Ledenblad van
België – Belgique
KONINKLIJKE
P.B. – B.P.
IMKERSGILDE
1840 LONDERZEEL
NEERBRABANT
BC25171
Verschijnt 5x per jaar: feb. - april - juni - sept. - nov. Afgiftekantoor 1840 Londerzeel Erkenningsnr. P509236 Afzender: Jozef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 e-mail: info@imkersgildeneerbrabant.be 15e jaargang, nummer 4, september 2015
“Tijdens het bezoek aan de imker aaiden sommige leerlingen van het 5de jaar uit de Virgo, de bijen van een neergestreken bijenzwerm " " Zijn al onze bijen zo aaibaar? " KONINKLIJKE IMKERSGILDE NEERBRABANT
Secretariaat:
Imkersgilde Neerbrabant, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 E-mail: secretariaat@imkersgildeneerbrabant.be Rekening nummer: BE39 7341 9512 6219
Bestuur: Voorzitter:
Jef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 E-mail: liliane.beuckelaers@skynet.be
Secretaris-Penningmeester:
Ria De Donder, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Tel: 0473/48 26 13 E-mail: ria.dedonder@telenet.be
Bestuursleden:
Alberic Mertens Tel: 0476/26 53 01 Gerd Van den Bergh Tel: 0475/24 24 47 Marc De Bont Tel: 0477/23 33 02 Tom De Pauw Tel: 0479/60 79 53
Polleken:
Redactie: Jef Beuckelaers, Ria De Donder, Marnik De Bont Mailing: Marc De Bont
Opleidingsteam:
Jef Beuckelaers, Marc De Bont
Bijenweide:
Marc De Bont
Webbeheer:
Marnik De Bont
Ere-bestuurslid:
Marcel De Vis
Onze website:
www.imkersgildeneerbrabant.be
E-mail:
info@imkersgildeneerbrabant.be 66
Woordje van de voorzitter We moeten in herhaling vallen. ’t Is weer een bijenjaar om op te schrijven. Heel wat imkers zonder volken uit de winter, een lang en ongunstig voorjaar, er moesten zelfs volken bijgevoederd worden in april of ze zouden verhongeren. De zomer, in jaren, kort en krachtig met een hoge honingopbrengst. Gelukkig niet in onze streken maar heel het jaar door werden er haarden van Amerikaans Vuilbroed gesignaleerd met de bijhorende oplegging, door de burgemeester voor het besmet gebied, van een schutkring. In zo een schutkring mogen geen bijen verplaatst worden en mag er ook niet doorgereisd worden met bijen. Het telen van koninginnen is ook niet verlopen zoals we gewenst hadden en dit zowel bij de imkers die al jaren hun koninginnen telen als bij de minder ervaren imkers. Eerst was er het onregelmatig aannemen en verzorgen van de koninginnelarfjes, vervolgens bleven er een hoeveelheid koninginnen half ontwikkeld in hun dop zitten en van de geboren koninginnen sneuvelden er een aantal op de bruidsvlucht. Welke reden moeten we hiervoor aanhalen? Het weer zal zeker een rol gespeeld hebben! In augustus draait het niet meer om de honing maar om het aanbod van stuifmeel waarmee de larven van de winterbijen moeten gevoederd worden. De winterbijen moeten een overvloed aan eiwitten ontvangen zodat ze een goede vetreserve hebben.
67
En de varroabestrijdingsmethode die we volgen – zie uw nieuwsbrief van Neerbrabant – moet onze gezond opgekweekte winterbijen dan ook gezond houden zonder last van de mijten! Het is nu ook het ogenblik om de jonge volken die we met onze zelf geteelde koninginnen opgekweekt hebben te beoordelen. Wie is er al sterk genoeg om mits het wintervoedsel geschikt te zijn om de winter in te gaan of welke volken zullen we verenigen om zo een volwaardig winterklaar volk te bekomen? Voor we verenigen zullen we eerst de laatste varraobestijding toepassen want 2 volken met varroa’s samenvoegen geeft een volk met een dubbel aantal mijten! Onze geslingerde ramen die we ook door de winter moeten krijgen zijn nog honingnat en zullen water opnemen waardoor er zowel gistcellen als schimmels kunnen ontstaan. Om dit te vermijden zijn er imkers die deze ramen in lege rompen onder de kasten plaatsen ofwel op een kast 2 of 3 rompen plaatsen waarin dan per romp een 7-tal ramen gezet worden. Na een drietal dagen zijn deze ramen droog, en kunnen ofwel in een stapel rompen ondergebracht worden ofwel in een vrieskist waarbij er dan bovenop een schotel met ijsazijn geplaatst wordt tegen de wasmotten. Het uitschakelen van de motten kan ook gebeuren in een nog functionerende vriezer zodat motten en larven bevriezen! Tijdens het verlof kwam de vraag van een jonge imker die zaagwerk in hout, had uitgevoerd had, om bijenkasten te maken waarom er bijen het zaagmeel kwamen ophalen en aan hun achterpoten meenamen als stuifmeel?
68
Eigenlijk is het een eenvoudig antwoord als men weet hoe de bijen te werk gaan bij het verzamelen van nectar en stuifmeel. Tijdens het ophalen van nectar brengen de bijen hun tong op de bodem van de bloemkelk in de nectar. Deze nectar wordt door de bijen geroken en geproefd en als hij volgens hun norm geschikt is, meegenomen. Het stuifmeel dat in hun haren hangt borstelen ze met hun poten bij mekaar en brengen het op het achterste potenpaar. Ze doen geen enkele controle op wat ze meedoen naar de kast. Zo zullen ze al wat fijn stof is, verzamelen en meedoen. In de kast bij de aanname van de meegebrachte klompjes, gebeurt er ook geen controle, want volwassen bijen eten geen stuifmeel – ze hebben ook geen eiwitten nodig. Het wordt dus opgeslagen in de cellen tussen het stuifmeel. Het omringende stuifmeel zal door inwerking van de ingebrachte enzymen en nectar door een fermentatiefase overgaan in bijenbrood dat zo aan de larven gevoederd wordt. Vreemde stoffen, zoals zaagmeel, fermenteren niet en als het omringende bijenbrood weggehaald wordt, zullen de vreemde stoffen ook weggenomen worden en buiten de kast gedragen worden! Als we dit probleem lezen, staan we net voor de aanvang van de opgezette basiscursus voor aspirant imker. Ik wens hierbij aan alle ingeschreven cursisten een leerzame en kennisrijke studietijd toe. 69
De cursisten, die nieuw zijn voor de Imkersgilde Neerbrabant, zullen het polleken in digitale versie ontvangen! De voorzitter Jef Beuckelaers
Agenda Zondag 13 september: Cursus Beginnend imker: 1ste les Zondag 20 september: Cursus Beginnend imker: 2de de Zondag 11 oktober: Cursus Beginnend imker: 3de les Zondag 25 oktober: Cursus Beginnend imker: 4de les Zondag 22 november: Cursus Beginnend imker: 5de les Zondag 06 december: Cursus Beginnend imker: 6de les Zondag 27 september: initiatie bijenhouden: 1ste les Zondag 29 november: initiatie bijenhouden: 2de les Zondag 13 december: feestvergadering parochiezaal Steenhuffel
Je kan de agenda ook altijd raadplegen op www.imkersgildeneerbrabant.be.
Imker worden is een gunst; maar imker zijn, dat is een kunst
70
Wasmottenhoning Wasmotten: de grote (Galleria mellonella) en de kleine (Achroia grisella) wasmot worden in de imkersliteratuur als een plaag voor de wasraten beschreven en ook zo in de imkerscursuusen gedoceerd en aan den lijve ondervonden door de imkers. De wasmotten leven als larve van was, honing en stuifmeel terwijl het volwassen insect niet meer eet. Ze kunnen niet eten want bij de verpopping zijn hun monddelen verschrompeld. De vrouwelijke kleine wasmot legt in een cyclus +/- 600 eieren terwijl de vrouwelijke grote wasmot tot 1800 eieren per cyclus legt. In een jaar kunnen er 3 cycli voorkomen. Wasmotten kunnen niet tegen de kou. De larven zijn geliefd bij vogel- en reptielenhouders en ook bij vissers. De larve van de grote wasmot eet de larve van de kleine wasmot op! Toen we eertijds, als we al eens een raam, onbedachtzaam, lieten liggen kwamen we de kleine boosdoeners tegen maar nu zien we meer en meer de schade van de grote wasmot. Een larve die verpopt vreet het materiaal waar ze tegen zit weg zodat haar lichaam er in past en het weggevreten materiaal zet ze om in spinsel voor haar cocon. Alle materiaal is eetbaar van hout tot kunststof, enkel glas en metaal en harde plastic lusten ze niet.
71
In een eerder verschenen polleken hebben we kunnen lezen dat het voedselagentschap (F.A.V.V.) 10 insecten goedgekeurd heeft, waaronder de larve van de grote wasmot, als geschikt voor de menselijke voeding! Er worden dus voor de mens op verschillende plaatsen insecten gekweekt om toe te leveren aan de voedingsindustrie ter verwerking in o.a. klaargemaakte maaltijden die we kunnen kopen in de grootwarenhuizen. Daarnaast zijn er de hobbyisten en de vissers die ook voor hun hobby een eigen kweekbak voor wasmotten hebben. Hoe deze insectenkwekers hun bedrijvigheid afschermen zodat er geen motten kunnen ontsnappen weet ik niet. Maar wat ik kan vaststellen is dat er meer en meer grote wasmotten aanwezig zijn rond en in de bijenkasten. Ze durven zelfs verpoppen in de waslaag van de volle honingramen in een bijenkast. Komaan, geen gezever, het F.A.V.V. heeft de beestjes geschikt bevonden om door de mens te worden genuttigd. Het is wel zo dat in een potje honing enkel honing mag zitten en als er wasmotlarven in de honingpot zitten moet er een ander etiket op! Het ziet er naar uit dat het wasmottenprobleem dat pas in zijn beginfase zit een nog grotere creativiteit van de imker zal vragen dan het oplossen van het varroaprobleem! Josfien
72
VZW Hazenpad stelt trots bloemenweide voor 16/07/2015 om 05:50 door Geert Rampelbergh
Voor het vierde jaar op rij heeft Firmin De Brandt van vzw Hazenpad enkele akkers en gronden ingezaaid als bloemenweide. De akkers en gronden behoren toe aan Wim GabriĂŤls, Marc Verbruggen, Lucien De Maeyer en Maurice Van de Plas. In het kader van de biodiversiteitscampagne steunt het gemeentebestuur deze activiteit door de aankoop van bloemenzaad.
73
Zoektocht naar meer akkers Firmin heeft de eigenaars kunnen overtuigen een deel van hun grond ter beschikking te stellen om er een bloemenweide te zaaien. Hij is ook steeds op zoek naar meer mensen die een kleine akker of grond ter beschikking willen stellen om er een bloemenweide van te maken. Firmin heeft dit jaar zelf gezorgd voor de aankoop, waarbij het gemeentebestuur de kostprijs terugbetaalt. Het Regionaal Landschap Groene Corridor adviseerde bij de aankoop van de zaden.
Meer info: Firmin De Brandt – firmin.debrandt@skynet.be dienst Milieu, Landbouw en Platteland – tel. 052 39 92 63 of milieu@londerzeel.be
Wetgeving Weegtoestellen, om het gewicht van producten die verkocht worden vast te stellen, moeten geijkt zijn! Dit ijken gebeurt door een geaccrediteerde keuringsinstelling of door de metrologische diensten van de overheid voor het weegtoestel in de handel gebracht wordt. Kalibratie van een weegtoestel is het controleren op juistheid van het wegen. Dit dient periodiek herhaald te worden. Bron en voor meer info: Verbrugge, Sint Katriensteenweg 26, 8520 Kuurne 056/728832 74
Lezersbrief Naar aanleiding van het artikel in het vorig Polleken op p.63 over de eventuele werking van koperen muntjes bij een wespen- of bijensteek ontvingen we volgend antwoord van ons lid William Van Hemelrijck. Hij voegt er eveneens een anekdote aan toe over de vraag: Wat was was, voor was was was?; zie vorig Polleken op p. 62. Je vraagt je af wat er waar is aan de raad een insectensteek (bijensteek) te bedekken met een koperen munt. Ik durf te stellen dat dit een hoax is, een broodje aap verhaal, een stadslegende. Misschien afgeleid van het feit dat er een zalf bestaat waarin koper en aminozuren zijn verwerkt en die zou helpen bij bijensteken. Wat ik wel al zelf heb geprobeerd is de plek van de steek te verwarmen, ik zou zelfs zeggen, verhitten. Men neemt een aansteker, doet die branden, doof hem en hou de beschermring bovenaan zo dicht mogelijk bij de steekplaats. Ik heb dat weetje van een imker die nu ongeveer 150 jaar oud zou zijn moest hij niet gestorven zijn‌ Die rookte steevast een pijp, wat een gemakkelijk meegenomen middel was bij de inspectie van zijn korven. Wanneer hij gestoken werd, hield hij de pijpenkop tegen de 75
steekplaats. Volgens hem deed de hitte het gif als het ware verdampen. Ikzelf heb de “methode aansteker” ooit toegepast toen tijdens een fietstocht met de fanfare Union een dame een wespensteek opliep, zij heeft geen enkele reactie gehad op de steek, nochtans reageerde ze naar eigen zeggen heel sterk op dergelijke steken. I.v.m. het oude raadsel “Wat was was voor was was was?” kan ik zeggen dat diezelfde oude imker die vraag zo stelde omdat hij tijdens de oorlog van ’14 - ‘18 een beetje Duits had geleerd… hij voegde dan direct zelf het antwoord toe “Bieënzwieët begot” ! Ik kan dat ten volle beamen… William
Fruitboom- en haagplantactie Samen met de 12 aangesloten gemeenten en Bosgroep Groene Corridor organiseert Regionaal Landschap Groene Corridor in 2015 opnieuw een Fruitboom- en Haagplantactie. Vanaf 1 september tot 15 oktober kunnen alle inwoners, bedrijven en verenigingen uit de regio opnieuw inheems plantgoed voor gemengde hagen, heggen, bosranden en houtkanten bestellen. Daarnaast zitten er traditiegetrouw wilgenpoten, hoogstammige inheemse loofbomen en een hele reeks hoogstamfruitsoorten, in het aanbod. Nieuw in het aanbod in 2015 is een hoogstammige Veldesdoorn. Het is een ideale inheemse loofboom voor de iets kleinere tuin met een 76
prachtige gele herfstverkleuring en je doet er ook nog eens de bijtjes een plezier mee! De voorgaande jaren was deze actie succesvol. Een 200-250 deelnemers bestelden jaarlijks in totaal duizenden stuks plantgoed en werkten zo ook aan een natuurvriendelijke tuin. Meer info en bestellen: surf naar www.rlgc.be
Bijen zijn tuk op pesticiden Bron: De Morgen 23-04-15 - Sofie Vanlommel Nieuwe onderzoeken bevestigen schadelijke effecten van gifstof op insecten
Chemiereuzen zeggen graag dat de opmerkelijke bijensterfte in onze streken te wijten is aan alles behalve hun pesticiden. Twee nieuwe studies, gepubliceerd in topblad Nature, ontkrachten hun argumenten. Eind dit jaar loopt het tijdelijke Europese verbod op neonicotinoïde af, tot vòòr de ban in 2013 een van de meest gebruikte pesticiden. Producenten zoals Bayer en Syngenta zeggen dat de stof waarmee planten preventief besproeid worden ziektes en parasieten voorkomt en dus efficiënte landbouw garandeert. Tegenstanders noemen neonicotinoïde 'bijengif'. Een van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van de bijenpopulatie in onze contreien is deze stof, zeggen zij. De chemische sector wijst naar parasieten, infecties en de steeds schaarsere biodiversiteit als bijendoders.
77
Producenten counteren de dramatische effecten waarover wetenschappers al gepubliceerd hebben door te zeggen dat de resultaten in steriele laboratoria niet stroken met de realiteit van akkers en velden. Hun eigen studies ontkrachten dat, zeggen zij. Maar die rapporten zijn geheim omdat hun commerciële belangen op het spel staan. Ook menen zij dat bijen met lokstoffen naar andere, onbehandelde planten geleid kunnen worden zodat zij de neonicotinoïden niet opnemen. Twee nieuwe studies, gepubliceerd in topblad Nature, halen die argumenten onderuit.
Op zoek naar pesticiden Als bijen de keuze krijgen tussen verschillende suikerachtige oplossingen, eentje met pesticiden en een zonder, maken ze geen onderscheid. Sterker nog, zo tonen onderzoekers van de universiteit van Newcastle, sommige bijen gaan zelfs op zoek naar neonicotinoïden. Het gaat natuurlijk om suiker en geen nectar, zegt bijenspecialist Tjeerd Blacquière (Universiteit van Wageningen). "Maar het is opmerkelijk dat in dit onderzoek de bijen niet wegblijven van de giftige stof, zoals in ander onderzoek wel is aangetoond. Mogelijk komt dat omdat neonicotinoïde hen versuft. Ze denken dat ze sneller verzadigd zijn, dus gaan ze er ook opnieuw naar op zoek." Neonicotinoïden werken in op het zenuwstelsel. De aantasting verzwakt insecten, verstoort hun oriëntatievermogen en maakt dat bijen zo minder vlot hun werk kunnen doen. Dat is uitputtend en maakt hun leven korter. Wetenschappers wijzen er ook op dat juist die aantasting zorgt dat de insecten vatbaarder zijn voor infecties, de boosdoener waar de industrie graag naar verwijst. 78
Uitgedunde populatie De tweede studie is interessant omdat veldwerk uitzonderlijk is in dit vakgebied. Zweedse wetenschappers van de Lund-universiteit trokken de koolzaadvelden in en vergeleken de effecten van onbehandelde met behandelde planten op de bestuivende insecten die er gebruikt vana maakten. De populatie wilde bijen werd uitgedund, de solitaire of nestelbij ging veel minder nestelen en de hommel ging zowel sneller dood als zich minder voortplanten. Blacqui竪re merkt op dat in de veldstudie naast neonicotino誰de nog een tweede stof is aangetroffen, het zenuwgif pyrethro誰de. "De sterke effecten kunnen ook van die andere, veelgebruike pesticide komen. Nu weten we het nog steeds niet zeker." Wel tonen beide studies volgens de expert aan "dat de effecten nog griezeliger zijn dan gedacht. Ik denk niet dat het opheffen van de ban nu nog ter discussie kan staan." Vorige week nog kwamen dertien internationale onderzoekers, verzameld in de Europese Academies van Wetenschappen, met een alarmerend rapport. Zij bestudeerden alle recente studies naar de verboden pesticide en concluderen dat niet alleen de honingbij, maar vooral vlinders, zweefvliegen, hommels en solitaire bijen onder de gifstof lijden. De 'vergiftigde' hommels, bijen en vlinders zouden op hun beurt insecteneters zoals vogels ziek maken. Nederlands onderzoek toonde vorig jaar aan dat in gebieden waar veel neonicotino誰den gebruikt worden, het vogelbestand afneemt. Eind juni komt de Europese Commissie met een definitief oordeel over wat er zal gebeuren na de ban. http://www.demorgen.be/wetenschap/bijen-zijn-tuk-op-pesticiden-a2296532/
79
Uit Publinieuws week 24 2015
80
Foto: Wim Van Hoeymissen
De Bijenvrienden vertelden op de boerenmarkt het verhaal van de bloemetjes en de bijtjes. Dit doen ze opnieuw op de tweede boerenmarkt op 3 oktober te Malderen. Uit kerk en leven 81
De Bijenvrienden aan de BBQ Op woensdag 1 juli werden de bijenvrienden verwacht ten huize De Bont voor een zomerse BBQ Een kleine zoektocht leerde ons dat BBQ oorspronkelijk stond voor het grillen aan het spit van een heel varken of zelfs een os, waarna het beestje werd verorberd de “la barbe a la qu(eue)” , kortweg BBQ . Toen wij op het afgesproken uur onze opwachting maakten , het spreekwoord indachtig “Als de pot kookt, bloeit de vriendschap” , kwamen wij tot de conclusie dat er nog een variante bestaat op een oude spreuk “ Geen rook zonder vuur” namelijk,” geen vuur, geen rook”. Tevens leerden wij een andere benadering kennen voor het letterwoord BBQ namelijk “Bovenste Beste Quality time” Onze lieve gastvrouw namelijk, nooit “voor één gat te vangen” zoals een prachtige Vlaamse spreuk ons al leerde, had bij gebrek aan personeel dat bereid was hitte en vuur te trotseren en zich zelf te roosteren in het belang van ’t algemeen en wegens de tropische temperaturen, de gelukkige inval gehad ons te vergasten op een heerlijk koud buffet, voorafgegaan door een koel aperitiefje, te kiezen uit mede of cava, wat de meesten onder ons de spreuk “ Op één been kan men niet staan”, interpreteerden als “ Van twee walletjes proeven” en onder het motto “men kan beter verdrinken in wijn dan in zee” , ze allebei te proberen en de koele verfrissing binnen te gieten als ware nectar. Toen we aanschoven aan de rijk gevulde tafels , het spreekwoord indachtig dat “Wat men spaart uit de mond is voor de kat of voor 82
de hond”, werden sommigen onder ons zelfs lyrisch , eentje, wellicht in de ban van Bart De Wever, lispelde “Amai, non mitèndus canibus” een spreuk uit de bijbel die we een beetje oneerbiedig zouden kunnen vertalen als, “d’ as begot ni veu d’onne gemokt” ! Bij een lekkere kop koffie of thee (tientallen soorten zelfs) had onze onovertroffen Ria gezorgd voor fijne , zoete heerlijkheden, die zeker bij schrijver dezes, de mooie spreuk “Beter de bakker dan de apotheker” in gedachte bracht. Wij weten wel dat, volgens een oud spreekwoord “ Vreters worden gemaakt , maar niet geboren “ Maar… “ Op een volle buik staat een vrolijk hoofd “ leert ons een ander gezegde en “ Als het buikje vol is, is het hoofdje blij” zoals nog een andere spreuk ons probeert te vertellen, kunnen wij niet anders dan al die mooie gezegdes beamen met de woorden “slechts als de zak vol is, wordt hij dicht geknoopt”… Na het eten werd een mooie zeispreuk in de praktijk gebracht, “Vele handen maken het werk licht”. Het betrof dan wel de vrouwenhanden, verwijzend naar één van onze prachtige gezegden “ Een vrouwenhand en een paardentand mogen nooit stilstaan” De mannen onder ons hadden nog te veel te palaveren over bloemetjes en bijtjes en lieten heel hoffelijk de dames werken onder het motto “Wie de zwakste schouders heeft, moet het zwaarste pak dragen “ En kennen wij niet allemaal het aloude gezegde “Daar alleen kan liefde wonen, daar alleen is ’t leven zoet, waar het vrouwtje, stil en ongedwongen, alles voor haar ventje doet” Enfin, de afwas werd gedaan onder vrolijk gekwetter van echte werksters al dan niet onder leiding van een koningin…men spreekt niet voor niets over “bezige bijtjes” ! 83
Wij mogen besluiten met het aloude cliché “De afwezigen hadden eens te meer ongelijk “. Een geslaagde namiddag met dank aan Ria en Marc voor de, letterlijke en figuurlijke, warme ontvangst en het gezellig samenzijn. Hop naar het volgende evenement , misschien een door de bijenvrienden al meermaals gewonnen BBQ De “Boeren Buiten Quiz” ! William
Uitnodiging Het belang van de Schelde voor Buggenhout en Baasrode, vroeger en nu. Ongeveer 18-km lange fietstocht langsheen de Scheldeboorden in Buggenhout en Baasrode. We duiken terug in het verleden en kijken naar het heden. Zit er weer meer vis in de Schelde? Waarom bevonden zich vroeger al die scheepswerven in Baasrode en ook eentje op de Ouden Briel? We houden halt bij enkele Scheldevissers, bezoeken de oude scheepswerven van Baasrode en staan onderweg even stil bij merkwaardige plekjes die gerelateerd zijn met de Schelde. Onze gidsen zorgen voor deskundig antwoord op deze en andere vragen. Zondagnamiddag 20 september 2015; we vertrekken om 13.30 uur aan de kerk van Buggenhout centrum. Einde omstreeks 17.30 uur. Organisatie van de gemeentelijke adviesraad voor milieu en natuur (“Milieuraad”).
84
BZN = Bijen Zonder Naam U zal het zich nog herinneren dat eind januari 2012 pater Phil Bosmans overleed, de man die de Bond Zonder Naam in Vlaanderen aan de grond zette of liever uit de grond deed groeien. Ik kreeg het doodsbericht van pater Phil in de bus (als BZN-prom) en wilde de viering dan ook graag meemaken. In Kontich, in de hoofdkerk. Bomvol. Een schare fotografen, cameramensen en perslui. Naar schatting 800 mensen, van alle gezindheden, rangen en standen, zigeuners, armen (je kon het vermoeden aan hun kleding), Duitsers (welke even in hun taal werden aangesproken). Aan het altaar werd de viering geconcelebreerd met 7 priesters, waaronder zijn 2 opvolgers, resp. E.H. Frans Van Oudenhoven en E.H. Patrick Hanjoul (sinds 2000). Bisschop Johan Bonny (Antwerpen) was de voorganger. Vooraan op een groot scherm zijn foto met de tekst: Mijn laatste woord: dankbaarheid. Voor het eerst maakte ik mee dat iemand zijn eigen lezingen voor de uitvaart gekozen had, evenals de homilie. Zeer markant. Maar de taal die Phil uit zijn gouden pen liet vloeien, is van een poëtische, bijna bijbelse orde. Vooral eigentijds en o zo aansprekend. Niet voor niets noem ik hem de “Guido Gezelle van de 20e eeuw”. De ploeg van voltijdse BZN-medewerkers (20) droegen elk een aandenken naar voor als hulde aan hun stichter en inspirator. Will Ferdy (84 jaar!), vriend van Phil Bosmans, bracht een hommage met het live zingen van één van zijn sterkste nummers “Belijdenis”. Twee koren luisterden de offer- en communiegang op. Mijn hart was ontroerd, mijn ogen weenden van bewogenheid. Van onmacht ook om de boodschap van Phil ‘Menslief, ik hou van jou’ zo 85
onvoldoende in praktijk te kunnen brengen. Voor de bewieroking van de kist op het einde vroeg men alle aanwezige priesters om een ‘corona’ te vormen rond het lichaam van Phil; wel 30-40 priesters traden naar voor! Het hele gebeuren duurde meer dan twee uur, maar verveelde niemand. Deze kleine anekdote als inleiding op mijn eigenlijk betoog. Phil was de grondlegger ook van de BZN-spreuken, die al jaar en dag iedere (2) maand onze huiskamer opvrolijken. De spreuken zijn het visitekaartje van Bond zonder Naam. Ze verzenden er jaarlijks zo'n 8 miljoen in Vlaanderen en bereiken minstens één op zes Vlamingen met 5 zendingen per jaar. Spreuken groeien in het dagdagelijkse leven. Ze zijn niet het werk van een team massapsychologen. Door aandachtig te luisteren naar waarom, hoe en wat mensen zeggen, ontvang je vaak bruikbare gedachten. Het resultaat is een spreuk die dicht bij het leven staat, die niet de ambitie heeft de wereld te veranderen, maar eerder een volgehouden poging is mensen uit te nodigen tot reflectie. En die mij dus ook inspireren om enkele varianten naar onze imkerscultuur over te brengen. Als een hommage aan Phil. Daar gaan we: • • • • • • • •
Bij mij: hoef je niet perfect te wezen. Bijlief, ik hou van jou! Superfecte buckfasten/carnica’s: = bijen om te zoeNen! Wespen: ADHD-bijen ! Bijenvriendelijke mensen verlangen mensvriendelijke bijen! Mannen zijn als bijen: eerst de prik en dan de bult! Imker = iemand die ‘gebeten’ is …. door de bijenmicrobe. Zwerm = een fata morgana 86
• •
• • • • • • • • • • • • • • •
Bijenvolken: ons vliegend personeel en onze grondtroepen. Bijengemeenschap = IVA en AVI => ieder voor allen en allen voor ieder! Koningin: EMA en EVA => één met allen, één voor allen! Bieën = een goudmijn voor je gezondheidskapitaal. Liefde is … Een zoentje stelen van de koningin! Bijenhal = de beste investering in immobiliën voor een man. Bijen, toneelspelers, watersurfers hebben iets met plankenkoorts! Darren zijn losers: ze verliezen eerst hun hart, dan hun zaad en tenslotte hun leven! Een koningin met een vliegbrevet heeft haar v-rijbewijs gehaald! Een honingsnoet doet iedereen goed. Bemin je vijanden: de bijen en ze worden je vrienden. De hemel op aarde is: ZACHTHEID. Positieve bijen laden ons op. Geen enkele bij is volmaakt. Daarom heeft ze een angel! Bijtjes blozen nooit op bloeiende bloemen. Stoppen met roken? Gebruik vochtige tabak. Verbeter de wereld, begin met één bij(tje). Nectar: een wettelijk toegelaten drug.
Misschien ontstaan er in je eigen koker ook BZN-spinsels! Zeg het mij maar! Charlie, fan van Phil. charlie.eylenbosch@telenet.be; rozenstraat 36, 1742 St-Katherina-Lombeek; 0488 985940 87
Een zwerm om kwart voor tien (21.45) Half juni, “Hallo, ben ik bij den imker? Wij hebben al 3 dagen last van een bijenzwerm, allee ik weet het niet, het kunnen ook wel wespen zijn, zo goed ken ik het verschil niet” “ja en wat is het probleem?” “hewel, al 3 dagen om kwart voor tien ’s avonds komen ze af in een grote zwerm en ze hangen hier rond de bomen en tegen onze schoorsteen. Altijd maar rondvliegen van links naar rechts en over en weer, mijn vrouw gaat daarvan in paniek en ze vliegen ook bij de andere buren en dan terug. Ja en om kwart na tien zijn ze weer weg!” “dan is het probleem toch ook weg!” “ja maar we kunnen op ons terras niet meer zitten als dat hier rondzwermt, ik heb de pompiers al gebeld maar daar zeggen ze dat een zwerm bijen niet voor hen is en dat ik een imker moet contacteren en zo ben ik bij u, kunde gij die beesten hier komen weghalen?” “en mijnheer hoe zien die beesten er uit?” 88
“Dikke, zwarte, gelijk hollebieën, en dat vliegt hier rond in een grote groep, allee ne zwerm zou ik zeggen, en ze gaan ook op den boom van de andere buren zitten.” “allee kunde ne keer komen zien, ik zal uw kosten wel betalen” Ik zeg toe en vraag het adres. Tegen half tien ’s avonds, ik heel benieuwd, er naartoe. Ik had in de loop van de dag al aan het ritueel van sommige mieren gedacht die in een flinke groep op zwoele avonden in massa’s rondvliegen en paringsrituelen uitvoeren waarna de mannetjes sterven en de vrouwtjes hun vleugels afwerpen waarna ze een nieuwe kolonie uit de grond stampen. Op de plaats des onheils aangekomen, goed op tijd, want ik wil ze niet missen als ze wat vroeger moesten arriveren! Er is nog niets te zien. Ik bel aan en de man van ’s morgens leid mij naar achter op hun terras waar de echtgenote direct haar verhaal uitgiet over 3 dagen zwermen die in massa’s van links naar rechts vliegen en ik heb daar toch zo nen schrik van! Ondertussen neemt ze één van de drie vliegenmeppers van tafel met de woorden: “ik vandaag nog nen elektrieken gekocht maar ik zal daarmee toch niet durven wijzen als ze naar mij moesten komen, ik besterf het!” “wilt ge ne keer drinken?” Ik durf het aanbod van het hoopje ellende niet weigeren.
89
De man staat in de lucht te turen en op zijn polsuurwerk kijkende, zegt hij – ze zullen gaan komen – en werkelijk een beetje later vliegt er iets in de lucht. De vrouw gilt, springt recht, laat de mepper vallen en duikt het huis binnen, gevolgd door een harde tik van het dichtgegooide schuifraam. Er komen er wel meer in de lucht en ze hangen rond den boom van den buurman maar nog te ver af om te zien tot welke orde ze behoren. “en” zegt de man die ondertussen een mepper in strijdvaardige houding vastheeft “ze zullen hier gaan overkomen tot bij de andere buren” Ik vraag “en met hoeveel vliegen ze dan over en weer bij de buren?” “ja, ge kunt dat niet ze goed tellen maar dat zullen er toch 20 geweest zijn en dan komen ze terug bij de andere!” Ik zit op de eerste rij in een schouwspel van door de lucht krinkelende, winkelende vliegertjes. Ik geniet stilletjes, met naast mij een stille, vol angst en achter mij, achter het schuifraam, een lijkwitte madam met haar ene hand voor haar veilig dichtgeknepen mond en met de andere hand haar hijgende boezem in een bloemetjeskleed, ondersteunend! Tegen de wand van het tuinhuisje merk ik dat er enkele gestrande koppels bezig zijn om voor hun nageslacht te zorgen. Er komt bij mij een beeld uit mijn kindertijd terug, het beeld van meikevers, die in de meimaand een gelijksoortig gedrag vertonen op warme avonden.
90
Deze individuen zien er uit als meikevers maar ze zijn kleiner, dat moeten de junikevers zijn! Ik schat de zwerm, maar schatten is wel nooit mijn sterkste troef geweest, op zo een 50 à 60 paargeile kevers. Ik leg uit aan de man hoe het spelleke in mekaar zit, de mepper zakt en de man groeit een kop, legt de mepper op tafel en gaat het verhaal doen tegen het schuifraam. Maar daar komt geen beweging in. De zwerm verkleint en houd tegen kwart na tien op van te bestaan! Als ik afscheid neem, stopt de man mij wat toe met de woorden “nu zullen de buren gerust zijn, en is dit genoeg!?” Voor mij was het genoeg, steek mijn hand op naar het schuifraam en vertrek als een fiere scout die haar dagelijkse goede daad verricht heeft. Josfien
Bijen 'vaccineren' hun larven onbewust Bron: nu.nl 03-08-2015 - Dennis Rijnvis
Bijen zijn in staat om hun ongeboren larven onbewust te vaccineren tegen specifieke ziektes, zo blijkt uit een nieuwe studie.
91
In het voedsel die bijen aan hun koningin voeren, belanden vaak kleine hoeveelheden ziektekiemen die de werkers hebben opgepikt. Deze minuscule hoeveelheden van de bacteriĂŤn zorgen ervoor dat de ongeboren larven in het lichaam van de koningin een resistentie ontwikkelen tegen de ziektekiemen. Dat melden Amerikaanse onderzoekers in het wetenschappelijk tijdschrift PLOS Pathogens.
Transport Hoofdonderzoeker Dalial Freitak van Arizona State University deed meer dan tien jaar onderzoek naar vitellogenine. Dat is een eiwit in het lichaam van bijen waaraan ziektekiemen zich binden. De kleine hoeveelheden ziektekiemen die de koningin binnenkrijgt via de door haar werkers vervaardigde voedsel, worden door dit eiwit naar de eitjes in haar lichaam getransporteerd. De ongeboren larven worden als gevolg daarvan minder gevoelig voor de bacteriĂŤn. De bevinding dat dat larven als het ware worden gevaccineerd met behulp van vitellogenine, biedt wetenschappers nieuwe mogelijkheden om bijen te beschermen tegen allerlei ziektes.
Vuilbroed Zelf vaccineren de bijen hun larven onbewust tegen slechts enkele bacteriĂŤn met behulp van het eiwit. Maar Freitak hoopt zelf een kunstmatig vaccin te ontwikkelen waarmee hij bijen kan
92
beschermen tegen vuilbroed, een verzamelnaam voor ziektes die soms complete bijenkolonies uitroeien. "We zijn bezig met een patent voor een vaccin dat we in bijenkorven zouden kunnen introduceren door de werkers ervan te laten eten", verklaart Freitak op nieuwssite ScienceDaily. "Daarna zouden de bijen in staat zijn om ziektes makkelijker af te schudden." http://www.nu.nl/wetenschap/4099782/bijen-vaccineren-larven-onbewust.html
Uit Het Laatste Nieuws van 14 augustus
93
Uit Het Laatste Nieuws van 17 augustus 94
Eetbaar ‘onkruid’ is weer een hype 17/07/2015 - Het nieuwsblad: Joris Herpol
William Van Hemelrijck (75) en echtgenote Hilda Verbruggen (76) zijn gepassioneerd door bloemen. En dan liefst eetbare bloemen, die door velen als onkruid worden beschouwd. Hun motto: ‘If you can't beat them, eat them.’ Vakantie, dat betekent voor William en zijn vrouw Hilda werkend genieten van hun tuin in de Leefdaalstraat in Slozen (Wolvertem). William is gepassioneerd door (eetbare) bloemen en bijen. ‘Zelf heb ik nog vier bijenkasten, maar vroeger had ik er 14. Het gaat niet goed met de bijen. Ik breek daarom een lans voor het zaaien van honingrijke bloemenweides. Zelf doe ik dat hier in mijn tuin, maar ik zaai ook bloemenweides langs bermen.’ Alleen spijtig dat die te snel worden gemaaid, en dat de bloemen amper de tijd krijgen om in zaad te komen. ‘Nochtans zijn bijen van levensbelang. De bij bevrucht de bloemen, die noodzakelijk zijn voor vruchten engroenten, noem maar op. Door intensieve teelt, pesticiden, en het verdwijnen van bloemen, verdwijnen ook bijennesten. Nu dreigt in mijn tuin weer een kast uit te sterven’, zucht William.
Lekker onkruid ‘Dit jaar staat alles in het teken van kruiden. Zowel huis-, tuin-, en keukenkruiden als geneeskrachtige heelkruiden komen aan bod. 95
Ook onbekende en verrassend lekkere onkruiden worden uit de vergetelheid gehaald tijdens de wandelzoektocht die vertrekt tussen 13 en 14.30 uur.’ ‘Achteraf kan je op het buffet de kruiden en bloemen ook proeven. Al eens pesto van het hardnekkige onkruid ‘zevenblad’ geproefd? Of een slaatje van paardenbloem? Dat moet je doen. Ik merk dat eetbare bloemen opnieuw een hype worden’. Als kind kwam William al in aanraking met ‘eetbaar onkruid’. ‘Als kind aten we na een winter met vetrijke voeding een soort pannenkoek die gemaakt was met boerenwormkruid, paardenbloem en andere bloedzuiverende kruiden. Mensen zouden dat opnieuw moeten doen’, besluit William, die ook voor de Landelijke Gilde nationaal al uiteenzettingen over eetbare bloemen en onkruid heeft gegeven.
Foto: JHP 96