Goed voorbereid op de toekomst Jaarverslag 2008
Essent in 2008 — Profiel Essent is het grootste energiebedrijf in Nederland. 2,6 miljoen huishoudelijke en zakelijke klanten nemen gas, elektriciteit, warmte en energiediensten af. Essent (en haar rechtsvoorgangers) beschikt over meer dan 90 jaar ervaring in productie, handel, transport en levering van elektriciteit. Als gasleverancier zijn we zelfs al 150 jaar actief. Als producent van duurzame energie is Essent koploper in Nederland. Nederland is onze thuismarkt. Daarnaast groeien we in Duitsland en België en nemen onze handelsactiviteiten in en vanuit Zwitserland, Scandinavië, Spanje, Italië, Oost-Europa, ZuidAmerika en Azië toe. Essent zoekt naar de optimale manier om de beschikbare energie te benutten. Betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam. En Essent blijft zoeken naar betere oplossingen voor mens, milieu en maatschappij. Op weg naar een duurzame energietoekomst.
2 — Essent in 2008 Essent — Jaarverslag 2008
2,6
miljoen klanten
medewerkers (fte’s)
27% 23% van alle duurzame energieproductie in Nederland
van de totale energieproductie in Nederland
Totale capaciteit van centrales en windparken Essent —
6.000
mw
Marktleider in compostering en productie van biobrandstoffen Productie in Nederland, België en Duitsland Koploper met groene energie in de Benelux
Resultaat toe te rekenen aan de aandeelhouders van Essent N.V. 2008 —
€887
mln
Omzet 2008 —
€9,0
mrd
Organogram Essent n.v. Energiewaardeketen: — Business Development — — — — — —
Projects Productie Trading Service & Verkoop Toegevoegde Waarde Diensten New Energy
— — — —
swb AG Essent Milieu Essent Netwerk Deutsche Essent
Stafdiensten / Essent Support Groep Hoofdkantoor
3 — Essent in 2008 Essent — Jaarverslag 2008
Pagina 42 —
De energie van morgen Essent werkt aan energie voor morgen door te investeren in efficiëntere elektriciteitsopwekking en vermindering van CO2 uitstoot.
42—
Projectcase — De energie van morgen
40—
Projectcase — Decentrale opwekking
18—
Essent goed voorbereid op de toekomst
14—
Bericht van de voorzitter 2008, keerpunt en keuzes Pagina 14 —
2008, keerpunt en keuzes 2008 is het jaar van keerpunt en keuzes, waarbij visie in concrete groei wordt vertaald. Pagina 18 —
Goed voorbereid op de toekomst Essent heeft zich goed voorbereid op de toekomst. In lijn met de gekozen strategie is een sterke partner gezocht in Noord-West Europa, het Duitse rwe. Investeren en innoveren vanuit een gezamenlijke kracht.
4 — Inhoudsopgave Essent — Jaarverslag 2008
22— Onze medewerkers
Pagina 17 —
Missie, visie, kernwaarden en bedrijfscode Essent hanteert een strikte bedrijfscode voor verantwoordelijkheid en handelswijze. Daarbij zijn onze missie en visie de leidraad.
17—
Missie, visie, kernwaarden en bedrijfscode
34—
38—
Projectcase — Hogere productie, lagere emissies
Projectcase — Doorschakelen in elektrisch rijden
Pagina 34 —
Pagina 38 —
Hogere productie, lagere emissies Essent neemt actief deel aan de ontwikkeling van decentrale opwekking van energie.
Doorschakelen in elektrisch rijden Elektrisch rijden is schoon en zuinig; Essent heeft zich voorgenomen op termijn een substantieel deel van haar wagenpark op elektriciteit te laten rijden.
Inhoudsopgave Voorbereid op de toekomst — Pagina 6 Hoofdstuk 1 — Pagina 8 Kerncijfers 2004 – 2008 Hoofdstuk 2 — Pagina 14 Bericht van de voorzitter Hoofdstuk 3 — Pagina 17 Missie, visie, kernwaarden en bedrijfscode Hoofdstuk 4 — Pagina 20 Bericht van de Raad van Commissarissen Hoofdstuk 5 — Pagina 22 Onze medewerkers Verslag Raad van Bestuur — Pagina 24 Hoofdstuk 6 — Pagina 26 Financiële gang van zaken Hoofdstuk 7 — Pagina 30 Energiewaardeketen — Business Development — Projects — Productie — Trading — Service & Verkoop — Toegevoegde Waarde Diensten — New Energy — Deutsche Essent Project cases — Pagina 34 — Hogere productie, lagere emissies — Doorschakelen in elektrisch rijden — Decentrale opwekking — De energie van morgen
Hoofdstuk 8 — Pagina 45 Essent Netwerk Hoofdstuk 9 — Pagina 46 swb AG Hoofdstuk 10 — Pagina 47 Essent Milieu Hoofdstuk 11 — Pagina 48 Enterprise Risk Management Hoofdstuk 12 — Pagina 51 Corporate Governance Hoofdstuk 13 — Pagina 55 Vooruitzichten Verkorte Jaarrekening — Pagina 56 — Inleiding — Geconsolideerde winsten verliesrekening — Geconsolideerde balans — Geconsolideerd kasstroomoverzicht — Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen — Segmentinformatie — Overige toelichtingen Overige gegevens — Pagina 73 — Personalia RvB — Personalia RvC — Accountantsverklaring — Winstbestemming — Aandeelhoudersinformatie Colofon — Pagina 78
6 — Voorbereid op de toekomst Essent — Jaarverslag 2008
Essent — Jaarverslag 2008
Voorbereid op de toekomst
Pagina 8 — Hoofdstuk 1 Kerncijfers 2004 – 2008 Pagina 14 — Hoofdstuk 2
Bericht van de voorzitter Pagina 17 — Hoofdstuk 3 Missie, visie, kernwaarden en bedrijfscode Pagina 20 — Hoofdstuk 4
Bericht van de Raad van Commissarissen Pagina 22 — Hoofdstuk 5
Onze medewerkers
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 1
Kerncijfers Meerjarenoverzicht 2004 – 2008 2008 2007 2006 2005 2004
Bedragen in miljoenen euro’s
1
1
1,2
Resultaat Netto-omzet
9.038
7.378
6.442
5.890
5.946 3
Kosten van inkoop energie en grond- en hulpstoffen
5.874
4.342
3.467
3.305
2.897 4
Brutomarge
3.164
3.036
2.975
2.584
72
103
144
100
120
1.743
1.696
1.690
1.455
1.710
Overige bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten excl. afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen
3.049
424
508
533
526
715
Bedrijfsresultaat
1.069
935
896
704
744
EBITDA
1.544
1.499
1.501
1.339
1.539
EBIT
1.120
991
968
812
824
Financiële baten en lasten
- 123
- 35
- 88
- 47
- 218
Resultaat voor belastingen
997
956
881
765
606
Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Essent n.v.: Doorlopende bedrijfsactiviteiten
887
799
542
526
417
—
1.795
219
—
—
Personeelsleden ultimo jaar (aantal)
11.221
10.687
10.471 5
11.223
11.800
FTe ultimo jaar (aantal)
10.424
10.223
9.832 5
10.657
11.181
Ontwikkeling netto-omzet in % t.o.v. vorig jaar
22,5
14,5
9,4
- 0,9
- 16,6
Bedrijfsresultaat in % van de netto-omzet
11,8
12,7
13,9
12,0
12,5
Netto-omzet per gemiddeld aantal FTe (duizenden euro’s)
875
736
629 5
539
518
roic (%)
14,0
13,4
14,8
12,6
12,5
roe (%)
17,8
64,3
24,1
18,5
17,4
Beëindigde bedrijfsactiviteiten
Ratio’s resultaat
1 — De berekening van de ratio’s is gebaseerd op de cijfers zoals gepresenteerd in de balans en winst- en verliesrekening waarbij in de winst- en verliesrekening de Essent Kabelcomactiviteiten als beëindigde bedrijfsactiviteiten zijn geclassificeerd. Voor 2006 zijn in de balans de activa en verplichtingen van Essent Kabelcom als activa en verplichtingen aangehouden
8 — Kerncijfers Essent — Jaarverslag 2008
voor verkoop gepresenteerd. Een dergelijke balanspresentatie heeft voor 2005 niet plaatsgevonden. Het jaar 2004 is niet aangepast 2 — Exclusief ias 32 en 39 3 — Aangepast voor inkoopwaarde optimalisatiecontracten. Zonder aanpassing is dit bedrag eur 7.403 miljoen
4 — Aangepast voor inkoopwaarde optimalisatiecontracten. Zonder aanpassing is dit bedrag eur 4.354 miljoen 5 — Aangepast voor vergelijkingsdoeleinden
Meerjarenoverzicht 2004 – 2008 2008 2007 2006 2005 2004
Bedragen in miljoenen euro’s
1
1
1,2
Balans Netto werkkapitaal
13
-9
- 590
- 638
- 117
Vaste activa
7.626
8.049
6.411
7.144
6.484
Geïnvesteerd vermogen
7.830
8.204
6.559
6.508
6.367
Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van Essent n.v.
5.039
4.908
3.158
3.163
2.525
Totaal eigen vermogen
5.253
5.175
3.414
3.396
2.738
Langlopende rentedragende verplichtingen
687
664
535
1.776
2.002
Kortlopende rentedragende verplichtingen
499
60
1.085
806
553
Totaal rentedragende verplichtingen
1.186
724
1.620
2.582
2.555
Totaal financiering
7.830
8.204
6.559
6.508
6.367
Investeringen in vaste activa
1.131
797
590
445
684
Eigen vermogen in % van totaal financiering
67,1
63,1
52,1
52,2
43,0
Solvabiliteit (%)
40,4
37,5
30,4
29,3
32,8
616
1.003
1.242
1.269
—
14
140
—
Ratio’s balans
Kasstroom Kasstroom uit operationele activiteiten: Doorlopende bedrijfsactiviteiten Beëindigde bedrijfsactiviteiten
881 3 145
Kasstroom uit investeringsactiviteiten: Doorlopende bedrijfsactiviteiten Beëindigde bedrijfsactiviteiten
- 796
- 876
- 254 3
- 303
- 640
—
2.552
- 136
- 118
—
- 244
- 1.964
- 779
- 763
- 530
—
—
- 25
- 23
—
- 424
729
- 168
175
99
Kasstroom uit financieringsactiviteiten: Doorlopende bedrijfsactiviteiten Beëindigde bedrijfsactiviteiten Totale kasstroom 1 — De berekening van de ratio’s is gebaseerd op de cijfers zoals gepresenteerd in de balans en winst- en verliesrekening waarbij in de winst- en verliesrekening de Essent Kabelcomactiviteiten als beëindigde bedrijfs– activiteiten zijn geclassificeerd.
Voor 2006 zijn in de balans de activa en verplichtingen van Essent Kabelcom als activa en verplichtingen aangehouden voor verkoop gepresenteerd. Een dergelijke balanspresentatie heeft voor 2005 niet plaatsgevonden. Het jaar 2004 is niet aangepast
2 — Exclusief ias 32 en 39 3 — Aangepast voor vergelijkingsdoeleinden
9 — Kerncijfers Essent — Jaarverslag 2008
Meerjarenoverzicht 2004 – 2008 Streefwaarde
Bedragen in miljoenen euro’s
2008 2007 2006 2005 2004 1
1
1,2
Financiële ratio’s Leverage (totale schuldbasis in %)
< 50%
18,4
12,3
32,2
43,2
EBITDA/Totaal rentedragende verplichtingen in %
> 35%
130,2
207,0
92,7
51,9
60,2
Rentedekking
> 7,5x
12,6x
42,5x
18,0x
18,6x
11,6x
Langlopende rentedragende verplichtingen in % van totaal rentedragende verplichtingen
> 75%
57,9
91,7
33,0
68,8
78,4
48,3
Informatie per aandeel Resultaat per aandeel toe te rekenen aan aandeelhouders van Essent n.v. (in euro’s per aandeel): Doorlopende activiteiten
5,93
5,34
3,62
3,51
2,78
—
11,99
1,46
—
—
Totaal resultaat per aandeel
5,93
17,33
5,08
3,51
2,78
Dividend 3 (in euro’s per aandeel)
2,96
8,67
2,54
1,76
1,14
Pay-out ratio (%)
50,0
50,0
50,0
50,0
41,0
Beëindigde bedrijfsactiviteiten
1 — De berekening van de ratio’s is gebaseerd op de cijfers zoals gepresenteerd in de balans en winst- en verliesrekening waarbij in de winst- en verliesrekening de Essent Kabelcomactiviteiten als beëindigde bedrijfs activiteiten zijn geclassificeerd.
Voor 2006 zijn in de balans de activa en verplichtingen van Essent Kabelcom als activa en verplichtingen aangehouden voor verkoop gepresenteerd. Een dergelijke balanspresentatie heeft voor 2005 niet plaatsgevonden. Het jaar 2004 is niet aangepast
Berekeningswijze financiële ratio’s en gebruikte afkortingen
2 — Exclusief ias 32 en 39 3 — 2008: voorgesteld dividend
Geïnvesteerd vermogen Return on invested capital (roic) Som van de vaste activa, het netto werkkapitaal en ebit gedeeld door gemiddeld geïnvesteerd activa en verplichtingen aangehouden voor verkoop. vermogen.
Netto rentedragende verplichtingen Return on equity (roe) Totaal rentedragende verplichtingen minus Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders ebit liquide middelen. van Essent n.v. gedeeld door het gemiddeld Bedrijfsresultaat plus resultaat joint ventures eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelNetto interestlasten houders van Essent n.v. en geassocieerde deelnemingen. Interestopbrengsten minus financiële lasten. Solvabiliteit ebitda ebit plus afschrijvingen en bijzondere waarde Eigen vermogen × 100% gedeeld door het Netto werkkapitaal verminderingen. Totaal vlottende activa minus liquide midde- balanstotaal. len en minus kortlopende niet-rentedragende Leverage (totale schuld basis) Totaal financiering verplichtingen. Totaal rentedragende verplichtingen × 100% Eigen vermogen plus voorzieningen plus totaal gedeeld door het totaal rentedragende verplichrentedragend vreemd vermogen plus overige langRentedekking tingen plus het totaal eigen vermogen. lopende verplichtingen minus liquide middelen. ebitda gedeeld door netto interestlasten.
10 — Kerncijfers Essent — Jaarverslag 2008
2008
2007 2007 Milieu: 380,2
swb AG: 1.055,6
Eliminatie: - 824,2
Milieu: 86,0
swb AG: 101,8
Niet-gealloceerde kosten: - 80,7
Totaal: 6.441,6
Eliminatie: - 890,7
swb AG: 1.001,6
Milieu: 378,0
Energiedistributie: 1.216,8
Energiewaardeketen: 5.671,8
Totaal: 7.377,5
Eliminatie: - 339,7
swb AG: 1.136,5
Milieu: 366,5
Energiedistributie: 1.342,0
Energiewaardeketen: 6.532,2
Totaal: 9.037,5
Energiedistributie: 1.241,6
In miljoenen euro’s
Energiedistributie: 166,9
Bedrijfsresultaat per segment — doorlopende activiteiten Energiewaardeketen: 4.588,4
2006
Energiewaardeketen: 621,6
Totaal: 895,6
Niet-gealloceerde kosten: - 37,1
swb AG: 63,8
Milieu: 83,6
Energiedistributie: 163,5
Energiewaardeketen: 660,7
2008
Totaal: 934,5
Niet-gealloceerde kosten: 70,4
swb AG: 81,9
Milieu: 85,2
Energiedistributie: 375,1
Energiewaardeketen: 455,9
Totaal: 1.068,5
Netto omzet per segment — doorlopende activiteiten
In miljoenen euro’s
2006
11 — Kerncijfers
Essent — Jaarverslag 2008
2008
12 — Kerncijfers Essent — Jaarverslag 2008
2007
2006
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: -25,0***
2008 2007 2006
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: -779,0***
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: -136,0**
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: -254,0**
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: 145,0*
2008 2007 2006
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: 881,0*
Totale kasstroom: - 168,0
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: 0,0***
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: - 1.964,0***
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: 2.552,0**
2006
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: - 876,0**
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: 14,0*
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: 1.003,0*
Totale kasstroom: 729,0
2007
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: 0,0***
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: - 244,0***
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: 0,0**
2008
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: - 796,0**
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: 0,0*
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: 616,0*
Totale kasstroom: - 424,0
Brutomarge Bedrijfskosten ROIC
In euro’s per aandeel *Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Essent �.�. In miljoenen euro’s In miljoenen euro’s In procenten
Kasstromen
In miljoenen euro’s *Kasstroom uit operationele activiteiten, **Kasstroom uit investeringsactiviteiten, ***Kasstroom uit financieringsactiviteiten 14,8
13,4
14,0
2.222,9
2.204,1
2.167,0
2.974,5
3.036,0
3.164,0
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: 1,46 *
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: 3,62 *
Totaal: 5,08
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: 11,99 *
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: 5,34 *
Totaal: 17,33
Beëindigde bedrijfsactiviteiten: —*
Doorlopende bedrijfsactiviteiten: 5,93 *
Totaal: 5,93
Resultaat per aandeel
2008 2007 2006
2008 2007* 2006*
2008
In duizenden euro’s *Exclusief beëindigde bedrijfsactiviteiten In miljoenen euro’s
2007
2007
Energiedistributie: 54,4
Milieu: 21,3
swb AG: 94,5
Duitsland: 1.316,5
Zwitserland: —
Overig: 160,1
Totaal: 590,4
swb AG: 121,5
Milieu: 109,0
Energiedistributie: 49,3
Energiewaardeketen: 517,3
Energiewaardeketen: 420,2
2006
Nederland: 4.954,8
Totaal: 6.431,4
Netto-omzet aan derden per land — doorlopende activiteiten
Overig: 255,6
Netto-omzet per gemiddeld aantal FTe’s
Zwitserland: 100,1
2008
Duitsland: 1.190,5
2008 2007 2006
Nederland: 5.826,5
Totaal: 797,1
In miljoenen euro’s
Totaal: 7.372,7
In euro’s per aandeel
swb AG: 165,7
Milieu: 91,7
Energiedistributie: 268,0
Energiewaardeketen: 605,4
Totaal: 1.130,8
2,54
8,67
2,96
Investeringen per segment
Overig: 382,9
Zwitserland: 752,6
Duitsland: 1.619,8
Nederland: 6.282,2
Totaal: 9.037,5
629,0
736,0
875,0
Dividend per aandeel
2006
13 — Kerncijfers
Essent — Jaarverslag 2008
14 — Bericht van de voorzitter Essent — Jaarverslag 2008
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 2
Onze keuze voor aansluiting bij rwe is dan ook het resultaat van een zorgvuldig proces en een weloverwogen keuze. Wij zijn blij met deze beoogde partner en trots op de bundeling van krachten die we nu kunnen benutten. Met deze strategische stap gaan we een toekomst tegemoet die tal van nieuwe kansen biedt. Zo zorgen we voor de energie van morgen. Dat betekent voorzieningszekerheid en concurrerende prijzen voor onze klanten, betrouwbare levering van energie aan onze zakelijke partners, waardecreatie voor aandeelhouders en inkoopvoordelen op de internationale energiemarkt door grotere omzetvolumes. En – misschien wel het belangrijkste – schaalgrootte vormt de basis voor innovatie en slimme energieoplossingen, van nieuwe technologieën tot verfijnde toepassingen van bestaande technieken. Deze uitdagingen vragen om grote stappen voorwaarts. Samen met rwe staan we klaar om deze handschoen op te pakken. Op 12 januari 2009 konden we de voorgenomen aansluiting bij rwe bekendmaken. Met rwe is overeenstemming bereikt over een bindend bod op de commerciële energieactiviteiten van Essent n.v. ter waarde van eur 9,3 miljard in contanten aan de aandeelhouders van Essent. rwe verwerft daarmee alle uitgegeven en uitstaande aandelen in Essent n.v. De netwerk- en afvalverwerkingsactiviteiten zijn geen onderdeel van de beoogde transactie. De aandelen van het netwerkbedrijf – inmiddels per 1 januari 2009 herdoopt in Enexis – worden zien van het leveren van duurzame, betaalbare uitgekeerd aan de huidige aandeelhouders. De en betrouwbare energieoplossingen kunnen verkoop van de activiteiten van Essent Milieu waarmaken, is het bereiken van voldoende is inmiddels in gang gezet. schaalgrootte noodzakelijk. Als gevolg van de Essent wordt een zelfstandig opererende afsplitsing van de netwerkactiviteiten wordt werkmaatschappij van rwe in Nederland en het moeilijker om onze concurrentiepositie te België. Essent blijft Essent: een sterk merk met handhaven en om daarbij tegen aantrekkelijke een prima reputatie. voorwaarden en concurrerende tarieven onze klanten van elektriciteit en gas te voorzien. Ook de bouw van nieuwe centrales en het veiligstelResultaten omhoog len van vaste activa onder gunstige condities wordt hierdoor lastiger. Terwijl we op Europees niveau de groeiSchaalgrootte is dan ook van essentieel strategie uitvoerden, waren onze medewerkers belang om onze langlopende ambitie – groei en bezig met het verhogen van de efficiency en het consolidatie in Noord-West Europa – veilig te verder stroomlijnen van de interne processen. stellen. Na de onmogelijkheid om in Nederland Hierdoor kon Essent in 2008 goede resultaten een fusie tussen twee grote nationale energie- behalen. bedrijven te realiseren, is de aansluiting bij een De netto-omzet nam in 2008 toe met 22,5% vooraanstaande partij op de Europese energie- van eur 7,4 miljard naar eur 9,0 miljard. De markt een logische vervolgstap. brutomarge inclusief overige bedrijfsopbrengIn nauwe samenwerking met onze aan- sten steeg met 3,1% naar eur 3,2 miljard; het deelhouders zijn we pro-actief en zorgvuldig bedrijfsresultaat groeide naar eur 1,1 miljard, op zoek gegaan naar een passende partner. een stijging van 14,3%. Het resultaat uit doorDaarbij hebben we aan de hand van een brede lopende activiteiten toonde een gunstige ontset van criteria gekeken of de visie van de be- wikkeling en steeg van eur 832 miljoen naar oogde partner paste bij de doelstelling van onze eur 915 miljoen. onderneming, onze kijk op duurzaamheid, de Over het algemeen heeft Essent in het verpositie van onze medewerkers en de mate van slagjaar weer beter gepresteerd dan het jaar onafhankelijkheid en zichtbaarheid van Essent ervoor. Elders in dit verslag is een overzicht in de nieuwe onderneming. opgenomen van de doelstellingen en resultaten
Bericht van de voorzitter 2008, keerpunt en keuzes Visie vertaald in concrete groei Voor Essent is 2008 een jaar geworden waarin we invulling hebben gegeven aan onze langlopende ambitie om een vooraanstaande rol te spelen op de consoliderende NoordwestEuropese energiemarkt. Door de beoogde samenwerking met een solide en zeer gerespecteerde buitenlandse partner bieden we onze klanten, ons bedrijf en onze medewerkers tal van nieuwe mogelijkheden. Hiermee creëren we een uitstekende positie om duurzame en betaalbare energie in Nederland beschikbaar te maken en te houden. Energiewinning en -voorziening is een zaak van wereldpolitiek geworden. De vraag naar energie groeit ieder jaar explosief. De voorraden fossiele brandstoffen houden hierbij geen gelijke tred waardoor deze op termijn niet meer kunnen voorzien in de stijgende vraag naar energie. Duurzaamheid is geen modewoord, maar een adequaat antwoord op deze stijgende vraag. Duurzame energieopwekking vraagt om innovaties en investeringen. Innovatieve oplossingen en langetermijninvesteringen vereisen een bepaalde omvang van de onderneming. Om de continuïteit van de onderneming te waarborgen en ervoor te zorgen dat we ook in de toekomst onze maatschappelijke verplichtingen ten aan-
15 — Bericht van de voorzitter Essent — Jaarverslag 2008
vlechting van de activiteiten en bedrijfspro- wezenlijke elementen voor elke organisatie die cessen. Op 1 januari 2009 was de organisatie maatschappelijk verantwoord ondernemen seoperationeel gesplitst in een productie- en le- rieus neemt. veringsbedrijf (Essent) en een netwerkbedrijf (Enexis). De eigendomssplitsing volgt naar verwachting in de loop van 2009, in ieder geval Partnership voor voordat de beoogde transactie met rwe wordt Essent Milieu geëffectueerd. Essent richt haar strategie op het bereiken van schaalgrootte en daarmee een leidende poInvesteren in energie sitie op de Noordwest-Europese energiemarkt. De gewenste aansluiting bij rwe past dan ook voor morgen geheel in de strategische plannen. De focus Ook ten aanzien van productie en nieuwe ligt daarbij op de kernactiviteiten van de enertechnologieën hebben we flinke vooruitgang giewaardeketen. Essent Milieu behoort hier geboekt. Bij de centrale Moerdijk laten wij niet toe. Vandaar het besluit van de Raad van een tweede ultramoderne ccgt-gaseenheid Bestuur om begin februari 2009 het verkoop(Combined Cycle Gas Turbine) bouwen met proces te starten. Essent Milieu heeft vanwege Ontvlechting succesvol een vermogen van 430 mw. De uitbreiding zal haar specifieke werkterrein altijd een bijzondere Ook op andere fronten heeft Essent in naar verwachting in 2011 gereed zijn. Daarmee positie binnen de Essent-onderneming gehad. 2008 ingrijpende stappen gezet. Als gevolg is een ruime verdubbeling van de capaciteit De beste optie is aansluiting vinden bij een partvan de Wet Onafhankelijk Netbeheer – waarbij gerealiseerd. Ook wordt de Clauscentrale gemo- ner die Essent Milieu een solide en kansrijke de energiebedrijven hun netwerkactiviteiten derniseerd en uitgebreid van 1.280 naar 1.920 toekomst biedt. moeten afsplitsen van hun handels-, productie- mw. Beide inspanningen, met een investeringsen leveringsactiviteiten – is een splitsingsplan waarde van circa eur 1,0 miljard, de grootste opgesteld dat de operationele splitsing van de in de geschiedenis van Essent, zorgen voor een Samen naar een onderneming vorm geeft. Het splitsingsplan is efficiencyverbetering van zo’n 50%. Ook hebben nieuwe toekomst voorgelegd aan de Energiekamer van de NMa. we geïnvesteerd in de voorbereidingen van lngIntussen is voortvarend gewerkt aan de ont- terminals op de Maasvlakte en in Groningen Het doorzettingsvermogen en de veerkracht en zijn voorbereidingen getroffen voor nieuwe van de medewerkers van Essent zijn de afgelowindparken op land en op zee. Omdat aardgas pen periode opnieuw gebleken. De medeweren wind niet voldoende zijn als basis voor de kers hebben met ingrijpende ontwikkelingen toekomstige elektriciteitsvoorziening, zijn wij te maken gekregen die een fors beslag hebben in samenwerking met Shell gestart met een gelegd op tijd en middelen. De Raad van Bestuur haalbaarheidsstudie naar geïntegreerde ko- heeft gedurende dit jaar van keerpunt en keulenvergassing in combinatie met de afvang en zes veel contact gehad met de medewerkers opslag van CO2. Ook blijven wij meer groot- om iedere fase van het proces zoveel mogelijk schalige bijstook van biomassa onderzoeken, toe te lichten. Door middel van roadshows en testen en toepassen. intensief gebruik van onze digitale middelen Een betrouwbare, betaalbare èn Het is onze ambitie om een betrouwbare, werden de medewerkers betrokken bij onze duurzame energievoorziening; wij hebben betaalbare en duurzame energievoorziening voorbereidingen voor de toekomst. Ook met de ambitie om dát te garanderen. te kunnen blijven garanderen. Daarom gaan de Centrale Ondernemingsraad werd voortduwe de komende jaren verder met investerin- rend constructief overlegd. Alle onzekerheid gen in grootschalige gasgestookte eenheden en onvoorspelbaarheid in 2008 hebben ons en windprojecten. er niet van weerhouden de prestaties weer te verbeteren. De beoogde aansluiting bij rwe is een logische stap in een langer lopend strategieproces en zal voor de medewerkers tal van Innovatie is speerpunt nieuwe mogelijkheden en kansen bieden. De Essent werkt op vele manieren aan de integratie van de activiteiten zal met de grootst energie van morgen. In de loop van 2008 zijn mogelijke zorg plaatsvinden. verschillende innovatieve projecten gestart rond Mede namens mijn collega Rinse de Jong de energiewinning uit algen, getijden en zoet/ wil ik alle medewerkers van Essent hartelijk zout-water, micro-warmtekrachtkoppeling voor bedanken voor hun geweldige inzet gedurende Op gebied van klantin huis, systemen voor de opwekking en onder- het afgelopen jaar. Onze huidige en toekomtevredenheid kwam Essent grondse opslag van energie, en elektrisch rijden. stige klanten kunnen op Essent blijven rekenen. Onze activiteiten op het gebied van innovatie Essent staat nu én morgen voor levering van beals beste energieleverancier zijn in 2008 in de nieuwe business unit New taalbare, betrouwbare en duurzame energie. uit de bus, volgens een Energy ondergebracht. Daar wordt met gerichte investeringen in mensen en middelen aan een onderzoek van de NMa duurzame energietoekomst gewerkt. Deze en Arnhem, 4 maart 2009 — naar klachtenafhandeling. andere projecten laten zien dat Essent werk M.A.M. Boersma, voorzitter maakt van innovatie en duurzaamheid, twee Raad van Bestuur van Essent op de gebieden van klanttevredenheid, veiligheid, duurzaamheid en financiële prestaties. Vrijwel alle doelstellingen zijn gehaald of overtroffen. Zo zijn we in een onderzoek door de Energiekamer van de NMa naar klachtenafhandeling in 2008 op het gebied van klanttevredenheid als beste energieleverancier uit de bus gekomen. De positieve gang van zaken in 2008 bevestigt dat de aanpassingen die wij in de organisatiestructuur en de bedrijfsvoering hebben doorgevoerd, hun vruchten afwerpen. Hogere efficiency, lagere kosten, vereenvoudigde structuren en een efficiëntere manier van werken. Dit alles droeg bij aan het succes van 2008.
“
Onze keuze voor rwe is weloverwogen. Zó zorgen we voor energie voor de toekomst.
”
16 — Bericht van de voorzitter Essent — Jaarverslag 2008
Samenwerken
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 3
Missie, visie, kernwaarden en bedrijfscode Missie en visie
Essent vindt beloftes alleen relevant als ze worden nagekomen. Wie A zegt, moet ook A doen. Goede ideeën moeten worden omgezet in concrete acties. Medewerkers van Essent spreken elkaar aan op de uitvoering van die acties. Zij hebben de daadkracht en het doorzettingsvermogen om af te maken waar ze aan beginnen.
Onze bedrijfscode
Kernwaarden
Verantwoordelijk Essent moet zich ontwikkelen tot een leidend duurzaam energiebedrijf. Ofwel: “Wij zorgen voor de energie van morgen.”
Waarmaken
Voor Essent betekent integriteit: het voldoen aan regels die we onszelf, onze medewerkers en onze zakelijke partners opleggen. De wet- en regelgeving vormt daarbij vanzelfsprekend een kader. Essent legt zichzelf ook richtlijnen op die boven dit kader uitstijgen. De bedrijfscode maakt duidelijk waar we voor staan, het is de leidraad in ons handelen. Het vertelt hoe we met elkaar kunnen en willen samenwerken. De strategie, de missie en de De manier waarop we onze missie vervul- visie van Essent vormen de basis waarop de len verwoorden we in onze vier kernwaarden: bedrijfscode is gegrond. In negen duidelijke pro-actief, verantwoordelijk, samenwerken en uitspraken vatten we samen welke verantwoordelijkheden we hebben ten aanzien van waarmaken. klanten en stakeholders en welke kenmerken ons handelen typeren.
Essent is een onderneming die maatschappelijk verantwoordelijk handelt en voortdurend zoekt naar oplossingen voor energievraagstukken. Voor vandaag en zeker voor later. Daarbij houden we rekening met de betaalbaarheid, beschikbaarheid én duurzaamheid van energie. Onze focus is gericht op groei. Dat vertaalt zich Pro-actief in onze visie en missie. Onze visie geeft richting aan de ontwikkeling van ons bedrijf, terwijl we Essent loopt voorop op het gebied van met onze missie antwoord geven op de vraag energie. De medewerkers van Essent nemen waarom we doen wat we doen. keer op keer het initiatief en werken aan innovatieve oplossingen. Zij zijn niet bang om te experimenteren en laten hun mening horen op een constructieve manier. Juist hierdoor is Essent de Onze missie energie-expert van nu en de toekomst. Essent leidt haar stakeholders naar een duurzame energietoekomst.
Onze visie
De energie van Essent is meer dan alleen de optelsom van kennis en talent. Met respect voor ieders kracht maken de medewerkers de beloften van Essent waar. Samen genereren ze steeds weer nieuwe energie waardoor ze in staat zijn om meer te bereiken. Medewerkers van Essent zijn experts op hun eigen gebied en zorgen met elkaar voor de energie van morgen.
Essent vindt het noodzakelijk dat energie in de toekomst beschikbaar en betaalbaar blijft. Daarvoor maakt zij gebruik van duurzame oplossingen en inspireert zij haar klanten en medewerkers om te handelen in het belang van een leefbare wereld. Medewerkers van Essent gaan dan ook respectvol met elkaar om en leggen verantwoording af over hun activiteiten. Essent zorgt ervoor dat zij die verantwoordelijkheid ook daadwerkelijk op zich kunnen nemen en stelt hen daarmee in staat een voorbeeldrol te spelen.
Onze verantwoordelijkheden — Onze klanten kunnen altijd op ons vertrouwen; — Wij bieden onze aandeelhouders een optimale waardeontwikkeling; — Onze medewerkers mogen rekenen op respect en vertrouwen; — Wij tonen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Onze handelswijze — Wij handelen integer; — Wij zorgen voor een gezonde en veilige werkomgeving; — Wij dragen zorg voor een zorgvuldig ondernemingsbestuur; — Wij staan voor vrij ondernemerschap en eerlijke concurrentie; — Wij stellen aan onze toeleveranciers en (onder) aannemers dezelfde eisen als aan onszelf.
17 — Missie, visie, kernwaarden en bedrijfscode Essent — Jaarverslag 2008
‘Essent goed voorbereid op de toekomst’ Essent maakt zich op voor de toekomst Geheel in lijn met onze strategie hebben we een sterke partner gezocht in Noord-West Europa om een betaalbare, betrouwbare en duurzame energievoorziening veilig te stellen. Onze klanten, medewerkers
en aandeelhouders kunnen zo rekenen op duurzame energieoplossingen, continuïteit in betrouwbare dienstverlening en een aantrekkelijke tariefstelling. Ook dragen we zo bij aan waardecreatie. De keuze voor rwe is een logische stap op een consequent afgelegde weg naar schaalgrootte.
Zo werken we aan de groei van de onderneming
Zo werken we aan duurzame antwoorden voor krimpende energiebronnen
18 — Essent goed voorbereid op de toekomst Essent — Jaarverslag 2008
Zo zorgen we dat onze klanten altijd verzekerd zijn van energie tegen een redelijke prijs Zo investeren we in innovatie en technologische ontwikkelingen, om nieuwe energiebronnen aan te boren Zo bieden we onze medewerkers nieuwe kansen en mogelijkheden
Zo dragen wij verantwoordelijkheid voor de energie voor morgen
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 5
Bericht van de Raad van Commissarissen Hierbij leggen wij aan u het door de Raad van Bestuur opgestelde jaarverslag van Essent n.v. voor waarin de verkorte jaarrekening over het boekjaar 2008 is opgenomen. De jaarrekening is gecontroleerd door Ernst & Young Accountants llp en van een goedkeurende verklaring voorzien. De verkorte jaarrekening is opgenomen op pagina 56 tot en met 72 van dit jaarverslag. De volledige jaarrekening is, met het oog op de omvang, separaat gepubliceerd. Wij hebben de jaarrekening uitvoerig met de Raad van Bestuur besproken in aanwezigheid van de accountant. De door de Raad van Bestuur voorgestelde winstverdeling heeft onze instemming. Wij stellen u voor de jaarrekening en het daarin opgenomen voorstel tot winstverdeling in de op 16 april 2009 te houden Algemene Vergadering van Aandeelhouders ongewijzigd vast te stellen.
De onderwerpen die in de bijeenkomsten zijn besproken betreffen de toekomststrategie van Essent, de geplande verkoop van de business unit Essent Milieu, de operationele en eigendomssplitsing van het netwerkbedrijf, toetsing van de risicobeheersingsystemen, de aanzienlijke investeringsbeslissingen in 2008 in productie en opslag, en het door de onderneming gevoerde beleid ten aanzien van gezondheid, veiligheid en milieu (hse) en duurzaamheid. De Raad van Commissarissen heeft met de Raad van Bestuur de strategische opties voor de toekomst nauwkeurig verkend en geëvalueerd, en onderschrijft de aanpak om in samenwerking met een Europese partner op basis van voldoende schaalgrootte en concurrentievermogen een Europese toppositie veilig te kunnen stellen. Mede in deze context heeft de onderneming een aantal belangrijke stappen gezet: de economische overdracht van het hoogspanningsnet, de operationele afsplitsing van het netwerkbedrijf, verdere stappen ter vervreemding van de business unit Essent Milieu, omvangrijke investeringen in de centrales Claus C en Moerdijk 2, het grootInvulling van het toezicht schalige windproject Nordsee Ost en uitbreiding De Raad van Commissarissen is in het ver- van de gasopslag in het Duitse Epe. slagjaar volgens schema tien keer in vergadering De auditcommissie is vijf keer in vergadebijeen gekomen met de Raad van Bestuur. Tevens ring bijeen geweest, altijd in aanwezigheid van hebben de Raad van Commissarissen en de Raad de externe accountant. De commissie draagt zorg van Bestuur drie speciale vergaderingen belegd. voor een beoordeling van de financiële gang van
20 — Bericht van de Raad van Commissarissen Essent — Jaarverslag 2008
zaken bij de onderneming, voordat deze in de voltallige Raad van Commissarissen aan de orde wordt gesteld. De commissie is tevens nauw betrokken bij het toezicht op de interne risicobeheersing- en controlesystemen en de kwaliteit van de financiële organisatie en het functioneren van de interne accountants, mede in relatie tot de externe accountants. De commissie heeft Essent’s risicobeheersing- en controlesystemen op hun deugdelijkheid getoetst, met name ten aanzien van de risico’s die verband houden met zogeheten Cross-Border Leases. De remuneratie- en selectiecommissie van de Raad van Commissarissen vergaderde in 2008 twee keer. De commissie houdt zich bezig met het bezoldigingsbeleid en het functioneren van de Raad van Bestuur en met (her)benoemingen van leden van de Raad van Commissarissen. In de profielschets van de Raad van Commissarissen, besproken op 27 februari 2008 op grond van het bepaalde in artikel 2.2 van het reglement van de Raad van Commissarissen, zijn enkele aanpassingen doorgevoerd. Deze dienen ervoor te zorgen dat in de toekomst de Raad van Commissarissen zodanig is samengesteld dat de leden met hun gezamenlijke expertise de bedrijfsactiviteiten van Essent volledig bestrijken. De Raad heeft onder meer een artikel toegevoegd om te bewerkstelligen dat in zijn midden voldoende kennis aanwezig is van de markten voor energie, energiedragers en emissierechten, vooral met het oog op de in belang toenemende internationale handelsactiviteiten van Essent. De gewijzigde profielschets is in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 16 april 2008 aan de orde geweest en akkoord bevonden. De cor van Essent heeft bevestigd zich te kunnen vinden in de voorgestelde wijzigingen. Vervolgens is de profielschets in de RvC-vergadering van 19 mei 2008 vastgesteld. De Raad van Commissarissen heeft voorts in het verslagjaar – buiten aanwezigheid van de Raad van Bestuur – zijn eigen functioneren, het functioneren van zijn twee commissies en dat van zijn individuele leden besproken. De samenstelling van de Raad van Commis sarissen is in 2008 veranderd. De heer D.D.P. Bosscher is in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 16 april 2008 afgetreden en was niet hernoembaar gezien zijn benoeming tot voorzitter van de Raad van Commissarissen van Essent Netwerk b.v., inmiddels herdoopt tot Enexis. Als zijn opvolger is door de aandeelhoudersvergadering benoemd de heer H.J.P. Krul. De heer Krul is sinds 2007 lid van de Board of Directors van Essent Trading International S.A. (Etisa). Zijn zetel in deze board heeft hij in 2008 ter beschikking gesteld. Voorts is in de vergadering van 16 april 2008 volgens rooster de heer J.A.M. Hendrikx als commissaris van Essent afgetreden en herbenoemd, mede op basis van het versterkte aanbevelingsrecht dat de cor heeft ten aanzien van een derde van het aantal
leden van de Raad van Commissarissen. Tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 16 april 2009 zullen volgens rooster de heren B. Bijvoet en A.G. van Leersum aftreden. De Raad van Commissarissen is de heren Bijvoet en Van Leersum zeer erkentelijk voor het feit dat zij gedurende een lange reeks van jaren hun expertise ter beschikking hebben gesteld aan Essent en haar rechtsvoorgangers. Beide heren hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het functioneren van de Raad van Commissarissen en hebben – zeker in het voor de toekomst van de onderneming zo essentiële verslagjaar – met hun kennis en ervaring mede een koersbepalende rol gespeeld in de beraadslagingen van de Raad van Commissarissen. De Raad is hen zeer erkentelijk voor hun inzet. Begin 2009 heeft Essent kenbaar gemaakt zich te willen aansluiten bij de Duitse energieonderneming rwe. Na uitgebreid onderzoek van de strategische, financiële en sociale aspecten van de aansluiting ondersteunt de Raad van Commissarissen de beoogde aansluiting unaniem. De Raad van Commissarissen beveelt de aandeelhouders van Essent aan om het voorgestelde aanbod, dat in het belang is van alle stakeholders, te aanvaarden. De Raad van Commissarissen doet zulks na kennis te hebben genomen van het – positieve – oordeel van zijn twee onafhankelijke adviseurs. Op verzoek van de Raad van Commissarissen heeft Deutsche Bank aan de Raad een zogeheten fairness opinion uitgebracht over de hoogte van de verkoopprijs en heeft prof. mr. M.W. den Boogert (bijzonder hoogleraar Handelsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen) aan de Raad zijn bevindingen overlegd inzake de rol en betrokkenheid van de Raad bij het verkoopproces. Essent is er in 2008 in geslaagd goede vooruitgang te boeken. Naast de verbetering van de financiële resultaten is, met de beoogde aansluiting bij rwe, een wezenlijke stap gezet in de uitvoering van de strategie, namelijk het verwerven van een solide positie in de Noordwest-Europese energiemarkten. De Raad van Commissarissen spreekt zijn grote waardering uit voor het vele werk dat is verzet en dankt de Raad van Bestuur en de medewerkers voor de doortastendheid en grote inzet die in 2008 duidelijk is getoond.
Arnhem, 4 maart 2009 — J.V.H. Pennings, voorzitter Raad van Commissarissen
21 — Bericht van de Raad van Commissarissen Essent — Jaarverslag 2008
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 4
Onze medewerkers
De medewerkers centraal Een missie, visie en strategie hebben alleen betekenis als ze door medewerkers worden gedragen en gerealiseerd. Voor Essent zijn de medewerkers dan ook de belangijkste waarde van het bedrijf. De mensen die bij Essent werken, maken het bedrijf en vormen het hart van de organisatie.
“
We maken serieus werk van diversiteitsbeleid. Van de managers en topfunctionarissen moet een kwart vrouw zijn.
De medewerkers van Essent vormen het hart van het bedrijf.
”
22 — Onze medewerkers Essent — Jaarverslag 2008
In 2008 is opnieuw veel aandacht besteed aan de betrokkenheid van medewerkers bij het beleid, het luisteren naar hun meningen en ideeën. Dat gebeurde onder meer door het jaarlijkse Essent Medewerkers Onderzoek. Op basis van de resultaten worden verbeteracties ingezet. De Raad van Bestuur was voortdurend in dialoog met medewerkers uit alle lagen van het bedrijf. Daarnaast was er veel aandacht voor veiligheid en gezondheid en is in 2008 met succes het programma ‘De Kracht van Essent’ van start gegaan.
Kracht van Essent Juist met het oog op de zoektocht naar een strategische partner is een programma ontwikkeld dat medewerkers hernieuwd kennis laat maken met de facetten die Essent tot zo’n succesvol bedrijf maken: De Kracht van Essent. Van daaruit wordt de vertaling naar verbeteringen in het werk gemaakt. Het zichtbaar maken en ervaren van de kracht van Essent, vormt de kern van het interne programma dat ook in 2009 doorloopt.
Medewerkers ultimo jaar (in FTe) Gemiddelde leeftijd medewerkers Instroom nieuwe medewerkers
2008
2007
10.324
10.026
42
41
9,6%
11,3%
Uitstroom medewerkers
7,7%
6,9%
Deelnemers aan training & opleiding
1717
1265
75
73
3,9%
4,3%
Betrokkenheidsscore Essent Medewerkers Onderzoek Ziekteverzuim WAO-ers ( in aantallen)
24
18
DART-score (ongevallen per 200.000 uren, incl. aannemers)
0,82
0,97
Vrouwelijke medewerkers in % totaal
25%
27%
Vrouwelijke leidinggevenden
17%
14%
Medewerkers ontdekken door het programma op verschillende manieren hoe zij vanuit hun eigen kracht een bijdrage kunnen leveren aan het succes van Essent. Tevens zorgen de diverse bedrijfsonderdelen ervoor dat de kernwaarden gaan leven bij medewerkers en dat zij die uitdragen. Samen beschikken de medewerkers van Essent over een schat aan kennis en ervaring. Door de “Essent manier van werken” (gebaseerd op de managementstrategie Lean Six Sigma) wordt maximaal gebruik gemaakt van hun kennis en kunde. Het belangrijkste doel van de “Essent manier van werken” is de verwachtingen van de klant waarmaken. Want de klant staat centraal bij alles wat we doen. Dat kan een externe klant, maar ook een interne klant van Essent zijn. Elk proces, elke activiteit heeft een klant die gebaat is bij verbeteringen. Door deze werkwijze halen de medewerkers en het bedrijf als geheel het beste uit zichzelf en wordt de visie waargemaakt: “wij zorgen voor de energie van morgen”. Om de nieuwe kernwaarden en de relatie met de “Essent manier van werken” waar te maken, zijn de kernwaarden vertaald in competenties die onderdeel zijn van de ontwikkel- en beoordelingscyclus van Essent.
Personeelsbeleid De krapte op de arbeidsmarkt, de naderende splitsing van Essent in een productieen leveringsbedrijf en een netwerkbedrijf, en ontwikkelingen binnen Essent Milieu waren in 2008 belangrijke thema’s in het personeelsbeleid. Verder ging aandacht naar de voorbereidingen op de invoering van een nieuw klantinformatiesysteem en diverse programma’s. Deze waren gericht op de ontwikkeling van onze medewerkers en versterking van de hr-functie zelf. Met het oog op de toekomst, die voor medewerkers soms onzekerheden met zich meebrengt, zijn in een aantal gevallen regelingen getroffen om de continuïteit van de bedrijfsvoering te borgen. Zo blijven medewerkers die belangrijke kennis hebben van de onderneming en de bedrijfsprocessen voor een aantal afgesproken jaren aan Essent verbonden.
Essent als werkgever Eind 2008 werkten bij Essent 10.324 mensen; ultimo 2007 waren dat er 10.026. De instroom van nieuwe medewerkers in 2008 bedroeg 9,6% (2007: 11,3%); de uitstroom steeg naar 7,7% (2007: 6,9%). Het aantal vrouwelijke medewerkers als percentage van de totale populatie daalde naar 25%. Het percentage vrou-
welijke medewerkers in leidinggevende posities steeg naar 17% (2007: 14%). In 2008 bedroeg het ziekteverzuim 3,9% (2007: 4,3%). De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt vragen om een duidelijke positionering van Essent als werkgever. In 2008 is een nieuwe arbeidsmarktcampagne gelanceerd, inclusief een vernieuwde website: www.werkenbijessent.nl. Als werkgever viel Essent in het verslagjaar een aantal keer in de prijzen: het Essent Management Traineeship kwam als beste van Nederland uit de bus. Onderzoeksbureau crf verleende Essent twee keurmerken: Top Werkgever 2008 en Top ict Werkgever 2008. En uit onderzoek van Intermediair kwam Essent naar voren als een van de Top 25 beste werkgevers in 2008, gemeten naar arbeidsvoorwaarden en de tevredenheid van de medewerkers.
Ontwikkeling, diversiteit en gezondheid In 2008 zijn enkele programma’s gestart om de ontwikkeling en resultaatgerichtheid van de medewerkers te versterken. Verder is een aantal nieuwe programma’s ingevoerd op het gebied van prestatiebeoordeling en leiderschapstraining. Essent zet zich nadrukkelijk in om de diversiteit van de medewerkerspopulatie te vergroten. Om serieus werk van haar diversiteitsdoelstellingen te maken, heeft Essent in 2008 een programma opgezet. Voor de energiewaardeketen is het streven dat er 20 – 25% vrouwelijke managers en vrouwen in topfuncties moeten komen. Bij de instroom van nieuw personeel is het uitgangspunt 50% vrouw en 50% man, waarbij voor technische functies ten minste 30% vrouw geldt. Om dit beleid te realiseren en verder uit te werken, is in 2008 een manager diversity benoemd. Bovendien heeft Essent samen met zo’n 50 bedrijven in Nederland het charter “Talent naar de Top” ondertekend, waarbij de ontwikkelingen in diversiteit gemakkelijk worden gemeten. In 2008 vond ook het gezondheid- en leefstijlprogramma ‘Essent in Vorm’ plaats, waaraan op vijftien locaties in Nederland in 2008 bijna duizend medewerkers deelnamen. Het Essent Medewerkers Onderzoek in 2008 had een response van ruim 70%. De resultaten bevestigen dat Essent, evenals in 2007, beter presteerde dan de nationale norm in Nederland. Essent streeft naar een toppositie op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu binnen de Europese energiesector. Het lijnmanagement is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid. Als belangrijkste prestatie-indicator gebruikt Essent de internationaal gehan-
teerde dart-rate (Days Away, Restricted or Transferred work). Deze ratio toont het aantal ongevallen per 200.000 gewerkte uren. Voor 2008 is de dart-score uitgekomen op 0,82 (2007: 0,97). Dit is inclusief de door aannemers voor Essent gewerkte uren. Het streven van Essent in 2008 was een dart-score van 0,80 of lager. Hiermee schaart de onderneming zich onder de best presterende energiebedrijven in Noord-West Europa.
Medezeggenschap In 2008 was, evenals voorgaande jaren, de samenwerking met de Centrale Ondernemingsraad (cor) intensief en constructief. De onderwerpen die in het verslagjaar centraal stonden, waren dan ook veelomvattend en ingrijpend. Met de cor is veel gesproken over de uitvoeringsconsequenties van de operationele splitsing van Essent in een productie- en leveringsbedrijf en een netwerkbedrijf. Het splitsingsplan, waarin de formele eigendomssplitsing wordt geregeld, is na overleg met de cor in november 2008 ingediend bij de Energiekamer van de NMa. Ook is er diepgaand gesproken over de toekomst van Essent. De ingezette koers om aansluiting te zoeken bij een sterke Europese partner heeft geleid tot het opstellen van een set criteria door de cor vanuit het oogpunt van medezeggenschap. Wat betreft de reguliere bedrijfsvoering, zijn adviezen uitgebracht over de oprichting van de nieuwe business unit New Energy en een aantal grote investeringsprojecten. Dat zijn onder meer de modernisering en uitbreiding van de Clauscentrale en de uitbreiding van de Moerdijkcentrale.
23 — Onze medewerkers Essent — Jaarverslag 2008
24 — Verslag Raad van Bestuur Essent — Jaarverslag 2008
Essent — Jaarverslag 2008
Verslag Raad van Bestuur
Pagina 26— Hoofdstuk 6 Financiële gang van zaken
Pagina 45 — Hoofdstuk 8
Pagina 30 — Hoofdstuk 7
Pagina 46 — Hoofdstuk 9
Energiewaardeketen
swb ag
Pagina 34 — Projectcases
Pagina 47 — Hoofdstuk 10
Hogere productie, lagere emissies
Essent Milieu
Doorschakelen in elektrisch rijden
Essent Netwerk
Pagina 48 — Hoofdstuk 11 Enterprise Risk Management Pagina 51 — Hoofdstuk 12
Decentrale opwekking
Corporate Governance
De energie van morgen
Pagina 55 — Hoofdstuk 13
Vooruitzichten
Toelichting op de resultaten 2008
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 6
Financiële gang van zaken
Kerncijfers Groep 2008
2007
Netto-omzet
9.038
7.378
Brutomarge
3.164
3.036
Resultaat voor rente en belastingen (EBIT)
1.120
991
Resultaat na belastingen doorlopende bedrijfsactiviteiten toe te rekenen aan aandeelhouders
887
799
Resultaat per aandeel na belastingen doorlopende bedrijfsactiviteiten (in euro’s)
5,93
5,34
—
11,99
in miljoenen euro’s
Resultaat per aandeel na belastingen beëindigde bedrijfsactiviteiten (in euro’s)
26 — Financiële gang van zaken Essent — Jaarverslag 2008
Het afgelopen jaar heeft volop in het teken gestaan van voorbereidingen op de toekomst. Het splitsingsplan is ingediend bij de Energiekamer van de NMa. De voorbereiding op de voorgenomen verkoop van de business unit Milieu is nagenoeg afgerond en het zoeken naar een strategische partner voor het commerciële bedrijf is in 2008 gestart. Op 12 januari 2009 hebben de Raden van Bestuur van rwe en Essent overeenstemming bereikt over de verkoop van de aandelen van het commerciële energiebedrijf van Essent. De Centrale Ondernemingsraad heeft inmiddels positief advies uitgebracht over de aansluiting bij rwe. Voordat de overeenkomst definitief is, moet het eigendom van het netwerkbedrijf aan de aandeelhouders van Essent worden overgedragen. Vervolgens moeten de aandeelhouders de voorgenomen transactie met rwe goedkeuren, rekening houdend met de eventueel door mededingingsautoriteiten te stellen voorwaarden. Het netwerkbedrijf, waarvan de activiteiten worden voortgezet onder de naam Enexis, is ultimo 2008 operationeel verzelfstandigd. In het afgelopen jaar is gewerkt aan verdere verbetering en stroomlijning van de organisatie. Dat gebeurde door het uitvoeren van een overhead value analysis en het uitrollen van de Lean methodologie en door het creëren van een zo efficiënt mogelijke en klantgerichte organisatie. Het succes van deze initiatieven is onder meer zichtbaar in een daling van de overheadkosten en het realiseren van alle aan het factureerproces gerelateerde targets die door de Energiekamer (toezichthouder op de sector) zijn gedefinieerd. Ook op hse-gebied streeft Essent naar een toppositie. De gehanteerde dart-score (Days Away, Restricted or Transferred work), die wijst op verzuim of aangepast werk als gevolg van een incident per 200.000 gewerkte uren, is in 2008 uitgekomen op 0,82 (2006: 1,09, 2007: 0,97). Dit betekent opnieuw een verbetering. Naast de voorbereidingen op de toekomst en stroomlijning van de organisatie is er aandacht voor groei. Groei in de vorm van additionele (groene) productie(capaciteit), internationale handelsactiviteiten en initiatieven op het gebied van duurzame energie. Een voorbeeld hiervan is de in 2008 in gebruik genomen 4e verbrandingslijn bij azn in Moerdijk met een verbrandingscapaciteit van 275 Kton per jaar. Het grootste windpark op Nederlandse bodem, Westereems in de Eemshaven, met een capaciteit van 156 mw is begin 2009 in gebruik genomen. In 2008 zijn de projecten Epe 2 en Epe 3 afgerond, waarmee een totaal van 100 miljoen kubieke meter aan werkvolume is toegevoegd aan de bestaande gasopslagen in Epe en een rechtstreekse aansluiting op het
Duitse gasnet is gecreëerd. Een nieuwe business unit, New Energy, is gestart. Deze business unit bestaat uit de onderdelen elektrisch transport, innovatie en wind.
Geconsolideerde resultaten Omzet en brutomarge De netto-omzet is in 2008 uitgekomen op eur 9,0 miljard (2007 eur 7,4 miljard), een stijging van ruim 22% ten opzichte van 2007. Naast de hogere volumes en hogere prijzen als gevolg van gestegen grondstofprijzen zorgt een toename van de handelsactiviteiten onder andere in elektriciteit en de toegenomen omvang van de fysieke handel in kolen voor deze stijging van de omzet. De hogere beschikbaarheid van de eigen centrales heeft bijgedragen aan een hogere brutomarge maar dit effect is teniet gedaan door de verslechterde spark spread (het verschil tussen de elektriciteitsprijs en de brandstofkosten). De marge op handelsactiviteiten is in vergelijking met productiemarges relatief gering. Daardoor is de geconsolideerde brutomarge in absolute bedragen minder sterk toegenomen dan de omzet. De gerealiseerde brutomarge in 2008 bedraagt eur 3,2 miljard. Dat komt overeen met 35% van de netto-omzet (2007: eur 3,0 miljard, 41% van de netto-omzet). Door de succesvolle inkoopstrategie is het nog steeds mogelijk de prijzen voor de consument relatief laag te houden. De energieprijzen van Essent voor de kleinverbruikers behoren tot de laagste in de Nederlandse markt. Mede hierdoor slaagt Essent erin haar positie als marktleider in Nederland te behouden.
Bedrijfskosten De bedrijfskosten zijn in 2008 licht gedaald ten opzichte van 2007. De kosten voor lonen en salarissen zijn met 1,2% toegenomen. De beperkte stijging is onder andere de uitkomst van het ultimo 2007 gestarte project Overhead Value Analysis met als doel de overheadkosten te verlagen. Het project is onder meer ingegeven door de aanstaande verzelfstandiging van het netwerkbedrijf en de verkoop van de business unit Milieu. Zonder additionele maatregelen zou de omvang van de overhead te zwaar drukken op het achterblijvende commerciële bedrijf. Daarnaast hebben permanente verbeteringen bij de shared service centers geleid tot een lager niveau van inhuur van personeel. De overheadkosten dalen door deze initiatieven op termijn met ongeveer eur 110 miljoen op jaarbasis.
Als gevolg van de levensduurverlenging van activa bij het netwerkbedrijf zijn de afschrijvingskosten gedaald. De overige bedrijfskosten zijn gestegen door extra kosten van vervroegde beëindigingen van Cross-Border Leases en de kosten voor noodzakelijke nieuwe it-systemen als gevolg van de introductie van het nieuwe marktmodel. Het resultaat van de joint ventures en geassocieerde deelnemingen is licht gedaald in 2008, mede onder invloed van eenmalige lasten.
Resultaat voor rente en belastingen (ebit) De ebit over 2008 bedraagt eur 1.120 miljoen (2007: eur 991 miljoen). Dit is een stijging van 13%. Het commerciële energiebedrijf heeft hier de grootste bijdrage aan geleverd met een ebit over 2008 van eur 654 miljoen. Dit betekent een stijging van bijna 60% ten opzichte van 2007. De bijdrage van Essent Milieu was, met een ebit van eur 86 miljoen, eveneens hoger dan in 2007.
Financiële baten en lasten Het negatieve saldo van de financiële baten en lasten is in 2008 sterk gestegen. Deze hogere lasten zijn het gevolg van een gemiddeld lager saldo van netto liquide middelen door dividenduitkeringen, betalingen uit hoofde van vervroegde beëindigingen van Cross-Border Leases en hogere investeringen.
Belasting De effectieve belastingdruk in 2008 bedraagt 8,2% en is daarmee lager dan het gewogen gemiddelde nominale tarief. Dit is het gevolg van incidentele latente belastingposten, die samenhangen met de voorgenomen verkoop van bedrijfsonderdelen en een verlenging van de levensduur van de energienetwerken.
Resultaat na belasting toe te rekenen aan aandeelhouders Het resultaat na belastingen uit doorlopende activiteiten toe te rekenen aan aandeelhouders van Essent n.v. bedraagt eur 887 miljoen (2007: eur 799 miljoen). Dit betekent een stijging van 11%. Door de verkoop van Essent Kabelcom in 2007 is in dat jaar een incidenteel positief verkoopresultaat gerealiseerd van eur 1.795 miljoen. Het resultaat na belastingen in 2008 van eur 887 miljoen (2007: eur 2.594 miljoen) is hierdoor substantieel lager.
27 — Financiële gang van zaken Essent — Jaarverslag 2008
Het commerciële energiebedrijf Kerncijfers 2008
2007
Netto-omzet
7.521
5.873
Brutomarge
1.787
1.643
654
411
in miljoenen euro’s
Resultaat voor rente en belastingen (EBIT)
Gas De omzet van gas is gestegen bij Service De omzet van het commerciële bedrijf is & Verkoop als gevolg van zowel een hoger vogestegen met 28% tot eur 7.521 miljoen (2007: lume als een hogere prijs. Daarnaast is de omzet eur 5.873 miljoen). Hoewel de brutomarge is gestegen door hogere volumes bij Westland toegenomen met ruim eur 113 miljoen is de Energie Services, dat in 2007 werd geacquireerd. relatieve brutomarge ten opzichte van 2007 De marge op gas is voornamelijk toegenomen gedaald als gevolg van de toename van gestegen op de handelsactiviteiten van Essent Trading handelsactiviteiten in kolen en elektriciteit met waarvan de activiteiten eind 2007 zijn verplaatst relatief lage marges. naar Genève.
Omzet en brutomarge
Elektriciteit Een sterke stijging van de omzet is gerealiseerd bij KomStrom, de verkooporganisatie van Deutsche Essent. Dit onderdeel is in 2008 samengevoegd met Essent Trading in het kader van de stroomlijning van de organisatie. Daarnaast is als gevolg van doorgevoerde prijsstijging uit hoofde van gestegen grondstofprijzen de omzet bij Service & Verkoop gestegen. De brutomarge op elektriciteit is in absolute zin ongeveer op niveau van 2007 gebleven.
Bedrijfskosten
Bij het commerciële bedrijf zijn de personeelskosten gedaald. De personeelskosten van het hoofdkantoor en bij de shared service centers zijn gedaald. Dit kwam mede door het project Overhead Value Analysis bij de stafdiensten van het hoofdkantoor en de continue aandacht voor stroomlijning van de activiteiten bij de shared service centers. De afschrijvingskosten zijn aanzienlijk lager dan in 2007. Kolen De totale bedrijfskosten in 2008 bedragen De omzet van kolen is in 2008 sterk toe- eur 1.392 miljoen (2007: eur 1.535 miljoen) en genomen. Naast de inkoop voor eigen gebruik zijn gedaald met ruim eur 143 miljoen. is in 2008 de handel in kolen grootschaliger opgepakt. Door in verschillende landen met verschillende partijen zaken te doen, is de af- Resultaat voor rente en hankelijkheid van één vaste leverancier sterk belastingen (ebit) verminderd. De ebit is verbeterd met ruim 59% tot eur 654 miljoen (2007: eur 411 miljoen).
Het netwerkbedrijf Kerncijfers 2008
2007
Netto-omzet
1.342
1.369
Brutomarge
1.132
1.174
380
496
in miljoenen euro’s
Resultaat voor rente en belastingen (EBIT)
In 2008 is het netwerkbedrijf verder gegaan met de opbouw van een zelfstandige organisatie. Het beheer van het 110 – 150 kV-net is op 1 januari 2008 overgedragen aan TenneT. De bijbehorende bedrijfsactiviteiten en personeel zijn op 1 november 2008 overgegaan. Per 31 december is de operationele splitsing met het commerciële bedrijf zoveel mogelijk voltooid. Het ontvlechten van de it-infrastructuur en de activiteiten van het shared service center
28 — Financiële gang van zaken Essent — Jaarverslag 2008
zullen doorlopen tot in 2009. Vanaf 1 januari 2009 heeft het netwerkbedrijf haar activiteiten voortgezet onder de naam Enexis. Ultimo 2008 is, vooruitlopend op gewijzigde regelgeving, een bedrag van eur 514 miljoen van de bruglening, ultimo 2007 verstrekt door Essent n.v. ter financiering van de overname van het netwerk, omgezet in eigen vermogen. Door deze conversie wordt een solva-
biliteit van 41% gerealiseerd. Dit biedt een solide basis voor de toekomst.
Omzet en brutomarge Zowel de omzet (eur-27 miljoen) als de brutomarge (eur -42 miljoen) is licht gedaald vooral door lagere tarieven als gevolg van regulering.
gasnetten die in werkelijkheid pas eind 2007 Splitsing zijn verworven van Essent Nederland b.v., een De bedrijfskosten bedragen in 2008 eur houdstermaatschappij binnen het commerciDe voorbereidingen voor de eigendoms746 miljoen (2007: eur 659 miljoen). Dit is ële bedrijf. Deze aanpassing is op grond van splitsing van de gereguleerde netwerkactieen stijging van 13%. De hogere afschrijvingen technische verslaggevingsvoorschriften niet viteiten en de commerciële energie- en milieu-activiteiten zijn in volle gang. Essent (eur 45 miljoen) zijn het gevolg van reguliere verwerkt in de financiële overzichten. investeringen en worden deels gecompenheeft in november 2008 het door de wet voorseerd door een verlenging van de levensduur. geschreven splitsingsplan ingediend bij de Voor de goede orde dient hierbij te worden Resultaat voor rente en Energiekamer van de NMa. Deze instantie opgemerkt, dat ter wille van de vergelijkbaarbereidt hierover een advies voor aan de mibelastingen (ebit) heid de cijfers over 2007 zijn aangepast aan de nister van Economische Zaken. De organisatie nieuwe situatie met betrekking tot de zogeDe ebit is afgenomen met 23% tot eur van Enexis is inmiddels toegerust op volledige heten “vette” netbeheerder. Deze aanpassing 381 miljoen (2007: eur 496 miljoen). zelfstandigheid. Er wordt met de toekomstige betreft de exploitatie van de elektriciteit- en aandeelhouders gesproken over nieuwe statuten en over de strategie.
Bedrijfskosten
Essent Milieu Kerncijfers 2008
2007
Netto-omzet
367
378
Brutomarge
254
256
86
84
in miljoenen euro’s
Resultaat voor rente en belastingen (EBIT)
Omzet en brutomarge De bedrijfsuitkomsten laten een stabiel beeld zien. De hoeveelheden verwerkt afval zijn licht gedaald ten opzichte van 2007, maar de efficiency van de verbranders is verbeterd. De elektriciteitsproductie is gestegen. De verbrandingscapaciteit van azn is eind 2008 met het gereedkomen van de vierde lijn met circa 275 Kton uitgebreid.
Resultaat voor rente en belastingen Dit resultaat is licht gestegen. Naast het stabiel blijven van de brutomarge, zijn de bedrijfskosten in 2008 in absolute zin constant gebleven. De ebit, uitgedrukt in procenten van de netto omzet, stijgt naar 23 (2007: 22%).
29 — Financiële gang van zaken Essent — Jaarverslag 2008
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 7
Energiewaardeketen
De activiteiten van Essent omvatten de gehele energiewaardeketen, van productie tot handel, distributie en levering aan de consument en de zakelijke markt. De rode draad in alle bedrijfsprocessen wordt gevormd door kostenbeheersing, verduurzaming, efficiency en klantvriendelijkheid. Als geïntegreerd energiebedrijf produceert Essent zelf vrijwel alle energie die ze verkoopt. Warmtekracht-, gas- en kolencentrales produceren circa 70% van de door Essent opgewekte elektriciteit. Naast energieproducent is Essent in een groeiend aantal landen ook actief in de energiehandel. Doordat Essent actief is in de gehele energiewaardeketen, is de afhankelijkheid van andere marktpartijen beperkt en kan de organisatie direct inspelen op ontwikkelingen in de markt. De energiewaardeketen van Essent bestaat uit zeven business units: Business Development, Projects, Productie, Trading, Service & Verkoop, Toegevoegde Waarde Diensten en New Energy. Per business unit wordt de gang van zaken in 2008 toegelicht.
vredenheid. De ontwikkelingen in de internationale energiesector nopen tot vooruitdenken en investeren in de toekomst. De internationale samenwerking met rwe biedt Essent de kans om verdere groei en bedrijfszekerheid te waarborgen. Duurzaamheid in energieopwekking en efficiënt gebruik van beschikbare energiebronnen zullen in de nabije toekomst steeds belangrijker worden. Alleen voldoende schaalgrootte garandeert de benodigde slagkracht om over geopolitieke energievraagstukken te kunnen meepraten. Met de keuze voor rwe heeft Essent deze positie veiliggesteld.
Marktontwikkelingen
De concurrentie neemt toe doordat als gevolg van de verdergaande liberalisering steeds meer buitenlandse energieondernemingen in Nederland actief worden. Daarnaast tekent zich een duidelijke consolidatie af in regionale markten zoals Noord-West Europa. Dit consolidatieproces zal naar verwachting in verhoogd tempo doorzetten. Ondertussen richten de nationale toezichthouders zich steeds meer op transparantie en concurrentie. De achterligBedrijfsvoering 2008 gende gedachte is het streven naar lagere prijzen Essent heeft in 2008, in vergelijking met voor de consument. Verder zijn voor Europa en 2007, een beter resultaat laten zien. Dat betreft specifiek voor Nederland doelstellingen geforzowel de financiële resultaten als de klantte- muleerd om CO2-emissies terug te dringen en
30 — Energiewaardeketen Essent — Jaarverslag 2008
het aandeel duurzaam opgewekte energie te vergroten. Tenslotte is de gedwongen eigendomssplitsing van de Nederlandse energiebedrijven bij Koninklijk Besluit in 2009 door de minister van Economische Zaken bekrachtigd. Dat vraagt om een alerte en pro-actieve opstelling. Essent heeft in 2008 – op basis van haar strategie – een aantal stappen genomen die de basis vormen voor verdere groei en waardevermeerdering.
Eigendomssplitsing Op 1 juli 2008 is de Wet Onafhankelijk Netbeheer in Nederland van kracht geworden. In die wet is de eigendomssplitsing van de Nederlandse energiebedrijven vastgelegd, die uiterlijk op 31 december 2010 afgerond dient te zijn. De huidige aandeelhouders zullen uiterlijk vanaf die datum niet langer één aandeel Essent houden, maar één aandeel in het productie- en leveringsbedrijf Essent n.v. en één aandeel in het nieuwe netwerkbedrijf. Tot het moment van eigendomssplitsing maken beide bedrijven onderdeel uit van de Essent-groep. In 2008 is, conform voorschrift, het beheer van de 110-kV en 150-kV hoogspanningsnetten economisch aan TenneT overgedragen. Bovendien is een grootschalig project gestart om de juridische en operationele splitsing van het productie- en leveringsbedrijf en het netwerkbedrijf – vanaf 1 januari 2009 Enexis geheten – binnen de gestelde termijn te realiseren. Essent is verantwoordelijk voor een deugdelijk ontvlechtingproces en het ontstaan van twee onafhankelijke, operationeel en financieel gezonde ondernemingen. Het overgrote deel van de benodigde stappen is in 2008 soepel en met succes uitgevoerd. Voor de eigendomssplitsing, inclusief de financiële structuur van het netwerkbedrijf in de context van haar specifieke risicoprofiel, heeft Essent in 2008 een splitsingsplan uitgewerkt conform de Wet Onafhankelijk Netbeheer. Dat plan omvat een gedetailleerde simulatie van de toekomstige situatie waarin het productie- en leveringsbedrijf en het netwerkbedrijf als volledig separate ondernemingen functioneren. Deze levensvatbaarheidstoets, met peildatum 30 juni 2008, is door Ernst & Young beoordeeld. Het splitsingsplan bevat een aantal elementen van de levensvatbaarheid en is in november 2008 bij de Energiekamer van de NMa ingediend. Inmiddels zijn enkele besprekingen gevoerd met de NMa en zijn aanvullende gegevens verstrekt ter verdere onderbouwing van de financiële positie van Enexis na de eigendomssplitsing. Het eind 2008 door de Tweede Kamer der Staten Generaal gevoerde debat over de kapitalisatie van netwerkbedrijven heeft geleid tot een aanpassing van de verhouding eigen vermogen/vreemd vermogen in vergelijking met het ingediende splitsingsplan. In de loop van de eerste helft van 2009 zal de NMa advies
uitbrengen aan de minister van Economische Zaken. De minister kan hierop nog aanvullende aanwijzingen geven. Na goedkeuring van het splitsingsplan door de minister zal de verdere juridische uitwerking zijn beslag krijgen. De operationele splitsing van het productieen leveringsbedrijf en het netwerkbedrijf betreft het ontvlechten van een groot aantal processen en systemen binnen een bedrijf dat een lange traditie als geïntegreerde onderneming heeft. In 2008 zijn tal van projecten uitgevoerd om de gemeenschappelijke systemen en services te scheiden en binnen de betreffende ondernemingen in een geëigende vorm en op de meest efficiënte wijze onder te brengen. Binnen beide organisaties heeft nauwe medezeggenschap bij de opzet en uitwerking van de diverse projecten tot positieve adviezen geleid. Daarnaast heeft het netwerkbedrijf in 2008 veel aandacht gegeven aan de omvorming van de organisatie en de zelfstandige marktpositionering van het bedrijf. Eind 2008 was de operationele splitsing voltooid. Alleen de ontvlechting van de it-infrastructuren zal vanwege de complexiteit tot begin 2010 doorlopen.
Strategie De kern van de strategie van Essent is het scheppen van meerwaarde. Dat geldt voor alle posities in de waardeketens voor elektriciteit, gas, warmte en emissierechten. Om deze ambitie te realiseren en goed in te kunnen spelen op de ontwikkelingen in de energiemarkten, heeft Essent deze strategie langs drie lijnen uitgevoerd: Operational Excellence, autonome groei van de bestaande activiteiten en uitbreidingsinvesteringen, en samenwerken om kritische massa te creëren op het Europese speelveld, eerst in Nederland en later in Europa.
De toekomst voor het netwerkbedrijf Ons uitgangspunt is dat de netbeheerder te allen tijde in staat moet zijn de wettelijke taken uit te voeren. De kernelementen daarvan zijn een optimaal functionerende infrastructuur, grote klanttevredenheid en medewerkerbetrokkenheid, en een veilige werkomgeving. Daartoe zal het netwerkbedrijf voortdurend doorwerken aan verdere verbetering van de efficiency en kwaliteit. Bovendien wordt in de periode 2009 – 2010 het nieuwe marktmodel Stroomopwaarts en het nieuwe ‘slimme-meter’programma ingevoerd.
Resultaten Energiewaardeketen In miljoenen euro’s
2008
Segmentresultaat: 660,7
”
Essent heeft een langlopende ambitie om een optimale uitgangspositie te creëren voor aandeelhouders, klanten en medewerkers. Schaalgrootte is daartoe van vitaal belang, zeker na de afsplitsing van het netwerkbedrijf, om verschillende redenen. Het commerciële productie- en leveringsbedrijf Essent zal allereerst de effecten ondervinden van de toenemende schaarste aan grondstoffen op de wereldmarkt. Als relatief bescheiden onderneming – vanuit Europees perspectief bezien – zullen wij op termijn niet langer concurrerend kunnen inkopen, mede als gevolg van de sterk toegenomen vraag in de opkomende economieën. Een tweede element is de toegenomen volatiliteit van prijzen. Schommelingen in het nettoresultaat van Essent kunnen uitsluitend op basis van voldoende schaalgrootte worden opgevangen. Een derde element is dat Essent ten opzichte van een aantal Europese spelers de schaalgrootte en financiële ruimte mist om de productie zodanig uit te breiden dat er op Europees niveau een voldoende sterke concurrentiepositie ontstaat. Gegeven het feit dat er voor Essent nauwelijks acquisitie- of fusiemogelijkheden zijn, in combinatie met de verwachting dat autonome groei niet tot voldoende schaalgrootte in Europees perspectief zal leiden, is aansluiting bij een krachtige Europese onderneming de beste optie voor toekomstige continuïteit. Daarom is de aansluiting bij het Duitse rwe een logische keuze. In de aandeelhoudersvergadering van juni 2008 heeft Essent zijn overwegingen en bevindingen aan de aandeelhouders voorgelegd. Daarop hebben zij goedkeuring verleend aan de plannen om aansluiting te zoeken bij of samen te gaan met een buitenlandse partner op een nader te bepalen tijdstip, bijvoorbeeld door middel van vervreemding van de aandelen. De publieke belangen zijn voldoende geborgd door wet- en regelgeving. Vanzelfsprekend werkt Essent door aan waardecreatie. Daarvoor is de afgelopen periode met alle verbeteringen een stevige basis gelegd. De onderneming beschikt over een goed gevulde projectenportefeuille, waarvan ruim eur 5 miljard de komende jaren gerealiseerd zal worden. Onze internationaal gerespecteerde handelsorganisatie, die vanuit Genève opereert, heeft zich uitstekend ontwikkeld en draagt be-
Netto-omzet: 5.671,8
De kern van de strategie van Essent is het scheppen van meerwaarde in alle posities van de energiewaardeketen.
Toekomst
Segmentresultaat: 455,9
Met New Energy investeren we in innovatie en duurzaamheid.
langrijk bij aan waardecreatie voor Essent. Met name de verdere integratie van de Europese energiemarkten en de ontwikkeling van de internationale emissierechtenmarkt biedt volop kansen voor het handelsbedrijf. De activiteiten in Duitsland en België groeien. In Nederland is via onze windparken en de bijstook van biomassa een leidende positie in duurzame energie opgebouwd. Daarnaast blijven we werken aan verdere stroomlijning van de organisatie en verlaging van de kosten. Voor de productie van elektriciteit in Nederland kiezen we voor een gediversifieerd brandstofbeleid: kolen, gas, biomassa en mengvormen. Essent wil bovendien voorop blijven lopen op het gebied van duurzaamheid, met name via biomassa en wind.
Netto-omzet: 6.532,2
“
Alleen schaalgrootte garandeert dat we kunnen blijven meepraten in geopolitieke energieoplossingen.
De afgelopen jaren zijn dankzij vele inspanningen op het gebied van Operational Excellence goede vorderingen gemaakt. De organisatie is aanzienlijk efficiënter en effectiever gaan werken, de klanttevredenheid en de klachtenafhandeling zijn sterk verbeterd en onze scores op de criteria van de scorecard van de Energiekamer van de NMa zijn onverminderd goed.
2007
* Inclusief het resultaat van de netwerkactivabedrijven ad eur 333,7 miljoen, waarvan het resultaat met ingang van 2008 is meegenomen onder het segment Energiedistributie. Het resultaat van de Energiewaardeketen over 2007 exclusief het resultaat van de netwerkactivabedrijven bedraagt eur 327,0 miljoen.
31 — Energiewaardeketen Essent — Jaarverslag 2008
Business Development
diverse nieuwe projecten van start gegaan. De belangrijkste daarvan zijn de uitbreiding van de Clauscentrale C, de centrale Moerdijk 2 en het Epecluster inclusief de aansluiting op het Duitse gasnet. De totale investeringswaarde van deze projecten bedraagt eur 1,5 miljard. Daarnaast Business Development onderzoekt de mo- is het zogeheten Nordsee Ost windproject, met gelijkheden voor investeringen in elektriciteits- een investeringswaarde van ongeveer eur 900 centrales, gasopslagsystemen en installaties voor miljoen, in ontwikkeling genomen. De voltooiing duurzame energie, en is instrumenteel in het uit- van dit project zal leiden tot een uitbreiding van voeren van strategische marktanalyses. Daarnaast de windcapaciteit naar een totaal van circa 800 is de business unit verantwoordelijk voor het mw. Naast deze en andere energieprojecten zal Essent-belang in 11 joint ventures met een ge- in 2009 ook veel aandacht uit blijven gaan naar zamenlijke omzet van circa eur 850 miljoen. veilig werken, om de goede lijn van het afgelopen Het jaar 2008 is voor Business Development jaar door te zetten. uitstekend verlopen. Zowel met de joint ventures als met de diverse projecten zijn goede resultaten geboekt. Het resultaat, voortvloeiend uit het belang in de 11 joint ventures, is gestegen ten opzichte van vorig jaar. Dat was in hoge mate te danken aan betere samenwerking en gunstige contractuele ontwikkelingen. Ten Productie zet zich in om de efficiency van aanzien van de projecten zijn grootschalige het productiepark te verbeteren in termen van voorbereidingen getroffen voor de uitbreiding beschikbaarheid, betrouwbaarheid en kosten van Claus C, Moerdijk 2 en de gasopslag in Epe. per MWh. De portfolio wordt in samenwerking Voor de toekomst werkt Business Development met Trading voortdurend geoptimaliseerd. Met aan verdere groeikansen voor Essent, aan brand- bovengenoemde aanzienlijke investeringen in stofdiversificatie en aan het veiligstellen van het productiepark in 2008 heeft Essent ingezet de leveringszekerheid. Projecten waar in deze op verdere versterking van haar positie. context aan wordt gewerkt zijn onder meer een In 2008 zijn uitstekende prestaties geleverd onderzoek naar de mogelijkheid voor een nieuwe op het gebied van betrouwbaarheid en veiligheid kerncentrale in Nederland, een kolenvergas- van de installaties. De uitval van installaties is singsinstallatie inclusief de volledige afvang zeer beperkt gebleven, met uitzondering van en opslag van CO2 in samenwerking met Shell, eenheid 8 van de Amercentrale, die eind 2008 een lng-terminal in de Eemshaven samen met enkele maanden buiten bedrijf is geweest. Bij GasUnie en Vopak, en diverse gasprojecten. eenheid 9 van de Amercentrale is een nieuwe Het voornemen is om in Genk-Zuid (België) een DeNox-installatie (die de uitstoot van stikstofnieuwe, gasgestookte ccgt-centrale (Combined oxiden vermindert) in gebruik genomen; de inCycle Gas Turbine) te bouwen. Uit oogpunt van vestering bedroeg circa eur 55 miljoen. Met deze leveringszekerheid op de lange termijn onder- nieuwe installatie voldoet Essent volledig aan de zoekt de business unit ook de strategische mo- Nederlandse en Europese emissierichtlijnen. In gelijkheden om een directe rol te gaan spelen in dezelfde centrale is ook het huidige maximale de productie van gas en biomassa. bijstookpercentage van 30% voor biomassa gerealiseerd. In Epe zijn zes additionele cavernes voor de opslag van gas in gebruik genomen en is de pijpleiding naar het Duitse afzetgebied met succes getest. De vooruitzichten voor 2009 zijn goed. Mede vanwege de in 2008 genomen stappen Projects is het expertisecentrum voor de kan Essent zich ten aanzien van de kwaliteit en realisatie van kapitaalintensieve centrales en efficiency van haar productiepark nu meten met projecten in Nederland en daarbuiten. In 2008 de Europese top. heeft Projects aan alle operationele doelstellingen voldaan en alle projecten in uitvoering conform plan en budget opgeleverd. De business unit is met ingang van 2008 ook verantwoordelijk voor de ontwikkeling en uitvoering van windparken op zee. In 2008 zijn de drie hoofdprojecten uitgeTrading houdt zich vooral bezig met inkoop voerd en tijdig binnen budget opgeleverd. Dat van en handel in energie, logistieke en financiële waren twee uitbreidingen in Epe en de DeNox- contracten, diensten op het gebied van energie en installatie bij eenheid 9 van de Amercentrale. financiële risicobeheersing. Bovendien verzorgt Ook is de Inesco-centrale in Antwerpen for- deze business unit ook het online handelsplatmeel in bedrijf genomen. Tevens zijn in 2008 form Essent Xpress.
Productie
Projects
Trading
32 — Energiewaardeketen Essent — Jaarverslag 2008
In 2008 heeft Trading haar activiteiten uitgebreid en ondanks de uitzonderlijke volatiliteit van prijzen en markten heeft zij een goed resultaat behaald. Internationaal zijn de activiteiten uitgebreid met nieuwe vestigingen in Madrid, Oslo, Boedapest, Mexico en Singapore. De taak van deze vestigingen is het vinden van nieuwe handelsmogelijkheden. Daarbij heeft de moedervestiging in Genève een belangrijke rol. Daar worden de nieuwe contracten die voortvloeien uit de contacten van de nieuwe vestigingen afgesloten. Tevens is het Duitse energiehandelsbedrijf KomStrom nu volledig geïntegreerd waarbij de handelsactiviteiten zijn overgenomen door Trading in Genève. De portfolio’s voor gas, (groene) elektriciteit en emissie zijn aanzienlijk versterkt. Dat was mede te danken aan nieuw afgesloten afnamecontracten in onder meer België, China en Rusland. De eerste cers (Certified Emissions Reductions) en euas (eu Allowances) worden inmiddels verstrekt aan onze klanten. In China ontvingen wij de eerste Gold Standard cer voor het eerste Clean Development Mechanism-project dat in China werd uitgevoerd. Ten aanzien van bio-energie en duurzaamheid werden in 2008 voor het eerst koffieschillen bijgestookt voor de opwekking van groene energie. Onze initiatieven ter versterking van duurzaamheid in de koffiesector werden in 2008 onderscheiden door de Amerikaanse scaa (Specialty Coffee Association of America).
Service & Verkoop Service & Verkoop voorziet 2,6 miljoen klanten in Nederland en België van energie en aanverwante diensten. Dat zijn zowel consumenten, het klein zakelijke segment als grote ondernemingen. De strategie van Service & Verkoop stoelt op drie pijlers: klanttevredenheid, duurzaamheid en waardecreatie. Klanttevredenheid wordt nagestreefd door het bieden van uitstekende service. Verder biedt Service & Verkoop specifieke energiecontracten en introduceert zij nieuwe producten zoals warmtekrachtkoppelingen en slimme thermostaten. De 100% dochteronderneming van Essent, energie:direct, richt zich op het prijsgevoelige deel van de markt. Het aantal klanten van energie:direct is in 2008 licht toegenomen. Essent was in 2008 het enige energiebedrijf in Nederland dat een voldoende scoorde bij het klanttevredenheidsonderzoek dat door de Energiekamer van de NMa was ingesteld. Het marktaandeel van Essent op de zakelijke markt is in 2008 vrijwel gelijk gebleven. Met de levering van Groene Stroom en energiebesparingsadviezen werkt Service & Verkoop aan haar duurzame doelstellingen.
Groene Stroom, dat wordt verkocht voor dezelfde prijs als grijze stroom, heeft in 2008 een bescheiden stijging in het aantal klanten laten zien. Rechtstreeks of in samenwerking met de aandeelhouders biedt Essent klanten de mogelijkheid energie te besparen via de zogeheten ‘Bespaarbox’ en een variëteit aan (besparings) adviezen via Mijn Essent op internet en de Essent Verbruiksmanager. Door de kosten per consument met 15% te verlagen, droeg Service & Verkoop bij aan de waardevermeerdering van Essent. Er wordt permanent gewerkt aan de verdere stroomlijning en slagvaardigheid van de organisatie. Mede in het licht van het nieuwe marktmodel en de vereiste splitsing van het productie- en leveringsbedrijf en het netwerkbedrijf, zal met het Greenfield-project – de invoering van een nieuw klanteninformatiesysteem – de it-infrastructuur van de organisatie worden aangepast. In de loop van 2009 zal een begin worden gemaakt met het converteren van klanten naar dit nieuwe systeem. Service & Verkoop heeft in 2008 goed gepresteerd; Voor vrijwel alle indicatoren waren de prestaties beter dan vorig jaar. Vanwege de verwachte toenemende concurrentie zal Service & Verkoop in 2009 meer investeren in het Essentmerk, nieuwe stappen zetten op het gebied van duurzaamheid, de intensivering van de klantenwerving en waar mogelijk een verdere verbetering van de prijs-kwaliteitverhouding.
Essent België Voor België werkt Essent aan een positie als volwaardig energiebedrijf, gericht op consumenten en de zakelijke markt. Inmiddels wordt energie geleverd vanuit onze centrale bij Antwerpen en is een solide klantenbasis opgebouwd. Na een initiële snelle groei na de liberalisering van de Waalse markt heeft de groei zich in 2008 gestaag voortgezet. Veel aandacht is besteed aan betere service en verlaging van de kosten.
Bij Essent Warmte nam het aantal klanten in het verslagjaar met ruim 3% toe en overtrof daarmee het gestelde doel. Naast grootschalig en succesvol verlopen onderhoud aan het warmtenet van de Amercentrale zijn in 2008 nieuwe projecten van start gegaan in onder meer Lelystad, Breda, Rotterdam en Eindhoven. Essent Retail Services heeft een goed jaar achter de rug. Deze business unit neemt deel in vijf regionale energieservicebedrijven en ontwikkelt innovatieve energieconcepten voor de consumentenmarkt. Essent Westland Energie Services heeft goede vorderingen gemaakt. Zo werd onder meer een nieuw instrument ontwikkeld om de teruglevering van energie door tuinders aan het net in goede banen te leiden. Essent Westland Energie Services is met deze oplossing voor het zogeheten ‘congestiemanagement’ voorloper in Nederland. Ten aanzien van de productie hebben tuinders in 2008 in toenemende mate het beheer en de financiering van wkk-installaties zelf ter hand genomen. Voor de toekomst zal Toegevoegde Waarde Diensten zich als geheel meer gaan richten op synergie tussen de diverse onderdelen, mede gericht op kostenreductie. Bovendien zal Toegevoegde Waarde Diensten zich herpositioneren als aanbieder van lokale energieoplossingen. Voor Essent Energie Diensten worden de mogelijkheden onderzocht om zich te ontwikkelen naar een specialist op het gebied van energieadvies.
capaciteit van zo’n 156 mw, genoeg om in de jaarlijkse behoefte van 135.000 huishoudens te voorzien. In de Eemshaven wordt ook gewerkt aan de ontwikkeling van een lng-terminal, die in 2012 voltooid zal zijn. Met het offshoreproject Nordsee Ost aan de noordkust van Duitsland heeft Essent de mogelijkheid om haar windproductie aanzienlijk uit te breiden. Doel is om 80 turbines te bouwen met een totale capaciteit van zo’n 288 mw. Essent is voornemens om de komende jaren aanzienlijk te investeren in de verdere uitbreiding van de windcapaciteit. Zowel op land als op zee, in Nederland, Duitsland en Noord-West Europa. Naast de windactiviteiten werkt New Energy aan diverse andere vormen van energieopwekking. Dat betreft onder meer warmtekrachtkoppeling, water- en zonne-energie, elektrisch transport en de afvang en opslag van CO2. Op al deze gebieden voert Essent proefprojecten uit of werkt zij samen om ontwikkelingen te versnellen. Daartoe investeert zij ook in een aantal innovatiefondsen. Voor het kweken van algen voor hoogwaardige toepassingen met bij voorkeur CO2 uit centrales is een consortium opgericht. Op het gebied van elektrisch transport, dat op langere termijn een grote bijdrage kan leveren aan het terugdringen van de overbelasting van ons milieu (fijnstof, CO2), wordt op Europese schaal met de brancheorganisatie Eurelectric gewerkt aan een grensoverschrijdende standaardisatie van de benodigde systemen en technologie.
New Energy
Deutsche Essent
Medio 2008 is de business unit New Energy opgericht. Deze business unit omvat de activiteiten op het gebied van wind, elektrisch transport en innovatie voor de energie van morgen. De verwachting is dat de wereldwijd aanhoudend stijgende vraag naar energie met fossiele brandstoffen onvoldoende opgevangen kan worden. Het aandeel duurzame energie zal daarom moeten toenemen, terwijl ook oplossingen moeten worden gevonden voor de nadelige klimaateffecten van fossiele brandstoffen. Tevens is de verwachting dat de huidige grootschalige, centraal gestuurde energievoorziening zal transformeren naar een decentrale benadering, waarbij ondernemingen en huishoudens zelf een gedeelte van De business unit Toegevoegde Waarde de benodigde energie gaan opwekken. Naast Diensten verkoopt gas, elektra (in samenwerking de verdere uitbouw van de windactiviteiten van met Service & Verkoop) en warmte. Daarnaast Essent, richt New Energy zich mede tegen deze verleent deze business unit diensten als ad- achtergronden op het ontwikkelen van duurzame, vies, inspectie, onderhoud, verhuur en lease. commercieel aantrekkelijke energieconcepten. Met uitzondering van het onderdeel Essent New Energy beheert een aanzienlijke windEnergie Diensten hebben alle activiteiten bin- portfolio op land, met een totaal vermogen van nen Toegevoegde Waarde Diensten in 2008 hun circa 600 mw in Nederland en Duitsland. Begin financiële doelstellingen behaald. Als geheel 2009 is het nieuwe windenergiepark in de presteerde Toegevoegde Waarde Diensten beter Nederlandse Eemshaven gereed gekomen: de dan vorig jaar. 52 nieuwe generatoren hebben een gezamenlijke
Toegevoegde Waarde Diensten
Deutsche Essent is verantwoordelijk voor productie en service in Duitsland, waar het grootste deel van de omzet in windenergie wordt gerealiseerd. Duitsland is een belangrijke groeimarkt voor Essent. Duurzame energie, de opslag van gas en energiehandelsactiviteiten tonen aanzienlijk groeipotentieel. De holding Deutsche Essent beheert deelnemingen in een aantal bedrijven, zoals swb in Bremen, en werkt samen met diverse ondernemingen waaronder RheinEnergie ag met betrekking tot de gasopslag in Epe. De activiteiten in Duitsland hebben zich in 2008 voorspoedig ontwikkeld. Het gasopslagproject in Epe ten behoeve van de Duitse markt is afgerond en er worden goede vorderingen gemaakt met de voorbereidingen voor de bouw van het windmolenpark Nordsee Ost, in zee aan de Noord-Duitse kust. Essent ziet in Duitsland vele groeimogelijkheden, in gasopslag, windenergie, handelsactiviteiten en de aanleg van nieuwe elektriciteitscentrales. Daarbij zal Essent nadrukkelijk samenwerking zoeken met lokale en regionale energiebedrijven en overheden.
33 — Energiewaardeketen Essent — Jaarverslag 2008
Projectcase — Hogere productie, lagere emissies Essent heeft in 2008 flink geïnvesteerd, bijvoorbeeld in de Clauscentrale C en de centrale Moerdijk 2. Op de locatie Moerdijk wordt een nieuwe 430 mw gaseenheid gebouwd die elektriciteit opwekt en met de vrijkomende restwarmte extra stroom produceert. De centrale zal naar verwachting in 2011 in gebruik worden genomen. De Clauscentrale in Maasbracht wordt uitgebreid en gemoderniseerd. Als het project in 2012 wordt opgeleverd zal de capaciteit van de Clauscentrale zijn gegroeid naar 1.920 mw. Beide investeringen vormen een structurele verbetering van de efficiëntie en verlaging van de emissies.
35 — Hogere productie, lagere emissies Essent — Jaarverslag 2008
Bio-energiecentrale cuijk In de bio-energiecentrale in Cuijk wordt biomassa gebruikt om voor circa 60.000 huishoudens Groene Stroom op te wekken.
36 â&#x20AC;&#x201D; Hogere productie, lagere emissies Essent â&#x20AC;&#x201D; Jaarverslag 2008
37 â&#x20AC;&#x201D; Hogere productie, lagere emissies Essent â&#x20AC;&#x201D; Jaarverslag 2008
38 — Doorschakelen in elektrisch rijden Essent — Jaarverslag 2008
Projectcase — Doorschakelen in elektrisch rijden Essent heeft zich voorgenomen op termijn een substantieel deel van haar wagenpark op elektriciteit te laten rijden. In 2008 startte Essent met diverse projecten om elektrisch vervoer in Nederland een praktische toepassing te geven. Ondertussen heeft Enexis, het netwerkbedrijf van Essent, het Mobile Smart Grid ontwikkeld, waardoor rijden op elektriciteit op grotere schaal binnen
bereik is gekomen. Met dit revolutionaire systeem kunnen autoaccu’s zeer snel worden geladen met Groene Stroom en kan energie ook worden opgeslagen. Onderzoek heeft grote voordelen aangetoond van elektrisch rijden voor het klimaat, de automobilist en de leefomgeving. Essent werkt met meerdere organisaties in Europa aan diverse testvoorbereidingen voor dit schone en goedkope alternatief.
39 — Hoofdstuk titel Essent — Jaarverslag 2008
40 â&#x20AC;&#x201D; Decentrale opwekking Essent â&#x20AC;&#x201D; Jaarverslag 2008
Projectcase — Decentraal opgewekt in Den Bosch en Zeewolde Naast de centrale opwekking van energie wordt de laatste tijd steeds meer gekeken naar de voordelen van decentrale opwekking. Essent neemt actief aan die ontwikkeling deel. Zo startten woningbouwcorporatie Zayaz, de gemeente ’s-Hertogenbosch en Essent in 2008 een uniek project om de mogelijkheden van decentrale energieopwekking in de bestaande bouw in combinatie met innovaties in duurzame energievoorziening te demonstreren. In de betreffende Bossche wijk – de Maaspoort – worden technologieën ingezet zoals zonnepanelen, zonnecollectoren, warmtepompen,
kleine windturbines en HRe-ketels die warmte én elektriciteit produceren. Gedurende twee stookseizoenen worden metingen uitgevoerd – van de comfortbeleving van de bewoners tot en met de besparing op de energienota. In Zeewolde in de Polderwijk zijn in 2008 de eerste honderden woningen aangesloten op het warmtenet van Essent Warmte. De warmte voor de in totaal 3.000 woningen wordt opgewekt met biogas uit de koeienmest van een melkveehouderij in Zeewolde, dat wordt aangevoerd door een 5 kilometer lange leiding naar de warmtecentrale bij de Polderwijk.
41 — Decentrale opwekking Essent — Jaarverslag 2008
Projectcase — De energie van morgen Essent maakt zich op diverse manieren sterk voor de vernieuwing en verduurzaming van technologie, diensten en producten. Om de uitstoot van CO2 terug te dringen, onderzoekt Essent een nieuwe technologie waarmee CO2 wordt omgezet in zuurstof en plantaardige biomassa in de vorm van algen. Het is een veelbelovende technologie, waar we onder meer met de Universiteit Wageningen en AkzoNobel aan werken. Samen met Shell voeren we een haalbaarheidsstudie uit naar de bouw van een CO2-arme elektriciteitcentrale. We kijken naar de combinatie van een vergassingsfabriek, stroomopwekking en afvang en opslag van CO2. De beoogde capaciteit van deze centrale is 1.000 mw. Bovendien onderzoeken we de mogelijkheden voor de inzet van landbouwresten voor de
elektriciteitsvoorziening. Landbouwresten hebben als voordeel dat ze niet concurreren met de voedselvoorziening en geen extra landgebruik vergen. Ook windenergie is een essentieel onderdeel van de energiemix van Essent. Begin 2008 werden de eerste nieuwe windturbines in Windpark Westereems aangesloten op het elektriciteitsnetwerk. De molens zijn de eerste in een reeks van 52 windturbines die samen het windpark Westereems gaan vormen, het grootste windpark op land in Nederland. Het totale park levert elektriciteit voor circa 135.000 huishoudens. In 2008 is Essent ook gestart met de aanbesteding voor de bouw van een groot windpark op zee – Nordsee Ost – voor de kust van Helgoland.
43 â&#x20AC;&#x201D; De energie van morgen Essent â&#x20AC;&#x201D; Jaarverslag 2008
44 â&#x20AC;&#x201D; De energie van morgen Essent â&#x20AC;&#x201D; Jaarverslag 2008
2008 stond in het teken van de Wet Onafhankelijk Netbeheer. De operationele splitsing verliep soepel en snel.
”
45 — Essent Netwerk Essent — Jaarverslag 2008
Segmentresultaat: 163,5
van Essent worden uitgekeerd. Resultaten Het bereiken van een nog grotere klanttevredenheid was een van de speerpunten van Essent Energiedistributie Netwerk in 2008. Aan die eis is ruimschoots voldaan; de klanttevredenheid steeg naar 7,4 (voor In miljoenen euro’s kleinverbruik zelfs 7,6), waarmee de Nederlandse norm van 7,0 werd overschreden. Leveringszekerheid is een van de aspecten die zwaar meewegen bij klanttevredenheid. In Nederland zijn de elekticiteitsnetten zeer betrouwbaar. Zij behoren qua betrouwbaarheid zelfs tot de internationale top. De gemiddelde uitvalsduur van het elektriciteitsnetwerk was 22 minuten, tegenover 24 minuten in 2007, waarmee de leveringszekerheid opnieuw is gestegen. De leveringsbetrouwbaarheid van de gasnetten was uitstekend. In 2008 was de uitvalsduur slechts 22 seconden, tegen 48 seconden in 2007. Wel was er sprake van vijf ernstige gasincidenten binnen het verzorgingsgebied, veroorzaakt door derden. De door Essent ontwikkelde veiligheidsindicator ter bewaking van de veiligheid van 2008 2007 het gasnet is ook in 2008 verder ontwikkeld. De resultaten van de veiligheidsmetingen worden besproken met belanghebbenden zoals * Exclusief het resultaat van de netwerkactivabedrijven ad eur 333,7 gemeenten en bewoners. Om onveilige situaties miljoen, waarvan het resultaat met ingang van 2008 is meegenomen onder het segment Energiedistributie. Het resultaat van te voorkomen is er ook in 2008 sprake geweest Energiedistributie over 2007 inclusief het resultaat van de netwerk– van preventieve vervangingen van aansluitlei- activabedrijven bedraagt eur 497,2 miljoen. dingen die mogelijk het einde van de levensduur benaderen. Dit programma wordt de komende jaren voortgezet. In 2009 start bovendien het vervangen van de hoofdgasleidingen. Netto-omzet: 1.216,8
Essent Netwerk voert in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland het beheer over 146.000 kilometer elektriciteitskabel en 40.000 kilometer gasleidingen. Daarmee bedient dit bedrijfsonderdeel 2,5 miljoen elektriciteitsklanten en 1,8 miljoen gasklanten. Daarnaast verzorgt Essent Netwerk diensten op het gebied van openbare verlichting, parkeer- en verkeersregelsystemen en de verhuur van middenspanningsinstallaties en elektriciteits- en gasmeters. 2008 was een ingrijpend jaar voor het netwerkbedrijf. Als gevolg van de op 1 juli 2008 in werking getreden Wet Onafhankelijk Netbeheer, die de eigendomssplitsing van de Nederlandse energiebedrijven bepaalt, zijn gedurende het verslagjaar voorbereidingen getroffen voor een volledige ontvlechting van de netwerkactiviteiten en de rest van de Essent-organisatie. Op 19 november werd het Splitsingsplan ingediend bij de Energiekamer van de NMa. De operationele scheiding is vervolgens vlot en soepel verlopen. Sinds 1 januari 2009 is de operationele splitsing een feit en gaat Essent Netwerk zelfstandig verder onder de naam Enexis. Het economisch eigendom en de operaties van de netwerk- en de commerciële energieactiviteiten zijn nu volledig gescheiden. De eigendomssplitsing zal uiterlijk 31 december 2010 afgerond moeten zijn. De eigendomssplitsing moet zijn voltooid voor de beoogde transactie met rwe doorgang kan vinden. De aandelen van Enexis zullen aan de huidige aandeelhouders
Klanttevredenheid flink gestegen ten opzichte van 2007.
Segmentresultaat: 375,1
Essent Netwerk
“
Netto-omzet: 1.342,0
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 8
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 9
swb AG
“
Het netwerk van swb werd door het Bundesnetzagentur tot het beste van Duitsland uitgeroepen. swb steekt energie in contact met de klant. Een in 2008 opgericht klantenforum voor dialoog en informatie oogstte veel lof.
46 — swb AG Essent — Jaarverslag 2008
Netto-omzet: 1.001,6
Segmentresultaat: 81,9
klantcontacten. Zo werd er een klantenforum Resultaten in het leven geroepen om actuele kwesties in een regulier overleg te kunnen bespreken. Voor swb AG dit initiatief kreeg swb veel waardering van haar klanten. Het klantenforum maakt deel uit van In miljoenen euro’s een klantprogramma dat is gericht op dialoog en informatieoverdracht. Als lokale energieleverancier probeert swb zich zoveel mogelijk op te stellen als een ‘goede buurman’. Groene Stroom en de energieverkoop via internet (swb24) lieten goede groeicijfers zien. Het efficiencyproject Effizienter Vertrieb werd voortgezet, waarbij met name de retailorganisaties in Bremen en Bremerhaven tegen het licht gehouden werden. Op de regionale gasmarkt heeft swb een sterke positie. Op basis van een regeling die is afgesproken met de mededingingsautoriteit, werkt het bedrijf aan een voorziening voor het compenseren van gasklanten. Het geschil over de verhogingen van de gasprijs in het verleden loopt nog steeds. In de loop van 2008 heeft swb haar 50% 2008 2007 belang in een joint venture met Nehlsen omgezet in een volledig belang in de afvalverbrandingsinstallatie ano, die onderdeel was van de joint venture. De overige activiteiten zijn overgenomen door Nehlsen. Het opex-besparingsproject heeft de eerste positieve resultaten laten zien. In 2009 denkt swb eur 6,6 miljoen te besparen op de opex. Netto-omzet: 1.136,5
Voor swb was 2008 een goed jaar. Het bedrijf in Bremen boekte goede resultaten en realiseerde alle strategische doelstellingen. Twee ontwikkelingen sprongen in het oog: toenemende concurrentie op de energiemarkt en verdergaande regulering door de overheid. Voor swb betekende dat echter niet dat de aandacht alleen daarop gericht was. Er werden grote projecten gestart. Andere naderden hun voltooiing, zoals het project MittelkalorikKraftwerk mkk, waar afval wordt verwerkt tot energie. Een ander voorbeeld is het in 2008 gestartte project Weserkraftwerk, een kleine waterkrachtinstallatie in de stad Bremen die in 2010 gereed moet zijn. De revisie van de kolencentrale Hastedt 15 verliep volgens planning. Een tegenvaller was de brand in silo 4 van de Hastedtcentrale, die in oktober uitbrak als gevolg van “kolenbroei”. Het duurde uiteindelijk twee weken voordat deze brand bedwongen was. De herstructurering van de netwerkbedrijven van de steden Bremen en Bremershaven is op 1 januari 2008 begonnen en verloopt volgens plan. Eind 2008 beoordeelde de Bundesnetzagentur (de toezichthouder voor de netwerkbedrijven) het elektriciteitsnet van swb. Dat kwam daarbij als het meest efficiënte netwerk van Duitsland uit de bus. De verkooporganisatie heeft veel tijd en aandacht besteed aan de verbetering van de
Segmentresultaat: 63,8
”
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 10
Essent Milieu
Resultaten Milieu
2008
“
Segmentresultaat: 83,6
Netto-omzet: 378,0
Segmentresultaat: 85,2
Netto-omzet: 366,5
In miljoenen euro's
2007
Met de vierde eenheid van azn heeft de Moerdijkcentrale nu capaciteit voor bijna 1 miljoen ton afval per jaar.
”
Essent Milieu is een van de grootste en meest succesvolle producenten van duurzame energie uit afval in Nederland en marktleider in compostering en productie van biobrandstoffen. In dat licht wekt het wellicht verwondering dat Essent voornemens is de afvalactiviteiten te vervreemden. Het wordt echter begrijpelijk wanneer men bedenkt dat deze activiteiten niet aansluiten bij de core-business van de onderneming. Essent heeft in haar strategie duidelijk gesteld: wij zijn een energiebedrijf. De aansluiting bij rwe heeft die lijn nog eens bevestigd. Essent Milieu heeft met een prima resultaat en een sterk portfolio inmiddels een stevige positie opgebouwd. Aansluiting bij een partner met ambities in de afvalsector ligt dan ook voor de hand. Voorbereidingen daartoe zijn in 2008 in gang gezet. Essent Milieu beschikt onder meer over een afvalscheidings- en verbrandingsinstallatie in Wijster, een scheidings- en vergistingsinstallatie in Groningen en diverse composteerinstallaties, overslaglocaties en stortplaatsen verspreid over Nederland. Bovendien heeft Essent Milieu een belang van 80% in de verbrandingsinstallatie in Moerdijk (azn). De business unit produceert jaarlijks voldoende duurzame energie voor zo’n 350.000 huishoudens. Uit de stortplaatsen wordt zogeheten stortgas gewonnen. Dit wordt gebruikt voor elektriciteitsproductie of opgewerkt tot aardgaskwaliteit en aan het gasnet geleverd: groen gas. Groen gas wordt ook ingezet als duurzame transportbrandstof. Essent Milieu wil een toonaangevende verwerker van brandbaar en
organisch afval blijven en haar activiteiten op maatschappelijk verantwoorde wijze invullen. Zij stelt zich ten doel de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de installaties te blijven optimaliseren, de scheiding en sortering van herbruikbare materialen verder te verbeteren en de productie van duurzame energie uit afval nog te verhogen. Essent Milieu is sterk gericht op veilig werken. In 2008 heeft Essent Milieu circa 2,8 miljoen ton afval verwerkt. Er is 1,7 miljoen ton brandbaar afval verwerkt in de eigen installaties in Wijster, Moerdijk en Groningen. In totaal heeft Essent Milieu 1.042 GWh duurzame elektriciteit geproduceerd. Het afgelopen jaar is 576 Kton organisch afval verwerkt, waaruit 276 Kton compost is geproduceerd. Verder is 423 Kton afval gestort. De nieuwe, vierde verbrandingslijn bij azn is conform budget en binnen planning gebouwd en eind 2008 opgestart. Wat bijzonder tevreden stelt, is dat in dit project heel veilig is gewerkt: meer dan 1 miljoen uren zonder incident. Samen met de reeds beschikbare capaciteit en de eerder gerealiseerde verhoging van de doorzet van de bestaande lijnen ligt de verbrandingscapaciteit in Moerdijk nu net onder de 1 miljoen ton afval per jaar. Door de koppeling aan de naastgelegen warmtekrachtcentrale van Essent behoort de installatie met een netto energetisch rendement van 30% tot de Europese top. De verwerkingsinstallaties voor brandbaar restafval hebben in 2008 goed gedraaid. In zowel Moerdijk als in Wijster zijn records gebroken. De biogas- en elektriciteitsproductie van de locatie Groningen verbeterde ten opzichte van verleden jaar. Een uitgebreide proef met de nascheiding van kunststoffen uit huishoudelijk afval bij de locatie is succesvol verlopen. De installatie wordt hier nu definitief voor ingericht. Vele tientallen contractgemeenten van Essent Milieu hebben inmiddels hun voorkeur uitgesproken voor nascheiding in plaats van bronscheiding en zijn daarvoor een overeenkomst met het bedrijf aangegaan. Binnen de composteeractiviteiten worden de mogelijkheden voor rendabele energieopwekking benut. Uit een proef bij de locatie in Venlo met het vergisten en composteren van organisch afval is de technische en economische haalbaarheid van deze methode gebleken. Er zijn het afgelopen jaar diverse langlopende contracten voor zowel brandbaar als organisch afval gesloten. Ontwikkelingen in de markt beperken de mogelijkheden voor het storten van brandbaar afval. Met het oog daarop worden bij Essent Milieu alle mogelijkheden voor flexibele sturing en buffering in kaart gebracht en voorbereid. Een proef voor het bufferen van afval is geslaagd en is vervolgd op de locatie Spinder in Tilburg en in Wijster. Vermeldenswaard is verder dat Essent Milieu na een intensief en zorgvuldig doorlopen traject met de vakorganisaties overeenstemming heeft bereikt over de overgang van medewerkers die vallen onder de vam-cao naar de sector-cao Afval & Milieu. Dit heeft per 1 januari zijn beslag gekregen.
47 — Essent Milieu Essent — Jaarverslag 2008
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 11
Enterprise Risk Management
uitgangspunten en kwaliteit van het ondernemingsbrede risicomanagement, inclusief de afdekking van bepaalde risico’s door middel van verzekeringen. crim geeft tevens advies aan de Raad van Bestuur over het risicoprofiel van (voorgenomen) investeringen. Twee keer per jaar wordt een zogeheten Essent State of the Risk opgesteld, waarin de belangrijkste risico’s aan de orde worden gesteld. Deze wordt vastgesteld door de Raad van Bestuur en daarna besproken met de Auditcommissie en gepresenteerd aan de Raad van Commissarissen.
Internal Control
Internal Control kent een vergelijkbare organisatiestructuur met specialisten op het hoofdkantoor en binnen iedere business unit. De specialisten op het hoofdkantoor zijn onder meer verantwoordelijk voor het internal control beleid en het terzake adviseren van de Raad van Bestuur. De specialisten binnen de business units ondersteunen het lijnmanagement bij het identificeren van de risico’s en het ontwerpen en onderhouden van het raamwerk van risicomitigerende maatregelen. De effectiviteit van de belangrijkste risicomitigerende maatregelen wordt tweemaal per jaar getoetst door middel van een organisatiebrede zelfevaluatie (Control Self Assessment). De resultaten hiervan worden Enterprise Risk Management (erm) is een Risk Management gerapporteerd aan het lijnmanagement en in belangrijk onderdeel van het besturingsmodel geaggregeerde vorm aan de Raad van Bestuur Committee van Essent. Het is gebaseerd op coso/erm, de en de Raad van Commissarissen. internationale standaard voor risicomanageHet Risk Management Committee (rmc) De zelfevaluatie wordt afgerond met het ment en internal control. erm ondersteunt vormt het overkoepelende orgaan voor het ondertekenen van een Letter of Representation. het lijnmanagement bij het realiseren van de risicobeleid van Essent, voorgezeten door Daarbij geeft het lijnmanagement ten behoeve strategische en operationele bedrijfsdoelstel- de ceo van Essent en gecoördineerd door van de Raad van Bestuur een verklaring over lingen, het naleven van wet- en regelgeving de Chief Risk Officer (cro). Het rmc legt de effectiviteit van de risicomitigerende en het borgen van de betrouwbaarheid van het concernbeleid vast, alloceert het door de maatregelen en de betrouwbaarheid van de de financiële rapportages. Raad van Bestuur ter beschikking gestelde financiële verslaggeving. Deze verklaringen Het lijnmanagement en het projectma- risicokapitaal en stelt de risk tolerance en vormen voor de Raad van Bestuur een belangnagement op alle niveaus in de organisatie risicolimieten vast. Het rmc komt maande- rijke basis voor het opstellen en ondertekenen zijn verantwoordelijk voor het identificeren lijks bij elkaar om de risicomanagementacti- van de Corporate Letter of Representation die van risico’s en het nemen van adequate ri- viteiten van Trading te bespreken. De overige tweemaal per jaar aan de externe accountant sicomitigerende maatregelen. Zij worden business units rapporteren tweemaal per jaar ter beschikking wordt gesteld. hierin ondersteund door specialisten van aan het rmc over de belangrijkste risico’s en Risicomanagement en Internal Control. Dit de status van de genomen of de te nemen is vastgelegd in de Risk Management Policy beheersmaatregelen. Trading Risk Management en Internal Control Policy. Risicomanagement richt zich vooral op de De business unit Trading, waar de beheersing van strategische risico’s en risico’s groothandelsactiviteiten en het portfolioRisk Management die verband houden met eenmalige gebeurtemanagement zijn ondergebracht, heeft een nissen. Internal Control richt zich vooral op Alle business units binnen Essent hebben gespecialiseerde risicomanagementafdeling in de beheersing van risico’s die verband hou- een eigen risicomanager die het lijnmanage- Genève. Deze afdeling houdt toezicht op het den met de reguliere bedrijfsprocessen. Beide ment ondersteunt. Vanwege het bijzondere naleven van het Trading Risk Management disciplines zijn onderdeel van Corporate Risk karakter van de handelsactiviteiten is bin- beleid, zoals vastgesteld door het rmc. De & Insurance Management (crim), waardoor nen Trading een gespecialiseerde afdeling afdeling monitort en rapporteert op dagesynergie-effecten worden gerealiseerd. ingericht. crim richt zich op de risico’s die lijkse basis de marktrisico’s en kredietrisico’s de business units overstijgen. crim zorgt ook ten opzichte van vastgestelde Value-at-Risk voor de onderlinge afstemming en bewaakt de (var) limieten en kredietlimieten. De var
48 — Enterprise Risk Management Essent — Jaarverslag 2008
representeert het maximale verwachte verlies bij een betrouwbaarheidsniveau van 95% als gevolg van prijswijzigingen in een periode van één maand. In 2008 heeft Trading een geavanceerd var-systeem geïmplementeerd, gebaseerd op een Monte Carlo simulatiemethodologie. Door middel van dit nieuwe systeem kan de dagelijkse var nauwkeuriger worden uitgerekend. Voor de verschillende activiteitengebieden zijn afzonderlijke varlimieten vastgesteld. Het totaal van de aan Essent Trading toegewezen var bedraagt eur 50 miljoen voor een horizon van 12 maanden. De werkelijk gebruikte var is gedurende het hele jaar ruimschoots onder het maximum gebleven. De toepasbaarheid van de var methodologie en de positieberekeningen wordt periodiek getest met behulp van “back testing”. Daarnaast beoordeelt de risicomanagementafdeling het risicoprofiel van nieuwe producten en transacties. Bovendien worden nieuwe waarderingsmethodieken gevalideerd.
Kredietcrisis en economische recessie De kredietcrisis en de daaruit voortvloeiende economische recessie raakt de gehele economie en beïnvloedt daarom ook indirect verschillende business units van Essent. Service & Verkoop en Trading kunnen geconfronteerd worden met faillissementen van afnemers. Als risicomitigerende maatregel heeft Service & Verkoop voor het Business to Business segment een kredietverzekering afgesloten en heeft Trading de kredietlijnen naar verschillende handelspartijen gereduceerd. Daarnaast kan de economische recessie leiden tot een lagere energievraag, en daardoor de marges in de energiewaardeketen onder druk zetten. Door de kredietcrisis stijgen bovendien de financieringskosten, hoewel de impact voor Essent tot nu toe beperkt is gebleven.
Cross-Border Leases Ontwikkelingen in 2008 Gedurende 2008 is het niveau van het bedrijfsbrede risicomanagementproces verder verhoogd, waarbij alle business units tweemaal een update hebben gegeven van hun risicoprofiel en de activiteiten die ondernomen worden om risico’s te reduceren. Het internal control proces is verder geprofessionaliseerd. Dit heeft geleid tot diverse verbeteringen in het stelsel van risicomitigerende maatregelen. Er is speciale aandacht geweest voor het verder uitrollen van crisismanagement binnen geheel Essent. Binnen alle business units zijn crisisteams aangesteld, die in 2008 meerdere succesvolle crisisoefeningen hebben gehouden. Ook de Raad van Bestuur heeft deelgenomen aan twee crisisoefeningen. Verder is veel aandacht geweest voor informatiebeveiliging, niet alleen door het verbeteren van de technische voorzieningen, maar ook door middel van bewustwordingscampagnes. Tot slot zijn er voorbereidingen getroffen om in het kader van de Wet Onafhankelijk Netbeheer de verzekeringen van Essent Netwerk af te zonderen van de rest van Essent. Tegelijkertijd zijn er stappen gezet om de verzekeringen van de overige onderdelen van Essent verder te integreren.
De splitsing van Essent kan mogelijkerwijs leiden tot vervroegde beëindiging van de zogenaamde Cross-Border Leases (cbl’s), wat potentieel forse kosten kan veroorzaken. Een aantal cbl’s is in 2008, respectievelijk begin 2009 beëindigd in overleg met de investeerders, waardoor het financiële risico in absolute zin is verkleind. Daarnaast heeft Essent aanvullende maatregelen genomen om in de verslechterde financiële markt te kunnen blijven voldoen aan de verplichtingen die voortvloeien uit de nog bestaande cbl’s.
Nieuw marktmodel
Medio 2010 gaat de Nederlandse energiesector naar verwachting over op een nieuw marktmodel met een nieuwe rolverdeling tussen leveranciers, netwerkbedrijven en meetbedrijven. Voor de implementatie van het nieuwe marktmodel zijn forse investeringen nodig in it-systemen. Dit legt druk op de business units en de it-organisatie om de vereiste nieuwe functionaliteit tijdig gereed te hebben. De complexiteit van dit traject kan tot onvoorziene kosten en vertraging leiden. Het feit dat de wettelijke basis van het nieuwe marktmodel nog steeds ontbreekt, geeft zorg ten aanzien van de robuustheid van de inmiddels gekozen systeemoplossingen. De tijd die Overzicht van belangrijkste nodig is om dergelijke oplossingen zorgvuldig te implementeren, is zodanig dat de datum risico’s van invoering van het nieuwe marktmodel, Hierna volgt een overzicht van de belang- die al tot 1 juli 2010 is uitgesteld, verder onder rijkste risico’s die in 2008 aan de orde zijn druk komt te staan. De energiesector is hierbij gesteld in de “Essent State of the Risk”. afhankelijk van de beslissingen van de politiek aangaande de vaststelling van de spelregels van het nieuwe marktmodel. Om te voorkomen dat
“
Crisismanagement uitgerold binnen de hele Essentorganisatie. Impact kredietcrisis voor Essent beperkt gebleven.
”
49 — Enterprise Risk Management Essent — Jaarverslag 2008
de Nederlandse energiegebruikers wederom worden geconfronteerd met problemen in de tijdige en juiste facturatie, worden door de sector simulaties uitgevoerd van het noodzakelijke berichtenverkeer tussen de verschillende spelers in de sector. Op deze wijze kan de juistheid, volledigheid en tijdigheid van de uit te wisselen informatie worden getest. De tijd die hiervoor nodig is, komt onder druk te staan. Gezien eerdere ervaringen, dient dit ten koste van alles te worden vermeden. Liever extra uitstel zodat de regelgeving tijdig beschikbaar is om alle maatregelen goed voor te bereiden.
CO2-emissierechten Als gevolg van Europese regelgeving zal vanaf 2013 het regime voor CO2emissierechten sterk veranderen. Daarvoor zal Essent een substantieel grotere hoeveelheid CO2-emissierechten moeten inkopen via CO2-veilingen of via de handelsmarkt. Het is nog steeds onduidelijk hoe dit CO2-regime precies zal worden ingericht, welke installaties vrijstellingen krijgen en hoe de prijs voor CO2-emissierechten zich zal ontwikkelen. De prijsontwikkeling van CO2-rechten heeft in 2008 een volatiel verloop laten zien, zoals getoond in de grafiek.
“In-control” verklaring Nieuwe en aangescherpte doelstellingen, veranderingen in wet- en regelgeving en wijzigingen in de organisatiestructuur en bedrijfsprocessen, zijn telkens aanleiding
om de toereikendheid van het raamwerk van risicomitigerende maatregelen van Essent opnieuw te bezien. Daarom zal ook in 2009 de toereikendheid van het raamwerk van risicomitigerende maatregelen voortdurend en zorgvuldig worden bewaakt. Als dat noodzakelijk is, zullen optimalisaties in het raamwerk worden doorgevoerd om uiteindelijk de kans op het realiseren van de zelfgekozen en opgelegde doelstellingen te vergroten. Toch kan er geen absolute zekerheid worden gegeven over het realiseren van de beoogde doelstellingen. Onvoorziene gebeurtenissen, bewuste of onbewuste menselijke fouten of vergissingen kunnen aanzienlijke gevolgen hebben. Deze beperking is echter noodzakelijkerwijs verbonden aan alle risicobeheersings- en controlesystemen. Hiermee rekening houdend, kan de Raad van Bestuur met een redelijke mate van zekerheid verklaren dat: — de financiële rapportages geen onjuistheden van materieel belang bevatten en dat de controlemaatregelen hieromtrent naar behoren hebben gewerkt; — risico’s die de realisatie van strategische en operationele doelstellingen kunnen belemmeren, zijn geïdentificeerd en er maatregelen getroffen zijn om te voorkomen dat deze risico’s zich zouden voordoen, dan wel dat de negatieve consequenties daarvan tot een acceptabel niveau worden gereduceerd; — ontwikkelingen op het gebied van relevante externe wet- en regelgeving nauwlettend werden gevolgd en indien noodzakelijk de consequenties daarvan zijn vertaald naar nieuwe of gewijzigde beheersingsmaatregelen.
CO2 price development Price (e/MWh) 35,0
30,0
25,0
20,0
15,0
10,0
5,0
0,0
Jan
Feb
Mar
Apr
50 — Enterprise Risk Management Essent — Jaarverslag 2008
Mei
Jun
Jul
Aug
Sep
Okt
Nov
Dec
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 12
Corporate Governance
Essent zet jaarlijks de hoofdlijnen van haar corporate governance structuur in haar jaarverslag uiteen en legt elke substantiële verandering in die structuur ter bespreking voor aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. In de preambule bij de corporate governance code wordt gesteld dat goed ondernemerschap en goed toezicht daarop de twee belangrijkste pijlers zijn onder goede corporate governance. Verantwoordelijk daarvoor zijn de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur, ondersteund door een effectief stelsel van maatregelen van risicobeheersing en interne controle alsmede de accountantscontrole. In het verslagjaar is er geen sprake van bijzonderheden die op grond van de Overnamerichtlijn vermelding behoeven.
Algemene Vergadering van Aandeelhouders
Essent is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht, die valt binnen het bereik van de artikelen 2: 152 e.v. bw. Dit betekent dat het zogeheten structuurregime op Essent van toepassing is. De aandelen in Essent worden gehouden door Nederlandse provincies en gemeenten. De corporate governance van Essent wordt behalve door Nederlandse en Europese wetgeving en jurisprudentie tevens bepaald door de Nederlandse corporate governance code. Hoewel de code formeel geldt voor beursgenoteerde Nederlandse vennootschappen, heeft Essent, met het oog op de omvang van haar bedrijf en de maatschappelijke betekenis van haar producten, besloten de corporate governance code te hanteren. De Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen onderschrijven het uitgangspunt, dat aan de code ten grondslag ligt, namelijk dat een vennootschap een langetermijnsamenwerkingsverband is tussen bij de vennootschap betrokken groepen en personen, die direct of indirect het bereiken van de doelstellingen van de vennootschap beïnvloeden of erdoor worden beïnvloed: werknemers, aandeelhouders en andere kapitaalverschaffers, toeleveranciers, afnemers, maar ook de overheid en maatschappelijke groeperingen. De Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen hebben een integrale verantwoordelijkheid voor
de afweging van deze belangen, gericht op de continuïteit van de onderneming. Handelend vanuit dit besef hebben de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen besloten de code zoveel mogelijk over te nemen. Er zijn echter enkele – beargumenteerde -uitzonderingen. Daar waar het huidige karakter van Essent als niet-beursgenoteerde structuurvennootschap met (lagere) overheden als aandeelhouders dit niet toeliet, hebben zij een aantal aanbevelingen buiten toepassing moeten laten. Dit zijn: iii.8.1-4 one-tier bestuursstructuur; iv.1.1 bevoegdheden Algemene Vergadering van Aandeelhouders in niet-structuurvennootschap; iv.1.2 stemrecht op financieringspreferente aandelen; iv.2.1-8 certificering van aandelen. Met betrekking tot best practice bepalingen iv.4.1-3 inzake de verantwoordelijkheid van institutionele beleggers hebben de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen geconstateerd dat dit buiten hun bereik valt. Eén best practice bepaling is door de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen niet (onverkort) ingevoerd: ii.1.1 benoemingsperiode voor leden Raad van Bestuur van maximaal vier jaar. Verderop in dit hoofdstuk wordt nader toegelicht waaruit de afwijking bestaat.
Het hoogste besluitvormingsorgaan binnen Essent is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Zij komt ten minste één keer per jaar bijeen. De Algemene Vergadering stelt de jaarrekening vast, met inbegrip van het voorstel tot winstverdeling, en verleent al dan niet decharge voor het gevoerde beleid en voor het daarop uitgeoefende toezicht. Voorts is op grond van de wet een aantal besluiten van de Raad van Bestuur onderworpen aan de goedkeuring van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Bovendien wordt jaarlijks de strategie van de onderneming besproken met de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en behoeven belangrijke veranderingen daarin haar goedkeuring. Besluiten worden genomen met volstrekte meerderheid van stemmen, tenzij bij wet of in de statuten een gekwalificeerde meerderheid wordt voorgeschreven. Essent kent een statutaire Aandeelhouders commissie. Deze commissie heeft de bevoegdheid vast te stellen of bepaalde besluiten van de Raad van Bestuur passen binnen de door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders goedgekeurde strategie en, indien de Aandeelhouderscommissie vaststelt dat zulks het geval is, niet de goedkeuring behoeven van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Dit laatste geldt slechts voor besluiten die niet dwingendrechtelijk aan de goedkeuring van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zijn onderworpen. De taken en verantwoordelijkheden van de Aandeelhouderscommissie zijn nader uitgewerkt in haar reglement. Gedurende het jaar hebben de Raad van Bestuur en een wisselend samengestelde delegatie uit de Raad van Commissarissen regelmatig met de Aandeelhouderscommissie vergaderd.
51 — Corporate Governance Essent — Jaarverslag 2008
Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen kent een profielschets waarin zijn omvang en samenstelling staan beschreven. De profielschets wordt periodiek geëvalueerd en zonodig bijgesteld. Wijzigingen worden besproken met de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de Centrale Ondernemingsraad (cor). De profielschets bepaalt dat elke commissaris in staat moet zijn om de hoofdlijnen van het ondernemingsbeleid te beoordelen en tevens dient te beschikken over specifieke deskundigheid, zodanig dat de leden met hun gezamenlijke expertise de bedrijfsactiviteiten van Essent volledig bestrijken. De Raad van Commissarissen van Essent bestaat uit negen leden. Commissarissen worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op basis van een voordracht opgesteld door de Raad van Commissarissen. Zowel de cor als de Aandeelhouderscommissie Essent n.v. heeft een versterkt recht van aanbeveling voor een derde van het aantal leden van de Raad van Commissarissen. De commissarissen zijn allen onafhankelijk in de zin van de Nederlandse corporate governance code. Het versterkt recht van aanbeveling van de cor is opgenomen in art 2:158, lid 6 Burgerlijk Wetboek; dat van de Aandeelhouderscommissie is vastgelegd in de profielschets van de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen benoemt uit zijn leden een voorzitter. Het reglement van de Raad van Commissarissen bepaalt dat de Raad toezicht houdt op het beleid van de Raad van Bestuur en op de algemene gang van zaken binnen Essent. De Raad van Commissarissen vergewist zich ervan dat het beleid in overeenstemming is met wet- en regelgeving en dat de continuïteit van de onderneming gewaarborgd is. De Raad van Commissarissen ziet in het bijzonder toe op de formulering en uitvoering van de ondernemingsstrategie en de daaraan inherente risico’s op de interne risicobeheersings- en controlesystemen en op het financiële verslagleggingsproces. De Raad van Commissarissen heeft een Reglement Effectenbezit vastgesteld dat van toepassing is op de leden van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen en dat regels bevat voor het bezit van en transacties in effecten anders dan is uitgegeven door Essent. Voorts worden ook best practice bepalingen iii.6.1/6.3 inzake tegenstrijdig belang volledig nageleefd. De Raad van Commissarissen kent twee vaste commissies; een auditcommissie en een gecombineerde remuneratie- en selectiecommissie. Voor beide commissies is een reglement vastgesteld, dat hun taken en bevoegdheden nader regelt.
52 — Corporate Governance Essent — Jaarverslag 2008
De samenstelling van de Raad van Com- het besluit van de Algemene Vergadering van missarissen en zijn commissies is opgeno- Aandeelhouders van 22 april 2004 werd met men op de pagina 74 en 75 van dit jaarverslag. ingang van 2006 het honorarium van de leden van de Raad van Commissarissen van Essent jaarlijks geïndexeerd. Hierbij werd uitgegaan van Nederlandse commissarissen met een Raad van Bestuur woonplaats in Nederland en is geen rekening De Raad van Bestuur van Essent be- gehouden met commissarissen met een buitenstaat, met ingang van 1 april 2008, uit twee lands domicilie. In de Algemene Vergadering leden, die zijn benoemd door de Raad van van Aandeelhouders van 16 april 2008 is een Commissarissen. De remuneratie- en selec- commissaris benoemd die de Nederlandse tiecommissie van de Raad van Commissarissen nationaliteit heeft, maar woonachtig is in stelt in overleg met de leden van de Raad van Zwitserland. Tegen deze achtergrond zijn een Bestuur hun werkverdeling vast. Taken, be- buitenlandtoeslag en een aan de hogere reis- en voegdheden en werkwijze van de Raad van verblijfkosten aangepaste onkostenvergoeding Bestuur zijn nader uitgewerkt in een afzon- ingevoerd. derlijk reglement, dat zo veel mogelijk aansluit op de corporate governance code. De samenstelling van de Raad van Bestuur is opgenomen in de paragraaf met personalia (zie pagina 74 van dit jaarverslag). Bij de toepassing van de aanbevelingen uit de corporate governance code inzake de Raad van Bestuur heeft Essent een uitzondering gemaakt voor wat betreft ii.1.1 (benoemingsperiode voor leden van de Raad van Bestuur van maximaal vier jaar). De arbeidsovereenkomsten van de huidige leden van de Raad van Bestuur zijn voor onbepaalde tijd aangegaan. Essent heeft geen aanleiding gevonden dat beleid te wijzigen. Best practice bepalingen ii.3.2/3.4 inzake tegenstrijdig belang worden daarentegen volledig nageleefd. Het reglement van de Raad van Bestuur, van de Raad van Commissarissen en zijn commissies, de profielschets van de Raad van Commissarissen en diens rooster van aftreden, het Reglement Effectenbezit en het reglement van de Aandeelhouderscommissie Essent n.v. zijn gepubliceerd op de website van Essent: www.essent.nl.
“
Honorering en beloningsbeleid Honorering Raad van Commissarissen Het honorarium van de leden van de Raad van Commissarissen wordt jaarlijks geïndexeerd. Hetzelfde geldt voor hun onkostenvergoeding en de additionele vergoeding voor de leden van de auditcommissie en de remuneratie- en selectiecommissie. De concrete ingangsdatum van alle aanpassingen is telkens de datum van 1 januari van enig jaar. Het gehanteerde indexeringspercentage in enig jaar wordt ontleend aan de Hay Boardroom Guide over het voorgaande jaar. Voor leden van de Raad van Commissarissen die domicilie voeren buiten Nederland is de honorariumstructuur aangepast. Overeenkomstig
Goed ondernemerschap en goed toezicht vormen de pijlers waarop corporate governance rust.
Het honoreringsbeleid is doorontwikkeld tegen het licht van de strategie die gericht is op verdere groei en de te verwachten privatisering.
”
Beloningsbeleid Raad van Bestuur Het huidige beloningsbeleid voor de Raad van Bestuur is geruime tijd geleden geformuleerd door de Raad van Commissarissen. Dit beleid is in 2002 en 2003 op onderdelen doorontwikkeld tegen de achtergrond van een strategie gericht op groei door acquisities, verticale integratie, productdiversificatie, verdere groei in de buurlanden België en Duitsland en in de verwachting van privatisering van Essent met een beursnotering na een succesvolle liberalisering van de markt in Nederland. De discussie over de bestuurdersbeloning tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 2005 vormde de aanleiding voor de Raad van Commissarissen om het huidige beloningsbeleid te evalueren. Onderstaand wordt een beschrijving gegeven van het beloningsbeleid, zoals dat gedurende de periode 2002 – 2008 van toepassing is geweest.
Governance De Raad van Commissarissen stelt het beloningsbeleid op voor de bestuurders van Essent, op advies van de uit zijn midden gevormde remuneratie- en selectiecommissie. Het beloningsbeleid dient door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Essent te worden vastgesteld. Binnen het vastgestelde beloningsbeleid stelt de Raad van Commissarissen, wederom op advies van de remuneratie- en selectiecommissie, de beloning van de individuele bestuurders vast.
Beloningsgrondslagen Het belangrijkste uitgangspunt is dat het beloningsbeleid het belang van de onderneming moet dienen. Essent moet in staat zijn bestuurders aan te trekken die gekwalificeerd zijn om de positie van het bedrijf te consolideren en uit te bouwen en de doelstellingen te verwezenlijken, die de onderneming zich heeft gesteld. Die bestuurders moeten de energiemarkt uitstekend kennen, ervaring hebben met het leiden van een omvangrijke onderneming en het (ingrijpend) aanpassen van de organisatie aan veranderende omstandigheden. Daarnaast moet het beloningsbeleid die bestuurders kunnen behouden en motiveren en moet het de korte- én langetermijndoelstellingen van de onderneming ondersteunen. Een belangrijk deel van de beloning is daarbij direct afhankelijk gemaakt van het realiseren van vooraf vastgestelde uitdagende prestatiecriteria op korte termijn én op lange termijn. Dit is in de keuze en vormgeving van het arbeidsvoorwaardenpakket ook terug te vinden. Daarbij wordt een gangbare verhouding tussen vaste en variabele beloning gehanteerd. Het beleid is om de beloning voor de
Raad van Bestuur in eerste aanleg te baseren op de beloning van bestuurders van vergelijkbaar functieniveau bij andere gelijkwaardige ondernemingen in de Nederlandse markt. Daartoe wordt gekeken naar omvang in termen van omzet en aantal medewerkers, naar complexiteit in termen van markt, afnemers, internationaliteit en daarmee de bedrijfsvoering, alsmede naar het gehanteerde directiemodel. De beleidsniveaus voor beloning zijn gebaseerd op de Hay Boardroom Guide. Deze rapportage wordt jaarlijks uitgebracht door de Hay Group en betreft hun onderzoek naar de ontwikkelingen in de beloning van bestuurders van grotere Nederlandse ondernemingen. De vaststelling van de totale waarde van het Essent-pakket is gebaseerd op het mediaanniveau. Bij de bepaling van vergelijkbare bestuurders, gelijkwaardige ondernemingen en het beloningsniveau is door de remuneratie- en selectiecommissie uitdrukkelijk rekening gehouden met het bijzondere karakter van Essent.
Beloningspakket Het beloningspakket voor de leden van de Raad van Bestuur is opgebouwd uit de vaste componenten jaarsalaris, pensioen en overige secundaire voorwaarden en uit een variabele component, deels op korte termijn (jaar), en (tot voor kort) deels op een termijn van vijf jaar. Het beloningspakket bestaat uit: 1 — Vast jaarsalaris Het normniveau voor het vaste jaarsalaris is vastgesteld rond het mediaanniveau voor de voorzitter en de leden van de Raad van Bestuur van een vergelijkbaar functieniveau in de Nederlandse markt. Bij indiensttreding bevindt het jaarsalaris van het individuele bestuurslid zich doorgaans onder het normniveau geldend voor de functie. De Raad van Commissarissen bepaalt de doorgroei in salaris, waarbij in principe geldt dat het jaarsalaris, bij goed functioneren van het bestuurslid, na een periode van twee tot drie jaar na benoeming van de bestuurders het normniveau bereikt. De jaarlijkse evaluatie en eventuele aanpassing van het jaarsalaris vindt plaats in januari van elk jaar. Daarbij wordt in ogenschouw genomen het persoonlijk functioneren, de resultaten van het afgelopen jaar, de eventuele (jaarlijkse) algemene aanpassing van de salarissen bij Essent alsmede de doorgroei indien het normniveau nog niet is bereikt. Per 1 januari 2008 zijn alleen aanpassingen doorgevoerd voor zover deze contractueel reeds waren overeengekomen. n.b. Voor de heren Boersma en De Jong zijn bij hun aantreden afspraken gemaakt die op onderdelen afwijken van het hier aangegeven beleid; Voor hen wordt op grond van deze contractueel vastgelegde afspraken uitgegaan van gemiddelde niveaus zoals die volgen uit
de gekozen referentiegroep en de naasthogere referentiegroep (zoals omschreven in de Hay Boardroom Guide). Overigens zijn ook voor hen de aanloopsalarissen in een aantal stappen gebracht op de beoogde niveaus. Per 1 januari 2005 zijn die overeengekomen normniveaus bereikt. 2 — Variabel inkomen — korte termijn Het variabel inkomen – korte termijn is gekoppeld aan vooraf door de Raad van Commissarissen vastgestelde uitdagende prestatiecriteria. Jaarlijks worden de specifieke doelstellingen vastgelegd in een prestatiecontract. Realisatie van de doelstellingen wordt periodiek gemeten aan de hand van een Balanced Scorecard, waarin de specifieke doelstellingen voor het betreffende jaar zijn opgenomen. Nadat de Raad van Commissarissen de prestaties over het afgelopen jaar heeft bekeken, beoordeelt hij, mede op basis van de door de externe accountant verstrekte informatie, in hoeverre de bestuurders hun collectieve en individuele doelstellingen hebben behaald. Na goedkeuring van de jaarrekening door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bepaalt hij, in overeenstemming met het beloningsbeleid, de daarbij passende variabele beloning over het afgelopen jaar. De mate waarin de doelstellingen zijn gerealiseerd wordt mede bepaald op basis van onafhankelijke externe onderzoeken en van de door de externe accountant geverifieerde jaarrekening. Het prestatiecontract wordt opgebouwd uit de collectieve – voor de hele Raad van Bestuur geldende – criteria op het gebied van financiële prestaties, klanttevredenheid, verbeteringen in de bedrijfsprocessen en duurzame ontwikkeling. De onderlinge verhoudingen binnen en tussen de collectieve en individuele criteria kunnen jaarlijks enigermate variëren al naar gelang de prioriteiten van het business plan van dat jaar. Per criterium wordt er vooraf een duidelijke waarde voor de betreffende doelstelling geformuleerd en wordt er een ondergrens aangegeven waaronder er voor dat criterium geen variabel inkomen voor dat jaar wordt toegekend. Voor de huidige leden van de Raad van Bestuur is contractueel vastgelegd dat financiële criteria 50% uitmaken van de Balanced Scorecard. Het maximale niveau van het variabel inkomen – korte termijn is voor de voorzitter van de Raad van Bestuur vastgesteld op 50% en voor leden van de Raad van Bestuur op 35% van hun vast jaarsalaris. Dit maximale niveau wordt bereikt indien alle doelstellingen worden gerealiseerd. Het prestatiecontract over 2008 is door de Raad van Commissarissen na overleg met de Aandeelhouderscommissie voor 50% gebaseerd op financiële indicatoren bestaande uit netto winst en kostenbeheersing. Verder is 45%
53 — Corporate Governance Essent — Jaarverslag 2008
gebaseerd op klantentargets (klanttevredenheid, klachtafhandeling, publieke scorecard Energiekamer van de NMa) en 5% op veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu. Voor iedere doelstelling is een specifieke targetwaarde en ondergrens vastgesteld. De Raad van Commissarissen heeft geen bezwaar tegen volledige openbaarmaking van de targetwaarden en ondergrenzen, zolang hiermee geen concurrentiegevoelige informatie wordt prijsgegeven. Daarmee onderkent hij de trend naar verdere openbaarmaking zoals die ook door de Monitoring Commissie Corporate Governance (‘Commissie Frijns’) is aangegeven. In dit kader is het van belang te melden dat het volledige prestatiecontract jaarlijks in overleg met de Aandeelhouderscommissie wordt vastgesteld. In 2008 is bovendien de Balanced Scorecard 2008 van de Raad van Bestuur ter informatie aan alle aandeelhouders gestuurd.
“
Het beloningsbeleid moet het belang van de onderneming dienen. De Raad van Commissarissen controleert of het beleid in overeenstemming is met wet- en regelgeving.
”
3 — Variabel inkomen — lange termijn In 2003 heeft de Raad van Commissarissen besloten tot een variabel inkomen – lange termijn voor de top-20 managers van Essent in de vorm van een langetermijn Plan tot Participatie in Waardeontwikkeling (ppw). De remuneratie- en selectiecommissie van de Raad van Commissarissen heeft het ppw per 31 december 2006 beëindigd in verband met de toen aangekondigde maar inmiddels stopgezette fusie met Nuon. 4 — Pensioenregeling De leden van de Raad van Bestuur nemen deel in de pensioenregeling zoals die is ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds ABP, in overeenstemming met het van tijd tot tijd voor de werknemers en bestuurders van de vennootschap geldende pensioenreglement. De pensioenleeftijd voor de heer De Jong bedraagt 62 jaar. Voor de heer Boersma is deze verlengd naar 63 jaar; de bestuurders zijn een eigen bijdrage verschuldigd voor deelname aan de pensioenregeling. 5 — Overige arbeidsvoorwaarden Het beleid van de onderneming is erop gericht een marktconform pakket aan te bieden, bestaande uit een passende en fiscaal geaccepteerde representatiekostenvergoeding, een bedrijfsauto, vergoeding telefoongebruik, ongevallenverzekering, arbeidsongeschiktheidsregelingen en een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering. Er zijn geen leningen, garanties of voorschotten verstrekt aan bestuurders. Leden van de Raad van Bestuur hebben recht op 30 dagen verlof per jaar. 6 — Arbeidsovereenkomsten De arbeidsovereenkomsten met de bestuurders zijn voor onbepaalde tijd aangegaan. De Raad van Commissarissen ziet vooralsnog geen aanleiding over te gaan tot een beleid waarin contracten voor bepaalde tijd worden afgesloten, daar tijdelijke contracten vragen om garantieregelingen op voorhand. Het huidige beleid met arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd voldoet. Daarbij bestaan naar de mening van de Raad van Commissarissen voldoende mogelijkheden om maatregelen te treffen in geval van niet-functionerende bestuurders. Ook hebben de bestuurders een concurrentiebeding.
Evaluatie beloningsbeleid De Raad van Commissarissen zal regelmatig bezien of er aanleiding is wijzigingen aan te brengen in het beloningsbeleid. Dergelijke aanpassingen zullen ter goedkeuring worden voorgelegd aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De Raad van Commissarissen maakt hiertoe zonodig gebruik van ‘eigen’ externe adviseurs op het gebied van bezoldiging alsmede van beschikbare rapportages op dit gebied.
54 — Corporate Governance Essent — Jaarverslag 2008
Essent — Jaarverslag 2008 Hoofdstuk 13
Vooruitzichten
In 2009 zal Essent naar verwachting belangrijke stappen zetten in de realisatie van haar strategie, zoals de verkoop van de business unit Essent Milieu, blijven investeren in (duurzame) groei en tot slot de aansluiting van het commerciële energiebedrijf bij de strategische partner rwe. Om dit laatste te kunnen realiseren, dient eerst de eigendomssplitsing tussen de commerciële en de gereguleerde energieactiviteiten te worden doorgevoerd. Er is in 2008 hard gewerkt om van Enexis een robuuste onderneming te maken die na de eigendomssplitsing in staat is haar wettelijke taken als netbeheerder zelfstandig uit te voeren. Verwacht wordt dat de eigendomssplitsing in de loop van 2009 zijn beslag zal krijgen. Ook Essent Milieu bereidt zich voor op een nieuwe toekomst. De leidende marktposities in afvalverbranding, storten en composteren en de goede winstgevendheid bieden daar een goed fundament voor. Deze vooruitzichten hebben alleen betrekking op de commerciële energieactiviteiten. Indien de advies- en besluitvormingstrajecten hun verwachte verloop hebben, wordt het commerciële energiebedrijf, onder de naam Essent, een zelfstandige onderneming binnen de rwe Groep en verantwoordelijk voor alle activiteiten in Nederland en België. De opzet van de organisatie blijft grotendeels gehandhaafd. Uitzonderingen zijn Essent Trading en de windactiviteiten in Duitsland. Deze onderdelen worden geïntegreerd met bestaande onderdelen van rwe. De activiteiten van rwe in Nederland en België
worden geïntegreerd in de Essent-organisatie. Met de keuze voor rwe heeft Essent een keuze gemaakt die haar toekomst en die van alle stakeholders voor de langere termijn zeker stelt. Voorzieningszekerheid en scherpe tarieven voor klanten, zekerheden en nieuwe kansen voor de medewerkers, sterke investeringsimpulsen voor duurzame energieproductie in Nederland en behoud van kennis en hoogwaardige werkgelegenheid. Een dergelijke solide toekomst zou voor Essent alleen niet haalbaar zijn. Het partnerschap met rwe maakt dat wél mogelijk. Voor het commerciële energiebedrijf verwachten wij, onvoorziene omstandigheden voorbehouden, een verbetering van de operationele resultaten. Deze hangt samen met een verwachte verbetering van de beschikbaarheid van onze centrales, maar vooral met de hiervoor geschetste kostenbeheersing. De uitbreiding van de windcapaciteit (Westereems) en die van onze gasopslag dragen eveneens bij aan de verdere ontwikkeling van het resultaat over 2009. De huidige kredietcrisis zal Essent niet ongemerkt voorbij gaan, hetgeen onder andere tot uitdrukking kan komen in kleinere afnamevolumes bij onze industriële en andere zakelijke klanten. We hebben maatregelen getroffen om kredietrisico’s zoveel mogelijk te minimaliseren. Per saldo verwachten wij nog steeds een hoger netto resultaat te behalen in 2009. Arnhem, 4 maart 2009 — M.A.M. Boersma, voorzitter R. de Jong, cfo
55 — Vooruitzichten Essent — Jaarverslag 2008
56 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Essent — Jaarverslag 2008
Verkorte Jaarrekening
Pagina 58 —
Pagina 62 —
Inleiding
Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen
Pagina 59 —
Geconsolideerde winsten verliesrekening
Pagina 63 —
Segmentinformatie Pagina 60 —
Geconsolideerde balans
Pagina 66 —
Overige toelichtingen Pagina 61 —
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
57 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Inleiding
Presentatie- en schattingswijzigingen
De Groep heeft de economische levensduur van alle elektriciteits- en gasnetten opnieuw beEssent n.v., gevestigd in Arnhem, is de oordeeld. Deze beoordeling heeft ertoe geleid dat houdstermaatschappij van een aantal groeps- de verwachte economische levensduur van deze maatschappijen in met name Nederland, netten is verlengd. De resterende boekwaarde Duitsland, Zwitserland en België, tezamen ‘de van deze netten zal over de nieuw ingeschatte Groep’, die zich bezighoudt met het opwek- resterende levensduur worden afgeschreven. ken, verhandelen, transporteren en leveren van Als gevolg van de langere afschrijvingstermijn energie, diverse hieraan verwante producten en zullen de jaarlijkse afschrijvingskosten op deze diensten, alsmede het verrichten van milieu- netten met ingang van het boekjaar 2008 circa diensten. Daarnaast heeft de Groep belangen eur 69 miljoen lager zijn. in een aantal joint ventures en geassocieerde Met ingang van het boekjaar 2008 worden deelnemingen. de bijzondere posten uit de winst- en verliesreDe financiële informatie opgenomen in dit kening niet afzonderlijk toegelicht. jaarverslag is ontleend aan de jaarrekening van Essent n.v. over 2008 waarbij een goedkeurende accountantsverklaring is verstrekt op 4 maart Segmentinformatie 2009. Voor de volledige jaarrekening, waarin tevens de volledige waarderingsgrondslagen De informatie wordt gesegmenteerd naar zijn opgenomen, verwijzen wij naar onze inter- de activiteiten van de Groep. De segmentatienetsite (www.essent.eu). Het volledige jaarverslag basis weerspiegelt de managementstructuur en de volledige jaarrekening worden gedepo- van de Groep. Essent onderscheidt de doorneerd na vaststelling en goedkeuring door de lopende bedrijfssegmenten EnergiewaardeAlgemene Vergadering van Aandeelhouders keten, Energiedistributie, Milieu en swb ag. bij de Kamer van Koophandel voor Centraal De activiteiten van het segment Essent KabelGelderland te Arnhem. com zijn in verband met de verkoop per 31 januari 2007 aangemerkt als beëindigde bedrijfsactiviteiten. Tot het segment Energiewaardeketen Toelichtingen worden de activiteiten productie, handel en De functionele valuta van de Groep is de verkoop van elektriciteit, gas en energiegereeuro. Alle bedragen zijn, tenzij anders vermeld, lateerde producten en diensten gerekend, de opgenomen in miljoenen euro’s. windactiviteiten in Nederland en Duitsland en De Groep hanteert als grondslagen voor de overige Duitse activiteiten (niet vallend onder waardering en resultaatbepaling de International het segment swb ag). Financial Reporting Standards (ifrs) zoals aanEind 2007 zijn de aandelen van de netvaard door de Europese Unie. werkactivabedrijven en de hiermee samenBij het opstellen van de jaarrekening wor- hangende activiteiten met betrekking tot de den bepaalde schattingen en veronderstellingen exploitatie van de bijbehorende infrastructuur gedaan die medebepalend zijn voor de opgeno- in het kader van de Wet onafhankelijk netbeheer men bedragen. Verschillen tussen de werkelijke (creatie ‘vette netbeheerder’) overgedragen aan uitkomsten, de gedane schattingen en veronder- het segment Energiedistributie. Deze overdracht stellingen zijn van invloed op de bedragen die heeft tegen ‘fair value’ plaatsgevonden, waarin toekomstige periodes worden gerapporteerd. bij tevens nieuwe inzichten zijn toegepast ten Door het management gehanteerde veronder- aanzien van de levensduur van de verschillende stellingen, aannames en schattingen zijn met activa en/of hun componenten. Het hierbij bename van invloed op de waardering van mate- haalde resultaat is voor consolidatiedoeleinden riële vaste activa (levensduren en restwaarden), geëlimineerd. De effecten van deze overdracht de noodzaak tot bijzondere waardeverminde- komen met ingang van het boekjaar 2008 enerringen op goodwill en materiële- en immate- zijds tot uitdrukking in het segmentresultaat riële vaste activa, de waardering van latente van Energiedistributie en anderzijds onder de belastingvorderingen, debiteuren (noodzaak tot niet-gealloceerde kosten/baten. eventuele waardeverminderingen), personeelsTot het segment Energiedistributie worden voorzieningen (actuariële veronderstellingen) de activiteiten met betrekking tot beheer van en overige voorzieningen en de verantwoording elektriciteit- en gasnetwerken gerekend. Met van netto-omzet (als gevolg van over het jaar ingang van 2008 valt, zoals bovenstaand is vergespreide meteropnames). meld, tevens de exploitatie van de bijbehorende infrastructuur onder de verantwoordelijkheid van het segment Energiedistributie.
Algemeen
58 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Tot het segment Milieu behoren alle activiteiten die gericht zijn op het verbranden en composteren van afval en het beheren van stortplaatsen. Het segment swb ag betreft alle activiteiten van de dochteronderneming swb ag. Deze activiteiten in de regio Bremen (Duitsland) betreffen naast de verkoop en distributie van elektriciteit, gas en drinkwater, de productie van elektriciteit en warmte evenals de verwerking van afvalstromen en het beheer van deelnemingen. Het segment wordt separaat aangestuurd vanwege de aanwezigheid van een 49%-belang van derden in swb ag. Leveringen tussen segmenten worden tegen marktconforme prijzen verrekend. Voor nadere informatie en toelichting op de segmentinformatie wordt verwezen naar het jaarverslag.
Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2008
2007
8.939,6
7.347,7
97,9
29,8
Netto-omzet
9.037,5
7.377,5
Kosten van inkoop energie en grond- en hulpstoffen
5.873,5
4.341,5
Brutomarge
3.164,0
3.036,0
71,5
102,6
3.235,5
3.138,6
Personeelskosten
884,0
873,6
Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen
423,9
507,8
Kosten uitbesteed werk, materialen en andere externe kosten
694,3
709,7
Overige bedrijfskosten
164,8
113,0
Totaal bedrijfskosten
2.167,0
2.204,1
Bedrijfsresultaat
1.068,5
934,5
51,6
56,7
Resultaat voor rente en belastingen (EBIT)
1.120,1
991,2
Financiële baten en lasten
- 123,2
- 35,3
Resultaat voor belastingen
996,9
955,9
Belastingen
- 81,5
- 123,5
Resultaat na belastingen uit doorlopende bedrijfsactiviteiten
915,4
832,4
—
1.794,6
915,4
2.627,0
Bedragen in miljoenen euro’s
Doorlopende bedrijfsactiviteiten Netto-omzet uit hoofde van leveringen van goederen en diensten Reële waardemutaties IAS 39
Overige bedrijfsopbrengsten Totaal brutomarge inclusief overige bedrijfsopbrengsten
Resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen
Beëindigde bedrijfsactiviteiten Resultaat na belastingen uit beëindigde bedrijfsactiviteiten Resultaat na belastingen Waarvan: Resultaat toe te rekenen aan derden Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Essent n.v.
28,4
32,7
887,0
2.594,3
5,93
17,33
Resultaat per aandeel 1 Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Essent n.v. (In euro’s per aandeel) Waarvan: Uit doorlopende bedrijfsactiviteiten Uit beëindigde bedrijfsactiviteiten
5,93
5,34
—
11,99
1 — Gewoon en verwaterd resultaat per aandeel
59 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Geconsolideerde balans (Voor voorstel winstbestemming) 31 december 2008
Bedragen in miljoenen euro’s
Materiële vaste activa
31 december 2007
5.206,6
Immateriële vaste activa
4.451,4
337,5
293,7
Financiële vaste activa
2.081,8
3.303,7
Vaste activa
7.625,9
8.048,8
344,2
295,5
Voorraden Vorderingen
4.222,1
4.261,6
- 4.553,2
- 4.565,6
13,1
- 8,5
190,6
163,7
Geïnvesteerd vermogen
7.829,6
8.204,0
Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van Essent n.v.
5.039,0
4.907,7
213,6
267,3
Totaal eigen vermogen
5.252,6
5.175,0
Voorzieningen
Kortlopende niet-rentedragende verplichtingen Netto werkkapitaal Activa en verplichtingen inzake activa aangehouden voor verkoop
Aandeel van derden
1.319,1
1.370,3
Langlopende niet-rentedragende verplichtingen
679,2
1.952,1
Langlopende rentedragende verplichtingen
687,0
664,0
Kortlopende rentedragende verplichtingen
484,6
59,5
- 592,9
- 1.016,9
7.829,6
8.204,0
Netto liquide middelen
1
Financiering 1 — Betreft liquide middelen minus de kortlopende bankverplichtingen
60 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Geconsolideerd kasstroomoverzicht Bedragen in miljoenen euro’s
Resultaat na belastingen uit doorlopende bedrijfsactiviteiten Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Mutaties voorzieningen, operationeel werkkapitaal, derivaten en overige
2008
2007
915,4
832,4
423,9
507,8
- 723,0
- 337,1
616,3
1.003,1
_
13,7
616,3
1.016,8
- 1.087,3
- 747,6
Kasstroom uit operationele activiteiten: Doorlopende bedrijfsactiviteiten Beëindigde bedrijfsactiviteiten Kasstroom uit operationele bedrijfsactiviteiten Investeringen in materiële en immateriële vaste activa Investeringen in groepsmaatschappijen
- 48,2 1
- 72,1
Opbrengst verkoop materiële en immateriële vaste activa
14,0
133,0
Opbrengst verkoop van joint ventures en geassocieerde deelnemingen
30,4
6,3
294,8
- 195,7
- 796,3
- 876,1
—
2.552,1
Kasstroom uit investeringsactiviteiten
- 796,3
1.676,0
Kasstroom voor financieringsactiviteiten
- 180,0
2.692,8
Overige mutaties
Kasstroom uit investeringsactiviteiten: Doorlopende bedrijfsactiviteiten Beëindigde bedrijfsactiviteiten
Aflossing rentedragende verplichtingen
- 70,3
- 875,3
Betaald dividend en éénmalige uitkering
- 547,8
- 1.279,7
Opname rentedragende verplichtingen
396,8
230,3
Betaald dividend aandeel derden
- 22,7
- 39,3
- 244,0
- 1.964,0
—
—
Kasstromen uit financieringsactiviteiten
- 244,0
- 1.964,0
Totaal kasstromen
- 424,0
728,8
—
—
1.016,9
288,1
592,9
1.016,9
Kasstroom uit financieringsactiviteiten: Doorlopende bedrijfsactiviteiten Beëindigde bedrijfsactiviteiten
Liquide middelen beëindigde bedrijfsactiviteiten ultimo boekjaar Netto liquide middelen begin boekjaar Netto liquide middelen ultimo boekjaar 2
1 —Betreft aankoop resterend belang Abfallbehandlung Nord GmbH (ano). Voor een verdere toelichting inzake de acquisitie van ano wordt verwezen naar de acquisitieparagraaf 2 — Betreft liquide middelen minus de kortlopende bankverplichtingen
61 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen Bedragen in miljoenen euro’s
Stand per 1 januari 2007
Aantal gewone aandelen (× één aandeel)
Aandelen kapitaal
Agio reserve
Overige reserve 2
ias 39 reserve 1
Resultaat boekjaar
Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeel houders van Essent n.v.
Aandeel van derden
Totaal eigen vermogen
149.682.196
149,7
1.512,6
- 169,1
904,3
760,6
3.158,1
255,9
3.414,0
Mutaties en/of aanpassingen reële waarde
—
—
—
433,0
—
—
433,0
18,0
451,0
Overige mutaties
—
—
—
2,0
—
—
2,0
—
2,0
Totale baten en lasten voor het jaar, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
—
—
—
435,0
—
—
435,0
18,0
453,0
—
—
—
—
—
2.594,3
2.594,3
32,7
2.627,0
Totale baten en lasten voor het boekjaar
—
—
—
435,0
—
2.594,3
3.029,3
50,7
3.080,0
Bestemming resultaat 2006
—
—
—
—
380,3
- 380,3
—
—
—
Betaald dividend in het jaar
—
—
—
—
- 899,4
- 380,3
- 1.279,7
- 39,3
- 1.319,0
Overige mutaties
—
—
—
—
—
—
—
—
—
149.682.196
149,7
1.512,6
265,9
385,2
2.594,3
4.907,7
267,3
5.175,0
Mutaties en/of aanpassingen reële waarde
—
—
—
- 220,8
—
—
- 220,8
- 37,0
- 257,8
Overige mutaties 3
—
—
—
—
12,9
—
12,9
- 22,4
- 9,5
Totale baten en lasten voor het jaar, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
—
—
—
- 220,8
12,9
—
- 207,9
- 59,4
- 267,3
Resultaat na belastingen 2008
—
—
—
—
—
887,0
887,0
28,4
915,4
Totale baten en lasten voor het boekjaar
—
—
—
- 220,8
12,9
887,0
679,1
- 31,0
648,1
Bestemming resultaat 2007
—
—
—
—
2.594,3
- 2.594,3
—
—
—
Betaald dividend in het jaar
—
—
—
—
- 397,8
—
- 397,8
- 22,7
- 420,5
Betaalde éénmalige uitkering aan aandeelhouders 4
—
—
- 150,0
—
—
—
- 150,0
—
- 150,0
Overige mutaties
—
—
—
—
—
—
—
—
—
149.682.196
149,7
1.362,6
45,1
2.594,6
887,0
5.039,0
213,6
5.252,6
Resultaat na belastingen 2007
Stand per 31 december 2007
Stand per 31 december 2008
1 — De ias 39 reserve is een herwaarderingsreserve en om die reden niet vrij uitkeerbaar. 2 — De overige reserve is vrij uitkeerbaar 3 — De overige mutaties hebben deels (eur 5,3 miljoen) betrekking op de ‘fair value step-up’ van het oorspronkelijke belang in Abfallbehandlung Nord GmbH (ano), waarvan de Groep per
62 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
1 januari 2008 het resterende belang heeft aangekocht. Voor een verdere toelichting inzake de acquisitie van ano wordt verwezen naar de acquisitieparagraaf. Tevens is de Groep een terugbetalingsverplichting aangegaan betreffende het commanditair kapitaal in Vamij c.v., waardoor het eigen vermogen toe te
rekenen aan aandeelhouders van Essent n.v. is vermeerderd en het aandeel van derden is verminderd 4 — Betreft een éénmalige uitkering aan oud-aandeelhouders edon als gevolg van een aangenomen schikkingsvoorstel tussen aandeelhouders.
Segmentinformatie 2008 Bedragen in miljoenen euro’s
Energiewaarde keten
Energie distributie
Milieu
swb AG
Eliminaties
Totaal doorlopende bedrijfs activiteiten
Beëindigde bedrijfs activiteiten
Eliminaties
Totaal
Winst- en verliesrekening Netto-omzet Aan derden Tussen segmenten Totaal Resultaat van het segment
6.332,5
1.335,7
322,5
1.046,8
—
9.037,5
—
—
9.037,5
199,7
6,3
44,0
89,7
- 339,7
—
—
—
—
6.532,2
1.342,0
366,5
1.136,5
- 339,7
9.037,5
—
—
9.037,5
455,9
375,1
85,2
81,9
—
998,1
—
—
998,1
70,4
—
—
70,4
1.068,5
—
—
1.068,5
Niet-gealloceerde kosten/baten Bedrijfsresultaat Resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen
18,8
5,3
0,5
27,0
—
51,6
—
—
51,6
- 123,2
—
—
- 123,2
Resultaat voor belastingen
996,9
—
—
996,9
Belastingen
- 81,5
—
—
- 81,5
Resultaat na belastingen
915,4
—
—
915,4
Financiële baten en lasten
2007 Bedragen in miljoenen euro’s
Energiewaarde keten
Energie distributie
Milieu
swb AG
Eliminaties
Totaal doorlopende bedrijfs activiteiten
Beëindigde bedrijfs activiteiten
Eliminaties
Totaal
Winst- en verliesrekening Netto-omzet Aan derden Tussen segmenten Totaal Resultaat van het segment
1.126,1
334,9
905,3
—
7.372,7
42,9
—
7.415,6
665,4
90,7
43,1
96,3
- 890,7
4,8
1,9
- 6,7
—
5.671,8
1.216,8
378,0
1.001,6
- 890,7
7.377,5
44,8
- 6,7
7.415,6
83,6
63,8
—
971,6
20,8
—
992,4
Niet-gealloceerde kosten/baten
- 37,1
—
—
- 37,1
Bedrijfsresultaat
934,5
20,8
—
955,3
Resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen
5.006,4
660,7 1
26,7
163,5 2
1,0
Financiële baten en lasten Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat verkoop Essent Kabelcom Resultaat na belastingen 1— Inclusief het resultaat van de netwerkactivabedrijven ad eur 333,7 miljoen, waarvan het resultaat met ingang van 2008 is meegenomen onder het segment Energiedistributie. Het resultaat van de Energiewaardeketen over 2007 exclusief het resultaat van de netwerkactivabedrijven bedraagt eur 327,0 miljoen
0,4
28,6
—
56,7
—
—
56,7
- 35,3
- 4,4
—
- 39,7
955,9
16,4
—
972,3
- 123,5
- 2,7
—
- 126,2
—
1.780,9
—
1.780,9
832,4
1.794,6
—
2.627,0
2 — Exclusief het resultaat van de netwerkactivabedrijven ad eur 333,7 miljoen, waarvan het resultaat met ingang van 2008 is meegenomen onder het segment Energiedistributie. Het resultaat van Energiedistributie over 2007 inclusief het resultaat van de netwerkactivabedrijven bedraagt eur 497,2 miljoen
63 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
2008 Bedragen in miljoenen euro’s
Energiewaarde keten
Energie distributie
Milieu
swb AG
Eliminaties
Totaal doorlopende bedrijfs activiteiten
Beëindigde bedrijfs activiteiten
Eliminaties
Totaal
Overige informatie Investeringen materiële vaste activa
553,8
253,4
91,6
119,1
—
1.017,9
—
—
1.017,9
51,6
14,6
0,1
46,6
—
112,9
—
—
112,9
Investeringen vaste activa
605,4
268,0
91,7
165,7
—
1.130,8
—
—
1.130,8
Afschrijvingen
196,2
212,7
60,1
66,7
- 135,7
400,0
—
—
400,0
38,5
—
—
- 14,6
—
23,9
—
—
23,9
40.034
—
417
5.024
- 1.775
43.700
—
—
43.700
8.560
—
13
835
- 17
9.391
—
—
9.391
18.785
—
5.668
3.784
- 5.848
22.389
—
—
22.389
—
—
2.661
20
—
2.681
—
—
2.681
Elektriciteit
2.249
—
—
389
—
2.638
—
—
2.638
Gas
1.793
—
—
167
—
1.960
—
—
1.960
Elektriciteit
—
2.577
—
158
—
2.735
—
—
2.735
Gas
—
1.855
—
116
—
1.971
—
—
1.971
Gemiddeld aantal
4.548
3.524
644
2.283
—
10.999
—
—
10.999
Gemiddeld aantal FTe’s
4.274
3.255
596
2.199
—
10.324
—
—
10.324
Investeringen immateriële vaste activa
Bijzondere waardeverminderingen Afzet: Elektriciteit (GWh) Gas (miljoen m3) Warmte (Gj × 1.000) Afvalverwerking (ton × 1.000) 1 Aantal klanten Energie (× 1.000):
Aantal aansluitingen (× 1.000):
Werknemersgegevens:
1 — Betreft verbrand, geconverteerd en gestort afval
64 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
2007
Energiewaarde keten
1
Bedragen in miljoenen euro’s
Energie distributie
Milieu
swb AG
Eliminaties
Totaal doorlopende bedrijfs activiteiten
Beëindigde bedrijfs activiteiten
Eliminaties
Totaal
Overige informatie Investeringen materiële vaste activa
405,8
24,4
109,0
118,2
—
657,4
—
—
657,4
Investeringen immateriële vaste activa
111,5
24,9
—
3,3
—
139,7
—
—
139,7
Investeringen vaste activa
517,3
49,3
109,0
121,5
—
797,1
—
—
797,1
Afschrijvingen
342,8
23,3
65,9
56,5
—
488,5
—
—
488,6
2,0
—
1,0
16,3
—
19,3
—
—
19,3
35.748
—
397
4.624
- 2.425
38.344
—
—
38.344
7.379
—
13
887
- 13
8.266
—
—
8.266
17.333
—
5.306
3.795
- 5.531
20.903
—
—
20.903
—
—
2.891
—
—
2.891
—
—
2.891
Elektriciteit
2.265
—
—
403
—
2.668
—
—
2.668
Gas
1.802
—
—
172
—
1.974
—
—
1.974
Elektriciteit
—
2.567
—
160
—
2.727
—
—
2.727
Gas
—
1.788
—
114
—
1.902
—
—
1.902
4.564
3.178
657
2.180
—
10.579
Bijzondere waardeverminderingen Afzet: Elektriciteit (GWh) 2 Gas (miljoen m3) Warmte (Gj × 1.000) Afvalverwerking (ton × 1.000) 3 Aantal klanten Energie (× 1.000):
Aantal aansluitingen (× 1.000):
Werknemersgegevens: Gemiddeld aantal Gemiddeld aantal FTe’s 1 — De vergelijkende cijfers 2007 zijn niet aangepast voor wat betreft de overdracht van de netwerkactivabedrijven 2 — De vergelijkende cijfers 2007 zijn aan de hand van een nadere beoordeling aangepast 3 — Betreft verbrand, geconverteerd en gestort afval
4.296
2.932
605
2.195
—
10.028
1.284 4
—
11.863 5
1.224 4
—
11.252 5
4 — Betreft aantallen Essent Kabelcom met betrekking tot januari 2007 in verband met de verkoop per 31 januari 2007 5 — Inclusief aantallen Essent Kabelcom met betrekking tot januari 2007 in verband met de verkoop per 31 januari 2007
65 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Overige toelichtingen Acquisities Op 8 oktober 2007 heeft de Groep de intentie bekend gemaakt de resterende 50% van
de aandelen Abfallbehandlung Nord GmbH (ano) over te nemen. Hiertoe is een principe overeenkomst gesloten op 7 januari 2008, waarmee de Groep de overheersende zeggenschap heeft verkregen. De definitieve overeenkomst is gesloten op 27 maart 2008. Vanaf 1 januari 2008 wordt ano meegeconsolideerd in de groepscijfers. De kostprijs van deze overname bedraagt eur 48,8 miljoen en is op basis van 100%-belang als volgt te specificeren: Benadering Reële waarde
Materiële vaste activa
118,7
102,8
25,2
11,4
4,6
4,6
14,7
14,7
0,6
0,6
163,8
134,1
8,5
—
103,0
99,5
41,7
38,7
153,2
138,2
Immateriële vaste activa Voorraden Vorderingen Liquide middelen
Passieve latente belastingen Overige langlopende verplichtingen Kortlopende verplichtingen
Reële waarde van de netto activa op basis van 100%-belang
10,6
Reële waarde van de netto activa op basis van 50%-belang
5,3
Goodwill
43,5
Totaal kostprijs van de overname
48,8
Ten opzichte van de benaderde reële waarde per 30 juni 2008, zoals opgenomen in het halfjaarbericht 2008, is de goodwill voor een bedrag van eur 2,1 miljoen naar boven aangepast. Het effect op het resultaat ten opzichte van 30 juni 2008 is nagenoeg nihil. De aan de overname toegerekende kosten zijn nihil. De betaalde goodwill heeft met name betrekking op de te verwachten synergie-effecten uit de combinatie, zoals kostenbesparing, schaalgrootte en het aanbieden van geïntegreerde dienstverlening. Na aankoop van het resterende belang heeft als gevolg van een sterke daling van de verwerkingstarieven voor het ingenomen afval een bijzondere waarde-
Boekwaarde
vermindering op de goodwill plaats gevonden ad eur 22,0 miljoen. De aankooptransactie van ano is gecombineerd met de verkoop van de geassocieerde deelnemingen Entsorgung Nord GmbH (eno) en Kompostierung Nord GmbH (kno) waardoor de bijzondere waardevermindering ad eur 22,0 miljoen gesaldeerd is weergegeven met de boekwinst ad eur 24,8 miljoen op deze verkoop, waarbij de resterende boekwinst ad eur 2,8 miljoen is opgenomen in het resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen. De kasstroom uit investeringsactiviteiten uit hoofde van deze acquisitie ad eur 48,2 miljoen is als volgt te specificeren: Reële waarde
Netto liquide middelen in de overnamebalans
0,6
Betaalde overnamesom
- 48,8
Netto kasstroom
- 48,2
Vanaf de overnamedatum, 1 januari 2008, heeft ano een bijdrage geleverd van eur 2,9 miljoen in het resultaat na belastingen van de Groep, bestaande uit een bijdrage aan de netto-omzet van eur 45,9 miljoen, een ebit
66 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
van eur 5,6 miljoen, rentelasten van eur 2,6 miljoen en een belastinglast van eur 0,1 miljoen. Gedurende 2008 hebben verder geen significante acquisities plaatsgevonden.
Beëindigde bedrijfsactiviteiten Op 31 januari 2007 heeft de Groep de Kabelcomactiviteiten verkocht. De overeengekomen verkoopprijs van eur 2,6 miljard heeft in 2007 geresulteerd in een resultaat na belastingen uit beëindigde bedrijfsactiviteiten van circa eur 1,8 miljard.
Activa en verplichtingen inzake activa aangehouden voor verkoop De activa aangehouden voor verkoop bestaan per 31 december 2008 uit de 110 en 150kV hoogspanningsnetten (2008: eur 183,0 miljoen; 2007: eur 163,7 miljoen). Ultimo 2007 heeft de Groep stappen genomen om de 110 en 150kV hoogspanningsnetten te verkopen. Gedurende 2008 heeft de Groep in principe overeenstemming bereikt met TenneT. Per balansdatum waren de in 2008 gestarte onderhandelingen nog gaande en had de koper het interne besluitvormingsproces alsmede de financiering nog
niet geheel afgerond. Naar verwachting zal in de eerste helft van 2009 een definitieve overeenkomst door beide partijen ondertekend. Daarnaast staan de activa en verplichtingen betreffende de deelneming Essent Water b.v. (eur 4,3 miljoen) en de Openbare Verlichting van n.v. Nutsbedrijven Maastricht (eur 3,3 miljoen) op de balans als aangehouden voor verkoop. Met Brabant Water n.v. is een overeenkomst bereikt op 28 november 2008 tot verkoop van alle aandelen van Essent Water b.v. Overdracht van de aandelen zal plaatsvinden in de eerste helft van 2009. De Openbare Verlichting zal ten laatste 31 december 2009 worden terugverkocht tegen de dan geldende boekwaarde aan de Gemeente Maastricht.
IAS 39 reserve De IAS 39 reserve is ultimo boekjaar als volgt samengesteld:
Ongerealiseerde aanpassingen in de reële waarde van financiële instrumenten bij toepassing cash flow hedge accounting Ongerealiseerde aanpassingen in de reële waarde van activa beschikbaar voor verkoop Totaal
De ias 39 reserve weerspiegelt vooral de reële waarde van de derivaten vallende onder cash flow hedge accounting op de balans. Bij de toekomstige afwikkeling van de onderliggende afgedekte transacties betreffende deze derivaten wordt de reële waarde van deze derivaten in het resultaat verantwoord evenals de bijbehorende tegengestelde mutaties vanuit de ias 39 reserve, waardoor beide resultaateffecten elkaar compenseren. Hierdoor worden de onderliggende transacties per saldo verantwoord in het resultaat tegen de afgedekte prijs. De mutatie van de ias 39 reserve in 2008 van eur – 220,8 miljoen (2007: eur 435,0 miljoen) na belasting is hoofdzakelijk het gevolg van lagere marktprijzen voor gas, elektriciteit en kolen. Hierdoor is per saldo de reële waarde van deze contracten gedaald. Deze (langlopende) posities zijn ingenomen ter afdekking van het prijsrisico voortkomend uit in- en verkoopcontracten. Deze in- en verkoopcontracten vertonen een tegengestelde waardeontwikkeling bij prijsveranderingen. De toekomstige afwikkeling van deze in- en verkoopposities zal tegelijkertijd plaatsvinden waardoor per saldo de vastgezette brutomarge wordt gerealiseerd.
2008
2007
44,6
260,1
0,5
5,8
45,1
265,9
Niet uit de balans blijkende verplichtingen en activa Cross-Border Lease Transacties Groepsmaatschappijen en hun rechtsvoorgangers zijn sinds 1994 Cross-Border Lease transacties (cbl’s) aangegaan op een aantal elektriciteitscentrales in Nederland (GasEdon, Swentibold, Amer-9 en Moerdijk), de vuilverbrandingsinstallaties in Wijster, gasnetten in de provincies Drenthe, Friesland, Groningen, Limburg (inclusief het gasnet in Maastricht), Noord-Brabant en Overijssel en op het elektriciteitsnet in Maastricht. In 1996 zijn Duitse Leases aangegaan op de turbines van de warmtekrachtcentrale Moerdijk. De Groep is cbl’s aangegaan met ondermeer Amerikaanse investeerders en Nederlandse en buitenlandse financiers en garantieverstrekkers. Voor het aangaan van de cbl’s zijn door de Amerikaanse investeerders veelal aparte rechtspersonen opgericht, ondermeer in de vorm van trusts. Op alle cbl’s zijn voorwaardelijke en onvoorwaardelijke rechten en verplichtingen van toepassing. Essent n.v. staat voor vrijwel al deze verplichtingen garant met inbegrip van bedragen verschuldigd aan Amerikaanse investeerders en sommige andere partijen bij beëindiging, zoals die hierna worden beschreven. Als gevolg van in 2007 gesloten contracten, is Enexis b.v. (tot ultimo 2008
bekend als Essent Netwerk b.v.) verplicht onder bepaalde voorwaarden Essent n.v. schadeloos te stellen voor bedragen die door Essent n.v. onder die garanties zouden worden uitbetaald. Deze voorwaarden betreffen onder meer de gevolgen van het niet-nakomen van verplichtingen onder de cbl’s op de netten door bij de netwerk cbl’s betrokken groepsmaatschappijen. cbl’s zijn lange-termijn lease-contracten waaronder groepsmaatschappijen de gebruiks- en vergelijkbare rechten op bepaalde bedrijfsactiva met een lange economische levensduur, langdurig hebben overgedragen aan Amerikaanse investeerders (Lease) – dan wel aan specifiek daartoe door die investeerders opgerichte Amerikaanse trusts – en vervolgens die activa voor een kortere periode hebben teruggehuurd (Sublease) van de Amerikaanse investeerders c.q. trusts. Aan het einde van de respectievelijke terughuurperioden, hebben de betreffende groepsmaatschappijen het recht om, onder bepaalde voorwaarden, de rechten in de activa van de Amerikaanse investeerders en of trusts tegen een (vooraf) bij het aangaan van de oorspronkelijke transactie vastgestelde prijs terug te kopen (terugkoopoptie). Als de terugkoopoptie wordt uitgeoefend, is het de verwachting dat de bedragen die als gevolg daarvan betaald moeten worden, kunnen worden voldaan uit de opbrengst van de financiële instrumenten die met het oog daarop zijn gekocht ten tijde van het aangaan van de transacties of uit later verworven vervangende financiële instrumenten.
67 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
De structuur van de daartoe aangegane transacties zorgt ervoor dat de rechten en verplichtingen onder de cbl’s, net als in voorgaande jaren, niet in de balans van Essent en haar groepsmaatschappijen zijn opgenomen. Bepaalde aspecten van de lease transacties kunnen als volgt worden weergegeven. Bedragen in miljoenen
Jaar van contractuele beëindigingsoptie
Netto boekwaarde 31 december 2008 1,2
Transactiewaarde bij aangaan van de cbl
EUR
Vervroegde beëindigingswaarde eigen vermogensdeel 31 december 2008 3
US Dollar
Vervroegde beëindigingswaarde eigen vermogensdeel 31 december 2007 3
US Dollar
US Dollar
Energienetten
2016 – 2029
1.130
2.728
999
1.159
Productie-installaties
2016 – 2026
321
1.902
590
632
Milieu-installaties
2023
170
460
130
125
1.621
5.090
1.719
1.916
EUR
EUR
EUR
1.621
3.625
1.224
1.314
—
205
33
33
1.621
3.830
1.257
1.347
Totaal Amerikaanse cbl's
Totaal Amerikaanse CBL's Duitse lease op Moerdijk
2009
Totaal alle CBL's
1 — De boekwaarde van de Duitse lease op Moerdijk is begrepen in de boekwaarde van ‘Productie- en milieuinstallaties’. De boekwaarde van de energienetten is per 31 december 2007 bepaald met behulp van een interne overdrachtsprijs die gebaseerd is op “fair
value” en aangepast voor investeringen, afschrijvingen op deze activa en beëindigingen van bepaalde cbl’s in 2008 2 — De boekwaarde van de productieinstallaties is toegenomen door de oplevering van de Denox-installatie bij de Amer-9 centrale
cbl’s kunnen vervroegd beëindigd moeten worden als zich bepaalde, in de contracten gedefinieerde gebeurtenissen, voordoen. Vervroegde beëindiging kan onder meer (maar niet exclusief) het gevolg zijn van het in gebreke zijn of het tenietgaan van het actief. Indien zich een vervroegde beëindiging zou voordoen, kunnen de groepsmaatschappijen, en daardoor ook Essent n.v., aansprakelijk gesteld worden voor de betaling van aanzienlijke beëindigingsvergoedingen en andere gerelateerde schadeloosstellingen en financieringskosten aan de Amerikaanse investeerders en/of andere betrokken cbl-partijen. Per 31 december 2008 beliep het totaal van het eigenvermogensdeel, hetgeen verschuldigd zou worden in geval van vervroegde beëindiging, circa us dollar 1,7 miljard (zie voorgaande tabel). Een deel van het aldus verschuldigde bedrag wordt afgedekt door de eerder genoemde, apart gezette financiële instrumenten (beleggingen) tegen de waarde op het moment van een eventuele vervroegde beëindiging. De waarde van deze instrumenten is per 31 december 2008 circa us dollar 1,0 miljard (2007: circa us dol-
68 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
3 — Exclusief het leningdeel van de beëindigingsvergoedingen waar tegenover financiële instrumenten en andere zekerheden staan of waarvoor reserves zijn gevormd
lar 1,1 miljard) en is gevoelig voor rentebewegingen en kredietopslagen. Ter illustratie, een verhoging van de Amerikaanse rente met 10 basispunten (0,1 procent) zou de waarde van deze beleggingen met ruim us dollar 9,4 miljoen verminderen. Het deel van de eigenvermogenscomponent dat niet wordt gedekt door de financiële instrumenten (circa us dollar 705 miljoen per 31 december 2008) is gevoelig voor bewegingen in de wisselkoers tussen de euro en de us dollar. Een waardevermindering van de euro ten opzichte van de us dollar met bijvoorbeeld us dollar 0,01 heeft op dit eigen vermogensdeel nog eens een nadelig effect van circa eur 3,6 miljoen. De navolgende grafiek laat het verloop zien van het netto financiële risico dat wordt geraamd voor de schadeloosstellingen in geval vervroegde beëindiging zich zou voordoen. Ook de op basis van de marktomstandigheden per 31 december 2008 geraamde waarde van de financiële instrumenten wordt getoond. Uit de bovenste lijn van de grafiek kan worden afgelezen dat verwacht wordt dat het maximum bruto exposure (risico) voor vergoeding van de
eigenvermogenscomponent wordt bereikt in 2016. Echter op basis van de hiervoor geduide marktomstandigheden en de geraamde waardetoename in de tijd van de relevante financiële instrumenten kan worden afgelezen dat verwacht wordt dat het maximum netto exposure (=bruto exposure voor vergoeding van de eigenvermogenscomponent minus marktwaarde van de financiële instrumenten) van de nog lopende cbl’s wordt bereikt in 2010 (geraamd op us dollar 781 miljoen). Het patroon zoals weergegeven in de grafiek kan zich in de tijd wijzigen door veranderingen in de onderliggende waarde van de financiële instrumenten en door vervroegde beëindigingen van cbl’s.
Verloop vervroegde beëindigingsvergoeding van het eigen vermogensdeel In miljoenen US dollar per 31 december 2008 2.500,0
2.000,0
Bruto eigenvermogensvergoeding
1.500,0
1.000,0
Financiële instrumenten Exposure
500,0
0,0
2009
2012
2015
2018
Indien zich een vervroegde beëindiging zou voordoen en beëindigingsbedragen zouden worden geclaimd, zullen de groepsmaatschappijen, en daardoor ook Essent n.v., bovenop het hiervoor vermelde eigenvermogensdeel van de vervroegde beëindigingswaarde eveneens aansprakelijk gesteld kunnen worden voor het saldo van de overige vervroegde beëindigingsvergoedingen. Er wordt van uitgegaan dat deze bedragen, die verschuldigd zijn aan geldgevers en andere bij de cbl’s betrokken partijen en die worden geraamd op circa us dollar 5,0 miljard (31 december 2007: circa us dollar 5,3 miljard),
2021
2024
2027
2030
in belangrijke mate gedekt kunnen worden uit de financiële instrumenten, zekerheden en interne reserves die in voetnoot 3 bij de voorgaande tabel worden genoemd. Indien er sprake zou zijn van onvrijwillige gelijktijdige vervroegde beëindiging van alle cbl’s en in verband daarmee beëindigingsbedragen zouden worden geclaimd, worden de totale kosten van vervroegde beëindiging door Essent geraamd op circa usd 1 miljard. Dit bedrag is gebaseerd op onder meer de vervroegde beëindigingvergoedingen per 31 december 2008, de geschatte waarde van de hiervoor vermelde financiële instrumenten per
die datum, mogelijke kosten die gepaard gaan met het verbreken van financiële contracten en andere zekerheden of interne reserveringen zoals die bestaan op de datum van vervroegde beëindiging, de mogelijke invloed van marktvolatiliteit daarop en verwachte gerelateerde kosten, waardeverschillen bij het verbreken van swaps en dergelijk en andere verplichtingen onder de cbl contracten die naar het oordeel van Essent vanuit zakelijk oogpunt verschuldigd zouden zijn. De contractueel overeengekomen cblhuurverplichtingen voor de komende vijf jaar worden in de navolgende tabel weergegeven:
2009
2010
2011
2012
2013
Energienetten
194
181
189
165
Productie-installaties
145
145
142
143
30
61
33
369
387
364
Bedragen in miljoenen US dollars
2014>
Totaal
162
1.849
2.740
142
652
1.369
33
33
235
425
341
337
2.736
4.534
CBL-huurverplichtingen:
Milieu-installaties Totaal
Onder sommige cbl-contracten zijn hypotheek-, pand- en andere zekerheidsrechten verstrekt op de onderliggende activa. Deze activa hebben per 31 december 2008 een boekwaarde van circa eur 584 miljoen.
69 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Bedragen in miljoenen euro’s
Energienetten
Netto boekwaarde 31 december 2008 1
Netto boekwaarde 31 december 2007
Netto boekwaarde van de activa waarop hypotheek, pand of andere zekerheidsrechten zijn gevestigd 31 december 2008
Netto boekwaarde van de activa waarop hypotheek, pand of andere zekerheidsrechten zijn gevestigd 31 december 2007
1.130
1.157
93
115
Productie-installaties
321
272
321
272
Milieu-installaties
170
184
170
184
Totaal alle CBL’s
1.621
1.613
584
571
1 — De boekwaarde van de productieinstallaties is toegenomen door de oplevering van de Denox-installatie bij de Amer-9 centrale
Letters of Credit en andere garantie-instrumenten op Cross-Border Lease Transacties Onder de voorwaarden van de cbl-contracten zijn, bij het aangaan van deze contracten, Letters of Credit en/of andere garantie-instrumenten verstrekt ten gunste van bepaalde cbl-contractpartijen. Per 31 december 2008 was er door financiële instellingen ten gunste van partijen in de Essent cbl’s voor een bedrag van us dollar 134 miljoen aan Letters of Credit verstrekt. De benodigde dekking door Letters of Credit is onderhevig aan waardeveranderingen van de onderliggende financiële instrumenten (met inbegrip van wijzigingen in risico-opslagen die van toepassing zijn op de partijen die deze instrumenten hebben uitgegeven) en het niveau van de desbetreffende Amerikaanse rentes. Op 2 januari 2008 is een aantal transacties aangegaan waarbij de bestaande Letters of Credit in één van de cbl’s voor een totaal bedrag van us dollar 149 miljoen zijn beëindigd tegen een éénmalige betaling aan de Amerikaanse investeerder. Er hoeven op grond van die transacties in de toekomst ten gunste van die investeerder geen Letters of Credit voor deze cbl’s te worden gesteld, behoudens in situaties die zeer onwaarschijnlijk worden geacht. Daarnaast zijn vanwege vervroegde beëindigingen van 4 cbl’s in 2008 bestaande lc faciliteiten beëindigd voor een uitstaand bedrag van us dollar 159 miljoen (us dollar 111 miljoen betrof netwerk cbl’s en us dollar 48 miljoen cbl’s op productie-activa). Sommige cbl-contracten vereisen dat aanvullende Letters of Credit en/of andere zekerheden worden gesteld (en/of dat bestaande Letters of Credit en/of garantie-instrumenten worden vervangen) als zich bepaalde gebeurtenissen voordoen. Dit kan onder andere het geval zijn als niet langer aan in de contracten vastgestelde kredietwaardigheidstests wordt voldaan, bij bepaalde wijzigingen in het aandeelhouderschap, bij niet nakoming van bepaalde financiële voorwaarden en in geval van strijdigheid met de cbl voorwaarden en in geval van nadelige wijzigingen in de Nederlandse wet- en regelgeving.
70 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Als zich onverhoopt een verlaging van de kredietwaardigheid van Essent n.v. en/ of andere relevante groepsmaatschappijen zou voordoen naar een niveau van a- (s&p), dan zou er voor circa us dollar 640 miljoen aan aanvullende zekerheden moeten worden gesteld (us dollar 462 miljoen voor cbl’s op netwerkactiva en us dollar 178 miljoen voor cbl’s op produktie-activa). Een aanvullend bedrag van circa us dollar 133 miljoen aan lc’s kan ook bij een hoger rating niveau moeten worden gesteld, als die downgrade het gevolg is van bepaalde andere gebeurtenissen. Een verdere verlaging naar bbb+ zou in bepaalde gevallen aanvullend nog eens zekerheden vergen van us dollar 130 miljoen voor cbl’s op netwerkactiva en us dollar 92 miljoen voor produktie-activa en een verlaging tot bbb zou tenslotte daar bovenop nog circa us dollar 38 miljoen aan zekerheden voor cbl’s op netwerkactiva vereisen. Genoemde bedragen zijn per 31 december 2008 en hebben uitsluitend betrekking op het stellen van aanvullende zekerheid bij verlaging van de credit rating van Essent en/of andere relevante groepsmaatschappijen en zijn verder gevoelig voor wijzigingen in de waarde van de hiervoor genoemde onderliggende financiële instrumenten (met inbegrip van wijzigingen in risico-opslagen die van toepassing zijn op de partijen die deze instrumenten hebben uitgegeven) en het niveau van de Amerikaanse rente. Indien er zich additionele gebeurtenissen voordoen, hetzij separaat dan wel in combinatie met verlaging van kredietwaardigheid (rating) kunnen andere bedragen of aanvullende zekerheden benodigd zijn.
commerciële netwerkactiva met verschillende Amerikaanse investeerders en andere cbl partijen vervroegd beëindigd. Als gevolg van één van deze transacties zijn Essent’s elektriciteitsnetten nu geheel vrij van cbl’s. Ook de cbl’s op de GasEdon installaties zijn in overleg met de investeerders en andere cbl-partijen beëindigd. De cbl’s op de Swentibold centrale met twee verschillende investeerders zijn in 2009 eveneens in onderling overleg beëindigd. Ook de cbl’s op de milieu activa zijn na balansdatum op basis van consensus beëindigd. De risico’s zoals beschreven in dit verslag nemen af door vervoegde beëindigingen in 2009. Ook de potentiële behoefte aan Letters of Credit neemt daardoor af. Essent zal doorgaan met verdere vervroegde beëindigingen op basis van consensus met cbl partijen indien zich mogelijkheden voordoen.
Wet Onafhankelijk Netbeheer
De bepalingen in de Wet onafhankelijk netbeheer die van kracht werd er op 1 juli 2008 hebben betrekking op het splitsen van geïntegreerde energiebedrijven zoals Essent in een gereguleerd en een commercieel bedrijf. De wetsartikelen bepalen verder dat deze splitsing uiterlijk op 1 januari 2011 voltooid moet zijn. Voor de eigendomssplitsing, inclusief de financiële structuur van het netwerkbedrijf in de context van haar specifieke risicoprofiel, heeft Essent in 2008 een splitsingsplan uitgewerkt conform de Wet Onafhankelijk Netbeheer. Het eind 2008 door de Tweede Kamer der Staten Generaal gevoerde debat over de kapitalisatie van netwerkbedrijven heeft geleid tot een aanpassing van de verhouding eigen vermogen/ vreemd vermogen in vergelijking met het ingeVervroegde beëindiging van cbl’s op diende splitsingsplan. In de loop van de eerste basis van consensus helft van 2009 zal de NMa advies uitbrengen Als voortvloeisel van het beheersen van de aan de minister van Economische Zaken. De mimet de cbl gepaard gaande risico’s, heeft Essent nister kan hierop nog aanvullende aanwijzingen mogelijkheden verkend om op basis van con- geven. Na goedkeuring van het splitsingsplan sensus enkele cbl’s vervroegd te beëindigen. door de minister zal de verdere juridische uitSinds juni 2008, heeft Essent enkele cbl’s op werking zijn beslag krijgen.
Beloning leden Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen Beloning leden van de Raad van Bestuur Teneinde inzicht te geven in de ontwikkeling van de beloning van de leden van de Raad van Bestuur worden twee tabellen getoond. De eerste tabel geeft de beloning zoals die op grond van de prestaties over het jaar is vastgesteld. Bedragen in duizenden euro’s
Dit heeft dus betrekking op het jaarlijkse variabele inkomen korte termijn, dat wordt getoond in het jaar waar het betrekking op heeft. De tweede tabel geeft de beloning zoals die per jaar wordt uitbetaald; voor het variabele inkomen korte termijn is dat het jaar, volgend op het jaar waar het betrekking op heeft. In 2008 is een beëindigingsvergoeding betaald ad eur 536.000 aan M.M. van ‘t Noordende (2007: nihil). Verder zijn in 2008 geen bedragen ten laste van het resultaat gebracht uit hoofde van beloningen van vroegere leden van de Raad van Bestuur (2007: nihil).
Jaar van prestatie
Jaar van uitbetaling
2008
2007
2006 2008
Vast inkomen
586
569
552
Variabel inkomen korte termijn
269
238
262
98
94
953
Vast inkomen Variabel inkomen korte termijn
2007
2006
586
569
552
237
262
217
93
98
94
93
901
907
921
925
862
436
423
411
436
423
411
140
124
137
127
137
113
72
70
69
72
70
69
648
617
617
635
630
593
91
363
352
91
363
352
Variabel inkomen korte termijn
—
106
117
106
117
97
Pensioenkosten 1
15
59
58
15
59
58
106
528
527
212
539
507
1.707
2.046
2.051
1.768
2.094
1.962
M.A.M. Boersma
Pensioenkosten
1
Totaal R. de Jong
Pensioenkosten
1
Totaal M.M. van ’t Noordende Vast inkomen
Totaal
Totaal leden Raad van Bestuur 2
1 — Betreft werkgeverskosten pensioenregeling zoals in rekening gebracht door het pensioenfonds; de bijdrage van de bestuurder is hierop in mindering gebracht. Pensioenkosten zijn inclusief de bijdrage levensloopregeling
2 — Bedragen zijn exclusief beëindigingsvergoeding
71 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Beloning leden van de Raad van Commissarissen De beloning voor het lidmaatschap van de remuneratie- en selectiecommissie en voor de auditcommissie is gelijk. Naast bovenstaande bezoldiging ontvangen de commissarissen een vaste kostenvergoeding. De voorzitter en de vice- voorzitter ontvangen over 2008 een additionele beloning als vergoeding voor het vele werk dat zij hebben verricht in relatie tot de besluitvorming en toepassing van de strategische koers van Essent. Naam
Lidmaatschap
Commissies
Extra beloning
Totaal beloning 2008
J.V.H. Pennings, voorzitter 1
44.225
5.375
41.000
90.600
49.600
J.A.M. Hendrikx, vice voorzitter 1
34.300
5.375
9.600
49.275
36.675
B. Bijvoet
26.925
—
—
26.925
25.625
Bedragen in euro’s
D.D.P. Bosscher
Totaal beloning 2007
7.943
1.568
—
9.511
31.000
J.H.M. Bronckers 2
26.925
5.375
—
32.300
31.000
H.J.P. Krul 2,3
26.155
3.807
—
29.962
—
A.G. van Leersum
26.925
—
—
26.925
25.625
P.W. Moerland 1
26.925
5.375
—
32.300
31.000
R. Pieterse
26.925
5.375
—
32.300
31.000
26.925
—
—
26.925
25.625
357.023
287.150
2, 4
2
G.H.B. Verberg Totaal 1 — Lid remuneratie- en selectiecommissie 2 — Lid auditcommissie 3 — Lid vanaf 16 april 2008 4 — Lid tot en met 16 april 2008
Gebeurtenissen na balansdatum Begin januari 2009 heeft Essent bekend gemaakt zich aan te willen sluiten bij het Duitse rwe, waardoor Essent gaat behoren tot de top 4 van de Europese energiebedrijven. Met rwe is overeenstemming bereikt over een bindend bod op de bedrijfswaarde van de commerciële energie- activiteiten van Essent ter waarde van eur 9,3 miljard in contanten aan de aandeelhouders van Essent n.v. rwe verwerft daarmee alle uitgegeven en uitstaande aandelen Essent n.v. Essent wordt een zelfstandig opererende werkmaatschappij van rwe in Nederland en België. De aandelen van het netwerkbedrijf komen bij de eigendomssplitsing, die voor de beoogde transactie met rwe, doch uiterlijk 1 januari 2011 voltooid dient te zijn, in handen van de huidige aandeelhouders van Essent. Essent is voornemens de afvalverwerkings– activiteiten te verkopen. Voorbereidingen daartoe zijn in 2008 in gang gezet. In februari 2009 is het besluit genomen om het verkoopproces te starten.
72 — Verkorte Jaarrekening Essent — Jaarverslag 2008
Essent — Jaarverslag 2008
Overige Gegevens
Pagina 74 —
Personalia RvB Pagina 74 —
Personalia Rvc Pagina 76 —
Accountantsverklaring Pagina 76 —
Winstbestemming Pagina 77 —
Aandeelhoudersinformatie
Personalia Raad van Bestuur per 1 januari 2009
M.A.M. Boersma (1947) — voorzitter Lid bestuur Stichting Nederlands Normalisatie-Instituut Lid Board of Directors Neste Oil Corporation, Finland
R. de Jong (1948) Voorzitter Raad van Commissarissen van eah Holding b.v. (Thialf) Lid Raad van Toezicht van het Waarborgfonds voor de Zorgsector
Personalia Raad van Commissarissen Essent n.v. per 1 januari 2009
J.V.H. Pennings — voorzitter en voorzitter remuneratie- en selectiecommissie
J.A.M. Hendrikx — vice-voorzitter en lid remuneratie- en selectiecommissie
Nationaliteit — Nederlandse Geboortejaar — 1934 Benoemd — 3 december 1999 (aftredend 2011) Hoofdfunctie — Voormalig voorzitter Raad van Bestuur Océ n.v. Nevenfuncties — Voorzitter RvC n.v. Industriebank liof — Voorzitter Stichting De Weijerhorst
Nationaliteit — Nederlandse Geboortejaar — 1941 Benoemd — 3 december 1999 (aftredend 2012) Hoofdfunctie — Voormalig Commissaris der Koningin in de provincie Overijssel Nevenfuncties — Lid Eerste Kamer (cda) — Lid RvC Onwikkelingsmaatschappij Oost-Nederland — Voorzitter bestuur Vewin, Inframan — Voorzitter RvC Scania Nederland b.v., g.i.t.p. International b.v., Bramer Beheer en Exploitatie b.v., kiwa n.v.
74 — Overige Gegevens Essent — Jaarverslag 2008
J.H.M. Bronckers — lid auditcommissie Nationaliteit — Nederlandse Geboortejaar — 1945 Benoemd — 3 december 1999 (aftredend 2011) Functies — Directeur Ruimte voor Ruimte Limburg Beheer b.v. — Voorzitter Stichting Bibliotheekhuis Limburg — Bestuurslid/lid Raad van Toezicht van enige stichtingen
B. Bijvoet Nationaliteit — Nederlandse Geboortejaar — 1940 Benoemd — 23 januari 2002 (aftredend 2009) Hoofdfunctie — Voormalig voorzitter hoofddirectie CampinaMelkunie Nevenfuncties — Lid RvC Rabobank Nederland — Waarnemend bestuurslid Vereniging Achmea
H.J.P. Krul — lid auditcommissie
A.G. van Leersum
Nationaliteit — Nederlandse Nationaliteit Geboortejaar — Nederlandse — 1934 Geboortejaar Benoemd — 1946 — 3 december 1999 Benoemd (aftredend 2009) — 16 april 2008 (aftredend 2012) Hoofdfunctie Hoofdfunctie — Voormalig voorzitter Kamer — Managing director atc van Koophandel voor Twente en (Zwitserland) Sarl Salland (nu: Oost-Nederland) Nevenfunctie Nevenfuncties — Lid RvC Van Nieuwpoort — Bestuurslid van Gouda enige stichtingen
P.W. Moerland — lid remuneratie- en selectiecommissie
R. Pieterse — voorzitter auditcommissie
Nationaliteit — Nederlandse Geboortejaar — 1949 Benoemd — 3 december 1999 (aftredend 2010) Hoofdfunctie — Lid Raad van Bestuur Rabobank Nederland Nevenfuncties — Lid bestuur nvb (Nederlandse Vereniging van Banken), ncr (Nationale Coöperatieve Raad voor Land- en Tuinbouw) — Lid Raad van Advies NOvAA
Nationaliteit — Nederlandse Geboortejaar — 1942 Benoemd — 29 mei 2002 (aftredend 2010) Hoofdfunctie — Voormalig voorzitter Raad van Bestuur Wolters Kluwer n.v. Nevenfuncties — Voorzitter RvC Mercurius Groep b.v., Koninklijke Grolsch n.v. — Lid RvC csm n.v., Mecom plc*, SABMiller Plc . — Bestuurslid van enige verenigingen en stichtingen * beëindigd per 16 januari 2009
G.H.B. Verberg Nationaliteit — Nederlandse Geboortejaar — 1942 Benoemd — 1 september 2004 (aftredend 2010) Hoofdfunctie — President Energy Delta Institute — Immediate past president International Gas Union — Voormalig hoofddirecteur n.v. Nederlandse Gasunie Nevenfuncties — Voorzitter RvC Ultra Centrifuge Nederland n.v., Berenschot Holding
— Vice-voorzitter Board Urenco Ltd. — Lid Algemene Energie Raad, Adviescommissie Waddenfonds, Adviesraad E.ON Ruhrgas ag, Adviesraad Advanced Power a.g. — Lid Raad van Toezicht/RvC Energie Onderzoekscentrum Nederland (ecn), International Institute for Social Studies, Wintershall Nederland b.v., Stichting Groninger Museum — Voorzitter bestuur Stichting Fonds Instituut Clingendael International Energy Program
Centrale Ondernemingsraad per 1 januari 2009
Europese Ondernemingsraad per 1 januari 2009
Hans Salfischberger, voorzitter Gerrit van Diggelen, secretaris Wouter Camfferman, plv voorzitter Ernst Meindersma, plv secretaris Jelte de Vries Daniël Touw Eef Verhoeven Eric Danse Max Awick Geert Maas Willem van de Griendt Eric Hendrickx Hans Hulsman Henk Danhof Zeki Özdemir Wim Rijks Rinus van de Clundert Peter Doreleijers Eveline Damen, ambtelijk secretaris
Hans Salfischberger, voorzitter Gerrit van Diggelen, secretaris Ulrich Meyer, plv voorzitter Werner Prager Ekhardt Dibke Joachim Anholz Wouter Camfferman Ernst Meindersma Eric Hendrickx Geert Maas Daniël Touw Eveline Damen, ambtelijk secretaris
75 — Overige Gegevens Essent — Jaarverslag 2008
Aan: grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en 2008 van Essent n.v. Het is onze verantwoorde Raad van Commissarissen van Essent n.v. delijkheid een accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening 2008 te verstrekken.
Accountants verklaring
Werkzaamheden
Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de entiteit en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle de verkorte jaarrekening 2008 dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening 2008, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 4 maart 2009 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel.
Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Accountantsverklaring bij verkorte jaarrekening Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen Opdracht dat de verkorte jaarrekening 2008 op de juiste Wij hebben gecontroleerd of de op pagina wijze is ontleend aan de jaarrekening 2008. 56 tot en met 72 opgenomen verkorte jaarrekeWij zijn van mening dat de door ons verning van Essent n.v. te Arnhem over 2008 op kregen controle-informatie voldoende en gede juiste wijze is ontleend aan de door ons ge- schikt is als basis voor ons oordeel. controleerde jaarrekening 2008 van Essent n.v. Bij die jaarrekening hebben wij op 4 maart 2009 Oordeel ’s-Hertogenbosch, 4 maart 2009 — een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. Het bestuur van Essent n.v. is verantNaar ons oordeel is de verkorte jaarrekening Ernst & Young Accountants llp woordelijk voor het opstellen van de verkorte 2008 in alle van materieel belang zijnde aspecten jaarrekening 2008 in overeenstemming met de op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening. wg M. Hartkoorn ra
Winstbestemming
Voorstel bestemming boekjaar 2008
De jaarrekening 2008 is op 4 maart 2009 opgesteld door de Raad van Bestuur en zal ter vaststelling worden voorgelegd aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders Statutaire bestemming van het resultaat op 16 april 2009. Overeenkomstig artikel 38 van de statuten De winst- en verliesrekening sluit met een staat de winst, voorzover deze niet wordt ge- resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van reserveerd of krachtens door de vennootschap Essent n.v. van eur 887,0 miljoen (2007: eur toegekende winstrechten dient te worden uit- 2.594,3 miljoen). Het voorstel tot bestemming gekeerd, ter vrije beschikking van de Algemene van de winst is als volgt: Vergadering van Aandeelhouders. Ieder aandeel is gelijkelijk tot de winst gerechtigd.
2008
2007
Voorgesteld c.q. betaald dividend
443,5
1.297,2
Toevoeging aan de overige reserve
443,5
1.297,1
Totaal
887,0
2.594,3
Het voorstel voor het jaar 2008 is nog niet in de balans verwerkt.
76 — Overige Gegevens Essent — Jaarverslag 2008
Aandeelhouders informatie Aandeelhoudersstructuur
Investor Relations ir-kalender 5 maart 2009
Publicatie jaarcijfers 2008
5 maart 2009
Persconferentie jaarcijfers 2008
Essent is een naamloze vennootschap. Van 16 april 2009 de aandelen van Essent wordt circa 74% gehouden door zes Nederlandse provincies en circa 4 mei 2009 26% door 130 Nederlandse gemeenten in deze provincies, alsook in de provincie Friesland.
Aandeelhouders in Arnhem Betaalbaarstelling dividend 2008
Contact
Essent aandeelhouders Provinciale aandeelhouders Flevoland
Algemene Vergadering van
0,02%
Drenthe
2,3%
Groningen
6,0%
Limburg
16,1%
Overijssel
18,7%
Noord-Brabant
30,8%
Via www.essent.nl houdt Essent geïnteresseerden op de hoogte van actuele ontwikkelingen. Ook is hier een interactieve versie van het jaarverslag beschikbaar. Deze biedt, naast een uitgebreide zoekfunctie, de mogelijkheid om financiële informatie te integreren in een eigen spreadsheet van de bezoeker. Mediarelaties Essent: 0800 0244022
Bijna 140 gemeenten in bovenstaande provincies en Friesland Gemeentelijke aandeelhouders met een belang groter dan 1% Groningen
1,19%
‘s-Hertogenbosch
3,73%
Tilburg
3,73%
Brabantse Gemeenten
7,57%
VEGANN
8,99%
VEGAL
9,47%
Maatschappelijk en geplaatst aandelenkapitaal Het maatschappelijk aandelenkapitaal van de vennootschap bedraagt eur 300 miljoen. Dit betreft 300 miljoen aandelen van elk eur 1,00. Hiervan zijn ultimo 2008 149.682.196 aandelen geplaatst en volgestort. Het dividendbeleid wordt bepaald door de aanwezigheid van gereguleerde activiteiten en het bijzondere karakter van de aandeelhouders. Beide aspecten vereisen een structurele aanpak waardoor zekerheid wordt gecreëerd en verrassingen worden voorkomen. Uitgangspunt is dat de financiering van de wettelijke taken van de netbeheerder gewaarborgd moet zijn, en dit heeft prioriteit. Aan de andere kant verdienen de aandeelhouders een marktconform dividend en wordt gestreefd, binnen het kader van het financiële beleid, naar een minimum dividend uit gewone bedrijfsactiviteiten dat tenminste gelijk is aan het dividend dat over het afgelopen jaar is betaald. Voor het dividendvoorstel over 2008 wordt verwezen naar bladzijde 76.
77 — Overige Gegevens Essent — Jaarverslag 2008
Essent n.v.
Realisatie
Nieuwe Stationsstraat 20 6811 ks Arnhem Postbus 268 6800 ag Arnhem
Tekst en redactie Essent n.v. Corporate Communicatie Corporate Finance & Control Don Croonenberg, www.thebitterend.nl
Telefoon — 088 8511000 Fax — 026 8511389 www.essent.nl
Vertaling Ernst & Young Language and Translation Services Concept, design & realisatie Mattmo, concept | design, www.mattmo.nl Fotografie Erik Hijweege, Merlijn Doomernik, Kees Hummel, Taco Anema, Bart Willemsen Papier Grafisch Papier Interieur — Polar, 120 gr/m2 Exterieur — Polar, 300 gr/m2 Druk Thieme Amsterdam Bindwerk Binderij Hexspoor b.v.
78 — Colofon Essent — Jaarverslag 2008
Dit jaarverslag wordt uitgegeven in het Nederlands, Engels en Duits. De Nederlandse gedrukte uitgave is leidend. FSC — Mixed sources. Productgroep uit goed beheerde bossen, gecontroleerde bronnen en gerecycled materiaal. www.fsc.org