pedijatrijski vodic 2

PEDIJATRIJSKI VODIČ 2018. godina

PEDIJATRIJSKI VODIČ 2018 Izdavač: Medical d.o.o., Podgorica Za izdavača: Dragan Nikolić Urednica: Slavica Pantelić Dizajn: Petar Nikolić Štampa: AP Print, Podgorica

Autorima tekstova izdavač iskazuje posebnu zahvalnost

Podgorica, septembar 2018.g.

Kontrolisan kvalitet iz NjemaÄ?ke

Humana mlijeÄ?ne formule su razvijene za podrĹĄku beba na putu njihovog zdravog razvoja Ishrana za odojÄ?ad na koju struÄ?njaci mogu da se oslone!

Humana 2 t 1SFMB[OB NMJKFÇ?OB GPSNVMB [B VQPUSFCV OBLPO NKFTFDB LBP EJP NKFĂ?PWJUF JTISBOF t 'PSNVMB TBESäJ HWPäêF J ESVHF NJLSPOVUJKFOUF V TLMBEV TB V[SBTUPN J QSFQPSVLBNB t 4 PC[JSPN OB WBäOF PMJHPTBIBSJEF QSJTVUOF V NBKÇ?JOPN NMJKFLV GPSNVMB KF PCPHBÇŽFOB TB (04 t 1SPJ[WPE JNB J[CBMBOTJBSBO PEOPT FTFODJKBMOJI NBTOJI LJTKFMJOB MJOPMOB J BlGB lJOPMFOTLB TMPäFOF VHMKFOF IJESBUF J QSPUFJOF TVSVULF J LB[FJOB V PEOPTV Dojenje je najbolji naÄ?in ishrane beba. MlijeÄ?ne formule treba koristiti samo prema preporuci pedijatra ili drugog zdravstvenog radnika.

HUMA_MED14_SRB_SRB_20180319

Integrated Pharma Solutions d.o.o.

Adresa: Bulevar Zorana Ä?inÄ‘ića 45d, 11070 Beograd E-mail: info@ipspharma.ch

Distributer za Crnu Goru: Farmegra d.o.o Kritskog odreda 4/1, 81000 Podgorica; Tel.: +382 (0)20 623 125; Fax: +382 (0)20 621 770; E-mail: office@farmegra.com

SADRŽAJ

Razvoj pedijatrijske službe u Crnoj Gori .............................................. 8 Institut za javno zdravlje ......................................................................... 30 Institut za bolesti djece .......................................................................... 34 Udruženje pedijatara Crne Gore ......................................................... 36 Asocijacija preventivne pedijatrije ...................................................... 38 Andrijevica ........................................................................................ 44 Bar ........................................................................................................ 46 Berane ................................................................................................... 52 Bijelo Polje .......................................................................................... 60 Budva ................................................................................................... 64 Cetinje ................................................................................................. 70 Danilovgrad ........................................................................................ 78 Herceg Novi ...................................................................................... 80 Kolašin ................................................................................................ 90 Kotor .................................................................................................... 92 Mojkovac ............................................................................................ 98 Nikšić ................................................................................................... 102 Plav ..................................................................................................... 114 Pljevlja ............................................................................................... 116 Podgorica .......................................................................................... 126 Rožaje ................................................................................................. 144 Tivat .................................................................................................. 148 Ulcinj ................................................................................................. 154 Posebnosti pedijatrije .......................................................................... 160

Glosarij d.o.o., Vojislavljevića 76, Podgorica, Crna Gora tel. 00382 20 642 540; 642 541, e-mail: info@glosarij.me, web: www.glosarij.me

Razvoj pedijatrijske službe u Crnoj Gori

Prof. dr sc. Božidar M. Bojović Stiješnjena na malom, za život nepovoljnom prostoru, izložena stalnim udarima osvajača sa istoka i zapada,Crna Gora je vjekovima vodila borbu za slobodu i opstanak na ovoj balkanskoj vjetrometini. Stradanja koja donose ratovi, nemaština i glad, bolesti i krajnje nepovoljni životnii uslovi, nametali su kao uslov opstanka plemenski život, brojnu patrijarhalnu porodicu i patrijarhalni moral. Tako su se lakše podnosile sve nesreće i stradanja. Takvi uslovi života i življenja najteže su pogađali djecu, kao najvulnerabilniju grupaciju stanovništva. Dr Jovan Kujačić kaže da je u tom vremenu „vrlo rijetko naći u svoj Crnoj Gori makar jednu jedinu seosku kuću u kojoj nije umrlo dvoje, troje a u nekoj i po petoro djece u toku prvih deset godina života“. Umiralo se masovno, ali se još više rađalo. To je bio uslov opstanka i vrelo života.

Zdravstvenu pomoć vjekovima su pružali neuki, samouki empirici vidari koji su narod, a posebno djecu, liječili raznim travama, melemima, često i hirurškim vještinama koje su se prenosile kao porodično nasljeđe, s koljena na koljeno. Svećenje vodice, kađenje u dimu smola i trava, nošenje amajlija i zapisa dugo su bile jedine preventivne mjere u zaštiti od zaraznih bolesti. Ali vremenom, kroz iskustvo, počele su da se preduzimaju korisne preventivne mjere kao što su odvajanje oboljelih od ostalih članova porodice i okoline. Prvi pisani dokumenti o presađivanju velikih krasta, u borbi protiv velikih boginja, koje su preduzimali vidari, zabilježeni su još 1825. godine pismom Petra Prvog jednom kotorskom poglavaru. Postupak se sastojao u tome što bi vidar (najčešće pop ili kaluđer) zasjekao 8

oštrim predmetom dvije crte na koži da se pojavi krv. Na to mjesto bi stavljao krastu sa oboljelog od variole.

Period naučne medicine u Crnoj Gori počinje sredinom 19. vijeka dolaskom prvih školovanih ljekara sa strane. Prvi ljekar koji je radio u Crnoj Gori bio je Francuz Louis Paul Tedeski koji je radio na dvoru knjaza Danila od 1853. godine. Boravio je u Crnoj Gori oko dvije godine a zabilježeno je da je operisao katarakte i da se bavio hirurgijom i zdravstvenim prosvećivanjem naroda. Zatim su sa strane dolazili Jacques Toussein Pankrazy (1862-1866), Alfred Boulogue (1867), G.Frilley (1868-73). G.Frilley je povratkom u Francusku napisao knjigu „Savremena Crna Gora“ u kojoj opisuje geografske, klimatske, socioekonomske karakteristike Crne Gore, kao i ishranu, običaje, navike, psihofizičke osobine Crnogoraca. G.Frilley je projektovao prvu bolnicu u Crnoj Gori - “Danilo I” koja je izgrađena 1873. godine.

Osnivanjem Crvenog krsta i pristupanjem Ženevskoj konvenciji 1864. godine, Crnu Goru će tokom sljedećih decenija pri većim stradanjima naroda, ratovima (Hercegovački ustanak, Balkanski ratovi i dr) posjećivati brojne sanitetske ekipe u kojima su se, ne rijetko, nalazili i poznati ljekari toga vremena. Strani ljekari, koji su dolazili na dvor, po pozivu gospodara Crne Gore bili su od velike pomoći, prevenstveno zbog naučnog pristupa u liječenju bolesti i bolesnih stanja, zdravstvenom odgoju i prosvjećivanju naroda. Međutim, oni nijesu imali značajnijeg uticaja u planskoj, sistematskoj organizaciji zdravstvene službe u Crnoj Gori.

Temelje organizovane zdravstvene službe u Crnoj Gori postavio je dr Milan Jovanović-Batut, koji je došao na poziv knjaza Nikole 1880. godine. Kao načelnik saniteta Crne Gore i upravnik bolnice Danilo I, on obilazi Crnu Goru „uzduž i poprijeko“, proučava zdravstvene prilike i podnosi Knjazu izvještaje o stanju i predlog mjera u rješavanju zdravstvenih problema. Uz to izdaje časopis „Zdravlje“ u kojem tematskim popularnim člancima daje stručne savjete, posebno važne u zdravstvenom vaspitanju majke i djeteta. Batuta je zamijenio njegov bliski saradnik dr Petar Miljanić, pod čijim rukovodstvom će se u Crnoj Gori izdati prvi Sanitetski Zakonik za Knjaževinu Crnu Goru, kojim su određene osnovne potrebe zdravstvene službe u odnosu na potrebe i materijalne mogućnosti naroda.

VAŽNIJI PERIODI U RAZVOJU SLUŽBE DJEČJE ZDRAVSTVENE ZAŠTITE Period od 1918. do 1941. godine U vremenu dolaska prvih školovanih ljekara sa strane na poziv gospodara Crne Gore, i u vrijeme boravka ekipa saniteta, kada je na kraći rok dolazilo više ljekara, nije bilo specijalista pedijatara ili pak ljekara koji su se bavili samo liječenjem djece. Prvi specijalista za dječje bolesti koji je radio u Crnoj Gori, bio je dr Stevo Ognjenović (Slika 1).

Rođen je u Kotoru 5. januara 1867. godine, kao sin Špira Ognjenovića, sekretara Ministarstva finansija i muzičara. Poslije završetka Srpske osnovne škole i gimnazije u Kotoru, završio je Carsku vojnomedicinsku akademiju u Sankt Peterburgu. Bio je na specijalizaciji u Beču kod čuvenog profesora Friša. Službovao je Nikšiću, Podgorici i Cetinju.

9

Slika 1. Dr Stevo Ognjenović, prvi specijalista za dječje bolesti u Crnoj Gori

Prema sjećanjima i pisanim dokumentima koji su ostali o njemu, bio je savjestan i vrijedan praktičar, po specijalizaciji pedijatar. Do 1918. godine u Crnoj Gori su, pored dr Steva Ognjenovića, bila svega tri ljekara specijaliste: dr Jovan Kujačić, za unutrašnje bolesti, dr Stanko Matanović, za hirurgiju, dr Milan Lopičić za kožno-venerične bolesti. Inicijativa za podizanje Dječje bolnice na Cetinju pokrenuta je 1910. godine. Neposredni povod je bila smrt dva unuka kralja Nikole (sinovi knjaza Mirka), koji su umrli od difterije. Balkanski ratovi koji su slijedili i spriječili podizanje planirane prve bolnice za djecu u Crnoj Gori.

Organizovana zdravstvena zaštita školske djece i omladine započeta je u Evropi u drugoj polovini 19. vijeka. U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, u čijem sastavu se nalazila i Crna Gora poslije 1918. godine, organizovana zdravstvena zaštita školske djece i omladine započeta je 1926. godine osnivanjem prvih školskih poliklinika. Na Cetinju je školska poliklinika bila u sastavu Higijenskog zavoda, a u Podgorici u okviru Doma narodnog zdravlja (Slika 2). Osnovni zadatak školskih poliklinika bio je preduzimanje mjera u očuvanju i unapređenju zdravlja školske djece i omladine, suzbijanje obolijevanja i umiranja od zaraznih bolesti i tuberkuloze. Poseban značaj u radu školskih poliklinika pridavan je sistematskim i kontrolnim pregledima školske djece.

10

Slika 2. Dom zdravlja Podgorica, 1927. godine

Da bi se obezbijedio ljekarski kadar za zdravstvenu zaštitu djece, u Kraljevini Jugoslaviji, pri Centralnom higijenskom zavodu u Beogradu i školi narodnog zdravlja u Zagrebu, otvoreni su postdiplomski tečajevi u trajanju od tri i više mjeseci, za ljekare koji rade na zdravstvenoj zaštiti školske djece. Takav tečaj su 1931. godine u Beogradu završili dr Milan Gvozdenović, ljekar Higijenskog zavoda na Cetinju, dr Mihailo Radulović, ljekar Doma narodnog zdravlja Podgorica i dr Vlastimir Bogosavljević, sanitetski referent u Herceg Novom. Kao šef školske poliklinike i kao šef Odjeljenja za zdravstvenu zaštitu školske djece na Cetinju u periodu od 1927 do 1941. godine radio je dr Milovan Tomašević, koji je 1933. godine završio tečaj za školske ljekare u Beogradu. Radeći na sprečavanju i suzbijanju pjegavog tifusa u Rožaju, gdje je odmah poslije kraja rata poslat po političkoj kazni, razbolio se i umro od pjegavca 1946. godine. Dr Alfred Nick, kao šef školske poliklinike u Podgorici od 1927. godine, je svojim izvanrednim stručnim i organizacionim sposobnostima podigao ugled ove poliklinike, kao jedne od najboljih u Zetskoj banovini.

U Kraljevini SHS, prema koncepciji dr Andrije Štampara, velikana preventivne medicine, i usvojenim odredbama zakona, osnovane su nove zdravstvene ustanove, domovi narodnog zdravlja i zdravstvene stanice. U periodu od 1927 do 1945. godine na području Higijenskog zavoda Cetinje, kao centralne zdravstvene ustanove u Zetskoj banovini, na sadašnjoj teritoriji Crne Gore radili su domovi zdravlja u Podgorici, Nikšiću, Ulcinju, Baru, Pljevljima, Beranama i Budvi. Van sadašnje teritorije Crne Gore radili su domovi zdravlja u Peći, Novom Pazaru, Dubrovniku, Blatu. Na području sadašnje Crne Gore u tom periodu su bile i zdravstvene stanice u Virpazaru, Rijeci Crnojevića, Baru, Ulcinju, Danilovgradu, Kolašinu, Bijelom Polju i Plavu, a van teritorije Crne Gore bile su u Zlokućanima, Đakovici, Kosovskoj Mitrovici, Orahovcu, Vranovini, Nikoljači, Sjenici i dr. Smještajne prilike u osnovanim domovima zdravlja bile su krajnje neuslovne. Izuzev u domovima zdravlja u Podgorici, Nikšiću i Budvi, koji su imali zadovoljavajuće smještajne uslove, svi drugi domovi zdravlja 11

bili su smješteni u drvenim i kartonskim barakama, koje su dobijane na račun ratne odštete.

Svi domovi zdravlja i zdravstvene stanice na teritoriji sadašnje Crne Gore u tom periodu nijesu imali dovoljno ljekara i medicinskih sestara. Prema pravilniku, domovi narodnog zdravlja morali su da imaju dispanzer za majke i djecu, školske poliklinike, bakteriološkoepidemiološko i hemijsko odjeljenje, dispanzer za tuberkulozu i higijensku izložbu.

Dom narodnog zdravlja, s Dječjim oporavalištem u Ulcinju, osnovan je 1929. godine. Značajan doprinos u radu ove ustanove posebno je dao dr Georgij Dimitrijevič Abramov, iz Rusije. On se posebno istakao na unaprijeđenju zdravlja i oporavku djece u Dječjem oporavilištu Ulcinj u periodu od 1929. do 1934. godine. Velike zasluge za unaprijeđenje rada Doma zdravlja i Dječjeg oporavilišta u Ulcinju imao je i dr Sava Šaulić.

Dom narodnog zdravlja Stari Bar, osnovan je 1934. godine, umjesto dotadašnje Zdravstvene stanice koja je bila osnovana 1929. godine. Kao prvi ljekari u novoosnovanom Domu zdravlja u Baru radili su dr Georgije Avramov i dr Osman Deronja. Posebno su se istakli radom u zaštiti zdravlja školske djece, kojoj su držali predavanja iz higijene.

Dom narodnog zdravlja Berane, otvoren je 1932. godine i imao je u svom sastavu školsku polikliniku sa kupatilom, kao i Kožno-veneričnu ambulantu, Opštu ambulantu, Antirabično odjeljenje i Higijensku izložbu. Teritoriju Doma su sačinjavali srezovi Beranski, Bjelopoljski i Andrijevački sa sreskom ispostavom u Rožaju i Plavu-Gusinju. Vršioc dužnosti direktora Doma zdravlja od 1932. godine bio je dr Vasilije Popović. U periodu do 1941. godine, pored dr Vasilija Popovića, kraće ili duže vrijeme u Domu zdravlja Berane radili su dr Vukota Dedović, dr Evgenije Ošmjanski, dr Aleksa Vugdelić, i dr Simeon Novicki.

Dom narodnog zdravlja Nikšić, osnovan je 1928. godine, sa zadatkom da brine o narodnom zdravlju u opštinama Nikšić, Šavnik i ispostavi Velimlje. Prvi upravnik bio je dr Milan Putić, koji je 1950. godine podnio ostavku i zamijenio ga je dr Stevan Popović.

Ministarstvo socijalne politike i narodnog zdravlja ukinulo je 1933. godine Dom narodnog zdravlja Nikšić i pretvorilo ga u školsku polikliniku, s tim da administrativno pripadne pod Dom narodnog zdravlja Podgorica. Školska poliklinika radila je do aprila 1941. godine.

Dom narodnog zdravlja Pljevlja podignut je i počeo sa radom u oktobru 1928. godine. Zgrada je izrađena od drvene građe. U glavnoj zgradi Doma bilo je 14 prostorija u kojima su bila smještena sljedeća odjeljenja: Školska poliklinika, Opšta ambulanta sa čekaonicom, Kožno-venerično odjeljenje, Laboratorija, Rendgenološko odjeljenje, Dežurna soba, đačka trpeza, i kupatilo sa čekaonicom. U Domu narodnog zdravlja u Pljevljima u vremenu od 1928 do 1941. godine radili su kraće ili duže vrijeme, dr Đorđe Guelmino, dr Adam Benvisti, dr Josif Belinkis, dr Mihailo Jermakov, dr Slobodan Purić, dr Vadim Davidov i dr Sava Dimitrijević.

Dom narodnog zdravlja Budva osnovan je nešto kasnije -1939. godine, zbog kašnjenja radova na podizanju zgrade Doma. Prvi v.d upravnik Doma narodnog zdravlja u Budvi je bila je dr Milena Đurašković-Jakovljević.

U školskim poliklinikama pri domovima narodnog zdravlja, pored ambulantnokliničkog rada tokom godine, vršeni su i sistematski pregledi djece, a teže bolesne učenike ljekar je pregledao u kućnim uslovima. Pri školskim poliklinikama Domova zdravlja bile su organizovane đačke kuhinje, gdje su se hranila slabo uhranjena djeca, koja su odabirana 12

prilikom sistematskih pregleda na početku školske godine. Pregledi, kupanje u školskim poliklinikama, ljetovanja i hrana u đačkim kuhinjama bili su besplatni.

Zdravstvena stanica Kolašin, osnovana je 1929. godine, a za ljekara je postavljen dr Vicko Vuksanović. Kraće ili duže vrijeme u ovoj zdravstvenoj stanici su radili dr Simeon Novicki, dr Ivan Trifonov, dr Mihailo Vukčević, dr Vasilije Jovanović, i dr Vuk Ivetić.

Zdravstvena stanica Danilovgrad, započela je sa radom 1928. godine. U Zdravstvenoj stanici Danilovgrad postojala je samo školska ambulanta, jer za osnivanje školske poliklinike nije imalo budžetskih mogućnosti U Zdravstvenoj stanici prvi su radili dr Alfred Nick, dr Mihailo Radulović i povremeno dr Milutin Radivojević.

Zdravstvena stanica Bijelo Polje, počela je sa radom 1933. godine. Bila je smještena u privatnoj zgradi uzetoj pod zakup. Radili su dr Eugen Ošmjanski, dr Stjepan Suterić, dr Vasilije Golubović, dr Miloš Radulović.

Zdravstvena stanica Plav, osnovana je 1929, godine, a za prvog ljekara postavljen je dr Milan Petrović.

Statistički izvještaji za 1935. godinu pokazali su visoku smrtnost odojčadi, male i predškolske djece. Da bi se to suzbilo osnovani su prvi Dispanzeri za odojčad, djecu i majke.

Na teritoriji Crne Gore krajem 1940. godine postojale su jedna bolnica državnog značaja – državna bolnica Danilo I na Cetinju (sa smještajnim kapacitetom od 93 postelje) i šest banovinskih bolnica: Podgorica (109 postelja), Nikšić (26), Pljevlja (60) - Vojna bolnica, Kolašin (26), Berane (30), Bijelo Polje (15), sa ukupno 359 postelja. Zgrade u kojima su bile smještene bolnice, izuzev cetinjske, nikšićke i djelimično beranske, bile su u vrlo lošem stanju. Bile su smještene u neodgovarajućim drvenim Dekerovim barakama dobijenim na ime reparacije. Nijesu postojali specijalisti za dječje bolesti, u postojećim bolnicama nijesu postojala odvojena dječja odjeljenja. U Kotoru se nalazilo nahodište sa 100 kreveta, a u Danilovgradu sirotinjski dom, sa 100 kreveta. Oporavilišta za djecu su postojala u Ivanovim Koritima (90 postelja) i Bečićima (50 kreveta).

Bez obzira na sve napore koji su u siromašnoj Crnoj Gori ulagani, Služba zdravstvene zaštite djece između dva rata bila je slabo organizovana, posebno služba bolničkog liječenja.

Glavni razlog tome bili su loši smještajni uslovi i nedostatak specijalističkog kadra.

Period od 1941. do 1945. godine U danima kapitulacije Jugoslavije 1941. godine u okviru Higijenskog zavoda Cetinje, kao vodeće zdravstvene ustanove na prostoru sadašnje Crne Gore, postojalo je osam organizacionih jedinica, od kojih su dvije bile za zaštitu zdravlja djece: Odjeljenje za zdravstvenu zaštitu školske djece i Odjeljenje za zdravstvenu zaštitu odojčadi, male djece i matere. Šire djelatnosti Higijenski zavod je sprovodio preko domova narodnog zdravlja, zdravstvenih stanica, antimalaričnih ambulanti, kožno-veneričnih ambulanti, dječjih oporavilišta, antituberkuloznog dispanzera i Državnog lječilišta Lovćen. Pod nadležnosti Higijenskog zavoda Cetinje, bili su: - Domovi narodnog zdravlja Podgorica, Stari Bar, Budva, Berane, Pljevlja, Peć i 13

Novi Pazar, - Zdravstvene stanice sa narodnim kupatilom u Ulcinju, Danilovgradu, Kolašinu, Kosovskoj Mitrovici, Đakovici, Orahovcu, Vranjevini i Prijepolju, - Zdravstvene stanice bez narodnog kupatila u Plavu, Tutinu, Zlokućanima, Novoj Varoši i Priboju, - Školska poliklinika u Nikšiću sa narodnim kupatilom, - Dispanzer za tuberkulozu u Herceg Novom, - Antimalarična stanica u Rijeci Crnojevića, Virpazaru i Grblju, - Ambulanta za kožno-venerične bolesti u Foči bez kupatila, - Oporavilište i lječilišta u Risnu, na Ivanovim Koritima na Lovćenu i Visokim Dečanima.

Sve su ove ustanove na određen način bile uključene u zdravstvenoj zaštiti djece i omladine.

Dom narodnog zdravlja u Budvi, koji je prije rata bio dobro opremljen, dosta je upropašten od strane vojske i opljačkan od strane stanovništva. U njemu je radila dr Milena Jakovqević-Đurašković.

U Domu narodnog zdravlja u Podgorici postojalo je Odjeljenje za zdravstvenu zaštitu školske djece. U domu su radila dva ljekara. U nadležnosti Doma zdravlja u Podgorici su bile i školska poliklinika u Nikšiću i Zdravstvena stanica u Danilovgradu. U Aprilskom ratu školska poliklinika u Nikšiću je ne samo opljačkana već su i vrata na zgradi bila razbijena i odnesena. Ljekar iz Doma zdravlja u Podgorici je jedanput nedjeljno odlazio da vrši pregled školske djece u Kolašinu i Danilovgradu.

Dom narodnog zdravlja u Beranama imao je Odjeljenje za zdravstvenu zaštitu školske djece. Od osoblja je imao jednog ljekara. Ljekar iz Doma zdravlja Berane je jedanput nedjeljno odlazio da radi u Zdravstvenoj stanici Bijelo Polje, koja nije imala ljekara.

Dom narodnog zdravlja u Pljevljima imao je u svom sastavu Odjeljenje za zdravstvenu zaštitu školske djece. Pod upravom Doma zdravlja u Pljevljima bile su zdravstvene stanice u Prijepolju, Foči, Priboju i Novoj Varoši.

Nakon okupacije Crne Gore od strane fašističke Italije Higijenski zavod Cetinje, do tada glavna higijenska ustanova na prostoru sadašnje Crne Gore, postao je sastavni dio četvrte direkcije za javno zdravlje Vojnog guvernerstva Crne Gore, i sve poslove je obavljao preko Civilne uprave Crne Gore. Nakon položene zakletve lojalnosti radnici Higijenskog zavoda dobili su sva prava iz radnog odnosa. Higijenski zavod Cetinje je u ratnim godinama obavljao svoje dužnosti maksimalnim zalaganjem u najširem obimu svojih ratnih mogućnosti.

Iz godišnjih izvještaja Odjeljenja za zaštitu matere, male djece i odojčadi za 1942. godinu, vidi se da se obim rada tog Odjeljenja odvijao u izrazito nepovoljnim ratnim uslovima. Od bolesti, kod odojčadi, najčešće su poremećaji ishrane i varenja (37,6%), zatim akutne respiratorne bolesti (27,7%), bolesti kože 25,2% i bolesti ušiju 3,9%. Kod male djece najčešće su bile zastupljene bolesti kože (47,1%), zatim akutne respiratorne (23,2%), poremećaji ishrane i varenja (20.0%), bolesti ušiju (3.0%). Školska djeca su najčešće obolijevala od bolesti kože. U školskoj poliklinici na Cetinju u ratnom periodu, duže vrijeme je radio dr Božidar Jovanov Jovetić (1888-1957.).

14

Period od 1945. do 1960. godine Rat je završen, ali ostale su teške i trajne posljedice - ratna stradanja, nemaština, bolesti, pa i epidemije. Posljedice su posebno teško pogodile najmlađe. Veliki broj djece ostao je bez jednog ili oba roditelja. Računa se da je na prostoru SFRJ poslije rata bilo oko 300.000 ratne siročadi, od čega oko 90.000 bez oba roditelja. Organizacija zdravstvene zaštite morala se oslanjati na prostorne kapacitete, koji su ostali sačuvani kakvi takvi od ratnih razaranja. Poseban problem bio je nedostatak kvalifikovanog pedijatrijskog kadra.

Zato je u organizaciji sveukupne zdravstvene zaštite morao da se primijeni sistem pune centralizacije službe. Odmah poslije rata sve opšte bolnice, lječilišta za koštana oboljenja, plućne bolesti, sezonska lječilišta, oporavilišta, domovi staraca, domovi za odojčad i malu djecu, Higijensko epidemiološki institut Cetinje, Sanitarno epidemiološka stanica Podgorica, Preduzeće za nabavku i rasprodaju lijekova Sanitas - Cetinje i Srednja medicinska škola na Cetinju, bile su uključene u Sanitetsku službu Ministarstva zdravlja i socijalnog staranja NR Crne Gore.

Zdravstvene stanice sa isturenim ambulantama i školske poliklinike potpale su pod nadležnost sreskih narodnih odbora. Status gradskih narodnih odbora imali su Cetinje, Podgorica, Nikšić i Pljevlja. U njihovoj nadležnosti su bile gradske narodne ambulante i školske poliklinike (Slika 3).

U okviru daljeg planiranja razvoja sanitetske službe, Ministarstvo narodnog zdravlja i socijalnog staranja uputilo je na medicinske studije sve one koji su prekinuli studije u toku rata. Školske 1947/48 godine, Ministarstvo je opštim konkursom, sa dodjelom stipendije, izabralo 60 studenata za studije medicine u Sarajevu, na Farmaceutskom fakultetu u Zagrebu 10 i Veterinarskom fakultetu u Zagrebu 25 studenata, i za srednju Medicinsku školu Cetinje 90 učenika. Procjenjuje se da je na studije medicine pored ovih, upisano još oko 70 studenata.

Prema Organizaciji sanitetske službe u Crnoj Gori 1946. godine bila je jedna Opšta narodna bolnica - Podgorica (sa 300 kreveta) i šest Narodnih bolnica: Cetinje (163 kreveta), Kotor (135 kreveta), Bar (90 kreveta), Berane (130 kreveta), Pljevlja (100 kreveta), i Nikšić (80 kreveta).

U sastavu ovih bolnica bila su odjeljenja: - Opšta narodna bolnica u Podgorici - interno, hirurško, dječje, zarazno i tuberkulozno; - Narodna bolnica Cetinje - interno, hirurško, očno, porodilište i uho, grlo i nos; - Narodna bolnica Bar - samo interno odjeljenje; - Narodna bolnica Berane - interno, hirurško, kožno-venerično, zarazno, porodilište; - Narodna bolnica Pljevlja - interno, hirurško, zarazno, porodilište; - Narodna bolnica Nikšić - interno, zarazno, tuberkulozno, porodilište.

Pored ovih bolničkih kapaciteta, 5 Sreskih zdravstvenih stanica je imalo određeni broj kreveta: Hereceg Novi 30, Durmitor 25, Kolašin 30, Andrijevica 10 i Bijelo Polje 30.

Pod ingerencijom Ministarstva bio je Dom za odojčad i malu djecu u Risnu sa 60 kreveta i Lječilište za plućne bolesti Cetinje sa 100 kreveta. Takođe, od hospitalnih ustanova pod 15

Slika 3. Organizacija sanitetske sluĹžbe u Crnoj Gori 1946. godine 16

ingerencijom Ministarstva bilo je 5 oporavilišta: Bečići sa 50 kreveta, Žabljak sa 130 kreveta, Plav sa 50 kreveta, Lovćen 65 kreveta i Lječilište Kolašin 80 kreveta.

Prvi specijalisti pedijatri bili su sa strane. U Podgorici, dr Oskar Sendi i dr Oskar Andrenjin, rodom iz Zrenjanina - 1947. godine, dr Radojka Pavićević, na Cetinju 1955, dr Eva Velimirović 1956. u Titogradu, dr Mileva Cemović 1956. U Nikšiću, a 1958. u Titogradu, dr Radoje-Bećko Lakić, 1957. U Titogradu, dr Hugo Klajn u Kotoru, dr Vuko Mašković 1956. godine u Bijelom Polju, dr Dušan Mandić, u Nikšiću, dr Filip Popović u Titogradu, dr Jelena Đoković u Titogradu, dr Ilija Kapetanović u Pljevljima, dr Vlajko Boričić u Ivangradu, dr Nikša Ivanović i dr Ilija Vukotić, na Cetinju, dr Miroslav Vrška u Baru, dr Dragan Čeperković, Rožaje, dr Vito Vujnović u Herceg Novom, dr Smilja Vavić u Titogradu, dr Zagorka Borozan, Titograd, dr Ljubomir Đurović, Titograd, dr Dragica Grupković, Titograd, dr Ljljana Gojnić-Radunović, Titograd, dr Olga Đurić, Nikšić, dr Astra Stijović, Titograd, dr Dragomir Terzić, Pljevlja, dr Slobodan Dragašević, Pljevlja, dr Sadudin Hajdarpašić, Bijelo Polje, dr Lenka Janković, Titograd, dr Milosava Martinović, Titograd…

Ambulantno-poliklinička služba Ambulantno, vanbolničko liječenje djece u ovom periodu obavljano je u preko 13 Sreskih zdravstvenih stanica (Hereceg Novi, Kotor, Bar, Cetinje, Podgorica, Danilovgrad, Nikšić, Durmitor, Kolašin, Andrijevica, Bijelo Polje, Berane, Pljevlja) i njihovih isturenih seoskih ambulanti, kojih je ukupno bilo 64. U 4 grada (Cetinje, Podgorica, Nikšić i Pljevlja), u okviru Gradskih narodnih ambulanti postojale su školske poliklinike, kao reklo bi se, prvi organizacioni pristup u zdravstvenoj zaštiti djece.

Bolničko liječenje djece U prvim poslijeratnim godinama djeca su se rađala pod stručnom kontrolom u porodilištima, i pod nestručnom kontrolom, još uvijek u visokom procentu, u kućnim uslovima. Za bolničko liječenje djece, prema postojećoj organizaciji, samo je Opšta Narodna bolnica u Podgorici imala u svojem sastavu Dječje odjeljenje, a ni jedna od drugih 6 Narodnih bolnica, kao ni 5 Sreskih zdravstvenih stanica koje su raspolagale sa bolničkim krevetima, nije imalo izdvojena dječja odjeljenja. Dom za odojčad i malu djecu u Risnu primao je djecu predškolskog uzrasta, a u Lječilištu za plućne bolesti Cetinje slata su djeca samo u rijetkim slučajevima.

U Bijelom Polju je u oktobru 1956. godine, osnovan Dječji dispanzer i Dječje odjeljenje sa 20 kreveta. U Bijelom Polju je radio dr Vuko Mašković od 1956. godine, kao jedan od prvih specijalista pedijatara poslije rata u Crnoj Gori. On je posebnu pažnju posvetio školovanju pedijatrijskog kadra, pa će uskoro u Bijelo Polje doći mladi, kasnije veoma afirmisani pedijatri dr Sadudin Hajdarpašić i dr Asim Dizdarević.

Zgrada Ruskog diplomatskog predstavništva na Cetinju 1957. godine adaptirana je u Dječje odjeljenje i Centar za nedonoščad, kojeg do tada Crna Gora nije imala. Novi paviljon Dječje bolnice na Cetinju biće podignut tek 1971. godine U prizemnom dijelu zgrade 17

bili su smješteni Dječji dispanzer i Centar za nedonoščad, a na spratu je smješten stacionarni dio.

Zbog enormno velike smrtnosti odojčadi u Jugoslaviji, UNICEF 1952. godine nudi pomoć Jugoslovenskom crvenom krstu čiji je generalni sekretar dr Olga Miloševič (1906-1996), izgradnju jedne dječje ustanove na teritoriji Jugoslavije. Ona konsultuje prof. dr Vukana Čupića, direktora Insituta za zaštitu majke i deteta Srbije u Beogradu, koji je bio i ekspert Svjetske zdravstvene organizacije za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta, koji predlaže lokaciju tog objekta u Titogradu. Narodna Republika Crne Gora preuzima na sebe obavezu obezbjeđivanja zemljišta, komunalija i finansiranja zidanja objekta, kao i obezbjeđivanje kadrova koji će da rade u toj ustanovi. Evangelističke crkve Švajcarske preko SZO daju novac za opremu i školovanje kadrova ljekara i pomoćnog osoblja. U Švajcarsku su upućeni po ovom osnovu pedijatri dr Eva Velimirović i dr Mileva Cemović, mr Dušan Tiodorović i med. sestra Stojanka Kastratović-Popović. Cijela koncepcija izgradnje i funkcije objekta bila je djelo samog prof. dr Vukana Čupića. Biće to zaista uzorna ustanova dječje zdravstvene zaštite koja će dramatično uticati na unapređenje zdravstvene zaštite djece, odnosno majke i djeteta.

Period od 1960. do 1969. godine Krajem 1960. godine u Crnoj Gori je donesen Zakon o zdravstvenoj zaštiti i zdravstvenoj službi. Ovim zakonom su ustanovljene vrste zdravstvenih ustanova i to: - ambulantno polikliničke i dispanzerske, - bolničke (stacionarne), - higijenske i protivepidemijske, - zavodi i instituti, - prirodna lječilišta i oporavilišta, - apoteke.

Tri koncepcijska pristupa ovog Zakona imala su izuzetno povoljan efekat u organizaciji službe dječje zdravstvene zaštite i njen dalji uspon: - Osnivanje Zavoda za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta kao republičke institucije koja objedinjuje službu dječje zdravstvene zaštite; - Puna afirmacija dispanzerske djelatnosti u okviru dječjih i školskih dispanzera; - Osnivanje medicinskih centara, ukupno 7, kojim se objedinjuje dispanzerska (vanbolnička) i bolnička služba dječje zdravstvene zaštite na nivou opština.

Drugi važni zadaci koje je ovaj Zakon postavio, a koji su imali posebno značajan uticaj na službu dječje zdravstvene zaštite bili su kadrovska politika, izdradnja objekata i tehničko opremanje, podizanje kvaliteta rada, stručno usavršavanje i razvoj nauke.

Prema ovom Zakonu, na nivou Republike, između ostalih, formiran je Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Crne Gore. Ovaj naziv nosi od 1955. godine, kada je počela izgradnja do 1962. godine kada je promijenjen u Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta „dr Arsenije Škatarić” (Slika 4). Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta u Titogradu objedinio je dispanzersku i bolničku službu. Objekat Zavoda je građen sedam 18

godina. U Zavodu je 1960. godine, na osnovu Programa UNICEFA, osnovano Savjetovalište majke i djeteta Crne Gore, kao prva institucija dijela funkcije Zavoda. U sastav Zavoda su uključeni: - Dječje odjeljenje bolnice Kruševac - Savjetovalište majke i djeteta Crne Gore i - Svi dječji dispanzeri sa područja Titograda.

Slika 4. Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Crne Gore

Zavod je opremljen najsavremenijom medicinskom opremom za dijagnostiku i terapiju. U tadašnjem Titogradu, u ovoj ustanovi, kao rijetko gdje u Jugoslaviji, iz mikrouzorka krvi se rade brojne biohemijske analize. Glavni zadaci Zavoda bili su: - da neposredno pruža osnovnu zdravstvenu zašitu za djecu i - da obezbjeđuje zdravstvenu zaštitu drugog i trećeg nivoa za djecu sa teritotije Crne Gore.

U okviru određenih nadležnosti, posebno zu bile značajni: - proučavanje i obrađivanje pitanja iz oblasti dječje zdravstvene zaštite, - prikupljanje i obrada statističkih podataka o pojavama i uzrocima iz oblasti zdravstvene zaštite, - suzbijanje bolesti i smrtnosti trudnica, porodilja, majki i djece,a naročito odojčadi, - zdravstveno prosvećivanje majki i djece, - usavršavanje zdravstvenih radnika.

U okviru Zavoda su Ambulantno-poliklinička služba, savjetovalište majke i djeteta i dječji dispanzeri.

Stacionarna pedijatrijska odjeljenja Zavoda su: Odjeljenje za odojčad i malu djecu (0-2 godine), Dječje interno odjeljenje (2-15 godina), Infektivno odjeljenje, Odjeljenje 19

dječje hirurgije, Laboratorija, Rendgen, Ortopedija, Ortodoncija, Služba snabdijevanja. Za direktora Zavoda postavljena je doc. dr Jelena Đoković, specijalista ortopedije i dječje hirurgije. Prva glavna sestra Zavoda je viša medicinska sestra Velika Čičić. Zavod je organizovan u više organizacionih jedinica kojima rukovode: - Načelnik ambulantno polikliničke službe je dr Ljiljana Gojnić, pedijatar, - Načelnik Odjeljenja za odojčad i malu djecu je dr Mileva Cemović, pedijatar, - Načelnik Dječjeg internog odjeljenja je dr Eva Velimirović, pedijatar, - Načelnik dječje hirurgije, dr Ljubomir Đurović, dječji hirurg, - Načelnik Infektivnog odjeljenja dr Smilja Vavić, pedijatar.

Zavod je svečano otvoren 29. novembra 1962. godine. Na taj dan je bio zaposlen 121 radnik (medicinskih radnika 67, nemedicinskih radnika 54. Od medicinskih radnika bilo je 6 specijalista i 1 na specijalizaciji iz dječje hirurgije, jedna medicinska sestra sa višom spremom i 58 medicinaskih sestara sa srednjom stručnom spremom).

Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta u Titogradu, koncipiran na jedinstvu službe dječje zdravstvene zaštite, kao doktrinarnom stavu pedijatrije, odigraće najznačajniju ulogu u organizaciji zdravstvene službe i zadravstvene zaštite majke i djeteta u Crnoj Gori.

Ljekari školovani i edukovani u vrhunskim zdravstvenim ustanovama u Jugoslaviji, pa i inostranstvu, primjenjivali su savremene metode prevencije, dijagnostike i liječenja oboljele djece.

Posebno važan momenat u održavanju kvaliteta Zavoda bila je intenzivna saradnja sa Institutom za zaštitu majke i deteta u Novom Beogradu, gdje je i najveći broj ljekara iz Crne Gore odlazio na specijalizaciju i stručno usavršavanje. U toku sledećih nekoliko godina u Zavodu su zapošljeni dr Dragica Grupković, pedijatar, dr Olga Đurić, pedijatar, dr Dragutin Aćimić, dr Ivanka ]oković, dr Nedeljka Pavićević, specijalista stomatolog, dr Ljubica Medigović, specijalista socijalne medicine, dr Borko Brajović, tečaj soc. medicine, dr Trifun Mujović, tečaj soc. medicine, dr Todor Bulatović, opšta medicina. Od 1963. godine u Zavodu su primljeni na specijalizaciju: dr Slavica Gligorović, iz pedijatrije, dr Ljiljana Božin, iz pedijatrije, dr Blažo Borozan iz dječje hirurgije, dr Zoran Biljurić, iz dječje hirurgije, dr Zoran Pavličić, iz dječje hirurgije, dr Boško Karadžić, iz dječje hirurgije, dr Milosava Martinović, iz anestezije.

Period od 1969. do 1976. godine Nažalost, česte reorganizacije zdravstvene službe u Crnoj Gori, koje će slijediti, neće zaobići ni Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta. Tako će se, 1.8.1969. godine, Zavod integrisati u Zavod za zdravstvenu zaštitu Titograd. Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta će novom reorganizacijom zadržati ime, ali ne i ulogu samostalne i Republičke institucije. Brisanjem iz registra republičkih ustanova, on je faktički sveden na nivo lokalne bolnice! U organizacionoj strukturi ima: Odjeljenje za odojčad i malu djecu, načelnik dr Smilja Vavić, a pedijatri su dr Dragica Grupković i dr Milosava Martinović; - Interno odjeljenje, načelnik dr Eva Velimirović, pedijatar na Odjeljenju, dr Miodrag Marković; - Infektivno odjeljenje, načelnik dr Zagorka Borozan; - Odjeljenje dječje hirurgije, dr Ljubomir Đurović, načelnik, dječji hirurzi dr 20

Zoran Biljurić, dr Boško Karadžić, dr Zoran Pavličić, dr Blažo Borozan.

Već 1969. godine će se iz Zavoda izdvojiti Infektivno odjeljenje i pripojiti Infektivnom odjeljenju Zavoda za zdravstvenu zaštitu. Takođe, i Odjeljenje laboratorije, načelnik mr Dušan Tiodorović, pripaja se Zavodu za zdravstvenu zaštitu Titograd. Uz to, integracijom Zavoda znatan broj ljekara prelazi da radi u Dom zdravlja, koji je sada u okviru Medicinskog centra Titograd (dr Olga Đurić, dr Ivanka Đoković, dr Dragutin Aćimić, dr Borko Brajović, dr Todor Bulatović, dr Trifun Mujović).

Negativne posljedice organizacije zdravstvene zaštite djece kojom se gubi vodeća funkcija Zavoda za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta kao republičke institucije, veoma brzo su se počele ispoljavati. O svim važnijim pitanjima organizacije, rada, stručnog usavršavanja pedijatri su se najmanje pitali. Deklarativno svi su podržavali mjere unapređenja službe dječje zdravstvene zaštite, ali u praksi rješenja su se kretala u drugom pravcu - dominaciji adultne medicine. Koncepcijski, svi napori bili su usmjereni izgradnji Kliničkog centra kao institucije kojom treba da se podigne kvalitet stručnog rada u zdravstvenoj zaštiti stanovništva Crne Gore, institucije kojom će se omogućiti realizacije programa obrazovanja visokostručnih medicinskih kadrova. Klinički centar je predat na korišćenje zdravstvenoj službi Titograda 19.12.1974. godine sa medicinskim sadržajima: - Interna medicina sa subspecijalnostima, - Hirurgija, - Opšta, grudna, abdominalna, plastična,i specijalističke ambulante, - Ginekologija i akušerstvo, - Ortopedija sa traumatologijom, - Urologija sa nefrologijom, - Okulistika sa pleoptikom, - ORL sa audiologijom.

Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta ostao je po strani, zapostavljen dominacijom adultne medicine, sa novim problemima!

Period od 1976. do 1991. godine Nova reorganizacija zdravstvene službe uslijediće 1976. godine formiranjem zdravstvene organizacije Medicinski zavod Titograd, koji je u sastavu imao 8 osnovnih organizacija.

Među ovih 8 osnovnih organizacija je i Zavod, sada kao OOUR ZZZZ Narodnog podmladka.

Ali sada kao pravno lice sa novom organizacionom šemom. Čine ga dvije organizacione cjeline, bolnička služba i vanbolnička služba. Bolničku službu čine odjeljenja: - Odjeljenje za odojčad i malu djecu, načelnik dr Zagorka Borozan, - Interno odjeljenje, načelnik dr Eva Velimirović, odjeljenski pedijatar je dr Miodrag Marković, - Odjeljenje intenzivne njege, osnovano 1980., načelnik dr Ksenija Burić, - Odjeljenje neonatologije, osnovano 1990., načelnik dr Milica Kaluđerović, - Odjeljenje dječje hirurgije, načelnik prim. dr Ljubomir Đurović (do 1979), poslije toga prim. dr Zoran Biljurić.

21

U Dječjem dispanzeru sa savjetovalištem, radili su pedijatri prim. dr Ljiljana Radunović- Gojnić, načelnik, dr Ivanka Đoković, dr Dragutin Aćimić, dr Lenka Janković, dr Slavko Simonović, dr Nada Janković, dr Dragica Simonović, dr Paša Đečević, dr Mira Dašić, dr Đurđa Ostojić, dr Radmila Ignjatović, dr Gordana Mandić, dr Tatjana Sekulić, dr Radmila Bušković, dr Katarina Lazarević, dr Trifun Mujović, dr Todor Bulatović, dr Natalija Lazović.

U školskom dispanzeru sa savjetovalištem radili su pedijatri dr Olga Đurić, načelnik, dr Božidar Bojović, dr Božidar Laušević, dr Sadudin Hajdarpašić, dr Havid Đečević, dr Jelena Đuranović, dr Ružica Bulatović, dr Đukan Duborija, dr Mirjana Dmitrović, dr Ljiljana Mujović, dr Omer Adžović, dr Svjetlana Zeković, dr Ljiljana Šuković, dr Anton Zakovšek, dr Gordana Bijelić.

Direktor OOUR ZZZZ Narodnog podmladka je prim. dr Smilja Vavić do aprila 1984. godine, a nakon nje dr Boško Karadžić do 1990. godine, kada se za vd. direktora postavlja dr Trifun Mujović. Glavna sestra je Kosara Jovićević do 1986. godine, zatim vms Margita Vešović do 1987. godine a potom Natalija Dragović.

Novom reorganizacijom ZZZZ Narodnog podmladka, koji funkcioniše kao samostalna organizacija u okviru Medicinskog zavoda Titograd objedinjuje vanbolničku i bolničku službu dječje zdravstvene zaštite kao cjelinu na teritotoriji opština Titograd, Kolašin i Danilovgrad i ponovo postaje referentna republička ustanova u domenu organizacije zdravstvene zaštite majke i djeteta. Nijesu te mogućnosti sada u istoj mjeri kao što su bile pri njegovom osnivanju, ali u svakom slučaju predstavljaju značajan iskorak naprijed u dječjoj zdravstvenoj zaštiti.

Slijediće period intenzivnog razvoja pedijatrijske službe u Crnoj Gori. Povećava se broj visokostručnog kadra, razvijaju se subspecijalističke službe, značajan broj pedijatara iz Crne Gore bavi se naučnoistraživačkim radom, brojni naučnoistraživački projekti iz oblasti pedijatrije, uspješne odbrane magisterijuma i doktorata, organizuju se kongresi pedijatara Crne Gore, afirmiše se Pedijatrijska sekcija pri Društvu ljekara Crne Gore, a u OOUR ZZZZ Narodnog podmladka u Titogradu razvijaju se subspecijalističke djelatnosti iz kardiologije, endokrinologije, hematologije, neonatologije, pulmologije, nefrologije, neurologije, gastroenterologije, genetike.

U organizacionom pristupu one će se konstituisati prvo kao subspecijalistički odsjeci, potom odjeljenja i službe. I biće to koncepcijski temelj daljeg razvoja službe dječje zdravstvene zaštite u Crnoj Gori. Ovako organizovana služba dječje zdravstvene zaštite dala je izvanredne rezultate, posebno u domenu razvoja preventivnih djelatnosti dispanzerskih službi. Uz to, u drugim opštinama Republike (8), osnivaju se medicinski centri po kojima je vanbolnička i bolnička pedijatrijska služba na nivou opštine takođe, funkcionalno organizovana u jednu cjelinu.

U ovom vremenu dva događaja će imati negativan uticaj kojim je usporen, ali ne i zaustavljen uspon pedijatrijske službe u Crnoj Gori. Prvi su politički događaji tokom 1974-76 godine, tokom kojih su političke odluke kojima su se štitile ličnosti koje su usporavale pozitivne tokove zdravstvene djelatnosti. Druga okolnost koja je negativno uticala je katastrofalni zemljotres u aprilu mjesecu 1979. Godine, kada je došlo do velikih oštećenja ove ustanove, što je negativno uticalo na smještaj bolesnika i funkcionisanje ustanove. Rekonstrukcija i opravka glavnog objekta Zavoda trajala je veoma dugo. Podignut je montažni objekat koji će kasnije biti upotrijebljen za polikliničke službe.

22

Period poslije 1991. godine Već tokom 1980-tih godina OOUR ZZZ Narodnog podmladka ispunjavao je zakonske uslove da preraste u kliniku, kao viši stepen organizovanosti jer su tada u njemu radila tri doktora medicinskih nauka (dr Božidar M. Bojović, dr Milica Kaluđerović i dr Trifun Mujović). Novim Zakonom usvojenim Odlukom Skupštine Republike Crne Gore (Službeni list RCG br 21/91 od 15.5.1991. godine) je formiran Kliničko bolnički centar Crne Gore koji sačinjavaju Dječja klinika, Interna klinika i Hirurška klinika i više službi i samostalnih odjeljenja. Dječju kliniku KBC sačinjavaju: - poliklinika, - pedijatrijsko odjeljenje sa odsjecima i dnevnom bolnicom za hemioterapiju, - odjeljenje intenzivne njege i terapije, - odjeljenje dječje hirurgije, - odjeljenje neonatologije.

Bila je to organizaciona šema ranije koncipirana na principima razvoja jedinstvene pedijatrijske službe na nivou Republike, koja će kasnijim korekcijama i reorganizacijama službe zdravstvene zaštite u Crnoj Gori preći razvojni put od odsjeka, odjeljenja i službi do sadašnje organizacije u okviru Instituta za bolesti djece. U pojedinim periodima tog razvojnog puta od odsjeka do službi, značajan doprinos u razvoju ove djelatnosti dali su: - Kardiologija (prim. dr Eva Velimirović, potom prim. dr sc. Svjetlana Zeković, prof. dr Vesna Miranović), - Endokrinologija (prof. dr Božidar Bojović, potom prof. dr Mira Samardžić), - Hematologija i onkologija sa dnevnom bolnicom (prof. dr sc Trifun Mujović, potom dr Maja Kavarić), - Pulmologija i alergologija (prim. dr Omer Adžović, potom prim. dr Slađana Radulović), - Nefrologija sa hemodijalizom (prim.dr Miodrag Marković, potom prim. mr sc. dr Snežana Pavićević), - Gastroenterologija (prim. dr Milena Perošević, dr Lola Đurišić), - Neurologija (dr Željka Vukadinović), - Genetika (prof. dr sc. Olja Miljanović, prim. dr sc. Asim Dizdarević), - Intenzivna njega (prim. dr Ksenija Burić, dr Ljilja Globarević, Tanja Filipović), - Neonatologija (prim. dr sc. Milica Kaluđerović, prim. dr Borka Vuković, prim. dr sc. Rada Rudanović, prim. dr Olga Čolaković, dr Danojla Dakić, dr Envera Lekić), - Razvojno savjetovalište (prim. dr Ljiljana Mujović), - Dječja hirurgija (doc. dr Jelena Đoković, prim. dr Ljubomir Đurović, prim. dr Zoran Biljurić, prim. dr Boško Karadžić, dr Zoran Pavličić, dr Blažo Borozan, prim. dr sc Žarko Mićović, dr Drago Albijanić).

U okviru Pedijatrijske klinike Instituta za bolesti djece, konstituenta Kliničkog centra Crne Gore, sadašnjom organizacionom šemom su navedene subspecijalističke djelatnosti organizovane kao odjeljenja poliklinike i klinike. Pored Hirurške klinike, u sastavu Instituta za bolesti djece su i: 23

- Odjeljenje za anesteziju i reanimaciju, - Odjeljenje za radiološku dijagnostiku, - Odjeljenje za laboratorijsku dijagnostiku, - Pedijatrijski urgentni centar sa dnevnom bolnicom.

Služba zdravstvene zaštite djece u Crnoj Gori odvija se sada u tri nivoa. Primarni nivo, preko izabranog ljekara u domu zdravlja. Sekundarni, preko dječjih odjeljenja opštih bolnica u Bijelom Polju, Pljevljima, Beranama, Nikšiću, Cetinju i Kotoru i tercijalni nivo zdravstvene zaštite preko Instituta za bolesti djece u Podgorici. Sadašnji sistem zdravstvene zaštite djece nije koncipiran kao organizovana funkcionalna cjelina horizontalno povezana na svakom od navedena tri nivoa, niti vertikalno od primarnog, preko sekundarnog do tercijarnog na nivou države Crne Gore.

U postojećem sistemu organizacije zdravstvene zaštite majke i djeteta pedijatri, kao nosioci i kreatotori zdavstvene zaštite najvulnerabilnije populacije stanovništva su samo izvršioci, ali ne i kreatori razvoja službe dječje zdravstvene zašite. Takav pristup je suprotan osnovnim doktrinarnim stavovima pedijatrije sa nesagledivim štetnim posledicama ne samo na djecu, njihovo zdravlje i budućnost, već prospektivno i na cjelokupno stanovništvo Crne Gore. To je sistem u kojem se, populaciji u razvoju gase posljedice a ne uzroci, i koji se urušava bez obzira na veliki entuzijazam i napore pedijatara i medicinskih radnika drugih profila uključenih u sistem zdravstvene zaštite djece. Punih četvrt vijeka, od usvajanja Zakona 15.5. 1991. godine, devastirana je služba dječje zdravstvene zaštite u Crnoj Gori.

Osnivanje Medicinskog fakulteta i Katedre za pedijatriju Ideja o osnivanju Medicinskog fakulteta, stara preko jednog vijeka, održavala se sa manjim ili većim intenzitetom, sazrijevajući tokom vremena u svojoj suštini i ozbiljnosti.

Odluka o osnivanju Medicinskog fakulteta donešena je na sjednici Vlade Crne Gore 17. septembra 1996. godine. Konstituisanjem Medicinskog fakulteta za dekana je izabran prof. dr Milorad Bakić, redovni profesor interne medicine sa Medicinskog fakulteta u Nišu, a za prodekana za nastavu prof. dr Zvonimir Đorđević, redovni profesor Medicinskog fakulteta u Nišu. Koordinator za pripremu nastavnih planova i programa iz predmeta Pedijatrije bio je prof. dr Miloš Banićević, redovni profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu.

Odlukom Naučno-nastavnog vijeća Medicinskog fakulteta u Podgorici od 6.6.1998. godine određena je recezentska komisija za izbor u nastavno zvanje iz Pedijatrije, u sastavu: prof. dr Miloš Banićević, redovni professor Pedijatrije na Medicinskom fakultetu u Beogradu -predsjednik, prof. dr Aleksandar Krstić, redovni profesor Pedijatrije na Medicinskom fakultetu u Novom Sadu i prof. dr Nedeljko Radlović, redovni profesor Pedijatrije na Medicinskom fakultetu u Beogradu. Na osnovu izvještaja Recezentske komisije za izbor u nastavna zvanja iz Pedijatrije, izabrani su za vanrednog profesora dr Božidar Bojović, a za docenta dr Trifun Mujović.

Odlukom recezentske komisije u sastavu prof. dr Miloš Banićević, prof. dr Božidar Bojović, doc. dr Trifun Mujović, za asistente u predmetu Pedijatrija izabrane su dr sci med. Mira Samardžić i mr sci dr Olivera Miljanović.

24

Na osnovu člana 105 Statuta Medicinskog fakulteta i Odluke br. 3061 od 29.11.2001. godine prof. dr Božidar Bojović je imenovan za rukovodioca predmeta Pedijatrija, Medicinskog fakulteta u Podgorici.

Nastava za prvu generaciju studenata Medicinskog fakulteta počela je 8. oktobra 1997. godine.

Prema ranije usvojenoj odluci Naučnonastavnog vijeća usvojen je Program nastave iz Pedijatrije koji se primjenjuje na Medicinskom fakultetu u Beogradu. Nastavom iz Pedijatrije započetom tokom IX semestra školske 2001/2002. godine predviđeno je da tokom jedne školske godine bude ukupno 180 časova (90+90) sa dinamikom 3 časa teorijske + 3 časa praktične nastave nedjeljno.

Osnivanje Medicinskog fakulteta, kao visoke naučno-nastavne institucije predstavlja snažan iskorak medicinske nauke i struke u Crnoj Gori. Pedijatri Crne Gore imali su više nego bilo koje druge specijalnosti veliki broj subspecijalista, magistara i doktora nauka, pa i biranih u nastavna zvanja na drugim medicinskim fakultetima, čime su bili jedini konstituent Medicinskog fakulteta u Podgorici, koji je imao sopstveni visoko edukovani i naučno potvrđeni kadar dovoljan za potrebe Katedre za pedijatriju. Uz to, značajan je doprinos pedijatara u prelomnom periodu ubrzane inicijative za osnivanje Medicinskog fakulteta, afirmacijom teze da će se osnivanjem Medicinskog fakulteta prvenstveno, podići kvalitet zdravstvene zaštite stanovništva i djece kao najugroženije njegove grupacije.

Zaključak Izložena stalnim udarima osvajača sa istoka i sa zapada, vodeći vjekovima borbu za slobodu, Crna Gora je više od jednog vijeka kasnila u organizovanju službe zdravstvene zaštite djece u odnosu na zemlje razvijenog svijeta i zapadne Evrope. Između dva svjetska rata, poslije strašnih ratnih razaranja i stradanja, u uslovima mira između 1918. i 1941. godine primjenom koncepta dr Andrije Štampara, velikana preventivne medicine, biće postavljeni solidni temelji organizacije službe dječje zdravstvene zaštite, koje će nova ratna stradanja između 1941. i 1945. godine devastirati.

Poslije Drugog svjetskog rata, organizacija dječje zdravstvene zaštite će se koncepcijski i prostorno oslanjati na kapacitete koji su ostali sačuvani kakvi-takvi od ratnih stradanja. Pomoć koju će, zbog velike smrtnosti odojčadi, Jugoslaviji 1952. godine ponuditi UNICEF, za izgradnju jedne uzorne dječje zdravstvene ustanove, i odluka Crvenog krsta Jugoslavije da se ta ustanova podigne u Titogradu, biće od presudnog značaja za razvoj službe dječje zdravstvene zaštite u Crnoj Gori. Odluka Crvenog krsta o lokaciji objekta, i cijela koncepcija izgradnje i funkcije objekta djelo su velikana pedijatrije prof. dr Vukana Čupića, direktora Instituta za zaštitu majke i deteta Srbije, u Beogradu. Osnivanje Zavoda za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta kao republičke institucije koja objedinjuje službu dječje zdravstvene zaštite u Republici, uz donošenje 1960. godine Zakona o zdravstvenoj zaštiti i zdravstvenoj službi kojim se omogućava i afirmiše takvo jedinstvo kao i dispanzerske djelatnosti u okviru domova zdravlja, dramatično će uticati na unapređenje zdravstvene zaštite djece. Smrtnost odojčadi, kao najvaljaniji pokazatelj kvaliteta zdravstvene zaštite 25

djece će sa izuzetno visokog nivoa 1953. godine (98.1%), pasti u 1971. godini na 27.8% čime se Crna Gora našla u nivou niske smrtnosti odojčadi, prema tadašnjim kriterijumima.

Nažalost, česte reorganizacije zdravstvene službe u Crnoj Gori neće zaobići ni ovu uzornu zdravstvenu instituciju, koja je već bila stekla ugled van granica Jugoslavije. Novom reorganizacijom Zavod za zdravstvenu zaštitu će zadržati ime ali ne i ulogu samostalne i Republičke institucije. Brisanjem iz registra republičkih ustanova biće sveden na nivo lokalne bolnice!

Novom reorganizacijom zdravstvene službe, koja će uslijediti 1976. godine, biće otklonjena ova tragična zabluda u organizaciji službe dječje zdravstvene zaštite (nažalost privremeno!) i Zavod će, sada kao OOUR Zavod za zdravstvenu zaštitu narodnog podmlatka funkcionisati kao samostalna organizacija u okviru Medicinskog zavoda Titograd, objedinjujući bolničku i vanbolničku službu dječje zdravstvene zaštite na teritoriji Titograda, Kolašina i Podgorice, i ponovo postaje referentna republička ustanova u domenu zdravstvene zaštite majke i djeteta. Ipak, nijesu ta prava i mogućnosti bile iste kao pri njegovom osnivanju i prvom stručnom uzletu. I sa tim organizacionim pomakom slijediće period intenzivnog razvoja pedijatrijske službe u Crnoj Gori. Povećava se broj visokostučnog kadra, razvijaju se subspecijalističke službe, značajan broj pedijatara se bavi naučnoistraživačkim radom, učestvujući u brojnim naučnoistraživačkim projektima u Crnoj Gori, Jugoslaviji i inostranstvu.

Množe se uspješne odbrane magisterijuma i doktorata, organizuju se kongresi pedijatara Crne Gore, afirmiše se Pedijatrijska sekcija Društva ljekara Crne Gore. U OOUR ZZZZ Narodnog podmlatka razvijaju se subspecijalističke službe. I ovaj period, kao i raniji period kada je služba zdravstvene zaštite funkcionisala kao jedna cjelina, pratiće pozitivni trendovi vitalne statistike.

Novi zakonski propisi i promjene u organizaciji zdravstvene službe, usvojeni u Skupštini SR Crne Gore 15. maja 1991. godine, podređeni osnovnom cilju budućeg osnivanja Medicinskog fakulteta i uvođenju izabranog ljekara kao nosioca primarne zdravstvene zaštite, u potpunoj su suprotnosti sa doktrinarnim stavovima pedijatrije u organizaciji službe dječje zdravstvene zaštite. Ukidanje dječjih i školskih dispanzera u primarnom nivou, postojeće uklapanje dječjih odjeljenja u okviru opštih bolnica na sekundarnom nivou, i iznad svega nedostatak Institutske jedinice za planiranje razvoja, praćenje i kontrolu kvaliteta organizacije i rada službe dječje zdravstvene zaštite djece od prenatalnog perioda do kraja adolescencije u okviru Instituta za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Crne Gore na tercijarnom nivou, čine postojeću organizaciju zdravstvene zaštite djece nefunkcionalnom, nepovezanom, neplanskom i bezizglednom. Savremeni naučni pristup i zahtjevi razvijenog društva sa aspekta racionalnog odnosa i osjećaja odgovornosti prema budućnosti, neminovno nameću potrebu osavremenjavanja pedijatrijske službe u Crnoj Gori i njenog potpunog horizontalnog i vertikalnog povezivanja u racionalnu i funkcionalnu cjelinu, povezanu sa drugim segmentima zdravstvene zaštite, ali oslobođenu plašta dominacije adultne medicine.

Podgorica 12.5.2018.

26

MEDITAS d.o.o. Crna Gora +382 20 625 016 / +382 69 024 084 info@meditas.me / www.meditas.me

INSTITUT ZA JAVNO ZDRAVLJE CRNE GORE

Aktivnosti vezane za zdravlje djece

Institut za javno zdravlje Crne Gore je visoko specijalizovana zdravstvena ustanova na tercijarnom nivou zdravstvene zaštite koja u domenu svoga djelovanja posebnu pažnju posvećuje djeci i omladini. Institut kontinuirano sprovodi i pruža široki spektar aktivnosti i usluga koje za cilj imaju ostvarivanje punog potencijala najmlađih i to kroz obezbjeđivanje dostupne, integrisane, kontinuirane i sveobuhvatne zdravstvene zaštite.

Institut je dio kompleksnog nacionalnog sistema zdravstvene zaštite u kojem je zaštiti zdravlja djece i adolescenata posvjećena posebna pažnja, ne samo zbog njihove 30

zavisnosti od odraslih, nedovoljne percepcije rizika, povećane osjetljivosti na dejstvo različitih faktora koji povećavaju rizik nastanka bolesti i smrti, već i zbog same činjenice da loše zdravlje i nezdravi stilovi života u detinjstvu, mogu imati za posljedicu loše zdravlje tokom čitavog života.

U Institutu se kontinuirano radi na zdravstvenom prosvjećivanju i sticanju znanja vezano za očuvanje i unaprjeđenje reproduktivnog zdravlja, planiranje porodice i postporođajnu brigu za majku i dijete. Pomenutim aktivnostima utiče se na vrijednosti mortalitetnih pokazatelja vezanih za umiranje djece prije, na rođenju i nakon rođenja, umiranje majki, kao i na indikatore morbiditeta u ovim vrlo osjetljivim populacionim kategorijama.

Kroz programe edukacija sprovode se preventivne zdravstveno-vaspitne aktivnosti u cilju smanjivanja zdravstvenih rizika i unaprjeđivanja zdravlja djece u svim populacionim grupama i staležima, kao i usvajanje zdravijih stilova života, kroz uticaj, prvenstveno na žene – majke. Poseban akcenat, tokom realizacije nevedenih aktivnosti, stavljen je na značaj redovnih pregleda kod izabranog pedijatra, vakcinaciju, zatim na prepoznavanju djelovanja faktora rizika i identifikaciji ponašanja koje ugrožava zdravlje, kao i mjerama prevencije nasilja nad djecom.

Institut za javno zdravlje, pored navedenog, organizuje i kontinuirano realizuje aktivnosti i za učenike osnovnih i srednjih škola na teritoriji Crne Gore. Teme u vezi sa kojima se sprovode navedene aktivnosti tiču se promocije zdravih stilova života i prevencije obolijevanja, a kreirane su u skladu sa potrebama i karakteristikama populacionih grupa kojima su namijenjene. Istraživanje zadovoljstva korisnika usluga Instituta iz sektora obrazovanja, a u vezi sa sprovođenjem zdravastveno-vaspitnih strategija po obrazovnim institucijama, utvrdilo je visok stepen zadovoljstva korisnika koji su učestvovali ili prisustvovali nekoj od 30 radionica za osnovne, 40 za srednje škole, kao i 30 radionica za djecu, roditelje i zaposlene u predškolskim ustanovama koje su organizovane tokom 2017. godine.

Kreiranje normativnih i strateških dokumenata u oblasti zaštite zdravlja žena i djece je takođe u domenu rada Instituta za javno zdravlje. Učešće se ogledalo tokom izrade prvih Akcionih planova za djecu i mlade, Strategije za nenapuštanje djece, izradi Izvještaja o dostizanju Milenijumskih ciljeva tokom svih godina praćenja, različitih nacionalnih razvojnih strategija kao i protokola uključujući i onaj za prevenciju nasilja nad djecom.

Akcioni plan za realizaciju Strategije za mlade za 2018. godinu, Upitnik ENOC 2018 za prikupljanje podataka u pogledu brige i poštovanja prava djece i mladih na mentalno zdravlje, Izvještaj o realizaciji Akcionog plana Strategije za mlade za 2017., Izvještaj o aktivnostima vezanim za prava djeteta u Crnoj Gori i Nacionalni plan akcije za djecu za period 2013-2017. godine samo su neki od dokumenata u čijoj su izradi i implementaciji učestvovali stručnjaci Instituta.

Kroz program kontinuirane medicinske edukacije Ministarstva zdravlja, Institut osmišljava, organizuje i sprovodi kontinuiranu edukaciju zdravstvenih radnika iz svih oblasti narodnog zdravlja uključujući epidemiologiju, prevenciju i nadzor, kako nad zaraznim tako i nezaraznim bolestima, sprječavanje i suzbijanje intrahospitalnih infekcija, imunizacije, kao i iz široke oblasti higijene – higijene ishrane, komunalne higijene, higijene 31

radnog mjesta i prostora i sl.

Institut za javno zdravlje u domenu svoga rada kreira, ali i prati uspješnost sprovođenja Programa obaveznih imunizacija na teritoriji Crne Gore. Predstavnici Instituta osmišljavaju i sprovode određene elemente promocije vakcinacije kao jedne od najznačajnijih mjera prevencije u istoriji čovječanstva, mjere koja je ostvarila najveći doprinos u zaštiti zdravlja djece.

Kada se radi o naučnom radu, Institut za javno zdravlje na godišnjem nivou samostalno ili u partnerstvu sa drugim nacionalnim i međunarodnim naučno-istraživačkim institucijama sprovodi čitav niz istraživanja usmjerenih ka djeci i adolescentima. Ova istraživanja za cilj imaju uspostavljanje naučnih dokaza kao osnove za svako dalje kreianje javnih politika i intervencija namjenjenih dodatnom očuvanju i unaprjeđenju zdravlja najmlađih u Crnoj Gori. Do sada je u više navrata realizovano Nacionalno istraživanje o potrošnji duvana među mladima (GYTS) po metodologiji SZO-a, kontinuirano se sprovodi ESPAD istraživanje među šesnaestogodišnjacima u vezi sa korišćenjem psihoaktivnih supstanci, u cilju sticanja uvida u rasprostranjenost i nivo zavisnosti od kockanja u Crnoj Gori sprovedeno je istraživanje među srednjoškolcima trećih razreda sa ciljem utvrđivanja nivoa prisutnosti ove pojave...

Zajedno sa Fakultetom za sport, uz podršku SZO i Ministarstva zdravlja Institut je sproveo istraživanje u sklopu evropske inicijative za praćenje dječje gojaznosti - COSI. Dobijeni rezultati u vezi učestalosti gojaznosti kod djece ukazali su da je svaki peti dječak u Crnoj Gori gojazan, kao i svaka deseta djevojčica.

U cilju realizacije mjera promocije zdravih stilova života kod djece i mladih i prevencije poremećaja ponašanja, od posebnog značaja je animiranje svih društvenih sektora sa aspekta njihovih ingerencija pri čemu Institut ne smije ostati usamljen u njihovom sprovođenju jer samo zajednički napori svih elemenata društva mogu uspješno doprinjeti zaštiti i unaprijeđenju zdravlja djece i mladih.

Institut za javno zdravlje Tel.: 020 412 888 ijzcg@ijzcg.me www.ijzcg.me

32

Njega koja moju mamu Ä?ini bezbriĹžnom

Ekskluzivni zastupnik i distributer medicinske kozmetike

KLINIČKI CENTAR CRNE GORE

Institut za bolesti djece

Institut za bolesti djece je zdravstvena i naučno-edukativna ustanova koja pruža zdravstvenu zaštitu djece i omladine uzrasta od 0 do 18 godina.

Institut za bolesti djece je reprezentativna ustanova koja obezbjeđuje najkompleksnije zdravstvene procedure, gdje sa svojim uslugama pokriva cjelokupno stanovništvo pedijatrijske dobi Republike Crne Gore.

Institut za bolesti djece u svom sastavu ima dvije klinike, 17 odjeljenja, 18 ambulanti, 13 kabineta. Raspolaže sa 116 postelja (odjeljenje intenzivne njege 8, Klinika za dječju hirurgiju 26, Pedijatrijska klinika 76, Dnevna bolnica 6).

Broj dana liječenja ispisnih bolesnika na godišnjem nivou iznosi 30.445 na Pedijatrijskoj i Dječijoj hirurškoj klinici. Broj pacijenata pregledanih u Dnevnoj bolnici, na godišnjem nivou iznosi 3.778. U Institutu za bolesti djece godišnje se izvede 1.415 operacija u opštoj anesteziji i 325 operativnih intervencija u lokalnoj anesteziji.

U Institutu za bolesti djece zaposleno je 9 ljekara subspecijalista, 32 ljekara specijalista, dok je 29 ljekara na specijalizaciji, kao i 205 medicinskih sestara sa završenim visokim i srednjim medicinskim školama. Nemedicinskog osoblja imamo 38 lica.

Institut za bolesti djece je i nastavna baza Medicinskog fakulteta u Podgorici.

34

Misija Instituta za bolesti djece je liječenje i njega, promocija zdravlja, stručnosti i humanog odnosa prema djeci i omladini, uz primjenu najsavremenijih naučnih, tehnoloških i biomedicinskih dostignuća.

Vizija Instituta za bolesti djece je da postane lider u regionu u pružanju najkvalitetnije i najbezbjednije zdravstvene zaštite djece i omladine.

Naša ustanova nosi naziv Institut za bolesti djece od 2003 godine.

Do 1952. godine postojalo je Dječje odjeljenje, koje je bilo sastavni dio Opšte bolnice “Kruševac” u tadašnjem Titogradu. Takvo Dječje odjeljenje imalo je smještajni kapacitet od 33 kreveta i bilo je smješteno u montažnoj baraci sa krajnje lošim smještajnim i hospitalnim uslovima.

1952. godine UNICEF je ponudio Jugoslovenskom Crvenom krstu pomoć za izgradnju jedne zdravstvene ustanove za liječenje djece na teritoriji SR Jugoslavije. Razlog nuđenja ovakve pomoći bio je enermno veliki mortalitet odojčadi u Jugoslaviji (101,60%). Tadašnji generalni sekretar jugoslovenskog Crvenog krsta bila je dr Olga Milošević, koja je konsultovala profesora Vukana Čupića, tadašnjeg direktora Instituta za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije u Beogradu i eksperta Svjetske zdravstvene organizacije za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta, koji je predložio da lokacija tog objekta bude u tadašnjem Titogradu.

Prvobitna namjena ove Ustanove bila je, osim liječenja oboljele djece, da bude i edukativni centar za ljekare i drugo zdravstveno osoblje za ovaj dio Evrope, Sjeverne Afrike i Bliskog Istoka. Naime, navedeni regioni su u tom periodu bili slični, ne samo sa klimatskog aspekta nego i po morbiditetu i mortalitetu djece i omladine. Izvršno vijeće Narodne Republike Crne Gore preuzelo je na sebe obavezu obezbjeđivanja zemljišta, komunalija i finansiranje zidanja objekta, kao i obezbjeđenje kadrova koji će raditi u toj ustanovi. Evangelistička crkva Švajcarske je preko Svjetske zdravstvene organizacije dala novac za nabavku opreme i za školovanje ljekarskog kadra koji će raditi u Zavodu za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Crne Gore.

Zavod je projektovala projektantska kuća „Zargollen“ iz Zagreba, uz stručnu saradnju prof. dr Čupića. Objekat je građen sedam godina i površine je 5.105 kvadratnih metara.

Zavod je bio opremljen najsavremenijom medicinskom opremom za dijagnostiku i terapiju. To je omogućavalo da se ovdje, kao rijetko gdje u Jugoslaviji, iz mikrouzoiraka rade brojne biohemijske analize, imunoelektroforeza i elektroforeza proteina i td.

Od 1955. godine, kada je počela izgradnja, do otvaranja, aprila 1962. godine, naziv ustanove bio je Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Crne Gore, kada je na predlog grupe ljekara Bolnice „Kruševac“ naziv preimenovan u Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta „Dr Arsenije Škatarić“, po poznatom doktoru.

Direktorka, Dr Sonja Milašinović, mr sc. med.

Tel.: 020 412 435, 020 412 435 www.kccg.me 35

Udruženje pedijatara Crne Gore Udruženje pedijatara Crne Gore postoji već 10 godina i jubilej proslavljamo radno, pokušavajući da istovremeno ostvarimo više zadataka: želimo da "zbijemo redove" i tako se zalažemo za bolji položaj ljekara u našem društvu, jer u svakodnevnom radu osjećamo da naš poziv više nije cijenjen, a naše stručno mišljenje nije uvaženo kao ranije. Takve okolnosti i obavljanje ovog posla u njima ne idu u prilog ni nama a ni našem pacijentu ulaganjem u našu djecu, ulažemo u budućnost našeg društva. Ima li više svetog i važnijeg cilja? Takođe želimo da napravimo i iskorak u struci i promovišemo smjernice i standarde po kojima se pedijatar rukovodi u liječenju najčešćih bolesti u svakodnevnoj praksi.

Veoma nam je važno da roditelji znaju da se u liječenje uvijek ulaže cjelokupno znanje i iskustvo, ali da bolest nažalost ima svoje komplikacije i neželjeni tok. I da smo mi čuvari zdravlja, ali nismo gospodari života i smrti.

Evo najvažnijih postignuća i inicijativa u prethodnom periodu - neke aktivnosti ne zavise od nas, zahtijevaju šire angažovanje cijelog društva, ali smo se trudili da senzibilišemo stručnu i ostalu javnost.

1. Uspostavljene su smjernice za liječenje najčešćih bakterijskih infekcija. Ovaj veliki projekat je podržala Svjetska zdravstvena organizacija, a u izradi je učestvovalo 20 pedijatara. Cilj je racionalnija upotreba antibiotika, jer je naša drżava visoko pozicionirana po potrošnji ovih ljekova. Neracionalna upotreba, visoki stepen rezistencije na bakterije, što je trenutno jedan od najaktuelnijih globalnih zdravstvenih problema. Smjernice se mogu naći na sajtu Ministarstva zdravlja i Udruženja pedijatara Crne Gore.

2. Položaj pedijatra u našem društvu smo razmatrali na dva odvojena sastanka, pedijatar u primarnoj zdravstvenoj zaštititi i pedijatar u hospitalnim uslovima. Definisali smo najuočljivije probleme u svakodnevnom radu.

3. Socijalne teme su nam veoma bliske, te smo početkom ove godine organizovali multidisciplinarni skup na temu Seksualnog zlostavljanja djeteta, problema "skrivenog pred očima" koji je kod nas još uvijek tabu tema.

4. Sa sastanka našeg Upravnog odbora pošla je prema Ministarstvu zdravlja, Fondu zdravstva i Institutu za javno zdravlje Crne Gore inicijativa za uvođenje u redovnu vakcinaciju vakcine protiv Pneumokoka, opake bakterije koja izaziva teške oblike meningitisa, pneumonije i otitisa.

5. Veoma se trudimo da istupima u javnosti razbijamo i dalje tvrdokorne zablude 36

o povezanosti MMR vakcine i autizma. Zdravstveno prosvećivanje je veoma važan cilj, jer su predrasude još uvijek jako zastupljene u našem tradicionalnom društvu, a kad tome dodamo uticaj "Doktora Googla" svakodnevna komunikacija s pacijentima postaje veliki izazov.

6. Sastali smo se sa rukovodsvom Agencije za ljekove i dogovorili saradnju o prijavi neželjenih dejstava ljekova.

7. Ažuriran je naš sajt www.pedijatar.me, na kome ima puno korisnih informacija i za kolege i za pacijente.

8. Pokrenuli smo i kontinuitanu edukaciju Osvježimo znanje - Tajne u pedijatriji; pozabavićemo se najčešćim stanjima koje srijećemo u ambulanti i na dežurstvu. Uspješan početak je bio na temu Akutni napad astme i bronhiolitis. Takođe se nadamo da će svaka obrađena tema, ponekad duhovita i neformalna, rezultirati zvaničnim smjernicama. Na taj način imamo dijagnostičke i terapijske standarde i poboljšavamo kvalitet rada.

9. Uspostavili smo kontakte s nevladinim organizacijama i Svjetskom zdravstvenom organizacijom, koje imaju u fokusu zdravlje djece i roditelja.

10. Posebno smo ponosni što idemo ukorak s vremenom - naša Fejsbuk stranica Udruženje pedijatara Crne Gore, je veoma aktivna, posjećena, nadamo se i dovoljno informativna. Zadovoljni smo što nam omogućava povezivanje i sa pacijentima, a naravno i sa kolegama koje su i na ovaj način informisane.

I ovim putem pozivamo sve kolege da se uključe, pitaju, namentnu ideje za aktivnosti, otvore teme za diskusiju i pomognu u radu Udruženja, jer je na dnevnom nivou potrebno izdvojiti i vrijeme i uložiti energiju.

Udruženje nam je svima potrebno i zajedno lakše ostvarujemo profesionalne i ostale ciljeve od značaja - i činimo boljim naše društvo na duge staze.

Udruženje pedijatara Crne Gore Podgorica, Ljubljanska bb www.pedijatar.me

37

Asocijacija za preventivnu pedijatriju Crne Gore Asocijacija za preventivnu pedijatriju Crne Gore osnovana je 24. marta 2016. godine u Podgorici. Na Osnivačkoj skupštini, za predsjednika Asocijacije izglasan je doc. dr Nebojša Kavarić, direktor Doma zdravlja Podgorica. Usvojen je Statut i Akcioni plan organizacije.

Asocijacija je osnovana s ciljem unaprjeđenja i afirmacije preventivne pedijatrije na svim nivoima zdravstvene zaštite, kao i prevenciji masovnih zaraznih i nezaraznih i rijetkih bolesti i oboljenja djece, omladine i mladih i motivisanje društvenih i drugih državnih faktora koji uređuju sistem zdravstvene zaštite, kako bi se unaprijedila zdravstvena politika u vezi sa očuvanjem i unapjeđenjem zdravlja.

Asocijacija okuplja crnogorske pedijatre i ljekare koji se bave zdravstvenom zaštitom djece i omladine u Crnoj Gori.

Za sjedište Asocijacije određene su prostorije u Podgorici, u JZU Dom zdravlja Podgorica, Trg Nikole Kovačevića br.6. Članovi asocijacije: Doc. dr Nebojša Kavarić, dr sci med Aleksandra Klisić, prim. dr Paša Divanović, dr Edita Bašović, dr Stanka Mrdak, Mina Gazivoda, psiholog, Marko Đurđić, psiholog, prim. dr Milica Šofranac, dr Ljudmila Radunović, dr Aida Ećo, dr Branka Samardžija Jovanović, dr Dušica Gojković, dr Snežana Perazić, dr Elvis Omeragić, dr Senad Kolašinac, dr Pavle Marniković, dr Danica Stevović, dr Husko Bajrović, prim. dr Marija Joksimović, dr Vesna Đukić, dr Miloje Zejak, mr sci med Mirjana ErakovićŠljivančanin, dr Tijana Jovanović, dr Vesna Ivančević, dr Nada Tadić, Milena Lazović, socijalni radnik, Vaso Medin, Vladimir Jurković, prof. dr Milica Martinović, doc. dr Olivera Miljanovic, prim. dr Majda Dobardžić.

38

Aktivnosti Asocijacije za preventivnu pedijatriju Crne Gore Prvi Kongres preventivne pedijatrije Asocijacija za preventivnu pedijatriju Crne Gore, organizovala je Prvi kongres preventivne pedijatrije Crne Gore sa međunarodnim učešćem, koji se održao u Bečićima, (Budva, Crna Gora), od 21 - 23. oktobra 2016. godine, u Hotelu Splendid. Prvi kongres preventivne pedijatrije Crne Gore sa međunarodnim učešćem pod nazivom “Preventivna pedijatrija kao temelj zdravstvenog sistema”, održao se pod pokroviteljstvom Ministarstva zdravlja i Ministarstva nauke Vlade Crne Gore, podržan od strane UNICEF i SZO. Kongres je akreditovan od strane Ljekarske komore Crne Gore. Predavanja su održali eminentni stručnjaci iz oblasti preventivne pedijatrije i srodnih disciplina, iz zemlje i inostranstva. Predavanja su organizovana po najsavremenijem sistemu, tako da je organizator u svakom momentu mogao voditi evidenciju o prisutnima na pojedinačnim predavanjima, što je značajno pomoglo za odabir tema za sledeći kongres. Na Kongresu je učešće uzelo preko 500 ljekara iz zemlje i regiona. Generalni saponzor ovog naučnog skupa bio je Glosarij, a prijatelji skupa bile su sledeće kompanije: Gruppo Tessile, Farmegra, Lifemedic, PharmaSwiss, Inel Medica, Meditas, Astra Zeneca, Neregelia, Farmont, Nativa, BTL Medical Montenegro, Sanofi i Crnogorska Komercijalna banka.

Konferencija: “Negativna iskustva u djetinjstvu i njihov uticaj na zdravlje” u okviru kampanje “Zaustavimo nasilje” Asocijacija preventivne pedijatrije Crne Gore i UNICEF, uz podršku Ministarstva zdravlja, 25.05. 2017. godine, u hotelu Centre Ville u Podgorici, u 09h, organizovali su Konferenciju na temu: “Negativna iskustva u djetinjstvu i njihov uticaj na zdravlje”. Na Konferenciji, 39

koja je organizovana u okviru kampanje “Zaustavimo nasilje”, koju je pokrenuo UNICEF u saradnji sa Vladom Crne Gore i uz podršku Evropske unije, predstavljen je “Vodič za pedijatre za skrining negativnih iskustava u djetinjstvu”. Na skupu su govorili prof. dr Vesna Miranović, Ministarstvo zdravlja, Bendžamin Perks, tadašnji šef predstavništva UNICEF-a u Crnoj Gori, i doc. dr Nebojša Kavarić, predsjednik Asocijacije za preventivnu pedijatriju Crne Gore i direktor Doma zdravlja Podgorica.

Simpozijum na temu “Autizam i poremećaji iz autističnog spektra” Asocijacija za preventivnu pedijatriju Crne Gore, saradnji sa Ministarstvom zdravlja, organizovala je simpozijum na temu “Autizam i poremećaji iz autističnog spektra”, koji se održao 10.10.2017. godine u Podgorici, u hotelu „Hilton“, u 10:00h. Glavni predavač na simpozijumu bio je g-din Andy Shih, potpredsjednik Fondacije “Autism Speaks” (SAD).

Pored njega učestvovali su vodeći stručnjaci iz Evrope i regiona: dr Anna Remington, UK, “Increased Perceptual Capacity: The Autism Gift?”, doc. dr Marta Macedoni Lukšić, Slovenija, “Cjelokupna njega za djecu i omladinu sa autizmom”, doc. dr Milica Pejović Milovančević, Srbija: “Iskustva i izazovi u radu s decom i porodicama dece sa spektrom autističnih poremećaja u Srbiji”, prof. dr Dragan Laušević, Crna Gora “Strategija za uspostavljanje sveobuhvatnih vidova zaštite, pružanja usluga i podrške licima sa poremećajima iz sprektra autizma”.

Obuke za pedijatre, sudije, tužioce, službenike policije i centara za socijani rad, na temu prepoznavanja i prijavljivanja seksualnog nasilja nad djecom U Podgorici su 10.0.2017.g. održane obuke za pedijatre, sudije, tužioce, službenike policije i Centara za socijani rad, na temu prepoznavanja i prijavljivanja seksualnog nasilja 40

nad djecom. Obuka je organizovana u okviru projekta „Seksualno nasilje nad djecom - prekinimo tišinu“, koji sprovode SOS telefon za žene i djecu žrtve nasilja Podgorica i Asocijacija za preventivnu pedijatriju Crne Gore, u partnerstvu sa Ministarstvom zdravlja i Kancelarijom UNICEF-a u Crnoj Gori, uz finansijsku podršku EU. Projekat ima za cilj jačanje kapaciteta zaposlenih u zdravstvenom, pravnom i socijalnom sektoru za profesionalnu, kvalitetnu i efikasniju brigu i zaštitu djece od seksualnog zlostavljanja. Projektne aktivnosti će obezbijediti sagledavanje stavova, iskustava i potreba stručnjaka u ovoj oblasti, veći nivo znanja i vještina stručnjaka u prepoznavanju seksualnog nasilja nad djecom i efikasnog tretmana, kao i multidisciplinarni pristup rješavanju problema.

Drugi kongres preventivne pedijatrije Crne Gore sa međunarodnim učešćem Drugi kongres preventivne pedijatrije Crne Gore sa međunarodnim učešćem, pod nazivom “Novi pravci preventivne pedijatrije”, biće održan u Bečićima, Budva, Crna Gora, od 02 – 04. novembra 2018. godine u Hotelu Splendid, u organizaciji Asocijacije za preventivnu pedijatriju CG. Pokrovitelji kongresa su Ministarstvo zdravlja i Ministarstvo nauke Vlade Crne Gore i akreditovan je od strane Ljekarske komore Crne Gore. Predavanja će održati eminentni stručnjaci iz oblasti preventivne pedijatrije i srodnih disciplina, iz zemlje i inostranstva, i očekuje se veći broj učesnika u odnosu na Kongres 2016.

www.appcg.me Info@appcg.me +382(0)20 481 900 41

D

Y AN

MA

E

ALIT Y

QU

IN GERM

DOM ZDRAVLJA ANDRIJEVICA

Razvoj pedijatrijske službe JZU Dom zdravlja Andrijevica formirana jc odlukom Vlade Republike Crne Gore 30. decembra 1998. godine. Kao samostalno pravno lice postoji od 19. februara 1999. godine. Do tada je bila Zdravstvena stanica u Andrijervici u sastavu JZU Doma zdravlja "Dr Nika Labović“, Berane. Zdravstvena ustanova Dom zdravlja Andrijevica jc referentni centar primarne zdravstvene zaštite.

U zdravstvenoj stanici u Andrijevici radila su tri pedijatra: dr Mira Bakić, dr Savka Šabotić (pokojna) i dr Ljiljana Vuković.

U periodu od 1999. do 2012. godine, pedijatar u DZ Andrijevica bila je dr Ljubica Ljubić (kasnije je prešla u beransku bolnicu).

U tekućem periodu angažavani su pedijatri iz OB Berane dr Ljiljana Vuković i dr Nada Radević, a krajem godine naš ljekar, dr Danijela Đekić završava pedijatrijsku specijalizaciju.

Tim ID za djecu je organizaciona jedinica Doma zdravlja u kojoj se obezbjeđuje zdravstvena zaštita djece, od uzrasta novorođenčeta do 16 godina, gdje se sprovode svi vidovi vanbolničke zdravstvene zaštite djece, a sastoji se od savjetovališta i ambulante.

Aktivnosti na unaprjeđenju kvaliteta zdravstvene zaštite se u Domu zdravlja Andrijevica kontinuirano sprovode u svim segmentima rada, što je šire prepoznato i valorizovano pa je Ustanova dobitnik brojnih priznanja od kojih posebno ističemo: - Nagrada 17 juli - najveće Opštinsko priznanje; - Najveće Republičko priznanje, koje dodjeljuje Institut za Javno zdravlje Crne Gore, je Plaketa za sprovodenje obavezne imunizacije u kontinuitetu od 5 godina, što znači da smo Ustanova koja ostvaruje maksimalne rezultate, gledano svjetskim standardima, u obaveznoj imunizaciji djece.

Osnovni zadaci u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, odnosno profilaksi ili preventivi su: savjetovanje o pravilnoj ishrani, prevencija pothranjenosti, gojaznosti, anemija i hipovitaminoza, zatim sprovođenje vakcinacije protiv zaraznih bolesti, kontrola i upućivanje na sanaciju karioznih zuba, savjeti o ličnoj i opštoj higijeni, praćenje rasta, razvoja, kao i zdravstveno prosvjećivanje djece i roditelja.

44

Posebna pažnja se poklanja takozvanoj sekundarnoj prevenciji, a ciljevi su otkrivanje oboljenja, anomalija i odstupanja od normalnog razvoja, kao i upućivanje na dalju dijagnostiku i liječenje na više nivoe zdravstvene zaštite djece.

U našoj ambulanti se svakodnevno obavljaju pregledi bolesne djece i sa velikim uspjehom sprovodi adekvatno liječenje i sprečavanje mogućih komplikacija bolesti, a ukoliko to nije moguće obaviti u ambulanti, dijete se upućuje u nadležne sekundarne ili tercijarne zdravstvene ustanove.

Kontinuiranim radom sa našim pacijentima, kako u savjetovalištu tako i u ambulanti, ostvarujemo i omogućavamo kvalitetnu zdravstvenu zaštitu naših najmlađih, ali kada su oni u pitanju, mi se držimo pravila da uvijek možemo i više i bolje.

Pomoćnica direktora, Rozika Ljubić dipl. pravnica Tel.: 051 243 094 jzudza@t-com.me www.domzdravljaandrijevica.me

45

OPŠTA BOLNICA „BLAŽO ORLANDIĆ“ BAR

Dječje odjeljenje Prema podacima iz Državnog arhiva Crne Gore, začeci organizovane zdravstvene službe u Baru potiču još iz 1923. godine, kada se osnivaju prve antimalarične stanice. Prvi Dom narodnog zdravlja osnovan je 1932. godine, sa narodnim kupatilom u Starom Baru.

Ova zgrada u krugu Opšte bolnice Bar i dalje postoji.

Nakon II svjetskog rata, zgrada hotela „Marina“ na Pristanu preuređena je u bolnicu, koja je zatvorena 1949. godine, kada je u Starom Baru dovršena i počela sa radom nova - Narodna bolnica.

U periodu od osnivanja pa do sada bolnica se razvijala i proširivala kako prostorno tako i kadrovski. Novi paviljoni izgrađeni su 1950. godine, a od 1954. godine nosi ime po narodnom heroju Blažu Jošovom Orlandiću (1912-1943). Nova bolnica izgrađena je 1975. godine, koja je nakom zemljotresa 1979. godine adaptirana, a kasnije proširena izgradnjom Ambulantnog bloka i proširivanjem Internog odjeljenja.

Nekadašnja bolnica 46

Doktori Ivana i Miodrag Jovanović - specijalisti opšte hirurgije, bili su prvi doktori u bolnici, koji su zajedno sa drugim medicinskim kadrom vodili sva odjeljenja, uključujući i Dječje odjeljenje.

Prvi specijalista pedijatrije, dr Anica Jovalekić, počinje sa radom 1953. godine; potom su kraće vrijeme radili dr Miranović i dr Roknić.

Sredinom 1958. godine u Bar dolazi prim. dr sci Miroslav Vrška, koji se smatra osnivačem Pedijatrijskog odjeljenja. Dr Vrška je bio načelnik ovog odjeljenja sve do penzionisanja 1987. godine. Bio je jedan od najznačajnijih ljekara za barsku i ulcinjsku regiju.

Stručne i stabilne temelje, koje je ustanovio i primjenjivao dr Vrška, održavali su i unapređivali kasniji načelnici i svi zaposleni saradnici.

Sa dr Vrškom radili su, a potom bili načelnici odjeljenja dr Tatjana Jovović i dr Redžep Spuža (prvi specijalizant pedijatrije za OB Bar), koji su proveli cijeli radni vijek do penzionisanja na Dječjem odjeljenju.

U toku dugogodišnjeg perioda kao pedijatri su kraće vrijeme radili dr Lj. Živković, dr B. Paladin, dr J. Đurišić, koji je bio prvi neonatolog, dr I. Vujačić, kao i specijalizant, dr Arben Kurti.

Uz pedijatre, kao dio neraskidivog tima zaduženog za liječenje i njegu pacijenata, radile su mnoge medicinske sestre. Do 1979. godine to su uglavnom bile časne sestre „Svetog križa“, a kasnije i prve medicinske sestre, koje su školovane u Medicinskoj školi na Cetinju. Prva glavna sestra je bila sestra Ermina, a dalje tokom godina sestra Ljilja Bošković, Veritas i Manda Rudović.

Dječje odjeljenje OB Bar pruža zdravstvene usluge sekundarnog nivoa pedijatrijskoj populaciji. Obezbjeđuje hitnu, poluintenzivnu i standardnu bolničku zdravstvenu zaštitu djeci od rođenja do 16. godine života i jedino je pedijatrijsko odjeljenje za opštine Bar i Ulcinj. Načelnik odjeljenja je dr Milena Vujošević, glavna sestra Selma Pilica. Na odjeljenju su zaposleni i dr Marija Aleksić i dr Jelena Bulatović, 3 specijalizanta pedijatrije, 10 medicinskih sestara i dvije higijeničarke.

47

Dio pedijatrijskog kolektiva

Na odjeljenju koje raspolaže kapacitetom od 19 postelja, godišnje se hospitalizuje od 900 do 1000 djece, pri čemu postoji mogućnost smještaja za majke pratilje, čije prisustvo olakšava boravak djece u bolnici. Prijemi se obavljaju preko Dječje prijemne ambulante, koja radi neprekidno, za hitne pacijente, kao i za one sa uputom izabranog pedijatra ili doktora iz HMP. U toku ljetnje turističke sezone, kada je prisutan višestruko veći broj pacijenata, obavljaju se pregledi, sprovodi se terapija, kao i intravenska rehidracija preko dnevne bolnice.

Odjeljenju pripada i odsjek neonatologije, koja se nalazi pri porodilištu, u kojem radi subspecijalista neonatolog dr Mouhsen Jahija. Godišnje ima oko 700-750 novorođenčadi.

U skladu sa nivoom zdravstvene zaštite koju pružamo, opremljeni smo adekvatnom opremom, za dijagnostiku i Th. Koristimo i usluge laboratorije, mikrobiologije, RTG, ECHO dijagnostike bolnice, Instituta za Javno zdravlje, kliničke i imunološke laboratorije KCCG, kao i konsultativne preglede doktora drugih specijalnosti.

Vitalno ugrožene pacijente, ili one kojima je hitno potrebna dijagnostika i terapija tercijarnog nivoa zdravstvene zaštite, transportujemo sanitetskim vozilom sa medicinskom 48

pratnjom u IBD PG, sa kojima imamo izuzetnu saradnju, kako za prijem transportovanih pacijenata, tako i za konsultacije iz subspecijalističkog domena.

Na odjeljenju ljekari i medicinske sestre - tehničari, obavljaju dio pripravničkog staža, specijalizanti pedijatrije obavezni dio specijalizacije, koji se odnosi na bolničko liječenje.

Prije tri godine obavljena je djelimična adaptacija, kojom su znatno poboljšani sanitarni i opšti uslovi na odjeljenju. Ove godine očekujemo kompletiranje adaptacije koja će omogućiti segmentiranje odjeljenja i odvajanje pacijenata po patologiji, naročito infektivnih pacijenata.

Dječje odjeljenje ima dugu tradiciju, kao integralni dio bolnice, koje je od osnivanja služilo za primjer po stručnom radu i odnosima, kako prema bolesnoj djeci, tako i prema roditeljima. Trudimo se da tako bude i na dalje, kao i da unaprjeđujemo i osavremenjavamo rad u skladu sa novim pedijatrijskim doktrinama.

Nove snage i budući doktori i sestre nastaviće dosadašnju uspješnu praksu.

Naše odjeljenje na dječjem crtežu

Načelnica Dječjeg odjeljenja Dr Milena Vujošević, spec. pedijatar Tel.: 030 34 23 33 jzu-ob-bar@t-com.me www.bolnicabar.me 49

DOM ZDRAVLJA BAR

Pedijatrijska služba

Godine koje su prolazile JZU Domu zdravlja Bar donijele su nove ljude - pedijatre, pedijatrijske sestre i redovno se radi na adaptaciji prostorija i poboljšanju u pružanju usluga pacijentima.

JZU Dom zdravlja Bar organizuje rad pedijatrijske službe i utvrđuje raspored, početak i završetak radnog vremena u skladu sa potrebama građana i aktom Ministarstva zdravlja. U okviru propisanog radnog vremena, zdravstvena zaštita se pruža bez prekida u dvije smjene i tokom vikenda. Služba pedijatrije radi u dvije smjene od 07-14h i od 14-21h. Pedijatrijska služba unapređuje i proširuje djelatnosti kroz kontinuiranu edukaciju kadrova, nabavku savremene opreme i praćenje savremenih dostignuća u oblasti pedijatrije.

U toj Službi trenutno raspolažemo sa sljedećim kadrom: radi ukupno šest iskusnih i posvećenih timova specijalista pedijatrije sa izabranim sestrama, koje rade na njezi bolesne djece, apliciranju propisivane terapije, asistiranju ljekarima - pedijatrima pri radu sa djecom, rade na sređivanju evidencije i kartoteke.

U sklopu navedene službe posjedujemo i savjetovalište za djecu, gdje se vrše preventivni pregledi i imunizacija odojčadi i male djece, a takođe i djece u školskom uzrastu. U Savjetovalištu se obavlja i zdravstveno - vaspitni rad, razgovori sa roditeljima, organizacioni sastanci, planirani rad u maloj grupi, zdravstvena predavanja i drugo.

U ordinaciji za vakcinaciju rade dvije sestre. Da bi higijena bila na zadovoljavajućem nivou zaposlene su i dvije higijeničarke.

Ukupan broj registrovanih pacijenata u izabranom timu za djecu iznosi 9438 djece.

50

U toku prethodne godine, od januara do decembra mjeseca, broj posjeta u prosjeku iznosio je i do 40.000 za navedenu organizacionu jedinicu 1D za djecu. Osiguranika iz drugih gradova Crne Gore bude i do 2500 djece.

U toku ljetnje sezone 2017, kada je broj posjeta bio povećan zbog priliva turista iz susjednih zemalja, u ordinacijama kod lD. bilo je ukupno 1665 pregledane djece radi pružanja zdravstvene zaštite.

U službi izabranog tima za djecu pružaju se preventivne usluge: 1. praćenje rasta i razvoja djeteta u prvoj godini života, drugoj, četvrtoj; 2. vakcinacija prema nacionalnom i međunarodnim kalendarima vakcinacije; 3. pregled djece pred polazak u kolektiv; 4. sistematski pregledi pred polazak djece u školu, kao i tokom školovanja u drugom, četvrtom, šestom i devetom razredu osnovne škole i prvom i trećem razredu srednje škole.

Takođe, kurativne usluge i intervencija i procedura kao što su: odstranjivanje stranih tijela iz kože, davanje kiseonika, inhalacije, zbrinjavanje i obrada opekotina, rana, parenteralna terapija, snimanje EKG, incizije abscesa, ekstrakcija cerumena iz uha i drugo.

U izabranom timu za djecu svi pedijatri posjeduju najneophodniju opremu za rad, kao što su: aparati za mjerenje šećera u krvi, aparati za mjerenje pritiska, pulsne oksimetre, otoskope. Na odjeljenju takođe raspolažemo sa aspiratorima, kiseonikom, ekg aparatima, kvarcnim lampama, sterilizatorima i drugo.

Djeca sa rizikom i sa smentnjama u razvoju prate se i kontrolišu u Centru za djecu sa posebnim potrebama, gdje dobijaju usluge od strane pedijatra, defektologa, logopeda, psihologa, fizioterapeuta, a sve u cilju poboljšanja i unapređenja zdravlja djece.

Direktor Mr Borislav Lalević Tel.: 030 311 001, 030 314 608 domzdravljabar@t-com.me www.domzdravljabar.com 51

OPŠTA BOLNICA BERANE

Dječije odjeljenje

Opšta Bolnica Berane pruža zdravstvenu zaštitu pacijentima sa područja šest opština: Berana, Andrijevice, Rožaja, Plava, Gusinja i Petnjice.

Dječje odjeljenje Opšte bolnice Berane smješteno je u novoj zgradi sagrađenoj 2009/10. godine, kada je odjeljenje opremljeno sa novim bolničkim namještajem i opremom.

Odjeljenje ima 6 bolesničkih soba i raspolaže sa 20 bolesničkih kreveta. Na odjeljenju ginekološko-akušerskom, odsjeku akušerstva, smješten je dječji boks, koji takođe pripada dječjem odjeljenju. Brigu i zdravstvenu zaštitu za novorođenčad sprovode pedijatri dječjeg odjeljenja.

U okviru Odjeljenja funkcioniše specijalistička ambulanta pedijatra i prijemna ambulanta pedijatrije. Od jula 2017-e godine sa radom je počela i subspecijalistička ambulanda nefrologa.

Na Odjeljenju rade 4 spec. pedijatra: - Dr Ljiljana Vuković, spec. pedijatar-nefrolog, - Dr Nada Radević, spec. pedijatar, 52

- Dr Ljubica Ljubić, spec. pedijatar, - Dr Elvis Omeragić, spec. pedijatar.

Unazad godinu dana organizovan je rad po tipu 24-časovno dežurstvo, gdje su, pored pedijatara iz naše ustanove, angažovana i dva doktora iz Rožaja (dr Husko Bajrović i dr Edisa Zekić) i jedan iz Plava (dr Senad Kolašinac).

Na ovom odjeljenju tokom 2017-e godine liječeno je 2.250 djece, a iskorišćenost posteljnog fonda je bila 85,69%.

Početkom ove godine na Dječjem odjeljenju urađena je rekonstukcija prostora, gdje su dvije sobe od postojećeg kapaciteta fizički odvojene i u njima omogućeno liječenje pacijenata od zaraznih bolesti.

Tel.: 051 230630, 051 230632 www.bolnicaberane.com bolnicaberane@t-com.me

53

DOM ZDRAVLJA „DR NIKA LABOVIĆ“ - BERANE

Razvoj pedijatrijske službe u Beranama Organizovana zdravstvena služba u Beranama utemeljena je 1919. godine formiranjem bolnice. U početnom periodu ona je bila smještena u privatnim kućama. Od sredstava dobijenih na ime reparacije 1927. godine izgrađena je namjenska zgrada Dom narodnog zdravlja, koji je otvoren 1932. godine, u kojem su doktori obavljali ambulantni pregled stanovništva. Iste godine je otvorena i školska poliklinika.

Tokom drugog svjetskog rata bolnica je spaljena. Izgradnja nove bolničke zgrade započeta je 1955. a završena je 1963. godine. Od 1. januara 1963. do 1991. godine sve zdravstvene ustanove sa područja opštine pripadale su Medicinskom centru ,,Dr Nika Labović“.

Od 1991. godine samostalno funkcionišu Opšta bolnica Berane i Dom zdravlja ,,dr Nika Labović“.

Prvi ljekar u Beranama, kasnije ljekar Knjaževine Crne Gore, bio je dr Filip Salambroz, porijeklom Grk (1873–1888.g.). Pored njega, u ovom periodu pominje se i hirurg Iličković. Tokom 1882. godine u Beranama ordinira i dr Milovan Jovanović Batut, šef saniteta Knjaževine Crne Gore od 1880-1882. godine.

U toku epidemije velikih boginja u Gornjem Polimlju 1885. godine, kada je rađena vakcinacija na terenu, pominje se francuski ljekar Fevrije. Turski ljekar Husein (Havni) Efendija radi u Beranama od 1907. godine, a 1914-1915. godine na ovom području radio je i dr Mirko Ban. U periodu između dva rata, zakonom je predviđeno obavezno prisustvo stalnog ljekara u svakoj srednjoj školi, koji se pored zdravstvene zaštite učenika bavio i njihovim zdravstvenim prosvjećivanjem. Bili su to sljedeći ljekari:

t Dr Milovan Lopičić, 1918 - 1920. god.

t Dr Kvjestoslav Hbrabec, 1919 - 1922. god.

t Dr Vasilije Popović, 1922 - 1927. god. i 1932 - 1934. god.

54

t Dr Vukota Dedović, 1927 - 1928. god. t Dr Sava Lazović – Vasojević, 1928 - 1930. god. t Dr Evgenije Ošmjanski, 1935 - 1938. god. t Dr Simeon Novicki, 1938 - 1942. god.

Do 1964. godine radilo se uglavnom na liječenju djece, dok se prevenciji poklanjala vrlo malo pažnja. Zahvaljujući dr Vlajku Boričiću uvedeni su parametri vitalne statistike, istraživani uzroci oboljenja i smrtnosti kako bi se smanjio morbiditet i mortalitet. Tako je smrtnost odojčadi sa 71% u 1964.g. smanjen na 40% u 1967. godini. U ovom periodu poseban značaj je dat zdravstvenom prosvjećivanju stanovništva kroz organizovanje patronažne službe i kontinuiranu kontrolu trudnoće od začeća do porođaja. Dr Vlajko Boričić, kao jedan od prvih poslijeratnih pedijatara u ovoj sredini, ističući značaj preventivnih pregleda uspio je da smanji procenat mortaliteta odojčadi. U ovom periodu pored dr Vlajka Boričića u Beranama (tadašnjem Ivangradu) do 1970. god. radio je i dr Vojislav Vojo Vulević.

Uvođenjem sistematskih pregleda djece od strane pedijatara i stomatologa, vakcinacijom kao najboljim načinom prevencije obolijevanja od pojedinih bolesti, formiranjem zdravstvenih punktova sa stalnim prisustvom medicinske sestre, školovanjem kadra, dolaskom akademika prof. dr Branka Zogovića, zdravstvena zaštita stanovništva u Beranama podignuta je na veći nivo. U nedostatku kadra koji se brine o zdravstvenoj zaštiti djece do predškolskog uzrasta, zdravstvene usluge djeci iz ruralnog područja svih uzrasta pružali su 15 godina doktori opšte medicine i specijalisti opšte medicine, koji su i vakcinisali svu djecu.

55

Kao pedijatri u Beranama radili su:

t Dr Mileva Cemović, od 1968 – 1972. god.

t Dr Dušanka Kastratović, od 1973 - 1979. god.

t Dr Rada Rudanović, od 1973 - 1982. god.

t Dr Draginja - Draga Živković, od 1968 - 2003. god.

t Dr Mira Bakić, od 1971 - 2007. god.

t Dr Savka Šabotić, od 1991 – 2008. god.

Ostali pedijatri koji su radili u Beranama su: dr Ljiljana Knežević, dr Natalija Vlaović, dr Milenko Ilić, dr Mirko Marić, dr Hadija Mujević, dr Saveta Stanišić, dr Slađana Račić.

Pedijatri koji sada brinu o zdravlju djece Berana su: dr Ljiljana Vuković, spec. pedijatar – nefrolog, dr Ljubica Ljubić, spec. pedijatar – neonatolog, dr Nada Radević, dr Zoja Joksimović, spec. pedijatar – dječji pulmolog, dr Elvis Omeragić, dr Vesna Đukić, dr Suzana Savović, dr Gordana Čantrić, prim. dr Marija Joksimović i dr Ana Popović, ljekar na specijalizaciji.

Od 1991. godine odvaja se bolnička pedijatrija od vanbolničke (tada dispanzerske) kada se Medicinski centar Berane transformisao u Opštu bolnicu Berane i Dom zdravlja Berane. Zdravstvene usluge su pedijatri pružali u neadekvatnim uslovima uz veliku požrtvovanost i posvećenost. Reformom primarne zdravstvene zaštite od 2008. godine, zdravstvena zaštita djece se obavlja preko 5 timova izabranih doktora.

Preseljenjem u novi objekat 1999. godine uslovi su poboljšani, a veliki napredak u dostupnosti objekta postignut je završetkom projekta prilagođavanja objekta Doma zdravlja osobama sa invaliditetom 2017. godine.

Prim. dr Marija Joksimović Tel.: 051 233 324, 051 233 324 domzdravljaberane@t-com.me www.domzdravljaberane.me

56

KOJI TIP KOŽE IMA VAŠA BEBA?

b e b a - d i j e te

SVAKI TIP KOŽE ZASLUŽUJE SVOJU MUSTELA NJEGU

NORMALNA KOŽA

SUVA KOŽA

ATOPIČNA KOŽA

60 GODINA ISTRAŽIVANJA U DERMATOLOGIJI

PRIRODNOG PORIJEKLA

®

us

SUPSTANCE

t ela . r s

NAŠA OPREDIJELJENOST BIRAMO

www. m

MUSTELA , IT ALL STARTS WITH SKIN

PZU Pulmo&Med U ordinaciji ordinira dr Zoja Joksimović, pedijatar i subspecijalista pulmolog.

U kabinetu za dopunska ispitivanja obavlja se funkcionalna dijagnostika pluća: - Spirometrija - Bronhodilatacijski test - Test trčanja za dječiji uzrast - Prick na inhalacione i nutritivne alergene.

Pregledi specijalista i subspecijalista iz KCCG iz oblasti pedijatrije: - Neonatologija - Neurologija - Gastroenterologija - Endokrinologija - Alergologija - Dječija hirurgija - Dermatologija.

Berane, Ul. Svetog Save bb Tel.: 069 637 723 068 369 823 067 639 954 58

Za jak imuni sistem vašeg djeteta

GE kids je kompleks moćnih antioksidanata za bolji imunitet djece.

Super ukusan i super siguran, GE kids je sertifikovan proizvod vrhunskog kvaliteta, 100% prirodan i neodoljivo ukusan – vaša djeca će uživati u mirisnom ukusu kajsije.

Za jak imuni sistem, za srećno odrastanje bez bolesti.

GE kids sadrži pažljivo odabranu kombinaciju sedam aktivnih sastojaka koji vašoj djeci omogućavaju mirno djetinjstvo bez zdravstvenih problema.

GE kids podržava zdrave zube vaših mališana, jer ne sadrži šećer.

International Health d.o.o.

Tel.: 020/ 272-672 Mob.: 067/ 612-611 www.internationalhealth.eu

OPŠTA BOLNICA BIJELO POLJE

Pedijatrijsko odjeljenje

Početak razvoja pedijatrije u Bijelom Polju vezuje se za ime dr Vuka Maškovića, koji je bio prvi pedijatar, ne samo u Bijelom Polju, već i na sjeveru Crne Gore. Dr Mašković je počeo rad u bjelopoljskoj bolnici kao ljekar opšte prakse, odakle je otišao na specijalizaciju iz oblasti pedijatrije u Institut za majku i dijete u Beogradu, kod dr Vukana Čupića. Iz Beograda se vraća krajem 40-ih godina prošlog vijeka, zajedno sa svojom suprugom Verom, koja je prije dolaska u Bijelo Polje radila kao pedijatrijska sestra u Materinskom domu u Beogradu, sa prijevremeno rođenom djecom, kod dr Uroša Ružičića.

Po povratku u Bijelo Polje započinju rad i formiraju Dječje odjeljenje, na kojem su pored njih radile i medicinske sestre opšteg smjera i nekoliko medicinskih tehničara.

60

Dječje odjeljenje, sa nekoliko soba za pacijente, kao i ljekarske i sobe za medicinske sestre i tehničare, nalazilo se na mjestu današnjeg Internog odjeljenja Opšte Bolnice.

Dr Vuko Mašković je dugo godina obavljao dužnost načelnika Dječjeg odjeljenja i direktora Bolnice. Kasnije mu se pridružuju i dr Asim Dizdarević, načelnik odjeljenja od 1987. do 1989. godine, kao i prim. dr Ećo Šećo, koji je na čelu dječjeg odjeljenja u narednih 20 godina. Dr Jela Cimbaljević svoj radni vijek posvećuje pedijatriji na dječjem odjeljenju ove bolnice.

Maja 2001. godine. primarijus dr Ećo Šećo, pedijatar-neonatolog, jedan od prvih subspecijalista neonatologa u Crnoj Gori, osniva Odsjek neonatologije, sa kadrom od pet pedijatrijskih sestara, i odgovarajućom opremom nabavljenom od strane Ministarstva zdravlja (inkubatori, topli sto, foto-lampe, infuzione pumpe, injektomat).

U vrijeme osnivanja, rad na Odjseku neonatologije se zasniva na poluintezivnoj terapiji prijevremeno rođene i terminske novorođenčadi.

Od 2010. godine, dr Eća nasljeđuje dr Haka Tahirović, pedijatar- neonatolog, koja vrši funkciju načelnice odjeljenja do 2014. godine.

Danas na dječjem odjeljenju ordiniraju dva pedijatra, dr Aida Ećo, načelnica ove službe i dr Adrijana Vojinović Kočović, kao i jedan pedijatar po ugovoru i jedan ljekar na specijalizaciji. Glavna sestra pedijatrije je Ljubinka Bulatović, a Odsjeka neonatologije Sofija Medojević.

Odjeljenje je u sistemu rada 24 sata, posjeduje savremenu opremu za pružanje usluga poluintenzivne i standardne njege, u kapacitetutu od 17 postelja. Do 7 godina djeteta dozvoljeno je prisustvo majke pratioca. U okviru odjeljenja su dvije ambulante: pedijatrijska, gdje se vrši pregled i prijem djece, i neonatološka ambulanta u kojoj se kontrolišu novorođenčad iz našeg porodilišta i vrši besežiranje istih.

Na Odsjeku pedijatrije upošljeno je 9 pedijatrijskih sestara, od kojih je jedna viša med. sestra. Godišnje se na odjeljenju obavi više od 1.000 pregleda, od čega se u prosjeku hospitalizuje između 400 i 500 djece do 16 godina života. Na Odsjeku neonatologije upošljeno je 12 mesicinskih sestara, od kojih su dvije više med. sestre. Turnusi su organizivani u sastavu od minimum dvije sestre, koje su zadužene za njegu zdrave i bolesne novorđenčadi.

Prosječan broj novorođene djece u bolnici Bijelo Polje je 500 godišnje, od kojih oko 10% ima potrebu za nekom vrstom terapije u jedinici poluintenzivnog liječenja ovog Odsjeka, a u prosjeku 1% novorođenčadi premjesti se u Centar za neonatologiju KCCG zbog ozbiljnijih poremećaja.

Načelnica dječjeg odjeljenja, Dr Aida Ećo, spec. pedijatar Tel.: 050 486 286 Pedijatrija: 050 486 250 Neonatologija: 050 486 094 opsbpr@t-com.me www.bolnicabp.me 61

DOM ZDRAVLJA BIJELO POLJE

Pedijatrijska služba Dječji dispanzer u Bijelom Polju je sagradio UNICEF, davne 1957. godine. Nazivao se Centar za majku i dijete, velike kvadrature, gdje su ostale službe Doma zdravlja zauzimale svoj prostor a dječji dispanzer sveden u istom prostoru u kojem je i sada, prizemlje novosagrađenog Doma zdravlja.

Od 1964. godine, dispanzer se spaja sa pedijatrijskim odjeljenjem, tako da svi pedijatri rotiraju. Podatke o prvom pedijatru u Bijelom Polju, pok. dr Vuku Maškoviću, koji je, sa svojom suprugom, med. sestrom formirao dječje odjeljenje, nijesmo u mogućnosti da odredimo koje su to godine. S obzirom da je rođen 1927. godine, moguće da su to 50-te godine prošloga vijeka.

Ja sam počela da radim 1985. godine, kao mlad ljekar i na stažu sam zatekla na odjeljenju dr Vuka Maškovića kao načelnika, dr Šeća Eća, spec. neonatologa na istom odjeljenju, a u dječjem dispanzeru tada je bio jedinstveni medicinski centar. Zatekla sam dr Asima Dizdarevića*, kao načelnika tog dispanzera, dr Raja Bugarina, pedijatra, dr Dragana Kneževića, pedijatra. Ja sam specijalizirala pedijatriju 1991. godine, 1993.g. dr Nevzeta Agić, 1994.g. pokojni dr Miroslav Femić, 1994.g. dr Esma Banda, 1996.g. dr Julija Bošković, iste godine dr Maida Kučević. Poslije toga dr Remka Međedović, a od mlađih ljekara, poslije dužeg perioda, 2015. godine dr Milijana Marković, dr Ismihana Erović. 90-ih godina prošlog vijeka i na odjeljenju i u dječjem dispanzeru radio je dr Jahija Mouhsen, sada spec. neonatolog u Opštoj bolnici Bar. Pedijatri Doma zdravlja u Bijelom Polju su: prim. dr Majda Dobardžić, prim. dr Julija Bošković, dr Remka Međedović, dr Nevzeta Agić, dr Maida Kučević i dr Milijana Marković.

Organizaciona jedinica ID za djecu Doma zdravlja Bijelo Polje brine o zdravlju oko 12.000 bjelopoljske djece uzrasta od 0 do 18 godina. Rad u Službi zahtijeva timski rad.

Za sada radi 6 timova koje čine: 6 specijalista pedijatara, 1 medicinska sestra sa visokom stručnom spremom, 10 pedijatrijskih sestara - srednja školska sprema i 2 medicinske sestre opšteg smjera.

Izabrani pedijatri obavljaju preventivne i kurativne preglede. Preventivni pregledi se obavljaju u Savjetovalištu i sastoje se od pregleda zdrave odojčadi, male i školske djece, sistematskih pregleda, kontrolnih sistematskih pregleda i imunizacije. Preventivni pregledi se obavljaju svakog radnog dana. Svaki pedijatar ima određeni termin u toku smjene kada 62

radi u Savjetovalištu. Pregled je potrebno zakazati kod medicinske sestre izabranog pedijatra.

Bolesna djeca se primaju u ostalom dijelu radnog dana, izutetak čine djeca koja zahtijevaju neodložni pregled (hitni slučajevi). Trijažu vrše izabrani ljekar i izabrana sestra. * Dr sci med. Asim Dizdarević, pedijatar, rođen je 1940. godine u Bijelom Polju, gdje završava osnovnu školu i gimnaziju. Godine 1958. upisuje Medicinski fakultet u Zagrebu, na kojem diplomira 1964. godine. Od maja 1964. godine radi u Medicinskom centru u Bijelom Polju. Specijalizaciju iz pedijatrije završava 1972. godine u Zagrebu. U toku specijalizacije pohađa i završava postdiplomske studije iz medicinske cito-dijagnostike. U toku 1978. i 1979.g. završava subspecijalizaciju iz hematologije.

Načelnik je Dječjeg i školskog dispanzera u Bijelom Polju od 1972-1985. godine, načelnik Službe za zdravstvenu zaštitu djece i omladine Medicinskog centra Bijelo Polje od 1985-1989. godine.

Poslanik u skupštini SRJ, SiCG, CG, potpredsjednik Skupštine CG u jednom mandatu. U dva mandata predsjednik Crvenog krsta Crne Gore, u dva mandata potpredsjednik Crvenog krsta Jugoslavije. Član predsjedništva Udruženja pedijatara Srbije i Crne Gore i predsjedništva pedijatrijske sekcije Društva ljekara Crne Gore, član Predsjedništva DPS Crne Gore u jednom mandatu.

Autor i koautor je više od 95 naučno stručnih radova, od čega 25 u časopisima sa međunarodnim značajem, kao i preko 150 javnih izlaganja, članaka i intervjua.

Dr Majda Dobardžič, direktor Tel.: 050 432327, 050 432 372 dom_zdrav_bp@t-com.me www.domzdravljabp.me 63

DOM ZDRAVLJA BUDVA

Pedijatrijsko odjeljenje Budvanska pedijatrija kao odjeljenje postoji od 1980. godine u sklopu sadašnje ustanove, ali naš grad ima pedijatra od 1962. godine, koji je ordinirao u zdravstvenoj stanici koja je pripadala Zdravstvenom centru Cetinje.

Staro zdanje Budvanske ambulante se nalazilo u Mediteranskoj ulici, nadomak starog grada.

Tamo je stalno zaposlen bio ljekar opšte medicine i medicinska sestra. Pedijatri dr Nikša Ivanović i dr Ilija Vukotić, a kasnije i dr Novka Jevšnik, su dolazili dva puta nedjeljno iz Cetinjske bolnice.

Zbog velikog broja djece javila se potreba za stalno zaposlenim pedijatrom i početkom 70-ih godina, posao pedijatra u Budvanskoj ambulanti započinje dr Božidar Laušević koji obavlja posao pedijatra sve do 1980. godine.* Čitava Budva, pa samim tim i zdravstvena stanica, je bila oštećena u zemljotresu 1979. godine, a zahvaljujući donaciji Američke vlade napravljena je sadašnja ustanova, koja dobija status samostalne ustanove, Dom zdravlja Budva. Od tog perioda postoji formirano odjeljenje pedijatrije, gdje počinju sa radom dr Tadija Nikolić i dr Stojanka Lalić.

Pedijatrijsko odjeljenje je tada primalo tokom ljeta i djecu koja su dolazila na ljetovanje, a jednom sedmično je naš dokor obavljao preglede i u Zdravstvenoj stanici Petrovac.

Tokom godina se trend doseljavanja u Budvi povećavao tako da su i potrebe za proširenjem pedijatrijske službe rasle. Krajem 90-ih godina sa radom počinje i dr Ljiljana Krstajić, dr Nikolić prestaje sa radom ubrzo, a nakon dvije godine i dr Lalić. Doktorka Krstajić uz povremene ispomoći dr Milidragovića, dr Vukićevića i Pedijatriske službe sa Cetinja je radila kao jedini zvanični pedijatar. Neke kolege su radile godinu, neke dvije uz povemene prekide. Tada budvanska pedijatrija nema stalno zaposlenih pedijatara i radi u veoma teškim uslovima. Ljekari su se mijenjali, a menadžment nije uspevao da nađe trajno rješenje i stalno zaposlene. U periodu 2010. do danas postepeno pedijatrija osnaažuje svoje redove sa 4 stalno zaposlena doktora: dr Dragan Hadžić, dr Dragica Bečić, dr Nada Tadić i dr Vesna Ivančević.

Naše odjeljenje broji 10 zaposlenih. Prema posljednjoj reformi u zdravstvu, izabrani ljekar za djecu radi u timu sa medicinskom sestrom, a ima i stalno zaposlenu medicinsku sestru koja vrši patronažu i odlazi u kućne posete porodiljama.

64

Odjeljenje je prostorno odvojeno i u dijelu savjetovališta svakodnevno obavlja preventivne preglede zdrave djece, gde vršimo i obaveznu imunizaciju po zvaničnom kalendaru vakacinacije. U dijelu prostora za kurativu obavljamo preglede bolesne djece i dajemo sve vrste terapija.

Naše iskusne sestre rade na prijemu i trijaži pacijenata, a takođe i u savjetovalištu: Snežana Vukadinović, Tatjana Burić, Rajka Rafailović, Anđela Đurašević, Ivana Marović i Snežana Trifunović u patronažnoj službi.

Pedijatrisko odeljenje radi u dvije smjene: od 07 do 14 h i od 14 h do 21 h, radnim danima i vikendom.

Obavljamo preglede za oko 7500 osiguranika uzrasta od rođenja do 25 godine i oko 500 pacijenata koji nemaju zdravstveno osiguranje u Crnoj Gori.

Obavljamo preventivne preglede i sistematske preglede školske djece. Naši ljekari rade u savjetovalištu za mlade, time se takođe bave preventivnim radom.

Mimo turističke sezone, kada nema kontuinuirane zdravstvene zaštite, obavljamo i pedijatriske preglede jednom nedjeljno u zdravstvenoj stanici Petrovac. Od juna ove godine počeli smo i sa preventivnim ultrazvučnim pregledom kukova kod odojčadi, preglede obavlja dr Bečić a za ostale pedijatre je edukacija u toku.

Tokom turističke sezone obavljamo i preglede turista u okviru našeg redovnog rada. * Podatke o ranijem radu pedijatrijske službe sem dobila ljubaznošću Sofije Đaković, medicinske sestre u penziji, koja je radila u prvobitnoj ambulanti od 1964. godine.

Dr Vesna Ivančević Ulica Popa Jola Zeca bb, Budva Tel: 033/427-200, 033 /427-217 www.dzbudva.com dzb@t-com.me 65

PZU pedijatrijska ordinacija Mirković

Direktor: prof. dr sc med. Ranka Mirković, neuropedijatar i epileptolog.

- Pregledi zdrave i bolesne dojenčadi, male i školske djece, te adolescenata, - Pregledi “riziko beba”- djece rođene iz problematičnih trudnoća, nakon dugih, teških i komplikovanih porođaja, te djece sa urođenim smetnjama, - Neurološki pregledi djece svih doba i djece sa poteškoćama u razvoju, - Pregledi i konsultacije za djecu sa epilepsijom i drugim konvulzivnim i nekonvulzivnim paroksizmalnim pojavama, - Pregledi i konsultacije za djecu sa neuromišićnim i mišićnim oboljenjima.

U okviru rada sa djecom, posebno sa djecom sa poteškoćama u razvoju, ordinacija pruža, u saradnji sa OSA “Mirković” - Tivat, i stomatološke usluge. Ordinacija se nalazi u prostorijama Doma zdravlja Tivat.

Prve Proleterske bb, Budva Tel. 033 453 005, 069 265 977 mirkovicranka@yahoo.com 66

PZU Primus Medicus PZU Primus Medicus je osnovana u junu 2017. godine u predivnom ambijentu Hotelskog kompleksa Slovenska plaža, gdje prostorno i opremljenošću zadovoljavamo sve visoke medicinske standarde i potrebe, kako naših sugrađana tako turista iz čitavog svjeta.

ventivi.

Naša želja je da, osim pružanja kurativnih usluga, dio djelatnosti posvjetimo pre-

PZU Primus Medicus se bavi pružanjem usluga iz oblasti opšte medicine i pedijatrije, uz mogućnost konsultativnih pregleda različitih specijalnosti. Stručnost i savremena dijagnostika omogućavaju da naši klijenti dobiju sve neophodno u pogledu liječenja, terapijskih procedura i savjetovanja, kako u našoj ambulanti tako i u kućnim uslovima.

Preventivni programi se odnose na najdragocjeniju i najosjetljiviju populaciju, djecu, 68

gdje roditelji imaju mogućnost savjetovanja od prvog dana rođenja djeteta.

Sa pažnjom i predanošću se prati psihomotorni razvoj, preventivnim pregledima i instrumentima za praćenje razvoja, gdje roditelji iz mjeseca u mjesec dobijaju stimulativne programe i preporuke.

Naši predškolci, osim preventivnog pregleda koji podrazumijeva pregled oftalmologa, otorinolaringologa i ortopeda, dobijaju preporuke o ishrani i savjete od psihologa.

Organizujemo radionice, kako za djecu u saradnji sa predškolskim ustanovama, tako i za roditelje. Dane zdravlja, dane zdravih zubića u saradnji sa stomatolozima, Dane zdravih nogu i kičme.

Mali sportisti takođe mogu uraditi preglede kod nas, uz sve preporuke za zdravo bavljenje sportom.

Odrasli takođe mogu obaviti sve vrste preventivnih pregleda, lječenje akutnih i hroničnih stanja. Kompletnu kardiološki obradu EKG, Holter EKG i pritiska EHO dijagnostika, procjenu rizika od kardiovaskolurnih oboljenja i savjete. Konsultatiovni pregledi pulmologa i spirometrija procjenjuju stanje respiratornog trakta. Po potrebi organizujemo ostale konsultativne preglede različitih specijalnosti.

Obavljamo kućne posjete i pružanje svih vrsta terapije na terenu. Vršimo transport polupokretnih i teško pokretinih pacijenata do određene ustanove, grada, države.

Dostupni smo 24 sata 7 dana u nedjelji.

Dr Vesna Ivančević Slovenska plaža, kaleta Mirta, lok. 17, Budva www.primusmedicus.me Tel.: 033 474-654, 068 703-701 69

OPŠTA BOLNICA „DANILO I” - CETINJE

Odjeljenje pedijatrije Svaka priča o Cetinju, pa i ova koja se tiče zdravstvenog biltena i razvoja zdravstvene zaštite, prosto je nezamisliva ako se prvo ne osvrnemo na dugu tradiciju njenog stasavanja i opstanka kroz brojne decenije, bolje rečeno, gotovo vijek i po, pregalačkog rada i razvoja.

U vrijeme knjaza Danila počinje prvi razvoj naučne medicine, dolaskom prvog dvorskog ljekara iz Francuske, a kasnije i drugih francuskih ljekara, u narednom trodecenijskom periodu, koji su u početku bili samo "dvorski ljekari", a kasnije i u službi stanovništva Crne Gore sa raznim medicinskim uslugama. Nešto kasnije, pojavili su se i prvi državni ljekari, u drugoj polovini šezdesetih godina XIX vijeka, dolazeći iz zemalja okruženja i raznih evropskih centara.

Ipak, kruna i prekretnica razvoja medicinske službe je podizanje Bolnice "Danilo I" davne 1873. godine, u kršu cetinjskog predijela, kao prve crnogorske zdravstvene ustanove.

U rekonstruisanom izdanju, od 1912. godine, pruža zdravstvenu zaštitu i ponos je grada Cetinja i cijele Crne Gore, sa epitetom narodne bolnice, što i danas sa ponosom možemo posvjedočiti. Doduše, danas ta lijepa zgrada, napuštena i dalje prkosi vremenu i poput uspavane ljepotice čeka princa koji će joj dati novi život i smisao.

Razvoj bolnice, još od vladavine knjaza Nikole, potom I i II svjetskog rata, poslijeratnog perioda, socijalističkog razvoja, zaslužuje posebno štivo koje ne može biti ukratko izrečeno, a i nije tema ovog osvrta. Gradili su se mnogi objekti i bolnica je dobijala nove sadržaje i ulazila u sve ozbiljniju modernizaciju, pružajući kvalitet zdravstvenih usluga preko svih odjeljenja i službi.

Ono što je za pomen uz veliko poštovanje je svakako veliki broj ljudi, ljekara, humanista koje bi bilo teško nabrojati, a istovremeno i nezahvalno je jer bi se neminovno izostavilo neko od značajnih imena duge istorije i tradicije. Oni su dali veliki dobrinos, ne samo cetinjskom već sveukupnom crnogorskom zdravstvu. Ostaje svakako velika istina da su to bili velikani koji su, gradeći integritet bolnice utkali u nju i svoje životne priče, svoje umijeće, požrtvovano i u duhu dobrobiti za svoj narod. Taj specifičan duh cetinjskog bića i danas provejava našom ustanovom.

Istorija razvoja zdravstva na Cetinju je bogata, razvojni impulsi bolnice su stalno išli ka unaprjeđivanju, ali moram se vratiti na skoriju prošlost i više osvrnuti na pedijatrijsku priču koja je imala svoj najznačajniji procvat u drugoj polovini pedesetih godina XX vijeka, kada se u prostorije Ruske legacije uselilo dječje odjeljenje i Republički centar za nedonoščad.

Povodom 90-te godišnjice jubileja bolnice, tačnije 1964. godine izgrađena je nova zgrada u kojoj su se formirala tri odjeljenja: interno, ginekologija i hirurgija, da bi dječje odjeljenje 70

i kompletna dječja služba dobila novu zgradu, odmah uz bolnicu, 1971. godine, kada se seli iz Ruske legacije.

Kompletna bolnica funkcioniše u sklopu istoimenog Medicinskog centra, a pedijatrijska neonatološka služba obavlja gigantski posao, obskrbljujući potrebe cijele Crne Gore na zbrinjavanju ugrožene novorođenčadi. Tu su velikani pedijatrije uložili mnogo truda i napora da budu na visini veoma značajnog zadatka. U otežanim uslovima, za današnje vrijeme, postali su prepoznatljiv simbol crnogorskog zdravstva. Naravno, izgradnja i prosperit Titograda, otvaranjem novih i većih kapaciteta premješta i Centar za neonatologiju kao tercijarni nivo zdravstvene zaštite. U manjem obimu, cetinjski pedijatri, u sklopu pedijatrijskog odjeljenja, zadržavaju neonatologiju, koja i dan danas funkcioniše i radi kvalitetno, naravno uz odličnu saradnju i uz podršku Neonatološkog centra Crne Gore u Podgorici.

Stogodišnjicu jubileja bolnice obilježio je katastrofalni zemljotres koji je ostavio posledice u smještajnom i svim organizacionim poslovima Medicinskog centra, da bi se opet, 1985. godine, u rekonstruisanu zgradu preselila odjeljenja kojima se pridružilo i ORL odjeljenje.

Nova reforma, 1991. godine, donosi i nove promjene. Rasformiran je Medicinski centar, a te godine se i dječje odjeljenje seli u novu bolničku zgradu u kojoj i danas funkcioniše. Stara Dječja bolnica ostala je samo kao jedan spomenik, oronula i neupotrebljiva, čeka neka bolja vremena i način da ponovo zablista u punom sjaju. Na tom projektu njenog revitalizovanja radi menadžment bolnice.

Danas na Cetinju, uz veliko poštovanje, pominjemo naše prethodnike, a naravno 71

u skladu sa modernizacijom i novim i trendovima, sa istim entuzijazmom, trudimo se da unaprijedimo naše usluge.

Pedijatrijska djelatnost našeg grada obavlja se u sklopu primarnog nivoa zdravstvene zaštite, Dječjeg dispanzera, sa predviđena tri specijalista pedijatrije i sekundarnog nivoa u Bolnici, gdje rade još tri specijalista pedijatrije.

Na bolničkom nivou brinemo o zdravstvenom stanju novorođenčadi u Porodilištu, o zdravlju novorođenčadi sa zdravstvenim problemima u sklopu intenzivne neonatološke službe koja je u sastavu odjeljenja pedijatrije, gdje naravno brinemo i o zdravlju ostale dječje populacije. Kapaciteti odjeljenja, koje se nalazi na vrhu bolničke zgrade, su 15 ležajeva za djecu od prvog mjeseca do navršenih 18 godina, kao i tri ležaja intenzivne neonatološke službe, u kojoj raspolažemo sa dva inkubatora i dva topla stola za reanimaciju novorođenčadi, novije generacije. Imamo jedan noviji i jedan stari transportni inkubator. U planu je i nabavka inkubatora i druge opreme koja bi bila neophodna, s obzirom da su se povećale potrebe za novijjim i modernijim aparatima. Kompletno osoblje na odjeljenju uz pomoć donatora dobre volje, potrudilo se da odjeljenje bude maksimalno u funkciji našim pacijentima, lijepo opremljenim sobama, kupatilima i drugim potrebnim sadržajima, kako bi djeci uljepšali i olakšali boravak tokom bolničkog liječenja. U svemu tome neizostavna je i podrška direktora bolnice, kao i njenog menadžmenta koji se trudi da nam izađe u susret u svim tekućim dešavanjima. Dobrom voljom, pozitivnim i vedrim duhom, domaćinski, pomažemo da se zdravstveni problemi riješavaju sa minimalnim poteškoćama, No, naravno, tu stranu priče radije prepuštamo našim korisnicima, malim iskrenim pacijentima i njihovim roditeljima.

Možda nije mjesto, ali iskoristio bih priliku i apelovao na ljude koji su u mogućnosti i imaju dobru volju, da doniraju za nabavku novije opreme, kako bi olakšali naš rad, a svakako i prvenstveno da na taj način pružimo bolje uslove i veće šanse najmlađim pacijentima da svoj život započnu u što boljim i kvalitetnijim uslovima.

Načelnik Odjeljenja Dr Đuro Latković, spec. pedijatar Tel.: 041 231336, 041 231014 bolnicact@t-com.me daniloprvi.me 72

HARMONY Ručna pumpa za izmlazanje 2-phase expression (stimulacija i izmlazanje)

SYMPHONY Profesionalna električna pumpa za izmlazanje visokog kvaliteta Može da radi i na baterije 2-phase expression (stimulacija i izmlazanje)

SWING MINI ELECTRIC

Električna pumpa za izmlazanje visokog kvaliteta Može da radi i na baterije 2-phase expression (stimulacija i izmlazanje)

Električna pumpa za izmlazanje Može da radi i na baterije Podesivi nivo vakuma

CALMA CUCLA

PURELAN

Omogućava da se beba hrani, pauzira i diše, slično kao kod dojenja 100% čist lanolin, potpuno prirodan, bez aditiva i konzervanasa Mlijeko ne kaplje, Podjednako koristan za majku i bebu teče tek kad beba stvori vakum Za osjetljive, suve i bolne bradavice, suvu kožu i za njegu dječije kože HYDROGEL ULOŠCI Pomoć kod mastitisa Za hlađenje bolnih grudi Višekratna upotreba (u roku od 24 časa)

Uvoznik i distributer za Crnu Goru:

Radosava Burića 33 81000 Podgorica, Crna gora Tel/Fax: +382 20 647 988, 647 980 osmired@t-com.me

Razvoj pedijatrije u JZU Dom zdravlja Cetinje od 1991. godine

JZU Dom zdravlja Cetinje, kao ustanova primarne zdravstvene zaštite sa svojim radnom zvanično je počela 01. septembra 1991. godine, nakon transformacije Jedinstvenog medicinskog centra na Dom zdravlja i OB “Danilo I” Cetinje.

Direktori Doma zdravlja Cetinje: Prim. dr Milutin Vukić, spec. ginekologije septembar-decembar 1991. godine Petar Drecun, pok. stomatolog 1991.-2010. godine Dr sc Nenad Vušurović, 2010.U sklopu Doma zdravlja na prvom spratu smještena je organizaciona jedinica tim Izabranih doktora za djecu, koja pruža zdravstvene usluge najmlađoj populaciji do njihove adolescencije. Briga o najmlađima ima za cilj sprječavanje bolesti putem vakcinacije i redovnih sistematskih pregleda djece svih uzrasta, kao i savjetodavni rad sa roditeljima.

Dom zdravlja Cetinje raspolaže sa dva pedijatra koji su u ovoj ustanovi dugi niz godina, kao i dva specijalizanta koji će, nakon završetka specijalizaicije, upotpuniti deficit pedijatrijskog kadra.

Dr Snežana Perazić, rođena 04.11.1962. godine u Sarajevu (BIH), postala je dio 74

cetinjskog Doma zdravlja 17. jula 2000. godine, a specijalizaciju iz pedijatrije završila je na Medicinskom fakultetu u Beogradu 1997. godine.

Dr Biljana Ivelja, rođena na Cetinju 28.05.1965. godine, dio je kolektiva Doma zdravlja od 01. septembra 1991. godine. Specijalizaciju iz pedijatrije završila je u Beogradu 1999. godine, od kada radi kao spec. pedijatar.

Buduće pedijatrice Doma zdravlja Cetinje su dr Marijana Janković Mandić (na specijalizaciji od 2014. godine u Beogradu) i dr Ana Lopičić Kašćelan (na specijalizaciji od oktobra 2018. godine takođe u Beogradu).

Pedijatri koji su prethodno radili u Domu zdravlja Cetinje: Dr Mirjana Iličković, 1991.-1994. kada je prešla u drugu ustanovu. Danas je penzioner i živi na Cetinju. Specijalizaciju iz oblasti pedijatrije završila je na Medicinskom fakultetu u Beogradu 1986. godine.

Dr Danica Otašević, 1991.-2013. godine nakon čega je ostvarila zakonsko pravo na penziju. Specijalizaciju iz pedijatrije završila je u Beogradu.

Dr Ljiljana Vušurović Krstajić, 1991.-2000. godine kada je preuzeta od druge ustanove. Danas radi kao spec. pedijatar u Budvi. Specijalizaciju je završila na Univerzitetu u Beogradu, Medicinskom fakultetu 1997. godine.

Dr Dragana Dragaš, 2007.-2017. godine, dok je kao spec. pedijatar radila u timu ID za đecu od 2012. godine nakon završene specijalizacije u Beogradu. Nakon odlaska iz ustanove zasnovala je radni odnos u KCCG. Pedijatri Doma zdravlja kontinuirano učestvuju na kongresima, stručnim edukacijama i seminarima, kako bi se dalje usavršavali i pružali specijalističke usluge svojim pacijentima, prateći njihov razvoj od rođenja do adolescencije.

Zahvaljujući iskustvu, stručnom kadru, timskom radu, ali prije svega potpunoj predanosti i posvećenosti, najmlađim pacijentima je omogućen visok nivo liječanja i zdravstvene njege u JZU Dom zdravlja Cetinje.

JZU Dom zdravlja Cetinje Tel.: 041 231 379 jzudzcetinje@t-com.me www.dzcetinje.me 75

Kapi za RĂŠi s EctoinomÂŽ

Sprej za nos s EctoinomÂŽ www.aqua-maris.hr

VIDLJIVA POMOĆ kod neugodnih simptoma alergije EctoinÂŽ - potpuno prirodan naÄ?in zaĹĄtite oÄ?iju i nosa od alergena i iritansa.

Vizol S Allergy - kapi ]D RĂŠL V (FWRLQRPÂŽ, XEOD DYDMX L VSUMHĂŠDYDMX VLPSWRPH DOHUJLMVNRJ NRQMXQNWLYLWLVD VYUEH FUYHQLOR SUHNRPMHUQR VX]HQMH RĂŠLMX. 1DPLMHQMHQ MH GMHFL RGUDVOLPD L RVREDPD NRMH QRVH OHĂˆH

Uvoznik i distributer za Crnu Goru: -$'5$1 *$/(16., /$%25$725,- G G FARMONT M.P. doo 6YLOQR 5LMHND +UYDWVND Podgorica, tel: 020-663-067

Aqua Maris 4Allergy VSUHM ]D QRV V (FWRLQRPŽ L PRUVNRP VROL XEOD DYD VLPSWRPH DOHUJLMVNRJ ULQLWLVD VPDQMXMH ›WHWQL XWMHFDM DOHUJHQD ›WLWL VOX]QLFX RG LVX›LYDQMD GMHOXMH SURWXXSDOQR. 1DPLMHQMHQ MH GMHFL RG QDMUDQLMH GREL L RGUDVOLPD

PROTIV PREHLADE

Ekskluzivni uvoznik i distributer za Crnu Goru: FARMONT M.P. doo Podgorica, tel: 020-663-067 Prije upotrebe pažljivo pročitati uputstvo, a za više informacija obratite se Vašem ljekaru ili farmaceutu

DOM ZDRAVLJA „DIMITRIJE-DIKA MARENIĆ“ - DANILOVGRAD

Pedijatrija u Danilovgradu Od pojave prvih školovanih ljekara u Bjelopavlićima – Danilovgradu (1869.god.), više od jednog vijeka u ovoj sredini su ljekari opšte prakse brinuli o zdravlju djece i njihovom liječenju. Prilike su bile takve da dugo vremena nije bilo pedijatara zaposlenih u Danilovgradu, niti su formirane posebne pedijatrijske službe.

Pri tome treba naglasiti da je zdravstvo Daniovrada dugo bilo organizaciono u sastavu Doma zdravlja u Titogradu, ili Medicinskog zavoda, pa su njihovi pedijatri po potrebi pokrivali i područje Danilovgrada.

O stanju zdravstvene zaštite djece neposredno poslije II svjetskog rata slikovito govori podatak iz jednog izvještaja za 1950. godinu: “Od strane ljekara izvršen je klinički pregled sve školske i predškolske djece na teritoriji područnog sreza (Danilovgradskog), i to jedan put u I kvartalu, a drugi put u IV kvartalu. Broj pregledane djece koja su po dva puta pregledana iznosi 3459. Ova su djeca pregledana i od strane ovdašnjeg zubara, koji je izvršio pregled karioznih zuba kod djece... Od strane stručnog medicinskog osoblja često su vršeni pregledi školske djece na svrab i vašljivost, te je na taj način uspjelo zdravstvenim radnicima ove ambulante da se smanji broj vašljivosti kod učenika, a svrabavih nema“...

Razvojem zdravstvene službe, kada Dom zdravlja postaje samostalna OOUR-a u okviru Medicinskog zavoda Titograd, 1977. godine, zaposlen je i prvi pedijatar, a već naredne 1978. godine uspostavljaju se kao posebne cjeline u okviru Doma zdravlja: Dispanzer za zdravstvenu zaštitu predškolske djece i Dispanzer za zdravstvenu zaštitu školske djece. Kasnijom organizaijom zaštita zdravlja djece vši se preko izabranog doktora za djecu.

U Danilovgradu su radili sljedeći specijalisti – pedijatri: - Dr Bugarin Miroljub, 1.X.1977. do 1.XI.1978. god.

- Dr Keković Jelena, 8.XI.1979. do 30.IX.1996. god.

- Dr Žižić Koviljka, 1980. do 30.XII.2002. god.

- Dr Radunoić Ljudmila - Dr Šofranac Milica.

78

Povremeno su kao pedijatri bili angažovani: dr Marković Miodrag, dr Hajdarpašić Sabahudin i dr Radonjić Čedomir.

Mr. sci dr Dejan Mandić, direktor Tel.: 020 812 106 | 020 810 306 domzdravljadg@t-com.me www.domzdravljadg.me 79

„DR SIMO MILOŠEVIĆ“ IGALO

Dječje odjeljenje Instituta za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i reumatologiju Na prostorima bivše Jugoslavije nije bilo mnogo institucija za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju djece. Institut za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i reumatologiju “Dr Simo Milošević” ima, od 1962. godine, dječju rehabilitaciju koja je do 1997. godine bila smještena u poseban objekat, zgradu Dječjeg odjeljenja Instituta. Moderni pristup rehabilitaciji potvrdio je da nije samo sadržaj medicinskog paketa zaslužan za oporavak pacijenta, već da u duhu holističkog pristupa rehabilitaciji treba voditi računa o svim potrebama klijenata, uključivši fizičke, emocionalne, socijalne, moralne pa i estetske potrebe.

Djeca koja su tom periodu koristila usluge Instituta dolazila su iz svih republika nekadašnje Jugoslavije, arapskih zamalja, Skandinavije i dijaspore.

Jedan od ljudi najzaslužnijih što je Igalo preraslo u veliki i poznati centar za multidisciplinarnu rehabilitaciju, fizikalnu i preventivnu medicinu, talasoterapiju i evropsko banjskoklimatsko lječilište Mediterana, bio je prim. dr Svetozar Živojnović, koji je nakon Odluke Narodne skupštine Crne Gore 1949. godine započeo rad na izgradnji giganta tamo gdje je prije toga bila ledina. Upravo je doktor Živojnović ranih šezdesetih pozvao arhitektu i akademika Nikolu Dobrovića da, kao odličan projektant bolničkih kompleksa, (Banovinska bolnica u Splitu 1930. i bolnica u Zagrebu iz 1931. godine), na temeljima bivše francuske kablovske centrale projektuje odjeljenje u kome će se se odvijati rehabilitacija djece. Veliku materijalnu i moralnu podršku za realizaciju ove ideje doktor Živojnović imao je od Vlade nekadašnje Federacije i njenog međunarodnog sponzora UNICEF-a.

Na mjestu sadašnjeg Dječjeg odjeljenja 1962. godine godine počelo je sa radom odjeljenje sa 50 kreveta, da bi se od 1964. godine otvorilo dječje odjeljenje sa kapacitetom 80

od 200 dječjih kreveta. Njegov prvi rukovodilac je bio čuveni pedijatar dr Vito Vujnović.

Saradnici su birani po kriterijima stručnosti ali i po afinitetu za rad sa djecom, tako da je kolektivna atmosfera na tom odjeljenju uvijek bila primjer timskog rada, pošto među radnicima jedna nit vezilja nikada nije presušivala, a to je bila ljubav za djecu i želja da se im se na najbolji način pomogne. Zahvaljujući kultu kontinuirane edukacije i međunarodne saradnje, koji su bili nosivi stubovi karijere prof. Milutina Živkovića, francuskog đaka i kosmopilita, koji je na čelu Instituta zamijenio doktora Živojnovića, osoblje je imalo obavezu da svoje znanje neprekidno osvježava prisustvom na kongresima, specijalizacijama u zemlji i inostranstvu, razmjenom i stažiranjem u drugim ustanovama, Neprekidno usavršavanje i saradnja sa kolegama u zemlji i inostranstvu omogućavalo je da sve nove medicinske metode i koncepti realativno brzo budu pristupačni korisnicima usluga dječje rehabilitacije. Tako je Dječje odjeljenje postalo referentna ustanova u ovoj oblasti na nivou cijele bivše Jugoslavije. Pedijatar dr Tatjana Seferović i fizijatar dr Milan Knežević, vodili su ovaj proces sa profesionalnim dignitetom i etikom, koja je bila i ostala model mnogim generacijama osoblja koje je imalo privilegiju da radi na Dječjem odjeljenju.

U početku su spektrom oboljenja koja su tretirana na Dječjem odjeljenju dominirala oboljenja disajnih organa (astma, hronični bronhitis,), reumatska oboljenja (juvenilni artritis), anemija, neuhranjenost, ortopedska oboljenja luksacije kuka, Mb Perthes, kriva stopala, pareze ruku nakon porođajne povrede brahijalnih nerava, posttraumatska stanja, skolioze). Početkom devedesetih godina počelo je da se poboljšava rano prepoznavanje znakova pretećeg razvoja cerebralne paralize, odstupanja u psihomotornom razvoju i kombinovanih smetnji. S tim u vezi je na nivou pedijatara SFRJ data direktiva da se osnivaju registri rizične novorođenčadi i djece sa smetnjama u razvoju. Institut je u ovom procesu preuzeo lidersku ulogu u Crnoj Gori i već 1989. godine imao je djelimičan registar rizične novorođenčadi i program rane intervencije, koji danas ne postoji u Crnoj Gori.

Odjeljenje je raspolagalo blokom za kinezi i balneo terapiju. Sala za vježbe je bila odlično opremljena. Postojao je unutrašnji bazen prilagođen dimenzijama dječjeg uzrasta sa 81

dizalicom za transfer nepokretnih pacijenata, terapijske kade (biserna kada, kada za podvodnu masažu), kabine za primjenu peloida i tuševe. Vježbe disanja su se odvijale u okolnom parku koji je prirodno bogat aromatičnim isparavanjem crnogorične šume. Postojao je poseban blok za respiratornu terapiju (sobe za inhalaciju, drenažu i intenzivnu njegu). Elektro i radna terapija odvijali su se u zasebnom prostoru sa najsavremenijim aparatima za ono vrijeme i ostalom opremom koja je bila prilagođena dječjem uzrastu. Odjeljenje je imalo svoju vlastitu plažu na koju su djecu pratili fizioterapeuti i vaspitači, i gdje se u moru odvijala hidrogimnastika i obuka plivanja.

Uz medicinski dio, razvijane su i radno-okupacione cjelodnevne aktivnosti. U dvorištu odjeljenja je postojao adekvatan mobilijar (tobogani, ljuljaške) a unutar objekta je bilo više odvojenih prostora za slobodne aktivnosti sa različitim sadržajima prema uzrastu korisnika.

Na odjeljenju je postojala škola za uzrast od 1-4. razreda osnovne škole. U saradnji sa lokalnom osnovnom školom, veća djeca koja su ostajala duže na liječenju prevožena su do škole i nazad kako ne bi zaostajali u onom što je srž odrastanja djeteta: obrazovanje i socijalizacija.

Knjiški fond odjeljenja je bio prilagođen dječjem uzrastu i školskim programima lektire, i može se slobodno reći da je Dječje odjeljenje posjedovalo svoju biblioteku.

U periodu raspada SFRJ na odjeljenju je sprovođen program “Djeca u nevolji”. Taj program se odvijao od 1993. do 1997. godine. Glavni cilj programa je bio da se djeci iz ratom zahvaćenih područja intermitentno pruža pojačano zdravstveno zbrinjavanje, psihosocijalna pomoć, rehabilitacija i predah od stalne napetosti života u ratnim okolnostima. Uz to je u njemu našlo utočište i 25-oro dojenčadi koja su ostala bez porodica, bilo zbog prisilnog odvajanja ili napuštanja od strane roditelja. Kod prijema nije pravljena diskriminacija po osnovu nacionalnosti, tako da su pod istim krovom rehabilitovana djeca iz srpskih, hrvatskih i muslimanskih područja Bosne i Hercegovine, a u jednom periodu i djeca oboljela u epidemiji poliomijelitisa sa Kosova, sa svojim pratiocima. Dječje odjeljenje je imalo čast da bude oaza suživota u vremenu zla i podjela. Ovaj Program, vrijedan oko 4 miliona eura, finansiran je uglavnom sredstvima Norveškog Crvenog krsta, Vlade Crne Gore, UNICEF-a, UNHCR-a, Crvenog krsta ali i čitavog niza drugih međunarodnih organizacija i pojedinaca koje zbog kratkoće teksta ne možemo sve pomenuti, ali su upisani u srca djece i ljudi koji su u Programu učestvovali. Kroz program je prošlo 2.484-oro djece i pratioca. Više od polovine su kao indikaciju za rehabilitaciju imali neuromuskularne bolesti, 15% respiratone bolesti, 12% ortopedska oboljenja, 7% su bili ranjeni a 5% su imali teške forme PTSD-a. Djeca su dolazila u grupama koje su ostajale 4 sedmice. Oni kojima je trebala kompleksna zdravstvena njega van granica zemlje bili su upućivani na liječenje u inostranstvo a ostala djeca su vraćana u svoje porodice.

Posredstvom UNHCR-a, djeca ostala bez roditeljskog staranja dijelom su povezana sa svojim krvnim srodnicima a dijelom su zbrinuta u ustanovama za djecu bez roditeljskog staranja, nakon što je rat okončan. Neka su i usvojena posredstvom službe za socijalni rad, jer je odjeljenje imalo psihologe, defektologa i socijalnu radnicu, koji su sarađivali sa državnim organima u procesu usvojenja. Eksterni monitoring i evaluacija Projekta je dokazao fizičko poboljšanje kod većine korisnika, prevenciju psiholoških posledica, doprinos standardu života djece nakon povratka kućama, efekat pomirenja među zavađenim stranama, povećanje pozitivnog imidža Crne Gore na međunardnom nivou zbog pomirilačkog uticaja na mlade generacije, produbljivanja 82

prijateljskih veza između Norveške i Crne Gore i unapređenje stručnih kapaciteta zaposlenih koji su tokom Projekta intenzivno sarađivali sa ekspertima (gostujući konsultanti) iz zemlje i inostranstva. Osim navedenih rezultata, opremljenost i stanje objekta nikada nije bilo na višem nivou zahvaljujući donacijama i visoko postavljenim standardima unutrašnjeg i vanjskog uređenja zdravstvenih ustanova u zemljama koje su finansirale projekat.

Tokom teškog perioda i tranzicije kroz koju prolazi država, u decembru 1997. godine donešena je odluka da se Dječje odjeljenje zatvori a da se djeca sa pratiocima smještaju u Fazu I Instituta.

Spektar stanja koja se trenutno tretiraju na Dječjem odjeljenju regulisan je “Pravilnikom o indikacijama i načinu korišćenja medicinske rehabilitacije u zdravstvenim ustanovama koje obavljaju medicinsku rehabilitaciju” (poslednja revizija u junu 2018.). Sada 50% naših pacijenata dolazi po osnovu dijagnoze cerebralne paralize, 9% zbog kombinovanih smetnji, 21% zbog ortopedskih stanja, 7% zbog miopatija, 6% zbog kongentinatlnih anomalija i 5% zbog kardiopulmonalnih oboljenja. Ukupan broj pacijenata na godišnjem nivou je 700 (podaci iz 2016.g.) dok još 400 pacijenata zatraži naše ambulantne usluge.

U skladu sa politikom decentralizacije zbrinjavanja djece sa smetnjama i stavljanju akcenata na razvoj lokalnih kapaciteta u oblasti rane dijagnoze i intervencije smetnji, te na jačanje lokalnih kapaciteta u oblasti brige o djeci sa smetnjama i o njihovim porodicama, Institut je organizovao 2010. godine dvomjesečnu edukaciju zaposlenih u Centrima za djecu sa posebnim potrebama unutar sistema primarne zdravstvene zaštite. Pokrovitelj ove edukacije je bila Svjetska zdrasvtvena organizacija, Svjetska banka i Ministatrstvo zdravlja. Plan je bio da nakon toga Institut bude u funkciji doedukacije kadra, nadgledanja i unaprjeđenja kvaliteta rada Centara i vođenja registra u ovoj oblasti. Ovaj plan nije nažalost realizovan.

Crna Gora je u septembru 2009. godine ratifikovala Međunarodnu Konvenciju o pravima osoba sa invaliditetom i njen opcioni protokol. U avgustu 2017. godine je Komitet osnovan za ovu Konvenciju donio svoja zaključna razmatranja koja su reakcija na inicijalni izvještaj države o tome kako Vlada Konvenciju sprovodi. Naglašeno je da su ključni propusti koje treba ispraviti do aprila 2020. godine, nedostatak sistematskog prikupljanja podataka o osobama sa invaliditetom (djeci sa smetnjama), nedovoljno razvijena rana identifikacija i intervencija i nedovoljan broj i kvalitet razvojnih servisa za djecu sa smetnjama te nedovoljna podrška njihovim roditeljima.

Dugogodišnje iskustvo Dječjeg odjeljenja Instituta može da bude snažan stub razvoja i jačanja mreže usluga rane rehabilitacije na lokalnom nivou u Crnoj Gori, čime bi se postigao dugoročni cilj u zbrinjavanju ove ranjive populacije, kako bi se minimalizirali dugoročni negativni efekti zdravstvenih problema u dječjem uzrastu na cjelokupan životni ishod.

Dr Sonja Vasić, spec. fizikalne medicine i rehabilitacije na Dječjem odjeljenju Instituta „Dr Simo Milošević“ Igalo Tel.: 031 658 713, 031 658 555 marketing@igalospa.com www.igalospa.com 83

DOM ZDRAVLJA HERCEG NOVI

Zdravstvena zaštita djece Pedijatrijska služba se u Herceg Novom počela razvijati brzo po završetku II Svjetskog rata. Tadašnji Dječji dispanzer je bio smješten u najljepšem dijelu grada, na poznatom Pašićevom imanju u blizini tvrđave Forte Mare. Rad ovog dispanzera je dugi niz godina organizovao i vodio dr Vito Vujnović, pedijatar koji je pratio rast mnogih generacija Novljana.

U ovom romantičnom ambijentu služba je radila do 1981. godine, kada se kompletan Dom zdravlja sa Dječjim dispanzerom smješta u novosagrađenu zgradu na Toploj. Dobra arhitektonska rješenja i domaćinski odnos prema ovom zdanju su do danas sačuvali njegovu punu funkcionalnost.

Pedijatrijska ambulanta u Bijeloj 84

Ovako dobri prostorni uslovi su pomogli razvoju svih segmenata primarne zdravstvene zaštite u Herceg Novom, čini se posebno zdravstvenoj zaštiti djece. Danas je to savremena organizaciona cjelina Doma zdravlja, prostorno i funkcionalno uvezana sa Centrima za podršku, Jedinicama za podršku i ostalim organizacionim cjelinama u ustanovi, a u želji da poboljšamo dostupnost za naše najmlađe sugrađane, od 2016. godine u ambulanti Bijela* je adaptiran i opremljen prostor i organizovan rad pedijatrijske službe za područje hercegnovske rivijere.

Reformom zdravstvenog sistema se rad pedijtrijske službe u domovima zdravlja realizuje kroz timove izabranih doktora za djecu. Oni sprovode sve obavezne preventivne aktivnosti kroz rad savjetovališta za zdravu djecu, a kroz rad ambulanti obavljaju preglede radi liječenja. U sklopu preventivnih aktivnosti su redovni ultrazvučni pregledi djece, koji se obavljaju u prostoru savjetovališta, kao i preventivne aktivnosti na terenu, usmjerene ka djeci iz pojedinih socijalnih kategorija. Sa posebnom pažnjom se planira i realizuje prevencija u Dječjem domu Mladost u Bijeloj.

U sklopu pedijatrijske službe Doma zdravlja se nalazi i Razvojno savjetovalište i Centar za djecu sa posebnim potrebama (do nedavno regionalni centar za bokeljske opštine) u kom su angažovani psiholog, logoped i Jedinica za fizikalnu terapiju.

Tokom svog postojanja pedijatrijska služba je bila inicijator, organizator i participant u više programa podrške, od Škole roditeljstva pod okriljem UNICEF-a, do kontinuiranog rada Savjetovališta za mlade i prevencije pušenja i bolesti zavisnosti, prevencije polno prenosivih bolesti i Savjetovališta za dobrovoljno i povjerljivo testiranje na HIV. U toku su poslednje 85

pripreme za početak sprovođenja programa Podrške roditeljima i djeci u ranom razvoju (0-6 godina), a prva radionica sa temom Savremeno roditeljstvo i osvrt na razvojnu mapu do treće godine života je zakazana za početak septembra.

Obiman posao koji obavljaju timovi izabranih pedijatara se odvija svih 365 dana u godini za stanovnike Herceg Novog i sve one kojima ova vrsta pomoći zatreba tokom boravka u gradu. Tokom ljetnjih mjeseci i trajanja turističke sezone se organizuje rad pedijatra i u turističkoj ambulanti. * Ambulanta u Bijeloj je izrađena 1991. godine kao zdravstvena stanica, do 2016. godine bila je ambulanta izabranog doktora za odrasle sa stomatološkom ambulantom i apotekom. Od tada dobija svoju punu funkciju organizovanjem pedijatrijske službe i laboratorijom za osnovne hematološke analize i citohemijske analize urina.

Pomoćnica direktora, Dr Liljana Dapčević Tel.: 031 343111, 031 671-708 domzdravljahn@t-com.me www.domzdravljahn.me 86

PZU Bimedica plus PZU Bimedica plus je prva privatna specijalistička ambulanta iz pedijatrije u Herceg Novom.

Nalazimo se u samom centru grada, u blizini gradske pijace, iznad glavnog gradskog trga. Bimedica plus brine o zdravlju naših najmlađih pacijenata, uz brzu i cjelovitu uslugu ambulantnih pregleda i nalaza - sve na jednom mjestu.

Ambulanta se bavi pružanjem usluga iz domena primarne pedijatrije, što podrazumijeva preglede zdrave i bolesne djece, osnovnu dijagnostiku i terapiju. Takođe, pružamo i usluge pregleda u kućnim uslovima, kada se za to ukaže potreba.

U ambulanti ordinira dr Tatjana Džuver, spec. pedijatar.

Nalazimo se na adresi: ul. X Hercegovačke brigade br. 4, Herceg Novi.

Kontakt telefoni: +382 68 825-600, +382 31 350-884 www.bimedicaplus.me bimedicaplushn@gmail.com 88

DOM ZDRAVLJA KOLAŠIN

Pedijatrijska služba Dom zdravlja Kolašin je do 1991. godine bio u sastavu Medicinskog zavoda iz Podgorice, koji je angažovao ljekare pedijatre za potrebe kolašinskog OOUR-a.

Dom zdravlja Kolašin je jedina ustanova primarne zdravstvene zaštite na području opštine Kolašin, pa je u njegovoj obavezi da stanovništvu ovog područja obezbijedi sve potrebne zdravstvene usluge ovog nivoa.

Pružanje kvalitetnih zdravstvenih usluga na prostoru od oko 900km2, podijeljenih na 19 mjesnih zajednica, predstavlja izuzetno kompleksan i zahtjevan posao. Pružanje zdravstvenih usluga stanovništvu udaljenih seoskih područja organizovano je kroz punktove u Barama Kraljskim, Dragovića Polju i Manastiru Morači.

Dom zdravlja Kolašin je stručno i organizaciono osposobljen da pruži kvalitetnu zdravstvenu zaštitu zasnovanu na dobroj praksi, odgovornosti i humanosti našeg osoblja.

Kroz instituciju izabranog ljekara i optimalnu tehničku opremljenost ova ustanova ide u korak sa savremenim trendovima zdravstvene zaštite.

Izabrani doktori za djecu su specijalisti pedijatri dr Momčilo Vukčević i dr Boris Janović, a pedijatrijski tim čine i tri medicinske sestre: Aleksandra Zeković, Ivana Bulatović i Nevenka Đurđić.

U sklopu pedijatrijske službe je Imunizacija; vakcinacija djece je oko 95%, Savjetovalište za bebe dodi dr Vukčević a Savjetovalište za mlade dr Janović.

Tel.: 020 865 140 dzkolasin@t-com.me www.dzkolasin.me 90

Sprej za nos Udružen efekat protiv upale i otoka nosne sluznice

Uvećanje krajnika i infekcije respiratornog sistema

Sastojci NARIVENT®-a:

Sastojci IMMUNOTROFINA d® sirupa:

t BETA GLUKAN (Wellmune® 1,3/1,6 iz pekarskog kvasca) - poboljšanje imunog odgovora t ARGININ I VITAMINI B GRUPE

t GLICIRIZIN

- deluje direktno na činioce zapaljenja - izolovan iz biljke sladić (Glycyrrhiza glabra)

t MANITOL

- sinteza hormona rasta - podsticanje apetita - imuni odgovor JOD - ćelijski imuni odgovor - metabolizam energije - formiranje limfnog tkiva VITAMIN D - održanje funkcije imunog sistema - smanjenje učestalosti upala srednjeg uva

t

- smanjuje otok i zapušenost nosa - olakšava delovanje supstanci protiv zapaljenja - izolovan iz soka crnog jasenа

t

NE SADRŽI GLUTEN

Sprej za nos Zaštitni sprej

Mast za zaustavljanje krvarenja

Sastojci GRIPSTOP®-a:

Sastojci EMOFIX® masti (prirodno prisutni u

t t t t t

procesu koagulacije):

GLICIRIZIN - protivupalni efekat

t ZASIĆENE MASNE KISELINE t KALCIJUM t KALIJUM t MAGNEZIJUM t KOLAGEN t FOSFATIDIL HOLIN

BETA GLUKAN - pozitivan uticaj na imunitet nosne sluznice



LAKTOFERIN - udruženo delovanje na viruse i bakterije EDTA D – PANTENOL - obnova oštеćene i ispucale nosne sluznice

Namena: -

Pojačana sekrecija iz nosa, uz prisustvo virusa i bakterija Prevencija infekcija, redovnom primenom

Namena: -

Ponavljanja krvarenja na koži i sluzokoži, kao što su krvarenja iz nosa, desni, nakon manjih povreda ili usled drugih uzroka.

Pre upotrebe detaljno pročitati uputstvo! O indikacijama, merama opreza i neželjenim reakcijama na medicinsko sredstvo, posavetujte se sa lekarom ili farmaceutom.

Ekskluzivni regionalni distributer:

www.sibex.rs Uvoznik i distributer za Crnu Goru: FARMEGRA doo i GLOSARIJ doo, Podgorica

Proizvođač:

OPŠTA BOLNICA U KOTORU

Pedijatrijska služba Bolnica u Kotoru baštini tradiciju od franjevačkih hospitala u XIV vijeku, pa preko mletačke vojne bolnice, do relativno moderne Vojne austrougarske bolnice sagrađene sedamdesetih godina XIX vijeka. Krajem tridesetih godina XX vijeka sagrađena je bolnica u Risnu, koja je trebalo da bude Opšta bolnica za Boku Kotorsku. Drugi svjetski rat onemogućava realizaciju te ideje. Po završetku rata u Risnu je osnovana Bolnica za koštane bolesti, a u Kotoru Opšta bolnica na prostoru nekadašnje Vojne bolnice.

Danas JZU Opšta bolnica Kotor ima u svom sastavu sljedeća odjeljenja: Interno odjeljenje sa odsjekom za infektivne bolesti i hemodijalizu, Hirurško odjeljenje, Ginekologija i akušerstvo, Anestezija i reanimacija sa JIL, Dječje odjeljenje sa boksom za novorođenčad, moderno opremljen Hitan prijem i radiološku i laboratorijsku službu.

Prema dostupnim podacima, prvi pedijatar u Kotoru bio je pokojni dr Andrija Klajn, rođen 13.11.1908. godine. Medicinski fakultet pohađa u Beču, a diplomira u Beogradu 31.03.1941. Poslije rata radi kao ljekar Pokrajinske bolnice u Zrenjaninu i tu započinje specijalizaciju iz pedijatrije. Specijalistički ispit polaže u Beogradu u julu 1951. godine. Radi kao šef Dječjeg dispanzera Doma narodnog zdravlja u Zrenjaninu do januara 1956. godine, kada konkuriše za isti položaj u Kotoru, gdje počinje s radom 01.04.1956.g. Istovremeno, ima funkciju šefa Dječjeg odjeljenja pri Narodnoj bolnici u Kotoru. 1970. godine stiče zvanje primarijusa, a 1971.g. izabran je za načelnika Dječje službe Medicinskog centra Kotor. Svojim sistematskim radom uticao je na to da se u Kotoru znatno smanji smrtnost među djecom, da se rano otkrije i pravovremeno liječi urođeno iščašenje kuka, čime se smanjio broj operativno liječene dijece; strogo je vodio računa o vakcinaciji, što je dovelo do toga da u Kotoru nije bilo epidemije dok je u okruženju vladala epidemija difterije. Umro je 06.10.1972. godine.

Poslije dr Klajna na Dječjem odjeljenju rade: - Dr Slavka Dragović, rođena 07.03.1938. g. U Bolnici u Kotoru radi od 01.09.1971. do 13.08.2003. kad odlazi u penziju. Dr Slavka je bila odana Dječjem odjeljenju, živjela je u blizini i dolazila u bolnicu na svaki poziv sestara s odjeljenja ili kolega. Umrla je u maju 2013. godine.

- Dr Zoja Radanović Maslovar radi u Bolnici od 02.06.1975. do 02.06.2015. kad 92

odlazi u penziju. Diplomirala je na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, a specijalizaciju iz pedijatrije je završila na Institutu za majku i dete u Beogradu. I dr Zoja je čitav svoj radni vijek bila odana Dječjem odjeljenju. Insistirala je na kontinuiranoj edukaciji mlađih kolega i srednjeg kadra, stalno je radila na poboljšanju uslova na odjeljenju i nabavci nove opreme, uz nesebični lični angažman i pomoć pojedinaca iz lokalne zajednice.

- Dr Jadranka Tripović u Bolnici na Dječjem odjeljenju radi od 01.04.1995.g. Diplomirala je na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, a specijalizaciju iz pedijatrije završava na UDK Beograd. Subspecijalizaciju iz dječje pulmologije završava na Medinckom fakultetu u Beogradu 12.07.2005. godine.

- Dr Nada Marković radi na odjeljenju od 16.08.2003. do 27.09.2005. godine, kada odlazi za Dubrovnik. Diplomirala je na Medicinskom fakultetu Sveučilišta u Rijeci, gdje završava i specijalizaciju iz pedijatrije.

- Dr Natalija Petranović radi na odjeljenju od 15.11.2003. godine. Diplomirala je na Medicinskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, a specijalizaciju iz pedijatrije završava na UDK Beograd.

- Dr Jovan Raičević je radio na Dječjem odjeljenju od 03.03.2004. do 15.07.2014. godine, kada odlazi u PZU Mansa Medika u Tivtu. Diplomirao je na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, a specijalizaciju završava na UDK Beograd.

- Na odjeljenju su povremeno radili pedijatri iz okruženja: dr Šaranović, dr Gordana Mićunović, dr Mladenka Popović.

Na odjeljenju radi 21 medicinska sestra. Dugogodišnja glavna sestra, Milena Samardžić, provela je 35 godina na Dječjem odjeljenju do juna 2018. godine, kada odlazi na novu funkciju. Svojim požrtvovanim radom, uvijek spremna da se odazove na poziv 93

ljekara u bilo koje doba dana i noći, sa osmijehom je dolazila da pruži pomoć malim pacijentima, i tako ostavila neizbrisiv trag na ovom odjeljenju. Od juna 2018. godine glavna sestra Dječjeg odjeljenja je viša medicinska sestra Tijana Rakonjac. U našem kolektivu trenutno imamo tri medicinske sestre sa završenom višom školom, a još tri završavaju Višu medicinsku školu uz rad. Imamo mlad kolektiv koji uspješno izvršava sve radne zadatke.

Odlaskom dr Zoje u penziju u junu 2015. godine na Dječjem odjeljenju ostaju da rade samo dva pedijatra, dr Natalija Petranović, načelnica odjeljenja, i dr Jadranka Tripović, subspecijalista dječje pulmologije, iako je sistematizacijom predviđeno da na tom odjeljenju radi pet pedijatara. Dr Milica Vušurović u tom periodu je na prvoj godini specijalizacije, a dr Dražen Anđelić u julu 2015. godine dobija specijalizaciju iz pedijatrije.

Slijede tri godine napornog rada sa samo dva pedijatra i nedovoljnim brojem sestara (u Boksu za novorođenčad radi samo jedna pedijatrijska sestra u smjeni). Unatoč kadrovskim problemima, sva djeca koja su upućena na liječenje na Dječje odjeljenje adekvatno su medicinski zbrinuta, brzo se dolazi do dijagnoze i uspješnog izlječenja, a samo mali broj djece bude upućen na daljnju dijagnostiku i liječenje u IBD Podgorica.

Prema statističkim podacima koji su prezentovani na Svjetskom kongresu perinatalne medicine koji je održan u Beogradu u oktobru 2017. godine, naše porodilište ima najniži postotak novorođenčadi koji su upućeni u Centar za Neonatologiju KCCG Podgorica, što upravo govori o kvalitetnom, odgovornom i posvećenom radu svog osoblja.

Naše odjeljenje zbrinjava djecu od novorođenačkog uzrasta do navršenih šesnaest godina, iz opština Herceg Novi, Kotor, Tivat i do nedavno i Budve. Uvođenjem sistema centralnog zakazivanja od 01.06.2017. godine, mali pacijenti iz Budve upućuju se u bolnicu na Cetinju, a na našem odjeljenju i dalje se zbrinjavaju svi hitni slučajevi sa teritorije opštine Budva. Broj registrovane djece u domovima zdravlja iz navedenih opština kreće se oko 15.000, a u vrijeme turističke sezone taj broj se utrostruči.

94

Do 2017. godine prosječan broj djece koji je godišnje liječen na Dječjem odjeljenju kretao se oko 1.200, a u našem porodilištu godišnje se prosječno rađa oko 600 novorođenčadi (2017. godina bilježi rekordni broj novorođene djece u posljednjoj deceniji - 712).

Dječje odjeljenje raspolaže sa 19 kreveta, sobom za izolaciju sa zasebnim ulazom, dva monitora, jednom toplom posteljom, jednim krevetcom za fototerapiju. U toku 2016. godine, uz angažovanje firme MarinMed Montenegro, koja u sklopu privatno-javnog partnerstva posluje u našoj bolnici; na odjeljenju su dvije sobe adaptirane u apartmane, skoro svaka soba ima svoj WC, televizor i klima uređaj. Stara baraka koja se nalazila uz zgradu Dječjeg odjeljenja rekonstruisana je i dio tog prostora pretvoren je u Dnevnu bolnicu, koja još uvijek nije stavljena u funkciju zbog nedostatka osoblja i nedovršene nove sistematizacije.

Boks za novorođenčad raspolaže sa tri inkubatora, dva topla stola, dva krevetca za fototerapiju, transkutanim bilirubinometrom, monitorom. Nažalost, nema tehničkih mogućnosti za baby friendly, ali naše sestre u Boksu trude se da novorođenčad budu što više uz majke u postojećim uslovima, trude se da im pomognu oko dojenja i daju odgovore na sva njihova pitanja. Oprema kojom raspolazemo dijelom je obezbijedena iz donacija dobrih ljudi iz okruzenja i svijeta, koji su prepoznali naše potrebe. Za vrijeme novogodišnjih praznika sve bebe rođene u tom periodu imaju posebna praznična odijela koje su sašile vrijedne članice NVO Karampana iz Kotora.

Načelnica Dječjeg odjeljenja Dr Natalija Petranović, spec. pedijatar Tel.: 032 325 602 obk@t-com.me www.jzuobkotor.me 95

DOM ZDRAVLJA KOTOR

Novi prostor pedijatrijske službe Tradicija razvoja zdravstvene službe na ovim prostorima počinje upravo u Kotoru, još u 14. vijeku, daleko prije svih u Crnoj Gori.

JZU Dom zdravlja Kotor samostalno funkcioniše pod sadašnjim imenom, kao javna zdravstvena ustanova, od 1991. godine, a do tada kao OUR Vanbolničke službe u sklopu Medicinskog centra Kotor. Opšta društvena kultura, kvalitet života i zdravstvena posvećenost stanovništva u Kotoru i Boki Kotorskoj uvijek su bili na visokom nivou. Shodno tome, zdravstvene ustanove i zaposleni u njima moraju biti na zavidnom stručnom, moralnom i tehničko-tehnološkom nivou.

96

Ministar zdravlja dr Kenan Hrapović i direktor Doma zdravlja Kotor dr Igor Kumburović, svečano su pustili u rad 13. aprila ove godine rekonstruisani prostor pedijatrijske službe u okviru Doma zdravlja Kotor.

- Investicijom vrijednom oko 100 hiljada eura obuhvaćena je kompletna rekonstrukcija sanitarnih prostorija, zamijenjene su sve instalacije, izrađen je novi plafon i najsavremeniji medicinski pod. Kompletan prostor od oko 330m2 opremljen je novim mobilijarom i medicinskim aparatima. Takođe, izvršena je rekonstrukcija prilaza pedijatrijskoj službi - istakao je ministar Hrapović.

Direktor dr Kumburović naveo je da je rekonstrukciju pedijatrijske službe najvećim dijelom finansirao Dom zdravlja Kotor, zahvaljujući racionalnom korišćenju budžetskih sredstava i uspješnom poslovanju. Danas je Dom zdravlja Kotor savremena zdravstvena ustanova, koja, u skladu sa najnovijim medicinskim trendovima i doktrinama, pruža visok nivo zdravstvenih usluga. Nastavićemo sa puno entuzijazma i profesionalizma da unaprjeđujemo uslove i znanje, uključujući svakog zdravstvenog radnika i ljekara u aktivnosti koje sprovodimo i naravno motivišemo ih da još bolje rade - istakao je dr Kumburović.

JZU Dom zdravlja Kotor je ustanova koja prvenstveno pruža osnovnu primarnu zdravstvenu zaštitu građanima opštine Kotor, brojnim turistima koji posjećuju ovaj grad, kao i privremeno naseljenim licima koja se školuju ili privremeno rade u našem gradu.

Služba ID za djecu sa dva pedijatra, dr Vesnom Mačić i dr Biljanom Đurović, radi u prostorijama bivšeg Dječjeg dispanzera u prizemlju. Ova služba raspolaže sa 3 savremeno opremljene i prilagođene ambulante uzrastu pacijenata, savjetovalištem za bebe i imunizaciju, zajedničkom kartotekom, prostorijom za intervencije, prostorijom za inhalaciju i infuziju, prostorijom za dnevni boravak i čajnom kuhinjom, kao i prostranom čekaonicom. Kako ne bi dolazilo do kontakta bolesne i zdrave djece, postoje posebni ulazi. Dolazak do ove službe omogućen je, kako sa glavnog ulaza, tako i sa ostalih ulaza korišćenjem lifta ili stepeništa. Sve prostorije dostupne su za dolazak lica sa invaliditetom. U slučaju nestanka struje i vode automatski se uključuju alternativni izvori napajanja, tako da nema prekida u radu. Ova služba ima na raspolaganju i ambulantu u zgradi JZU Dom zdravlja u Risnu, gdje jedan tim ID za djecu drži ambulantu svake srijede.

Dom zdravlja Kotor Tel.: 032 334-533, 032 335-313 domzdr@t-com.me www.dzkotor.me 97

DOM ZDRAVLJA „BOŠKO DEDEJIĆ“ - MOJKOVAC

Dispanzer za djecu Početak razvoja zdravstvene službe Mojkovca se vezuje za 1953. godinu, a Dom zdravlja „Boško Dedejić“ je od 1972. godine organizovan u današnjem prostoru od 2.815 m2, gdje je omogućeno pružanje zdravstvenih usluga za 10.066 stanovnika (2017.g.), naseljenih na površini od 367 km2.

Dispanzer za djecu je od 1969. godine vodio dr Momčilo Vešović. On je jedan od prvih ljekara koji se bavio pedijatrijom u Mojkovcu. Doktor Vešović 1997. godine završava specijalizaciju iz pedijatrije u Sarajevu, a onda biva imenovan za direktora Doma zdravlja u Šekovićima u Bosni. Poslije rada u Šekovićima radio je još dvije godine u Domu zdravlja Mojkovac, a zatim u Dispanzeru Doma zdravlja Podgorica. Penzionisao se 1991.godine.

Nakon njega u Dječijem dispanzeru radili su specijalisti: dr Đukan Duborija (19731989), dr Budimir i dr Slađana Mišković, dr Miloje Zejak i dr Lidija Mišnić.

Dr Budimir Mišković je bio jedan od najistaknutijih đaka mojkovačke gimnazije i kao takav upisuje studije medicine u Novom Sadu, koje je uspješno završio 1984. godine.

Nakon studija počinje da radi u Domu zdravlja Mojkovac. Njegov rad u Domu zdravlja Mojkovac, kao pedijatra nakon završene specijalizacije 1991. godine u Beogradu, počinje da bilježi samo uspjehe. Kao dobar i savjestan ljekar, stekao je veliki ugled i poštovanje kod sugrađana.

Njegov odnos sa djecom i povjerenje koje je ulivao roditeljima i njegova nesebična posvećenost urodila je tim da je doktor Mišković bio jedan od najcjenjenijih ljekara koji su ikada radili u Domu zdravlja Mojkovac. Ljubav prema pedijatriji nastavlja daljim školovanjem, upisom subspecijalizacije iz dječije kardiologije, koju završava 2001. godine, a nakon toga prelazi da radi u Dječju kliniku u Podgorici, gdje je radio svega četiri mjeseca i prerano preminuo. I danas, kada se pomene ovaj cijenjeni ljekar, građani samo sa riječima hvale i sa sjetom u glasu govore o njemu. Dr Budimir Mišković je bio oženjen sa dr Slađanom Mišković, takođe ljekarom specijalistom pedijatrom.

Dr Miloje Zejak je završio Medicinski fakultet 1987. godine u Beogradu, odjeljenje u Kragujevcu. Počeo je kao ljekar opšte prakse u Domu zdravlja Mojkovac, a specijalizaciju je završio 1995. godine u Beogradu, na Univerzitetu pri Dječjoj klinici. Radom doktora 98

Zejaka pojačan je kompletan tim pedijatara, tako da je 90-tih godina Dom zdravlja imao i jednu od najjačih pedijatrijskih službi u unutrašnjosti Republike. Doktor Miloje i danas vodi Pedijatrijsku službu Mojkovca i svojim radom i iskustvom pomaže mališanima i roditeljima. Doktor Zejak na čelu tima, kao Izabrani doktor za djecu, bilježi najbolji rezulat u Crnoj Gori po pitanju vakcinacije - i to stopostotna vakcinacija djece. Od skoro u našem Domu zdravlja doktor radi i ultrazvuk kukova beba kao nešto što je skorašnja praksa u Crnoj Gori. Takođe je član komisije za djecu sa poremećajima u razvoju, što je projekat lokalne samouprave.

Dr Slađana Mišković je završila Medicinski fakultet 1984. godine U Beogradu, a nakon toga počela da radi kao ljekar opšte prakse u Domu zdravlja Stari grad u Beogradu, zatim u Domu zdravlja u Bogatiću, pa u Medicinskom centru Smederevska Palanka. Nakon završetka specijalizacije počinje da radi u Domu zdravlja Mojkovac u Dječjem dispanzeru.

Nije bilo rijetko da u našem Domu zdravlja rade supružnici ljekari specijalisti, ali ovakav tim viskokvalitenih ljudi i stručnjaka doprinosio je snažnom unapređenju dječje zaštite u Domu zdravlja i Mojkovcu u cjelosti. Građanima je ovakav tim ljekara ulivao ogromno povjerenje i do zdravstvenih usluga su dolazili brzo i bez čekanja. Dr Mišković je trenutno angažovana kao pedijatar u Domu zdravlja u Podgorici.

Dr Ikonija Minić, direktorica Tel.: 050/472 246 jzudzmojkovac@t-com.me www.dzmojkovac.me 99

!

Zdrav osmijeh je uspjeh!

CURASEPT ADS

Hemijski efektivna kontrola plaka.

5460 RAZLOGA ZA ZDRAV OSMIJEH

Izuzetno precizna, OKFäOB J FmLBTOB

INTERDENTALNE ÄŒETKICE CPS PRIME

Lako: Unutra, van, gotovo!

CURAPROX Crna Gora

OPŠTA BOLNICA NIKŠIĆ

Dječje odjeljenje

Odlukom Vlade Knjaževine Crne Gore, 11. decembra 1887. godine, otvorena je Nikšićka bolnica imenom Knjeginja Zorka, po najstarijoj ćerki knjaza Nikole.

U izvještaju glasa Crnogorca kaže se - “Njegovo Veličanstvo, naš uzvišeni gospodar izvolio je podignuti po novom planu tako krasnu bolnicu, da joj ne bi bilo mane ni u dosta višoj varoši. Bolnica ima 10 kreveta i dobro je snabdijevena. Knjaz Nikola je tako udovoljio zahtjevima građana i lokalne vlasti da se u Nikšiću otvori prva stalna bolnica. Veći dio sredstava obezbijeđen je prodajom svadbenih darova knjeginje Zorke.”

Prvi upravnik Nikšićke bolnice je dr Đuro Đorđije Kustudić, koji je medicinski fakultet završio u Gracu. Postavljanjem 1880. godine prvog stalnog ljekara, dr Dimitrija Makridesa Makrida i otvaranjem bolnice, uspostavljena je organizovana zdravstvena služba i zdravstvena zaštita stanovnika Nikšića. Na razvoj zdravstvene službe u Nikšiću značajno 102

Istorijat Odsjeka za neonatologiju Dolaskom dr Milice Kaludjerović, pedijatra neonatologa, na porodilište, 1979. godine, u nikšićko porodilište stizu prvi inkubatori, foto lampe i monitori. Ono dobija ime Odsjek za neonatologiju, kojim rukovodi sa dr Kaludjerović i dr Mirko Đurović.

Prvi stalni ljekar Odsjeka za neonatologiju bila je dr Vjera Kovačević, pedijatar neonatolog (od 1986.g). Dolaskom dr Kovačević uveden je skrining na fenilketonuriju, tako da je Nikšić bio jedini u Crnoj Gori koji je tada radio skrining. Analize su slane za Zagreb sve do 1991. godine, kada je prekinuta komunikacija zbog rata na prostoru bivše Jugoslavije.

Svojim dolaskom dr Kovačević je radila i skrining kukova, zajedno sa dr Kovačem, radiologom (1988-1994).

Dr Kovačević je bila šef odsjeka do 2005. godine. Nakon toga, Odsjek vode dr Snežana Grubač (2005-2006) a potom dr Sanja Čizmović, koja je šef odsjeka za neonatologiju od 2006. godine.

1995. godine se uvodi Baby Frendli, prvi na prostoru Crne Gore, koji i danas postoji uspješno. Postoji i zvanično usvojena politika u pisanom obliku o Beby frendli programu, a svi zaposleni su morali da prođu edukaciju o baby frendli programu, nakon čega su dobili sertifikat od WHO i UNICEF-a 1997. godine, a nalazi se na ulasku u porodilište.

Odsjek, pored inkubatora ima foto lampe, monitore, bilirubinometar-bilicek, koji je nabavljen 1990. godine. Transportni inkubator smo dobili 2012. godine.

Od 2008. godine radimo i skrining na hipotireozu. Odsjek posjeduje i aparat za skrining sluha, koji se uspješno obavlja na odsjeku od septembra 2017. godine. U okviru bolnice radi se ponovo skrining kukova, a rade ga dr Sanja Čizmović i dr Branka Šupić.

Dr Sanja Čizmović

utiču ratna deševanja od 1875. do 1878. godine. Crna Gora, 17. novembra 1875. godine, postaje 26 država članica Međunarodnog Crvenog krsta.

Potpisivanjem Ženevske konvencije stvoreni su preduslovi za dolazak međunarodnih misija iz Švajcarske, Austrije i Rusije, koje su značajno pomogle Odboru za pomoć stradajućih hercegovaca na čijem čelu je mitropolit Ilarion Roganović. Kasnije je ovaj odbor transformisan u Crnogorki crveni krst. Prvi predsjednik glavnog odbora Crnogorskog Crvenog krsta bio je arhimandrit Visarion Ljubiša.

Poslije oslobođenja Nikšića septembra 1944. godine zdravstvenom službom rukovodi Ministarstvo za narodno zdravlje Crne Gore. Po odluci Ministarstva od 5. marta 1946. godine nikšićka bolnica ima 90 kreveta sa odeljenjima: interno sa dječjim i tuberkuloznim, hiruško sa porodilištem i zarazno. Polikliničkom službom, odnosno zdravstvenom stanicom, rukovodi Zoran Kesler. Pedesetih godina prošlog vijeka zdravstvena služba sve 103

više se usmjerava ka preventivnim djelatnostima. Zgrada pedijatrije izgrađena je uz pomoć Unicefa, 1954. godine. Pedijatrijsku službu u Nikšiću osnovali su i uspješno vodili dr Mileva Cemović, dr Dušan Mandić, dr Jovanka Đuričić, dr Olga Đurić i dr Jela Ćupić.

Od sredine 70-ih godina do 1990. godine konsolidovana je i unaprijeđena zdravstvena služba i izgrađeni značajni zdravstveni objekti. Na mjestu drvene barake podignuta je moderna zgrada Doma zdravlja, dograđena zgrada pedijatrije, adaptirano interno i hirurško odjeljenje, dograđen hirurški paviljon i rekonstruisana stara bolnica, sadašnje psihijatrijsko odjeljenje. Finansijska sredstva su obezbijeđena putem samodoprinosa građana Nikšića i iz Fonda za obnovu od zemljotresa u Crnoj Gori. Bolji uslovi za rad omogućili su osnivanje i razvoj specijalističkih odjeljenja, odnosno službi.

Pedijatrijska zaštita u Nikšiću odvija se preko Dječjeg dispanzera i Dječjeg odjeljenja. Kasnije službom rukovode prim. dr Mileva Cemović, dr Dušan Mandić, prim. dr Milica Kaluđerović, dr Radoslav Sekerez, dr Raduša Pejović, dr Senka Kontić i dr Branka Šupić.

Dječje odjeljenje danas

Kolektiv Dječjeg odjeljenja

Danas je JZU Opšta bolnica Nikšić najveća bolnica u Crnoj Gori, koja pruža usluge sekundarnog nivoa zdravstvene zaštite za gravitaciono područje opština Nikšić, Šavnik i Plužine. Gravitaciono područje pokriva oko 100.000 stanovnika.

104

Dječje odjeljenje je opremljeno sa 24 kreveta. Bolnicki se liječe djeca od rođenja do 16 godina starosti.

Na Odjeljenju su trenutno zaposlena tri pedijatra i jedanaest medicinskih sestra, a tri ljekara se nalaze na specijalistickom stažu. Načelnica Djecjeg odjeljenja je dr Branka Šupić, a glavna sestra je Željka Petrović.

Na Odjeljenju postoji prijemna ambulanta, kao i posebne prostorno odvojene sobe za novorođenčad, za odojčad, za djecu iznad godinu dana, za djecu sa zaraznim blestima, kao i soba za intenzivan nadzor pacijenata. Za novorođenčad i odojčad opremljena je mliječna kuhinja u kojoj medicinke sestre pripremaju mliječne i nemliječne obroke.

Djeca starija od godinu dana obavljaju obroke u trepezariji sa posebnom kuhinjom.

Od prije sedam godina na Odjeljenju postoji i moderno opremljena igraonica.

Pedijatri iz OB Nikšić obavljaju specijalisticke preglede jednom nedjeljno u Plužinama i u Šavniku.

Od februara 2018. godine pedijatri obavljaju i ultarzvučne preglede kukova kod beba.

U planu je kompletna adaptacija Odjeljenja, kako bi se poboljšali uslovi boravka hospitalizovane djece.

Načelnica Dječjeg odjeljenja Dr Branka Šupić Tel.: +382 40 231 111 bolnica-nk@t-com.me bolnica-nk.com

105

DOM ZDRAVLJA NIKŠIĆ

Pedijatrijska služba

Pedijatrijska zaštita u Nikšiću se odvija preko Dječjeg dispanzera i Dječjeg odjeljenja. Zgrada Dječjeg dispanzera izgrađena je 1954. godine, uz pomoc UNICEF-a.

Od sredine 70-tih do 1990. godine, zgrada je par puta dorađivana i dograđivana. Služba ID za djecu i danas je smještena u ovoj zgradi.

Organizaciona jedinica ID za djecu, koja pripada Domu zdravlja, pruža zdravstvenu zaštitu za oko 15 000 djece uzrasta do 15 godina, sa uže teritorije grada i sa svih gravitacionih područja koja pripadaju opštini Nikšić.

Poslednjih godina ova služba se suočava sa ozbiljnim problemom nedostatka ljekarskog kadra, tj. specijalista pedijatrije. Od sisitematizacijom predvidjenih devet, rade četiri pedijatra: mr sci Mirjana Eraković Šljivančanin, koja je i načelnik službe, dr Snježana Dašić, dr Zorica Mušikić i dr Tijana Jovanović. Rad je organizovan u dvije smjene, od 7h 106

do 21h radnim danima, vikendima i praznicima. Radni dan pedijatra je podijeljen na rad u Savjetovalistu, gdje se obavljaju preventivni pregledi i vakcinacija predškolske djece, rad u ambulanti sa bolesnom djecom, i rad na terenu, koji obuhvata sistematske preglede i vakcinaciju školske djece gradskih, prigradskih i seoskih škola.

U okviru Dječjeg dispanzera je i Centar za djecu sa posebnim potrebama CDPP, gdje, osim pedijatara, radi dječji psiholog, logoped i socijalni radnik.

Godinama unazad, pedijatri Dječjeg dispanzera su svojim predanim radom, stručnošću i harizmom, dali poseban pečat ovom gradu. Generacije se sjećaju dr Mirka Đurovica, dr Vere Vojinović, dr Dušanke Đurovic, dr Tadije Božovića, dr Milana Parezanovića, dr Koviljke Vujović... Tu su i kolege koje su dio svog radnog vijeka provele u Dječjem dispanzeru, a sada uspješno rade u drugim zdravstvenim ustanovama.

I pored navedenih problema sa kojima se suočavamo, nastojimo da svakim danom podižemo kvalitet rada u ovoj organizacionoj jedinici, kroz stalni proces usavršavanja i dopunski rad pedijatara.

Dr Mirjana Eraković Šljivančanin Tel.: 040 231-202 dzniksic@t-com.me www.dzniksic.com

107

U službi Vašeg zdravlja, 25 godina sa Vama

PZU Milmedika

Priča o Milmedici počinje daleke 1993. godine. To je priča o ljubavi prema medicini, o viziji, o hrabrosti, o snazi čovjeka i porodice, o preduzetničkom duhu. Priču je osmislila i započela prim dr spec. Milica Kaluđerović, koja prije četvrt vijeka osniva Milmediku, tada malu ambulantu sa dvoje zaposlenih. Ovaj vizionarski projekat, rizičan, zahtjevan i teško ostvariv, označio je početak privatne medicinske prakse u Crnoj Gori.

Dr Milica Kaluđerović (1940-2002), cijeli svoj životni vijek posvetila je razvijanju crnogorske pedijatrije. Nakon završenih osnovnih i specijalističkih studija u Beogradu vratila se u svoj Nikšić. Svojim znanjem, ljubavlju prema svom poslu, toplim i prijateljskim odnosom prema pacijentima, marljivo je radila na poboljšanju, kako prevencije tako i liječenja najmlađe populacije grada. Konstantno se trudila da u svoju malu sredinu donese savremenost i prosvećenost, prateći najnovija svjetska dostignuća iz pedijatrije. Osim što 108

je bila prepoznata kao snažan, harizmatičan i posvećen ljekar, krasile su je i sjajne oranizacione sposobnosti, pa joj je kao jako mladom ljekaru povjereno da vodi dječji dispanzer u Nikšiću. Noseći breme svog nemirnog, istraživačkog duha stremila je novim i daljim stručnim izazovima koji su je poveli u Dječju bolnicu u Podgorici. Okružena sjajnim timom ljekara i inspirisana novim idejama, uspijeva da oformi centar za neonatologiju, koji je i danas jedan od najreprezentativnijih segmenata crnogorskog zdravstva.

Njen duh opet traži nešto novo. Uprkos stručnom i naučnom uspjehu i skeptičnosti porodice, prijatelja i kolega, osniva jednu od prvih privatnih zdravstvenih ustanova u Crnoj Gori. Iako već zreo ljekar, stasao u socijalizmu, vizionarski prepoznaje nove mogućnosti razvoja, postavljajući nove standarde, do tada nepoznate u našoj zemlji. Velikom upornošću, stručnošću i posvećenošću, dr Milica uspijeva da stvori i održi jedan sistem rada koji je ostao temelj onoga što je Milmedika danas.

Ideja je bila da se stvori ustanova koja će roditeljima i djeci biti utočište i sigurnost, koja će raditi svakog dana u nedjelji, kao i tokom praznika, i gdje će osoblje biti tu za pacijenta u svako doba. Povjerenje pacijenata i veliki entuzijazam zaposlenih Milmedike, bili su i ostali satisfakcija i motivacija za dalje napredovanje, za širenje obima djelatnosti, kao i za stalnu edukaciju kadra. Tako je tokom godina stvorena ozbiljna mreža zdravstvenih ustanova koju danas čine tri ordinacije, u Nikšicu, Budvi i Podgorici, kao i novootvoreni laboratorijsko-mikrobiološki punkt za uzorkovanje u Tivtu.

Sve naše ordinacije njeguju isti princip rada a to je briga o djeci, što podrazumijeva brigu o cijeloj porodici, koja je kao cjelina u centru naše pažnje i osnovni subjekt naše posvećenosti. Sledstveno tome, djelatnost Milmedike se na neki način izdiže, to jest širi izvan opsega pedijatrije i ona postaje poliklinički tip ustanove čiji su pacijenti i djeca i odrasli. U našim se ordinacijama dakle, na prvom mjestu bavimo pedijatrijom, pulmologijom, alergologijom, i opštom medicinom, uz mogućnost obavljanja i drugih specijalističkih pregleda 109

u slučaju potrebe.

Ordinacije posjeduju dnevnu bolnicu, što umnogome smanjuje procenat potrebe za hospitalizacijom, što je inače trend savremene medicine. Komforu i sigurnosti pacijenata značajno doprinosi i mogućnost kućnih posjeta, a Milmedika raspolaže i najsavremenije opremljenim sanitetskim vozilom koje je na raspolaganju svim građanima, sa mogućnošću transporta pacijenta i van Crne Gore.

U sastavu Milmedike funkcioniše i biohemijska laboratorija sa najsavremenijom opremom koju vodi dr Ana Stanković, spec. biohemije, kao i mikrobiološka laboratorija sa parazitologijom u ordinaciji u Budvi sa iskusnom dr Gordanom Jelušić, spec mikrobiologije. Uz pomenute, stalni medicinski kadar Milmedike čine pedijatri: dr Rade Kaluđerović, pedijatar i pulmolog, dr Slobodan Vranješ, pedijatar magistar alergologije, dr Vilma Pejaković, dr Ljljana Krstajić i dr Dragoje Čizmović. Pored njih, a na osnovu saglasnosti kuće u kojoj su stalno zaposleni, dopunski rad u Milmedici obavljaju i ljekari: dr Maja Kavarić, spec.pedijatar hematolog, dr Tanja Filipović, spec. pedijatar pulmolog, dr Mira Samardžić, spec. pedijatar endokrinolog, dr Dragan Sorat, spec. hirurgije, dr Suzana Ivanović, spec endokrinolog, dr Dušanka Novosel, spec. pedijatar gastroenterolog, dr Renata Bergman Grandis, spec. fizijatar reumatolog. Dakle, Milmedika je danas jedan veliki sistem koji funkciniše timski, u kojem radi više od četrdeset medicinskih radnika, gdje je ljekar stalno dostupan pacijentu i gdje pacijent osjeća sigurnost.

110

Osnovne usluge Milmedike: Pedijatrijska ambulanta - Pregledi i terapije kod djece, - Sistematski pregledi, - LijeÄ?enje preko dnevne bolnice.

Biohemijska laboratorija - HematoloĹĄke analize, - Biohemijske analize, - Tumor markeri i imunoloĹĄke analize, - Virusologija, - AlergoloĹĄki in vitro testovi.

Mikrobiologija Ĺ&#x;a parazitologijom - RazliÄ?iti briseva na bakterioloĹĄko ispitivanje grla, oka, koĹže, uretre...,) - Urinokulture, koprokulture, hemokulture, sprermokulture, - Brojni sereoloĹĄki brzi testovi na viruse i bakterije, - Parazitologija, - Analiza sterilnosti prostora i instrumenata, - Velika paleta ginekoloĹĄkih analiz, Ambulanta opĹĄte medicine sa kućnim lijeÄ?enjem - Pregledi i terapija odraslih, - LijeÄ?enje preko dnevne bolnice.

Pulmoloťka ambulanta - Laboratorija za funkcionalnu dijagnostiku plućnih oboljenja i kabinom za tjelesnu pletizmografiju i spirometriju, za djecu i odrasle, - Alergoloťka ispitivanja. t .JMNFEJLB /JL�Jʍ 7VLB .JʍVOPWJʍB NPC t .JMNFEJLB #VEWB +BESBOTLJ CVMFWBS ## QPSFE CFO[JOTLF QVNQF

NPC t .JMNFEJLB 1PEHPSJDB $JUZ LWBSU 7PKWPEF .BĂ?B ĂłVSPWJĘŤB - NPC t .JMNFEJLB 5JWBU 6MJDB /PWFNCSB 5JWBU NPC XXX NJMNFEJLB DPN NJMNFEJLB!U DPN NF 111

IDEALNA PODRŠKA DOJENJU I HRANJENJU

Uvoznik i distributer: Monte D D.O.O. Kuće Rakića bb Tel/fax.: +382 77 200 087; e-mail: info@monte-d.co.me

"

!

!

"

Dom zdravlja „Dr Branko Zogović“ Plav U Domu zdravlja Plav rade tri pedijatrijska tima: I – dr Senad Kolašinac i sestra Selma Dervišević, II – dr Biljana Vukanić i sestra Kolašinac Zumreta, III – u Zdravstvenoj stanici Gusinje do prije tri mjeseca radio je dr Elvis Omeragić i sestra Duša Ćosović.

114

Službom vakcinacije koordinira dr Senad Kolašinac i sestra Selma Dervišević.

Izabrani pedijatri rade i u Zdravstvenim stanicama Murino i Gusinje kroz drugi dan i periodično pružajući usluge pacijentima.

Procenat vakcinacije u Domu zdravlja Plav je na visokom nivou 98%. Rade se sistematski pregledi u školama, redovni i periodični.

Službe su opremljene adekvatno i po standardima koje traži moderna pedijatrija.

Edukacija zaposlenih se sprovodi po planovima i programima Ministarstva zdravlja.

Pedijatri u Domu zdravlja Plav su završili Uz kurs za pregled kukova novorođenčadi.

Dobijena je saglasnost Ministarstva zdravlja za jednu specijalizaciju iz pedijatrije i procedura je u toku.

Službi za pedijatriju pripada preko 100 metara kvadratnih, rade sestre sa VSS i SSS. Kroz anketu o zadovoljstvu korisnika usluga, koje je sprovela Komisija za kontrolu kavaliteta, dobili smo izvanredne rezultate, što nas čini ponosnima i što pedijatrijsku službu svrstava u vodeće u Domu zdravlja Plav. To nam je ujedno i posticaj da nastavimo i dalje sa podizanjem kvaliteta usluga u našem Domu zdravlja, kako bi zdravstvena zaštita bila dostupna i kvalitetna za svakog osiguranika, radeći na edukaciji zaposlenih, nabavci nove opreme i proširenju usluga.

Direktor, Dr Omer Šahmanović Tel.: 051 251-103 Fax: 051 251-542 dzplav@t-com.me www.dzplav.me

115

Razvoj pedijatrijske službe OB Pljevlja Prvi pisani podatak o postojanju bolnice u Pljevljima nalazi se u zapisima Evlije Čelebije iz 1664. godine i predpostavlja se da se radilo o bolnici za potrebe turske vojske.

Uglavnom, prve zdravstvene ustanove su bile one koje su podizale okupatorske vojske za svoje potrebe, te imamo vojnu bolnicu na Stražici - Astalana, podignutu oko 1800. godine, te bolnicu u okviru vojne kasarne na Dolovima - Švapski špitalj, poslije aneksije Bosne i Hercegovine.

Zvanično, prva organizovana zdravstvena ustanova je otvorena 5. oktobra 1928. godine - Dom narodnog zdravlja, i svečano ga je otvorio načelnik Ministarstva zdravlja dr Andrija Štampar.

Dom je imao sledeća odjeljenja:

t PQÝUB BNCVMBOUB [B [BÝUJUV [ESBWMKB ÝLPMTLF EKFDF

t EJTQBO[FS [B UVCFSLVMP[V

t BNCVMBOUB [B WFOFSJʊOF CPMFTUJ

t [VCOB BNCVMBOUB 116

t CBLUFSJPMPÝLJ MBCPSBUPSJKVN

t OBSPEOP LVQBUJMP J

t IJHJKFOTLV TMVäCV

5BLPÿF KF SBTQPMBHBP TB LPNQMFUOPN PQSFNPN [B CBLUFSJPMPÝLF BOBMJ[F SFOUHFO BQBSBUPN J PQSFNPN [B [VCOV PSEJOBDJKV %KFMPLSVH SBEB QSPTUJSBP TF OB ÝJSF QPESVʊKF ;FUTLF CBOPWJOF PE 'PʊF QSFLP ɇBKOJʊB 1MKFWBMKB 1SJKFQPMKB EP #JKFMPH 1PMKB

6 1MKFWMKJNB TV J[NFÿV EWB SBUB QPTUPKBMF J QSJWBUOF MKFLBSTLF PSEJOBDJKF V LPKJNB KF SBEJP KFEBO CSPK MKFLBSB

%PN OBSPEOPH [ESBWMKB SBEJ TWF EP HPEJOF LBEB TV JUBMJKBOTLJ PLVQBUPSJ PSHBOJ[PWBMJ SBE V OKFNV [B QPUSFCF TWPKF WPKTLF B [B DJWJMOP TUBOPWOJÝUWP KF SBEJMB TBNP KFEOB BNCVMBOUB

ÀUP TF UJʊF [ESBTUWFOPH TUBOKB TUBOPWOJÝUWB POP KF QSJKF TWFHB [BWJTJMP PE ʊJOKFOJDF EB TV TF 1MKFWMKB OBMB[JMB OB QSBWDJNB [OBʊBKOJI QVUFWB J NOPHJ QVUOJDJ TV EPOPTJMJ QSJKF TWFHB SB[MJʊJUF [BSB[OF CPMFTUJ

#PMKJ QPEBDJ P QBUPMPHJKJ LPE OBSPEB OBMB[F TF V J[WKFÝUBKJNB LPKF KF HPEJOF PTUBWJMB FLJQB CFPHSBETLJI MKFLBSB LPKB KF OB ʊFMV TB QSPGFTPSPN dr Đ. Đorđevićem, CPSBWJMB V 1MKFWMKJNB EFTFU EBOB 6 FLJQJ KF CJMP MKFLBSB J UPN QSJMJLPN QSFHMFEBOP KF QBDJKFOBUB 4WJ QBDJKFOUJ TV PCSBÿFOJ MBCPSBUPSJKTLJ J LMJOJʊLJ QSFEV[FUP MJKFʊFOKF J ʊBL PCBWMKFOF J IJSVSÝLF JOUFSWFODJKF 6 UJN J[WKFÝUBKJNB LBP OBKʊFÝʉF CPMFTUJ TF OBWPEF TJĕMJT UVCFSLVMP[B SB[OF EKFʊKF CPMFTUJ UFOJKB[B LPE PESBTMJI J EKFDF HVÝBWPTU J PCPMKFOKB LPTUJKV 6 QFSJPEV J[NFÿV EWB TWKFUTLB SBUB OFLJ MKFLBSJ TV TWPKJN SBEPN J IVNBOPÝʉV QPTFCOP PTUBMJ V TKFʉBOKV OBSPEB B P OKJIPWPN SBEV KF PTUBP QJTBOJ USBH Dr Jovan Bulajić, dr Uroš Ružić OBÝ QSWJ BLBEFNJL dr Svetozar Milatović, dr Savo Dimitrijević TWJ POJ TV QPTFCOV QPTWFʉFOPTU J OKFäOPTU JTLB[JWBMJ V SBEV TB EKFDPN 1PTMJKF %SVHPH TWKFUTLPH SBUB [B QPUSFCF [ESBTUWFOF TMVäCF HPEJOF PTQPTPCMKFO KF TUBSJ %PN OBSPEOPH [ESBWMKB V LPN KF SBEJP dr Savo Dimitrijević, EPL KF [HSBEB OB 4USBäJDJ OFLBEB UVSTLB CPMOJDB PTQPTPCMKFOB [B MJKFʊFOKF UFäJI CPMFTOJLB LBTOJKF /BSPEOB CPMOJDB /BSPEOB CPMOJDB KF JNBMB TMFEFʉB PEKFMKFOKB

t JOUFSOP

t IJSVSÝLP

t [BSB[OP J

t QPSPEJMJÝUF VLVQOP QPTUFMKB

0WJ [ESBWTUWFOJ PCKFLUJ TV CJMJ V GVOLDJKJ EP LSBKB UJI HPEJOB LBEB KF [BQPʊFUB J[HSBEOKB [ESBTUWFOJI PCKFLBUB OB %PMPWJNB 3BEJMP TF FUBQOP QBWJMKPOTLJ TJTUFN 7Fʉ HPEJOF [BWSÝFOB TV QSWB EWB QBWJMKPOB V LPKB TV VTFMKFOB USJ CPMOJʊLB PEKFMKFOKB IJSVSÝLP EKFʊKF J HJOFLPMPÝLP BLVÝFSTLP 5BK TJTUFN HSBEOKF TF OBTUBWMKB J [B OFLPMJLP HPEJOB TF LPNQMFUJSB CPMOJʊLB TMVäCB .FEJDJOTLJ DFOUBS 1MKFWMKB LBP KFEJOTUWFOB [ESBWTUWFOB PSHBOJ[BDJKB KF PTOPWBO HPEJOF J GVOLDJPOJTBP KF TWF EP HPEJOF LBEB EPMB[J EP SFPSHBOJ[BDJKF [ESBTUWFOF TMVäCF OB OJWPV 3FQVCMJLF 117

Od tada imamo primarnu zdrastvenu zaštitu - JZU Dom zdravlja i sekundarnu zdrastvenu zaštitu - JZU Opšta bolnica Pljevlja.

Prvi školovani pedijatri Dečjeg odeljenja Medicinskog centra Pljevlja Dr Ilija Kapetanović, rođen 1926.god. Plevaljima. U radnom odnosu je od 1954. do 1968. godine, kada prestaje sa radom i prelazi da radi u MC Prijepolje.

Prim. dr Dragomir Terzić, rođen 1930. u selu Obarde, opština Pljevlja. Gimnaziju je završio u Pljevljima, a Medicinski fakultet počeo da studira u Sarajevu, a završio ga 1961. godine u Beogradu. Bio je upravnik Doma narodnog zdravlja u Pljevljima (1962/63). Specijalizaciju iz oblasti pedijatrije završio je na Institutu za zdravstvenu zaštitu narodnog podmlatka Socijalističke Republike Srbije (sadašnjeg Instituta za majku i dete u Beogradu). Od 1969. godine načelnik je Dječje službe Medicinskog centra Pljevalja, a potom i načelnk Dječjeg odeljenja Opšte bolnice MC Pljevlja - ukupno 25 godina, sve do penzionisanja 1995. godine. Od 1978. godine nosi zvanje primarijusa.

Bio je predsjednik Ljekarske podružnice Pljevalja, Fonda za socijalnu zaštitu i Skupštine socijalne i dečje zaštite opštine Pljevlja. Član je predsjedništva i u dva mandata član Upravnog odbora Društva ljekara Crne Gore i delegat Saveznog koordinacionog odbora za dječiju zaštitu republika i pokrajina Jugoslavije.

Objavio je oko 50 stručnih i naučnih radova u raznim zbornicaima ljekara. Zajedno sa prim. dr Slobodanom Dragaševićem 1985. godine objavio je knjigu, zbornik 30 stručnih radova pod naslovom „Pedijatrijska iskustva i dileme”. Umro je 2001. godine u Pljevljima.

Prim. dr Slobodan Dragašević, rođen 1935. godine u Pljevljima.

Medicinski fakultet završio je u Sarajevu, a u Medicinskom centru u Pljevljima radio je od 1964. godine. Po završenoj specijalizaciji iz pedijatrije 1973. godine uspješno radi kao dječiji ljekar i organizator zdravstvene zaštite djece, a zajedno sa kolegama iz službe na Dječjem odjeljenju u Medicinskom centru u Pljevljima neumorno se bavi izučavanjem i praćenjem dječje patologije na terenu pljevaljske i žabljačke opštine.

Zajedno sa kolegama priprema stručne radove i učestvuje na brojnim simpozijumima, saborima i drugim stručnim skupovima ljekara Crne Gore i Jugoslavije. Rad dr Dragaševića bio je veoma zapažen u Društvu ljekara Crne Gore. Za doprinos u razvoju zrdavstvene zaštite djece u Pljevljima i u Crnoj Gori, na Petom kongresu ljekara Jugoslavije dodeljena mu je diploma Saveza lekarskih društava Jugoslavije. Umro je u Pljevljima 1984.godine.

Prim. dr Veselinka Ječmenica, rođena je 1948. godine u Pljevljima, gdje je završila osnovnu školu i gimnaziju. Poslije završenih studija medicine, specijalizacije i subspecijalizacije neonatologije, od 1995. godine radila je kao načelnca Dječjeg odjeljenja Opšte bolnice Pljevlja, a od 2006. godine i kao zamjenik direktora za medicinska pitanja Opšte bolnice Pljevlja. Specijalističke studije iz pedijatrije odbranila je na Institutu za majku i dete u Beogradu, a subspecijalzaciju iz neonatologije 118

na Dečjoj klinici i Institutu za prevremeno rođenu decu u Beogradu. Godine 2008. završava dvosemestralnu poslijediplomsku edukaciju - Rano otkrivanje i tretman poremećaja psihomotornog razvoja - Cerebralno ugroženo dijete i dijete sa cerebralnom paralizom i srodna stanja.

Objavila je 45 stručnih radova i saopštenja u raznim stručnim publikacijama. Uvodi nove terapijske i dijagnostičke mjere i procedure, novu kompletnu istoriju za novorođenče sa akcentom na rizičnim faktorima, čime se postiže znatno smanjenje smrtnosti novorođenčadi u bolnici. Prihvata i među prvima uvodi BEBY-FRENDLY program - majka prijatelj beba, te po tom sistemu organizuje rad u porodilištu. U znak priznanja i cijeneći uspjeh u ovom radu, Savezna komisija za podršku dojenju određuje grad Pljevlja i Opštu bolnicu Pljevlja kao domaćina za proslavu Svjetske nedjelje zdravlja, avgusta 1996. godine.

U više mandata dr Ječmenica bila je predsjednik i član predsjedništva Društva lekara Srbije i Crne Gore, Društva ljekara Crne Gore i Pedijatrijske sekcije Crne Gore.

Od osnivanja Nevladinog udruženja roditelja djece sa teškoćama u razvoju Zračak nade, obavljala je sve neophodne aktivnosti na pružanju usluga i stručne pomoći, kako djeci tako i njihovim porodicama i stručnim saradnicima.

Kongres pedijatara Srbije i Crne Gore u Beogradu 2006. godine nagradio je prvom nagradom za dugogodišnju posvećenost profesiji, iskazani humanizam i veliki doprinos zajednici.

Opština Pljevlja joj 2012. godine dodjeljuje Novembarsku nagradu, a Ljekarska komora Crne Gore je proglašava najboljim ljekarom u 2012. godini, dodjeljujući joj nagradu Branko Zogović. Primajući nagradu dr Veselinka je naglasila: “Ovo je prava privilegija, prava blagodet raditi cijeli radni vijek sa neiskvarenim anđelčićima. Ponekad mi se čini da smo daleko od realnosti, od svakodnevnih događaja. Sa njima je sve lijepo, čisto, iskreno.

Zato je njihova bol i naša bol, njihova muka i naša muka“.

Preminula je 09.02.2015. godine u Pljevljima.

S obzirom na izuzetan značaj i doprinos pedijatriji uopšte, neosporno treba pomenuti i prof. dr Uroša Ružičića, akademika, pedijatra svjetskog ranga koji je rodom Pljevljak, jedan od osnivača materinskog doma (sada Univerzitetske dečje klinike i Instituta za neonatologiju) u Beogradu.

Akademik dr Uroš Ružičić, rođen je 27.11.1891. godine u Pljevljima.

Osnovnu školu je završio u Pljevljima. Kao izuzetno talentovan učenik, Uroš je primljen kao pitomac u internat Više srpske gimnazije u Solunu. Tu je brzo primijećena njegova obdarenost za književnost, strane jezike i humanitarne nauke. Njegov školski drug, prof. Đorđe Popović, govorio je za Uroša da je znao napamet čitave citate i misli velikih pisaca, naše narodne epske pjesme i poslovice, koje je uvijek znao da upotrijebi na pravom mjestu i u pravo vrijeme. U gimnaziji je pisao poeziju, a svoju prvu pripovijetku iz folklora pljevaljske čaršije, štampao je u Bosanskoj vili 1909. godine i dobio svoj prvi honorar i pohvale.

Kasnije je objavljivao i u „Carigradskom glasniku“. Pored književnosti i muzika 119

je bila velika Uroševa ljubav. Svirao je violinu i violenčelo. Sav taj talenat i umijeće odvode Uroša poslije položene mature u Skoplje na Filozofski fakultet, odsjek za književnost, ali je već posle prvog semestra prešao na studije medicine u Carigrad. U balkanskim ratovima učestvuje kao ljekarski pomoćnik, gdje se ističe znanjem i hrabrošću, pa je odlikovan medaljom Osvećeno Kosovo i Krstom milosrđa. Nakon balkanskih ratova prelazi u Bordo gdje nastavlja studije medicine, koje je sa prekidom, zbog Prvog svjetskog rata, završio 1919. godine u Beogradu. Ljekarski staž obavlja u Zagrebu, a onda na lični zahtjev obraća se Ministarstvu zdravlja sa molbom za premještaj u Pljevlja. Tako je od 1920. kao ljekar sreza boljanićkog ostao sve do 1923. godine. Ostalo je upamćeno njegovo požrtvovanje oko liječenja i njege svojih zavičajaca.

Godine 1922. prelazi u Beograd u englesko-srpsku dječju bolnicu, da bi 1924. godine kao stipendista Rokfelerove fondacije, otišao na specijalizaciju dječje medicine u Ameriku. Po povratku u Beograd 1926. godine, nastavio je da radi na Dečjoj klinici. U toku svog dugogodišnjeg rada na ovoj klinici dr Ružičić je prošao sve faze stručnog napredovanja u nauci, od asistenta do redovnog profesora (1949. god.) i šefa klinike, a kasnije i akademika (1958. godine SANU ga bira za vanrednog, a 1963. i za redovnog člana).

Malo je poznato, ali sasvim sigurno, da je Dom narodnog zdravlja u Pljevljima, podignut 1928. godine iz Rokfelerove fondacije, bio rezultat angažovanja dr Ružičića.

U toku svog naučno istraživačkog rada u oblasti pedijatrije, napisao je preko 250 stručnih i popularnih radova. Najviše se bavio pitanjem ishrane, fiziologije i patofiziologije odojčeta, iz koje oblasti je napisao i više udžbenika. Njegova knjiga Vi i Vaše odojče doživjela je dvadesetjedno izdanje.

Umro je 1966. godine u Beogradu.

Ljekari koji danas rade na Dječjem odjeljenju Opšte bolnice Pljevlja Dr Kujundžić Vojo, rođen 1955. godine u Đevđeliji, Republika Makedonija. Diplomirao je na Medicinskiom fakultetu u Sarajevu 1979. godine, a specijalistički ispit iz pedijatrije položio je 1987. godine takođe na Medicinskom fakultetu u Sarajevu. U Opštoj bolnici Pljevlja radi kao pedijatar na Dječjem odjeljenju od 1998.godine. Funkciju načelnika odjeljenja ima od 2015. godine.

Dr Maja Terzić, rođena 1974. godine u Pirotu, Republika Srbija.

Medicinski fakultet završila u Beogradu. Specijalistički ispit iz oblasti pedijatrije položila je 2014. godine na Medicinskom fakultetu u Beogradu i od tada radi kao pedijatar Dječjeg odjeljenja Opšte bolnice Pljevlja.

Danas Dječje odeljenje OB Pljevlja ima 15 postelja raspoređenih u 4 bolesničke sobe. Kolektiv Dječjeg odjeljenja čine dva pedijatra, 12 pedijatrijskih sestara i dvije radnice. Organizaciona struktura je sledeća: prijemna ambulanta, soba za opservaciju, opšte odjeljenje i poluintenzivna njega. Tokom 2018. godine 120

Dječje odjeljenje i Ginekologija izvršena je rekonstrukcija u cilju formiranja sobe za izolaciju po epidemiološkim kriterijumima: poseban sanitarni čvor i fizička odvojenost od ostalih soba na odjeljenju.

Ovde se liječe djeca od izlaska iz porodilišta do uzrasta od 16 godina sa područja opština Pljevlja i Žabljak, kao i hitna stanja djece iz zemlje i inostranstva, kada borave u našem regionu. Ovde se liječe sve bolesti dječjeg uzrasta. Soba za poluintenzivnu njegu posjeduje centralni kiseonik, pulsni oksimetar, izoletu za patologiju novorođenčadi koja se nakon izlaska iz porodilišta u neonatalnom periodu liječe na pedijatriji.

U saradnji sa Centrom za socijalni rad smeštaju se i djeca prije upućivanja u odgovarajuću socijalnu ustanovu ili hraniteljsku porodicu.

Pedijatri u toku redovnog radnog vremena rade i u boksu porodilišta gdje svakodnevno prate novoređenčad od rođenja do otpusta iz porodilišta. Takođe, naši pedijatri rade i ambulantne preglede djece u toku noći u sklopu pripravnosti, a po pozivu dežurnog ljekara bolnice. Obavljaju i konsultativne preglede na drugim odjeljenjima: hirurgija, urologija, ortopedija, ORL. Literatura: Istorija Pljevalja - grupa autora 2009. god.

Dr Maja Terzić Tel: +382 52 300 168 +382 52 322117 opstabolnicapv@gmail.com, bolnicapv@t-com.me www.bolnicapv.com 121

ISTORIJAT DOMA ZDRAVLJA PLJEVLJA

Pedijatrijska služba Prelomni trenutak u razvoju zdravstvene službe u Pljevljima predstavlja otvaranje Doma zdravlja, 05. oktobra 1928. godine. Otvorio ga je načelnik Ministarstva zdravlja dr Andrija Štampar. Dom je imao sljedeća odjeljenja: opšta ambulanta, ambulanta za zaštitu zdravlja školske djece, dispanzer za tuberkulozu, ambulanta za venerične bolesti, zubna ambulanta, bakteriološka laboratorija, narodno kupatilo i higijenska služba.

Dom narodnog zdravlja radi sve do 1941. godine, kada su italijanski okupatori organizovali rad u njemu za potrebe svoje vojske, a za civilno stanovništvo je radila samo jedna ambulanta.

Poslije Drugog svjetskog rata za potrebe zdrastvene službe, 1945. godine, osposobljen je stari Dom narodnog zdravlja u kom je radio dr Savo Dimitrijević.

Početkom 50-tih godina počinje pristizati medicinski kadar sa ovih prostora koji je školovan u posleratnom periodu, čime su se stvorili uslovi za proširenje i osavremenjavanje vidova zdravstvene zaštite u pogledu uvođenja novih metoda i novih tehnologija u prevenciji i liječenju osiguranika. Sve je to nalagalo potrebu za izgradnjom novih zdravstvenih objekata.

Stari Dom zdravlja postaje tijesan i neadekvatan za već vrlo razvijenu polikliničku i dispanzersku službu pa se, početkom 70-tih godina, pristupa izgradnji novih paviljona za potrebe Doma zdravlja. Izgradnja je završena 1974. godine i u sklopu proslave Dana oslobođenja Pljevalja, Dom zdravlja je otvoren.

Početkom 60-tih godina zdravstveno osiguranje i zdravstvena zaštita prelaze na nivo Opštine.

Medicinski centar Pljevlja, kao jedinstvena zdravstvena organizacija, je osnovan 1963. godine i funkcionisao je sve do 1991. godine, kada dolazi do reorganizacije zdravstvene službe na nivou Republike.

Od tada imamo primarnu zdravstvenu zaštitu - JZU Dom zdravlja i sekundarnu zdravstvenu zaštitu - JZU Opšta bolnica Pljevlja.

Dom zdravlja je referentni centar primarne zdravstvene zaštite koji pruža zdravstvene usluge osiguranicima opština Pljevlja i Žabljak.

Do 2009. godine Pedijatrijska služba u Domu zdravlja u svom sastavu imala je Dispanzer za zdravstvenu zaštitu predškolske i Dispanzer za zdravstvenu zaštitu školske djece. Reformom primarne zdravstvene zaštite, tokom 2008. i 2009. godine, uvedena je institucija izabranog doktora kao nosioca pružanja zdravstvene zaštite na primarnom nivou.

Reformom su zadržani, na primarnom nivou, pedijatri i ginekolozi.

Organizaciona cjelina Izabrani doktori za djecu – pedijatri Doma zdravlja Pljevlja, 122

radi sa 6 pedijatrijskih timova, od kojih jedan tim radi na Žabljaku. Dva pedijatra rade kao izabrani ID za odrasle. Rad izabranih timova je organizovan u dvije smjene. Radno vrijeme je od 7:00 do 21:00h, a vikendom od 7:00 do 12:00h. Smjene se mijenjaju sedmično.

Kod izabranog doktora za djecu – pedijatra, registruju se djeca uzrasta do 15 godina.

U sklopu Pedijatrijske službe postoji i Savjetovalište za zdravu djecu u kom se obavljaju preventivni pregledi i vakcinacija djece po redovnoim kalendaru vakcinacija. Obuhvat vakcinisane djece do prije dvije godine je bio preko 95%, za šta smo dobijali priznanja od Instituta za javno zdravlje Crne Gore. U Savjetovalištu je stalno zaposlena medicinska sestra, a pedijatri imaju svoje termine za preglede. U funkcionalnom dijelu Savjetovalište ima zaseban ulaz i odvojen je od dijela u kom se obavljaju kurativni pregledi.

Pedijatrijska patronažna sestra obilazi mlade majke i bebe nakon otpusta iz porodilišta.

U Domu zdravlja postoji i Jedinica za djecu sa posebnim potrebama u kojoj dopunski rade spec. pedijatar dr Marija Cupara i medicinska sestra Lenka Posuka.

U Pedijatrijskoj službi trenutno su zaposleni sledeći ljekari, specijalisti pedijatrije: dr Anka Stanić, dr Nada Soković, dr Natalija Spajić, dr Slađana Čolović, dr Marija Cupara i prim. dr Sanja Đukić Obradović.

Prim dr Miloje Jestrović, spec. pedijatar i dr Dragica Gačević, spec. pedijatar – rade kao izabrani doktori za odrasle.

Na odjeljenju pedijatrije rade medicinskih sestre, Veronika Mitrovska, Milena Marković, Lenka Posuka, Sandra Sandić, Milena Mršović, Rajka Milićević, Stanica Dedejić, Marijana Dakić, Miroslava Dragaš, Adila Ajanović i Ivana Gogić.

Dr Anka Stanić, spec pedijatar Tel.: 052 311 026, 067 613 399 domzdravljapv@t-com.me www.dzpljevlja.me 123

MEDICINSKI PROIZVOD

Apipol

korijena bijelog ÂŽ sirup sljeza s medom

...............................

UBLAĹ˝AVA SUVI KAĹ ALJ I SMANJUJE IRITACIJU USNE Ĺ UPLJINE I GRLA ApipolÂŽ sirup ublaĹžava suvi kaĹĄalj i smanjuje iritaciju usne ĹĄupljine i grla. ApipolÂŽ sirup sadrĹži macerat sljezovog korijena Ä?ija sluz oblaĹže sluzokoĹžu usta i grla, smanjujući suvoću. ApipolÂŽ sirup je idealan proizvod za lijeÄ?enje suvog kaĹĄlja zahvaljujući sluzi koja potiÄ?e iz macerata sljezovog korijena.

Neto koliÄ?ina 100 ml Uputstvo za upotrebu s $JECA OD DO GODINE PUTA DNEVNO ML SIRUPA NAKON JELA s $JECA OD DO GODINA PUTA DNEVNO ML SIRUPA NAKON JELA s $JECA IZNAD GODINA I ODRASLI DO PUTA DNEVNO ML SIRUPA NAKON JELA A PREMA potrebi joĹĄ 5 ml prije spavanja.

Prije upotrebe promućkati! Proizvod uzimati ili kaĹĄiÄ?icom ili pomoću dozirne Ä?aĹĄice.

DODATAK PREHRANI

Apitusik ................

TIMIJAN DOPRINOSI OLAKŠAVANJU KOD NADRAŽAJA GORNJIH DISAJNIH PUTEVA

teÄ?ni dodatak ÂŽprehrani s medom, tinkturom timijana i propolisa

ApitusikÂŽ medni sirup je kombinacija pÄ?elinjih proizvoda i ljekovitog bilja koja ujedinjuje svojstva: meda, tinkture timijana i tinkture propolisa. Tinktura timijana prirodni je ekspektorans, tj. sredstvo koje omogućava iskaĹĄljavanje tako ĹĄto pospjeĹĄuje razrjeÄ‘ivanje i izluÄ?ivanje sekreta.

Neto koliÄ?ina 100 ml Uputstvo za upotrebu s $JECA OD DO GODINA PUTA DNEVNO ML TEÄ?nog dodatka ishrani nakon jela. s $JECA IZNAD GODINA I ODRASLI DO PUTA DNEVNO ML TEÄ?nog dodatka ishrani nakon jela, a prema potrebi joĹĄ 5 ml prije spavanja.

Prije upotrebe promućkati! Proizvod uzimati kaĹĄiÄ?icom ili pomoću dozirne Ä?aĹĄice.

Distributer za Crnu Goru: Farmegra d.o.o Kritskog odreda 4/1, 81000 Podgorica; Tel.: +382 (0)20 623 125; Fax: +382 (0)20 621 770; E-mail: office@farmegra.com

VO O N

Koristite 3 mjeseca nakon otvaranja NE SADRŽI KONZERVANS

ZA MENE ZA TEBE •

OCUflash blue - trenutno dezinfikuje, čisti, smiruje upaljene, crvene i umorne oči.

•

OCUflash blue - ukapava se inovativnom bočicom sa specijalnim čepom koji održava sterilnost i dozira tačno jednu kap.

•

OCUflash blue - mogu da koriste odrasli, djeca i mladi. Zbog bezbjednosti preparata, može da se koristi i kod novorođenčadi, beba, trudnica i dojilja.

Distributer za Crnu Goru: Farmegra d.o.o Kritskog odreda 4/1, 81000 Podgorica; Tel.: +382 (0)20 623 125; Fax: +382 (0)20 621 770; E-mail: office@farmegra.com

Razvoj pedijatrijske službe u Podgorici (Titogradu) (DOM ZDRAVLJA PODGORICA) Uvodna retrospektiva U Podgorici se, 1927. godine, osniva Dom narodnog zdravlja i počinje razvoj vanbolničke službe, kao stručno-administrativne samostalne ustanove sa proširenim djelokugom rada i zadacima, koji je imao sledeća odjeljenja: Administrativno-računsko, Epidemiološko-bakteriološko i Ambulantno-polikliničko.

U sklopu preventivnog programa u školskoj poliklinici, koja je funkcionisala u sklopu Doma narodnog zdravlja, obavljale su se obavezne vakcinacije (najčešće protiv variole - velikih boginja i difterije).

Novi objekat za potrebe vanbolničke službe izgrađen je 1953. godine na lokaciji kod crkve Svetog Đorđa. U većem dijelu tog objekta počeo je sa radom Dom narodnog zdravlja 01.06.1953. godine, formiran od dotadašnje dvije poliklinike.

U tom periodu Dom zdravlja je imao isturene stanice u namjenskim objektima u Golubovcima i Tuzima, sa dječjim ambulantama, i više isturenih punktova na prigradskom i seoskom području, i u svima su bila organizovana previjališta sa injekcionom terapijom.

Istorijat Prof. dr Vukan Čupić (1920-1981) utemeljivač je Zavoda za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Crne Gore. Učenik je Sorbone i jedan od najuglednijih pedijatara Jugoslavije.

Osnivač je Instituta za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Srbije na Novom Beogradu, najveće pedijatrijske škole u Jugoslaviji. Predavao je na Medicinskom fakultetu u Beogradu.

126

Sa proslave 90 godina postojanja Doma zdravlja Podgorica (2017.g)

Zavod za zaštitu majke i djeteta „Dr Arsenije Škatarić“ osnovan je Uredbom Izvršnog vijeća Narodne skupštine Narodne Republike Crne Gore 17. februara 1962. godine.

U sastavu Opšte bolnice „Kruševac“ u Titogradu bilo je i Dječje odjeljenje, smješteno u montažnoj baraci, kapaciteta 33 kreveta, sa krajnje lošim smještajnim, higijenskim i hospitalnim uslovima. Jedan od direktora bio je i dr Radoje Lakić, pedijatar, koji je bio i načelnik Dječjeg odeljenja.

Godine 1952. zbog enormno velikog mortaliteta odojčadi u Jugoslaviji, UNICEF nudi pomoć jugoslovenskom Crvenom krstu, čiji je generalni sekretar dr Olga Milošević, u vidu izgradnje, odnosno otvaranja jedne dječije ustanove na teritoriji SR Jugoslavije. Ona konsultuje prof. Vukana Čupića, direktora Instituta za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Srbije u Beogradu, inače eksperta Svjetske zdravstvene organizacije za zdravstvenu zaštitu mjake i djeteta, koji predlaže lokaciju tog objekta u Titogradu.

Prvobitna namjena, odnosno svrha ustanove koja je trebala da se gradi i na kraju je izgrađena (u funkcionalnom smislu), bila je, osim liječenja oboljele djece, i da bude edukativni centar za ljekare i drugo zdravstveno osoblje za ovaj dio Evrope, Sjeverne Afrike i Bliskog Istoka.

Na osnovu programa UNICEF-a, osnovano je 1960. godine Savjetovalište majke i djeteta Crne Gore, kao prve institucije dijela funkcije Zavoda.

U sastav Zavoda uključeni su: Dječje odeljenje bolnice „Kruševac“, Savjetovalište majke i djeteta Crne Gore i Svi dječji dispanzeri sa područja Titograda.

Od 1955. godine, kada je počela izgradnja do otvaranja, iako nezvaničnog, aprila 127

1962. godine, naziv ustanove bio je Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Crne Gore. Na predlog grupe ljekara bolnice „Kruševac“ u Titogradu, ovoj ustanovi naziv je promijenjen u Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta „Dr Arsenije Škatarić“, po poznatom doktoru, rođenom 5.01.1907. godine u selu Matagužima, u Zeti, koji je radio u Zagrebu i Novom Marofu, do strijeljanja 15.09.1941. godine.

U Zavodu, od početka rada, aprila 1962. godine, zaposleni su: dr Zagorka Borozan, specijalista pedijatar, Dr Smilja Vavić, specijalista pedijatar, Dr Eva Velimirović, spec. pedijatar, dr Ljiljana Gojnić, spec. pedijatar i dr Ljubomir Đurović, ljekar na specijalizaciji iz dječje hirurgije.

Za vršioca dužnosti direktora Zavoda imenovana je dr Eva Velimirović.

Zvanično otvaranje Zavoda za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta „Dr Arsenije Škatarić“ bilo je 29. novembra 1962. godine. Za direktora je, rješenjem Izvršnog vijeća Narodne Skupštine Republike Crne Gore, izabrana doc. dr Jelena Đoković, spec. ortopedije i dječje hirurgije.

Pregled razvoja od 1962. do 1997. godine Od osnivanja do 1997. godine, Zavod je pretrpio, ili mu je mijenjan status kroz četiri organizacione šeme, odnosno reorganizacije u sistemu organizacije zdravstva, prije svega Titograda, a i Crne Gore u cjelini. To je nesumnjivo uticalo na organizaciju pedijatrijske službe i sprovođenje zdravstvene zaštite majke i djeteta u Crnoj Gori.

I razdoblje (15.04.1962. – 31.07.1969. godine) Glavni zadaci Zavoda bili su: neposredno pružanje osnovne zdravstvene zaštite djeci i obezbjeđivanje zdravstvene zaštite II i III nivoa za djecu sa teritorije Crne Gore.

Zavodom je rukovodila, kao direktor, doc. dr Jelena Đoković.

Zavod u tom periodu: organizuje i spovodi vakcinaciju protiv dječjih infektivnih bolesti, učestvuje u liječenju djece u hospitalnom dijelu Zavoda, organizuje sistematske preglede djece, radi u brojnim punktovima za pregled i liječenje oboljele djece, itd. Poseban je doprinos Zavoda za suzbijanje epidemije difterije kod djece Crne Gore 1963. godine, gdje spadaju vakcinisanje djece i liječenje oboljelih od ove teške bolesti u ovoj ustanovi.

1.03.1963. godine, dječji dispanzeri, koji su bili u sastavu Zavoda, izdvajaju se iz njegovog sastava i osniva se Dom zdravlja Titograd, koji zajedno sa Opštom bolnicom „Kruševac“ čini Medicinski centar Titograd. Nakon ovih organizacionih promjena u Zavodu funkcioniše i radi jedna dispanzerska jedinica - ambulanta, a maja mjeseca 1965. godine, pod okriljem Zavoda otvara se dispanzer za djecu.

II razdoblje (01.08.1969. – 30.06.1976. godine) 1.08.1969. godine uslijedila je reorganizacija zdravstvene službe Crne Gore, tako što su sve zdravstvene službe objedinjene u jednu zdravstvenu ustanovu. Formirana je 128

zdravstvena ustanova Zavod za zdravstvenu zaštitu Titograd, koju sačinjavaju: - Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta „Dr Arsenije Škatarić“, - Zavod za zdravstvenu zaštitu Crne Gore (Higijenski zavod), Medicinski centar i - Sve zdravstvene stanice, ambulante u preduzećima i ustanovama.

Zavod za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta „Dr Arsenije Škatarić“ gubi svoju pravnu samostalnost, postaje organizaciona jedinica na nivou odjeljenja, te ovaj period predstavlja period stagnacije ove službe.

Kako su dječji dispanzeri u sastavu Doma zdravlja Titograd, ova ustanova gubi integraciju primarne zdravstvene zaštite majke i djeteta.

III razdoblje (01.07.1976. – 31.08.1991. godine) Novom reorganizacijom zdravstvene službe formirana je zdravstvena organizacija Medicinski zavod Titograd, koji u svom sastavu ima 8 osnovnih organizacija udruženog rada i radnu zajednicu. Među ovih 8 osnovnih organizacija je i osnovna organizacija udruženog rada Zavoda za zdravstvenu zaštitu narodnog podmlatka, kao samostalno pravno lice u okviru cjelokupne organizacije zdravstvene službe.

OOUR ZZZZ Narodnog podmlatka čine dvije organizacione cjeline: - Bolnička služba i -Vanbolnička služba.

Bolničku službu čine odeljenja: - Odeljenje za odojčad i malu djecu, - Dječje interno odeljenje, - Odeljenje dječje hirurgije.

Otvorena su dva nova odeljenja: - Odeljenje intenzivne njege i terapije, 22.12.1980. godine i - Odeljenje neonatologije, 7.10.1990. godine.

Vanbolničku službu čine dvije organizacione jedinice: - Dispanzeri za predškolsku djecu sa savjetovalištima i - Dispanzeri za školsku djecu i omladinu sa savjetovalištima.

Direktor OOUR ZZZZ Narodnog podmlatka je prim. dr Smilja Vavić do aprila 1984. godine, a nakon nje dr Boško Karadžić do oktobra 1990. godine, kada se postavlja za VD direktora dr Trifun Mujović.

OOUR ZZZZ Narodnog podmlatka, koja funkcioniše kao samostalna institucija u okviru Medicinskog zavoda Titograd, posebno je reafirmisala svoje funkcije i nadležnosti koje su pripadale Zavodu za zdravstvenu zaštitu majke i djeteta Crne Gore.

Ovaj period karakteriše intenzivan razvoj. Povećava se broj visokostručnog kadra, 129

prijemom novih radnika i upućivanjem velikog broja ljekara na specijalizaciju iz oblasti pedijatrije.

Razvijaju se subspecijalističke službe: kardiologija - dr Svetlana Zeković; nefrologija - dr Miodrag Marković; hematoonkologija - dr Trifun Mujović, Sc.D.; pulmologija - dr Omer Adžović; endokrinologija - dr Božidar Bojović, Sc.D.; psihoterapija - dr Ljiljana Mujović; neonatologija - dr Milica Kaluđerović, Sc.D., dr Rada Rudanović i dr Borka Vuković.

IV razdoblje (od 01.09.1991. godine) Septembra mjeseca 1991. godine, odlukom Skupštine Republike Crne Gore, formiran je Kliničko bolnički centar Titograd.

OOUR ZZZZ Narodni podmladak, kao jedan od konstituenata KBC Titograd, ispunjavao je sve uslove da preraste u viši stepen organizovanosti, tj. da postane klinika.

Formiranjem KBC Titograd, vanbolničke službe, koje su bile u sastavu OOUR ZZZZ Narodnog podmlatka, pripojene su JZU Dom zdravlja Titograd.

Dječijom klinikom KBC Titograd rukovodi dr Trifun Mujović, Sc.D. Osnivanjem OOUR ZZZZ Narodnog podmlatka, 1.07.1976. godine, vanbolnička dispanzerska služba (predškolski i školski dispanzeri sa savjetovalištima), hospitalna pedijatrijska odeljenja (Odeljenja za odojčad i malu djecu, Interno dječije odeljenje) i Odeljenje dječije hirurgije čine jednu cjelinu. Ovako organizovana služba pokazala se opravdanom i dala je izvanredne rezultate. Došlo je do ekspanzivnog razvoja, posebno vanbolničke dispanzerske službe u segmentu preventivne zdravstvene zaštite. Hospitalni dio, zbog premještanja u novosagrađeni paviljon poslije zemljotresa 1979-e godine bio je u velikim teškoćama (smanjen broj postelja, neuslovni prostori za teške bolesnike, nedostatak centralnog dovoda kiseonika, premještanje operacione sale u drugu udaljenu zgradu itd.).

Specijalisti pedijatri JZU Dom zdravlja Podgorica Dr Nebojša Kavarić, direktor Dom zdravlja Dr Vesna Strainović Lalović Dr Divanović Paša Dr Rajka Pajović Dr Esma Banda Dr Vesna Bardak Dr Gordana Bijelić Dr Gordana Marojević Dr Alma Dervišević Dr Ana Ivanović Dr Milica Bojović Dr Slađana Mišković Dr Edita Bašović Dr Slađana Račić 130

Dr Olga Prentić Dr Slobodan Vukotić Dr Tamara Milović Dr Milutinka Grgur Dr Lončarević Gordana Dr Nada Janković Dr Dušica Gojković Dr Biljana Raičević Fuštar Dr Kalezić Rajka Dr Branka Samardžija Jovanović Dr Merica Ademović Dr Vujačić Irena Dr Anastasija Radunović Dr Jelena Damjanović Dr Stanka Mrdak

Ljekari na specijalizaciji iz oblasti pedijatrije Dr Aida Perizović Dr Anja Kovačević Dr Snežana Šebek Dr Ivana Lakićević Dr Haki Mavrić Dr Hodžić Sućuri Načelnici predškolskog dispanzera bili su: dr Ljilja Radunović, dr Ivanka Đoković, dr Mira Popović. Načelnici školskog dispanzera su bili: dr Olga Đurić, dr Džavid Đečević, dr Božidar Laušević, dr Radojka Kolundžić.

Načelnici reformisane pedijatrijske službe su: dr Gordana Mandić (sada dr Stanka Mrdak) i dr Vesna Strainović Lalović.

U Domu zdravlja Podgorica radili su i sljedeći pedijatri: dr Astra Stijović, dr Lenka Janković, dr Slavko Simonović, dr Miroljub Bugarin, dr Sadudin Hajdarpašić, dr Mirjana Dmitrović, dr Ružica Bulatović, dr Đukan Duborija, dr Anton Zakovšek, dr Bela Đuranović, dr Malina Kumburović.

U Domu zdravlja Podgorica su radili pedijatri koji su prešli u druge zdravstvene ustanove: dr Tanja Sekulić, dr Đurđica Ostojić, dr Lidija Rakočević, dr Momo Vukčević, dr Siniša Vuleković, dr Dragica Simonović, dr Milena Perošević, dr Borka Vuković, dr Rada Bušković i dr Katarina Lazarević.

Dipl. pravnik Srđan Popović, sekretar Tel.: 020/481-900 Call centar: 19816 domzdravljapg@t-com.me www.dzpg.me

131

Pedijatrijska ordinacija Doktorica Mica Pedijatrijska ordinacija Doktorica Usluge Mica postoji već 15 godina i ima 40 godina Pregled zdravog djeteta zajedničkog iskustva u liječenju djece.

Naša vizija je ulaganje u zdravlje djeteta Pregled bolesnog djeteta dugoročno, čime se na najbolji mogući način Kućne posjete ulaže u budućnost i blagostanje zajednice.

Naša misija je racionalan pristup u diInhalacije jagnostici i terapiji, čime se na prirodan način Alergo testovi održava i čuva imunitet djeteta.

Crna Gora je vrlo visoko na listi zemalja Strept test koje prekomjerno i neadekvatno koriste antiKonsultanti biotike u liječenju bezazlenih virusnih infekcija kod djece. Dobar pedijatar zna da prati dinamiku bolesti, razumije koji momenat je važan za uzimanje laboratorijskih nalaza, a takođe zna kada je optimalan trenutak za davanje terapije. Umjetnost medicine je dati pravi lijek u pravom trenutku, ne u bilo kojem trenutku.

Po čemu smo prepoznatljivi? Naš telefon je otvoren 48h od momenta pregleda za sve pacijente koji su bili kod nas.

Trudimo se da se bavimo i zdravstvenim prosvjećivanjem i roditeljima, u ovo vrijeme preobilja informacija, ukažemo na važne činjenice koje se tiču zdravlja, rasta i razvoja djeteta.

Bulevar Svetog Petra Cetinjskog br. 62, Podgorica Tel.: 020 20 20 10 , 020 20 20 11 (samo za hitne pozive i preglede van radnog vremena 067 32 22 28) Pedijatrijska ordinacija Doktorica Mica 2 nalazi se u Petrovcu drmica@t-com.me www.doktoricamica.com 132

Idealan poÄ?etak za bebe i djecu

Mame i bebe vole Tommee Tippee proizvode jer su svojom izradom, oblikovanjem i funkcionalnoťću najbolji proizvodi za pomoć pri dojenju, hranjenju i odrĹžavanju higijene. Tommee Tippee je danas vodeći britanski brand, prisutan na 6 kontinenata, u preko 60 zemalja. S gotovo 50 godina kliniÄ?kog iskustva u proizvodnji djeÄ?je opreme i ĹĄirokom paletom proizvoda za dojilje, bebe i djecu, Tommee Tippee proizvodi zadobili su povjerenje roditelja ĹĄirom svijeta.

Tommee Tippee Closer to Nature – BLIĹ˝E PRIRODI Program za trudnice i dojilje, djeÄ?ji monitori, proizvodi za hranjenje i umirivanje bebe FlaĹĄice Tommee Tippee.

Jedinstveni sastav za hranjenje dojenÄ?adi – oponaĹĄa prirodni oblik, toplinu i mekoću majÄ?inih grudi. Closer to nature silikonska cucla na boÄ?ici ima oblik i veliÄ?inu poput majÄ?ine dojke, izraÄ‘ena od posebno mekog silikona koji poprima oblik i toplinu majÄ?ine dojke ĹĄto djetetu dodatno pruĹža prirodan osjećaj kod hranjenja.

Closer to Nature – ZA TRUDNICE I DOJILJE: t 36ĆŽ/" * &-&,53*ĆŽ/" 16.1" ;" *;.-";"/+& t +"456ĆŽ*Ć?* ;" %0+*-+& t 4*-*,0/4,& #3"%"7*$& ;" %0+&/+& t &-&,53*ĆŽ/* 45&3*-*;"503 ;" 1"3/6 45&3*-*;"$*+6 $MPTFS UP /BUVSF o ;" 6.*3*7"/+& %+&5&5" t 7"3"-*$& J[SBĂŞFOF TV PE LWBMJUFUOPH TJMJLPOB J ortodontski su oblikovane.

Tommee Tippee – EXPLORA boÄ?ice, ĹĄoljice i Ä?aĹĄe za uÄ?enje samostalnosti kod djece jasliÄ?ke dobi, pribor za hranjenje, higijenu i njegu djeteta osigurali su dobar glas i prepoznatljivost Tommee Tippee proizvoda.

Uvoznik i distributer za Crnu Goru: GLOSARIJ d.o.o. $SOB (PSB t VM 7PKJTMBWMKFWJÇŽB 1PEHPSJDB 5&- t & ."*- JOGP!HMPTBSJK NF t XXX HMPTBSJK NF

SPECIJALISTIČKA PEDIJATRIJSKA I NEFROLOŠKA ORDINACIJA SA BIOHEMIJSKOM LABORATORIJOM

Ambulanta Malbaški Radno vrijeme pedijatrije: radnim danima od 08h - 13 i 30h; od 15h - 20h; subotom: od 08h - 13h; nedjeljom od 10h - 12h; PREGLEDI NA PEDIJATRIJI SE NE ZAKAZUJU; Radno vrijeme laboratorije: radnim danima od 07 i 30h - 13 i 30h; od 16h - 20h; subotom od 08h - 14h; Na hitne pozive, odgovaramo i otvaramo ambulantu i van radnog vremena. Kućne posjete.

AMBULANTA "MALBAŠKI" JE OSNOVANA 04.02.1994. GODINE OSNIVAČ I DIREKTOR JE DR MED. SCI SVETISLAV MALBAŠKI SPECIJALISTA PEDIJATRIJE I NEFROLOGIJE KONSULTATIVNI PREGLEDI NA ZAKAZIVANJE ULTRAZVUK NA ZAKAZIVANJE ALERGOLOŠKO TESTIRANJE

DR MED. SCI SVETISLAV MALBAŠKI PEDIJATAR - NEFROLOG

Ul. V. Raičkovića br. 11, 81000 Podgorica Tel: 020 248 888, 020 246 376, Lab: 020 246 381 damasi@t-com.me 134

PZU Sanicard Privatna zdravstvena ustanova SANICARD otvorena je u decembru 1993. godine, tako da ove godine slavi 25 godina rada. To je svrstava u jednu od prvih privatnih medicinskih ustanova u Crnoj Gori.

Osnivač ustanove je prim. dr sci med. Svjetlana Zeković, pedijatar i kardiolog.

Zdravstvena ustanova je registrovana kao pedijatrijska i internistička ordinacija sa fokusom na kardiologiji za djecu i odrasle. Cilj je bio, prvenstveno aktivnim preventivnim radom pomoći u otkrivanju kardiovaskularnih bolesti, kao jedne od najčešćih bolesti današnjice.

Opremljena je svim aparatima za neinvazivnu kardiološku dijagnostiku – EKG aparatom za monitoriranje, najsavremenijim ultrazvučnim aparatom sa color dopplerom, ergometrom, holterima za analizu EKG-a i pritiska, aparatima za oksimetriju i spirometriju etc.

Uz kardiološke preglede za djecu i odrasle, preferira se i pregled sportista, gdje adekvatno urađen kardiološki status čini neophodnu procijenu za bavljenje sportskim aktivnostima.

U SANICARDU se uz ostalo, vrše (odobreno u Ženevi, na osnovu priloženih kvalifikacija), sistematski pregledu za zaposlene, sa prefiksom UN-a u Crnoj Gori.

U ustanovi je jedna od bitnih djelatnosti pedijatrija sa neonatologijom. Uz pregled bolesne djece, vrsni neonatolog na ultrazvučnom aparatu prati i razvoj CNS-a i kukova najmlađe populacije.

U planu je otvaranje Centra za preventivnu dijagnostiku (tim pedijatrijski kardiolog i ginekolog) što omogućava u trudnoći skrining na eventualne kardiološke i druge anomalije kod fetusa.

U SANICARDU kao konsultanat radi neurolog. Uz klasičan pregled, sprovodi se EMG- dijagnostika. Takođe, u timu su i gastroenterolog, endokrinolog, alergolog i reumatolog. Konsultacije vrši i ortoped. U ustanovi se rade i ultrazvučni pregledi štitne žlijezde, trbuha, dojke, kao i doppler krvnih sudova vrata i nogu.

Uspješan rad ustanove, koja radi četvrt vijeka, govori o opravdanosti otvaranja i samostalnog kreiranja zdravstvene službe.

Sve o PZU SANICARD, kao i teme iz raznih oblasti, posebno kardiologije, koje pišu poznati stručnjaci, naći ćete na sajtu www.sanicard.me.

Adresa: Ilije Plamenca 105, Podgorica Tel: 020/662-039 662-013, 069/767-506 kontakt@sanicard.me sanicard@hotmail.com 136

Prozracni

Linola protektivni balzam ®

Upotreba: vlage i oderotina na Zaštita protiv protiv vlage preponskoj ii intimnoj intimnoj regiji (intertrigo preponskoj (intertrigo regija) regija) zaštitu koze kože beba, kod Za njegu negu ii zaštitu kod svake svake promjenepelena pelena promene Sadrzi: Antiinflamatorne komponenete komponenete(ekstrakt (ekstrakt Antiinflamatorne đumbira, bisabolol) bisabolol) dumbira, Jojobino ulje, ricinusovo ulje, Jojobino ulje,vitamin vitamin EE Nesadrzi sadrži cink-oksid!!! cink-oksid!!!

Ne

Prednosti proizvoda: Štiti kožu Štiti kožuod odvlage vlage iistvara stvaraprotektivni protektivnizaštitni zaštitni film.

Neokluzivnavoda-u-ulju voda-u-uljuemulzija, emulzija, film. Neokluzivna sasa visokim sadržajem lipida lipida(čak (čak73%) 73%) visokim sadržajem Formira transparentni, film Formira transparentni,dugotrajni dugotrajnizaštitni zaštitni film na genitalija iiuupreponskom preponskomdijelu delu na području području genitalija Sprječavairitanse iritanse kao kao što što su Sprečava su znoj, znoj, urin, urin,feces fecesda da dođu u kontakt sa kožom kontakt sa kožom Koža može da da diše dišekroz krozzaštitni zaštitnifilm film Koža može Sprečava npr. tokom tokom Sprječavanastanak nastanak oderotina, oderotina, npr. vožnje bicikla, kao kaoposledica posledicatijesne tesne vožnje bicikla, odeće, odjeće,veša veša Bezbojan, lako se se nanosi, nanosi,lako lakose se Bezbojan, lako uklanja sa odjeće odeće -- ukoliko je uklanja sa ukoliko je potrebno Ne sadrži Ne sadrži mineralna mineralnaulja uljanini silikone Efikasnost iipodnošljivost Efikasnost podnošljivostsu su klinički dokazani klinički dokazani Distributer za Crnu Goru: Farmegra d.o.o Kritskog odreda 4/1, 81000 Podgorica; Tel.: +382 (0)20 623 125; Fax: +382 (0)20 621 770; E-mail: office@farmegra.com

PRIVATNA PEDIJATRIJSKA ORDINACIJA

Dr Sekulić

Da bi Vaša djeca bila vesela i zdrava usluge na visokom nivou pruža privatna pedijatrijska ordinacija dr Sekulić, koja se nalazi u bloku 6. i pruža pregled u lijepo uređenoj i za djecu prilagodjenoj ordinaciji. Medicinsko osoblje ove ordinacije je tu za svoje pacijente, pruža osim pregleda i veliki broj stručnih savjeta koja nisu namijenjeni samo djeci, već i njihovim roditeljima. Ordinacija dr Sekulić postoji od 2000. godine i sa svojim malim, ali odabranim osobljem učiniće svaki pregled interesantnim, i to svim pacijentima od jedne do 18 godina starosti. Radno vrijeme je dvokratno i prilagođeno je potrebama pacijenata, a medicinsko osoblje je uvijek raspoloženo da pruži dragocjen savjet u vezi zdravlja Vašeg djeteta. Specijalista pedijatar dr Tatjana Sekulić je prijatelj sve djece koja dođu u ordinaciju, jer se njena, i misija njenih zapošljenih sastoji u tome da pruži visokostandardnu pedijatrijsku uslugu svim pacijentima.

Ordinacija pruža sljedeće usluge: - Pregled zdravog odojčeta - Pregled bolesnog odojčeta - Mjerenje težine, visine, obima glave - Praćenje rasta i psiho-motornog razvoja - Savjeti za ishranu - Prevencija bolesti - Pregled bolesne djece od jedne do 18 godina - Inhalaciona terapija - Injekciona terapija - Kontrolni povremeni pregledi Ulica Đoka Miraševića, Ruske kule M1 Tel.: +382 26 55 33, mob.: 069 688 603 Radno vrijeme: svakog dana od 08h do 12h i od 16h do 20h Nedjeljom: od 08h do 12h.

138

C

Cin

NOVO

k

Vitamin

Grebanje u grlu?

Tegobe sa grlom?

K a l c i j u mpa ntotena t

Štiti suvu i nadraženu sluznicu usta i ždrijela i ublažava tipične tegobe grlobolje i prehlade.

Dugotrajno lokalno djelovanje islandskog lišaja Bez vještačkih boja i konzervanasa Prirodna aroma Ukus jagode Od 4. godine života Način upotrebe: Djeca starija od 4 godine: 1 pastilu polako otopiti u ustima, po potrebi, do 6 pastila dnevno.

Režim izdavanja: bez ljekarskog recepta

Prije upotrebe detaljno proučiti uputstvo! O indikacijama, mjerama opreza i neželjenim reakcijama na Iijek, posavjetujte se sa ljekarom ili farmaceutom.

Pedijatrijska ambulanta Simonović Ambulanta je počela sa radom 4. januara 2000. godine. U ambulanti od tada ordinira dr Dragica Simonović, pedijatar (vlasnik ambulante) i medicinska sestra Dragica Jaćimović.

Djelatnost – pedijatrija: - Sistematski pregledi zdrave djece - Savjeti o ishrani, rastu i razvoju zdrave djece - Pregledi i liječenje bolesne djece od rođenja do osamnaeste godine Save Kovačevića 4, Podgorica Tel.: 020 625 566 Mob. tel.: 069 999 969 budos@t-com.me 140

Pedijatrijska ordinacija Vuleković

Privatna pedijatrijska ordinacija Vuleković počela je sa radom u martu 2018. godine.

O zdravlju pacijenata u našoj ordinaciji brine tim iskusnih pedijatara i konsultanata, kliničkih ljekara sa dugogodišnjim iskustvom, na čijem čelu je njen osnivač dr Siniša Vuleković.

Dr Siniša Vuleković rođen je 1965. godine u Podgorici, gdje je završio i gimnaziju.

Diplomirao je na Medicinskom fakultetu u Sarajevu 1991. godine. Specijalizaciju iz pedijatrije završio je na Institutu za majku i dijete u Beogradu 1999. godine. Radio je, u periodu od 1991. do 2003. godine, u Domu zdravlja Podgorica, a zatim u PZU Malbaški do marta 2018. godine, kada otvara svoju privatnu ordinaciju Dr Vuleković.

Osim pedijatrije, dr Vuleković je bio, a i sada je, angažovan u sferi sportske i porodične medicine. 2007. godine završio je četvoromjesečni kurs edukacije iz porodične medicine. Redovan je učesnik kongresa u zemlji i inostranstvu. Autor je i koautor više stručnih radova.

142

Naš tim čine još: Dr Đuro Latković, spec. pedijatar, rođen 1963. godine. Trenutno je zaposlen u bolnici Danilo I na Cetinju na mjestu načelnika odeljenja pedijatrije, kao i u našoj ambulanti.

Dr Ivan Ivanović, spec. pedijatar, rođen 1973 godine. Trenutno je zaposlen u bolnici Danilo I na Cetinju, na mjestu načelnika šefa odsjeka neonatologije, kao i u našoj ambulanti.

Dr Maja Jovanović, spec. ORL, subspecijalista audilogije, rođena 1975. godine.

Trenutno je zaposlena u bolnici Danilo I na Cetinju, kao i u našoj ambulanti.

Ordinacija se nalazi u Podgorici, preko Morače, u ulici Svetozara Markovića br. 5.

Osim ordinacije u Podgorici, kvalitetna zdravstvena zaštita dostupna je u novoj specijalističkoj ordinaciji u Sutomoru. Ordinacija u Sutomoru nalazi se u ulici Vuka Karadžića br. 2. Kontakt telefoni su: 030/551-078; 069/072-242 Tim iskusnih ljekara na čelu sa dr Sinišom Vulekovićem, spec. pedijatrije, brinuće o zdravlju pacijenata tokom cijele godine.

Tel. 020/244-244; 069/072-242 ordinacija@vulekovic.me www.vulekovic.me www.facebook.com/drvulekovic www.instagram.com/ordinacijadrvulekovic

143

DOM ZDRAVLJA ROŽAJE

Razvoj pedijatrijske službe Do 1912. u Rožajama liječenje bolesnika su obavljali uglavnom narodni vidari, travari i rijetko kad neki demobilisani turski vojnik sanitetlija, a ponekad i turski hecimi.

Zapisano je da je doktor Ali Riza Čerkez, porijeklom iz Istanbula 1914. živio i radio u Rožajama. U ratovima od 1912. do 1918. na ovim prostorima harale su brojne zarazne bolesti, kao što su: španski grip, španjolka, trbušni tifus, pjegavac, a javljala se i kolera, koja je u narodu poznata kao “čuma“. Godine 1934. u Rožajama su radila dva ljekara, ruska emigranta, koji su službovali dvije godine. Tek od 1945. zdravstvena služba Rožaja odvija se intenzivnije, uporedo sa privrednim i društvenim razvojem. Poslije rata, 1945. otvorena je Narodna prihvatna ambulanta. Ona je bila istureni punkt beranske bolnice. U poslijeratnom periodu, 1946–1947. dr Tibor Varadi iz Beograda, u sjevernom dijelu Crne Gore, sprovodi akciju na otkrivanju oboljeliih od sifilisa.

Do 1957. u Domu zdravlja radio je uglavnom po jedan ljekar. Od tada se broj ljekara stalno povećavao, da bi 1975. njih bilo šest. U Rožaje 1954. dolazi ljekar dr Dragan Čeperković iz Vrnjačke Banje, koji ostaje do 1963. On je ujedno i prvi ljekar s ovog područja koji je završio specijalizaciju iz pedijatrije.

Godine 1965. prof dr Božidar Bojović, doajen i veliko ime crnogorske i jugoslovenske pedijatrije, svoju bogatu i uspješnu karijeru započeo je u Rožajama. Prvi pisani tragovi o vakcinacijama u Rožajama datiraju iz 1968. godine, u vrijeme kada je u Domu zdravlja, tada Zdravstvenoj stanici, ordinirao dr Božidar Bojović. Dr Bojović je do 1973. radio u Rožajama, a zatim životni i radni vijek nastavlja u Titogradu. Dr Bojovića, uglednog pedijatra i humanog čovjeka sa zadovoljstvom se sjećaju generacije Rožajaca.

Treba napomenuti da 1968. kod naroda nije bila razvijena svijest o značaju i potrebi 144

za imunizacijom. Nerazvijenost putne infrastukture, nepristupačnost, razuđenost terena i udaljenost pojedinih sela i do 40 km od Zdravstvene stanice, kao i neposjedovanje dovoljnog broja vozila, nedostatak zdravstvenih radnika i slaba razvijenost zdravstvene službe dodatno su otežavali zdravstvenu zaštitu, a samim tim i adekvatno izvođene imunizacije. Godine 1977. otvoren je novi i savremeni Dom zdravlja, koji pored vanbolničkog porodilišta ima Stacionar za liječenje djece i Stacionar za liječenje odraslih bolesnika.

Godine 2004. obuhvat vakcinacijama je na zavidnom nivou, pa je Dom zdravlja počeo da dobija plakete i pohvale o uspješno sprovedenoj imunizaciji od strane relevantnih institucija Crne Gore - Instituta za javno zdravlje.

Poznati crnogorski pedijatri prim. dr Šećo Ećo i prim. dr Sadudun Hajdarpašić, radili su u Domu zdravlja u Rožajama i dali su nemjerljiv doprinos zdravstvenoj i pedijatrijskoj službi Rožaja. Svoju humanu misiju nastavili su dr Šećo u Bijelom Polju, a dr Sado u Titogradu.

Bračni par Đorđević, Božidarka i Đorđije, pedijatri iz Niša, su od 1978. do 1983. radili u Domu zdravlja. Svojim ljudskim i stručnim kvalitetima ostavili su trag i zavrijedili poštovanje sredine do današnjih dana.

Od 1978. u Domu zdravlja službuje dr Saadeledin Maasarani, rodom iz Sirije.

Omiljen i uvažen ljekar, dr Saaddeledin, specijalistički ispit iz pedijatrije polaže 1984.

Načelnik je pedijatrijske službe do 1995. kada se vraća u svoju domovinu Siriju, gdje nastavlja da živi i radi. Nakon dr Massarania, specijaliaciju iz pedijatrije završava dr Arslan Dedeić, načelnik Pedijatrijske službe od 1995. godine do 2000. godine.

Dr Garović Ratko, poslije završene specijalizacije iz pedijatrije, kratko radi u Domu zdravlja Rožaja i nastavlja svoj profesionalni angažman u Beogradu.

145

Dr Husko Bajrović, specijalizaciju iz pedijatrije završava 1989. Odlukom naučno - nastavničkog vijeća Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 1994. određuje se za Mentora dijela specijalističkog staža iz pedijatrije. Od 2000. načelnik je Pedijatrijske službe. Komisija za dodjelu zvanja primarijus, Ministarstva zdravlja Crne Gore 2017. dr Bajroviću dodjeljuje zvanje primarijus, visoko stručno i društveno priznanje.

Nakon dr Bajrovića specijalizaciju iz pedijatrije završava dr Safija Pepić, a zatim dr Nervija Dedeić, dr Mehmed Kurpejović, dr Mirsad Hodžić i dr Edisa Zekić. Ove godine specijalizaciju iz pedijatrije započeo je dr Senad Lukač.

Treba napomenuti da je u našem Domu zdravlja, među prvim vanbolničkim i bolničkim Porodilištima u Crnoj Gori, počeo da se sprovodi program i strategija SZO i UNICEF-a 10 koraka do uspješnog dojenja i Bolnica - prijatelj novorođenčadi i majki.

Dispanzer za zdravstvenu zaštitu djece i omladine Doma zdravlja je, koristeći kadrovski potencijal i prostorne mogućnosti, u saradnji s UNICEF-om, Institutom za javno zdravlje Crne Gore i Institutom za bolesti djece Podgorica, u periodu 2005 – 2006. sproveo pilot program Implementacije registra zdravlja i razvoja vašeg djeteta, tako što je 600 porodica dobilo Registar u kome se nalaze adekvatni savjeti o razvoju, pravilnoj njezi, zaštiti zdravlja, sigurnom okruženju i imunizaciji djece. Tih godina su realizovana i tri projekta: projekat Škola dobrog roditeljstva, realizovan u dva ciklusa, projekat Promocija zdravlja porodice i kućne posjete i projekat Lokalna akcija za bolje djetinjstvo.

146

Pedijatrijsku službu Doma zdravlja Rožaje 2007. čine: Dispanzer za zdravstvenu zaštitu djece i omladine (predškolski i školski), Vakcinacija sa savjetovalištem, Injekciona jedinica i Dječje odjeljenje koje ima 20 postelja. Poslije reforme primarne zdravstvene zaštite u Crnoj Gori, rad Pedijatrijske službe u organizacionom smislu se mijenja. Sada imamo da, kao izabrani pedijatri, rade dr Nervija Dedeić, dr Mehmed Kurpejović, dr Mirsad Hodžić i dr Edisa Zekić. Rukovodilac u Jedinici za rad sa djecom sa posebnim obrazovnim potrebama je dr Safija Pepić. Šef Dječjeg odjeljenja je prim. dr Husko Bajrović.

Dosadašnja praksa i tradicija dobrih međukomšijskih i prijateljskih odnosa između opština Rožaje i Berane se nastavlja i na zdravstvenom polju (Dom zdravlja Rožaje naslonjen je na Opštu bolnicu Berane), pa dio ljekara drugih specijalnosti iz Opšte bolnice Berane jedanput nedeljno dolaze i ordiniraju u Domu zdravlja Rožaje - hirurg, urolog, ortoped, specijalista fizikalne medicine i endokrinolog (ranije su dolazili i internista, ginekolog, dermatovenerolog, epidemiolog...).

Od 2017. godine prvi put u istoriji beranske bolnice organizovano je i dežurstvo na Dječjem odjeljenju Opšte bolnice Berane, gdje uz pedijatre iz bolnice Berane, dežuraju i pedijatri iz Rožaja (dr Edisa Zekić i prim. dr Husko Bajrović).

Važno je istaći da je naša pedijatrijska služba oduvijek gajila i njegovala dobru saradnju sa kolegama iz Instituta za bolesti djece Podgorica i Insitituta za javno zdravlje Crne Gore. Šef Dječjeg odjeljenja Prim. dr Husko Bajrović, pedijatar Tel.: 051 271347 dzrožaje@t-com.me www.domzdravljarožeje.me

147

DOM ZDRAVLJA TIVAT

Istorija i razvoj pedijatrije u Tivtu Tivat se kao grad počeo razvijati relativno kasno, tek krajem XIX vijeka kada je osnovana Pomorska luka Arsenal. Do tada, zemljišni posjedi u Tivtu uglavnom su bili u rukama feudalne vlastele tada razvijenih okolnih gradova, pa samim tim ni zdravstvo nije bilo razvijeno. Tek u XX vijeku, kada se Tivat počeo naseljavati, broj stanovnika se povećavao i uzrokovao potrebu za zdravstvenim uslugama.

Kao prva zdravstvena ustanova u Tivtu pominje se „Ambulanta“, tj. „Zdravstvena stanica“ na Pakovu, osnovana nakon Drugog svjetskog rata, u kojoj su radili ljekari opšte prakse, spec. ginekolog, stomatolog i spec. pedijatar dr Vlatko Perčin. On je prvi pedijatar u Tivtu, koji je u okviru Zdravstvene stanice na Pakovu pružao, uz najveću moguću posvećenost, zdravstvene usluge tadašnjoj djeci i omladini Tivta.

Nakon zemljotresa 1979. godine u Tivtu se odlučuju da sagrade Dom zdravlja, kao Javnu zdravstvenu ustanovu, i već 29.04.1980. godine dr Vlatko Perčin presjeca vrpcu i time označava otvaranje novog Doma zdravlja Tivat. Zbog požrtvovanosti i stručnosti u poslu, biva izabran za direktora novog DZ Tivat. Usljed nedostatka kadra, on obavlja i funkciju direktora i pedijatra. U to vrijeme u sklopu Doma zdravlja otvara se po prvi put u istoriji Tivta Dječje odjeljenje, tj. Dječji dispanzer. Sa doktorom Vlatkom, tada rade i dvije medicinske sestre, i to Perčin Irena i Tintor Neda.

U to vrijeme Tivat doživljava ekonomski procvat i ubrzano se razvija, a samim tim povećava se broj stanovnika i djece, što uzrokuje i razvoj i napredovanje pedijatrije u Tivtu. Potrebno je usavršavanje i veći broj zdravstvenih radnika za ovo odjeljenje, pa se zapošljavaju novi, mladi doktori spec. pedijatrije dr Petar Matijević (iako mlad ubrzo stiče povjerenje građana, tj. roditelja i postaje jedan od najpoznatijih pedijatara Tivta, koji kasnije otvora privatnu praksu) i dr Marković Nada. Takođe dolaze medicinske sestre Violeta Račić (i danas radi u DZ Tivat i sinonim je za brižan i profesionalan rad, kao i lijepu riječ i osmijeh, koji uputi svakom djetetu i roditelju, po čemu je prepoznaju građani Tivta), i danas penzionisane Branka Mijović, Milenka Božinović i Vesna Janović, koje su takođe nesebično pružale sve od sebe da ovo odjeljenje učine takvim kakvo je danas.

1992. godine u Dječji dispanzer dolazi dr Mirković Ranka, zatim 2003. godine 148

Kolektiv DZ Tivat 2013. g.

i dr Gordana Račeta.

Na čelu sa tadašnjom direktoricom Snežanom Matijević, otvara se Razvojno savjetovalište, sa službom započinje i logoped i dječji psiholog i tada Dječji dispanzer u Tivtu postaje jedan od najboljih u Crnoj Gori.

U tom periodu ulažu se i značajna novčana sredstva i renovira se to odjeljenje.

Postaje moderan dispanzer sa dvije ordinacije za pedijatre, injekcionom prostorijom, inhalacionom prostorijom, prostranom čekaonicom sa igraonicom za najmlađe, odvojenim Razvojnim savjetovalištem sa zasebnom čekaonicom za zdravu djecu, i Savjetovalištem za mlade. Ovako moderan, prostran i dobro opremljen Dječji dispanzer napokon zadovoljava 149

sve norme i propise Svjetske Zdravstvene Organizacije.

Danas, Dječji dispanzer u Tivtu ima dva pedijatra: dr Preljević Gašanin Sanelu i dr Stevović Danicu. Takođe, postoji i patronažna služba za bebe i djecu na čelu sa visokom med. sestrom Verom Janjatović. Tu je i već pomenuta Violeta Račić, a kadar je obnovljen medicinskom sestrom Jelenom Džiknić, koja vodi Savjetovalište za mlade i med. sestrom Lidijom Mijović.

Ono, na što je tivatski DZ naročito ponosan, je imunizacija djece na teritoriji Tivta, uključujući i RE populaciju. Naime, Dječji dispanzer je ovoj temi posvećivao posebnu pažnju pa je procenat vakcinacije kod nas izuzetno visok, što je u današnje vrijeme od vitalnog značaja.

Takođe treba napomenuti da danas broj korisnika zdravstvenih usluga na dječjem odjeljenju iznosi blizu 4000 hiljade, a takođe treba uzeti u obzir da je Tivat primorski grad i da usljed trajanja turističke sezone u ljetnjim mjesecima i da se broj pacijenata – turista svake godine značajno povećava.

I na kraju, treba reći da djeca Tivta zaista imaju zdravstvenu zaštitu na visokom nivou, na čelu sa direktorkom Doma zdravlja Tivat prof. dr Jasminkom Anđelić.

Tel: +382 (0)32 671 774 domzdravljatv@t-com.me www.dztivat.com

150

   

         

 



               

PZU Mansa Medica Temelji PZU Mansa Medica udareni su početkom februara 1995. godine. To je bila mala ordinacija na periferiji grada, sa dvoje zaposlenih.

Od 2003. godine ordinacija je preseljena u centar, u nov i komforniji prostor, a od 2012. godine prerasla je u polikliniku koju, pored pedijatrijske ordinacije, čine internistička ambulanta, stomatološka ordinacija i apoteka.

U ordinaciji trenutno rade dva pedijatra, dr Petar Matijević i dr Jovan Raičević, kao i četiri medicinske sestre.

Pored uobičajene pedijatrijske prakse, rada sa zdravom i bolesnom djecom, pružanja usluga kućnih posjeta, ordinacija pruža i usluge dnevne bolnice, kao i mogućnost alergološkog testiranja, spirometrije, pregled EKG-a, Holter EKG-a itd.

II Dalmatinska br. 4, Tivat Tel.: 032 674 397, 069 086 152 mansamedica@t-com.me 152

DOM ZDRAVLJA „BOGDAN VUJOŠEVIĆ“

Razvoj pedijatrijske službe u Ulcinju Prema podacima Arhiva Crne Gore, dr Cemenobur R. bio je prvi ljekar u Ulcinju 1919. godine. Radio je do dolaska dr Mihaila Matanovića juna iste godine. Prema postojećim dokumentima, dr Cemonbur je bio prvi ljekar u Ulcinju nakon Prvog Svjetskog rata.

Prva ambulanta u Ulcinju je bila u Vladičinoj kući na Pristanu, a ista je kasnije preimenovana u antimalaričnu ambulantu.

Izgradnjom prve Zdravstvene stanice sa javnim kupatilom 1929. godine, koja se nalazila na kraju Pristana u blizini poluostrva Suka, počinje period organizovanije, veće i sveobuhvatnije zdravstvene zaštite za stanovništvo Ulcinja. U toj Zdravstvenoj stanici bila su sledeća odjeljenja: - Odjeljenje opšte medicine sa previjalištem i injekcionim punktom, - Laboratorija - Zubna ambulanta - Administrativna služba - Dječji dispanzer - U parteru bila je higijensko-epidemiološka-antimalarična služba - Zubna tehnika - Depoi za gorivo i magacinski prostor - Specijalistički pregledi obavljeni su u većim mjestima kao što su bili: Dubrovnik, Cetinje, Skadar.

Dispanzer za djecu bio je prednjem djelu prvog sprata. Imao je: - Prostoriju za pripremu djece (mjerenje dužine, tjelesne težine, svlačenje i oblačenje djece), - Ordinaciju za dječjeg ljekara, 154

Prvi Dom zdravlja u naselju Meraja (1975-1979). Danas: Centar za kulturu

- Odmah pored je bila i prostorija za davanje injekcija i vakcina.

Godine 1966. izgrađena je nova zdravstvena stanica, koja se nalazila iznad Gradske plaže, na putu prema Starom gradu.

Dječji dispanzer se nalazio na prednjem djelu. Imao je u sastavu: - Sestrinsku sobu za pripremu djece, - Ordinaciju ljekara i - Injekciono odjeljenje.

Radili su ljekari: dr Gani Karamanaga, dr Šefket Dolarović, kao specijalizant pedijatrije. Pedijatrijske sestre su bile Desanka Ćetković i Julija Dragović.

Prvi Dom zdravlja u Ulcinju izgrađen je i otvoren 1975. godine u naselju Meraja.

Ovaj objekat je stradao u zemljotresu od 15. aprila 1979. godine.

Služba za zdravstvenu zaštitu predškolske, školske djece i omladine u novo otvorenom Domu zdravlja nalazila se na drugom spratu zgrade. Od tada funkcionišu: - Dječji dispanzer za odojčad i predškolsku djecu, - Školski dispanzer za školsku djecu i omladinu do 26 godina, - Odjeljenje za vakcine i imunizaciju.

Pedijatri su bili dr Mihailo Aleksić (šef dječjeg dispanzera) i dr Šefket Dolarović (šef školskog dispanzera).

Prvi školovani pedijatri u Domu zdravlja Ulcinj Dr Mihailo Aleksić (1938-2017) rođen je na Cetinju. Osnovnu školu završava u Ulcinju (1954), a Gimnaziju u Baru (1957). Diplomirao je ne Medicinskom fakultetu u Beogradu (1963). Specijalizaciju iz pedijatrije položio je u Insititutu za majku i dete u Beogradu (1972). Od tada, pa sve do penzionisanja, radio je kao načelnik dispanzera za dječje bolesti Doma zdravlja u Ulcinju. U periodu od 1973. do 1978. godine bio je direktor Doma zdravlja u Ulcinju. Godine 1984. godine završio je postdiplomske studije u Nišu i stekao naučno zvanje magistra medicinskih nauka. Dr Mihailo Bato Aleksić je bio prvi 155

školovani pedijatar u Ulcinju, a istovremeno i inicijator za izgradnju novog doma zdravlja u Ulcinju. Od toga vremena počinje moderno i organizovano doba zdravstvene službe u Ulcinju.

Dr Šefket Dolarović (1938-1998), rođen je u Ulcinju. Diplomirao je na Medicinskom Fakultetu Univerziteta u Beogradu 1964. godine. Specijalizaciju iz pedijatrije završio je na Univerzitetskoj klinici “Jezero” u Sarajevu 1974. godine. Radio je kao pedijatar i načelnik školskog dispanzera do 1998. godine.

Ljekari koji su radili u Baru, a koji su dolazili da rade u dispanzeru za dječje bolesti u Ulcinju Dr Olga Hajduković – Bošnjak, rođena je u Ulcinju 1928. godine. Završila je Medicinski fakultet u Beogradu 1953. godine, kao i specijalizaciju iz pedijatrije. Radila je u Zdravstvenim stanicama u Baru i Ulcinju (1953–1955).

Prim. dr Radojka Hajduković Pavićević, završila je medicinski fakultet u Beogradu 1951. a specijalizaciju iz pedijatrije 1955. godine. Radila je u početku (1955–1959) na dječjom odjeljenju bolnice “Danilo I” na Cetinju, a u dječjem dispanzeru u Baru od 1958. godine kada, prelazi sa radom u Univerzitetsku dječju kliniku u Beogradu, gdje ostaje do penzionisanja.

Prim. dr Miroslav Vrška, rođen je 1923. godine u Staroj Pazovi (Vojvodina).

Medicinski Fakultat završio je u Karlovom Univerzitetu u Pragu 1952. godine, a četiri godine kasnije i specijalizaciju iz pedijatrije. U Bar dolazi na mjesto načelnika dječjeg odjeljenja gdje radi čitavi radni vijek do penzionisdanja 1987. godine. Bio je jedan od najznačajnijih ljekara druge polovine dvadesetog vijeka Bara, Ulcinja i šire. Njegovi učenici su bili ljekari Mihailo Aleksić, Šefket Dolarović, Redžep Spuža i mnogi drugi.

Dr Redžep (Mustafa) Spuža, rođen je u Ulcinju 1947. godine. Srednju medicinsku školu završava na Cetinju 1965. godine. Diplomirao je na Medicinskom Fakultetu u Beo- gradu 1970. godine. Specializaciju iz pedijatrije završio je u Institutu za majku i dete u Novom Beogradu. Nasljedio je prim. dr M. Vršku na mjestu šefa dječjeg odjeljenja u Baru, gdje ostaje do penzionisanja. Pružao je i danas obavlja preglede djece u Ulcinju.

Dr Safer (Ali) Žuđelović, rođen je 1957. godine u Ulcinju. Završio je Medicinski Fakultet u Prištini 1984. a specijalizaciju iz pedijatrije 1995. godine u Beogradu. Radio je do 2002. godine na dječjem dispanzeru u Ulcinju, kada je otvorio privatnu pedijatrijsku ambulantu“Uni medica”.

Dr Arben (Abdulah) Kurti (1979 - 2009), nakon završenog Medicinskog Fakulteta u Tirani dolazi sa radom u Dom zdravlja Ulcinj. Bio je specijalizant iz pedijatrije kada se razbolio. Umro je sa trideset godina.

Ljekari koji danas rade na pružanju zdravstvene zaštite djece u Ulcinju Prim. dr Srećko (Gojko) Hajduković, rođen je u Baru 1961. godine. Diplomirao je na Medicinskom Fakultetu u Beogradu 1986. a specijalistički ispit iz pedijatrije položio 156

je 1996. godine. Od početka radi u Domu zdravlja Ulcinj.

Dr Pavle (Đerđa) Marniković, rođen je 1964. godine u Ulcinju. Diplomirao je na Medicinskom fakultetu u Novom Sadu 1991. a specijalizaciju iz pedijatrije položio je u Institutu za majku i dete u Novom Beogradu 1998. godine. Direktor je Doma zdravlja Ulcinj od decembra 2011. godine.

Dr Vlora (Redžep) Duraku Kurti, rođena je 1976. u Ulcinju. U zavičaju završava srednju školu. Diplomirala je na Medicinskom Fakultetu u Tirani a spacijalizaciju iz pedijatrije na Dečjoj Univerzitetskoj klinici u Beogradu 2010. godine.

Dr Sabahate (Ibrahim) Čapuni – Parački, rođena je u Ulcinju 1945. godine. Srednju medicinsku školu završila je 1964. godine na Cetinju. Diplomirala je u Sarajevu na Medicinskom fakultetu 1970. godine. Specijalistički ispit položila je u Sarajevu 1977. godine. Dugo godina radila je na Kosovu. Od 2009 godine sa malim prekidima radila je u Domu zdravlja Budva i Ulcinj.

Porodilište u Ulcinju

Počelo je sa radom 5. februara 2005. godine. Do sada je rođeno 1.800 zdrave djece.

Sva novorođena djeca su bila pregledana od strane pedijatara Doma zdravlja Ulcinj. Svi su oni dali značajan doprinos da prvi trenuci novorođene djece proteknu bez većih problema.

Nije bilo uvijek lako, ali zahvaljujući velikom trudu i znanju ta djeca su danas živa i zdrava.

Treba naglasiti da se svake prve srijede u mjesecu obavlja BCG vakcinacija novorođenčadi rođenih u ulcinjskom i drugim porodilištima.

Prim. dr Gani Karamanaga Tel.: 030 412 433 zdravstvoulcinj@t-com.me 157

Moćni pirodni preparat u prahu

Za snaaažan imunitet mališana

Za jačanje otpornosti djece Za održavanje zdravstvene ravnoteže organizma Potpuno prirodan i jedinstven na tržištu Koristi se za snažno jačanje imuniteta kod smanjene otpornosti organizma i zaštitu od česte prehlade kod djece Proizvod se preporučuje davati djeci starijoj od jedne godine

NATIVNI PROPOLIS JUNIOR je prah koji sadrži propolis i pelud dalmatinske biljke bušinac u izvornom obliku bez hemijske obrade. Umiješa se u med, jogurt ili omiljenu kašicu mališana.

Brojni su naučni dokazi o terapijskom potencijalu propolisa. Djeluje protiv bakterija, gljivica, virusa i parazita, ima antioksidacijska, antiupalna, antitumorska i antialergijska svojstva te podiže imunološki sistem podsticanjem organizma na proizvodnju specifičnih materija koji jačaju njegovu odbranu prema brojnim rizicima od pojave bolesti.

Medik

CG

Zastupnik i distributer za Crnu Goru: Medik CG d.o.o. Podgorica, tel: +382 67 227 354

Čovječanstvo duguje djeci ono najbolje što može da pruži Djeca kao najosjetljivija kategorija pacijenta su još u doba starog Rima prepoznata kao pacijenti koji treba da se liječe drugačije, što je prvim pisanim tekstom potvrdio Celzus.

Soranus iz Efesa (II v.n.e) je dio svog obimnog djela o bolestima žena (De arte obstetrica) posvetio odgajanju i zdravstvenoj zaštiti djece. On je, između ostalog, pisao o ishrani novorođenčadi i odojčadi, dijarealnoj bolesti i “moždanoj groznici”, te se može smatrati prvim ginekologom-akušerom i prvim pedijatrom. Zakonodavstvo starog Rima sadržalo je i propise o regulisanju zaštite djeteta.

Pedijatrija je uvijek bila mnogo više od medicinske discipline koja se bavi liječenjem djece. Ona se bavi svim aspektima dobrobiti djece i adolescenata, na prvom mjestu njihovim zdravljem, njihovim fizičkim rastom i razvojem, mentalnim i psihološkim odrastanjem, omogućavajući da kao odrasle osobe u potpunosti izraze svoj potencijal.

Pedijatri se od drugih medicinskih disciplina koje se bave odraslima razlikuje po tome što se organizam novorođenčeta, odojčeta i djeteta bitno razlikuje od organizma odrasle osobe, i ne samo to, nego i po intelektualnoj zrelosti i uticaju socijalne sredine.

Konvencija o pravima djeteta obavezuje da ni jedno dijete ne bude lišeno prava pristupa uslugama zdravstvene zaštite, a uključuje i zaštitu porodice, majke, samohranog roditelja.

I pored svih deklaracija, konvencija, zakona i propisa - najveća odgovornost opet pada na doktore za mališane. Gledajući i učeći upravo od njih shvatam da pedijatar ima ogroman i težak zadatak.

Pedijatri, pored svoje osnovne uloge, istovremeno su zaštitnici prava i interesa svakog pojedinačnog djeteta, svjesni značaja najosjetljivijeg dijela populacije. Pedijatriji imaju najmlađe, najnježnije i najiskrenije pacijente i noseći tu odgovornost trude se, sprovode i pružaju svima isti kvalitet zdravstvene zaštite, često izlazeći iz svoje uniforme ljekara, ulazeći u ulogu roditelja, drugara, vaspitača, učitelja...

Osobenost fiziologije i patologije dječjeg organizma a sa druge strane i njihov beskrajan entuzijazam za ozdravljenje, čine specifično klupko medicine koje pedijatriju i pedijatre uvijek izdvaja u poseban entitet. To je poput beskrajne trke između entuzijazma malog 160

pacijenta i njegovog ljekara zaštitnika, u kojoj imamo ravnopravne takmičare sa podjednako teškim zadatkom i sa zajedničkim ciljem - ozdravljenjem.

U Deklaraciji o pravima djeteta navedeno je da ”čovječanstvo duguje djeci ono najbolje što može da pruži...” a pedijatri upravo imaju tu misiju, da ti “veliki mališani” budu veliki i ljudi.

Dr Stanislava Višnjić specijalizant pedijatrije, Dom zdravlja, Nikšić

161

Iako ste ušli u

BEAUTYGEN usporava

četvrtu deceniju

proces starenja kože

života bore više ne predstavljaju problem

%B MJ TUF TF [BCSJOVMJ ÝUP TV WFǎ WJEMKJWJ [OBLPWJ TUBSFOKB LPäF B UFL TUF v[BHB[JMJi V ǏFUWSUV EFDFOJKV äJWPUB /F CSJOJUF %S (SBOEFM JNB SKFÝFOKF [B WBT 1PTMJKF TBNP EBOB LPSJÝǎFOKB LSFNF JMJ TFSVNB J[ MJOJKF #&"65:(&/ QPTUJǎJ ǎFUF WJEOF SF[VMUBUF J WBÝB LPäB ǎF TF QP QSWJ QVU TSFTUJ TB QSBWJN QSJSPEOJN QSFQBSBUPN [B OKFHV MJDB ,P[NFUJǏLB MJOJKB #&"65:(&/ PE %S (SBOEFM LP[NFUJLF TBESäJ FLTUSBLU TOJKFäOJI BMHJ LPKJ BLUJWJSB vHFO [B MKFQPUVi LPäF ,PMBHFOB WMBLOB KBǏBKV J PCF[CKFêVKV WFǎV FMBTUJǏOPTU %PLB[BOP KF EB TOJKFäOF BMHF QPWFǎBWBKV BLUJWOPTU ǎFMJKB LPäF J TNBOKVKV PÝUFǎFOKB J[B[WBOB 67 SBEJKBDJKPN &LTUSBLU TOJKFäOJI BMHJ KF EKFMPUWPSBO [BIWBMKVKVǎJ TWPN WJTPLPN BOUJPLTJEBUJWOPN QPUFODJKBMV 0WBK SFWPMVDJPOBSOJ FGFLBU KF QPKBǏBO EWPTUSVLJN EKFMPWBOKFN QFQUJEB QSPUJW TUBSFOKB OF TBNP EB POJ QPTQKFÝVKV PCOBWMKBOKB LPäF WFǎ VTQPSBWBKV J QSPDFT TUBSFOKB EKSTRAKT SNIJEŽNIH ALGI – DOKAZANA DJELOTVORNOST t 4OBäOP EPQSJOPTJ VTQPSBWBOKV QSPDFTB TUBSBOKB BLUJWBDJKPN vHFOB [B MKFQPUVi t ;BÝUJUB PE FLTUSFNOJI TUSFTPWB PLPMJOF LBP ÝUP TV P[POTLB J 67 SBEJKBDJKB t 7FPNB NPǎBO BOUJPLTJEBUJWOJ FGFLBU t ;BÝUJUB LPMBHFOJI WMBLBOB t 1PCPMKÝBOB FMBTUJǏOPTU J TUJNVMBDJKB LPMBHFOTLF TJOUF[F

Uvoznik i distributer za Crnu Goru: GLOSARIJ d.o.o. $SOB (PSB t VM 7PKJTMBWMKFWJǎB 1PEHPSJDB 5&- t & ."*- JOGP!HMPTBSJK NF t XXX HMPTBSJK NF

ZA BOLJI ŽIVOT OSJETLJIVE KOŽE

LIPIKAR AP+

Suvoća, svrab.

Faze pogoršanja su prorijeđene.

Mir i prijatnost su dugotrajno uspostavljeni.

NOVO SYNDET AP+ Pomaže prorjeđivanju faza pogoršanja svraba već kod tuširanja.

www.laroche-posay.rs/lipikar_porodice SUVA, IZIRITIRANA I ATOPIJI SKLONA KOŽA

LIPIKAR BAUME AP+ Balzam za tijelo koji koži vraća lipide. Djeluje protiv iritacije i svraba.

Za veoma suvu i atopiji sklonu kožu beba, djece i odraslih.

LIPIKAR SYNDET AP+

NADRAŽENA I OŠTEĆENA KOŽA

NOVO

Kremasti gel za pranje.

Djeluje protiv iritacija i svraba. Za veoma suvu i atopiji sklonu kožu beba, djece i odraslih.

CICAPLAST BAUME B5 Balzam za nadraženu kožu beba, djece i odraslih.

Distributer za Crnu Goru: Farmegra d.o.o Kritskog odreda 4/1, 81000 Podgorica; Tel.: +382 (0)20 623 125; Fax: +382 (0)20 621 770; E-mail: office@farmegra.com