Ledenblad van
België – Belgique
KONINKLIJKE
P.B. – B.P.
IMKERSGILDE
1840 Londerzeel
NEERBRABANT
BC25171
Verschijnt 5x per jaar: jan/feb. – mrt/april – mei/juni – sept/oct – nov/dec. Afgiftekantoor 1840 Londerzeel Erkenningsnr. P509236 Afzender: Jef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 e-mail: info@imkersgildeneerbrabant.be 19e jaargang, nummer 3, mei - juni 2019
Bijenvolk in een boomstam
Tuinbouwschool Merchtem
KONINKLIJKE IMKERSGILDE NEERBRABANT
Secretariaat:
Imkersgilde Neerbrabant, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 E-mail: secretariaat@imkersgildeneerbrabant.be Rekeningnummer: BE55 9731 4593 7544
Bestuur: Voorzitter:
Jef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 E-mail: mex.b.j.snep@gmail.com
Secretaris, penningmeester: Ria De Donder, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Ledenadministratie:
Tel: 0473/48 26 13 E-mail: ria.dedonder@telenet.be
Bestuursleden:
Marc De Bont Rudi Moeyersons Tom De Pauw
Redactie:
Jef Beuckelaers, Tom De Pauw
Lay-out:
Rudi Moeyersons
Opleidingsteam:
Jef Beuckelaers, Marc De Bont,
Bijenweide:
Marc De Bont
Webbeheer:
Marnik De Bont
Onze website:
www.imkersgildeneerbrabant.be
Tel: 0477/23 33 02 Tel: 0476/64 56 84 Tel: 0479/60 79 53
In de kijker Lezing bijen-, Wespen- en Hommelgif allergie door Prof. Dr. Christine Breynaert Zie pagina 46 en 60
42
Woordje van de voorzitter Voelen we het ook dat alles zo snel gaat? We zijn nog maar goed begonnen en ’t is al half voorbij. En met het bijenjaar is dat net zo, wat voorbij is kunnen we niet meer inhalen. De koude maar vooral de droogte hebben ervoor gezorgd dat er een matige ontwikkeling was van de broednesten. Geen bijen is ook geen werkkrachten om op de bloemen hun bestuivingswerk te doen en stuifmeel en nectar mee te brengen. Zal het een mager honingjaar worden? Ondertussen weten we uit de pers dat de Aziatische hoornaar massaal aanwezig is in Vlaanderen en dat we hun nesten moeten melden, vraagt de overheid, zodat ze kunnen vernietigd worden. Hoe komt die Hoornaar tot hier? We lezen en we horen in de pers dat er met de containertrafiek over de hele wereld van alles mee reist. Er zijn wel wetten en voorschriften om de containerinhoud te ontsmetten, maar gebeurt het wel? Feit is, de hoornaar is hier! Ondertussen loopt het opleidingsprogramma aan de praktijkhal in de Tuinbouwschool met praktisch onderwijs om, zoals het VBVI vraagt, “per jaar 10 imkers op te leiden in het vak.” Zo hebben we al geslingerd uit de aanwezige kasten en het waswafelen staat klaar. De manier van bijen houden om de varroa een stap voor te zijn komt nog aan bod in de rotatiemethode waarover we prachtig educatief leermateriaal hebben. We zijn goed bezig! Wat een beetje in de zijlijn van ons jaarprogramma zat, maar daarom niet minder goed verzorgd werd, is de praktijkopleiding van 18 dierenartsen die meer over de imkerij wilden weten en zich wensten te bekwamen in de bedrijfsbegeleiding in de imkerij. 43
In het voorjaar brachten Jellen en Tom een afgezaagde boomstam van rond de 300 kg. waarin een bijenzwerm zijn intrek genomen had in een natuurlijke holte, naast de praktijkhal waar hij als curiositeit bewonderd wordt. Wanneer we dit schrijven, vernemen we dat hij gezwermd heeft. Wat er dit jaar opvalt is het aantal vragen van scholen die een imker uitnodigen om over de bijen een verhaal te komen vertellen. Positieve tendensen wordt zoiets genoemd en … wij maar meedoen! Wat ook de pers haalde was het feit dat een goede bijenplant met minder goed nieuws de aandacht trok. Onze gewone Esdoorn die zowel nectar als stuifmeel voortbrengt, geeft voor paarden giftige zaden. Ook de uitschietende plantjes zijn giftig en wanneer paarden er van eten krijgen ze spierproblemen over het hele lichaam waardoor ze ook kunnen sterven! Was dit vroeger dan niet? Ja, maar vroeger wisten de boeren dát! Hun dieren mochten niet grazen in de nabijheid van de gewone Esdoorn. En nu ziet men overal paarden grazen met het spijtige gevolg. Een beetje in dezelfde richting zijn de allergische reacties op de prik van een bij, een wesp of van een hommel. Doordat we steeds cleaner en properder gaan leven gaat onze weerstand tegen vreemde stoffen achteruit en ontstaan er allergiën en irritaties. Over de allergische reacties bij een prik van bijen, wespen en hommels kunnen we meer te weten komen tijdens een lezing in het G.C. Gerard Walschap; Sint–Jozefstraat 44 te Londerzeel, door Prof. Dr. Christine Breynaert op 25 oktober 2019 om 20 u. met gratis inkom. De voorzitter, Jef Beuckelaers
44
Agenda Zondag 16 juni:
4de les rotatie opleiding
Zondag 30 juni:
5de les rotatie opleiding Babbelkroeg
Vrijdag 25 oktober:
Lezing over bijen- wespen en hommelgif allergie in GC Walschap te Londerzeel
……………… november:
9:00u waswafelen
Zondag 15 december:
Ledenfeest 2019 in zaal Flandria te Steenhuffel.
De lessen rotatie opleiding zullen doorgaan om 9:00u in de tuinbouwschool te Peizegem. Deze cursus kost 50€, (cursusmap inbegrepen)
Je kan de agenda ook altijd raadplegen op www.imkersgildeneerbrabant.be.
45
Een bijzzzzonder fonds Insectenallergie verdient meer aandacht Iederéén kan allergisch reageren op een insectensteek, en mogelijk met fatale gevolgen. Professor Christine Breynaert behandelt patiënten met immunotherapie. “Maar in ons land is allergologie geen erkende discipline. En dus zijn middelen voor onderzoek schaars.” Daarom richtte ze het Insectenallergiefonds op. Tekst: Ine Van Houdenhove, Foto’s: Rob Stevens Zowat iedereen wordt minstens eenmaal in zijn leven gestoken door een wesp, bij of hommel. “Meestal zijn de gevolgen onschuldig”, zegt professor Christine Breynaert (Onderzoeksgroep Allergie en Klinische Immunologie). “Maar soms ontstaat een zeer ernstige allergische reactie die mogelijk levensbedreigend is: de keel zwelt op, de bloeddruk daalt en je kan zelfs het bewustzijn verliezen.” Onder impuls van haar patiënten begon professor Christine Breynaert (midden) zelf te imkeren. Naast haar Edith Recko en Kris Vangilbergen © KU Leuven – Rob Stevens 46
Voor mensen die door hun hobby of beroep een verhoogd steekrisico lopen, kan dat een behoorlijke streep door hun rekening zijn. “Denk aan brandweermannen, tuiniers, imkers of bijvoorbeeld groentekwekers die hommels gebruiken voor de bestuiving … Ik zie geregeld ook werknemers van een hommelkwekerij op consultatie – hommels steken zelden of nooit, maar deze mensen moeten hommels uit de kastjes plukken en manipuleren, en worden vrijwel aan de lopende band gestoken.” Wie allergisch reageert, kan weer immuun gemaakt worden. “Dat wordt maar door een handjevol specialisten gedaan. In UZ Leuven zijn de laatste vijftien jaar meer dan 1.700 patiënten met immunotherapie behandeld. We dienen dan in het ziekenhuis gedurende een aantal dagen steeds hogere dosissen insecten gif toe. Na een dag of vier ben je immuun voor pakweg een vijftal simultane steken, zolang je om de zoveel tijd een herhaalinjectie krijgt. Dat betekent dat imkers – mits aangepaste kledij – kunnen blijven imkeren en dat hommelkwekers hommels kunnen blijven verzorgen. En dat mensen die allergisch zijn voor wespensteken naar een barbecue kunnen gaan zonder epi-pen (waarmee adrenaline kan worden toegediend – red.).” Wat niet wil zeggen dat ze dan opeens de held moeten gaan uithangen: “Tegen tientallen steken tegelijk kan je iemand nooit beschermen.” Ruchtbaarheid Volgens professor Breynaert zijn nog te weinig mensen op de hoogte van het bestaan van immunotherapie: “Veel imkers stoppen ermee wanneer ze allergisch zijn, sommige hommelkwekerijen ontslaan hun medewerkers, mensen met 47
reacties op wespensteken zijn bang. Zelfs artsen weten niet altijd wat er mogelijk is. Eén van de doelstellingen van het fonds is dan ook om meer ruchtbaarheid te geven aan deze vorm van behandelen.” “Eén van mijn patiënten werd pas na vijftig jaar imkeren allergisch. Allerlei omstandigheden kunnen een rol spelen: is de wesp of bij boos zodat ze dieper steekt en meer gif achterlaat? “ “Daarnaast willen we heel graag middelen bijeenbrengen voor wetenschappelijk onderzoek. Er blijven nog heel wat vragen onbeantwoord. In ons land is allergologie geen erkende – en een kleine – discipline. Dat maakt het zeer moeilijk om fondsen te verkrijgen.” “We beschikken in UZ Leuven over unieke data opgebouwd door mijn voorgangster, professor Anne-Marie Kochuyt. Zij heeft ook ons huidige behandelschema ontwikkeld waarmee wij patiënten veel langer beschermen, met minder frequente injecties. De doeltreffendheid daarvan is aangetoond maar nooit gepubliceerd. We hebben ook een – weerom unieke – cohorte van patiënten met hommelgifallergie die behandeld worden met hommelgif. Ik ben voor zover ik weet de enige in de Benelux die dat doet. Er liggen tal van onderzoeksvragen op tafel waar we heel graag mee aan de slag zouden gaan.” Boze bij In principe reageer je nooit allergisch op een eerste steek, zegt professor Breynaert. “Dan pas worden antistoffen aangemaakt, die de volgende keer een allergische reactie kunnen veroorzaken. Een 48
uitzondering zijn mensen met de aandoening mastocytose. Zij kunnen heel heftig op insectengiffen reageren en kunnen al bij een eerste steek een ernstige allergische reactie ontwikkelen. Voor deze groep van patiënten is een levenslange behandeling met immunotherapie noodzakelijk.” Waarom iemand plots allergisch wordt, is niet te voorspellen. “Bij één van mijn patiënten gebeurde het pas na vijftig jaar imkeren. Allerlei omstandigheden kunnen een rol spelen: is de wesp of bij boos zodat ze dieper steekt en meer gif achterlaat? Een steek in het hoofd-halsgebied is ook gevaarlijker dan in pakweg een hand of voet, omdat het gif dan sneller verspreid wordt. En als warmte, inspanning, alcohol of bepaalde medicijnen de bloedvaten doen uitzetten, kan er sneller of heviger een reactie optreden. Zo kan het gebeuren dat iemand een zware allergische reactie heeft en enkele weken later op een nieuwe steek niét reageert. ” Mensen weten niet altijd door wat ze nu precies gestoken werden, zegt professor Breynaert. “Wij moeten voor een stuk afgaan op hun verhaal om af te leiden of het nu een wesp, een bij of een hommel is geweest.” Sinds ze vorig jaar, onder impuls van haar patiënten, zélf is begonnen met imkeren, kent het gedrag van bijen alvast weinig geheimen meer voor haar. “En tot nu toe ben ik nog maar twee keer gestoken (lacht).” KRIS EN EDITH EN DE BIJEN Imkers Edith Recko en Kris Vangilbergen zijn twee van de medeinitiatiefnemers van het fonds. Dankzij immunotherapie hoefden zij hun hobby niet op te geven. 49
“Imkeren zonder gestoken te worden gaat niet”, zegt Edith, al meer dan twintig jaar een fervent bijenliefhebber. “In de imkerclub waar ik lid van ben, is het zelfs de gewoonte om te trakteren als je je vijftigste steek te pakken hebt. Jarenlang ging het goed. Maar van de ene op de andere dag reageerde ik allergisch. Eén keer zelfs heel ernstig, ik kon de achterdeur niet meer bereiken, en kon nauwelijks nog ademhalen. Gelukkig kwam mijn zoon net thuis en wist hij dat hij me antihistaminica moest toedienen.” Sinds Edith wordt behandeld met immunotherapie, kan ze weer veilig imkeren: “Maar goed ook, want stoppen was geen optie.” “Plots ging het mis ... Ik bereikte het ziekenhuis maar net op tijd. “ Kris Vangilbergen deelt de passie voor de bijenwereld al bijna tien jaar. “Voor ik met imkeren begon, heb ik me laten testen, en was er niks aan de hand.” Maar twee jaar geleden ging het plots mis: “Tijdens een familiefeestje in de tuin werd ik gestoken. Binnen de vijf minuten begon ik op te zwellen, ik stond van kop tot teen vol netelroos en ik kreeg ademhalingsproblemen. Vijftien minuten later was ik in het ziekenhuis, niets te vroeg.” Een paar maanden later startte Kris met immunotherapie: “Ik moet af en toe een onderhoudsinspuiting krijgen, maar ik ben momenteel weer immuun voor bijensteken. Vorige week heb ik nog een steek gekregen toen ik in de tuin aan het werken was. Dan weet je dat het werkt.” GEORGES EN DE HOORNAAR Kunstenaar Georges Libbrecht (88) maakte in zijn leven honderden tekeningen en etsen van insecten. 50
“Twee jaar geleden kreeg ik een felle steek – van een bij, dacht ik. Vrijwel meteen kreeg ik overal jeuk, mijn keel zwol op … Heel beangstigend. Ik was met de bus op weg naar Leuven, en toen we uitstapten, heeft een voorbijganger meteen de hulpdiensten gebeld.” In UZ Leuven bleek dat Georges gestoken was door een hoornaar, het enige insect dat hij nooit had geschilderd. “En blijkbaar was ik allergisch. Ik ben dan behandeld en nu ben ik immuun, mits ik om de drie maanden een nieuwe inspuiting krijg.” Om zijn dankbaarheid te uiten, maakte hij een schilderijtje van een hoornaar voor professor Breynaert. “En toen ik hoorde dat er een Insectenallergiefonds was opgericht, heb ik besloten om al mijn insectentekeningen en -schilderijen te verkopen ten voordele van het fonds Bron: https://nieuws.kuleuven.be/nieuwsdienst/campuskrant
Week van de bij In de week van de bij van 2 tot 9 juni kwamen de klassen op bezoek!
51
Een ‘Wild’ Bijenplan Door T. De Pauw Bijen het hele jaar door … Dat willen we bereiken! Belangrijk hierbij is om van bij de eerste zomerstralen van het nieuwe jaar nectargevende bloemen op je verpozingsplek te hebben. Deze zal ik vooral zoeken in de Mahoniestruik, de Borealis met name. Onze bijtjes vinden er nog voor de lente zijn start neemt een rijke bron aan voeding. De plant verliest zijn blad niet in de winter en ze kleuren zelfs bruinachtig paars. De blauwe bessen zijn een ware voedselbron voor vogels doch de pitten zijn licht-giftig. Voor een bloei in april-mei kan je ook gaan voor de Aquifolium maar weet wel dat deze makkelijk uitzaait. Als plant waar dan lustig op gefoerageerd kan worden ga ik liever voor iets waar ikzelf van kan smikkelen … De aardbei. Rabarber zal mij mijn eerste potje zelfgemaakte confituur van het nieuwe jaar leveren, aardbei is de vrucht waar ik elk jaar reikhalzend naar uitkijk. Op aangeven van een medepatiënt ten tijde mijn tweede opname op de dienst psychiatrie haal ik ook het Zuiden naar Lebbeke. Als doe-opdracht werd ons toen, in 2014, gevraagd om een beeld te schetsen van onze ideale woning. Toen al gaf ik mijn dakterras een uitzonderlijke plaats op die vraag. Op haar aangeven zal een Orleander een prominente rol krijgen aldaar. Volgende uitgave pen ik nog iets neer over planten die je makkelijk in pot houdt en dan zal er, rondom mijn woonst, één en al bloemengeur en –pracht zijn, het hele jaar door! 52
Let it bee ‌ Door Jef Beuckelaers Op Paasmaandag, in De Kersenpit van Mazenzele, kwam het ervan. Het concert dat door diverse omstandigheden al enkele malen verschoven werd en waarop ook wij, de leden van Imkersgilde Neerbrabant, uitgenodigd werden door de Opwijkse Honingbie. Het werd klankvol gebracht door het Sint–Pieterskoor van Mazenzele dat geleid werd door dirigent en solist, Jan Couck. Een virtuoze ondersteuning van mooi elektronisch pianospel bijgestaan
door heldere dwarsfluittonen en een koperen trompet tilden de evocatie naar een zeer hoog belevingsniveau. Er kwamen nummers van Stef Bos, Louis Neefs en andere Nederlandstalige klassiekers met een duidelijk herkenbare inhoud naar het ontdekkende verhaal van Tom De Pauw. 53
Het lied “Hymne van Mazel“ was een juweeltje van de bovenste plank waarbij er menig traantje weggepinkt werd. De muzikale episoden werden door onzen Tom in verrassend klare taal –hij kan het– aan mekaar gepraat met een nuchter overzicht van zijn geschokt gemoedsleven gedurende het voorbije laatste decennium waarin zijn overleden vader, Paul, en zijn aanwezig moeke in het koor, ons Simonne, in de spreekwoordelijke bloemetjes gezet werden omdat ze zoveel voor hem betekenen. In zijn prachtige teksten doorspekt met vrolijke knipogen, ging Tom geen enkel item uit de weg en maakte hij het geboeide publiek duidelijk hoe hij zowel met de goddelijke aanwezigheid in zijn leven als met zijn fysische geaardheid omgaat in zijn leefgemeenschap. Je kon zien, ja meevoelen, dat het hem deugd deed om zijn hele hart en ziel bloot te leggen en aan iedereen te tonen wat erin zit. Dit unieke evenement werd glansrijk afgerond met het pareltje “let it be ” van The Beatles, gevolgd door een staande ovatie voor het koor en voor Tom. ’t Was prachtig! Dank u wel Tom en Opwijkse Honingbie, we genoten samen met de andere aanwezigen intens van een stijlvol meesterwerk.
Gratis lege dozen van honingpotten te verkrijgen. Interesse? Stuur een mailtje naar secretariaat@imkersgildeneerbrabant.be 54
Neerbrabantshop Momenteel zijn er te verkrijgen: • T-shirt, wit met het logo van Neerbrabant op voor-en achterzijde; in M, L, XL voor de prijs van €10.
• Fleece pull, forest green, 100% anti-pilling, 330g/m², voorzien van het logo van Neerbrabant, enkel op de voorzijde in S, M (de maten vallen groot uit) voor de prijs van €30. • Pet, forest green, 100% katoen, met aanpasbare sluiting, voorzien van het logo Neerbrabant, 1 maat, voor de prijs van €10 • Kunststofbord ‘Hemelse Honing’, met het logo van Neerbrabant, afmeting: 35cm x 25cm voor de prijs van €10 Interesse? Stuur een mail naar: info@imkersgildeneerbrabant.be met vermelding van het aantal en de gewenste maat. 55
Uniek in België? Door Tom De Pauw Sinds maart is onze praktijkbijenstand aan de Tuinbouwschool te Peizegem eigenaar van een wilde bijenstand die wellustig vertoeft in het aanpalende drachtgebied. De bijen vonden op een zekere dag hun onderkomen in een uitgeholde boomstam van beuk aan het Hertoginnendal. Deze heeft, met tal van andere bomen, de zware rukwinden van begin dit jaar niet overleefd en werd als brandhout verkocht aan Koen Bollen, natuurmens uit Beigem. Bij het verzagen van het hout op zonnige dagen merkte hij al snel de bedrijvigheid van onze bijtjes op bij hun vliegopening. Na wat héén-en-weer-getelefonneer en een bezoekje ter plaatse werd beslist om het nest, met boomstam en al, een onderkomen te geven bij ons. Op donderdagavond werden, bij de ondergaande zon, de vliegopening en onderkant van de stam voorzien van een muggengaas en werd bovenaan een stuk van om en bij één meter afgezaagd. Dit om het immense gewicht te verlichten. Op vrijdag, voorzien van medelid en aanhangwagen, werd de boomstam met spantouwen en met de hulp van de nabijgelegen boerin en hare tractor klaargelegd voor transport. Aangekomen in de Tuinbouwschool werd de stam rechtgezet met mankracht en ook wel met de hulp van een leerkracht praktijk en diens tractor. Gedurende het hele gebeuren kwamen de bijtjes nooit agressief uit de hoek. Men kan van zeer nabij van dit wonder der natuur genieten. Wij, van het bestuur, hopen dat, na een hachelijk avontuur, de bijen het blijven goedstellen en nog vele jaren vertoeven op onze praktijkbijenstand. 56
Kennen we de ziekte van Lyme? Door Jef Beuckelaers Een teek is een spinachtige die door de wijzigende klimaatomstandigheden van in de vroege lente tot het einde van de zomer in onze streken voorkomt en zich ophoudt in gras en laag struikgewas. Wanneer een warmbloedig wezen zoals huisdieren en de mens in de buurt komen, kruipen ze erop of laten er zich op vallen en zoeken een warme plek op, bijten de huid stuk en kruipen er met hun kop in. Deze activiteit voelen we zo goed als niet, het is pas na een poosje dat er zich een jeukend ongemak manifesteert. Een teek heeft om te groeien en om zich voort te planten behoefte aan genuttigd bloed dat gehaald wordt bij prooien, zoals vogels, dieren en ook bij mensen. Sommige vogels en kleine knaagdieren zijn de dragers van een zogenoemde Lymfebacterie, de “Barelia Burgdorferi“, en door het bloed van deze prooien op te zuigen kan een teek deze bacterie meebrengen en doorgeven. Deze bacterie zal zich aan ons tonen –als we er mee besmet werden – door een rode zwelling rond de plaats waar de teek gezeten heeft. Wanneer we een teek hebben, en ze kunnen heel klein zijn –van 1 tot 3 mm – moeten we hem zo vlug als mogelijk verwijderen met het gepaste gereedschap, zonder gereedschap is het onbegonnen werk, ja eerder knoeien. Ik heb al wel gehoord van, bij onze hond of kat, pak ik die teek vast en trek hem eruit. Op deze manier bestaat de kans dat de teek door erop te knijpen zijn maaginhoud leegspuit en, als hij drager is van de lymfebacterie, een besmetting doorgeeft. De lymfebacterie 57
ontaard in de ziekte van Lyme die begint met vermoeidheid, griepachtige verschijnselen, spier en gewrichtspijn, vergeetachtigheid en concentratiestoornissen. Het gevolg zal zijn: aandoeningen van de zenuwen, huidaandoeningen, hartritmestoornissen, gevolgd door een geleidelijke aftakeling van alle lichaamsfuncties waarop de dood volgt. Als beginbehandeling zal met cortisonen gewerkt worden maar het is geen garantie op een genezing! Bij een tekenbeet deze verwijderen met een tekentang. Een tekentang is een kleine koevoet die met de opening vóór de ingegraven teek geplaatst wordt, dan naar beneden gedrukt wordt en vervolgens vooruitgeschoven wordt tot voorbij de plaats van de wonde –enkel schuiven, niet opheffen. Als de teek er niet uit is, de handeling herhalen. De datum van het tekenbezoek noteren om dit aan de dokter te melden wanneer er na enkele weken een zichtbare reactie op deze plaats merkbaar wordt. Als de teek uit de huid is, zit hij in de tang en met een naald – zonder de tang te beschadigen– de teek er uit duwen op een toiletpapiertje, er een klevertje opplakken zodat hij vast zit en in het toilet doorspoelen –verbranden kan ook! Elimineren dus en even de biodiversiteit achterwege laten! Er bestaat nu een elektronisch beschermingstoestelletje dat aan de kledij vast gemaakt wordt tijdens handelingen in het groen dewelke wij als imkers toch wel eens meemaken. Dit toestelletje, 58
dat werkt met geluidssignalen ter grootte van KHz, stoot de teken af en kan bij een apotheker of drogist aangeschaft worden. Kinderen die in het groen spelen dagelijks nakijken op tekenaanwezigheid en moet een ritueel zijn op de vakantiekampen! Om op onze hond en kat met een tekenbezoek terug te komen het volgende. Als ĂŠĂŠn van onze huisdieren de ziekte van Lyme krijgt, dan komen ze ons niet vertellen dat ze moe zijn of hoofdpijn hebben of slecht beginnen zien en aftakelen. We merken dat er iets hapert en zeggen dat ze oud worden. Dus ook bij onze huisdieren de tekenbeet verwijderen met een tekentang!
Onze eerste slingerbeurt Door Jef Beuckelaers Onze eerste slingerbeurt aan de praktijkhal in de tuinbouwschool. Voor sommigen de eerste kennismaking met: ontzegelen, slingeren, en het verder verzorgen van de verse honing!
59
60