Legendarne Sutuhali?
W
ybór miejsca, gdzie wzniesiono
św. Małgorzaty. Sutuhali było terenem eks-
bytomski gród, nie był przypad-
ploatacji kruszców, a Małgorzatka – nie. Nie
kowy. Powstał on na niedużym
mamy pewności, czy Małgorzatka to legendarne
wzniesieniu nad rzeką Bytomką. Dzięki natu-
Sutuhali. Z drugiej strony nie możemy też zu-
ralnym walorom obronnym wzgórze otoczone
pełnie tego wykluczyć. Lingwistyczna zagadka
podmokłymi łąkami idealnie się do tego nada-
pozostaje nierozwiązana…
wało. Miejsce to, zwane wzgórzem św. Małgorzaty lub Małgorzatką, identyfikowane jest
pokłady kruszców, szczególnie galeny, które
z występującą już w XIII-wiecznych dokumen-
ściągały w okoliczne rejony kopaczy srebra, oło-
tach nazwą „Sutuhali”. Według Franza Gramera
wiu, a także żelaza. Gród powstał przy jednym
Sutuhali oznaczało miejsce pogańskiego kultu,
z najważniejszych szlaków handlowych o zna-
czyli zuti buri (od swenti bór). W końcówce -hali
czeniu europejskim, który prowadził z zachod-
dopatrywano się słowa kal, czyli ‘bagno’, ‘błoto’.
niej i środkowej Europy przez Wrocław, Opole,
Inne tłumaczenia to „góra Szkotów” i „szańce
Kraków – i dalej na wschód. Szlak ten łączył się
szwedzkie”, a nawet „sute hałdy”. Nazwie przy-
w Bytomiu z drugim, biegnącym z południa od
pisywano także czeskie pochodzenie. Po czesku
Bramy Morawskiej przez Gliwice na północ. Ist-
holy to ‘goły’, w domyśle – goły pagórek. Nazwa
nienie Bytomia w powiązaniu z tymi szlakami
„Sutuhali” miałaby się wywodzić od imienia
potwierdzają źródła pochodzące już z pierwszej
św. Gawła – czes. svaty Havel. W przywileju wy-
połowy XII wieku. W dokumencie z 1125 roku
stawionym przez księcia bytomskiego Kazimie-
legat papieski, kardynał Idzi, zatwierdził dla
rza w 1294 roku pojawia się góra „Sutuhali koło
klasztoru benedyktynów w Tyńcu m.in. dwie
miasta Bytomia”. Jej powierzchnia miała mieć
karczmy i prawo do targu w Bytomiu.
„dobre 6 hub” (ok. 80 ha). Tymczasem Małgo-
4
Ważnym powodem założenia grodu były
Niektórzy badacze wiązali powstanie grodu
rzatka ma niewiele ponad hektar powierzchni.
z panowaniem Bolesława Chrobrego, wskazując
Niektórzy badacze, np. Jerzy Szydłowski,
rok 1020. Wydaje się jednak, że to Kazimierz
negują łączenie nazwy „Sutuhali” ze wzgórzem
Odnowiciel (lata panowania: 1034–1058) mógł
