is. • Dat een imker zich kan registreren bij het voedselagentschap FAVV. Dit is kosteloos tot 24 productievolken en waarborgt een financiële tussenkomst bij vernietiging van de bijenstand in geval van Amerikaans vuilbroed.
64
Koninginnen in Neerbrabant
Er zijn nog een aantal bevruchte koninginnen beschikbaar, van het ras carnica – afstamming uit het selectieprogramma BLUP. Deze koninginnen kunnen, na contact met Marc De Bont, m.debont@telenet.be of tel. 052/30.95.05 tegen het kosten delende bedrag van ₏20 bekomen worden. De cursisten, uit de basiscursus aan wie het beloofd was, mogen er eentje gratis in ontvangst nemen (zolang de voorraad beschikbaar is). Aangewezen is het om deze koninginnen in te voeren in een kunstzwerm en zo op te kweken voor een productievolk tegen 2014.
Lief en leed in de gilde
Ons lid, Leo Dierendonck, werd getroffen door een trombose. Hij is herstellende en met de hulp van de logopediste wordt er aan zijn spraak gewerkt. Voor het overige is alles weer bij het oude. We wensen, langs deze weg, aan Leo een spoedig herstel en hopen om hem op de feestvergadering van 15 december, waar hij altijd aanwezig is, te kunnen ontmoeten.
Recept honingwafeltjes op zijn Neerbrabants IngrediĂŤnten
1 kg patisseriebloem
500 gr honing
750 gr. boter
8 eieren
500 gr kristalsuiker
1p. vanillesuiker 65
Bereiding van het deeg Alle ingrediĂŤnten op dezelfde temperatuur brengen Boter en honing smelten en mengen in een ruime kom Suiker bij het mengsel voegen, mengen met een harde spatel Vanillesuiker inmengen De eidooiers scheiden van het wit, dooiers loskloppen en bijvoegen Al de bloem, beetje bij beetje, over het mengsel zeven en ondermengen Deze bewerkingen kunnen ook met een deegmenger Het eiwit tot schuim kloppen en onder het deeg spatelen Een half uurtje laten rusten
Bakken van de wafels Het wafelijzer laten opwarmen Met een koffielepel een bolletje deeg nemen en in het ijzer leggen = 4 maal/bakcyclus Het ijzer dicht doen en laten bakken De wafels (4 stuks) uitnemen en op bruin papier laten opdrogen De wafeltjes (+/- 150stuks) in een goed sluitende doos opbergen. Smakelijk!
66
Cursus “Gevorderd imker”
Toen ik in september in mijn box een uitnodiging zag van de imkersgilde Neerbrabant voor een ‘Cursus naar gevorderd imker’, vroeg deze 60-plusser zich af of hij na 26 jaar imkeren nog iets kon bijleren. Het geloof haalde het van mijn twijfel. Het zou mijn 3 e cursus worden in Neerbrabant na die van ‘Bestuiving’ en ‘Meester Imker’. De locatie was me dus ook al niet onbekend: de tuinbouwschool van MerchtemPeizegem, een op zichzelf al natuurlijke biotoop voor ons ras. Amper 19 km van huis, een fietsbare afstand dus voor mij. 43 imkers hadden zich aangeboden voor in totaal 14 zondagvoormiddagen, gespreid van oktober tot juni. En dat voor maar 38 €. Voorzitter Jef Beuckelaers trok even aan mijn gilet om enkele impressies neer te tikken. Wat met plezier gedaan is!
En wat hebben we vandaag op school geleerd?
67
Propolis en andere bijenproducten Het opleidingsteam van Neerbrabant spaart moeite noch tijd om het de cursisten makkelijk te maken: ook nu dus een mooie ringmap met heel de cursus van alle sprekers. De eerste les is al een schot in de roos voor mij: over propolis. Wat ik sinds vorig jaar ben beginnen oogsten en bereiden. Spreker van dienst is Wilfried Ramon, begenadigd WestVlaming die me in zijn vertelkunst doet denken aan Willem Vermandere: sappig, met anekdotes, zich moeilijk aan zijn eigen schema kunnen houden omdat zijn tong overloopt van zijn imkershart. Wilfried is zo praktisch in zijn lesgeven dat hij een heel arsenaal aan materiaal meebrengt. Hoe men siroop maakt, een tinctuur, zalf, … en ja ook een gezondheidsdrankje, waar allen zich even mogen aan tegoed doen. Idem voor zijn tweede les over de andere bijenproducten: was, pollen, gif, honing, koninginnebrij. Hoe maak ik boenwas, schoensmeer, boomzalf, waskaarsen? Wist je dat één werksterbij een volledige cel gevuld met pollen verbruikt?
Start to genetics De inleiding tot de voortplantingswetenschap of genetica werd ons gegeven door een eminente persoonlijkheid, professor Michel Asperges. Niet op een academische wijze, maar op maat van de imkers, want dat is hijzelf ook. Hij had voor ons 3 belangrijke aanwijzingen: de variatie in het stuifmeelaanbod, het belang van de darren, en de invloed op koninginnekweek. Weliswaar een van de moeilijkste materies, maar daarom ook zo boeiend. Elke mens heeft een verschillende DNA. Welnu, dat is bij een bijenkolonie niet anders.
Plantkunde Lode Meert is als ex-leraar en bedrijfsleider in o.a. de kiwiteelt, de geknipte man om iets bij te brengen over de morfologie en fysiologie van bloemen, planten, bomen… Wat zijn de energieleveranciers van een plant? Zon, licht, 68
lucht (ademhaling), water, jawel, maar hoe spelen die op mekaar in bij de plant. 80 % van de planten hebben insecten nodig om zich te kunnen voortplanten. Wat zijn goede leveranciers van nectar, propolis, stuifmeel?
Economie van en reizen met bijen Benny Larivière is onze ‘chief manager’ als het gaat over de geldwaarde van onze hobby. We onthouden vooral dat elke imker, beginneling of geroutineerde, er goed aan doet enige boekhouding erop na te houden. Het maakt dan misschien ook nog een verschil uit of je aangifteplichtig bent voor de fiscus of niet. In dat geval kan je maar best zo nauwkeurig mogelijk alle details van uitgaven en inkomsten noteren. Het al dan niet goed verzorgen van bijen en de sterftecijfers van volken zullen de winstmarge danig beïnvloeden. Betreffende reizen heeft Benny al enige ervaring en we putten rijkelijk uit zijn tips: als de teelt is uitgebloeid, is er nog voldoende aanbod in de omgeving of moet je ze verhuizen? hou je de verschillende soorten honing apart (diversifiëring) of meng je ze? overlast met buren vermijden! voor gezonde, vitale bijen: hebben ze voldoende nectar- en stuifmeelaanbod. Een volk verbruikt 30-40 kg stuifmeel/jaar. bij transport van de kasten: is vlieggat goed afgesloten? Is er verluchting? Staan kasten stabiel? Liefst ’s morgens vroeg of ’s avonds laat!) Heb je het nodige imkersmateriaal mee of reserveonderdelen (wasramen, …)? Welk soort kasten laat je buiten in openlucht (kunststof bij voorkeur)? Beschut tegen wind, zon, regen? Afspraken met eigenaar, ev. contract? Geen vee in de buurt?
Jurisdictie Joris Parmentier is als dierenartsinspecteur werkzaam bij het FAVV (Federaal Agentschap voor Voedsel Veiligheid). Hij waarschuwde ons voor de saaiheid van de wetgeving betreffende imker gerelateerde zaken, maar uiteindelijk was het toch nog boeiende materie. Oorsprong, rol, structuur, financiering van de 69
instelling werden belicht. De noodzaak van de imker om zich te laten registreren heeft hoe dan ook geen uitstaans met fiscale redenen, noch met betaling van heffingen. Wel met inventarisatie van de hele voedselketen van oorsprong tot eindbestemming – in ons geval van bloem tot honingpot - , met tracering, meldingsplicht van ev. ziektehaard(en) en meer zekerheid voor de consument. Nalatigheid van registratie kan leiden tot administratieve boete, het niet vergoeden bij ev. ziektebestrijding en zelf opdraaien voor opruimen van ziektehaarden. Registreren kan online via www.favv.be/foodweb-nl/. In de Gids voor goede bijenteeltpraktijken, welke elke imker in 2011 kreeg is beschreven wat allemaal in acht te nemen valt. De les over rechten en plichten beloofde saai te worden volgens spreker, maar hij slaagde er echter in het tegendeel te bewijzen: nuttig en interessant om weten.
Bedrijfsmethode Ghislain De Roeck werd door Jef Beuckelaers ingeleid als een ‘eminentie’ in de imkerswereld, iemand die alle geledingen al doorlopen heeft. Inderdaad, boeiend, aangenaam en onderlegt lesgever, en die zelf al meer dan 30 jaar imkert met DB-kasten en met de Buckfastbij als favoriet. Vooreerst dien je als beginneling te weten waar je naartoe wil met je hobby: wil je zachte bijen? Ja toch als je buren niet te veel last wil bezorgen! Wil je aan zwermbeheersing doen, gezonde volken, goede oogst (hoeveel volken wens je minimum of maximum?), koninginnenteelt (of koop je liever koninginnen bij erkend teler)…? Eenmaal deze doelen vooropgesteld, moet je weten over welke middelen daartoe je moet beschikken: welk soort kast, waar zet ik de volken (in bijenhal of blote hemel?), met welk ras wil ik van start of verder imkeren: buckfast, carnica of zwarte bij …? Wil ik reservevolken? Hoeveel flora is er in de omgeving beschikbaar? Vervolgens geeft Ghislain ons een maandschema op jaarbasis met de werkzaamheden. Een tweede hoogsel komt bovenop het eerste en niet ertussen. Waarom? In een ev. drachtloze of koude periode kunnen de bijen makkelijk(er) aan voedsel. Een eerste zolder bestaat bij hem uit opgebouwde honingramen, een tweede uit waswafels. Het mindert ook kans op zwermneiging omdat bijen kunnen bouwen m.a.w. was zweten.
70
Hoe vernieuwt Ghislain zijn ramen in de kast? In juni (warme periode) zet hij de binnenste (oude) broedramen naar de buitenkant en verwijdert deze na 3 weken of na uitlopen van alle broed. Hoe bestrijdt hij de varroa? Met de biotechnische methode: einde mei na de lentedracht wordt productievolk (met 12 ramen) gesplitst in 2 kasten: uit de kast wordt 1 raam met open broed + de K verwijderd en verplaatst. Dat raam met K wordt in een 7-ramer gestoken tussen 6 waswafels. Deze 7-ramer wordt op de plaats gezet van de kast om alle vliegbijen terug te winnen. En wordt beneveld met oxaalzuur (0.35 gr) op 1 liter water zonder suiker. Na 3 weken worden de oorspronkelijke kast en deze 7-ramer terug verenigd en worden de oude raten weggenomen. De ev. nieuw aangemaakte K wordt dood genepen. Deze methode heeft het nadeel dat de zomerdracht kleiner uitvalt. Het voordeel is het voorkomen van zwermen. Ghislain verloor op deze manier nog nooit een volk! Het vroeg behandelen tegen varroa maakt dat er gezonde voedsterbijen geboren worden, die de winterbijen moeten voeden. Hoe maakt Ghislain vervangingsstuifmeel voor stuifmeelarme periodes of volken? 48 gr biergist + 250 gr sojameel (= eiwitten) + 1 soeplepel honing + 250 gr bloemsuiker => mengen in een broodmachine of Kenwood en op een schotel of bordje in buurt van de kast zetten. In maart geeft dit (nog) geen aanleiding tot roverij.
24 maart 2013 Het heeft aardig gesneeuwd, maar toch zijn alle leerlingen komen opdagen en wel om 8 u i.p.v. 9 u, want er staan 2 lessen opeenvolgend geprogrammeerd. Leo Van Malderen had dus geen reden om te twijfelen aan de gemotiveerdheid van zijn toehoorders i.v.m. het nosemaonderzoek. Nosema is een onevenwicht tussen de ontwikkeling van het broed en een tekort aan stuifmeel (= eiwitten), welke weerstand geeft tegen ziekten en dus het beste preventief 71
medicijn is. Nosema komt niet zoveel voor en wordt herkend aan het besmeuren van vliegplank, ramen of kast (binnen of buiten) met uitwerpselen. Noem het buikloop in menselijke termen. Het wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet in de middendarm. Ook de graad van besmetting (van 1 tot 4) is bepalend om al dan niet in te grijpen. Wie bijen thuis had kunnen afvangen, kon dan ook in het labo-leslokaal van de tuinbouwschool met microscopisch onderzoek laten nagaan of de stalen positief of negatief waren. Van de aangeboden bijen bleek geen enkele nosemasporen te vertonen. Hoe behandelen? Materiaal ontsmetten met ijsazijn 98 % (100 ml) in een schaaltje bovenaan in een afgesloten ruimte. Ijsazijn is zwaarder dan lucht en verdampt boven 15 °C. Nadien 2 dagen laten verluchten voor hergebruik.
Ziektebeheersing Andermaal met Ghislain De Roeck, ditmaal over bijenziekten en wetgeving, onderwerp dat ons niet mag ontmoedigen. Volgende ziekten zijn aangifteplichtig: acariose, Amerikaans en Europees vuilbroed, de kleine bijenkastkever en de tropilaelapsmijt. Imker stuurt bij vermoeden van ziekte of abnormale sterfte een staal van 30 bijen naar CODA, Groeselenberg 99, Ukkel. Indien onderzoek positief, komt de procedure op gang: schutkring van 3 km rond bijenstand, onderzoek van andere bijenstanden in schutkring, maatregelen FAVV opvolgen, 125 € vergoeding per vernietigd volk. Veel aandacht dan voor doelmatige bestrijding van de varroa. Om je vijand te bestrijden moet je hem eerst goed leren kennen! Hoe leven ze en verspreiden ze zich? Men onderscheidt 3 fasen: 1. De foretische fase (het transport van bij tot bij): varroa’s liften mee met de bijen in de kast, zowel als buiten de kast; bijen vervliegen of gaan roven in andere volken. De varroa voedt zich met bijenbloed en 72
injecteert alzo rechtstreeks virussen in het bijenlichaam, de tweede belager in het proces. 2. De instapfase: larven (van bijenbroed) scheiden bepaalde geur af die varroa’s aantrekt. Dit gebeurt 15-20 uur voor de werksterlarve, en 40-50 uur voor de darrenlarve verzegeld wordt. 3. Reproductiefase: de moedermijt legt een 1e onbevrucht eitje 3 dagen na het sluiten van de cel. Daarna om de 25-30 uur een bevrucht eitje. Maximaal kunnen aldus 5 bevruchte eitjes in werksterbroed en 6 in darrenbroed ontstaan. Een mijt is volgroeid na 7 dagen. D.w.z. dat uit een werkstercel 2 en uit darrenbroed 3 geslachtsrijpe varroa’s geboren worden. Ze paren met het mannetje (onbevrucht) en verlaten volgroeid de cel samen met de moedermijt. Een moedermijt stapt tot 2-3 maal in een broedcel om zich voort te planten. Ze leeft 2-3 maand in de zomer, 5-6 in de winter. In september neemt de broedpopulatie af en neemt de varroapopulatie en –besmetting toe. Wat is het effect op de individuele bijen? Werkster besmet met 1 mijt kan 7 % gewicht verliezen, een dar tot 19 %. Werksters verloren eiwitten in hun popstadium dat nooit meer kan hersteld worden en als gevolg heeft: verkorte levensduur, beperkt navigatie en –leervermogen, snellere veroudering door minder vitellogenine en vluggere sterfte, minder weerstand aan virussen, overgezet door de mijten. Darrenbroed wordt ook 8-10 keer meer besmet dan werksterbroed. Koninginnelarven daarentegen zijn gevrijwaard van mijten omdat geur niet aantrekt of koninginnebrij ze afstoot. Indien mijten op hun beurt besmet zijn met virussen (VVV= vervorming vleugels virus) is dit moeilijk direct vast te stellen. Bijen met weinig of veel vitellogenine vertonen geen verschil uiterlijk. De besmettingsgraad groeit naarmate de oppervlakte gesloten broed afneemt (augustus – september). De interactie met de aantasting door virussen verhoogt de kans op sterfte van het volk later in de winter. Dit is de grote boosdoener van de wijdvermaarde ‘verdwijnziekte’.
Hoe varroa niet bestrijden? Bestrijden moet beginnen ruim voor de winterbijen geboren worden. Gebruik geen landbouwacaraciden zoals Klartan, Taktik, Asuntol,… welke in de veeteelt worden aangewend: verhoudingen zijn niet in evenwicht, middelen hopen zich
73
op in de was en kunnen onrechtstreeks in de honing belanden, blijvend en terugkerend gebruik kunnen leiden tot resistentie.
Hoe varroa wel bestrijden? 3 x/jaar:
1. Biotechnisch (april tot juni): raam met wasstrip aan de zijkant hangen waarop ze darrenraat aanmaken. Na ong. 2 (max. 3) weken (= cellen gesloten) verwijderen van darrenraat (effect van 20-30 %). Tip: kippen zijn er dol op. Het wegnemen heeft geen negatief effect op de bijen. 2. Verdampen van Thymol, Apiguard, Aî Mife Var, Thymovar (juniaugustus: na de oogst) volgens de voorschriften: sluit kast aan de onderzijde af en laat bovenaan ruimte om de verdamping te bevorderen. Periode 3 tot 6 weken. Effectiviteit: 95 %. 3. December: oxaalzuur druppelen of vernevelen tijdens broedloze periode bij de hoogste buitentemperatuur. Oplossing: 600 g suiker + 600 ml lauw water + 35g oxaalpoeder: 5 ml lauwe oplossing per straatje bijen of 50 ml/volk.
Verenigingsleven … Wordt ons toegelicht door Filip Wouters, imker en leerkracht aan de Katho in Roeselare. Tevens communicatie verantwoordelijke van de KonVIB. Hij licht ons het Vademecum 2012 toe, dat ieder aangesloten lid intussen gratis moet gekregen hebben. Een onontbeerlijk naslagwerk voor ieder die wegwijs wil worden in of contacten wenst met de structuren, werkgroepen, imkersverenigingen, lesgevers, educatieve bijenstanden, … in Vlaanderen. Wordt vervolgd Uw reporterende imker of imkerende reporter Charlie Eylenbosch Charlie.eylenbosch@telenet.be Rozenstr 36, 1742 St-Katherina-Lombeek – 0488/98 59 40 - 053/66 04 75
74
Examenresultaten
Bij het ter perse gaan… Bij het ter perse gaan van dit polleken vernemen we dat na het evalueren van de toets resultaten van de cursus naar gevorderd imker en een zachte deliberatie met de jury en de leden van het opleidingsteam van Neerbrabant alle cursisten die de toets afgelegd hebben als geslaagd beoordeeld werden. Proficiat! Zij zullen dan ook het certificaat van “gevorderd imker” in ontvangst mogen nemen als dit op het Ministerie van Landbouw en Visserij gehomologeerd wordt. Enkele toets antwoorden ter lering en ter opfrissing! • Honingbijen voegen Diastase toe aan nectar zodat deze kan honing worden. • Honing mag wettelijk slechts 20% water bevatten. • Propolis is bacteriedodend en schimmelwerend. • Hydroxymethylfurfural is een onomkeerbare ouderdomsreactie. • Honingbijen hebben een zure en een alkalische gifklier. • De hoeveelheid aanwezig stuifmeel is bepalend voor de vitaliteit van een volk. • En enkel jonge bijen kunnen stuifmeel verteren. • Het smeltpunt van bijenwas bedraagt 64,4°C. • De wespenwerksters bezoeken rijp fruit omdat de jonge darren de suikers nodig hebben voor de aanmaak van sperma. • Darren kunnen enkel uit onbevruchte eitjes geboren worden. • De ontwikkeling van een koningin is: 3 dagen ei 5 dagen larve 8 dagen pop = 16 dagen • We spreken van protandry als bij een bloem de mannelijke geslachtsdelen eerst rijp zijn. • Meose is celdeling (afhankelijk van het geraadpleegde werk komt men meose of meiose tegen!). • Een opwaartse sapstroom in planten noemen xyleem. • De teunisbloem bloeit ’s nachts. 75
• Voorzitter van de Kon VIB is Chris Dauw. • De producent is verantwoordelijk voor het voedsel dat op de markt komt. • Een registratie bij het F.A.V.V. is belangrijk voor de aansprakelijkheid bij een ziekteverspreiding. • Een registratie bij het F.A.V.V. is kosteloos tot 24 productievolken. • De feromonen van de koningin zorgen voor het samenhorigheidsgevoel in het volk. • Nosema is een eencellige parasiet. • Enkele biotechnische varroa bestrijdingsmiddelen zijn: 1. Een kunstzwerm maken, 2. hittebehandeling van het broed, 3. darrenraat uitsnijden 4. Koningin in arrest • Vanaf juni behandelen we 2 x 21 dagen tegen de varroa om gezonde winterbijen te bekomen. • Het zenuwbeschadigende neonicotinoïde stapelt zich op in was. • De kristallisatie van honing wordt voornamelijk bepaald door de verhouding van de aanwezige fructose en glucose. • In een radiaal slinger staan de ramen zoals de spaken in een fietswiel. • Het vochtgehalte in honing meten we met een refractometer. • Een imker mag niet over geneeskrachtige eigenschappen van zijn honing spreken. • De koninginnenkweek begint met het in hangen van een darrenraat. • De koninginnendoppen worden in gekooid op de 14de dag. • De zorgbijen houden de in gekooide doppen op temperatuur als er minstens 1 dop niet in gekooid is. Jef Beuckelaers
76
Informatief
Vanaf heden zijn er te verkrijgen: • T-shirt, wit met het logo van Neerbrabant op voor-en achterzijde; in S, M, L, XL, XXL voor de prijs van €12.
• Fleece pull, forest green, 100% anti-pilling, 330g/m², voorzien van het logo van Neerbrabant, enkel op de voorzijde in S,M,L,XL,XXL voor de prijs van €35.
Interesse? Stuur een mailtje naar info@imkersgildeneerbrabant.be, voor 20 juli, met vermelding van het aantal en de gewenste maat. Stort het juiste bedrag op rekening BE39 7341 9512 6219 van Imkersgilde Neerbrabant. Begin september wordt er geleverd Bedankt aan de plaatselijke modellen
77