Student voor het leven

Een leven lang leren? Credo van onze overheid, maar menig 50-plusser heeft geen aansporing nodig. In groten getale schrijven ze zich in voor een college in uiteenlopende vakken als muziekhistorie of kwantummechanica. Studeren beperkt zich niet tot hobbyisme. Vijftigplussers wagen zich soms zelfs aan een heuse carrièreswitch.

Psychodrama

Waarom weer studeren? Miloushka Kronstadt (52) twijfelt geen seconde: persoonlijke groei. „Eigenlijk ben ik nooit opgehouden met studeren. Naast mijn hoofdstudie doe ik een cursus website bouwen en online onder nemen. Stoppen met leren doe ik pas als ik in mijn kistje lig. Het houdt me vitaal.”

En wat studeert de Nijmeegse? „Psychodrama. Dat is een oplei ding voor met name psychologen om mensen met een persoonlijk of professioneel dilemma weer op weg te helpen door nieuw gedrag met ze te oefenen. Ik ben de enige niet-psycholoog bij die opleiding in Utrecht. Ik werk al langer als bedrijfsfysiothe rapeut in het Deventer Ziekenhuis. Daar coach ik medewerkers, om uitval te voorkomen. En ik geef al jaren ervaringsgerichte trainingen zodat mensen zekerder worden, voor zichzelf durven opkomen en gemakkelijker contacten leggen.”

Pittige studie? „Zeker. De Engelstalige vakliteratuur die ik moet doornemen, is behoorlijk theoretisch. Zelf ben ik van de jip-enjanneke-taal. Die onderzoeken zijn stevige kost en dan merk ik wel dat het langer geleden is dat ik zulke stukken onder ogen kreeg.”

Voor haar nieuwe studie heeft Miloushka een grote opdrachtge ver vaarwel gezegd. „Dat werk deed ik te veel op de automatische piloot, ik was niet meer vernieuwend bezig. Bij die opdrachtgever was het geld prima en ik kon het tot sint-juttemis blijven doen, maar ik ben gestopt om ruimte voor iets anders te creëren.”

Studeren als hobby, exclusief voor 50-plussers, zit in de lift. Hoger onderwijs voor ouderen (Hovo) had afgelopen jaar landelijk al 25.000 studenten. Muziekhistoricus Joop van Velzen (69) geeft dezer dagen aan de Radboud Universiteit college voor een meer dan twintigkoppig gehoor dat aan zijn lippen hangt.

„De piano forte kun je zien als een onmiddellijk uit vloeisel van de eerste industriële revolutie”, vertelt Van Velzen. Hij noemt componisten die zich enthousiast op dit nieuwe instrument stortten in het tijdperk van de romantiek: Schubert, Liszt, Berlioz, Beethoven en vele anderen.

Uit een speaker klinken muziekfragmenten, op een groot scherm zien we de Belgische dirigent Philippe Herreweghe en de Moldavische violiste Patricia Kopat chinskaja in actie, later ook de Amerikaanse pianist Vladimir Horowitz.

Van Velzen lardeert zijn verhaal met sappige anecdo tes. Over Beethoven, die lak heeft aan regels en zelf een cadens schrijft voor een van zijn vioolconcerten. Over Schubert, die zijn 8e symfonie opzettelijk on voltooid laat omdat zijn liefde niet wordt beantwoord. Over Fanny Mendelssohn, die als vrouw haar briljante composities niet onder eigen naam kan uitbrengen en de naam van broer Felix moet gebruiken. Over Wagner, die weinig van de overwegend Joodse Men delssohn moet hebben, maar in Tannhäuser met een groot koor komt dat verdraaid veel op een koorpartij van Mendelssohn lijkt. „Dubieus”, aldus Van Velzen. „Wonderlijk.”

De docent is zeer te spreken over de Hovo-studenten. „De ontvankelijkheid, het enthousiasme is eindeloos. Hoe ik dat verklaar? Door het willen leren. Jongeren aan wie ik gastcolleges geef op conservatoria zijn veel meer bezig virtuoos te worden op hun instrument, en het tijdperk of de componist kan ze vaak nog niet zo boeien.”

Simone van Zolingen (66) heeft eerder ook al een muziekcursus over Schubert gevolgd. „Een heel mooie cursus. Ik heb ook een DNA-cursus gevolgd, want ik heb biologie gestudeerd. Die DNA-cursus bracht je up-to-date over het onderzoek op dat gebied. Ik ben een bèta.”

Jacques Bakx (68): „Ik heb eerder de cursus ‘Geschie denis van de westerse cultuur’ gedaan. Dit is mijn tweede cursus. Ik ben als psycholoog leidinggevende geweest van behandelcentra in het onderwijs.”

Frederique Kaanen (57) is jurist. „Ik ben dol op klassie ke muziek. Dit is de derde Hovocursus die ik volg. Zelf heb ik jaren klarinetles gehad. Dit interesseert me veel meer dan de juristerij. En deze docent is een geweldig welbespraakte man, een genot om naar te luisteren.

Geschiedenis van de klassieke muziek

Studeren is verre van gratis. Universitaire opleidingen kosten bijna 2.000 euro per jaar. Hovo-studenten betalen ruwweg 200 tot 300 euro voor een leergang van vaak zes colleges. Studenten voor het leven laten zich daardoor niet stoppen. Hun hobby is heilig.

Pabo

Lesgeven in het basisonderwijs, is dat iets wat Yvette Kokee (60) altijd al had gewild? „Nee, dat idee is langzaam gegroeid. Mijn loopbaan wilde ik eindigen met iets waar ik nog zin in heb en energie van krijg. En dat heb ik in het onderwijs gevonden.

„Ik vind het ontzettend leuk om met kinderen bezig te zijn en iets voor hen te betekenen. Studeren vind ik niet erg, dat doe ik eigen lijk wel voor mijn lol. Hopelijk kan ik dat combineren met nog een aantal zinvolle jaren. En zo ben ik op mijn 59e gaan studeren.”

Op grond van haar vorige studies en ervaring – zij heeft onder meer een eerstegraadsbevoegdheid geschiedenis – heeft de Arnhemse even overwogen als zijinstromer aan de slag te gaan. Dan sta je meteen voor de klas en doe je je studie parallel.

„Toch maar niet gedaan. Als loopbaanadviseur was ik gewend eenop-een met volwassenen te werken, maar een klas met kinderen aansturen is toch echt iets anders. Dat vraagt om meer vaardighe den dan ik in huis had.”

En zo zit Kokee in een paboklas van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) tussen overwegend dertig- en veertigjarigen. En loopt ze onbezoldigd stage bij een basisschool in haar woonplaats Oosterbeek. De versnelde opleiding duurt tweeënhalf jaar.

‘Een leven lang leren’ heeft een ietwat holle bijklank, want de overheid staakt financiële studiehulp vanaf het 55e levensjaar. Nederland is daar medio jaren negentig al door de Europese Commissie voor op de vingers getikt, maar het ‘geen cent te veel hoor’ krijg je er bij de Haagse kruideniers niet zomaar eventjes uit.

Een eeuwige student, zo ziet de Wageningse Joantine Berghuijs zichzelf. Afgelopen sep tember, op haar 63e, begon zij aan de masteropleiding geestelijk verzorger aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Eerder studeerde ze in Wageningen milieuhygiëne. Een aantal jaren werkte ze niet, ze kreeg kinderen. Later studeerde ze religiewetenschap in Leiden. Een promotieplek volgde in Utrecht. Tot eind 2018 was ze verbonden aan de VU in Amsterdam als religieonderzoeker. Toen stopte ze met werken „Mijn man is zes jaar ouder en vond het fijn meer tijd samen door te brengen.”

Berghuijs bestudeerde religie vooral als sociaal wetenschapper. „Van huis uit ben ik protestants, maar de bèta in mij heeft de overhand: iets is waar of niet waar. Gelovig ben ik niet meer, wel spiritu eel, hetgeen ik zie als zoekend naar levenswijsheid, verdieping en verbinding.”

Eenmaal gestopt met werken ging Berghuijs aan de slag als kookvrijwilliger bij een hospice. „In het wereldje van geestelijke verzorging was ik al thuis, ik had onderzoek gedaan onder geestelijk verzor gers. Het begon te kriebelen, maar ik dacht: ik heb geen stevig geloof, wat heb ik te bieden? Ik kwam erachter dat het niet gaat om wat ik te bieden heb, maar of je de persoon tegenover je kunt helpen te komen bij zijn eigen bronnen. Dat kan een geestelijk verzorger ook doen zonder een specifiek religieus geloof.”

En zo belandde Berghuijs tussen medestudenten die soms nog maar begin twintig zijn. „Sommigen in mijn omgeving verbazen zich dat ik hier op mijn leeftijd nog aan begin, zo van: jij liever dan ik. Mijn man steunt mij volledig, die vindt het interessant. Eeuwig student zijn zit een beetje in de familie, mijn vier jaar jongere zusje is net afgestudeerd als kunst historica, ook in Nijmegen.”

Is studeren op leeftijd niet lastiger? „Ik studeer traag, maar dat deed ik altijd al. Traag en degelijk. Dat is een karaktertrek.”

Samen een religieus ritueel uitvoeren, zoals bidden, daar moet Berghuijs nog een vorm voor vinden als ze straks als geestelijk verzorger aan de slag gaat. Ze neemt een voorbeeld aan de geestelijk verzorger die een dame die niet naar het verpleeghuis wilde, met een mooi ritueel – het oude huis bedanken voor de mooie dingen die ze er had meegemaakt – zo ver kreeg dat ze vrede had met haar lot. „Een ritueel op maat, dat is toch mooi als je iemand zo kunt helpen.”

Geestelijke verzorging