สนธิสัญญา เบาว์ ริง
50 เหตุการณ์ สำ�คัญ
ในประวัติศาสตร์ ไทย
ปภาณิน เกษตรทัต เขียน รศ.ดร.สุเนตร ชุตินธรานนท์ บรรณาธิการวิชาการ กรุงเทพมหานคร M Young, สำ�นักพิมพ์มติชน 2557
อนุสัญญา ไทย ฝรั่งเศส
ทำ�ไมต้องเป็น
“50 เหตุการณ์สำ�คัญ ในประวัติศาสตร์ไทย” กาลเวลามักจะเดินหน้าไปเรื่อยๆ เสมอ เมื่อเราอายุมากขึ้น ประวัติศาสตร์
ก็จะเก่าตามไปด้วย หลงเหลือไว้แต่ร่องรอยที่มีเรื่องราวเกิดขึ้นนับครั้งไม่ถ้วน ซึ่งเรื่องราวเหตุการณ์มักสร้างผลกระทบหลายอย่าง ทั้งแก่ประเทศชาติ และชาติเพื่อนบ้านใกล้เคียง M Young จึงรวบรวมข้อมูลเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในประวัติศาสตร์ โดยครอบคลุมช่วงเวลาตั้งแต่รัฐโบราณ, สยาม, จนถึงที่เราเรียกกันว่า “ประเทศไทย” ซึ่งแน่นอนว่าหากจะประมวลทุกเหตุการณ์ตั้งแต่อดีตจนถึง ปัจจุบันคงจะรวมไว้ไม่หมดเป็นแน่ เราจึงหยิบยกข้อมูลบางเหตุการณ์ที่เป็น จุดเกิดเหตุสำ�คัญๆ ในประวัติศาสตร์ ไทยมาให้เด็กๆ ได้เรียนรู้กัน นี่แหละ จึงเป็นที่มาของ “50 เหตุการณ์สำ�คัญ ในประวัติศาสตร์ไทย” โดยมีจุดมุ่งหมาย ให้ทุกคนได้เรียนรู้ทำ�ความเข้าใจกับ เหตุการณ์หลักที่เกิดขึ้นในอดีต และเพื่อไม่ ให้ เด็กๆ รุ่นหลัง “หลงลืม” ประวัติศาสตร์บางส่วนไป หากนำ�เสนอแบบธรรมดาก็ ไม่ ใช่สไตล์ M Young น่ะสิ เราจึงมีภาพการ์ตูน แบบแนวๆ ประกอบเหตุการณ์สนุกๆ เชื่อมโยงกับโลกยุคปัจจุบันให้มากที่สุด ไม่ยึดติดกับรูปแบบภาพที่ต้องสมจริงมากนัก ทั้งนี้ก็เพื่อการสื่อสารให้ง่ายตรงไป ตรงมา และที่สำ�คัญต้องทำ�ให้ผู้อ่านรู้สึกว่าอ่าน “ประวัติศาสตร์สนุกที่สุด” อย่างไรก็ตาม นอกเหนือไปจาก 50 เหตุการณ์นี้แล้ว ยังมีเรื่องอื่นอีก มากมาย ที่ล้วนแล้วแต่เป็น “ประวัติศาสตร์” ที่รอให้เราไปเรียนรู้แทบทั้งสิ้น ดังนั้น หากกาลเวลาไม่หยุดหมุน เราก็ ไม่ควรหยุดศึกษาประวัติศาสตร์เช่นกัน พร้อมแล้ว เดินทาง ..กันเลย..
กองบรรณาธิการ M Young www.facebook.com/myoungbook
คุยกับ นักเขียน กันก่อนนะ
Q
น เกษตรทัต A ชื่อเล่สวันชืส่อดีเตยค่ะ เริชื่อ่มปภาณิ สนใจประวัติศาสตร์
Q
แนะนำ�ตัว กันซะหน่อยสิครับ
ทำ�ไมถึงได้มาเขียน หนังสือประวัติศาสตร์เด็ก
ตั้งแต่ได้ไปเที่ยวปราสาทเขาพระวิหาร เมื่อสิบกว่าปีที่แล้ว จึงตัดสินใจศึกษาต่อ จนจบการศึกษาด้านประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
Q
่องจากประทับใจแนวคิดโครงการทำ� A เนื หนังสือประวัติศาสตร์สำ�หรับ เด็กของสำ�นักพิมพ์
มติชน ซึ่งเน้นการอธิบายประวัติศาสตร์ที่แสน จะซับซ้อนให้เข้าใจง่ายขึ้นและอ่านสนุก น่าติดตาม
Q
หนังสือเล่มนี้ มีเหตุการณ์ ไหนที่คุณเตย ชื่นชอบเป็น พิเศษ
Q
การณ์ที่ชื่ นชอบคือ A เหตุ การเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 (ไม่ได้หมายความว่าชอบที่ เสียกรุงนะคะ) ถึงจะน่าเศร้า แต่ก็ทำ�ให้เห็นว่ามีเอกสารฉบับ ต่างๆ เขียนถึงไม่เหมือนกัน จึงเป็นเรื่องท้าทายสำ�หรับ นักประวัติศาสตร์
Q
อยากฝากอะไร กับผู้อ่านบ้าง
ส่วนตัวคุณเตย คิดว่า ทำ�ไมเด็ก ควรจะเรียนรู้ เรื่องเหตุการณ์ ในอดีต
นคว้าจากเอกสาร A ค้ ประวัติศาสตร์หลายๆ แหล่ง
เช่น จารึก พงศาวดาร หนังสือประวัติศาสตร์ที่เขียน โดยนักวิชาการท่านต่างๆ
ในการเขียนหนังสือเล่มนี้ มีวิธีค้นคว้าอย่างไรบ้าง
จากเอกสารประวัติศาสตร์หลายๆ แหล่ง A เช่น ค้จารึนคว้ก าพงศาวดาร หนังสือประวัติศาสตร์ที่เขียน โดยนักวิชาการท่านต่างๆ
A ธรรมชาติของการศึกษาประวัติศาสตร์ คือ เอกสารแต่ละฉบับ
มุ่งไปข้างหน้า เขียนถึงเหตุการณ์หนึ่งไม่เหมือนกัน อยากให้ผู้อ่านศึกษาประวัติศาสตร์ กับภารกิจ 50 เหตุการณ์ จากเอกสารหลายๆ แหล่ง และพิจารณาอย่างรอบคอบ
สารบัญ
ก่อน
19
พุทธศตวรรษ ที่
1. พ.ศ. 1180 การบูชาพระวิษณุและศาสนาพราหมณ์ เข้ามาในไทยแล้ว 16 ....................................................................... 2. พ.ศ. 1205 พระนางจามเทวี เสด็จจากละโว้มาเป็นกษัตริย์ปกครองเมืองหริภุญชัย
18
....................................................................
3. ต้นพุทธศตวรรษที่ 18 พระเจ้าชัยวรมันที่ 7
แห่งอาณาจักรเขมรขยายอำ�นาจมายังดินแดนไทย ........................................................................
4. พ.ศ. 1867 พระเจ้าสายน้ำ�ผึ้งสร้างวัดพนัญเชิง
20 22
........................................................................
5. พุทธศตวรรษที่ 18 สร้างเมืองนครศรีธรรมราช และสถาปนาพระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราช
24
........................................................................
6. ปลายพุทธศตวรรษที่ 18
พ่อขุนศรีนาวนำ�ถุมสถาปนาเมืองสุโขทัย - ศรีสัชนาลัย
25
........................................................................
7. ปลายพุทธศตวรรษที่ 18
พ่อขุนผาเมืองอภิเษกพ่อขุนบางกลางหาวให้เป็น พ่อขุนศรีอินทรบดินทราทิตย์ ........................................................................
26
หลัง
19
พุทธศตวรรษ ที่
8. พ.ศ. 1826 พ่อขุนรามคำ�แหง
ประดิษฐ์อักษรไทยขึ้นเป็นครั้งแรก ....................................................................
9. พ.ศ. 1839 พญามังรายสร้างเมืองเชียงใหม่
36 38
....................................................................
10. พ.ศ. 1893 สถาปนากรุงศรีอยุธยา
40
....................................................................
11. ปลายพุทธศตวรรษที่ 19
พระมหาเถรศรีศรัทธาเดินทางไปจาริกแสวงบุญยังลังกา ....................................................................
12. พ.ศ. 1905 พญาลิไททรงผนวช
42
และขอบิณฑบาตเมืองสองแควคืนจากพระเจ้าอู่ทอง ....................................................................
44 13. พ.ศ. 1918 เจ้านครอินทร์เสด็จไปจีน ........... 46 14. พ.ศ. 1981 - 1 992 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ทรงรวมสุโขทัยเข้ากับอยุธยา ....................................................................
15. พ.ศ. 1985 – 2018
48
50
สงครามระหว่างอยุธยาและล้านนา .................
16. พ.ศ. 2020 สังคายนาพระไตรปิฎกครั้งแรกในดินแดนไทย ... 52 17. พ.ศ. 2043 กษัตริย์แห่งปัตตานีเปลี่ยนมานับถือศาสนาอิสลาม 54 ................................................................
เสีย
กรุงศรีอยุธยา ครั้งที่
1-2
18. พ.ศ. 2103 สมเด็จพระเจ้าจักรพรรดิ
กระทำ�สัตยาธิษฐานกับสมเด็จพระไชยเชษฐาธิราช ......................................................................
19. พ.ศ. 2112 เสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 1
56 58
......................................................................
20. พ.ศ. 2135 สมเด็จพระนเรศวรทำ�ยุทธหัตถี
60 21. พ.ศ. 2151 อยุธยาส่งทูตไปฮอลันดา ............. 62 22. พ.ศ. 2165 ค้นพบรอยพระพุทธบาทที่เขาสัจจพันธ์คีรี ...................................................................... 65 23. พ.ศ. 2173 สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ประกอบพระราชพิธีปราบดาภิเษก ...................................................................... 66 24. พ.ศ. 2228 เชอร์วาเลีย เดอ โชมองต์ ถวายพระราชสาส์นของพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แด่พระนารายณ์ ...................................................................... 68 25. พ.ศ. 2237 กบฏธรรมเถียรบุกอยุธยา ......................................................................
70
...........................................................
26. พ.ศ. 2296 อยุธยาส่งสมณทูตไปลังกา ........................................................... 72 27. พ.ศ. 2310 เสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 ........................................................... 74 28. พ.ศ. 2303 – 2322 สงครามระหว่าง
เวียงจันทน์กับหนองบัวลุ่มภู
76
...........................................................
รัตนโกสินทร์
ตอนต้น มีหลาย เหตุการณ์ รอเราอยู่
29. พ.ศ. 2310 พระยาตากกู้เอกราช
และสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานีแห่งใหม่ ..............................................................
30. พ.ศ. 2325 พระยาจักรีปราบดาภิเษก
80
82 31. พ.ศ. 2328 สงครามเก้าทัพ ................ 84 32. พ.ศ. 2328 สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ .............................................................. 86 33. พ.ศ. 2331 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ชำ�ระพระไตรปิฎก .............................................................. 88 34. พ.ศ. 2365 อังกฤษส่ง จอห์น ครอว์เฟิร์ด เข้ามาเจรจาทางการค้ากับสยาม .............................................................. 90 35. พ.ศ. 2369 ไทยลงนามในสนธิสัญญาเบอร์นี .............................................................. 92 36. พ.ศ. 2369 - 2371 สงครามเจ้าอนุวงศ์ .............................................................. 94 37. พ.ศ. 2390 ยุติสงครามการแย่งชิงเขมรระหว่างไทยและญวน .............................................................. 96
..............................................................
ปฏิรูปสยาม
ครั้งใหญ่
38. พ.ศ. 2398 ไทยลงนามในสนธิสัญญาเบาริง ......................................................... 100 39. พ.ศ. 2436 วิกฤตการณ์ ร.ศ.112 ......................................................... 102 40. พ.ศ. 2440 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสยุโรป ครั้งที่ 1 ........................................................................ 104 41. พ.ศ. 2417 - 2448 การเลิกทาสและไพร่ .... 106 42. พ.ศ. 2450 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสยุโรป ครั้งที่ 2 ......................................................... 108 43. พ.ศ. 2454 กบฏ ร.ศ.130 ............. 110
หลังการ เปลี่ยนแปลง การปกครอง
44. พ.ศ. 2460 ไทยประกาศสงคราม กับฝ่ายมหาอำ�นาจกลางในสงครามโลก ครั้งที่ 1 ................................................... 114 45. พ.ศ. 2475 การเปลี่ยนแปลงการปกครอง ................................................... 116 46. พ.ศ. 2485 ไทยประกาศสงคราม ต่ออังกฤษและอเมริกาในสงครามโลก ครั้งที่ 2 ................................................... 118 47. พ.ศ. 2502 จุดเริ่มต้นคดีปราสาทเขาพระวิหาร ................................................... 120
48. พ.ศ. 2504 จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ จัดทำ�แผนพัฒนาเศรษฐกิจแห่งชาติฉบับแรก ........................................................................................................ 122 49. พ.ศ. 2510 ไทยเข้าร่วมสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรืออาเซียน ....................................................................................................... 124 50. พ.ศ. 2516 - 2519 เหตุการณ์ 14 และ 6 ตุลาคม .......................... 126
ก่อน
19
พุทธศตวรรษ ที่
พ.ศ. 1180 การบูชาพระวิษณุ
และศาสนาพราหมณ์เข้ามาในไทยแล้ว
นครศรีธรรมราช ณ หาดทรายแก้ว
พ.ศ. 1205 พระนางจามเทวี
เสด็จจากละโว้มาเป็นกษัตริย์ปกครองเมืองหริภุญชัย
พุทธศตวรรษที่ 18
สร้างเมืองนครศรีธรรมราชและสถาปนา พระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราช
14
ปลายพุทธศตวรรษที่ 18 พ่อขุนศรีนาวนำ�ถุมสถาปนา เมืองสุโขทัย - ศรีสัชนาลัย
ปลายพุทธศตวรรษที่ 18 พ่อขุนผาเมืองอภิเษกพ่อขุนบางกลางหาว ให้เป็นพ่อขุนศรีอินทรบดินทราทิตย์
ต้นพุทธศตวรรษที่ 18
พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 แห่งอาณาจักรเขมร ขยายอำ�นาจมายังดินแดนไทย
พ.ศ. 1867
พระเจ้าสายน�้ำผึ้งสร้างวัดพนัญเชิง
15
1
พ.ศ. 1180
การบูชาพระวิษณุและศาสนาพราหมณ์ เข้ามาในไทยแล้ว ศิลาจารึก อักษรตัวปัลลวะ
ขณะก�ำลังเดินอยู่ที่ปราสาทเขาน้อยสีชมพู ผมเดินสะดุดแผ่นหินเก่าๆ ดูหน้าตาแล้ว น่าจะเป็นศิลาจารึ กเหตุการณ์ประมาณ ต้นพุ ทธศตวรรษที่ 12 แต่เสียดายศิลาจารึ ก บางส่วนได้ผุพั งลง ท�ำให้มีข้อความขาดตอนไป จารึ กเขาน้อย พบที่ จั งหวัดสระแก้ว เป็นอักษร ตัวปัลลวะ ผมอ่านไม่ออก จึงถ่ายรูปแล้วส่งไลน์ ไป ให้เพื่อนนักอักษรศาสตร์ ช่วยอ่านแปลให้
ส่วนที่ 1
16
กล่าวสรรเสริ ญพระวิ ษณุและพระศรีภววรมัน และกล่าวถึง “เชยษฐปุรสวามี” ว่าเป็น ผู้ประกอบพิธีกรรมเกี่ยวกับพระเวทเพื่อบูชา พระวิ ษณุ ในศักราช 559 (พ.ศ. 1180)
ปราสาทเขาน้อยสีชมพู จ.สระแก้ว
กษัตริย์อย่างข้า ขอบูชา และสรรเสริญ พระวิษณุ
เราเป็นทาสที่ถูกถวาย
ส่วนที่ 2
กล่าวถึง โกลญเชยษฐปุระ แต่ข้อความบางส่วนลบเลือน และส่วนใหญ่ เป็นรายชื่อสิ่งของและข้าทาส ผมจึงสันนิษฐาน ว่าอาจเป็นรายชื่อสิ่งของและข้าทาส ที่อุทิศถวายแด่เทวสถาน ( ในอดี ตเขานิยมเอาทาสและสิ่งของถวายวัด)
เหตุการณ์นี้แสดงว่า
ในสมัยต้นพุทธศตวรรษที่ 12 ศาสนาพราหมณ์ ได้เข้ามาในดินแดนไทยแล้ว นอกจากนี้ ยังแสดงให้เห็นประเพณีการถวาย สิ่งของ และทาสให้กับศาสนสถานอีกด้วย
17
2
พ.ศ. 1205 พระนางจามเทวี ปกครองเมืองหริภุญชัย
นานๆ ทีจะได้มาเยี่ยมเยียนเมืองหริ ภุญชัย เมืองโบราณที่ตั้งอยู่บริ เวณภาคเหนือของประเทศไทย แต่จะมี ใครรู้บ้างว่าจุ ดเริ่มต้นความรุ่งเรืองในอดี ต มาจากจอมนางที่ชื่อว่า “พระนางจามเทวี” ที่เสด็จขึ้นมาปกครองเมืองใน พ.ศ. 1205
ผมได้เคยอ่านต�ำนาน จามเทวีวงศ์ ท�ำให้ร้วู ่า เมืองหริ ภุญชัยสร้างขึ้นโดย ฤåษีวาสุเทพ ใน พ.ศ. 1204 เมื่อสร้างเสร็จแล้ว ไม่มีผู้ครองเมือง จึงส่งหนังสือ ไปถึงเมืองละโว้ (ลพบุรี) หนังสือเชิญลอยมา
เมือง ละโว้ มีฤåษีอีกตนหนึง่ ชื่อว่าสุกกทนต์ ได้อ่านหนังสือนั้น จึงน�ำความขึ้นกราบทูลพระยาจั กกวัตติซึ่งเป็นกษัตริ ย์ ปกครองเมืองละโว้ พระองค์จึงโปรดเกล้าฯ ให้พระนาง จามเทวีผู้เป็นพระราชธิดาขึ้นไปปกครองเมืองหริ ภุญชัย
พระนางจามเทวีเสด็จมายังเมืองหริภุญชัย หลังจากษีวาสุเทพสร้างเมืองมาแล้ว 1 ปี
18
พระองค์เสด็จขึ้นไปทางแม่น�้ำปิง พร้อมกับข้าราชบริ พารที่ประกอบด้วย พระสงฆ์ บัณฑิต และช่างฝีมือต่างๆ เป็นจ�ำนวนมาก
ในอดีต
พระบรมธาตุหริภุญชัย จ.ลำ�พูน
หนังสือเชิญ
ข้าคือ พระนางจามเทวี ผู้ครอง เมืองหริภุญชัย ...บุคคล... ท่านนี้คือ คุณแม่ ผมครับ
ปัจจุบัน
คุณแม่ ครับ
ขณะนั้นพระนางจามเทวี ทรงพระครรภ์อยู่ เมื่อเสด็จ ไปถึงเมืองหริ ภุญชัย ก็ประสูติ พระโอรส 2 พระองค์ คือ เจ้ามหันยศ และเจ้าอนันตยศ พระองค์ ได้ท�ำนุบ�ำรุงพระพุ ทธศาสนา และปกครองเมืองอย่างสงบสุข
หลังจากนีก้ ็มีกษัตริ ย์ปกครองต่อมา อีกหลายพระองค์ จนกระทั ่ งถูกพญามังราย ตีเมืองแตกและผนวกเข้าเป็นส่วนหนึง่ ของ อาณาจั กรล้านนาในที่สุด
แบบนี้นี่เอง ศิลปวัฒนธรรมล้านนาบางส่วน
ถึงมีศิลปวัฒนธรรมแบบหริภุญชัยอยู่ด้วย
19
วันก่อนครับ... ผมได้ไปเที่ยวจั งหวัดนครราชสีมา บุรีรัมย์ และสุรินทร์ ระหว่างทางเห็นปราสาทแบบเขมรหลายหลังเข้าใจว่า คือ ธรรมศาลา (บ้านพั กคนเดินทางในอดี ต)
รู้สึกแปลกใจว่า
นครราชสีมา
ใครเป็นผู้สร้างได้ มากมายขนาดนี้
3 ธรรมศาลา
พอลองไปค้นคว้าในจารึ กปราสาทพระขรรค์และจารึ ก ปราสาทตาพรหม ก็ถึงบางอ้อทั นทีว่า พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 กษัตริ ย์แห่งเขมรโปรดให้สร้างธรรมศาลาบนเส้นทางเชื่อม จากเมืองพระนคร (เมืองหลวงของเขมร) มายังเมืองพิมาย ทั ้ งหมด 17 แห่ง นอกจากนีย้ ังมีการสร้างอโรคยาศาล (สถานพยาบาล) 102 แห่งตามเมืองต่างๆ อีกด้วย
ความยิ่งใหญ่ของพระองค์ ยังไม่หมดแค่นี้ เพราะโปรดให้สร้างรูปเคารพ (เชื่อกันว่าหน้าเหมือนพระองค์มากๆ) ชื่อว่า “พระชัยพุ ทธมหานาถ” ประดิษฐาน ตามเมืองที่พ้องกับ เมืองในภาคกลาง ของไทย
20
*ภาพธรรมศาลาเป็นภาพตัวอย่างเท่านั้น แต่ละแห่งอาจมีรปู แบบต่างกัน
ต้นพุทธศตวรรษที่ 18 พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ส่งอิทธิพลความสัมพันธ์ ศิลปวัฒนธรรมเขมรสู่สยาม
สุรินทร์
ธรรมศาลา
บุรีรัมย์
ธรรมศาลา
ลองดูกันนะว่าคล้ายมั้ย
“ลโวทยปุระ (ลพบุรี) สุวรรณปุระ (สุพรรณบุรี) ชัยราชบุรี (ราชบุรี) ศรีชัยสิงหปุรี (เมืองสิงห์ ในกาญจนบุรี)”
แต่ยังมีนักวิ ชาการบางส่วน คัดค้านว่าชื่อเมืองดังกล่าว ไม่ได้หมายถึงเมืองในภาคกลาง แต่เป็นเมืองอื่นที่ตั้งอยู่แถบอีสาน
เมืองเหล่านี้มีปราสาทแบบเขมรอยู่ นั่นแสดงถึงความสัมพันธ์ด้านวัฒนธรรม การค้า หรือการเมืองกับเขมรไม่มากก็น้อย
21
พ.ศ. 1867
พระเจ้าสายน�้ำผึ้ง สร้างวัดพนัญเชิง
4 วันนี้
ผมมาเที่ยว วัดพนัญเชิง
วัดแห่งนีต้ ั้งอยู่ด้านตะวันออกนอกเมืองอยุธยา ถือได้ว่าเป็น วัดส�ำคัญเลยละ เพราะเดิมทีเป็นวัดของเมือง “อโยธยา”
ว่าแล้วก็มาฟังตำ�นาน ของพระเจ้าสายน�้ำผึ้งผู้สร้างวัดกันดีกว่า เดิมทีพระเจ้าสายน�้ำผึ้งทรงเป็นสามัญชน เมื่อกษัตริ ย์ แห่งเมืองอโยธยาสวรรคต เหล่าพราหมณ์ปุโรหิตจึงหาผู้ที่จะขึ้นมาเป็นกษัตริ ย์ ในขณะนั้นมีกลุ่มเด็กเลี้ยงโคก�ำลังเล่นกันอยู่ เอาไป เด็กเลี้ยงโคคนหนึง่ สมมุติตนเองเป็นกษัตริ ย์ ตัดหัวเดี๋ยวนี้ และขึ้นไปนัง่ บนจอมปลวก และท�ำเป็นสั่งเพชฌฆาต น�ำนักโทษไปประหารชี วิ ตด้วยไม้ขี้ ตอก ปรากฏว่า ด่วน ไม้ขี้ ตอกตัดศีรษะได้ขาดจริ งๆ
22
เหล่าพราหมณ์ จึงอัญเชิญ เด็กคนนั้น ขึ้นเป็นกษัตริย์
เด็กคนนี้ คือกษัตริย์
ต่อมา... พระเจ้ากรุงจีนได้ฟังค�ำท�ำนายว่าพระราชธิดาของพระองค์
ชื่อว่าพระนางสร้อยดอกหมากจะได้เป็นมเหสีพระเจ้ากรุงอโยธยา พระเจ้ากรุงจีนจึงส่งสาส์นมายกนางสร้อยดอกหมาก เราพร้อมยก ลูกสาว ให้พระเจ้าสายน�้ำผึ้ง พระองค์จึงเสด็จไปรับ ให้ท่านนะครับ นางสร้อยดอกหมาก ถึงเมืองจีนเลย...
เมื่อกลับถึง
อโยธยาแล้ว ให้นางสร้อยดอกหมาก คอยอยู่ ในเรือก่อน
ส่วนพระองค์เสด็จขึ้น ไปเตรียมสถานที่ต้อนรับ และทรงส่งอ�ำมาตย์กลับมา รับนางสร้อยดอกหมาก
แต่นางน้อยใจจึงไม่ยอมขึ้น พระเจ้าสายน�้ำผึ้งหยอกล้อว่าเดินทางมาไกล ถึงเพี ยงนี้ ถ้าไม่อยากขึ้นก็อยู่ ในเรือนัน่ แหละ
พระนางสร้อยดอกหมาก เสียใจมากจึงกลั้นใจตาย
พระเจ้าสายน�้ำผึ้งจึงอัญเชิญพระศพ มาพระราชทานเพลิงและสถาปนาวัดขึ้น ชื่อว่า “วัดพระเจ้าพระนางเชิง” ซึ่งต่อมา เรียกกันว่า “วัดพนัญเชิง”
พวกเรา สร้างวัดให้ จนเสร็จนะ
ตำ�นานที่ดูจะเกินจริงไปมาก (เรียกว่ามหัศจรรย์เลยละ) แต่ก็แสดงให้เห็นว่าบริเวณวัดพนัญเชิง ซึ่งก็คือฝั่งตะวันออก ของกรุงศรีอยุธยาน่าจะเป็นเมืองอโยธยา ที่เคยเป็นเมืองอยู่ ก่อนสถาปนากรุงศรีอยุธยาแล้ว
23
5
วันนี้... เราลงใต้มาเมืองนครศรีธรรมราช
ช่วงนี้ ชีพจรลงเท้า ขึ้นเหนือล่องใต้ ตลอดเวลา
และสักการะพระบรมธาตุที่ก�ำลังจะได้เป็นเมือง มรดกโลกด้วย ซึ่งเหตุการณ์ราวพุ ทธศตวรรษที่ 18 มีความส�ำคัญต่อเมืองแห่งนีอ้ ย่างมากคือ เดิมเมืองนครศรีธรรมราชเป็นศูนย์กลาง ของอาณาจั กรตามพรลิงค์ ต่อมาได้เปลี่ยนศาสนา จากพราหมณ์มาเป็นพุ ทธศาสนานิกายมหายาน แต่ต่อมาสถาปนาพระบรมธาตุเจดี ย์ เท่ากับว่า ได้เปลี่ยนมาเป็นพุ ทธศาสนานิกายเถรวาทแล้ว
เช่นเคยครับ อยากรู้อะไรสมัยโบราณ
ต้องอ่านต�ำนาน (อ่านได้แต่อย่าเชื่อหมดนะ บางครั้งออกแนวเว่อร์ อิอิ) ทุกคน สละเรือ
นครศรีธรรมราช ณ หาดทรายแก้ว
ฝังพระทันตธาตุ
...เมื่อเว ตำ�นานเมืองนครศรีธรรมราชเล่าว่า เดิมพระทั นตธาตุ
24
... ม ิ ด เ ่ ี ท ณ ป ไ ลาผา่ น
อยู่ที่เมืองทนธบุรี ปรากฏว่าเนื้อหอมมากมีกษัตริ ย์เมืองอื่น มาแย่งชิง เจ้าชายทนธกุ มารและเจ้าหญิงเหมชาลาจึงน�ำไปยังเกาะลังกา แต่เหมือนละครดราม่า เพราะเรืออับปางลงลอยมาติดชายฝั่งที่หาดทรายแก้ว จึงฝังพระทั นตธาตุไว้ก่อน แต่ ในที่สุดก็ ไปถึงยังลังกาจนได้ และได้ พระบรมสารีริกธาตุกลับมาบรรจุ ไว้ ในเจดี ย์ที่หาดทรายแก้ว
พุทธศตวรรษที่ 18 สร้าง เมืองนครศรีธรรมราช และ สถาปนาพระบรมธาตุเจดีย์ พระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราช จ.นครศรีธรรมราช
เมื่อเวลาผ่านไป... มีกษัตริ ย์
ชื่อพระยาศรีธรรมาโศกราช มาสร้าง เมืองนครศรีธรรมราชบริ เวณหาดทรายแก้ว พระองค์สวมบทบาทนักโบราณคดี ขุดเอาพระทั นตธาตุ ขึ้นมาและสร้างพระเจดี ย์องค์ ใหม่ขึ้น
นั่นคือ พระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราช
หลังจากนั้น
พระทันตธาตุ
เมืองนครศรีธรรมราช ได้รวมเข้ากับอาณาจั กรอยุธยา ในพุ ทธศตวรรษที่ 19 ส่วนพระบรมธาตุเจดี ย์ ยังคงเป็นสัญลักษณ์แห่งความศักดิ์สิทธิ์ คู่บ้านคู่เมืองนครศรีธรรมราช มาจนถึงทุกวันนี้ ส่วนผมก็ยังเป็นนักข่าวต๊อกต๋อยคนหนึง่ ... เอ้ยย ไม่เกี่ยวกัน
25
6
ปลายพุทธศตวรรษที่ 18 พ่อขุนศรีนาวนำ�ถุม สถาปนาเมืองสุโขทัย-ศรีสัชนาลัย
เห็นเมืองสุโขทั ยในอดี ต ชัดเจนเลย เมืองนีแ้ หละ ที่พ ่อขุนศรีนาวน�ำถุม เคยปกครองจนกลายเป็น รัฐสุโขทั ย
เฮ้อ... อากาศข้างบนนี่ เย็นสบาย ชิลดีจัง
(ภาพจากหนังสือ : ภาพถ่ายทางอากาศ 3 เมืองประวัติศาสตร์ รุ่งอรุณแห่งอารยธรรมไทย. ส�ำนักพิมพ์เมืองโบราณ, 2543)
พระองค์เป็นกษัตริ ย์ของสุโขทั ยองค์แรก (ตัวจริ ง) เท่าที่มีหลักฐานปรากฏ ท�ำไมถึงทราบว่าพระองค์คือ องค์แรกจริ งๆ น่ะเหรอ ก็เพราะในศิลาจารึ กวัดศรีชมุ เขี ยนไว้ว่า เราเป็นพ่อขุนศรีนาวนำ�ถุม
ศิลาจารึกวัดศรีชุม
26
“พ่อขุนศรีนาวนำ�ถุมครองนครสองนคร คือเมืองสุโขทัยและเมืองศรีสัชนาลัย” แต่เมืองสุโขทั ยที่จารึ กหมายถึง ไม่ ใช่เมืองสุโขทั ยปัจจุ บันนะ เมืองสุโขทั ย ( โบราณ) ตั้งอยู่ทาง ด้านเหนือของเมืองปัจจุ บัน มีวัดพระพายหลวงเป็นศูนย์กลาง ซึ่งวัดนีแ้ หละที่ท�ำให้เรารู้ว่าเมืองสุโขทั ยเดิม นับถือพุ ทธศาสนานิกายมหายานมาก่อน
สบายจัง เราไม่ต้อง บินเอง
...เฮ้... อากาศข้างบน เป็นไงบ้าง
อย่างไรก็ตาม พ่อขุนศรีนาวนำ�ถุม ไม่ใช่เทพที่ไหน ไม่สามารถเสกบันดาลในเมืองเกิดขึ้นมา ทั นตาเห็น แต่เดิมเมืองแห่งนีอ้ ยู่ ในลุ่มแม่น�้ำยมเป็นชุมชนมาตั้งแต่ สมัยก่อนประวัติศาสตร์แล้ว จากหลักฐานโบราณคดี และหลักฐาน เอกสารท�ำให้ทราบได้ว่า เมืองแถบนีเ้ คยรับ อิทธิพลทางวัฒนธรรมเขมรจากพระนครหลวง ช่วงปลายรัชกาลพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ซึ่งก็ ไม่แปลกใจเลยใช่มั้ยล่ะ ว่าท�ำไมสุโขทั ย ถึงนับถือศาสนาพุ ทธมหายาน
เราเป็นพระเจ้าชัยวรมันที่ 7
เอกสารโบราณ
แต่หลังจากนั้น สุจิตต์ วงษ์เทศเสนอแนวคิดว่าพ่อขุนศรีนาวน�ำ
ถุมเปลี่ยนไปยึดถือพุ ทธศาสนานิกายเถรวาท ท�ำให้ขอมสบาดโขลญล�ำพง (สันนิษฐานว่าเป็นผู้ที่มีอ�ำนาจของเมืองใดเมืองหนึง่ ในเขตละโว้) ไม่พอใจ บุกมายึดสุโขทั ย พ่อขุนผาเมืองเป็นเจ้าเมืองราดและเมืองลุมได้ร่วมกับ พ่อขุนบางกลางหาวในการต่อสู้กับขอมสบาดโขลญล�ำพงจนได้ชัยชนะ
27