MEDIC HEALTH GROUP
122 E. Garfield Ave. # B, Glendale, CA 91205 Email:medichealthgroup@gmail.com
"Medic Health Group" organization is a public, voluntary, and non-profit organization that was established in 2016. Representatives of various professions, such as doctors, economists, epidemiologists, pharmacists, lawyers, healthcare organizers, engineers, administrators, may join this organization. This company revenue generation sources include membership fees, grants, voluntary contributions and other sources not prohibited by the law. The organization carries out its functions in the United States as well as outside its territory in cooperation with national and international occupational health organizations. Medic Health organization aims to ensure a high level of health by promoting the development of the evidence-based medical practice, by improving the efficiency of the care provided, and developing modern standards of healthcare system not only in the U.S. but outside its territory.
¶É˳ìáð ÊÙµ³·Çð` êáݳ àëÏ»ðãÛ³Ý (гۻð»Ý ´³ÅÇÝ) Chief Editor Sona Voskerchyan (Armeniana Section)
ÊÙµ³·ðáõÃÛáõÝÁ å³ï³ë˳ݳïìáõÃÛáõÝ ãÇ ÏðáõÙ ïå³·ðì³Í ·áì³´¹Ý»ðÇ ¨ ѳÛï³ð³ðáõÃÛáõÝÝ»ðÇ µáì³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ð ¨ ÙÇßï ã¿, áð ûðÃáõÙ ïå³·ðì³Í ÝÛáõûðÇ ·³Õ³÷³ðÁ å³ïϳÝáõÙ ¿ ËÙµ³·ðáõÃÛ³ÝÁ, ϳ٠˵³·ðáõÃÛáõÝÁ ÏÇëáõÙ ¿ Ñá¹ì³ÍÝ»ðáõÙ Ý»ðϳ۳ñì³Í ï»ë³Ï»ïÝ»ðÁ: лÕÇݳϳÛÇÝ µáÉáð Çð³ìáõÝùÝ»ðÁ å³ßïå³Ýì³Í »Ý: ػ絻ðáõÙÝ»ð ³Ý»ÉÇë` ÑÕáõÙÁ ûðÃÇÝ å³ðï³¹Çð ¿:
¶É˳ìáð ÊÙµ³·Çð` æ³ÝÇ»É Æµ³éÉáõñdz (²Ý·É»ð»Ý ´³ÅÇÝ) Chief Editor JEANELLE IBARLUCEA (English Section)
Ðá¹ì³ÍÝ»ðÇ Ñ»ÕÇݳÏÝ»ðÇ Ñ»ÕÇݳϳÛÇÝ Çð³ìáõÝùÁ å³ßïå³Ýì³Í ¿: îå³·ðì³Í ÝÛáõûðÇ ³ÕµÛáõðÝ»ðÁ Ýßì³Í »Ý ÑÕٳٵ ïìÛ³É Ï³ÛùÇÝ:
îÝûð»Ý` ²Ýݳ ÞÇðÇÝÛ³Ý Director Anna Shirinyan гٳϳð·ã³ÛÇÝ ·ð³ß³ðáõÙ ¨ Ó¨³ìáðáõÙ ÐéÇ÷ëÇÙ» ²ì³·Û³Ý (ºð¨³Ý) Computer typing and design Hripsime Avagyan (Yerevan)
All rights reserved. Reference to “Take Care Of Your Health” newspaper is mandatory when making citations. Full or partial televised reading of the newspaper articles is prohibited without reference to “Take Care Of Your Health” newspaper. The opinions expressed on the newspaper do not have to coincide with the editorial staff’s viewpoints. The newspaper bears no responsibility for the content of ads and press review.
Միգրենից կարող է փրկել ակնոցը
гٳϳð·áÕ ÐéÇ÷ëÇÙ» سð·³ðÛ³Ý Curator Hripsime Margaryan
ԱԽՏՈՐՈՇՈՒՄ ՀՈԳԵԿԱՆ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ ԱՌԱՋԻՆ ԲՈՒԺՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆ ՍԵՌԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔ ԱՌՈՂՋ ՍՆՈՒՆԴ
Researchers identify potential new way of treating hypertension
How Much Information Can Our Brains Hold? Suicide is preventable
Լույսի նկատմամբ զգայունությունը կամ լուսավախությունը միգրենի հայտնի ախտանիշներից է, սակայն շատերը չգիտեն, որ հենց լույսը և գույնը կարող են դառնալ միգրենի նոպայի պատճառ: Միչիգանի համալսարանի գիտնականները հայտնաբերել են, որ որոշ մարդկանց մոտ միգրեն կարող է զարգանալ սպիտակ ֆոնի վրա սև տառերի տեսքից, գծավոր վերնաշապիկից կամ շարժասանդուղքի աստիճաններից: Պատճառն այն է, որ միգրենով տառապող մարդիկ ունեն «գերգրգռվող» ուղեղ: Երբ սկսվում է միգրենի նոպան, ուղեղը մասամբ անջատվում է կամ դառնում պակաս ակտիվ՝ առաջացնելով այնպիսի ախտանիշներ, ինչպիսիք են գիտակցության շփոթահարությունը, անհրաժեշտ բառերի որոնումը և հոգնածությունը: Հիվանդի վիճակը կարող են թեթևացնել գունավոր լինզաները՝ հայտնաբերել են Էսեքսի համալսարանում: Փորձի մասնակիցների 70%-ը գունավոր լինզա օգտագործելու ժամանակ հայտնել է վիճակի թեթևացման մասին, ընդ որում, ցանկացած գույնի դեպքում, սակայն ավելի շատ թեթևություն են բերել կապույտ ապակիներով ակնոցները՝ նկատել են գիտնականները:
September-October, # 3 2016Ã.
ԱԽՏՈՐՈՇՈՒՄ Գլխուղեղի կաթված (ինսուլտ). պատճառները, կանխարգելման եղանակները
Ինֆարկտի ժամանակ մահանում է սըրտային մկանի մի մասը, ինսուլտի ժամանակ մահանում է ուղեղի մի մասը: Տարբերում են արյունազեղային (հեմորագիկ) կաթված և սակավարյունային (իշեմիկ) կաթված: Առաջինը հիմնականում պատահում է առավոտյան, իսկ մյուսը` օրվա յուրաքանչյուր ժամի՝ հիմնականում լարվածության կամ սթրեսի պատճառով: Կաթված ստացած մարդու մոտ գտնվող բարեկամները պետք է շատ արագ կատարեն բոլոր
անհրաժեշտ
գործողությունները:
Անդառնալի փոփոխություններն ինֆարկտի ժամանակ տեղի են 10 ժամ հետո, ինսուլտի դեպքում` 3-5 ժամ հետո: Այդ պատճառով պետք է չափազանց ուշադիր լինել սեփական անձի և հարազատների հանդեպ: Այտի, ձեռքի թմրածությունը կամ
2
կերակային արյունով: Ուղեղի անոթների
Ծխելը
խցանման կամ վնասման դեպքում ուղեղը
Նիկոտինը նեղացնում է անոթները և կըծ-
մնում է առանց սնուցման: Հետևող արձա-
կումներ է առաջացնում: Ծխախոտի մեջ առ-
գանքը լինում է տվյալ հատվածի մահը:
կա թունավոր նյութերը նպաստում են, որ-
Ուղեղի մահացած հատվածի հետ մարդը
պեսզի խոլեստերինը նստի անոթների պա-
կորցնում է այն ֆունկցիաները, որոնց
տերին և տրոմբ առաջանա:
համար այն պատասխանատու էր: Այդպես
Ալկոհոլ
է զարգանում է իշեմիկ կաթվածը:
Սպիրտը բարձրացնում է զարկերակային
Վտանգավորը այն է, որ աղտանիշներն աս-
ճնշումը, կարող է հանգեցնել խրոնիկ հիպեր-
տիճանաբար են զարգանում, իսկ օգնութ-
տոնիայի: Այդ հիվանդություններով Դուք
յունը պետք է ցուցաբերել անոթների խցա-
մեխանիկորեն հայտնվում եք ռիսկի խմբում:
նումից ոչ ուշ, քան 3 ժամից: Հեմորագիկ
Ճարպակալություն
կաթվածը հանկարծակի է առաջանում:
Եթե մարդու մոտ ավելորդ քաշ կա, ապա
Այդ դեպքում բարձր զարկերակային ճընշ-
սիրտը ստիպված է ավելի ծանրաբեռնված
ման ֆոնի վրա պայթում են ուղեղի անոթ-
աշխատել: Անոթները կարող են չհաղթահա-
ները և արյունը լցնում է տվյալ հատվածը:
րել այդպիսի ծանրաբեռնվածությունը և դա
Հեմատոմա է առաջանում: Առողջությունը
կհանգեցնի ճնշման բարձրացման:
պահպանելու համար հարկավոր է հիվան-
Հիպոդինամիա
դանոց հասնել մեկ ժամվա ընթացքում:
Նստակյաց ապրելակերպը ստիպում է ա-
Մեզանից յուրաքանչյուրը պետք է իմանա
նոթներին ծուլանալ, իսկ ուղեղի բջիջներին
ինսուլտի 5 հիմնական ախտանիշները.
տառապել թթվածնի պակասից:
Դեմքի, ձեռքերի կամ ոտքերի անզգայա-
Շաքարախտ
ցում
Շաքարախտի ժամանակ գլյուկոզայի բարձր
Խոսքի կամ ձայների ընկալումների,
աստիճանը բերում է նրան, որ ճարպային
շարժումների կոորդինացիայի խանգա-
նստվածքներն արյունատար անոթների մեջ
րում
մեծանում են: Որքան մեծ են ճարպային
Տեսողության կտրուկ վատացում
նստվածքներն, այնքան ավելի մեծ է ինսուլ-
Գլխապտույտ
տի հավանականությունը:
Անհավանական ուժեղ գլխացավ
Հիպեր-խոլեստերինեմիա
խոսքի մեջ դժվարությունները, որոնք որոշ ժամանակ չեն անցնում, պետք է լուրջ մտորումների առիթ տան և ստիպեն այցելել բժշկի: Ոչ մի «ամեն ինչ կարգին է» չպետք է լինի:
Ինսուլտի պատճառները
«Վատ» խոլեստերինի բարձր աստիճանն
Սթրես
արյան մեջ հանգեցնում է ատերոսկլերոզի
Նյարդային համակարգում ադրենալինի և
զարգացմանը: Դա կարող է տրոմբներ առա-
սթրեսի հորմոնների անընդհատ առաջա-
ջացնել, նեղացնել անոթները և հանգեցնել ինսուլտի:
8 քայլ ինսուլտի կանխարգելման Համար 1. Վերահսկեք զարկերակային ճնշումը (40 անց մարդկանց համար այդ գործողությունը
Ինչպե՞ս է տեղի ունենում գլխուղեղի կաթվածը Մեր ուղեղը, ինչպես մնացած բոլոր օրգանները, սնվում են թթվածնով հարուստ զար-
պետք է ամենօրյա դառնա): Փորձեք պահել ցումը
բարձրացնում
է
զարկերակային
ճնշումը 140/90 կամ ավելի ցածր ցուցանիշ-
ճնշումը: Դա փոխում է անոթների կառուց-
ների վրա:
վածքը, բարձրացնում է արյան լյարդա-
2. Անտիագրեգանտներ օգտագործեք:
ցումը և տրոմբ է առաջացնում:
Դրանք դեղահաբեր են, որոնք նոսրացնում
September-October, # 3 2016Ã.
3
են արյունը (միայն այն դեպքում, եթե Ձեզ
րով: Դրանք կարող են հաջորդել մեկը
նշանակել է բժիշկը):
մյուսին: Այդ դեպքում հիվանդին կողքի
3. Տարին
մեկ
ուղեղը
սնուցող
վզի
պառկեցրեք, բերանը գդալ կամ փայտիկ
անոթների ուլտրաձայնային հետազոտութ-
դրեք և մաքրեք առաջացած փրփուրը:
յուն և էլեկտրասրտագրություն կատարեք:
Ամենակարևորն է, որ չսեղմեք հիվանդին,
4. Վերահսկեք շաքարի և խոլեստիրինի
նրան պետք է թեթևակի բռնել և վերջ:
աստիճանը արյան մեջ (գլյուկոմետրի կամ
Արգելվում է անուշադիր մոտ պահել:
թեստ-գծերի միջոցով, որոնք կարելի է
8. Կարող է այնպես պատահել, որ հիվանդի
գտնել դեղատներում):
սիրտը կանգնի: Պետք է միանգամից սրտի
5. Պարբերաբար սպորտով զբաղվեք կամ
մերսում անել և արհեստական շնչառութ-
որքան հնարավոր է, շատ ոտքով զբոսնեք
յուն տալ:
(օրական 3000 քայլը բավական է):
Եվ հիշեք, որ մինչև շտապօգնության ժա-
6. Դադարեք ծխել:
մանելը, մարդու կյանքը կախված է Ձեր
7. Մի չարաշահեք ալկոհոլը:
գործողություններից:
8. Ժամանակին լրացրեք օրգանիզմում հեղուկի պակասը: Կարելի է խմել կա՛մ ջուր,
Երաժշտությունը «կենդանացնում» է
կա՛մ ոչ շատ քաղցր հյութ: Հանքային ջուրը
ինսուլտից հետո
հեղուկը օրգանիզմում է պահում և նպաստում է ճնշման բարձրացմանը:
Ի՞նչ անել ինսուլտի ժամանակ Եթե Դուք գտնվում եք մի մարդու կողքը, ով ունի ինսուլտի բացահայտ ախտանիշներ, ապա Դուք պետք է մի քանի գործողություններ կատարեք: Դրանցից կախ-
Ինչպես ցույց են տվել վերջին հետազո-
ված է մարդու կյանքը:
տությունները, հենց երաժշտությունն է
1. Առաջին հերթին միանգամից պետք է
խթանում ուղեղի ֆունկցիաների աշխա-
շտապօգնություն կանչել: Յուրաքանչյուր
տանքը` դրանով իսկ պահպանելով նեյրո-
րոպեն չափազանց կարևոր է:
նային հյուսվածքները և բարելավելով հի-
2. Եթե միջադեպը տեղի է ունեցել սեն-
վանդների մոտ շարժողական ֆունկցիա-
յակում, ապա անմիջապես դուրս հանեք
ները: Այդպիսի եզրահանգման են եկել
բոլոր ավելորդ մարդկանց: Եթե փողոցում՝
բազմաթիվ պրոֆեսորներ և բժիշկներ:
խնդրեք բոլորին ետ կանգնել և չխանգարել
Նրանք հետազոտություններ են կատարել
մաքուր թթվածնի հոսքին: Մարդու կողքը
184 հիվանդի մասնակացությամբ: Թերա-
պետք է մնան միայն նրանք, ովքեր կարող
պևտները կարծում են, որ երաժշտության
են օգնել:
ռիթմը գլխավոր գործոնն է, որը թույլ է
3. Ոչ մի դեպքում մի տեղաշարժեք մար-
տալիս ինսուլտից հետո լավ ինքնազգացո-
դուն: Դա վտանգավոր է: Հիվանդին պետք
ղություն ունենալ:
է թողնել այնտեղ, որտեղ որ տեղի է ունեցել կաթվածը: Մի տեղափոխեք մահճակալի վրա:
Կենսուրախ մարդիկ ավելի հազվ ադեպ են հիվանդանում
4. Մի փոքր վեր բարձրացրեք հիվանդի մարմնի վերին հատվածը և գլուխը (մոտ 30
ԱՄՆ-ի և Ճապոնիայի համալսարաննե-
աստիճան): Ավելի լավ է մի քանի բարձ
րում կատարված հետազոտությունները
դնել: Հանեք ձիգ, շնչելուն խանգարող հա-
ցույց են տալիս, որ լավատես, կենսուրախ
գուստները:
մարդկանց մոտ ինսուլտի հավանակա-
5. Ապահովեք մաքուր օդի հոսքը:
նունը շատ ավելի փոքր է, քան մյուսների
6. Եթե փսխուք սկսվի, ապա թեքեք հիվան-
մոտ: Պարզվել է, որ դրական էմոցիաները
դի գլուխը մի կողմի վրա և որքան հնա-
և լավ երաժշտությունը ազդում են սրտի
րավոր է, լավ մաքրեք փսխուքը, քանի որ
աշխատանքի վրա և նպաստում են հի-
հիվանդը կարող է խեղդվել:
վանդների շուտ վերականգմանը:
7. Հաճախակի այնպես է լինում, որ ինսուլտը զուգորդվում է էպիլեպտիկ նոպանե-
http://blognews.am/
ՍԵՌԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔ Շաքարային դիաբետն ու Ուրոլոգիական հիվանդությունները (Diabetes and Urologic Problems) Շաքարյին դիաբետը` ախտահարելով նյարդային վերջույթներն ու անոթները, կարող է բերել և տղամարդկանց և կանանց սեռական խնդիրների առաջացմանը: Նյարդային գրգիռները պատասխանատու են ներքին օրգանների գործունեությանը: Այս նյարդային համակարգը կոչվում է` վեգետատիվ նյարդային համակարգ (Autonomic Nervous System): Սեռական գրգիռները նույնպես փոխանցվում են վեգետատիվ նյարդային համակարգի միջոցով բերելով` սեռական օրգանների անոթների լայնացմանն ու հարթ մկանների թուլացմանը: Հետևաբար այս նյարդերի ախտահարումը կարող է խախտել այս նյարդերի հաղոդչականությունը և բերել սեռական ֆունկցիայի խանգարման: Տղամարդկանց սեռական դիսֆունկիաները շաքարային դիաբետի ժամանակ (Male sexual dysfunction during Diabetes): Էրեկտիլ դիսֆունկցիա (Erectile Dysfunction):
Էրեկտիլ դիսֆուկցիան բնորոշվում է սեռական հարաբերության ժամանակ արնանդամի ոչ բավարար էրեկցիա ունենալու և այն պահելու անկարողությամբ: Էրեկտիլ դիսֆունկցիան հանդիպում է շաքարախտով հիվանդների շուրջ 25-75 տոկոսի մոտ: Շաքարային դիաբետի ժամանակ այն հանդիպում է ավելի վաղ տարիքում: Գիտական ուսումանասիրությունները ցույց են տալիս, որ էրեկտիլ դիսֆունկցիան կարող է լինել շաքարային դիաբետի վաղ ախտանշաններից մեկը, հատկապես մինչև 45 տարեկան տղամարդկանց մոտ: Էրեկտիլ դիսֆունկցիայի այլ պատճառներից են` զարկերակային հիպերտենզիան, երիկամային հիվանդությունները, ալկոհոլի չարաշահումը, ծըխախոտը, սրտանոթային հիվանդութ-
September-October, # 3 2016Ã.
4
ները, դեղորայքի կողմնակի ազդեցութ-
է: Ավելի հաճախ են հանդիպում հետ-
Հետևաբար միզուղիների ինֆեկցիաների
յունները, հորմոնալ ու հոգեբանական գործոնները:
ևյալ ախտահարումները.-
բարդացումը կանխելու նպատակով` պետք է ժամանակին հայտնաբերել և բուժել խրոնիկական ինֆեկցիաներն ու անախտանիշ բակտերիուրիան:
Հետադարձ սերմնաժայթքում (Retrograde Ejaculation):
Գերակտիվ միզապարկ (Overactive Bladder): Միզապարկի ախտահարված նյարդերը գրգիռներ են ուղարկում ոչ ճիշտ ժամանակին` բերելով միզապարկի մկանների կծկմանն ու մի շարք ախտանշանների առաջացմանը, ինչպիսին են` հաճախամիզությունը, գիշերամիզությունը, հանկարծակի և անզուսպ միզարձակությունը, անմիզապահությունը ևայլն…: Միզային փականների դիսֆունկցիա (Urinary Sphinchter Dysfunction):
Սերմնաժայթքման ժամանակ սերմի հոսքը դեպի միզապարկ կոչվում է հետադարձ սերմնաժայթքում: Առաջանում է փականների ոչ բավարար աշխատանքի պատճառով: Այս վիճակը կարող է բերել տղամարդու անպտղության: Շաքարային դիաբետը և նյարդային ախտահարումները նույնպես կարող են առաջացնել հետադարձ սերմնաժայթքում: Կանանց սեռական դիսֆունկիան շաքարային դիաբետի ժամանակ (Female Sexual Dysfunction during Diabetes): Շաքարային դիաբետով կանանց սեռական խնդիրների վերաբերյալ գիտական հետազոտություններն ավելի քիչ են, սակայն կան տվյալներ, որոնք վկայում են, որ շաքարային դիաբետով (1-ին տիպ) կանանց մոտ 25%-ի, , իսկ 2-րդ տիպի` 42%-ը տառապում է սեռական խնդիրներով: Այդ սեռական խնդիրներից են.Հեշտոցի չորություն Ցավոտ սեռական հարաբերություն Սեռական ցանկության նվազում կամ բացակայություն Սեռական ակտիվության իջեցում կամ Բացակայություն
Միզապարկի ախտահարումները շաքարային դիաբետի ժամանակ (Bladder Disorders during Diabetes):
Շաքարային դիապետի ժամանակ միզապարկի ախտահարումների պատճառը նույնպես նյարդային ախտահարումն
Միզային փականները (Urinary sphincter) դրանք մկաններ են, որոնք շրջապատում են միզուկը և նրանց գործունեությամբ պայմանավորված է միզապահությունը: Հետևաբար շաքարային դիաբետի ժամանակ նյարդային ախտահարումը բերում է տվյալ փականների մկանային ախտահարմանն ու անմիզապահության առաջացմանը: Միզակապություն (Urine retention): Միզապարկի մկանների ախտահարումը երբեմն նաև թուլացնում է միզապարկի կծկումները բերելով խրոնիկական միզակապության: Իսկ այս վիճակը կարող է առաջացնել երիկամների ախտահարում և “գերլցվածության” անմիզապահություն: Այս ախտահարումները ախտորոշվում են սոնոգրաֆիկ, ցիստոսկոպիկ, ռենտգենյան և ուրոդինամիկ հետազոտություններով (ուրոֆլոմետրիա, ցիստոտոնոմետրիա): Խրոնիկական միզակապության բուժման համար խորհուրդ է տրվում միզել ժամանակացույցով, կամ կատարել ինքնակատետերիզացիաներ (երբ հիվանդի կողմից միզուկի միջոցով դեպի միզապարկ անցկացվում է միզային կարետր` մեզը արտաբերելու նըպատակով), միզարձակումը լիարժեք դատարկելու նպատակով` որովայնի ստորին հատվածի մասաժ, հատուկ վարժություններ, դեղորայքային բուժում ևայլն:. Միզուղիների ինֆեկցիաներ (Urinary Tract Infections): Շաքարային դիաբետի ժամանակ մեծանում է միզուղիների ինֆեկցիաների հավանականությունը և՛ տղամարդկաց և՛ կանանց մոտ, քանի որ ախտահարվում է օրգանիզմի իմուն համակարգը` ընդհանրապես ինֆեկցիաների, և մասնավորապես միզուղիների ինֆեկցիաների նըկատմամբ: Այլ պատճառներից են` արյան անոթների ախտահարումը, միզապարկի դիսֆունկցիաները և անախտանիշ բակտերիուրիան: Հատկապես վտանգավոր է բարդացած ինֆեկցիաները` երիկամի բորբոքումները (Pyelonephritis):
Շաքարային դիաբետի և ուրոլոգիական հիվանդությունների ռիսկային գործոնները: Շաքարային դիապետի ժամանակ ավելանում է սեռական դիսֆունկցիայի և այլ ուրոլոգիական հիվանդությունների հավանականությունը մի շարք ռիսկային գործոնների պատճառով, որոնք են.Շաքարի բարձր մակարդակը արյան մեջ Խոլեստերոլ Զարկերակային հիպերտենզիա Գիրություն Ծխախոտ Նստակյաց ապրելակերպ Տարիք (40-ից բարձր)
Կանխարգելում: Շաքարային դիպետով հիվանդների համար շատ կարևոր է .Հսկել շաքարի և խոլեստորոլի մակարդակը Կարգավորել արյան զարկերակյին ճնշմումը Վարել ակտիվ կենսակերպ Չծխել Ժամանակին կատարել մասնագետի խորհըրդատվություն Ամփոփում: Շաքարային դիաբետը կարող է առաջացնել մի շարք սեռական և ուրոլոգիական հիվանդություններ, որոնք են.Տղամարդկանց սեռական խնդիրներ Էրեկտիլ դիսֆունկցիա Հետադարձ սերմնաժայթքում
Կանանց սեռական խնդիրներ: Հեշտոցի չորություն բերություն
և
ցավոտ
Սեռական ցանկության բացակայություն Սեռական ակտիվության բացակայություն
հարա-
նվազում
կամ
իջեցում
կամ
Տղմարդկանց և կանանց ուրոլոգիական հիվանդություններ Գերակտիվ միզապարկ, անմիզապահություն և միզակապություն Միզուղիների ինֆեկցիաներ Սննդակարգը, ֆիզիկական ակտիվությունը և դեղորայքայը կարող է կանխել շաքարախտով հիվանդների ուրոլոգիական հիվանդությունները: http://www.urolog.am/
September-October, # 3 2016Ã.
ՀՈԳԵԿԱՆ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ Հոգեբանական անպտղություն
Կինը ոչ միշտ է անկարող հղիանալ ֆիզիոլոգիական պատճառներից ելնելով: Երբեմն անպտղության պատճառ դառնում են հոգեբանական խնդիրները, որոնց շարքում կարող է լինել նույնիսկ երեխա ունենալու ցանկությունը: Հղիանալու կարողությունը երբեմն ընդունվում է որպես ինքնստինքյան ենթադրվող, և շատ մարդիկ չեն կարողանում պատկերացնել լիարժեք կյանքն առանց երեխայի: Հոգեբանական անպտղության հանգեցնող պատճառները կարող են լինել բազմապիսի՝ հոգեբանական խընդիրներ ընտանիքում, սթրեսներ, նյարդային համակարգի գործունեության խաթարում: Հաճախ անպտղության հոգեբանական խնդիրների պատճառ /հատկապես եթե անպտղությունը կանացի է/ դառնում է երեխաներ ունենալու անկարողության վրա չափազանց սևեռվելը: Հղիանալ չկարողանալն ազդում է սեփական արժանապատվության զգացողության վրա: Անպտղության ժամանակ հաճախակի փոփոխվում են զույգերի զգացողությունները, և տարբեր ժամանակահատվածներում նըրանք կարող են ունենալ տարբեր զգացմունքներ ու պահանջներ: Այդ վիճակը չունի ստույգ «փուլեր». երբեմն զգացողությունները կարող են լինել ցավագին սրված և լարված, իսկ հաջորդ պահին դրանք կարող են թուլանալ: Անպտղության հետ կապված հուզական ապրումները տարբեր մարդկանց մոտ զգալիորեն տարբերվում են այնպես՝ ինչպես և դրանց հաղթահարման միջոցները: Շոկ. սա առաջին ռեակցիան է, երբ զույգը իմանում է իր անպտղության մասին: Մարդը իր կյանքի ընթացքում մտածում է, որ ուշ թե շուտ երեխա է ունենալու, և հանկարծ հասկանում է, որ իր կյանքի պլանները փոխվում են, ամբողջովին փլուզվում: Սովորաբար շոկը երկար չի տևում: Այն հանդիսանում է հոգեկանի պաշտպանիչ ռեակցիա, որը օգնում է համակերպվել իրականության հետ: Ժխտում. «Սա չի կարող պատահել մեզ հետ», տվյալ միտքը օգնում է ամուսիններին ընտելանալ անպտղության մտքի հետ: Ժխտումը կարող է դառնալ կպչուն միտք: Եթե այն լինում է երկարատև, այն թույլ չի տալիս գիտակցել այդ խնդիրի առկայությունը: Այդ դեպքում հնարավոր է ժամանակի բացթողում և հետագա բուժման արդյունավետությունը կարող է ավելի ցածր լինել, քանի որ անպտղության բուժման բոլոր մեթոդների արդյունավետությունը կնոջ տարիքի հետ նվազում է: Մեղքի զգացում. երբեմն զույգերը (ավելի հաճախ կանայք) մտածում են, որ անպտղությունը իրենց անցյալում կատարած որոշակի արարքների համար պատիժ է՝ օրինակ սեռական ակտիվության կամ արհես-
5
տական վիժման համար: Երբեմն զույգերից որևէ մեկը կարող է մեղավորության զգացողություն ունենալ մյուսի հանդեպ (կախված ում մոտ է հայտնաբերված առողջական խնդիրը): «Ես զրկում եմ իմ զուգընկերոջը երեխա ունենալու հնարավորությունից»: Մեղքը բացասական, ոչ կառուցողական, սակայն անպտղության խնդիր ունեցող զույգերի մոտ հաճախակի հանդիպող զգացում է: Չարություն. Այս զգացողությունը կարող է արթնանալ այն մտքից, որ դա անարդարացի է: Հաճախ այս խնդիրը բացասական է անդրադառնում սեռական կյանքի վրա: Ժամանակի հետ սեռական կյանքը դադարում է զույգերին հաճույք պատճառել` փոխակերպվելով ծանր պարտականության: Զույգերը սկսում են զգալ անակնկալության բացակայություն` մշտական բժշկական ընթացակարգերի, բազային ջերմաստիճանի չափման և գրաֆիկով սեռական հարաբերություններ ունենալու պատճառով: Այլևս չեն նկատում միմյանց և մոռանում, թե ինչպիսի ռոմանտիկ զգացմունքներ են միմյանց կապել:
խոչընդոտել հղիացմանը, խթանելով լրացուցիչ հոգեբանական տրավմաներ: Պետք է միշտ հիշել, որ նյարդային համակարգի դերն օրգանիզմում ցանկացած գործընթացի կազմավորման համար շատ մեծ է: Մարմինը և հոգեկանը փոխկապակցված են միմյանց հետ, և այսօր արդեն ոչ ոք չի վիճարկում այդ փաստը: Հղիության հասնելու համար կինը պետք է պատրաստ լինի հղիանալ, և դա չի սահմանափակվում միայն նրա վերարտադրողական համակարգի պատրաստ լինելով, այլ նաև նրա հոգեկան վիճակով: Մեր ենթագիտակցությունն ունակ է ազդել ոչ միայն մեր մտքերի, այլև ցանկացած ֆիզիոլոգիական գործընթացի վրա, որը տեղի է ունենում մեր օրգանիզմում: http://doctors.am/
ԱՌԱՋԻՆ ԲՈՒԺՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆ Արյունահոսություններ
Որոշ իրավիճակներ հատկապես ուժեղ սթրեսի պատճառ են դառնում` -Սեռական ակտը խիստ որոշակի ժամանակ իրականացնելու անհրաժեշտություն - Բուժման անհաջող ցիկլից հետո մենստրուացիայի սկիզբ - Անպտղության վերաբերյալ ընկերների և ընտանիքի անդամների հարցերին պատասխանելու անհրաժեշտություն: Այդ հարցերից շատերը կլինեն անտակտ և ցավալի - Բուժումը աշխատանքային ծանր գրաֆիկի հետ համատեղելու անհրաժեշտություն - Բուժման մեթոդի ընտրության անհրաժեշտություն - Ախտորոշման և բուժման արդյունքների սպասում` արդյոք նորմալ են սպերմոգրամայի ցուցիչները, արդյոք բեղմնավորվել են ձվաբջիջները, և այլն: Անպտղությունը կարող է մեծ ազդեցություն ունենալ հարաբերությունների, զուգընկերների ֆիզիկական, հոգեբանական, սոցիալական և տնտեսական վիճակի վրա: Փակ շղթան, որով հոգեբանական անպտղությունը գամում է ընտանիքը, դժվար է հաղթահարել առանց մասնագետների օգնության: Որքան խորանում են անպըտղության հոգեբանական պատճառները, որքան լրջանում է իրավիճակը, այնքան ավելի է բարդանում դրա լուծումը, հատկապես այն դեպքերում, երբ անպտղությունը կանացի է: Տարբեր բժիշկների այցելելն արդյունք չի տալիս, անպտղության գործոնները շարունակում են մնալ չճշտված, և դա էլ ավելի բացասական է անդրադառնում ամուսինների հոգեկանի վրա: Հիասթափության շեմին կանգնելով, մարդիկ հաճախ բաժանվում են` չկարողանալով պահպանել ընտանիքը: Ինչպես կանանց, այնպես էլ տղամարդկանց մոտ հոգեբանական անպտղության մեխանիզմը նույնն է, հոգեբանական գործոնները միջնորդավորված կերպով հանգեցնում են հորմոնալ ֆունկցիաների փոփոխության, ինչն իր հերթին ազդում է վերարտադրողական համակարգի վրա: Սթրեսը, անհաջողության հանդեպ վախը կարող են հանգեցնել սպերմատոզոիդների քանակի կըրճատման և դրանց շարժունակության խախտման, հորմոնալ խանգարումների և այլն: Մինչդեռ հենց սթրեսային իրավիճակն են հոգեբաններն անվանում այն հիմնական խնդիրներից մեկը, որոնք կարող են պատճառ դառնալ հոգեբանական անպտղության: Սթրեսի ազդեցությունը կարող է
Արյունահոսությունը արյան արտահոսքն է արյունատար անոթներիցֈ Այն կարող է լինել՝ • արտաքին, երբ տեսանելի է, և արյունը հոսում է մարմնից դուրս, • ներքին, երբ արյունը հոսում է մարմնի ներքին տարածություններֈ Ըստ ծագման՝ արյունահոսությունը լինում է վնասվածքային (տրավմատիկ), եթե առաջանում է անոթի վնասվածքի հետևանքով, և ոչ տրավմատիկ, եթե առաջանում է որևէ հիվանդության պատճառով անոթի պատի քայքայման կամ դրա թափանցելիության բարձրացման արդյունքում: Ըստ վնասված արյունատար անոթների տեսակի՝ արյունահոսությունը լինում է. • Զարկերակային, ուժգին է և վտանգավոր կյանքի համար, քանի որ արյունը դուրս է գալիս բարձր ճնշման տակ, և այն դժվար է դադարեցնելֈ Այս դեպքում արյունն ունի ալ կարմիր գույն: • Երակային. երակային ճնշումը ավելի ցածր է, արյունը հոսում է միալար հոսքով, շատըրվանի պես չի ցայտումֈ Երակային արյունն ունի մուգ կարմիր գույն, քանի որ հարուստ չէ թթվածնովֈ • Մազանոթային, ամենատարածվածն է և հեշտ է դադարումֈ Բոլոր տեսակի արյունահոսությունների վըտանգն այն է, որ դրա արդյունքում նվազում է շրջանառող արյան ծավալը, և հյուսվածքների հագեցումը թթվածնով խանգարվում էֈ
September-October, # 3 2016Ã.
6
Դա հատկապես վտանգավոր է երեխաների և ծերերի համար, քանի որ նրանց օրգանիզմը դժվար է հարմարվում նման փոփոխություններին: Արտաքին արյունահոսությունը սովորա բար կարելի է դադարեցնել՝ կատարելով հետևյալ գործողությունները. I. Վերքի վրա ձեռքի ափով անմիջական սեղմում կատարել (ուղղակի ճնշում) կամ տեղադրել ճնշող վիրակապֈ Դրա համար անհրաժեշտ է՝ վերքը ծածկել ստերիլ անձեռոցիկով, • կատարել վիրակապի մի քանի փաթույթ, • վերքի վրա տեղադրել ծալված գործվածքի կտոր կամ վիրակապի գլանակ, • ճնշում գործադրելով՝ վերքը վիրակապել և հանգուցելֈ
II Սրտի մակարդակից բարձր բարձրացնել վնասված մասըֈ III Սեղմման կետերում ճնշում գործադրելֈ Սեղմման կետերը մարմնի վրա որոշակի տեղեր են, որոնց վրա ճնշելով կարելի է խոշոր զարկերակըսեղմել ոսկրին և արյան շրջանառությունը նվազեցնել կամ դադարեցնել համապատասխան մասում: Եթե արյունը ներծծվելով դուրս է գալիս վիրակապի միջով, պետք է քանդել վիրակապը, հանել արյունոտ գործվածքի կտորը կամ գլանակը՝ առանց անձեռոցիկը հանելու, և նոր ճնշող վիրակապ դնելֈ IV Շարունակել հսկել տուժածի վիճակը՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով շոկի ա ռաջին նշաններինֈ Առաջին օգնությունը ցույց տալուց հետո պետք է զանգել շտապօգնություն կամ տուժածին տեղափոխել հիվանդանոցֈ Պետք է նկատի ունենալ, որ նույնիսկ ֆիզիկապես ուժեղ մարդը 10-15 րոպեից ավելի չի կարող սեղմել վնասված անոթը, քանի որ ձեռքերըհոգնում են, և ճնշումը թուլանում էֈ Այդ դեպքում արյունահոսությունը դադարեցնելու նպատակով կարելի է կիրառել վերջույթները ծալելու մեթոդը: Այն կատարվում է՝ վերքից վերև գտնվող հոդը ծալելով և վերջույթը այդ դիրքում ֆիքսելով (ծալած հոդում դրվում է ճնշող գործվածք): Լարանի տեղադրում Արյունահոսությունը դադարեցնելու ծայրահեղ միջոց է կենտ ոսկրերի վրա՝ բազկի վերին շրջանում՝ վերքից վերև, և ազդրի ցանկացած հատվածում լարանի օգտագործումըֈ Լարանը՝ ռետինե կամ գործվածքից, դրվում է 1,5 - 2 ժամով, իսկ ցուրտ եղանակին՝ 0,5 -1 ժամովֈ Յուրաքանչյուր 30 - 60 րոպե կապված լինելուց հետո հարկավոր է մի քանի րոպեով լարանը թուլացնել՝ միաժամանակ սեղմած պահելով վերքից վերև գտնվող անոթըֈ Լարանը դնելու սկզբունքները. Լարանը կապել տուժածի հագուստի կամ որևէ այլ գործվածքի վրա (ոչ թե ան-միջապես մաշկի վրա)ֈ Պտտել այն վնասված վերջույթի շուրջը և ծայրերը կապել սովորական հանգույցովֈ Հանգույցի վրա դնել որևէ փայտիկ և վրան կապել կրկնակի հանգույցֈ Պտտելով փայտիկը՝ սեղմել վերջույթը, մինչև արյունահոսությունը դադարիֈ Փայտիկի ծայրերը ամրացնել վիրակապովֈ Թղթի վրա գրել լարանը դնելու ժամը, ամսաթիվը, տուժածի անունը և ազգանունըֈ
Ներքին արյունահոսություն Ներքին արյունահոսությունը լինում է մարմնի փակ խոռոչներում, գլխավորապես առաջանում է ներքին օրգանների վնաս-
վածքներիցֈ Արյունը, կուտակվելով խոռոչներում, կարող է նաև արտահոսել մարմնի բնական անցքերիցֈ Հնարավոր ներքին արյունահոսությունները և արյան արտահոսքը մարմնի բնական անցքերից Բնական անցք - Վնասվածքի տեղակայում Ականջ-թմբկաթաղանթի վնասվածք, գանգի կոտրվածք Բերան-ծնոտի կոտրվածք, բերանի վնասվածք, ստամոքսի կամ աղիքների կերակրափողի, թոքերի կամ շնչուղիների վնասվածք Քիթ-վերին շնչուղիների վնասվածք, գանգի կոտրվածք Ուղիղ աղիք-թութք, աղիքների վնասվածք Հեշտոց-վիժում Միզուկ-երիկամների, միզապարկի, միզուղիների վնասվածք Ներքին արյունահոսությունը հաճախ շոկի պատճառ է դառնում, քանի որ դրա նշանները դրսևորվում են վնասվածքից որոշ ժամանակ անց, և դժվար են հայտնաբերվում և վերացվումֈ Ներքին արյունահոսության նշանները՝ տագնապ, անհանգստություն, հաճախացած, թույլ անոթազարկ, հաճախացած շնչառություն, գլխապտույտ, թուլություն, զարկերակային ճնշման անկում, մաշկի գունատություն կամ կապտավուն երանգ, վնասվածքի տեղում հնարավոր է
ցավ, հյուսվածքի պնդացում, մաշկի գույնի փոփոխություն, տեսողության խանգարում, սրտխառնոց, ծարավի զգացում, արյան արտահոսք մարմնի բնական անցքերիցֈ Առաջին օգնություն Զանգել շտապօգնությունֈ Օգնել տուժածին հարմար դիրք րնդունելու, հանգստացնել նրանֈ Սահմանափակել նրա շարժումներըֈ Վնասվածքի ենթադրվող տեղում կարելի է տեղադրել սառցապարկ (սառույցը պետք է դրվի բամբակյա գործվածքի մեջ)ֈ Խմելու կամ ուտելու ոչինչ չտալ, այլ միայն թրջել տուժածի շրթունքները (ջուր խմելը հակացուցված է՝ հնարավոր փըսխումից խուսափելու համար)ֈ Ցավազրկողներ չի կարելի տալֈ Պահպանել տուժածի մարմնի ջերմաստիճանըֈ Փոխել նրա դիրքը՝ պառկեցնելով մեջքի վրա ոտքերը կիսածալածֈ http://doctors.am/
How Much Information Can Our Brains Hold?
September-October, # 3 2016Ã.
7
Our brains have about one billion neurons! That’s so many, it would take us about 50 years just to count them. But how much information can they hold? Each individual neuron only stores a bit of information. And if they worked alone, that might be a problem. Fortunately, those millions and millions of neurons are wired together – each neuron forms approximately 1,000 connections to other neurons in your brain. That means there’s over one trillion connections constantly working in your gray matter to help you retain everything from your childhood memories to your nine o’clock meeting tomorrow morning. So does your brain have an actual storage limit? Some computational neuroscientists have estimated that your mind’s storage capacity maxes out at around 2.5 petabytes—that’s about 1,000 terabytes. To put this capacity into perspective: you would have to leave your TV on for over 300 consecutive years while recording all of the programs to use up that kind of storage space. That’s pretty amazing when you think about it. And feel free to think about it as much as you’d like – there’s still plenty of unused space up there! zocdoc.com
Researchers identify potential new way of treating hypertension
Researchers eyeing first new antihypertensive drug treatment strategy in more than 15 years. Researchers at the University of Bristol and Afferent Pharmaceuticals have identified a potential new way of treating high blood pressure, or hypertension, by targeting aberrant nerve signals in the carotid bodies, which sit on the common carotid arteries on each side of the neck. The research study, entitled "Purinergic receptors in the carotid body as a new drug target for controlling hypertension," was led by Julian Paton, professor of physiology at the University of Bristol, and was published in the 5 September online edition of Nature Medicine. Instead of treating high blood pressure by targeting directly the functions within end organs such as the heart, kidneys and vasculature, this novel approach aims to reduce nervous system activity from a sensory organ, the carotid body, that when activated can cause blood pressure to rise uncontrollably. Such a treatment may offer superiority over existing medications, principally by lowering blood pressure directly at a common source. Beneficial outcomes may also extend to other cardiometabolic disorders, such as heart failure and sleep apnoea, in which the carotid bodies are known to be sensitized. In preclinical models, researchers were able to block this carotid body aberrant signaling activity with an investigational drug candidate, MK-7624 (also known as AF-219), demonstrating a significant reduction in blood pres-
sure. "With this research, we've validated P2X3 receptors as a novel drug target for the treatment of cardiovascular disease by demonstrating that blockade of these receptors with a selective antagonist controls carotid body activity," said Dr Angus Nightingale, a cardiology consultant who runs the specialist hypertensive clinic at the Bristol Heart Institute and is a co-author of the study. "The question now is whether blocking these P2X3 receptors in humans will lower elevated blood pressure, and how we can best identify those patients with carotid body hyperactivity who are most likely to respond to treatment." "The carotid bodies lie at the bifurcation (fork) of the common carotid artery on each side of the neck and are the body's smallest organs, each about the size of a rice grain," said Professor Paton, who co-led the research with Dr Anthony Ford, founder and chief scientific officer of Afferent Pharmaceuticals. "These organs sense chemicals such as oxygen in the blood. When oxygen levels fall, the carotid bodies become active and send signals to the brain that trigger increases in breathing and blood pressure." The researchers collaborated to test whether MK-7624/AF-219, a highly selective and potent orally available P2X3 receptor antagonist, can stop this nervous activity from occurring, thereby lowering blood pressure. "In healthy individuals, the carotid bodies have very low levels of activity," said Professor Paton. "We discovered that these tiny organs become hyperactive in conditions of hypertension, generating what we have called aberrant or tonic discharge, which is sent into the brain regions controlling cardiovascular activity. In this way, changes within the carotid body may be a cause of high blood pressure and therefore represent a novel target for controlling blood pressure." Previous research by Professor Paton and collaborators, published in The Journal of the American College of Cardiology, showed that removing one carotid body was effective in lowering blood pressure in human patients with drug-resistant hypertension. The next step was to find out why the carotid body can become hyperactive in hypertension, and to develop a pharmacological approach to normalise its activity. To carry out this research, the team utilized an established animal model of human hypertension. They discovered that the energy molecule ATP (adenosine triphosphate), a recognized common signaling nucleotide, was able to persistently activate the P2X3 receptor, and that this protein was upregulated by almost 5 fold in the carotid body in hypertension. By blocking this receptor in the carotid body with MK-7264/AF-219, blood pressure fell significantly in hypertensive rats. "Crucially, unlike carotid body removal, the drug did not render the carotid body inoperable," said Professor Paton. "Instead, it normalized its activity levels to those found in a normotensive state. Think of it in terms of a domestic fire alarm - it
switches off after the smoke disappears, but the battery remains in place, meaning it can still respond in an emergency." "We have developed some unique tests to assess the activity state of the carotid body in human hypertensive patients," said Dr. Nightingale. "We are hoping to initiate a clinical trial to test P2X3 receptor antagonism in hypertensive patients who exhibit hyperactive carotid bodies in the near future." High blood pressure is the world's leading contributor to mortality. In the UK, its cost to the National Health Service is around £2 billion per year, and it remains poorly controlled, triggering heart and renal failure, and strokes. The World Health Organization has identified high blood pressure as the single most important risk factor for the global burden of disease and death. "This approach may be the first novel anti-hypertensive treatment strategy in more than 15 years, and perhaps the first directed at a root cause of excessive sympathetic discharge to cardiovascular end-organs," said Professor Paton."This research was translational from molecule to medicine, and reflects the critical importance of integrative physiology as a subject. Our study was an inter-disciplinary team effort, and would not have been possible without close working with colleagues from the University of Bristol, University Hospital Trust Bristol, the University of Sao Paulo, Brazil, the University of Auckland, New Zealand, and Afferent Pharmaceuticals. Nor would it have been possible without funding from The British Heart Foundation and Afferent Pharmaceuticals."
Suicide is preventable A key message of the report is suicide is preventable: the idea that once a person is suicidal they remain like that for life as a myth. The fact is, says WHO: "Heightened suicide risk is often short-term and situation-specific. While suicidal thoughts may return, they are not permanent and an individual with previously suicidal thoughts and attempts can go on to live a long life." Evidence from several countries suggests limiting access to the means that people use to commit suicide can stop them doing so. Some of the most common means include ingesting pesticide poisons, hanging and use of firearms. And another important way to reduce deaths by suicide, says the WHO report, is having a national coordinated action plan, which currently only 28 countries have adopted. Effective suicide prevention requires that government departments work together and develop a comprehensive coordinated response. "High-level commitment is needed not just within the health sector, but also within education, employment, social welfare and judicial departments," says WHO. Dr Alexandra Fleischmann, Scientist in the Department of Mental Health and Substance Abuse at WHO, says: "No matter where a country currently stands in suicide prevention, effective measures can be taken, even just starting at local level and on a small-scale." The report also urges the media to be responsible about reporting suicides. They should not use language that sensationalizes suicide, nor give details of the means that people have used. A study reported in Lancet Psychiatry earlier in 2014, found that in the US, high- profile coverage of suicides in the newspapers is linked to copycat suicides among teenagers. http://doctors.am/
September-October, # 3 2016Ã.
8
»ðÃÇ Ñð³ï³ð³ÏáõÃÛáõÝÁ Çð³Ï³Ý³ñìáõÙ ¿ Ñáì³Ý³ìáð ϳ´Ù³Ï»ðåáõÃÛáõÝÝ»ðÇ ýÇݳÝë³Ï³Ý ³ç³ÏñáõÃÛ³Ùµ: Sponsored By