Fotoğraf Makinesi ve Ekipmanları by Mehmet Ali Kötüğ

İÇİNDEKİLER

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAF MAKİNESİ VE EKİPMANLARI MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Mersin, 2014

İÇİNDEKİLER

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ................................................................................................................................... İ ÖZET .................................................................................................................................................. 1 I. AMAÇ ........................................................................................................................................ 2 II. YÖNTEM ............................................................................................................................... 2 III. GİRİŞ ..................................................................................................................................... 3 A. FOTOĞRAF MAKİNESİ ...................................................................................................... 3 1. FOTOĞRAF MAKİNESİNİN TANIMI ........................................................................... 3 2. FOTOĞRAF MAKİNESİNİN GENEL ÇALIŞMA PRENSİBİ ...................................... 4 3. FOTOĞRAF MAKİNESİ TÜRLERİ ................................................................................ 4 a) b) c) d) e) f) g) h) i) j)

FOTOĞRAF MAKİNESİNİN PARÇALARI .................................................................. 11 a) b) c) d) e) f) g) h) i)

B. 1.

Basit Vizörlü Kompakt Fotoğraf Makineleri ............................................................................. 5 Çift Objektifli Fotoğraf Makineleri (TLR) ................................................................................. 5 Single Lens Reflex Fotoğraf Makineleri (SLR) ......................................................................... 6 Orta Format Tek Objektifli Fotoğraf Makineleri ...................................................................... 7 Büyük Format Fotoğraf Makineleri .......................................................................................... 7 Polaroid Fotoğraf Makineleri ..................................................................................................... 8 Panoramik Fotoğraf Makineleri ................................................................................................ 9 Dijital Single Lens Reflex Fotoğraf Makineleri (DSLR) ........................................................... 9 Dijital Compact Fotoğraf Makineleri ....................................................................................... 10 Aynasız Fotoğraf Makineleri(Mirrorless) ................................................................................ 11 Sensör ........................................................................................................................................ 11 Örtücü (Obtüratör/ Perde/ Shutter ) ........................................................................................ 12 Ayna .......................................................................................................................................... 13 Işıkölçer (Pozometre) ................................................................................................................ 14 Ekran(Monitör) ......................................................................................................................... 14 Flaş ............................................................................................................................................ 14 Deklanşör .................................................................................................................................. 15 Bakaç (Vizör)............................................................................................................................. 16 Odak Ekranı (Focus Screen) .................................................................................................... 16

EKİPMANLAR .................................................................................................................... 17 TEMEL(BİRİNCİL) EPİPMANLAR .............................................................................. 17 a)

Objektif (Lens) .......................................................................................................................... 17 (1) Diyafram .......................................................................................................................... 17 (a) Göz ve Diyafram İlişkisi .............................................................................................. 18 (b) Diyaframın Yapısı ....................................................................................................... 20 (c) Diyafram Tipleri .......................................................................................................... 24 (2) Objektifin Odak Uzaklığı................................................................................................. 25 (3) Objektifin Işık Geçirgenliği ............................................................................................. 25 (4) Objektifin Keskinliği........................................................................................................ 26 (5) Objektif Türleri ................................................................................................................ 26 (a) Normal Objektifler ...................................................................................................... 27 (b) Geniş Açılı Objektifler ................................................................................................. 27 (c) Balıkgözü Objektifler .................................................................................................. 27 (d) Tele Objektifler ............................................................................................................ 28 (e) Aynalı Tele Objektifler ................................................................................................ 28 (f) Sabit (Asal)Odaklı Objektifler ......................................................................................... 28 (g) Değişken (Zoom) Odaklı Objektifler ........................................................................... 29 (h) Özel Amaçlı Objektifler ............................................................................................... 30

İÇİNDEKİLER

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

(i) Makro Objektifler ......................................................................................................... 30 (ii) Perspektif Kontrollü Objektifler ................................................................................. 30 (iii) Konvertörler ................................................................................................................ 31 b) Güneşlik (Parasoley) ................................................................................................................. 31 c) Filtreler ...................................................................................................................................... 32 (1) UV Filtre ........................................................................................................................... 32 (2) ND Filtre ........................................................................................................................... 33 (3) Polarize Filtre ................................................................................................................... 33 (4) Efekt Filtreleri .................................................................................................................. 34 d) Reflektörler ................................................................................................................................ 34 (1) Gümüş Reflektör ................................................................................................................... 35 (2) Beyaz reflektör ...................................................................................................................... 35 (3) Altın Reflektör ...................................................................................................................... 35 (4) Siyah Reflektör ..................................................................................................................... 35 e) Flaş ............................................................................................................................................ 35 f) Üçayak (Tripod) ......................................................................................................................... 36 g) Monopod..................................................................................................................................... 36 h) Şarj Cihazı ................................................................................................................................. 37 i) Batarya ...................................................................................................................................... 37 j) Batarya Grip.............................................................................................................................. 37 k) Hafıza(Bellek) Kartı .................................................................................................................. 38 l) Kablolu Deklanşör..................................................................................................................... 39 m) Uzaktan Kumanda................................................................................................................ 39 n) Su Terazisi ................................................................................................................................. 39

YARDIMCI (İKİNCİL) EKİPMANLAR ......................................................................... 40 a) b) c) d) e) f) g) h)

Çanta ......................................................................................................................................... 40 Askı ............................................................................................................................................ 40 Ara Kablolar .............................................................................................................................. 41 Adaptör ...................................................................................................................................... 41 Mikrofon .................................................................................................................................... 41 LED Işık Kaynağı...................................................................................................................... 41 Kulaklık ..................................................................................................................................... 42 Kılıf ............................................................................................................................................ 42

IV. SONUÇ ................................................................................................................................ 43 KAYNAKÇA .................................................................................................................................... 44

ÖZET

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

ÖZET Bir fotoğraf makinesini etkili bir şekilde kullanabilmek, işlevselliğinden azami verimi alabilmek muhakkak onu yakından tanımakla mümkün olur. Nasıl bir çalışma prensibine sahip olduğu, türleri, parçaları ve bu parçaların görevleri bilinmesi gerekenlerin başında gelir. Elbette bir fotoğraf makinesi bunlarla sınırlı değildir. Teknolojik ilerleme, seri üretimde artış, yeni fotoğraf tekniklerinin ortaya çıkışı sonucunda ekipmanlar daha da çeşitlenmiş, kullanımı yaygınlaşmıştır. Bu ekipmanların çeşitlerini bilerek doğru bir biçimde kullanabilmek yine fotoğrafın kalitesini arttıran unsurlardandır. Fotoğraf makinesi ve ekipman seçiminde en büyük rolü kullanıcın tercihinin oynadığı unutmamalıdır. Sözgelimi kaba bir makineyi kesinlikle taşımam diyenler için DSLR bir makine ya da makro fotoğraf çekmeyi sevmeyen biri için makro onjektif bir şey ifade etmeyecektir. Bu nedenle makine ve ekipman almadan önce kişi bir süre fotoğraf izlemeli hangi tarz fotoğrafa ilgisi olduğunu net bir biçimde belirlemelidir. Böylece daha sonra kullanmayacağı bir makine ya da ekipmandan kaynaklanan maddi kayıptan kurtulmuş olacaktır. Bu çalışmada yukarıda sözü edilen kavramlar genellikle önem sıralarına ya da birbiriyle alakalı oluşlarına göre düzenlenip sunulmuştur.1 Bunu yaparken makine ve ekipman türlerinin nasıl bir işlevselliğe sahip olduğuna vurgu yapılmıştır.

Özellikle “Ekipmanlar” bölümünde önem sırası kişisel tercihe göre değişebilir.

AMAÇ, YÖNTEM

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

I. AMAÇ Fotoğraf makinelerinin ne olduğu, türleri ve parçaları; fotoğrafa doğrudan ya da dolaylı etkisi bulunan ekipmanlar, bunların tür ve işlevlerini iyi bir fotoğraf ekseninde açıklamak bu çalışmanın amacını teşkil eder.

II.

YÖNTEM

Literatür tarama yöntemi kullanılmış ve akademik olarak hazırlanmış kaynaklara başvurulmuştur. Bu kaynaklar konu kapsamında taranıp fişlenmiş ve belirlenen başlıklara uygun şekilde fişler sıraya konulmuştur.

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

III.

GİRİŞ

A. FOTOĞRAF MAKİNESİ

Şekil-1: Fotoğraf Makinesi

1. FOTOĞRAF MAKİNESİNİN TANIMI Türk Dil Kurumu’nun “Görüntüyü duyarlıklı yüzey üzerinde tespit etmeye yarayan cihaz.” 2olarak tanımladığı fotoğraf makineleri esasen görüntüyü hapseden kara kutulardır. Bunlar tarihsel süreçte farklı bileşenlerden

oluşsa da temelde aynı

işleyişin yapısal özelliğini muhafaza etmişlerdir.3 Fotoğraf denilen görüntüleri kaydedebilmek için, fotoğraf makinesi dediğimiz “karanlık

kutuları”

kullanırız.

Fotoğraf

makinesi ya da kamera olarak adlandırılan karanlık kutular, aslında içlerinde bulunan film ya da sensörün zarar görmesini önleyen araçlardır. Makinelerin görevi objektiften giren ışığın, film ya da sensör dediğimiz kayıt düzleminin üzerine kontrollü bir şekilde düşmesini sağlamaktır. Fotoğraf makineleri, Şekil-2: Fotoğraf Makinesinin İç Görünümü

objektif ve gövde olmak üzere iki temel

parçadan oluşur ve bu temel parçaların üzerinde bulunan kontrol mekanizmaları (netleme,

enstantane

diyafram)

sayesinde

istenilen

nitelikte

görüntüler

oluşturulur.

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.547e28e7beb1c9.41919904 Kötüğ, Mehmet Ali, Fotoğrafın Tarihçesi, MERDOF Dergi, _____Mersin 2014, s.23-27.

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

2. FOTOĞRAF MAKİNESİNİN GENEL ÇALIŞMA PRENSİBİ Fotoğraf makineleri çeşitli ayar düzenekleri ve elektronik devreleri çıkarıldıkları takdirde temel olarak ışık geçirmeyen bir kutudur. Tüm fotoğraf makinelerinin ön kısmında, fotoğrafı çekilen konudan yansıyan ışığın içeriye girmesini sağlayan ve genellikle açıklığı değişebilir bir diyaframı olan objektif, arkasında ise görüntünün kalıcı kaydını yapan film ya da sensör vardır. Konudan gelen ışık önce objektife gelir ve odaklanır. Daha sonra diyaframdan yani objektifin

ortasında

bulunan

delikten

geçerek

obtüratöre

ulaşır.

Fotoğraf

makinelerinin çoğunda obtüratör film ya da sensörün hemen önüne yerleştirilmiştir. Obtüratör ışığı geçirmeyen bir perdedir. Fotoğraf çekerken daha önce ayarlanmış süre boyunca açık kalarak objektiften gelen ışığın film ya da sensör üzerine düşmesini sağlar. Vizör ise makineyi konuya

hedeflemeye

yarayan

düzenektir.4

Şekil-3: Fotoğraf Makinesinin İşleyişi

3. FOTOĞRAF MAKİNESİ TÜRLERİ Fotoğraf makineleri format, yapı, marka, fiyat gibiç eşitli farklılıklar taşısalar da ortak temel özelliklere sahiptirler. Fotoğraf makinelerini tanımlamak için genel olarak dört kriter kullanılır. Bunlar, fotoğraf makinesinin kullandığı filmin boyutları, fotoğraf makinesinin sahip olduğu bakaç sistemi, fotoğraf makinesinin netleme sistemi ve görüntü kayıt sistemidir.5

4 5

Hedgecoe, John, Her yönüyle Fotoğraf Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1999, s.20. İkizler, Emre, Filmden Dijitale Fotoğraf, 1. Basım, Say Yayınları, İstanbul 2007, s.12.

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

a) Basit Vizörlü Kompakt Fotoğraf Makineleri

Şekil-4: Basit Vizörlü Kompakt Fotoğraf Makinesii

Bu tip fotoğraf makinelerinde objektifler daima gövdeye sabit olarak tutturulmuştur. Objektifin hemen arkasında diyafram yaprakçıkları vardır. Bu tip fotoğraf makineleri merkezi obtüratörlüdür. Kullanımı gayet basit olup ayar gerektirmez. Basit vizörlü fotoğraf makinelerinde ayna ve prizma kullanılmaz ve bu sebeple gözümüzün gördüğü açıyla filmin gördüğü açı farklıdır. Bu açı farkından dolayı vizördeki görüntüyle filmdeki görüntü birbirini tutmaz ve buna paralaks hatası denir. Paralaks hatasını önlemek için kompozisyon, vizör içindeki kesik çizgili küçük halkaya göre yapılmalıdır. Kullanımının kolaylığı ve ucuz oluşu sebebiyle amatör fotoğrafçılar için ideal bir fotoğraf makinesidir.7

b) Çift Objektifli Fotoğraf Makineleri (TLR)

Şekil-5: Çift Objektifli Fotoğraf Makinesi (TLR)

Gençcelep, Basri, Fotoğrafın Temel Sorunsalı Diyafram Enstantane Ve Asa Bağlamında Görsel Uygulamalar, Atatürk Ünġversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2011, s.8. 7 Kanburoğlu, Özer. A‟dan Z‟ye Fotoğraf, Say Yayınları, İstanbul 2007, s.35-36 8 Gençcelep, a.g.t., s.9.

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Çift objektifli fotoğraf makinesi üst üste konulmuş iki fotoğraf makinesi gibi düşünülebilir. Bu iki fotoğraf makinesinin biri, netlik ve çerçeveleme ayarlarının yapılmasına, diğeri ise konunu film üzerine aktarılmasına yarar. Bu iki objektif birbirine mekanik olarak bağlanmıştır. Fotoğraf makinesi hangi uzaklığa ayarlanırsa ayarlansın, alttaki objektifin film yüzeyine olan uzaklığı, üstteki objektifin vizör mat camına olan uzaklığına daima eşittir. Alt objektifin arkasındaki obtüratör deklanşöre basıldığında açılır ve ışık içeri girerek filmi pozlar. Bu fotoğraf makinelerinde de vizöre gelen görüntüyle film üzerine gelen görüntüyü ulaştıran objektiflerin farklı olmasından dolayı paralaks hatası vardır. Bu tip makinelerde görüntü kare şeklinde (6x6)cm‟dir.9

c) Single Lens Reflex Fotoğraf Makineleri (SLR)

Şekil-6: Single Lens Reflex Fotoğraf Makinesi (SLR)

SLR tip fotoğraf makinelerinin her tipinde objektif değiştirilebilir. Bu tip fotoğraf makinelerinin objektifinden içeri giren ışınların karşısında 45 derece açı ile duran bir ayna vardır. Objektiften içeri giren ışınlar bu aynadan yansıdıktan sonra, fotoğraf makinesinin üstündeki buzlu cama ve prizmaya çarpar burada görüntünün oluşmasını sağlayarak netlik ayarlarının yapılmasına olanak verirler. Bu aynalar ve prizma aynı zamanda, objektiften içeri giren görüntünün düz olarak vizörde görülebilmesine de olanak sağlarlar. Bütün SLR fotoğraf makinelerinde, objektiften içeri giren yani filme ulaşan görüntü vizörde tam olarak görülebildiği için, kompozisyon ve netleme kolayca yapılır. Bu tip fotoğraf makinelerinde 24x36mm film

Kanburoğlu, a.g.e., s.36-38.

Gençcelep, a.g.t., s.10.

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

kullanılır. SLR tip makinelerde obtüratör filmin hemen önünde, 45 derece açıyla duran aynanın hemen arkasında yer alır.11

d) Orta Format Tek Objektifli Fotoğraf Makineleri

Şekil-7: Orta Format Tek Objektifli Fotoğraf Makinesi

Roll film kullanılan tek objektifli refleks fotoğraf makineleri SLR makinelerde olduğu gibi ışık yolu üzerinde 45 derece açıyla duran bir ayna görüntüyü buzlu cam üzerine düşürmektedir. Film ebatları 4,5x6, 6x6, 6x7, 6x9 cm olarak ayrılan roll filmlerdir. Objektifin değişmesi kadar film taşıyıcı „magazin‟in değişmesi de en önemli özelliklerindendir. Bu tip makinelerde obtüratör filmin hemen önünde, 45 derece açıyla duran aynanın hemen arkasında yer alır. Daha çok profesyonel stüdyo çekimleri için tasarlanmışlardır. Bu yüzden amatör kullanıcıların taşıyamayacağı kadar hantal ve ulaşamayacağı kadar pahalıdır.13

e) Büyük Format Fotoğraf Makineleri Mimari ve tanıtım fotoğrafçılığında önemli yere sahip olan bu makineler fotoğraf sektöründe kullanılan en pahalı fotoğraf makinelerindendir. „Teknik kamera‟ olarak da adlandırılırlar. Tabaka (plan) filmle kullanılırlar (10x12,5cm ve 20x25cm). Şerit film değil de tabaka film kullanılmasından dolayı ardı ardına çekim yapılması olanaksızdır. Ağır ve büyük yapılarından dolay tripod üzerinde bulunmak zorunda oluşları, onları neredeyse taşınamaz yapar. Objektifleri ve diğer aksamları, yüksek kalitede büyük görüntüler alacak şekilde geliştirilmişlerdir. Körüklü gövde yapıları

Kanburoğlu, a.g.e., s.38-40. Gençcelep, a.g.t., s.10. 13 Kanburoğlu, a.g.e., s.41-42 12

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

sayesinde görüntü eksenini kaydırma ve bükülme gibi özel hareketleri yapabilirler; bu sayede perspektif düzeltmeler ve bozulmalar yapabilirler.14

Şekil-8: Polaroid Fotoğraf Makinesi

f) Polaroid Fotoğraf Makineleri Fotoğraf

çekildikten

sonra

hemen fotoğrafı basılmış olarak veren fotoğraf makineleridir. Bu tip fotoğraf makineleri, gövde yapısı,

obtüratör,

vizör

istemleri olarak diğer

fotoğraf

objektif

makinelerinden

farklıdır. Bu makinelerin arka kısmında,

özel

kasetli

film

bandını alacak şekilde bir kısım bulunmaktadır.16

Şekil-9: Polaroid Fotoğraf Makinesi

Kanburoğlu, a.g.e., s.43-45. Gençcelep, a.g.t., s.12. 16 Kanburoğlu, a.g.e., s.46. 17 Gençcelep, a.g.t., s.12. 15

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

g) Panoramik Fotoğraf Makineleri

Normal fotoğraf makineleri belirli bir açı ile gelen ışınları alabilirler ki bu, fotoğraf makinesi tipine bağlı olarak genellikle 15 ile 185 derece arasındadır. Bazen konunun çok geniş bir şekilde çekilmesi gerekebilir. Bu işi pratik olarak

yapan

panoramik Şekil-10:Panoromik Fotoğraf Makinesi

fotoğraf

makinelerine

fotoğraf makineleri denir.

makinelerin

objektif

kısımları

sağdan sola hareket ederek objektiften içeriye giren ışınları film yüzeyine tarayarak objektifin dönüş derecesi kadar geniş bir sahanın panoramik görüntüsünü verir.19

h) Dijital Single Lens Reflex Fotoğraf Makineleri (DSLR)

Şekil-11: Dijital Single Lens Reflex Fotoğraf Makinesi (DSLR)

Tüm dünyada en yaygın olarak kullanılan fotoğraf makinesi tipidir. Tercih nedenlerinin başında objektifinin değiştirilebiliyor olması ve çekilen fotoğrafın anında arka LCD ekranda görülebilmesi gelmektedir. Bu dijital fotoğraf makinelerinde, analog yani film kullanılan fotoğraf makinelerinden farklı olarak sensör, işlemci kart, renkli LCD ve hafıza kartı ünitesi gibi filmin yerini tutan farklı elektronik elemanlar

Gençcelep, a.g.t., s.13. Kanburoğlu, a.g.e., s.46-47. 20 Gençcelep, a.g.t., s.13. 19

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

bulunmaktadır. Bunun dışındaki çalışma sistemi analog fotoğraf makineleri ile hemen hemen aynıdır. Objeden yansıyan ışınlar objektif ve diyaframdan geçerek sensör üzerine düşer. Sensör bu ışık bilgisini dijital olarak algılayarak görüntüyü oluşturur. DSLR tip makinelerde obtüratör sensörün hemen önünde, 45 derece açıyla duran aynanın hemen arkasında yer alır.21

i) Dijital Compact Fotoğraf Makineleri

Şekil-12: Dijital Compact Fotoğraf Makinesi

Amatör fotoğrafçılar için en yaygın olarak kullanılan fotoğraf makinesidir. Kullanım kolaylığı ve fiyatının uygun olması tercih nedenlerindendir. Compact yani film kullanılan fotoğraf makinelerinden farklı olarak sensör, işlemci kart, renkli LCD ve hafıza

kartı

ünitesi

gibi

filmin

yerini

tutan

farklı

elektronik

elemanlar

bulunmaktadır. Bu tip fotoğraf makineleri merkezi obtüratörlüdür. Compact dijital fotoğraf makinelerinden vizör, objektiften tamamen bağımsızdır. Bundan dolayı gözümüzün gördüğü açıyla sensörün gördüğü açı farklıdır, bu da paralaks hatasına neden olur. Fakat compact fotoğraf makinelerinin çekim esnasında vizör değil de arkasında bulunan LCD ekran kullanıldığında objektiften gelen ışınlar LCD ekranda görüleceği için kadraj ve netleme de olabilecek hatalar engellenmiş olur.23

Kanburoğlu, a.g.e., s. 47-52. Gençcelep, a.g.t., s.13. 23 Kanburoğlu, a.g.e., s.63-66 22

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ j)

Aynasız Fotoğraf Makineleri(Mirrorless)

Yaklaşık

yıllık

geçmişi

bulunan

aynasız makinelerin önde gelen DSLR firmalarına

karşı

bir

atak

olarak

üretildiği yaygın bir görüştür. Öyle ki kısa zamanda fotoğraf makinelerinde kullanıcıların veya firmaların hedef kitlesinin

ilk

sorguladığı,

tartıştığı

niteliklerden haline gelmiştir. Adından anlaşılacağı gibi bünyesinde

Şekil -13: Aynasız Fotoğraf Makinesi

bir ayna sistemi barındırmazlar ve bu yönüyle hızlı ve sessiz çalışma imkânı sağlarken, ayna sisteminin kapladığı yerden tasarruf sağladığı için de boyutları küçülür. Bu durumu taşıma ve kontrol açısından avantaj olarak nitelendirenlerin yanında özellikle ticarî sahada boy gösteren ve fotoğraf makinesinin profesyonel bir görünümde olması gerektiğini savunanlarca dezavantaj sayılmaktadır. 4. FOTOĞRAF MAKİNESİNİN PARÇALARI

a) Sensör Dijital

fotoğraf

makinesi,

fotoğrafları

elektronik

olarak çeken ve saklayan elektronik bir cihazdır. Geleneksel fotoğraf makinelerinde olduğu gibi dijital fotoğraf makinelerinde fotoğraf filmleri kullanılmaz. Bunun yerine ışık, film görevi gören ve adına sensör denen yeşil, kırmızı ve mavi renge duyarlı hücrelerden oluşan, sıkıştırılmış bir katmandan geçer ve bu Şekil-14: Sensör

katmandan alınan değerlerle fotoğraf dijital olarak

saptanabilir. Dijital Fotoğraf Makineleri görüntüleri, piksel denilen küçük kareciklere sığdırır. Piksel boyutu ne kadar büyük olursa fotoğraf o kadar büyük olur. İnsanlar piksel arttıkça görüntü kalitesinin arttığını zannetmektedir ancak işin aslı öğle değildir. Piksel sadece fotoğrafın boyutuyla ilgilidir. Görüntünün netliği ve derinliği kesinlikle fotoğraf makinesinin üzerinde bulunan diğer ayarlardan daha çok etkilenir. 11

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Günümüz fotoğraf makinelerinden objektiften gelen ışık CCD veya CMOS olarak adlandırılan iki ayrı sensör sisteminden biri kullanılarak algılanır. Günümüz fotoğraf makinelerinde yaygın olarak CCD kullanılır, daha ucuz ve kalitesiz olan makineler CMOS kullanır, ancak bu pozisyon bazen değişebilir. Sensörler araştırıldığında bazı çok iyi SLR fotoğraf makinelerinde de CMOS sensör kullanıldığı görülür. Bunun sebebi kalite faktörünün sadece sensör sistemiyle sınırlı kalmayışıdır.24

Örtücü (Obtüratör/ Perde/ Shutter ) Sık görülen yanlış kullanımı ile dikkati çeken bir parçadır. Bu yanlış kullanımların başında “enstantane” gelmektedir.

kavram

örtücü

yerine kullanılsa da aslında açılı ile kapanışı arasında geçen zamanı ifade eder. Diğer bir yanlış kullanım ise “shutter”

Şekil-15: Örtücünün Açık ve Kapalı Hâlleri25

speed”26

dir.

Shutter

kavramı örtücüyü karşılasa da “speed” in eklenmesi anlamı bozmakta ve yine geçen zamanı ifade etmektedir. Kısacası örtücü, obtüratör, perde, shutter parçanın kendisini ifade ederken , enstantane ve shutter speed açılıp kapanışı arasındaki geçen süreyi ifade eder. Türkçe doğru ve yaygın kullanımı örtücüdür. Perde ise aynı zamanda bir örtücü türüne karşılık geldiğinden alt kavram da sayılabileceğinden ikincil kullanıdadır.27 Fotoğrafçılığın ilk yirmi yılında, obtüratörler makinenin gereksiz bir parçasıydı. Poz lamalar o kadar uzundu ki, fotoğrafçılar objektifin kapağını açar (lens cap), pozlamayı saatle ölçer ve objektifi tekrar elle kapatırlardı. Zamanla objektifler daha geniş diyafram açıklıklarında filmler ise daha düşük asa' larda üretilmeye başlandı. Dolayısıyla pozlama süreleri saniyelere ve saliselere indi. Tüm bu gelişmeler, zamanı ölçmek için bazı mekanik aletlerin varlığını gerektirdi. Çünkü fotoğraf belli bir anın saptanmasıdır. Genellikle duyarlı filmin ışığın etkisine bırakıldığı süre, saniyenin

Gençcelep, a.g.e.,s.42-43. Gençcelep, a.g.t., s.36. 26 Bu kavram İngilizce’de “panjur hızı” anlamına gelmektedir 27 Yaprak örtücü, perde örtücü. 25

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

kesirleri ile ölçülür. Özellikle, hareketli konuların fotoğraflarının çekilmesinde bu çok önemlidir . En yaygın obtüratör sistemi mercek üzerine takılan bir kutu içindeki küçük yuvarlak (Rollerblind) bir levha idi. Obtüratörü çalıştıracak enerji, bir telin gerilmesiyle sağlanmıştı.1880'lerle birlikte mekanik yaprak obtüratörler objektif ve kamera gövdelerine yerleştirilmeye başlandı. Bugün çeşitli tip obtüratörler, ışığın saniyenin 1/16000'e kadar kısa bir zaman parçası içinde filme aktarılmasını sağlayacak yapıda yapılmaktadır. Obtüratörlerin bu hızları da diyafram açıklıkların da olduğu gibi belirli ve standart bir dizide toplanmıştır.28 Örtücü, sensöre yansıyan ışık miktarını etkileyen iki değişkenden biridir. Obtüratör film zerine düşme süresini belirleyen mekanik bir sistemdir.Bu süreler çoğunlukla saniyelerin birimleri kadardır. Örneğin 1/1, 1 / 2, 1 / 4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/6 0, 1/125, 1/25 0, 1 /5 0 0, 1/1000 gibi. 1/1 de perdenin açılıp kapandığını gözle görebilirken 1/1000 de gözle görülemeyecek kadar kısa sürede perde açılıp kapanır. Temelde iki işlevi vardır. Bunlar: Işık miktarını saptamak ve hareketi saptamaktır

c) Ayna Eskiden

filmi

koruyan,

şimdi

sensörü koruyan ayna, koruma işlevi dışında vizöre görüntü iletmeyi de sağlar.

Fotoğraf

çekmediğiniz

zamanlarda görüntü aynaya oradan odak ekranına (focus screen) oradan pentaprizma29 ya da pentamirrora30 ve Şekil-16: Ayna Sistemi

nihayetinde vizöre gelir. Deklanşöre bastığınız anda ayna yukarı doğru çekilir ve belirlediğiniz perde hızı kadar açık kalıp sensöre görüntünün düşmesini sağlar.

MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Fotoğraf Makineleri, _____ Ankara 2007, s.33-34. Pentaprizma: Fotoğraf makinelerinde vizörün hemen önünde yer alan, objektiften gelen ışığı pozometreden geçirerek direkt olarak vizöre yansıtan, böylece çekilecek görüntünün aynısının -çoğunlukla kenarlardan %8 kayıpla- vizörde oluşmasını sağlayan prizma düzeneği. 30 Pentaprizma benzeri yapı ancak ışık kaybı nedeniyle tercih edilmemektedir. 29

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

d) Işıkölçer (Pozometre) Pozometre; poz değerini, objektifinden vizöre giren ışığın miktarını ve ışık girme süresini belirleyip ölçen düzendir. Bir SLR fotoğraf makinesinde bu ışık miktarı, haraketli ayna kalkıp örtücü açıldığında film üzerine vuran miktardır.

e) Ekran(Monitör)

Şekil-17: Ekran(Monitör)

Fotoğrafın işlenip saklanmasının ardından izlenime sunulduğu, sensörden başka bir diğer piksel merkezidir. Değişken açılı hareket özelliği sayesinde çekim kolaylığı sağlaması da bir diğer özelliğidir. Bu özelliğiyle elektronik bakaç olarak da tanımlanmaktadır.

f) Flaş Flaş, fotoğraf çekimi için ışığın yetersiz olduğu mekanlarda ortamın aydınlatılması için kullanılır. Fotoğrafın çekilmesi için mekanın sürekli aydınlık olması gerekmemekte, tam çekim anında sağlanan yüksek aydınlık düzeyi çekim için yeterli olmaktadır. Bu sebeple flaşa bağlanmış olan kondansatör31 çekim anında devreye sokulur ve depolanmış yüksek enerji bir anda boşaltılır, böylece anlık olarak yüksek aydınlık elde edilmiş Şekil -17: Flaş

olur.

Kondansatörde

depolanan

elektrik

enerjisinin çoğu ışık enerjisine bir kısmı da ısı

Kondansatör: İçinde akımsız elektrik yükü biriktirilen cihaz, yoğunlaç, meksefe. (TDK)

FOTOĞRAF MAKİNESİ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

enerjisine dönüşür, ancak flaş patladıktan sonra elle temasla flaşın ne kadar ısındığına bakılıp, depolanan enerjinin ne kadar büyük olduğu anlaşılabilir. Bunun dışında otomatik odaklanma özelliği yetersiz ışıklı ortamlarda devreye girmemektedir. Bu gibi durumlarda flaş normal aralıklı çakmalarla konuya odaklanmada da yarımcı olur.

g) Deklanşör Deklanşör

(Fransızca

déclencheur)32,

fotoğraf

makinesi, kamera gibi optik aygıtlarda, fotoğraf veya

film

Deklanşöre

çekmek

için

basılan

düğmedir.

ışık

düzengeci

basıldığında,

(diyaframı) açılarak, filmin ışıklanması sağlanmış olur. Her Şekil-18: Deklanşör

deklanşörün

görünüşü,

büyüklüğü

mekanik yapısı aynı değildir. Kullanılan kamera ya

modele

bağlı

olarak

farklı

olabilir.

Bunlardan bazıları, yumuşak baskılı, diğer bazıları ise sert baskılıdır. Dijital ve otomatik kameralarda deklanşör, çoğunlukla çok işlevli ve çift aşamalıdır. Deklanşör üzerine hafif bir baskı, otomatik netlik ayarlarının yapılmasını, ikinci baskı ise ışık düzeneğinin açılmasını, dolayısı ile fotoğraf çekmeyi sağlar. İyi bir deklanşörün, el ve parmak yapısına uygun (ergonomik) şekilde düzenlenmiş ve sarsılmaya neden olmayacak kadar rahat basılabilen, yumuşak basımlı olması gerekir. Web kameralarından bazıları, aynı zamanda dural fotoğraflar çekmeye yarayan bir fotoğraf makinesi olarak da kullanılabilir. Bu nedenle, bu tür kameraların üzerine de fotoğraf çekmeye yarayan bir düğme eklenmiştir. Ancak bu düğme, çoğunlukla sadece fotoğraf çekebilmek için konulmuş, ikinci bir işlevi olmayan, basit yapılı bir düğmedir.

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.547fb38fccd444.15856922

FOTOĞRAF MAKİNESİ h)

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Bakaç (Vizör) Bakaç, fotoğrafçılıkta cismin görüntü karesinin çerçevelenmesi ve gerekli ayarların yapılmasına yarayan mercek ya da elektronik ekrana denir. Bakaç, fotoğrafçılıkta cismin görüntü karesinin çerçevelenmesi ve gerekli ayarların yapılmasına yarayan mercek ya da elektronik ekrana denir. Film kameralarında çekilmiş olan filmi daha

Şekil-19: Bakaç (Vizör)

sonra vizor dediğimiz ekranda izleme imkânını

verir. Bir sınıflama yapmak gerekirse bakacı ikiye ayırabiliriz. Optik33 Bakaç: Doğrudan doğruya objektıiften gelen ışık yansıtılarak işlenir. Genelde tercih edilen bakaçtır. Daha kaliteli görüntü ve enerji tasarrufu sağlar. Elektronik Bakaç: Amatör ya da yarı profesyonel çekimlerde kullanılır. Stüdyo çekimlerde naklen ve canlı yayınlarda sehpa üzerinde kullanılır. Güç sisteminden fazla yararlanması dezevantaj olarak değerlendirilmektedir.

i) Odak Ekranı (Focus Screen) Odaklanma sisteminin parçalarından biri olan ve odak noktalarının üzerindeb ulunduğu, cam, plastik ya da ikisinin bileşeni hassas yüzeydir. Esasen elle ya da otomatik netleme süreci tamamlandıktan sonra bunu vizörden

geribildirimini

almanız

işlevini üstlenir.

Odaklanma sistemlerine göre üretilmiş farklı türleri

Şekil-20: Odak Ekranı (Focus Screen)

bulunur. Bazı kaynaklarda “focusing screen” olarak da geçer. Bu kullanım, yanlış bir kullanımdır. Çünkü focusing screen, “odaklanma ekranı” anlamına gelir ve odaklanma işinin bu ekranda olup bittiği gibi bir anlam uyandırır. Ancak ekran bu işlevi

tek

başına

gerçekleştiremez.

Sadece

sürecin

sonunda,

Aslında yaygın bakaç sistemini tanımlayan optik, kısaca ışıkla alakalı olan demektir.

odaklanmanın

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

tamamlandığını haber verir. Kısacası odak34 ve odaklanma35nın anlamlarına uygun kullanılmaması ya da algılanmamasından kaynaklı bir yanlışlık söz konusudur.

B. EKİPMANLAR Fotoğraf

sanatının

yaygınlaşması,

teknolojinin

ilerlemesi

fabrikasyon

sistemlerinin gelişmesiyle ekipmanlar da çeşitlenmiştir. Birçok ekipman fotoğrafın kalitesini arttırma, modern teknikleri uygulayabilme adına üretilse de bazı ekipmanlar kullanıcıların konforu açısından üretilmiştir. Bu bağlamda ele aldığımız ekipmanları doğrudan fotoğrafın çekilebilmesi için şart oluşu, kalitesi ya da bazı tekniklerin uygulanabilirliğini kolaylaştırması açısından birincil ekipmanlar; kullanıcı konforu, rahatlık veya özel amaçlar için üretilmesi bakımıından ikincil ekipmanlar olarak iki ana başlıkta toplayabiliriz.

1. TEMEL(BİRİNCİL) EPİPMANLAR

a) Objektif (Lens)

Şekil-21: Canon Objektif Serisi

Objektif, film ya da sensör üzerinde net bir görüntü oluşturmaya yarayan mercekler topluluğudur. Fotoğrafta kaliteyi belirleyen temel öğelerin başında gelir. Ayrıca temel ışık kontrol mekanizmalarından biri olan diyaframı da içinde barındırır.36 (1) Diyafram Objektifin içinde bulunan ve geçen ışık miktarını ayarlayan kontrol mekanizmasına ndiyafram denir. Diyafram insan gözünün „iris‟ine benzetilebilir. Işığın fazla olduğu 34 35

Odak: Bir ışık veya ısı kaynağından yayılan ışınların toplandığı yer, mihrak, fokus (TDK) Odaklanma(k): Odaklama işine konu olmak, fokuslanmak (TDK)

İkizler, e.g.e., s.45.

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

ortamlarda objektiften geçen ışık miktarını azaltmak ya da ışığın az olduğu ortamlarda objektiften geçen ışığın miktarını artırmak için diyafram kullanılır.

(a) Göz ve Diyafram İlişkisi Göz beynin dış dünyaya açılmasını sağlayan bir penceredir. Ancak görme duyusunun oluşumunda göz yalnızca bir aracıdır. Görmenin gerçekleştiği yer ise çok daha derinde, beynin içinde gizlidir.

Şekil-22: Göz Şeması

Gözün reseptör hücrelerini içeren kısmı retinadır. Burası gerçekte ışığa karşı hassas olan yerdir. Gözün geri kalanı basitçe retinayı korumaya yarayan ya da ışığı retina üzerine düşürmeye yarayan kısımdır. Retina gözün arka kısmında bulunur ve retinadaki reseptör hücreler ışığa hassastır. Işık retinada bir reseptör hücre üzerine düştüğünde, hücre görme siniri denilen optik sinir boyunca beyne iletilir. Beyin her bir reseptörden aldığı mesajları düzenler ve bir görüntü oluşturur. Retinadan gelen görüntü orjinaline göre baş aşağı durumda ve ters taraftadır. Ancak beyin yeniden yorum yaparak görüntünün düz olmasını sağlar. Bu elektriksel uyarılar beyine nesnenin çeşidi, büyüklüğü, rengi, uzaklığı hakkında haber götürür ve tüm bu işlemler saniyenin onda biri kadarlık bir sürede gerçekleşir. Bu kadar hızlı olmasının yanı sıra görmenin en şaşırtıcı ve mucizevi yanı ağ tabakaya düşen ters görüntünün beynin optik merkezinde düzeltilmesidir. Beynin temiz bir görüntü oluşturabilmesi için retina üzerinde odaklanmış temiz bir görüntü

Gençcelep, a.g.t., s.27.

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

olması

gereklidir.

nedenle

ışık

ışınları

kırılmalı

yolu

değiştirilmelidir. Ancak böylece retinanın üzerinde odaklanırlar. Bütün ışık ışınlarının retina üzerinde odaklanmaları için, aynı miktarda yol değiştirme ihtiyacı göstermez. Uzaktaki bir nesneden gelen ışık ışınları birbirine hemen hemen paraleldir ve bu nedenle kırılmasına gerek yoktur. Yakındaki bir nesneden gelen ışık ışınları birbirinden ayrılır ya da uzaklaşır ve bu nedenle yönlendirilmeye ihtiyaç duyarlar. Merceğin şekli ışık ışınlarını kırmak için ayarlanabilir. Mercek kalınlaştıkça ışık ışınlara daha çok kırılır, mercek inceldikçe ışık ışınları daha az kırılır.38

Şekil-23: Uzak Bir Nesneye Odaklanmak

Şekil-24: Yakın Bir Nesneye Odaklanmak

Gözde, merceğin önünde bulunan dairesel doku parçası iris olarak adlandırılır. Gözün renkli kısmıdır. İris göze giren ışık miktarını ayarlar. Işığı emen ve retinaya doğru ışığın içinden geçmesini engelleyen pigmentler içerir. İrisin ortasında göz bebeği (pupil) olarak adlandırılan bir aralık vardır. Göz bebeği büyüdükçe retinaya doğru 38

Jones, Mary - Jones, Geoff (1998), Biology (Çev. Gülgen Gündüz, Bikem Suzen), Birol Yayınları, İstanbul 1998. Gençcelep, a.g.t., s.28. 40 Gençcelep, a.g.t., s.28. 39

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

daha çok ışık girebilir. Kuvvetli ışıkta iris kapanır ve göz bebeğini küçültür, bu durum çok fazla ışığın girmesini ve retinaya zarar vermesini engeller.41

Şekil-25: Göz ve Fotoğraf Makinesi

Bu makinalar aslında aynen göz gibi, önlerindeki açıklık dışında içine ışık geçirmeyen kutulardır. Görüntüyü retina yerine bir film ya da algılayıcı sensör üzerine yansıtırlar. Gözlerde görüntüye odaklanma merceğin şekli değiştirilerek olur. Fotoğraf makinalarında ise bu işlem merceğin filme ya da algılayıcı sensöre olan mesafesi değiştirilerek gerçekleştirilir.

(b) Diyaframın Yapısı Işığın fazla olduğu ortamlarda objektiften geçen ışık miktarını azaltmak ya da ışığın az olduğu ortamlarda objektiften geçen ışığın miktarını artırmak için diyafram kullanılır.

Şekil-26 : Diyaframın Objektif İçerisindeki Konumu:

R. Putz, R. Pabst , Sobotto İnsan Anatomisi Atlası, Beta Yayın, İstanbul 2006, ss.134-137. Gençcelep, a.g.t., s.29. 43 Gençcelep, a.g.t., s.30. 42

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Diyafram değerleri uluslararasıdır ve standarttır. „f‟ yani odak uzunluğuna bağlı bir oranlar dizisinden oluşan diyafram değerleri şöyledir; 1, 1.4, 2, 2.8, 4, 5.6, 8, 11, 16, 22, 32 Bazı objektiflerde yukarıda sıralanan diyafram değerlerini dışında ek olarak ara değerlerde bulunur. Örneğin; 1.7, 3.5, 6.7, 8, 13, 18, gibi 44

Şekil-27: Diyafram Skalası

Diyafram değerleri rakam olarak küçüldüğünde açıklık olarak büyür, rakam olarak büyüdüğünde açıklık olarak küçülür. Örneğin şekil 10‟daki objektifte f:1.8 en büyük açıklık, f:22 en küçük açıklıktır. Işık geçirme açısından düşünüldüğünde; f:1.8 değeri en çok ışığı f:22 değeri ise en az ışığı geçirir.

Şekil-28: Açık ve Kısık Diyafram

İkizler, e.g.e., s.66-68 Gençcelep, a.g.t., s.31. 46 Gençcelep, a.g.t., s.31. 45

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Diyaframın ışık geçirme işlevi en basit şekli ile şöyle özetlenebilir: diyafram değeri, rakam olarak küçüldüğünde açıklık olarak büyür ve miktar olarak çok ışık geçirir. Diyafram değeri, rakam olarak büyüdükçe açıklık değeri küçülür ve miktar olarak az ışık geçirir. Diyafram açıklıkları birbirlerinin katları olarak büyür ve küçülür. Her diyafram değeri kendisinden öncesi değerin yarısı kadar, kendisinden sonraki değerin iki misli ışık geçirir. Örneğin; f:5.6 değeri f:4‟nin yarısı kadar, f:8‟in iki misli ışık geçirir. Bu durumda, f:5.6 değeri kullanıldığında f:8‟e göre objektiften iki misli fazla, f:4‟e göre iki misli az ışık film yüzeyine düşecektir.

Şekil-29: Diyafram Açıklığının Fotoğrafa Işık Şiddeti Olarak Etkisi

Fotoğraf makinesinin yapısına göre diyafram sisteminin ortaya çıkardığı etki farklı olabilir. Fotoğraf makinesi telemetreli ise bakaçtan bakan göz tarafından, diyafram açıklığı fark edilmez, çünkü fotoğraf çeken kişi konuyu bakaç sisteminden, film ya da sensör ise objektiften görür. Objektifin sağladığı diyafram açıklığının teknik olarak bakaçla hiçbir ilgisi yoktur. Fotoğraf makinesi tek objektifli reflex makine ise, fotoğrafı çekende konuyu film ya da sensör gibi objektif içinden görür ve objektifin sağladığı diyafram açıklığı, bakaçtaki görüntüyü de etkiler. Yani diyafram açıklığı kısıldığında, bakaçtaki görüntüde kararır. Bunu engellemek için reflex makinelerde özel bir sistem geliştirilmiştir. Bakaç için objektif her zaman en açık diyafram değerinde durur, tam çekim anında yani ayna hareket ettiğinde, objektif seçilen 47

Gençcelep, a.g.t., s.32.

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

diyafram açıklığını sağlar. Reflex makinelerdeki otomatik diyafram sistemi bu amaca yönelik olarak geliştirilmiştir. Bakacı kullanarak netleme yapılırken, sistem en açık diyafram değerini sağlar, pozlama anında ise otomatik olarak seçilen diyafram değerine gelir. Bir objektifin kalitesi, birçok özellikle birlikte temel olarak objektifin ışık geçirme değeri ile de ölçülür. En yüksek ışık geçirme değeri, objektifin sahip olduğu en büyük diyafram açıklığıdır. Yani en büyük diyafram açıklığı, objektifin ışık alma gücünü yani hızını gösterir. Objektifin üzerindeki en küçük f değeri, o objektifin hızını ortaya koyar. 50mm. f:1.8 ve 50mm. f:2 odak uzaklığı aynı olan iki farklı objektiftir. Aralarındaki fark diyafram açıklıklarıdır. Bu iki objektiften f 1.8 olan daha hızlı bir objektiftir. Diyafram açıklığı büyük olan objektifler, düşük ışık ortamlarında fotoğraf çekebilmek için tercih edilir. Bu durdum objektiflerin fotoğrafçıya olan maliyetini de artırır. Diyaframın, objektiften geçen ışığı ayarlamasının dışında ikinci bir görevi daha vardır. Bu da alan derinliği kontrolüdür.

Şekil-30 : Diyafram Netlik Alan Derinliği Kontrolü

Gençcelep, a.g.t., s.33.

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Şekil-31: Diyafram Netlik Alan Derinliği Uygulaması

Diyafram kısıldıkça, fotoğraftaki alan derinliği artar. Böylece, objeyle birlikte objenin önündeki ve arkasındaki objelerde net olur. Bunun tam tersi yapıldığında ise yani diyafram açıldığında rakamsal olarak küçüldüğünde alan derinliği azalır. Sadece istenen obje net olarak gösterilir. Objenin arkasındaki ve önündeki objeler netsiz yani fulü gözükür.50 (c) Diyafram Tipleri

Şekil-32: Diyafram Tipleri

Gençcelep, a.g.t., s.34. Kılıç, Levend, Fotoğrafa Başlarken, Dost Yayınları, İstanbul 2002, ss.62-65. 51 Gençcelep, a.g.t., s.29. 50

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Fotoğraf makinelerinde bazı teknik gelişmelerin başladığı sıralarda ilk değişime uğrayanlardan biriside diyafram olmuştur. İlk kullanılan diyaframlarda objektifin arka kısmına konulan değişik boyuttaki deliklerin yerinin değiştiriliyordu. Daha sonrasında ise delikler bir daire üzerine yerleştirilerek daire çevrilmek şartıyla diyafram aralığı değiştiriliyordu. Gelişmeler devam etti ve iris adı verilen bir diyafram tipi geliştirildi. İris diyaframlarda, birçok ince metal levha objektif etrafındaki panele bağlanmıştır. Objektif dışındaki bir kontrol halkasının hareket ettirilmesiyle ince metal plakalarda birbirleri üzerine açılıp kapanarak, istenilen diyafram açıklığını verirler.52 (2) Objektifin Odak Uzaklığı Bir objektifin odak uzaklığı objektifin optik merkezi ile film ya da sensör düzlemi arasındaki mesafenin milimetre cinsinden değeridir. Örneğin;

Elimizde

200

odak

uzaklığında bir objektif varsa sensörle optik

merkez

arasındaki

mesafenin

200mm yani 20 cm olduğunu ifade eder. Odak

uzaklığında

rakam

büyüdükçe

görme açısı daralır, rakam küçüldükçe Şekil-33: Objektifin Odak Uzaklığı

görme açısı genişler. Küçük rakamlılar

geniş açı ya da kısa odaklı, büyük rakamlılar ise dar açılı, uzun odaklı ya da tele objektif veya zoom objektif diye adlandırılırlar.54 (3) Objektifin Işık Geçirgenliği Objektiflerin sahip oldukları maksimum diyafram aralıkları, o objektifin ışık geçirgenliğini gösterir. Objektiflerin diyafram açıklıklarının büyük olması, o objektifin daha fazla ışık geçirmesini sağlar. Bunun yararları ise zayıf ışık koşullarında çekim yapabilmek, daha dar alan derinliği elde etmek ve daha yüksek enstantane hızlarını kullanabilmektir. Objektifin maksimum diyafram açıklığı ne

Kanburoğlu, a.g.e., s.77-78. Gençcelep, a.g.t., s.15 54 http://www.uzmantv.com/odak-uzakligi-nedir 53

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

kadar fazlaysa objektif o kadar hızlı demektir. Bütün bu olumlu özelliklerine karşın, fiyatları ışık geçirgenliğinin artması ile yükselmektedir. (4) Objektifin Keskinliği Bir objektifin kalitesini belirleyen en temel kriterdir. Aslında keskinlik, tek başına ölçülebilen bir özellik değildir; çözme gücü ve kontrast gibi değişkenlere bağlıdır. Çözme gücü, bir milimetrelik bir aralıktaki çizgi ayırma gücünü gösterir. Kaliteli bir objektif bir milimetrelik arada 100‟den çok çizgiyi ayırabilir. Bu da fotoğraf çalışması için yeterli sayılmaktadır. Bir objektifin kontrastlığı ise fotoğraftaki en parlak bölgenin, en karanlık bölgeye aydınlanma oranı ile belirlenir. Bu değer ne kadar yüksek ise, o oranda kontrast var demektir ve bir objektifin kontrastının yüksekliği keskinliğinin artmasına etkendir.55 (5) Objektif Türleri Objektifler görüş açısına göre sınıflandırılırlar. Objektifin optik merkezinden filmin ya da sensörün çapraz köşelerine çizilen iki çizginin arasında kalan açının değeri objektifin açısını belirler. Bu açı geniş açılı objektiflerde artarken tele objektiflerde daralır.

Şekil-34: Objektiflerin Görüş Açıları

55 56

Faruk Akbaş, Emre İkizler, Fotoğraf Teknik Okumaları, Say Yayınları, İstanbul 2008,s.29. Gençcelep, a.g.t., s.17.

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ (a) Normal Objektifler

Görüş açısı insan gözünün görüş açısına yakın olan objektiflerdir. 24x36‟lık bir algılayıcı için normal objektifin odak uzaklığı yaklaşık olarak 50mm‟dir. Bu objektifler ışık geçirgenliklerinin ve keskinliklerinin yüksek olması, buna karşın fiyatlarının düşük olması yüzünden en çok tercih edilen objektiflerdir.57 Şekil-35: Normal Objektif

(b) Geniş Açılı Objektifler Adından da anlaşılacağı gibi, bu tür objektiflerin görüş açıları normal objektiflerden daha geniştir. Geniş açılı objektiflerin çok yönlü kullanım alanı olması onu fotoğraf çantanızda bulunması gereken bir araç yapar. İlk olarak çevremizde

bulunan

sınırlı

mekânlarda

çekim

yapma, fotoğraf karesine bir çok şeyi sığdırma olanağı

sunar.

Geniş

açılar

16mm

ile

35mm

arasındadırlar. Geniş açı objektiflerin net alan derinlikleri

fazla

olduğundan, konu derinliği

boyunca net bir görüntü sağlayabilirler.

Şekil-36: Geniş Açılı Objektif

(c) Balıkgözü Objektifler Dikey ve yatay çizgilerim aşırı şekilde distorsiyona uğratır. Kullanım alanları çok sınırlıdır. Ancak özel amaçlar için kullanılır. Balıkgözü objektiflerde her düz bir çizgi eğri olarak görülür. 15mm-….. ve aşağısı balık gözü konumuna girer. Odak uzaklıkları

6mm - 8mm

Balıkgözü Objektif arasındaki balık gözü objektiflerin oluşturduğu görüntüler, dikdörtgen değil dairedir. Şekil-37: Balıkgözü Objektif60 57

Gençcelep, a.g.t., s.16-17. http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Canon_EF_50mm_F1.4_USM?uselang=tr#mediaviewer/File:Canon_50 mm_FOnePointFour.jpg 59 http://en.wikipedia.org/wiki/Canon_EF-S_10%E2%80%9322mm_lens#mediaviewer/File:Canon_EF-S_10-22mm_f3.54.5_USM_Hooded.jpg 60 http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Canon-14mm_MG_2029.jpg?uselang=tr 58

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

(d) Tele Objektifler Normal objektiften daha uzun odak uzaklığına sahip objektiflere tele objektif

denir.

fotoğraf

Tele

objektifler

makinesini

konuya

yaklaştırmaya

gerek

kalmadan,

normal objektiflere göre daha büyük görüntü oluşturan objektiflerdir. Bu objektiflerin Şekil-37: Tele Objektif61

odak

arttıkça,

görüş

büyütme

güçleri

uzaklıkları

açıları

daralır;

artar.

özelliklerinden dolayı spor, haber, belgesel, doğa konularında yaygın olarak kullanılır. Alan derinliği sınırlıdır, bu da asıl konuyu çevresindeki ayrıntılardan arındırma olanağı sağlar.62 Tele objektiflerin bir özelliği de ardı ardına sıralanmış konuları bize birbirine normalinden daha yakın olarak gösterir. Tele objektifleri kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı konular vardır. Çünkü uzunluğu nedeniyle, çok küçük sallamalar bile fotoğrafı fazlaca etkiler. Bu nedenle en az odak uzaklığına eşit enstantane değerlerinin kullanılması (örn:500mm için1/500 sn)faydalı olacaktır. (e) Aynalı Tele Objektifler Çok uzun tele objektifleri daha kullanışlı hale getirmek için yapılmıştır. Objektif içindeki ışık yalnızca merceklerden geçmekle kalmaz aynalar yardımıyla yansıtılarak yolu da uzatılır. Böylece objektifin yapısı küçük tutularak odak uzaklığını büyütmek mümkün olur. Ayrıca çok daha az sayıda optik eleman kullanıldığı için çok hafiftir. Bu objektiflerin en büyük sakıncaları 8 diyafram da sabitlenmiş olmalarıdır. (f) Sabit (Asal)Odaklı Objektifler Odak uzaklığı sabit olan objektiflere asal objektifler (prime lens) denir. Odak uzaklığı tek bir değer ile belirtilen tüm objektifler asaldır. Örn; 24mm, 50mm, 105mm,500mm, vb. Asal objektiflerin zoom objektiflere oranla ışık geçirgenliği daha fazladır ve daha yakına netlik yapabilirler.

61 62

http://img.gfx.no/723/723530/i_723530.jpg Gençcelep, a.g.t., s.17.

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ Genellikle keskinlikleri de daha fazladır. Ancak sık sık objektif değiştirmek zorunda kalınması fotoğrafçının hızını keser. Bu sebeplerden dolayı fazla

tercih

edilmezler;

maksimum

ışık,

maksimum keskinlik peşinde olanlar için ise neredeyse rakipsizdir.

Şekil-37: Asal (Sabit) Odaklı Objektif

Örneğin; Elimizde 80-200mm zoom objektif varsa bunun yerine sadece 80mm veya sadece 105mm, 150 mm Asal denilen odak uzaklığı sabit bir objektifte olabilirdi. (g) Değişken (Zoom) Odaklı Objektifler

Objektif üzerindeki bir halkanın sağa ya da

sola,

ileri

ettirilmesi

ile

değiştirilebilen

geri

odak

hareket uzaklığı

objektiflerdir.

Odak

uzaklığı iki değer arasında değişen tüm objektifler

zoom

dur.

105mm,

70-300mm,

20-35mm, vb.

35Konu

çerçevelemesine getirdikleri kolaylık ve objektif

değiştirme

işlemini

ortadan

kaldırdıkları için kullanımları oldukça yaygındır. Ancak bu tür objektiflerin asal objektiflere Şekil-37: Değişken (Zoom) Odaklı Objektif

(odak

uzaklıkları

sabit)

oranla ışık kayıpları daha fazladır. Ayrıca

yakını netleme konusunda da asal objektiflere oranla daha çok sorunları vardır. Ama zoom objektiflerde kaliteli objektiflerdir, fakat burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu başlangıç ve bitiş arasındaki kat farkı; 3 ya da en fazla 4 katı geçmemelidir. Örneğin; 70mm-200mm yaklaşık 3 kattır, olumlu bir objektifken; 18mm-200mm aralarında yaklaşık on buçuğa yakın bir kat fark vardır.65

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Canon_85mm_prime.jpg?uselang=tr http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Canon_EF_70-200mm_F2.8_IS_II_USM_without_hood.jpg 65 Gençcelep, a.g.t., s.18. 64

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

(h) Özel Amaçlı Objektifler Yukarıda yapılan sınıflandırmanın dışında kalan, farklı tasarımlı ve farklı kullanım alanlarına sahip objektiflerde bulunmaktadır. (i) Makro Objektifler Makro sözcüğü büyütmeyi ifade eder. Makro objektifler diğer objektiflere göre daha yakına netlik yapabilme ve bu oranda da daha fazla büyütme

olanağına

sahiptirler.

Makro

objektifler yapıları gereği hem daha yakına netlik yapabilirler, hem de diğer objektiflerden daha keskindirler. Bu tanım asal Şekil-37: Makro Objektif

makro

objektifler için geçerlidir.

Zoom objektifler üzerinde de yazan makro ibaresi genellikle gerçek anlamda bir büyütme sağlamaktan çok ticari bir çekicilik sağlama kaygısıdır. Teknik olarak büyütme oranı 1:1 olan objektifler gerçek makrodur. Bir objektifin makro olmasıyla odak uzunluğu arasında bir ilişki yoktur. 50mm‟lik bir objektifte makro olabilir, 28mm bir objektifte 400mm‟de! Bu özellik yalnızca o objektifin ne kadar yakına netleyebildiği, dolayısıyla ne kadar büyütebildiğiyle ilgilidir. (ii) Perspektif Kontrollü Objektifler Bilgisayar ortamında perspektifin düzeltilmesinin kolaylığı ile günümüzde çok fazla kullanılmamaktadır. Gövdesinde bulunan ayar mekanizmaları yardımı ile perspektife müdahale

edilebilir.

Mimari

çekimlerde kullanılırlar.

Yüksek fiyatları ve otomatik netleme yeteneklerinin bulunmayışı sebebiyle çok fazla tercih edilmektedir. 67 Şekil-37:Perspektif Kontrollü Objektif

http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Canon_EF_100mm_F2.8_Macro_USM?uselang=tr#mediaviewer/File:C anon_EF100mm_2_8_macro.jpg 67 Gençcelep, a.g.t., s.19 68 http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Canon_TS-E_24mm_f3.5L.jpg?uselang=tr

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

(iii) Konvertörler Objektifle makine arasına takılarak odak uzaklığını artıran mercekler dizisine ‘tele konvertör’ adı verilir. Objektifin önüne takılan mercekler dizisine ise ‘geniş açı konvertörü’ adı verilir. Kompakt yapıdaki makineler için üretilmiş olan konvertörler ise objektifi

değiştirilemediğinden

mecburen

objektifin

eklenirler.

Aslında

önüne ucuz

hafiflikleri yüzünden çok kullanılan Şekil-37:Konvertörler

konvektörler,

film

veya

sensör

yüzeyindeki ışık miktarını azalttıklar ve görüntüde kayıplar meydana getirdikleri için dikkatli kullanılması gereken malzemelerdir. 2xlik bir konvertör, birlikte kullanıldığı objektifin odak uzunluğunu iki katına çıkarırken ışık geçirgenliğini de 2 stop(4kat) azaltır.70

b) Güneşlik (Parasoley) İstenmeyen ışınların makineye girmesini önlemek için fotoğraf makine-sinin objektifiönüne takılan kauçuk veya çelikten yapılmış bir tip konik borudur. Çok gerekli bir yardımcıolan güneşlikten özellikle güneşe karşı

çekilen

ters

ışık

fotoğraflarında

yararlanılır.Güneşliklerin iç kısımlarının kesinlikle mat siyah boyalı olması gerekir.71

Şekil-38: Güneşlik (Parasoley)

Objektiflerin odak uzaklıklarına göre, işlevselliğini arttırmak adına farklı biçimlerde tasarlanmış güneşlikler bulunur. Bunlar yaprak ve boru güneşlik olarak adlandırılır.

http://www.chriscamera.com/south/images/teleconv.jpg İkizler, e.g.e., 2007, s.58. 71 MEB, a.g.m., s.47. 72 http://blog.fotografium.com/wp-content/uploads/2012/02/Lens-Hood-KLEH-1.jpg 70

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

c) Filtreler Siyah beyaz filmlerin görünür spektrum73un bütün renklerini, her rengin yoğunluğuyla orantılı olarak beyazdan siyaha kadar gri rengin tonlarıyla vermeleri gerekir. Kuramsal olarak doğru olan bu durum, uygulamada film emülsiyonların

renk

duyarlılıklarına

göre

değişmekte ve renk tonları arasında büyük Şekil-39: Filtreler74

renkli filmler de hazırladıkları renk

farklar meydana gelmektedir. Buna karşın, ısı derecesinden başka bir renk derecesinde

kullanıldıklarında, renk tonları değişmekte bu nedenle de hiç hoşa gitmeyen sonuçlarla karşılaşılmaktadır. İşte siyah-beyaz filmlerde bu renk tonu farklılıklarını ortadan kaldırmak, ayrıntıları koruyarak kontrastı değiştirmek, renkli filmlerde ise bu değişik renk ısı derecelerinde kullanmak üzere ve tüm filmlerde kimi özel etkileri elde etmek için kullanılan çeşitli renkteki jelatin ya da camdan yapılmış bu amaçlar için kullanılan malzemeye, filtre denir. Filtreler, yoğunluklarıyla orantılı olarak kendi rengindeki ışıkların geçmesini sağlamakta, diğer tamamlayıcı renkteki ışıkların geçmesine engel olmaktadır. Diğer bir deyimle, rengine göre filtre fotoğraf makinesine giren ışığın kimi renklerine emer, diğerlerini geçirir. Yani, spektrumun renk çarkının ayıklayıcısı görevini görür. Filtrenin rengi ne kadar koyu ise istenmeyen rengin emme gücü o kadar fazladır.75 (1) UV Filtre Objektif yapımında kullanılan özel camlar UV76 ışınlarını geçirirler. Oysa normal pencere camı geçirmez. UV ışınlarının baskın olduğu deniz kıyıları ve 1500 metrenin üstündeki yükseltilerde çekilen fotoğraflarda, UV radyasyonu sebebi ile kontrast düşmesi ve mavi renk hakimiyetinin artması izlenir. Bunu önlemek için, yapılan cam filtrelere hafif sarı bir renk de eklenerek UV tutuculuğu arttırılmıştır.77

Spektrum: Beyaz aşığı oluşturan renklerin, sıklık ya da dalga boyu sırasına göre dizilmesidir. http://tr.wikipedia.org/wiki/Filtre_(foto%C4%9Fraf%C3%A7%C4%B1l%C4%B1k)#mediaviewer/File:LensFilter-001.jpg 75 MEB, a.g.m., s.48-49. 76 UV: Ultraviyole: Güneşten gelen ve % 6.3’lük paya sahip zararlı ışınlardır. 77 MEB, a.g.m., s.50. 74

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ (2) ND Filtre

Sinema çekimlerinde vazgeçilmez olan ND78 nötr gri filtreler, fotoğrafta da kullanılır. Sinema için vazgeçilmez oluşunun sebebi, normalde sabit olan film akışı hızına bağlı olarak değişmez obtüratör (saniyede 25 kere ve 1/50 obtüratör hızı) yüzünden ışık kontrolü sadece diyaframla yapılır. Çok ışıklı ortamlarda ve hızlı filmlerle çekim yapılırken, diyafram kısmanın yetmediği hallerde ışık yoğunluğu, gri filtrelerle azaltılır. Fotoğrafta ise sınırlı alan derinliği gereksinmesi yüzünden bu kez diyaframın sabit bir değeri kendine empoze eder. Örneğin, diyaframın 2.8'den çok kısılmaması gerekebilir. Eğer, mevcut obtüratörün maksimum hızı bunu karşılamıyorsa N.D.filtre kullanılması gerekir. Bazen de, yeterli ortam ışığına rağmen netsizlik (hareket) etkisi alabilmek için uzun poz süreleri zorunlu olur. Bu takdirde diyaframın sonuna kadar kısılması yetmiyorsa, N.D. filtreye başvurmak gerekir. Bu filtreler, küçük format makineler için N.D.4 (filtre faktörü iki diyafram) ve N.D.8 (filtre faktörü üç diyafram) olarak üretilmektedir. Profesyonel kullanımda, teknik kameralar için yapılmış filtrelerde ise derecelendirme yoğunluk olarak ifade edilir. 0.3 yoğunluk =1 diyafram, 0.6 yoğunluk = 2 diyafram gibi. Burada 0.1 yoğunluğun l/3 diyaframlık bir aralığa ve bir DIN 'lik bir duyarlılığa eşit olduğu anlaşılmaktadır.79 Bu filtreler daha çok ışık yoğunluğunun yaşandı vakit ve mekanlarda bunu önlemek ve ek diyafram değeri kazanabilmek adına kullanılır. Sözgelimi öğle vakitlerinde şelaleyi uzun pozlamak normal şartlarda çok güç olsa da bir ND filtre yardımıyla bu durum kolaylaşır. (3) Polarize Filtre Kaynağından çıkan ışık, hiçbir yansıtıcı madde ile karşılaşmazsa (su, metal, cam) sonsuza kadar birbirine paralel demetler halinde ilerler. Ancak, yukarıda saydığımız maddelerden biri ile karşılaştıkları zaman, fotoğrafta ortaya çıkan parlamalar, renk doygunsuzluğu ve netsizliklere neden olur. Bunları önlemek için, polarize filtre kullanılır.

Neutral Density: Nötr Yoğunluk Bazı kaynaklar filtrenin bıraktığı doğal doygunluk etkisine bakarak ‘neutral’ kelimesini ‘doğal’ olarak çevirmişler ve bunu ‘doğal yoğunluk filtresi’ olarak adlandırmışlardır. Bu yanlış bir kullanımdır çünkü doğal ‘neutral’ değil, ‘natural’ dir 79 MEB, a.g.m., s.50.

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Kullanım Alanları Polarizasyona bağlı yüzey parlamalarını ortadan kaldırır. Örneğin belli bir açı ile bir göl yüzeyine baktığımızda yüzeydeki parlama gölü aynalaştırır. Polarizasyon filtresi ekseni etrafında döndürülerek, bu parlama istenen düzeye indirilebilir. Tamamen ortadan kalktığında ise, gölün suyu saydamlaşır ve dibi görünür. Filtrenin maksimum etkisi bakış yönünün su yüzeyi ile 34 derece açı yaptığı durumdadır. Atmosfer içinde ışığın dağılması sonucu meydana gelen polarize ışık, göğün mavisi ile beyaz bulutlar arasındaki kontrastı solgunlaştırır. Kont-rastı arttırmak yani göğün mavisini koyulaştırmak için polarize filtre ekseni etrafında döndürülerek istenen koyuluk elde edilir. Güneş tam arkamızda ya da karşımızda iken bu etki yok gibidir. Yan tarafımızda iken, etki maksimuma ulaşır. Polarize filtrenin bir üçüncü yararı da polarizasyon sebebi ile renk kontrastı azalan objelerin kontrastını yerine getirmek yani arttırmaktır. Buna bağlı olarak, derecesi düşmüş olan renk doygunluğunda da belli bir artış olacaktır. Polarize yeşile bazen de sarıya ve kırmızıya kayan bir balansla karşılaşırız. Ayrıca polarize filtreler, netlikte de bir miktar azalmaya sebep olur.80 (4) Efekt Filtreleri Yukarıda belirtilen filtrelerden başka çeşitli renk ve görsel etkiler için çeşitli filtreler üretilmiştir. Bu filtrelere efekt filtre denir. Üretici firmaların filtrelerle birlikte verdikleri kullanım kitabından yola çıkarak istediğiniz etkiyi almak için istediğiniz filtreleri bu yolla seçme şansını yakalarsınız.81

d) Reflektörler Işığın

yönünü

arttırmak

için

ekipmandır.

sayısını

kullanılan

bir

Çeşitlenmesi

genelde rengine göre -ki bu renge göre reflektörlerin işlevleri de çeşitlenir-

olur

bunlar

arasından en çok üçü tercih edilir. (Gümüş Reflektör, Altın Reflektör, Beyaz Reflektör)

Şekil-40: Reflektörler 80 81

MEB, a.g.m., s.50.-51 MEB, a.g.m., s.52.

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

(1)

Gümüş Reflektör

Doğal olsun yapay olsun ışık kaynağını yapısını bozmadan yansıtma özelliğine sahiptir. Bu yönüyle portre fotoğrafçılığında sıkça kullanılır. (2)

Beyaz reflektör

Işığı gümüş reflektör kadar yansıtmaz. Daha çok portre veya obje fotoğrafçılığında tercih edilir. Hem iç hem de dış mekânda kullanılabilir. (3)

Altın Reflektör

Güneş ışığına yakın sonuçlar verdiği için özellikle dış mekân çekimlerinde kullanılır. Spottan aldığı ışığa sarı değer kattığı için stüdyo çekimlerinde tercih edilmez. (4)

Siyah Reflektör

Yukarda saydığımız reflektörler genelde istenilen ışık durumlarında kullanılır. Siyah reflektör ise istenilmeyen ışık durumlarında kullanıldığından diğerlerinden bu yönüyle ayrılır. Işığı emen ya da tutan bir yapısı olduğundan parlak obje ya da ışık patlaması bulunan konularda kullanılabilir.

e) Flaş Flaş, aydınlatmanın yetersiz olduğu hallerde ya da aydınlanma kontrastını azaltmak için kullanılan, gün ışığı renk ısısına sahip bir yardımcı ışık kaynağıdır. Bugün, flaş en yaygın biçimiyle ana ışık kaynağı ve yardımcı ışık kaynağı olarak kullanılır. Yardımcı ışık kaynağı olarak gün ışığında, açık havada kullanılır. Böylece yakın konuların Şekil-41: Flaş

çekiminde, konunun güneş

altında kalan çok aydınlık ve gölgede kalan çok karanlık

kısımları arasındaki kontrastın azaltılması sağlanır. Ana ışık kaynağı olarak gün ışığının yetersiz olduğu hallerde kullanılır. Böylece konunun yeterince aydınlatılması sağlanmış olur. Flaş ışığının gün ışığına ya da diğer ışık kaynaklarına oranla en büyük ayrımı, ışık niteliği ve miktarının daha sabit olmasıdır. Yani belirli bir tip flaş ampule daima aynı miktar ve nitelikle ışık sağlar. Bu nedenle, ışık kaynağının nitelik ve miktarının değişmesiyle pozda meydana gelen her türlü hatanın önlenmesi sağlanmış olur. Flaş 82

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Speedlite188a_vorn.jpg?uselang=tr

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

ışığının bu sabit özelliğinin diğer bir yararı da, fotoğraf çekmeden önce pozometre ile poz değerini bulmak ve gerekli ayarları yapmak için vakit alması, doğrudan doğruya poz değerinin kılavuz numaralarına dayanılarak bulunmasıdır. Flaşın diğer bir özelliği de kolayca taşınabilir olması, verdiği ışık miktarının diğer ışık kaynaklarına göre daha fazla olmasıdır.83

Üçayak (Tripod) Genellikle

uzun

süreli

pozlamaların

gerekli

olduğu

durumlarda fotoğraf makinesinin sarsılmasını, sallanmasını önlemek için kullanılan düzenektir. Üçayaklar gövde ve başlık olmak üzere temelde iki ana parçadan oluşur. Sağa sola dönebilen,

yükselebilen ve katlanır bir biçimde

tasarlanmıştır. Kişisel tercihlere göre değişkenlik göstermekle birlikte

Şekil-42: Üçayak (Tripod)

genellikle 1-2 m. gibi bir ortalama uzunluğa sahiptirler. Bir üçayağın uzunluğu çoğunlukla standart değildir. En uzun ve en kısa yükseklik şeklinde iki ara değeri bulunur. Rüzgâr,

dalga

gibi

etkilerden

sallanmaması

için

belli

bir

ağırlık,

kadraj

ayarlamalarına imkân sağlaması bakımından bir su terazisi taşıması gereken önemli özelliklerdendir.

g) Monopod Monopod da temelde iki parçadan oluşan, üçayak kullanmanın imkân vermediği zamanlarda, makinenin koldan bağımsız mesafede

çalışmasına

olanak

tanıyan

bir

ekipmandır.

Taşınmasının tripoda göre daha kolay oluşu bir avantajken, kontrolün yine elle olması nedeniyle sarsıntı sorununun giderilemeyişi dezavantajdır. Yüksek bir bir noktanın gerektiği fotoğraf ve video çekimlerinde tercih edilebilir. Son yıllarda özçekim (selfie) yapmak için de monopodun basit bir türevinden yararlanılır.

83 84

MEB, a.g.m., s.44. http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Monopod#mediaviewer/File:Monopod.jpg

Şekil-43: Monopod

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

h) Şarj Cihazı Seyyar kullanılır her elektronik cihazda bulunması gereken bir aparat olarak firmalarca satılan pakette bulunan

iyi

kullanabileceğini

bir

fotoğrafçının

düşünerek

olanak

çantasında

bulursa taşıması

gereken aparattır. Ayrıca son yıllarda yaşanan kazalar göz önüne alındığında prize takılı bırakılmamasında fayda vardır. Şekil-44: Şarj Cihazı

i) Batarya Yine taşınır her elektronik makinede sökülür ya da sabit güç kaynağı mevcuttur. Fotoğraf makinelerinde de bulunan batarya içerisindeki kimyevi enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren birleştirilmiş güç kaynağıdır.

Bataryaların

belli

bir

sayıda

dolum

ömürleri Şekil-45: Batarya

bulunduğundan gereğinden fazla elektrik yüklenmemeli batarya şarj

olunca elektrik kontağı kesilmelidir. Uzu soluklu çekimler yapan ya da olumsuz şartlardan eldeki şarj cihazını kullanamayacak olanların yedek bir batarya bulunmaları yararlarına olacaktır.

Batarya Grip Battery Grip, DSLR’larımızın alt kısmına tripod

bağlantı

aksesuarlardan

noktasından biri

olup

takılan amaçları

makinelerimize ilave enerji üretmektir. Battery Gripler, makinelerimize almış olduğumuz yedek bataryayı da sürekli olarak kullanıma hazır bulundurmasının

Şekil-46: Batarya Grip

yanında,

içlerindeki

sayesinde

(alkalin)

pil de

kızakları çalışabilme

özellikleri vardır ki bu en büyük avantajlarından biridir. Alkalin pil çok kolay bulunabildiği için uzun süreli seyahatlerde veya çekimlerde yanınıza şarj ünitesini bulundurmak istemeye bilirsiniz.

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Battery_Grip.jpg?uselang=tr

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Battery Grip‘ler makinelerimize ilave enerji kaynağı yaratması dışında da kullanımı kolaylaştırıcı ergonomik avantajlar da sağlamaktadır. Battery Grip takıldıktan sonra makinemizin ağırlığı arttığından ve boyutu büyüdüğünden daha rahat tutuş sağladığı gibi titremeyi azaltıcı etkisi de olmaktadır. Makinenizi yatay değil de dikey tuttuğunuz zamanda üzerinde bulunan ilave deklanşör düğmesi özellikle portre çekimlerinde büyük kolaylık sağlamaktadır. Üzerinde bulunan ilave tekerlek ile de diyafram ve estantene ayarlarını kolay ve hızlı yapma imkanı tanır. Battery Grip’lerin diğer bir özelliği ise çok para vermiş olduğumuz makinelerimizin alt kısmını çizilmelere karşı korumasıdır.86,

k) Hafıza(Bellek) Kartı Algılayıcılar sinyallerine

tarafından dönüştürülür

algılanan ve

ışık

analog

elektrik çeviriciler

tarafından dijital olarak kodlanırlar. Bir işlemci bu kodların tümünü düzenler ve her bir piksele ait konum, renk tonu, parlaklık ve doygunluk değerlerini işleyerek saklama birimine gönderir.

Şekil-47: Hafıza (Bellek) Kartı

Günümüzde çok farklı tasarım ve boyutlarda bellek kartları bulunmaktadır. Bunlardan kimisi daha küçük,

kimisi daha hızlı veri aktarabilen, kimisi daha az enerji tüketen, kimisi daha uzun ömürlü, kimisi de ucuz olma özelliklerini taşımaktadır. Bütün bu olumlu özelliklerin hepsini birden taşıyan bir bellek kartı ne yazık ki yoktur. Bir dijital fotoğraf makinesi alırken nasıl çözünürlük, optik özellikleri, ergonomisi gibi özelliklere bakarak karar veriliyorsa bellek kartının türüne de dikkat etmek gerekir. Dijital verilerin birimi “byte” olduğundan bellek kartlarının da kapasiteleri bayt cinsinden belirlenir. Bazı hafıza kartları özel amaçlara uygun üretilmiştir. Sualtı çekimler için dayanıklı hafıza kartları buna örnek gösterilebilir. İyi bir hafıza kartında, kullanım amacına göre yeterli kapasitede olması ve veriyi de hızlı bir biçimde işleyebilmesi gibi iki temel özellik bulunmalıdır.

http://www.turknikon.com/battery-grip-nedir-ve-ne-ise-yarar-2690

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Kablolu Deklanşör

Fotoğraf çekiminde üzerinde önemle durulacak durumlarda birisi de, deklanşöre basış anında makinenin titremesidir. Genellikle, deklanşöre basış anında bu titreme olur ve bu nedenle de sonuç bozuk olur. Bu durum [çoğunlukla] uzun enstantanelerde (örneğin 1/2, 1/4, 1/8 gibi) bu durum daha da belirginleşir. Bu titremelere engel olmak için kablo deklanşör kullanılır. Kablo deklanşörler, çelik veya kumaş bir kablo içine yerleştirilmiş çelik bir teldir. Son yıllarda,

Şekil-48: Kablolu Deklanşör

elektronik olarak devreyi tamamlayan ve auto-focus makinelerde kullanılan tipleri de üretilmektedir. Ucundaki bir düğmeye basmakla makineye kumanda edilir. Normalde bu kablo deklanşörlerin uzunluğu 10 cm., 20 cm.,

m) Uzaktan Kumanda Bazı durumlarda fotoğrafçının makinenin yanında olamayacağı durumlar söz konusu olabilir. Örneğin, vahşi hayvan ya da çok hassas yapıdaki hayvanların (kuş, ceylan gibi) çekimlerinde uzaktan kumanda deklanşör (Remote Control) kullanılır. En basit uzaktan kontrol, lastik bir boru ve bunun ucunda bir lastik Şekil-49: Uzaktan Kumanda

balondur.

Lastik

balona

basmakla

boru

içindeki

hava

sıkıştırılmış ve diğer uçtaki deklanşörün çalıştırılmasını sağlar. Bu şekilde, uzak bölgelerden deklanşörü harekete geçirme şansını fotoğrafçı elde etmiş olur.87 Yine kumandalı kullanım da deklanşöre basış anında oluşan sarsıntıyı önlememize olanak sağlar.

n) Su Terazisi Gerek mimari çekimlerde, gerekse panoramik çekimlerde en büyük problem film köşegenlerinin, konudaki düşey ve yataylar ile paralel olmasıdır. Göz bir yere kadar bu problemi halletse de, profesyonel çekimlerde gerek fotoğraf makineli gerekse tripodu terazide tutmak gerekir. Fotoğraf makineli ya da tripoda eklenecek bir su terazisi bu görevi rahatlıkla yapacaktır.88 87 88

MEB, a.g.e., s.46. MEB, a.g.e., s.48.

Şekil-50: Su Terazisi

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

2. YARDIMCI (İKİNCİL) EKİPMANLAR

Çanta

Hem fotoğraf makinesi ve objektiflerin hem de diğer bazı yardımcı malzemelerin ayrı ayrı konulabileceği bölmeleri olan ve genellikle omuzda taşınan farklı büyüklükte

kalitede

türleri

bulunan

çanta

fotoğrafçıların önemli malzemelerinden biridir. Her fotoğrafçının

Şekil-51: Çanta

ihtiyaç

duyduğu

oranda

malzeme

alabilecek büyüklükte, ortopedik, rahat taşınabilen, korunaklı ve aynı zamanda, omuzda iken istenilen malzemeyi içinden rahatça alabileceği bir çantası olmalıdır. Çoğunlukla kumaş olan bu tip çantalar dışında ayrı sadece makine konulabilen deri ya da kumaştan yapılmış çantalar vardır. Bu çantaların en önemli özelliği, düşmelerde çanta içindeki malzemeleri koruması ve yağmurlu havalarda aynı89

b) Askı Makineyi taşımak ve bu esnada kullanıcıya rahatlık sağlamak için üretilmiş sentetikplastik

bileşenli

bir

araçtır.

Piyasada

mevcut iki tür askı bulunur. Bunlardan birincisi(solda) kol ve boyuna ayrı ayrı takılır ya da vücudu kavrayabilir, bu askı

Şekil-52: Askılar

tek bir makine için tasarlanmıştır. Omuza salık bir şekilde takılmak yerine sağ bileğe sarılması ya da emniyet kemeri gibi çapraz takılması daha güvenlidir. ikincisi göğüs ya da göbek üstünde askıların birleşmesi ile hem daha güvenli, konforlu hem de ikinci bir makineyi de taşımaya imkan sağlayacak biçimdedir.

MEB, a.g.e., s.47.

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

c) Ara Kablolar Hafıza kartını çıkarmadan eri aktarmayı ya da fotoğraf makinesini bir bilgisayar kamerası gibi kullanabilmeyi sağlayan

değişik

uzunlukları

bulunan

çift

değişken

USB90lerdir. Ara kablolar genelde firmalarca kullanıcıya verilen ekipmanlardan olup çantada taşınmasında da fayda vardır. Şekil-53: Ara Kablolar

d) Adaptör Fotoğraf makineleri düşük enerji kaynakları ile çalışan elektroniklerdendir. Makineler özellikle uzun video kayıtlar sırasında, fazla enerji harcar ve bataryadaki güç tükenir. Böyle bir durumda daha sürekli bir güç kaynağı olan kent elektriğinden yararlanmak için adaptör kullanılabilir. Adaptör, istenenden güçlü elektriği makine seviyesine ayarlayarak zarar görmesini de önlemiş olur.

e) Mikrofon Günümüzde çoğu fotoğraf makinesi video çekme özelliğine de sahiptir. Daha iyi bir video sesi için makinenin sese olan duyarlılığını arttırmak gerekir.

Harici

bir

mikrofon

bunu

kolaylaştıran

bir

ekipmandır. Almadan önce kullanılan makinenin bir harici mikrofon

girişinin

bulunup

bulunmadığına

dikkat

edilmelidir. Kendi içerisinde bir pil ya da batarya sistemi mevcuttur.

Şekil-54: Mikrofon

f) LED Işık Kaynağı Doğal ya da yapay ışık kaynağının yetersiz olduğu ve özellikle video çekim esnasında istenen ışık seviyesini sağlarlar. LED Işık Kaynaklar’ı keskin bir ışık yaydığından kimi durumlarda istenmeyen sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle ışık seviyesinin ayarlanabilir olmasına dikkat edilmelidir. Bu keskinliği azaltmak ya da ışığın Şekil-55: LED Işık Kaynağı 90

USB(Universal Serial Bus): Evrensel seri veri yolu

EKİPMANLAR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

rengini değiştirmek için için bir filtre de kullanılabilir.

Kulaklık

Duyandan başkasını rahatsız etmemek ya da sesin kalitesini bozan

gürültüleri

önlemek

için

kulaklıktan

yararlanılır.

Günümüz fotoğraf makinelerinin çoğunda artık bir kulaklık girişi bulunmaktadır. Şekil-56: Kulaklık

h) Kılıf

Şekil-57: Kılıflar

Temel işlevi toz, su, soğuk gibi dış etkilerden fotoğraf makinesini korumaktır. Günümüzde suya dayanaklılığı bulunmayan makineler için de kılıflar üretilmiştir.(solda) Bunlara “housing”91 denir

Housing: Kelime anlamı konuttur. Konutun yerleşilen ve barınılan anlamları göz önünde bulundurulduğunda ancak doğru bir ilişki kurulabilir.

SONUÇ

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

IV.

SONUÇ

Fotoğraf konu, kompozisyon, tematik ve teknik yapı başta olmak üzere birçok alanda değerlendirilip

değeri ortaya koyulan bir sanat ürünüdür. Fotoğraf makinesi ve

ekipmanları ise bu ölçütlerden daha çok teknik kısmı etkileyen araç/araçlar olarak karşımıza çıkar. Fotoğraf makinesi olsun ekipmanlar olsun edinilmeden önce kullanıcılar öncelikle ne tarz fotoğrafa (makro, manzara, portre vs.) ilgileri olduğunu belirlemeli; makine ve ekipman(özellikle objektif) seçimlerini bu doğrultuda yapmalıdırlar. Böylece dağınık ilgiden kaynaklanan seçme zorluğu ve fotoğrafçının tüm bu ekipmanları boşuna edinme eğilimi de ortadan kalmış olacaktır. İyi bir fotoğraf makinesi ya da çeşitli, kaliteli ekipmanların fotoğrafı etkilediği ancak tüm sorunu tek başına çözmediği ve pozlamada asıl işi kişinin yaptığı; fotoğrafın kalitesinin

duyusal,

bilişsel

kinestetik

becerinin

ortak

sonucu

olduğu

unutulmamalıdır. Makine gövde, parça ve ekipmanlarının, işlevlerinin çeşitlenmesinde belirleyici rolü ışığın oynadığı da görülmektedir. Tüm bu kavramların bilinmesi, doğru kullanımı aslında fotoğrafçının “ışık yönetimi” becerisini arttırmaya ve dolayısı ile fotoğrafta teknik kalitenin arttırılmasına yöneliktir.

KAYNAKÇA

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

KAYNAKÇA

A. KİTAP VE ANSİKLOPEDİLER 1. Akbaş Faruk, İkizle Emre, Fotoğraf Teknik Okumaları, Say Yayınları, İstanbul 2008. 2. Hedgecoe, John, Her yönüyle Fotoğraf Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1999. 3. İkizler, Emre, Filmden Dijitale Fotoğraf, 1. Basım, Say Yayınları, İstanbul 2007. 4. Jones, Mary - Jones, Geoff, Biology, (Çev. Gülgen Gündüz, Bikem Suzen), Birol Yayınları, İstanbul 1998. 5. Kanburoğlu, Özer. A‟dan Z‟ye Fotoğraf, Say Yayınları, İstanbul 2007. 6. Kılıç, Levend, Fotoğrafa Başlarken, Dost Yayınları, İstanbul 2002. 7. R. Putz, R. Pabst , Sobotto İnsan Anatomisi Atlası, Beta Yayın, İstanbul 2006. B. TEZLER 1. Gençcelep, Basri,

Fotoğrafın Temel Sorunsalı Diyafram Enstantane Ve Asa

Bağlamında Görsel Uygulamalar, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2011. C. MAKALELER 1. Kötüğ, Mehmet Ali, Fotoğrafın Tarihçesi, MERDOF Dergi, ________Mersin 2014. 2. MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Fotoğraf Makineleri, ________Ankara 2007. D. İNTERNET SİTELERİ 1. http://www.blog.fotografium.com 2. http://www.chriscamera.com 3. http://www.commons.wikimedia.org 4. http://www.en.wikipedia.org 5. http://www.img.gfx.no 6. http://www.tdk.gov.tr 7. http://www.tr.wikipedia.org 8. http://www.uzmantv.com

KAYNAKÇA

MEHMET ALİ KÖTÜĞ