คนหลังฉาก ในประวัติศาสตร์รางเลือน
คนหลังฉาก ในประวัติศาสตร์รางเลือน อนุสรณ์ ติปยานนท์
คนหลังฉาก ในประวัติศาสตร์รางเลือน • อนุสรณ์ ติปยานนท์
พิมพ์ครั้งแรก สำ�นักพิมพ์มติชน, กรกฎาคม 2557 ราคา 150 บาท
ข้อมูลทางบรรณานุกรม อนุสรณ์ ติปยานนท์. คนหลังฉาก ในประวัติศาสตร์รางเลือน. กรุงเทพฯ : มติชน, 2557. 176 หน้า. 1. ชีวประวัติ I. ชื่อเรื่อง 920 ISBN 978 - 974 - 02 - 1310 - 9
ที่ปรึกษาส�ำนักพิมพ์ : อารักษ์ คคะนาท, สุพจน์ แจ้งเร็ว, สุชาติ ศรีสุวรรณ, ปิยชนน์ สุทวีทรัพย์, ไพรัตน์ พงศ์พานิชย์, นงนุช สิงหเดชะ ผู้จัดการส�ำนักพิมพ์ : กิตติวรรณ เทิงวิเศษ • รองผู้จัดการส�ำนักพิมพ์ : รุจิรัตน์ ทิมวัฒน์ บรรณาธิการบริหาร : สุลักษณ์ บุนปาน • บรรณาธิการส�ำนักพิมพ์ : พัลลภ สามสี หัวหน้ากองบรรณาธิการ : อพิสิทธิ์ ธีระจารุวรรณ • พิสูจน์อักษร : โชติช่วง ระวิน กราฟิกเลย์เอาต์ : กรวลัย เจนกิจณรงค์ • ออกแบบปก : สิริพงษ์ กิจวัตร ศิลปกรรม : นุสรา สมบูรณ์รัตน์ • ประชาสัมพันธ์ : ตรีธนา น้อยสี หากท่านต้องการสั่งซื้อหนังสือเล่มนี้จ�ำนวนมากในราคาพิเศษ เพื่อมอบให้วัด ห้องสมุด โรงเรียน หรือองค์กรการกุศลต่างๆ โปรดติดต่อโดยตรงที่ บริษัทงานดี จ�ำกัด โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 3353 โทรสาร 0-2591-9012
www.matichonbook.com
บริษัทมติชน จำ�กัด (มหาชน) : 12 ถนนเทศบาลนฤมาล ประชานิเวศน์ 1 เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 1235 โทรสาร 0-2589-5818 แม่พิมพ์สี-ขาวดำ� : กองพิมพ์สี บริษัทมติชน จำ�กัด (มหาชน) 12 ถนนเทศบาลนฤมาล ประชานิเวศน์ 1 เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 2400-2402 พิมพ์ที่ : โรงพิมพ์มติชนปากเกร็ด 27/1 หมู่ 5 ถนนสุขาประชาสรรค์ 2 ตำ�บลบางพูด อำ�เภอปากเกร็ด นนทบุรี 11120 โทรศัพท์ 0-2584-2133, 0-2582-0596 โทรสาร 0-2582-0597 จัดจำ�หน่ายโดย : บริษัทงานดี จำ�กัด (ในเครือมติชน) 12 ถนนเทศบาลนฤมาล ประชานิเวศน์ 1 เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 3350-3353 โทรสาร 0-2591-9012 Matichon Publishing House a division of Matichon Public Co., Ltd. 12 Tethsabannarueman Rd, Prachanivate 1, Chatuchak, Bangkok 10900 Thailand หนังสือเล่มนี้พิมพ์ด้วยหมึกที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เพื่อปกป้องธรรมชาติ ลดภาวะโลกร้อน และส่งเสริมสุขภาวะที่ดีของผู้อ่าน
สารบัญ
ค�ำน�ำส�ำนักพิมพ์ ค�ำน�ำผู้เขียน บุปผา บางเรื่องของโกโบริ (ในวันที่เขาไม่มีอังศุมาลิน) จากไอค์มันน์ สู่เอาชวิตซ์ สู่ไอค์มันน์ ความตายที่ไม่เปลี่ยนผ่าน
6 8 13 45 65
หลวงวิจิตรวาทการกับสมาคมลับมังกรด�ำ ประวัติศาสตร์เงาของอาทิตย์อัสดง
123
ศรีโหม้และนายทองค�ำ มนุษย์ปลาดชาติไทย
167
ค�ำน�ำส�ำนักพิมพ์
อนุสรณ์ ติปยานนท์ ชื่อนี้ไม่ต้องบรรยายสรรพคุณอะไรมาก เป็น ทั้งนักเขียนและนักแปลที่มีผลงานอย่างสม�่ำเสมอ ผลงานของเขานั้ น มี ทั้งประเภทเรื่องสั้น นวนิยาย และความเรียง โดยเฉพาะผลงานที่เ ป็ น ความเรีย ง ในคอลัม น์ ท่ า อากาศยาน ต่างความคิด ในมติชนสุดสัปดาห์ ที่ได้รับความนิยมจากผู้อ่าน ข้อเขียน ในความเรียงของอนุสรณ์สะท้อนถึงความเป็นนักอ่านตัวยงที่อ่านหนังสือ อย่างหลากหลาย แล้วมาถ่ายทอดให้กับเราได้ทราบกัน ที่อ่านแล้วชวน สะกิดใจ ถ้าสังเกตความเรียงในคอลัมน์ดังกล่าวกว่าครึ่งหนึ่งนั้น จะสังเกต ว่าอนุสรณ์จะเขียนถึงบุคคลที่เป็นชาวบ้านธรรมดาๆ หรือบุคคลส�ำคัญ ทางประวัติศาสตร์ในอีกมุมมองหนึ่งที่อยู่ในเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ ส�ำคัญของโลก ความเรียงที่เกี่ยวกับบุคคลเหล่านี้สะท้อนอะไร สะท้อนถึงประวัติศาสตร์นั้นมีหลายด้าน หรือประวัติศาสตร์ที่เราอ่านกันนั้นจะเน้นไปยังบุคคลส�ำคัญเป็น ส่วนใหญ่ แต่เราอาจจะหลงลืมคนเล็กๆ ทีเ่ ป็นส่วนหนึง่ ของประวัตศิ าสตร์ ในช่วงนั้นๆ 6
อ นุ ส ร ณ์ ติ ป ย า น น ท์
ด้วยเหตุผลดังกล่าว ทางส�ำนักพิมพ์มติชนจึงคัดความเรียงจ�ำนวน 5 เรื่อง ได้แก่ บุปผา, บางเรื่องของโกโบริ (ในวันที่เขาไม่มีอังศุมาลิน), จากไอค์มันน์ สู่เอาชวิตซ์ สู่ไอค์มันน์ ความตายที่ไม่เปลี่ยนผ่าน, หลวง วิจิตรวาทการกับสมาคมลับมังกรด�ำ ประวัติศาสตร์เงาของอาทิตย์อัสดง และศรีโหม้และนายทองค�ำ มนุษย์ปลาดชาติไทย เข้ามาอยู่ในหนังสือ ที่มีชื่อว่า “คนหลังฉาก ในประวัติศาสตร์รางเลือน” บุคคลเหล่านี้ที่อนุสรณ์เขียนถึงอาจจะมีบางชื่อที่เราไม่คุ้นเคย เช่น บุปผากับศรีโหม้ หรือบุคคลที่เรารู้จักกันดี เช่น หลวงวิจิตรวาทการ กับไอค์มันน์ แต่เชื่อเถิดว่าบุคคลเหล่านี้ท�ำให้ประวัติศาสตร์ในช่วงนั้นช่วยท�ำ ให้เราจินตนาการถึงเหตุการณ์ที่พวกเขาเกี่ยวข้องได้ชัดเจนขึ้น ไม่ว่าจะ เป็น สงครามโลกครั้งที่ 2 การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ยิว ความโหดร้ายของ เขมรแดงในช่วงที่พอล พตเรืองอ�ำนาจ ที่ผ่านเรื่องราวของทุ่งสังหาร เป็นต้น สิ่งที่อนุสรณ์น�ำเสนอนี้คิดว่าเป็นวิธีการที่น่าสนใจในการเล่าเรื่อง ราวทางประวัติศาสตร์ ไม่ได้จะบอกว่าบุคคลคนๆ นั้นเลวร้าย หรือท�ำ ตัวไม่ดี เพียงแต่ต้องการเข้าไปท�ำความเข้าใจในบริบทแวดล้อมต่างๆ ใน เหตุการณ์ช่วงนั้นว่าเกิดอะไรขึ้น ถึงเวลาแล้วครับที่จะแวะ ท่าอากาศยานต่างความคิด แห่งนี้ ที่มี อนุสรณ์ ติปยานนท์ เป็นนายท่าอากาศยานครับ ส�ำนักพิมพ์มติชน
คนหลังฉาก 7 ในประวัติศาสตร์รางเลือน
ค�ำน�ำผู้เขียน
ทุกครั้งที่ชมภาพยนตร์เรื่อง Casablanca ผมจะเฝ้ารอฉากการ ปรากฏตัว ของนัก เปี ย โนผิว สีกับ อิน กริด เบิร ์ ก แมน ตัว ละครทั้ง คู ่ จ ะ สนทนากันอย่างยืดยาวก่อนที่อินกริด เบิร์กแมนจะพูดขึ้นว่า Play it, Sam และแล้วเสียงเพลง As Time Goes By จะดังขึ้นอีกครั้ง สมัยที่ชมภาพยนตร์เรื่องนี้ใหม่ๆ ความรู้สึกที่ผมมีต่ออินกริด เบิร์กแมน หรืออิลซ่า ลุนด์ คือความไม่เข้าใจการเก็บอดีต หรือความ ทรงจ� ำ ไว้ แ บบไม่ มี วั น ละลายหรื อ สลายออกนั้ น มี ข ้ อ ดี ง ามที่ ต รงไหน อนาคตมาหาเราทุกวัน ปัจจุบันอยู่กับเราทุกวัน ท�ำไมเราจึงต้องหล่อเลี้ยง อดีต ผดุงประวัติศาสตร์ เก็บง�ำสิ่งที่พ้นไปแล้ว และปลุกมันขึ้นมาเผชิญ หน้าอยู่เสมอในความจริง แค่ปล่อยผ่านมันไป หลงลืมมันไป จบสิ้นมัน ไป การกระท�ำเหล่านี้ไม่ใช่เรื่องง่ายดายกว่าหรือ จวบจนอายุมากขึ้น ชรามากขึ้น ผมถึงรู้ว่าสิ่งเหล่านี้ท� ำได้ยาก หรือไม่อาจท�ำได้เลยส�ำหรับคนบางคน โดยเฉพาะคนบางคนที่มีส่วน ร่วมในประวัติศาสตร์ที่ว่านั้น เพลงที่แซมเล่นคือ As Time Goes By นั้นบอกทุกสิ่งส�ำหรับคนเหล่านั้น แม้เวลาจะล่วงผ่านไปแต่มีบางสิ่งไม่ เปลี่ยนแปลงตามกาลเวลา 8
อ นุ ส ร ณ์ ติ ป ย า น น ท์
น่ า สนใจว่ า ในคอลัม น์ ท่ า อากาศยานต่ า งความคิด ของผมใน มติชนสุดสัปดาห์ กว่าครึ่งในนั้นเป็นเรื่องราวของบุคคลในประวัติศาสตร์ ที่เวลาล่วงผ่านไป หลายคนเป็นคนที่ไม่มีใครพูดถึง ไม่ว่าจะเป็นบุปผา หญิงสาวที่ถูกสังหารในยุคเขมรแดง หรือศรีโหม้คนไทยที่นับถือนิกาย คริสเตียนคนแรกๆ ที่เดินทางไปถึงอเมริกา บุคคลเหล่านี้เหมือนคนที่ อยู่ในหลังฉากประวัติศาสตร์อันยิ่งใหญ่ พวกเขาเป็นเสมือนเงาที่เคลื่อน ไหวและท�ำให้ตัวละครอื่นโดดเด่นขึ้น แจ่มชัดขึ้น เราจ�ำได้ถึงพอล พต ในสงครามเขมรแดง เราจ�ำนายแพทย์แมคกิลวารีได้ในงานการเผยแผ่ ศาสนา แต่เมื่อคนเหล่านี้ยังถูกลืม ใครเล่าจะจ�ำได้ถึงบุปผา ใครเล่าจะ จดจ�ำได้ถึงศรีโหม้ แม้ตัวละครเอกยังหายไปจากฉาก นั่นยิ่งไม่ต้องพูด ถึงคนที่อยู่ในซอก ในหลืบ หรือเบื้องหลังฉากนั้นๆ เลย ความยากล�ำบากในการเขียนถึงบุคคลเหล่านี้ไม่ได้อยู่ตรงราย ละเอียดด้านประวัติศาสตร์ หากแต่อยู่ตรงการพยายามเข้าใจแรงจูงใจ หรือสิ่งที่พวกเขาต้องเผชิญ การพยายามบรรยายความเป็นไปในประวัติ ศาสตร์ท�ำให้หลายครั้งเป็นการก้าวข้ามไปในโลกแห่งวรรณกรรมหรือ เรื่องเล่าโดยหลีกเลี่ยงไม่ได้ การจะเข้าใจความรักที่บุปผามีต่อสิทธานั้น ไม่อาจท�ำได้เลยหากไม่เน้นย�้ำถึงความทุกข์ทรมานขณะนั้น การเข้าใจ การผจญภัยของศรีโหม้ไม่อาจท�ำได้เลยหากไม่เน้นย�้ำถึงความขัดข้อง ด้านภาษาและการเดินทาง การจะเข้าใจความพิกลพิการทางวิธีคิดแบบ ไอค์มันน์ไม่อาจท�ำได้เลย หากเราไม่มองถึงบุคคลรอบๆ ตัวเขาที่แลเห็น ชาวยิวเป็นเพียงฝุน่ ผง และเช่นเดียวกันเราไม่อาจเข้าใจขีดความรักชาติ อย่างสูงสุดของหลวงวิจติ รวาทการได้หากไม่คน้ ลึกไปถึงความรูส้ กึ ลุม่ หลง ของเขาทีม่ ตี อ่ บรรดามหาบุรษุ การต้องเขียนและข้ามสิง่ เหล่านีไ้ ปดินแดน ที่เป็นวรรณกรรมท�ำความพอใจให้มากก็จริงแต่ก็ท�ำให้ต้องตระหนักว่า มันต้องไม่ไปโน้มน้าวความรู้สกึ หรือบิดเบือนข้อเท็จจริงทางประวัตศิ าสตร์ อย่างเกินงามอันเป็นโจทย์ที่ยากยิ่งแม้จนวันที่เขียนค�ำน�ำนี้ก็ตาม คนหลังฉาก 9 ในประวัติศาสตร์รางเลือน
อย่างไรก็ตาม ชื่อคอลัมน์ที่ว่า ท่าอากาศยานต่างความคิด ดูจะเป็น หลุมหลบภัยได้มาก การมองย้อนกลับไปในประวัติศาสตร์อันห่างไกล ย่อมหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องปะทะกับมุมมองที่หลากหลายและแตกต่าง ออกไป เราอาจตัดสินการกระท� ำของไอค์มันน์ว่าเลวร้ายสุดแสนใน วันนี้ ทั้งที่เมื่อ 50 ปีก่อนมันคือพฤติกรรมอันน่ายกย่อง เราอ่านตัดสิน ความเชื่อของหลวงวิจิตรวาทการในวันนี้ว่าล้าหลังคลั่งชาติ แต่เมื่อหลาย 10 ปีนั้นมันคืออุดมการณ์อันแข็งแรงที่สร้างชาติของเรา อย่างที่แซม เล่นเพลง As Time Goes By เมื่อกาลเวลาไหลผ่านไป หลายสิ่งก็ เปลี่ยนไป กระนั้นความจริงบางอย่างก็คงอยู่ ความจริงบางอย่างใน ประวัติศาสตร์ยังคงอยู่ เหมือนที่ีมันมีบางสิ่งตกค้างอยู่ในใจของอิลซ่า ลุนด์ และเธอจะคิดถึงมันทุกครั้งที่เสียงเพลงนั้นดังขึ้น Play It, Sam. Play it Again Sam. อนุสรณ์ ติปยานนท์ ซาปา, เวียดนาม พฤษภาคม 2014
10
อ นุ ส ร ณ์ ติ ป ย า น น ท์
คนหลังฉาก ในประวัติศาสตร์รางเลือน
“...บุปผาเริ่มเข้าใจความเลวร้ายของ สงครามที่เกิดขึ้น โดยเฉพาะความเลวร้าย ของสงครามที่เกิดจาก น�้ำมือของคนในชาติเดียวกัน...
“
บุปผา
1.
“หากสีดาต้องตายไป อย่าลืมแต่งตัวให้สีดาในชุดราตรียาวเพื่อ ที่สีดาจะได้ออกมาแก้แค้นคนเลวเหล่านั้นในนรก เมื่อสีดาตายและ กลายเป็นภูตผี ความต้องการแก้แค้นของสีดาจะกรุ่นอยู่ในอก และสีดา จะท�ำการแก้แค้นอย่างถึงที่สุด” และนัน่ เป็นครัง้ แรกทีเ่ ธอลงชือ่ ของตัวเองไว้ใต้จดหมายว่าสีดา เดช สีดา เดชนั่นไม่มีอะไรที่แท้จริงเกี่ยวกับตัวตนของผู้เขียนจดหมาย นี้เลย ค�ำว่าเดชที่ลงท้ายจดหมายนั้นเป็นนามสกุลของผู้เป็นสามีที่ก�ำลัง ตกอยู่ในช่วงอันตรายจากกองทัพปฏิวัติเขมรแดงของพอล พต หรือ ซาลอตซาร์ ส่วนค�ำว่าสีดานั้นเป็นชื่อของนางในวรรณคดีที่ต้องพลัดพรากจาก ผู้เป็นสามี คือราม ชื่อที่แท้จริงของผู้เขียนจดหมายนั้นคือ Bophana หรือบุปผา บุปผาเกิดทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศกัมพูชาใน ค.ศ. 1954 หลังจากนั้นไม่นานกัมพูชาได้รับเอกราชจากประเทศฝรั่งเศส หากแต่สิ่งนี้ก็มีผลต่อชีวิตของบุปผาน้อยเต็มที เธอยังคงใช้ชีวิต คนหลังฉาก 13 ในประวัติศาสตร์รางเลือน
เช่นเดียวกับชาวชนบทในดินแดนแถบนี้ แม้จะต้องเรียนรู้ภาษาฝรั่งเศส และท�ำความรู้จักกษัตริย์นโปเลียนมากกว่าพระเจ้าชัยวรมันที ่ 7 ที่สร้าง นครธม คือการพาควายไปว่ายเล่นในปลักในวันหยุด ไปวัดในชุดผ้าถุง กรอมเข่าในวันพระ และใส่ชุดตะวันตกเมื่อต้องติดต่อราชการ ยุคสมัยนั้นเป็นยุคสมัยภายใต้การปกครองของสมเด็จพระนโรดม สีหนุ ผู้ปรารถนาจะรื้อฟื้นความเป็นกัมพูชาที่แท้กลับมา พระองค์ ท รงอนุ รั ก ษ์ น ครพนมเพ็ ญ หรื อ พนมเปญไว้ ใ นแบบที่ ฝรั่งเศสเคยท�ำมา พระองค์ทรงยกตัวอย่างการพัฒนาของกรุงเทพฯ ที่สับสนวุ่นวาย และเต็มไปด้วยตึกรามระฟ้าว่าเป็นสิ่งที่ไม่ควรเอาเยี่ยงอย่างอย่างยิ่ง และพระองค์ ท รงปรารถนาให้ ท ้ อ งถิ่น ชนบทยัง คงเป็ น เช่ น เดิม เป็นในแบบที่ชาวตะวันตกนึกถึง ทุ่งข้าวเขียวขจี นาบัวสีชมพูลออตา และฝูงนกที่บินกลับบ้านเป็นทิวแถวในยามเย็นขณะที่ดวงอาทิตย์สีแดง คล้อยต�่ำลง นั่นคือสิ่งที่พระองค์ต้องการให้กัมพูชาเป็น และนั่นคือสิ่งที่พระ องค์ต้องการให้โลกจดจ�ำกัมพูชา กระนั้น ความต้องการเช่นนี้ก็ท�ำร้ายชาวกัมพูชาโดยเฉพาะชาว ชนบทอย่างยิ่ง พวกเขาเฝ้ามองดูการมีไฟฟ้า น�้ำประปา ของประเทศ เพื่อนบ้านอย่างประเทศไทย ในขณะที่พวกเขายังต้องอาศัยน�้ำบ่อและ แสงตะเกียง ในขณะที่ชาวนาไทยมีรถไถ ชาวนากัมพูชายังคงต้องกังวล กับการหาอาหารให้ควาย สิ่งมีชีวิตส�ำคัญต่อการปลูกข้าวในที่ลุ่มแถบนี้ พวกเขามีชีวิตที่เหมือนถูกแช่แข็งและรอวันตายจากโลกนี้ไปโดย ไม่มีการเปลี่ยนแปลงอันใดเลย ใน ค.ศ.1970 นั้ น เองเหล่ า นายทหารและพระญาติ ส นิ ท ของ สมเด็จพระนโรดม สีหนุก็ก่อการปฏิวัติ สมเด็จพระนโรดม สีหนุได้ หลุดออกจากขั้วอ�ำนาจ 14
อ นุ ส ร ณ์ ติ ป ย า น น ท์
และนั่นเป็นการเปลี่ยนแปลงที่น่ากลัวภายหลังจากการที่ประเทศ อยู่ภายใต้อุดมคติของพระองค์มาอย่างยาวนาน ช่วงเวลานั้นเองที่บุปผาเติบโตเป็นสาวรุ่น เธอพบรักกับสิทธา ผู้ เป็นญาติห่างๆ ในตอนนั้นเธอมีอายุเพียง 16 ปี แต่ก็เป็นสาวสะพรั่งแล้ว ในขณะที่สิทธาเข้าบวชในพระพุทธศาสนาเพื่อร�่ำเรียนให้จบการ ศึกษาในระดับมัธยมฯ ปลาย ทั้งคู่วางแผนการแต่งงานอย่างเงียบๆ ในขณะที่สงครามเวียดนาม ก�ำลังขยายตัวอย่างเร่าร้อน กองทัพสหรัฐอเมริกาท�ำการสนับสนุนกลุ่ม ผู้น�ำปฏิวัติอย่างลับๆ เพื่อที่ให้พวกเขาเปิดทางให้การเคลื่อนย้ายอาวุธ และยุทโธปกรณ์ไปต่อต้านเวียดกงเป็นไปอย่างราบรื่น เหตุการณ์ครั้งนี้ท�ำให้สมเด็จพระนโรดม สีหนุ ผู้ถูกขับออกจาก บัลลังก์ไม่พอพระทัย พระองค์ตัดสินพระทัยกระท�ำการที่น�ำความเสีย หายอย่างใหญ่หลวงมาสู่ประเทศชาติในภายหลัง นั่นคือการสนับสนุน ฝ่ายต่อต้านรัฐบาลที่โค่นล้มพระองค์ ซึ่งรู้จักกันในภายหลังในฐานะของ ผู้นิยมลัทธิค อมมิ ว นิ ส ต์ ที่ เ รี ย กตนเองว่ า กลุ ่ ม เขมรแดง ความขั ด แย้ ง ระหว่ า งรั ฐ บาลลอนนอลที่ ไ ด้ รั บ เงิ น อุ ด หนุ น จาก สหรัฐฯ กับกองก�ำลังเขมรแดงที่ได้รับการช่วยเหลือจากประเทศจีนและ ประเทศเวียดนามขยายตัวกว้างไปในที่ต่างๆ ทั่วประเทศกัมพูชา ประชาชนต้องหลบซ่อนอุปกรณ์ท�ำมาหากินเพื่อไม่ให้ถูกกองทัพ ทั้งสองฝ่ายยึดครองไป ไร่นาถูกทิ้งร้าง หมู่บ้านเล็กๆ อพยพไปรวมกับหมู่บ้านใหญ่เพื่อ ช่วยกันป้องกันภัย มีการเปลี่ยนแปลงแทบทุกแห่ง แต่กระนั้นชีวิตของบุปผาก็ยังเป็นเช่นเดิม เธอเฝ้ารอการลาสิกขา ของสิทธาเพื่อเข้าสู่พิธีแต่งงาน ทว่ า ชีวิต ไม่ ไ ด้ เ รีย บง่ า ยและสงบสุ ข ดัง ในภาพถ่ า ยโปสการ์ ด ตะวันออก คนหลังฉาก 15 ในประวัติศาสตร์รางเลือน
ดินแดนที่บุปผาอยู่แถบบารายตะวันออกเป็นดินแดนยุทธศาสตร์ ที่ทั้งกองทัพรัฐบาลและกองทัพฝ่ายต่อต้านปรารถนาจะครอบครอง และภายหลังการสู้รบอันยืดเยื้อดินแดนแถบนี้ก็ตกอยู่ภายใต้การ ยึดครองของกองทัพเขมรแดงที่มีผู้น�ำนามว่าพอล พต บุปผาต้องอพยพเข้าไปอยู่ในเมืองใหญ่ละแวกนั้น คือก�ำปงธม เพื่อแสวงหางานท�ำ ในขณะที่สิทธาตัดสินใจบวชต่อไปเพื่อหลีกเลี่ยงการ เกณฑ์ทหาร ในเมืองใหญ่เมืองนั้นเอง คืนหนึ่ง บุปผาถูกทหารฝ่ายรัฐบาลฉุด คร่าไปข่มขืน ความอับอายที่เกิดจากการสูญเสียความบริสุทธิ์ที่เธอตั้งใจ เก็บไว้ให้สิทธา ชายคนรักยังไม่เท่ากับความอับอายที่เธอพบว่าตนเอง ก�ำลังตั้งครรภ์ บุปผาเริ่มเข้าใจความเลวร้ายของสงครามที่เกิดขึ้น โดยเฉพาะ ความเลวร้ายของสงครามที่เกิดจากน�้ำมือของคนในชาติเดียวกัน บุปผาตัดสินใจเดินทางไปตายดาบหน้าที่พนมเปญ ที่นั่นเธอลงทุน ร่วมกับคนที่อพยพมาจากที่ต่างๆ เปิดร้านค้าริมทางเพื่อขายเครื่องนอน และอุปกรณ์การเกษตร สิ่งเหล่านั้นเป็นสิ่งไร้ประโยชน์ เพราะ ณ ช่วงเวลานั้นไม่มีใคร ท�ำการเพาะปลูกอีกต่อไปแล้ว การค้าที่ฝืดเคืองท�ำให้บุปผาที่เพิ่งคลอด ลู ก ต้ อ งฝากลู ก ของเธอไว้ กั บ ผู ้ เ ป็ น พี่ ส าวและออกตระเวนหางานท�ำ ในช่วงเวลาที่บุปผาออกตระเวนหางานนั้นเอง สถานการณ์ของ ประเทศก็เลวร้ายลงทุกขณะ กองทัพของฝ่ายต่อต้านรุกคืบเข้าสู่กรุง พนมเปญทุกขณะ สะพานแล้วสะพานเล่าที่เข้าสู่ตัวเมืองถูกท� ำลาย โรง มหรสพถูกวางระเบิด เหล่าผู้ดีมีเงินทยอยอพยพไปสู่ประเทศฝรั่งเศส และประเทศสหรัฐฯ จนในที่สุดเจ้าหน้าที่สหรัฐฯ คนหนึ่งได้ตั้งศูนย์ช่วยเหลือหญิง ม่ายและหญิงก�ำพร้าขึ้น และที่นั่นเองบุปผาได้งานท�ำในฐานะพนักงาน 16
อ นุ ส ร ณ์ ติ ป ย า น น ท์
ตัดเย็บเสื้อผ้า เธอฝึกฝนภาษาอังกฤษจนแคล่วคล่องพอที่จะท�ำหน้าที่ล่ามได้อีก ทางหนึ่ง รายได้ทั้งสองทางนี้ท�ำให้บุปผามีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นและเป็น ครั้งแรก นับจากการอพยพจากบ้านเกิดที่บุปผารู้สึกว่าชีวิตของเธอก�ำลัง เปลี่ยนแปลงไปสู่ทางที่ดี และแล้วสิทธาก็ปรากฏตัวขึ้น เขาปรากฏตัวขึ้นราวกับภูตผี ราวกับปีศาจจากอดีตที่ไม่รู้แห่งหน สิทธาในฐานะนักบวชที่เดินทางมาศึกษาพระธรรมต่อที่วัดลังกา วัดเก่าแก่แห่งหนึ่งในกรุงพนมเปญ พบกับบุปผาในบ่ายวันหนึ่ง ในบ่าย วันที่มีพิธีกรรมส�ำคัญ แม้สิทธาจะไม่คาดคิดว่าบุปผาจะจากถิ่นเกิดมาได้ไกลถึงเพียงนี้ เขาก็จดจ�ำเธอได้ในทันที
2.
ห้วงเวลา 10 ปีเปลี่ยนแปลงสิ่งต่างๆ ไปมากมาย สิทธาได้กลายเป็นพระเถระผู้เคร่งขรึม ในขณะที่บุปผาได้กลายเป็นหญิงงามที่ทั้งใบหน้าและการแต่งตัว ของเธองดงามราวเดินออกจากนิตยสารสมัยใหม่ กระนั้นสิ่งหนึ่งที่ไม่เคยเปลี่ยนคือความรักที่ทั้งคู่มีต่อกัน บุปผายังคงรักสิทธา และสิทธาก็ยังคงรักบุปผา การต้องหลบหลีกภาวะสงครามแม้จะแยกทั้งคู่ออกจากกันด้าน กาลเวลาและสถานที่ แต่ไม่ได้แยกหัวใจทั้งคู่ให้อ่อนแรงลงเลย พวกเขารูด้ วี า่ จิตใจของพวกเขานัน้ ผูกพันซึง่ กันและกันอย่างลึกซึง้ คนหลังฉาก 17 ในประวัติศาสตร์รางเลือน