Fotoğrafta Konu, Kompozisyon ve Tür

İÇİNDEKİLER

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA KONU, KOMPOZİSYON VE TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Mersin, 2015

0

İÇİNDEKİLER

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

İÇİNDEKİLER ĠÇĠNDEKĠLER ................................................................................................................................. Ġ ÖZET ................................................................................................................................................. 1 I.

AMAÇ ........................................................................................................................................ 2

II.

YÖNTEM .................................................................................................................................. 2

III. GĠRĠġ ........................................................................................................................................ 3 A.

FOTOĞRAFTA KONU ......................................................................................................... 3 1.

Portre ................................................................................................................................. 3

2.

Manzara ............................................................................................................................. 9

3.

Makro ............................................................................................................................... 11

B.

FOTOĞRAFTA KOMPOZĠSYON ...................................................................................... 12 1.

KOMPOZĠSYON ÖGELERĠ........................................................................................... 12 a)

Belirginlik ................................................................................................................................. 13

b)

Sadelik....................................................................................................................................... 14

c)

Ritim.......................................................................................................................................... 16

d)

Uyum ......................................................................................................................................... 16

e)

Kontrast .................................................................................................................................... 17

f)

IĢık............................................................................................................................................. 18

g)

Perspektif .................................................................................................................................. 19

h)

Keskinlik ................................................................................................................................... 20 (1)

Netleme Olayına Bağlı Keskinlik .................................................................................. 20

(2)

Gelen IĢığın Türüne Bağlı Keskinlik ............................................................................ 21

(3)

Çözümleme Gücüne Bağlı Keskinlik ............................................................................ 21

i)

Doku .......................................................................................................................................... 21

j)

Hız ve Hareket Ġzlenimi ........................................................................................................... 22

k)

Bütünlük ................................................................................................................................... 23

l)

Denge......................................................................................................................................... 24

m)

Orantı ........................................................................................................................................ 25

n)

Yer Çekimi ................................................................................................................................ 26

2.

KONUNUN ĠFADESĠ ..................................................................................................... 27 a)

Görsel Ġfade ............................................................................................................................... 27

b)

Algılama .................................................................................................................................... 27

3.

FOTOĞRAF KOMPOZĠSYONUNDA KULLANILAN KONUMLAR .......................... 28 a)

“S” Konumu ............................................................................................................................... 29

b)

Daire Konumu .......................................................................................................................... 29

c)

Üçgen Konumu ......................................................................................................................... 29

d)

Kare Konumu............................................................................................................................ 30

e)

Ölçeklendirme ........................................................................................................................... 30

i

İÇİNDEKİLER f)

C.

IV.

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Altın Noktalar ve 1/3 Kuramı ................................................................................................... 31

FOTOĞRAFTA TÜR ........................................................................................................... 32 1.

Sanat Fotoğrafı ............................................................................................................... 32

2.

Deneysel Fotoğraf ............................................................................................................ 34

3.

Kurgusal Fotoğraf ........................................................................................................... 35

4.

Kriminal Fotoğraf ........................................................................................................... 37

5.

Mimari Fotoğraf .............................................................................................................. 38

6.

Doğa Fotoğrafı ................................................................................................................. 40

7.

Hava Fotoğrafı ................................................................................................................ 42

8.

Belgesel Fotoğrafı ............................................................................................................ 43

9.

Tıp Fotoğrafı .................................................................................................................... 45

10.

Haber / Basın Fotoğrafı ............................................................................................. 45

11.

Spor Fotoğrafı .............................................................................................................. 48

12.

Reklam Fotoğrafı ......................................................................................................... 50

13.

Moda Fotoğrafı ............................................................................................................ 52

14.

Magazin Fotoğrafı ....................................................................................................... 54

15.

Özel gün Fotoğrafı ....................................................................................................... 55

16.

Anı Fotoğrafı................................................................................................................ 57

SONUÇ................................................................................................................................ 60

KAYNAKÇA ................................................................................................................................... 61

ii

ÖZET

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

ÖZET Fotoğrafı çekmeden önce belirlenmesi gereken unsurların baĢında konu gelir. Bir konunun kapsamı, çeĢitleri, sanat değeri olup olmadığı; bu konunun iĢlenmesinin amacımıza hizmet edip etmediği; gerekli ilgiyi görüp görmeyeceği; beklentileri karĢılayıp karĢılamadığı iyi bilinmelidir. Bununla birlikte fotoğrafçının da o konuya ilgi duyması ve konu kapsamının çekim sürecinde gerektirdiği faaliyetleri gerçekleĢtirebilecek yetide olması gerekmektedir.

Konunun

ortaya

koyulmasının

ardından

değerlendirilmesinde;

nasıl

ortaya

koyulduğu, teknik açıdan bu sunumun yeterliliği ya da nelerle birlikte sunulduğu gibi faktörler ön plana çıkar. Tüm bu planlama ve fotoğraf içinde düzenleme vermek istenilen duygu ya da düĢüncenin tam ve etkili aktarımında son derece önemlidir.

Fotoğrafçı, konuyu farklı bir bakıĢ açısı ile uygun bir kompozisyona yerleĢtirmesi gerektiğini ve ancak böylece amaca ulaĢabileceğini, eserin değerinde faktörün önemini iyi bilmelidir. Yine kompozisyonda sanatçının duygusal izleri görüleceği gerçeği de göz önünde bulundurulmalıdır.

Her kavramda olduğu gibi özellikle konu kapsamı ve fotoğraf amacına bağlı olarak türler ortaya çıkmıĢtır. Fotoğraf sanatına yeni baĢlayan insanlar baĢta popüler türler olmak üzere hemen her türü denemektedir. Aslında bu durum yadırganacak bir Ģey olmanın aksine ustalaĢmanın gerekliliğidir. KiĢi böylece zamanı, yeteneği, imkânları ve amacı doğrultusunda yönelmesi gereken fotoğraf türünü keĢfetmiĢ olur.

Bu makaleden önce aĢağıdaki makaleleri okumanız faydalı olacaktır.

1 2



Fotoğrafın Tarihçesi1



Fotoğraf Makinesi ve Ekipmanları2

Kötüğ, Mehmet Ali, Fotoğrafın Tarihçesi, MERDOF Dergi, S,1, _____Mersin 2014, s.23-27.

Kötüğ, Mehmet Ali, Fotoğrafın Tarihçesi, MERDOF Dergi, S,2, _____Mersin 2014, s.34-77.

1

AMAÇ, YÖNTEM

I.

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

AMAÇ

Fotoğraf temel konularının ne olduğunu, kompozisyon kuram, öğe ve yaygın kompozisyon konumlarını son olarak fotoğraf yaygın türlerini açıklamak bu çalıĢmanın amacını teĢkil eder.

II.

YÖNTEM

Literatür tarama yöntemi kullanılmıĢ ve akademik olarak hazırlanmıĢ kaynaklara baĢvurulmuĢtur. Bu kaynaklar konu kapsamında taranıp fiĢlenmiĢ ve belirlenen baĢlıklara uygun Ģekilde fiĢler sıraya konulmuĢtur.

2

FOTOĞRAFTA KONU

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

III.

GĠRĠġ

A.

FOTOĞRAFTA KONU

1.

Portre

Fotoğrafın keĢfinden bu yana en fazla üretimin yapıldığı alanlardan biri portre fotoğrafıdır. Gezi ve manzara ise diğer alanlardır. Portre fotoğrafı her zaman ifade açısından sancılı bir alan olmuĢtur. Fotoğraf sanatındaki akımların birçoğundan etkilenmiĢ olan portre fotoğrafı aynı zamanda yeni yaklaĢımların doğmasına da yardımcı olmuĢtur. Portre, fotoğrafın keĢfine kadar resim sanatının uğraĢı olagelmiĢtir. Fakat fotoğrafın keĢfi ile ressamlar için bir sektöre dönüĢmüĢ olan portre resmi ciddi anlamda yok olmuĢtur. Bu sektörün yerini fotoğraf atölyeleri almıĢ ve fotoğrafçılar toplumun her kesiminden insanın portresini çekmeye baĢlamıĢtır. Bu süreçle beraber bazı portre ressamları sadece fotoğraf çekerek kariyerlerine devam etmiĢtir.

Fotoğrafın bulunuĢunu „narsist‟ olanın bayramı olarak ifade edebiliriz. Resimle sınırlı sayıda elde edebildiği görüntüsünün aksine fotoğrafla narsist kendisini sonsuz görüntü yaratma olanağı içinde dilediği gibi ele alabilmiĢtir. Fotoğrafın sağladığı bu olanak, burjuva kesiminin lüksü olan resimde portre geleneğinin, fotoğrafla artık halka ulaĢmasını da sağlamıĢtır. “Bazı toplumsal sınıfların yükseliĢe geçmesi, her Ģeyi, özellikle de portreyi büyük miktarlarda üretme ihtiyacını doğurdu. „Portresini yaptırmak‟ simgesel bir eyleme dönüĢtü; yükselmekte olan sınıfın mensupları, portrelerini yaptırarak yükseliĢlerini kendileri ve diğerleri için görünür kılıyorlardı ve aynı zamanda itibarın tadını çıkarıyorlardı. Bu evrim süreci, portre üretim Ģekillerini de değiĢtiriyordu, insan çizgileri gittikçe daha mekanik bir yaklaĢımla aktarılıyordu. Portre fotoğrafı, bu evrimin son noktasıdır.”3 Ģeklinde Giséele Freund tarafından da ifade edilmiĢtir.

Resim sanatında tek olan portre, fotoğrafın ortaya çıkması ile çoğaltılabilir olma özelliği kazanmıĢ ve çok daha geniĢ kitlelere ulaĢmıĢtır. Fotoğraf portre için bir ayrıcalıktır. Toplumun her kesiminden insan artık portrelerine yaĢamlarının her döneminde sahip olabilecektir. Zaman içinde bu durum portre fotoğrafı için bir dezavantaja dönüĢmüĢtür. Portresi çekilen kiĢilerin fotoğraf sanatçısına müdahale

3

Freund, Giselle(Çev.: Şule Demirkol), Fotoğraf Ve Toplum, Sel Yayıncılık, İstanbul 2006 S.11.

3

FOTOĞRAFTA KONU

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

etmesiyle özgün yapı bozulmaya baĢlamıĢtır. Oysa fotoğraf belki de hiçbir disiplinin geliĢim sürecinde bulunmayan bir hız ile sanatsal bir bakıĢ açısı kazanmıĢtır.

Fotoğraf keĢfedildiğinde Kraliçe Viktorya‟nın Ġngiltere ve Avrupa‟da etkisi yoğun olarak hissediliyordu. 19. yüzyıl portre anlayıĢı daha çok Ġngiltere Kraliçesi Viktorya‟dan yoğun olarak etkilenmiĢtir. Viktorya dönemi sadece fotoğraf sanatının değil mimarlık, moda ve edebiyatında farklı bir yapı kazanmasına sebep olmuĢtur.

Dagerotip yöntemi 1839‟da duyuruldu ve Jacques-Louis Mande Daguerre tarafından geliĢtirilen yöntem fotografik görüntünün kaydedildiği ilk resmi yöntem oldu. 10 yıl içerisinde yerini geliĢtirilen diğer yöntemlere bırakan dagerotip yönteminin çoğaltılamaması ve uzun poz süresi gibi sorunları nedeniyle farklı geliĢmelere ihtiyaç duyulmuĢtur. Bu geliĢmelerdeki en önemli unsurlardan biri de poz süresidir. 1800‟lü yıllarda kabul edilebilir nitelikte bir çok fotografik kayıt yöntemi ortaya çıkmıĢtır ama dagerotipin en önemli yapısal özelliği olan keskinlik konusunda aynı baĢarıyı yakalayamamıĢlardır. Ayrıca ortalama 15 dakikalık poz süresi hareketli nesneleri kaydetmek için baĢlıbaĢına bir sorun olmuĢ, bu nedenle yeni geliĢtirilen bu yöntemlerle portre denemeleri oldukça zor gerçekleĢtirilmiĢtir.

ġekil-1: H.Daumier, Portre Çekimi.4

4

Tercan, Seçkin, Fotoğraf Sanatında Kurgusal Portre, T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanatta Yeterlilik Eser Metni, İstanbul 2008, s.11.

4

FOTOĞRAFTA KONU

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Fotoğrafın geliĢtirildiği ilk yıllarda uzun pozlama süreleri nedeni ile konu baĢlıkları genellikle durağan konulardan yana olmuĢtur. Manzara ve Ģehir görüntüleri fotoğrafın o dönem için ününü yeteri kadar duyurmaya yetmemiĢtir.5 Fotoğrafın dünya çapında duyulmasına ve gittikçe toplumun bütün tabakaları tarafından tercih edilmesine neden olan portre fotoğrafıdır. Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında Adolphe Disderi tarafından geliĢtirilen carte-de-visit (ġekil-2) yöntemi ile insanlar gittikçe portre fotoğrafına daha fazla ilgi duyar olmuĢtur.6

ġekil-2: Disderi, Carte-de-visit.7

Uzun pozlama süresi portre fotoğrafına zorluk çıkaran bir teknik olumsuzluktu.

Portre çekimi zahmetli bir süreçti. Pozlama süresi portresi çekilen kiĢinin hiç kıpırdamadan uzun süre sabit durmasını gerektiriyordu. Bu nedenle modelin kıpırdamadan poz verebilmesi için kullanılan düzenekler fotoğrafçıları yapay sahneler oluĢturmaya itmiĢtir. KiĢi bir düzeneğe baĢını dayayarak kıpırdamadan poz verebiliyordu. Özellikle portre fotoğrafı çekimindeki zorluklar nedeni ile sıkıcı 5

Marien, Mary Warner, Photography, A Cultural History, Laurence King Publishing, London 2002, S.61.

Marien, a.g.e., s.84.

7 Tercan, a.g.t., s.12.

6

5

FOTOĞRAFTA KONU

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

görüntüler elde etmek yerine daha yaratıcı görüntülere yönelmiĢlerdir. Carte-de-visit ve stereoskopik (ġekil-3) görüntülerde düzenlenmiĢ kurgusal sahnelere sık sık rastlanıyordu. Portresi çekilen kiĢiler bazen tarihten farklı kahramanların kılıklarına giriyorlar bazen günlük hayatlarında herhangi bir Ģeyle ilgilenirken (gazete ya da kitap okurken) fotoğraflanıyorlardı.

ġekil-3: Stereogram8

Diğer yandan fotoğrafta aynı resim gibi tek bir kopya olarak kalıyordu. Eğer iki fotoğraf isteniyorsa iki ayrı poz almak gerekiyordu. Çoğaltılabilir olma o dönem beklenen ve istenilen bir teknik avantaj iken günümüzde fotoğrafın biricik olma özelliğini yok etmesi nedeniyle istenmeyen bir durumdur. Sadece belli sayıda fotoğraf basmak ve o fotoğrafın çoğaltılabilme özelliğini sınırlandırmak günümüz için tercih edilen bir diğer yaklaĢımdır. 1841‟ de Amerika‟da Wolcott ve Johnson tarafından geliĢtirilen yeni bir dagerotip yöntemiyle portre fotoğrafı çekim süresi 10 saniyeye kadar düĢmüĢtür.9 Zahmetli bir süreç olmasına rağmen sadece New York‟ta binlerce dagerotip portre çekildiği tahmin edilmektedir.

Ġngiliz heykeltıraĢ Frederick Scott Archer tarafından geliĢtirilen kolodyumlu cam negatif tekniği hızlı bir çıkıĢ yapar. Özellikle cam malzemenin yapısal 8

Tercan, a.g.t., s.13.

Bajac, Quentin (Çev.Ali Berktay), Karanlık Odanın Sırları, Fotoğrafın İcadı, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret Ve Sanayi A.Ş., İstanbul 2004, S.53 9

6

FOTOĞRAFTA KONU

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

özellikleri nedeniyle elde edilen keskin görüntüler portre fotoğrafı açısından önemli bir geliĢmedir. Öte yandan Archer‟ın hiçbir telif hakkı talep etmeden geliĢtirdiği yöntemi kullanıma açması tekniğin çok daha hızlı benimsenmesine olanak sağlamıĢtır.

1860‟lı yıllara gelindiğinde özellikle Fransa, Ġngiltere ve Amerika‟da fotoğraf atölyelerinin sayısı 10 yıl öncesine oranla çok daha fazladır. Bu atölyelerin kazanç sağladığı yegane alan portre fotoğrafıdır. Fotoğrafın özellikle pozlama süresindeki teknik geliĢimi çoğunlukla portre alanındaki ihtiyaçtan dolayı bu kadar hızlı yol almıĢtır. Ġlk sanatsal ve etkileyici portre fotoğraflarını çekenler Edinburg‟da 1843 ve 1847 yılları arasında yoğun olarak çalıĢmıĢ olan David Octavius Hill ve Robert Adamson‟dur. Poz süresini en aza indirgemek için gün ıĢığında çalıĢmayı tercih etmiĢlerdir ve dezavantajlarına rağmen Talbot‟un geliĢtirdiği kalotip yöntemini kullanmıĢlardır. Donuk ve sıradan anları görüntüleyerek, 19. yüzyıl portre fotoğrafının tipik özelliklerini yansıtan fotoğraflar çekmiĢlerdir.

Nadar 19. yüzyıl sanat çevresinin tanınan kiĢiliklerinden biridir. Portre fotoğrafının da önemli simalarından bir olan Nadar dönemin popüler isimlerinin portrelerini çekmiĢtir. Özellikle insan yüzündeki ifade konusunu önemseyen çalıĢmalar yapmıĢ olan Nadar, bir süre sonra müĢterilerini memnun

etme

ve

maddi

endiĢeler

sebebiyle

yarattığı

bu

çizgiden

uzaklaĢmıĢtır. Daha önce de bahsettiğim modelin isteği doğrultusunda fotoğraflar çeken Nadar bir süre sonra portre fotoğraflarını sadece ticari kaygılar ile çekmiĢtir.

20. yüzyıl ise artık sanatta soyut yaklaĢımların kendisini daha yoğun olarak hissettirdiği

bir

uzaklaĢılmıĢtır.

dönemdir.

Fotoğraf

Toplumsal

sanatçısı

da

baĢvurmaya baĢlamıĢtır.

7

ya daha

da

edebi

bireysel

hikayelerden

ifade

yollarına

FOTOĞRAFTA KONU

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

ġekil-4: Man Ray, Afrika maskeli Kiki.10

Man Ray 20. yüzyılın en önemli avangart sanatçıları arasında yer alır. 1926 tarihli Kiki with African Mask (Afrika maskeli Kiki) (Fotoğraf 3) çalıĢması fotoğraf sanatında portre anlayıĢındaki değiĢimlere iyi bir örnektir. Yüzün baĢka bir nesne ile iliĢkilendirilmesi; yapay bir suret eklenerek modelin ikincil yansımasının elde edilmesidir. Çoğu zaman tartıĢma konusu olan, portrenin temsil etme gücü her sanatta olduğu gibi fotoğraf sanatında da yoğun olarak hala tartıĢılmaktadır. Portre çalıĢmasında sadece gerçeği iletme durumu ya da portresi yapılan kiĢinin en gerçekçi görüntüsünü elde etme sorunsalının fotoğrafla beraber aĢılmaya baĢlandığı kanısı kısa bir süre sonra yanlıĢ bir yaklaĢım olarak kendini göstermiĢtir. Vücudumuz ve yüzümüzün binlerce hali vardır. Ruh halimizden direkt etkilenen bedenimizin bizim gerçek karakterimizi ne zaman ve nasıl yansıttığı bilinememektir. Sadece psikologlar tarafından (kesin olmayan bir Ģekilde) beden dili yorumlanabilmektedir. Sanatçı, ister ressam, ister heykeltıraĢ ya da fotoğrafçı olsun karĢısındaki karakteri kendi belirlediği ifade ile yansıtacaktır. Burada da sanatçının yorumu devreye girer.

10

Tercan, a.g.s.y.e.m., s.15.

8

FOTOĞRAFTA KONU

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Portre fotoğrafı çekim teknikleri ile ilgili bilgiler veren birçok kaynakta modelle kurulacak iletiĢimin öneminden bahsedilir. Öte yandan “Fotoğrafı çekilen modelin bizimle kuracağı iletiĢim nasıl olmalıdır?” sorusu sorulur. Portresi çekilen kiĢinin duyarlı film yüzeyine kaydedilen suretinin izleyen ile kuracağı iletiĢim gerçekten görüntüleyenin çekim esnasında modelle kuracağı iletiĢime mi bağlıdır? ĠletiĢimsiz portreler çekilemez mi? Fotoğraflayanın fotoğraflanan ile hiçbir iletiĢim kurmadığı ama uzun vakit geçirdiği bir ortamda pekala portreler-bedenler görüntülenebilir. Yine bazı kaynaklarda portresi çekilen kiĢiye istenilenin anlatılabilmesi için onu tanımaktan bahsedilmektedir. Fotoğrafçı sadece fotoğrafladığı karakteri yansıtmak durumunda değildir. Portresi çekilen karakteri bir araç olarak kullanıp, o araç aracılığı ile kendi iç dünyasına göndermeler yapabilir. Bu iki farklı yaklaĢım uzun soluklu bir tartıĢma olmuĢtur. Fotoğraf sanatçısı iĢlediği görüntüye kendini ve iç dünyasını katmaya devam ettiği sürece karĢısındaki bütün nesneler onun aracı olacaktır.

Fotoğraf sanatında portreyi ele aldığımızda Ernst Gombirch‟in ifade ettiği gibi “Sanat yoktur sanatçılar vardır!” söylemini göz önünde bulundurabiliriz; Yousuf Karsh, Richard Avedon, Irving Penn, Diane Arbus, Cecil Beaton, Margaret Bourke-White, Henri Cartier-Bresson, Philip-Lorca diCorcia, Walker Evans, Edward Watson, Nan Goldin, Jeff Wall, Alfred Stieglitz, Dorothea Lange, Man Ray, Robert Mapplethorpe, Duane Michals, Bruce Nauman, Helmut Newton, Herb Rits, August Sander, Jan Saudek, Cindy Sherman, Eugne Smith, Edward Steichen, Weegee, Oscar Gustave Rejlander, Lewis Carol, Julia Margaret Cameron, Holland Day, Nadar, Joel-Peter Witkin, Claude Cahun ve Pierre et Gilles… gibi birçok isim portre fotoğrafında kendi tarzları ile anılan isimlerdir. Kendilerine özgü ıĢık, bakıĢ açısı ve kompozisyonlarıyla portre fotoğrafının oluĢmasını sağlayan sanatçılar olarak karĢımıza çıkarlar.

2.

Manzara

Arapça nazara (bakmak) kökünden gelen manzara, dikkati çeken her Ģey, görünüĢ demektir.11 Yaygın kullanıma bakıldığında ise göze hoĢ gelen görüntülerle bir ilinti dikkati çeker. Ancak göze hoĢ gelen her fotoğraf karesindeki konuyu manzaraya dahil etmek doğru olmayacaktır. Sözgelimi yukarıda değindiğimiz portre konular

11

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.54aaeda926d1b2.96805881

9

FOTOĞRAFTA KONU

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

kapsamındaki bir fotoğraf karesi göze hoĢ görünse de konusu portredir ve manzara olarak kabul edilemez.12

ġekil-5: Manzara Konulu Bir Fotoğraf ( BaĢkonuĢ Yaylası / Düziçi ) 13

Manzara konularının en yoğun iliĢkide olduğu fotoğraf türü kuĢkusuz doğa fotoğrafçılığıdır. Bu bağlamda akla gelen deniz, göl, dağ, orman, köy vs gibi tüm alt konuları kapsayan geniĢ bir çerçevedir.

Etkili

manzara

fotoğrafı

çekmek

için

gözünüzün

ıĢığa

olan

hassaslığını

geliĢtirmelisiniz. Havanın durumu, mevsimin önemi, mesafe ve görüĢ açısı, kompozisyonu etkileyen en önemli faktördür. Pusluluk ve duman, renkli konuyu sakin hâle getirir ve gizemlilik duygusu yaratır. Fırtınalar, dramatik olarak ıĢığı değiĢtirir. Ayrıca görüntüyü çekmeden önce havanın değiĢik zamanlardaki ıĢık durumunu gözlemelisiniz. Hava durumu hızlı değiĢiyorsa sizin de hızlı çalıĢmanız gerekir. Manzara görüntüsü, sezonun durumuna göre değiĢir. Bazen ıĢık özellikle yılın birkaç gününde etkili bir Ģekilde görüntüye gelir. Günün en uzun, en kısa olduğu zamanlar gibi renkler ve renk tonları ıĢıklandırmaya bağlıdır.14

12

İnsanın manzara olarak değerlendirilmesi ancak argoda karşılık bulan bir kullanımdır.

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ 14 MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Temel Fotoğraf Çekimi, ________, Ankara 2009, s.20.

13

10

FOTOĞRAFTA KONU

MEHMET ALİ KÖTÜĞ 3.

Makro

Şekil-6: Makro Konulu Bir Fotoğraf

15

Makro kelimesi “geniĢ, mikro karĢıtı”16 olarak tanımlanmaktadır. Bu konuların fotoğraflanma iĢi ise basit ifadesiyle küçük varlıkların büyük gösterilmesidir. ĠĢleyiĢ elektronik olsun olmasın büyütme/yaklaĢtırma (zoom) iĢini sağlayan tüm araç gereçlerde(dürbün, teleskop, gözlük vb.)

Makro çekimin doğa fotoğrafçılığının bir alt dalı gibi düĢünülmesi de yine yanlıĢ bir algıdır. Tıp, reklam gibi fotoğraf türlerinde de makro çekim örnekleri bulunmaktadır.

Ancak bunlar genel bir kitleye hitap etmediğinden, belli amaçlara yönelik olduğundan genellikle arka planda kalır. Ġlgi çeken ve her fotoğraf severin beğeniyle izlediği özellikle kelebek, çiçek vb. konulardan ibaret algılanmaktadır.

Makro çekimlerde, alan derinliği çok kısıtlıdır, dar açılı objektif ve konuya yaklaĢma, alan derinliğini azaltır. Bunun yanı sıra açık diyafram tercih edildiğinde de alan derinliği bazen santimlerle (kullandığınız objektif ve yaklaĢma durumunuza bağlı olarak bazen milimetre bile olabilir) ifade edilecek kadar azalır. Alan derinliğinin

15

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.54aed0a78bf226.49304023

16

11

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

azalması, konunun can alıcı yerinin net, geri planın tamamen netsiz olması fotoğrafa ayrı bir anlatım katar. Böylece belirtmek istediğiniz konu çevresinden ayrılıp ön plana çıkar.

Makro çekimlerde doğru noktanın seçilerek netlik ayarının yapılması gereklidir.

Netliği etkileyen diğer önemli bir nokta ise bu tür için kullanılan objektiflerin genellikle ağır olmasıdır. Bu ağırlık yüzünden makine ve objektif titremeye müsaittir. Ġlkbahar aylarında bir çiçek makrosu çekmek istediğinizde ortamdaki rüzgâr çiçeğin sallanmasına sebep olacaktır, bu yüzden doğru netlik noktasını bulmanız hemen hemen imkânsız bir hâle gelecektir. Bu durumlarda en uygun çekim çekim için rüzgârın en az olduğu saatler tercih edilmeli ve çekimde sehpa kullanılmalıdır.17

B.

FOTOĞRAFTA KOMPOZĠSYON

1.

KOMPOZĠSYON ÖGELERĠ

Kompozisyon :“Ayrı parçalardan birleĢtirme yoluyla dengeli ve düzenli bir bütün oluĢturma iĢidir.” Fotoğrafta kompozisyon ise “Fotoğraf çerçevesine giren objeleri göze hoĢ gelecek Ģekilde seçme ve düzenleme” iĢidir. ĠĢin güzel olması demek fotoğrafta verilmek istenen mesajın yerini bulması ve fotoğrafın akılda kalıcılığını artırması demektir.

Zaten amaç kâğıt üzerine yansımıĢ görüntülerin belirli bir anlamı ve içeriğinin olmasını sağlamaktır. Çekilen fotoğrafın mükemmel olması için çerçeve ayarının kusursuz yapılması, fotoğraflanacak objeleri tam olarak almakla ve iyi bir ıĢıklandırmayla gerçekleĢecektir.

Fotoğraf çekiminde dikkat gerektiren en önemli konu, çerçeve (Marj) ayarıdır. Bu ayarlamada

objelerin

çerçevedeki

konumları,

yansıtma

Ģekli

ve

renk-

ıĢık

kompozisyonu en fazla dikkat edilmesi gereken noktalardır. Çerçeve ayarında özellikle manzara çekimlerinde ufuk çizgisinin alacağı konum önemlidir. Ufuk çizgisi, çerçevenin alt ve üst çizgilerine paralel olabilir. Çerçevenin altında ve üstünde yer alabilir. Ama asla ortaya getirilmemelidir.

Ufuk çizgisinde maksat gökyüzünün çerçevedeki görüntüsüdür. Bazen gökyüzü çerçevenin her tarafında gözükürken objeler ortada bir konum alır. Bu ayar çok fazla

17

MEB(2009), a.g.e., s.23.

12

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

kullanılmaz. Ama daha çok ufuk çizgisinin çerçevenin üst kısmında yer alması genel kabul gören ayardır.

Fotoğrafta kompozisyon ayrı ayrı parçalardan birleĢtirme yoluyla dengeli ve düzenli bir bütün oluĢturma ve kare içindeki konuları göze hoĢ gelecek Ģekilde seçme ve düzenleme iĢidir. Bir baĢka deyiĢle fotoğrafta kompozisyon fotoğrafla verilmek istenen anlamı, fotoğrafa bakan kimsenin herhangi bir yardım almadan rahatlıkla alabilmesidir.

Fotoğrafın mesajının okunaklı olabilmesi ve belirgin olması gerekir. Yani her karenin bir kritik anı vardır. Örneğin yüz metre koĢucuların start çizgisinden fırlayıĢları hareketin baĢlangıcıdır. O an fotoğrafçılıkta kritik an olarak kabul edilir. Fotoğrafta kompozisyonu sağlayabilmek için bakıĢ yönü diğer bir etken olarak kabul edilir.

Objelerin yönü ve hareket alanları fotoğrafa sürekli baĢka anlamlar katabilir. Yani anlık bir bakıĢ açısı konuyu farklı aktarmaya neden olabilir.

Konunun

objektife

uzaklığı

veya

makinenin

konuya

uzaklığı

kompozisyon

oluĢturmada önemli bir etkendir. Obje insan ise, kiĢinin uğraĢını bakıĢ açısını bakıĢ yüksekliğini ve uzaklığını yansıtacak nitelikte olmasına dikkat edilmesi gerekir. Yani sokakta oyun oynayan çocukların net olarak fotoğrafların çekilebilmesi için belirli bir mesafede olmaları gerekir.

Kaydedilen her görüntü sonuçta bir anlam ifade eder. Ancak bu görüntüyü istenen niteliklere göre çekebilmek için bazı kriterler olduğunu bilmelisiniz. Bu kriterlere kompozisyon öğeleri denir. ġimdi bu öğeleri tanıyalım.18 a)

Belirginlik

Fotoğraf için en önemli öğe belirginliktir. Çünkü fotoğraf ile verilmek istenen mesajın, izleyici tarafından anlaĢılması için çekilen fotoğrafın belirgin olması gerekir.

Fotoğrafın belirgin olması, bir iletiĢim aracı olan fotoğrafın mesajını en okunaklı biçimde ortaya koymasıdır. Zaman ve üçüncü boyutun zihinde canlanabilmesi için çekilen konu hakkında izleyicinin önceden zihninde var olan duyumlarından yararlanılır. ĠĢte bu nedenle fotoğraf, üzerinde önceden fikir birliğine varılmıĢ biçimler demetidir.

18

MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Fotoğrafta Işık ve Kompozisyon, ________, Ankara 2006, 17-18.

13

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Şekil-7: Konunun belirgin olduğu bir kompozisyon

19

Her izleyici, fotoğraf karesini oluĢturan öğeleri, zihnindeki binlerce görüntüden biriyle çakıĢtırıp fotoğrafı geçmiĢ deneyimlerine göre yorumlayacaktır. Bu nedenle ne anlatmak istediğini iyi anlatamayan; yani yeterince belirgin olmayan bir fotoğraf, izleyicide farklı duygular ve düĢünceler uyandırır. Bu durum ise, izleyiciye aynı duygu ve düĢünceleri yansıtmaya yarayan fotoğrafın en güçlü iletiĢim aracı olma özelliğini kaybettirir. Bir fotoğrafla anlatılmak istenen, yardımcı öğeler, zamanlama ve olayın belirginliği ile bir anlam kazanır.20 b)

Sadelik

Bir fotoğrafta, ana öğenin yanında birçok yan öğe yer alır. Fotoğraf makinesi, gördüğünü film veya dijital ortama aktardığından, ana konuyu destekleyen öğelerin dıĢında kalan öğelerin, fotoğraf karesinden çıkarılması gerekmektedir. Bu sisteme ayıklayıcı yöntem adı verilir. Bir baĢka ifade ile vizörden görülen; fakat fotoğraf karesinde olmasını istemediğimiz öğelerin temizlenmesi ya da konu içindeki ağırlığının azaltılması sistemi ayıklama sistemidir. Fotoğrafçı ayıklama iĢlemini gerçekleĢtirebilmek için çekim noktası değiĢtirilebildiği gibi, alan derinliğinin etkisini de kullanılabilir. Örneğin, bir portre çekiminde modelin arkasında ve önünde yer alan

19 20

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ MEB(2006), a.g.m., s.19.

14

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

istenmeyen öğelerin, alan derinliği azaltılarak flu hale getirilmek suretiyle fotoğraf karesi içindeki önemi azaltılabilir.

Şekil-8: Sade bir Kompozisyon

21

Ġstenmeyen öğelerin çerçeve dıĢında kalması, değiĢik bir çekim noktasının kullanılmasıyla sağlanabildiği gibi, farklı odak uzunluğuna sahip objektifler kullanılmak suretiyle de sağlanabilir. Bazen fotoğrafını çekeceğimiz konu için gereksiz gördüğümüz öğe canlı bir varlık olabilir. Bu durumda onun oradan ayrılmasını beklemekten baĢka çare yoktur. Bazen saatlerce beklememiz gerekebilir.

Uzun süre beklemek, konu üzerindeki ıĢığın durumunu ya da modelin ifade biçimini değiĢtirebilir.

SadeleĢtirme için kullanılacak yöntemlerden biri de perspektiften yararlanmaktır. Örneğin bir futbol maçında, stadyumda izleyicilerden seçtiğimiz konu, yüzlerce insandan biri olabilir. Bu durumda geniĢ açılı bir objektifle, konuya yaklaĢarak, öndeki insanı (ana temayı teĢkil eden) abartarak büyütüp, arkadaki insanların fotoğraf karesi içerisinde kaplayacakları alanın oranını küçültmek suretiyle, diğer insanların konu üzerindeki ağırlığı azaltılabilir. Bir baĢka yöntem ise, çekim noktasında değiĢiklik yapmak yani farklı bir çekim noktası kullanmaktır. Fotoğrafı 21

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

15

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

sadeleĢtirmek en az öğe ile en iyiyi anlatmaktır. Yoksa tek bir Ģeyin fotoğrafını çekmek, fotoğrafın sadeleĢtirilmesi anlamına gelmez. Örneğin, bir insanın yazı yazmasını anlatmak için, bir kalem fotoğrafı çekmek, kiĢinin yazı yazmasını anlatmak için yeterli değildir.22 c)

Ritim

Şekil-9: Ritim duygusu uyandıran bir kompozisyon

23

Bir cismin tekrarlanan görüntüsü ya da peĢ peĢe benzer elamanlar dizisi, aynı elamanların tekil görüntülerinden daha etkileyicidir. Belli bir düzene göre tekrarlama, sayısal değerinden fazla bir zenginlik ifade eder. Ritimi oluĢturan öğelerin düzenli tekrarı, düzensiz tekrarından daha güçlü etki yaratır. Örneğin yoldaki telefon direkleri, yol çizgileri, dizi dizi ağaç kümeleri gibi. d)

Uyum

Ġki ya da daha çok öğenin birbirini hareket, biçim, renk ve ton değerleri bakımından desteklemesi anlatıma güç katar. Uyumda, benzer öğelerin yan yana kullanılması anlatımı güçlendirirken ritimde, benzer öğelerin belirli aralıklarla tekrarlaması anlatımı güçlendirmektedir. Bazen ritim ve uyum birlikte kullanılabilir. Hareket eden öğelerin aynı tarafa yönelmesi ya da duran nesnelerin aynı tarafa yöneliĢi

22

23

MEB(2006), a.g.m., s.20.

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

16

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

hareketteki uyumu sağlar. Küçüklü büyüklü benzer biçimlerin arasında biçim uyumu söz konusudur. Renk uyumu olarak da renk çarkındaki komĢu renkler arasındaki uyum anlatımı zenginleĢtirir. Örneğin mavi renkle birlikte yeĢil ve mor renklerin kullanılması renk uyumunu sağlar.24

Şekil-10: Uyumlu Bir Kompozisyon

e)

25

Kontrast

Kelime anlamı zıtlık demektir. Fotoğrafta yer alan öğelerin gerek ıĢık, gerek objeler ve gerekse renk bakımından karĢıt bir anlam ifade edecek Ģekilde yer almasıdır.

Ancak bazen de bu tür zıtlıklar gerekebilir. Çünkü birbirine zıt öğelerin birlikte kullanılması konunun belirginliğini artırabilir. Örneğin, bir insanın boyunun çok uzun olduğunu göstermeniz için yanına normal boydan veya kısa boylu bir insanın görüntüsü gerekir. Bir cismin büyüklüğünü göstermek için kendi eĢ değerinde bir Ģeyle fotoğraflanması gerekir. Fakat fotoğrafta büyüklüğü vurgulamak istersek daha küçük bir öğe ile fotoğraflamak uygundur. Örneğin, bir basketbolcu uzun boylu bir kiĢinin yanında gerçek boyunda bir görüntü sergilerken, kısa boylu bir kiĢinin yanında boyu abartılı olarak vurgulanır. Farklı yönlere giden iki kiĢinin görüntüsü harekette kontrast oluĢtururken bir üçgen ile dairenin birlikte fotoğraflanması biçimsel kontrastı meydana getirir. Renkle ve tonlarla da kontrast elde edilebilir.

24

25

MEB(2006), a.g.m., s.21.

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

17

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Burada birbirine zıt renklerin kullanılması en belirgin kontrasttı verirken, ara tonların ve renklerin kullanılması dereceli bir kontrast oluĢmasını sağlar. Özellikle sıcak ve soğuk renklerin birlikte kullanılması fotoğrafa ayrı bir anlam katar. AĢırı kontrast fotoğrafın belirginleĢtirilmesinden ziyade konunun ve ilginin bölünmesine ve dağılmasına yol açacağı unutulmamalıdır.26

Şekil-11: Zıtlık İçeren Bir Kompozisyon

f)

27

IĢık

Bu bölümde ıĢığı; fotoğrafta kompozisyon öğesi olarak inceleyeceksiniz. IĢıkla ilgili temel bilgileri daha sonra detaylı olarak göreceksiniz. Fotoğraflanan bir konunun belirginleĢtirilmesinde en etkili araç ıĢıktır. Konuda vurgulanmak istenen noktaların diğer bölgelere göre daha aydınlık olması ya da istenmeyen görüntüleri fotoğraf karesinin dıĢına taĢımak için bu bölgelerin çok aydınlık ya da karanlık olmaları fotoğrafta konunun belirginliğini artırır. Zorunlu kalmadıkça (Siluet fotoğrafları) ters ıĢık ve cephe ıĢığını, fotoğraftaki derinlik etkisini kaybettireceğinden kullanmamak yerinde olur. Konuda derinlik kazandırması ve aĢırı kontrastı engelleyebilme özelliği olan yanal ıĢık fotoğraf belirginliğini artırır. Mezar taĢlarındaki yazıların fotoğrafını çekerken yazıların okunabilmesi için 45 derecelik bir açıyla gelen yanal ıĢık

26

27

MEB(2006), a.g.m., s.22.

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

18

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

kullanmak en uygun ıĢık açısıdır. Bu fotoğraf cepheden gelen ıĢıkla çekildiğinde yazıların okunması imkânsızlaĢır.

IĢık konunun belirginleĢmesini sağlayan bir araç olmasının yanında alan derinliği etkisini de sağlayan en önemli araçtır. Gittikçe parlaklığı azalan konularda ve ana temanın çevresinde oluĢan parlak çerçevelerle bu etki yakalanabilir. Sıcak ve soğuk renklerin birlikte kullanılması da alan derinliği etkisi sağlar.

Şekil-12 : Işık Düzleminde Bir Kompozisyon

g)

28

Perspektif

Fotoğraflanan konuda istenilen bölgelerin daha belirgin olarak vurgulaması için görülen Ģey, bulunulan noktadan görünen konunun görsel gerçeğidir. Ġnsan beyni objeleri bir zaman anında değil, bir zaman sürecinde algıladığından perspektif bozulmalarını zihinde düzelterek algılar. Örneğin tren raylarına baktığımızda bu rayların belli bir mesafeden sonra birbirine birleĢiyormuĢ gibi görülmelerine rağmen hiç kimse bu rayların birleĢtiğini düĢünmez. Fotoğraf ise bir anın bir noktadan tespiti olduğundan aynı noktadan rayların fotoğrafı çekildiğinde, fotoğraf kâğıdında bu birleĢme etkisi yok edilemez. Perspektif etkisinden yaralanarak bazı öğelerin vurgulanması sağlanabilir. 10-12 katlı iki binanın arasına girerek yerden gökyüzüne doğru çekilen bir fotoğrafta binaların gökyüzünde birleĢiyormuĢ etkisi yaratılabilir.

28

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

19

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Bazen geniĢ açılı bir objektif kullanılarak perspektif etkisi artırılır, bazen tele objektif kullanılarak nesneler arasında, uzaklıklarına bağlı olarak ortaya çıkacak olan, büyüklük etkileri azaltılabilir.29

Şekil-13 : Göze Yönelik Bakış Açılı Bir Kompozisyon

h)

Keskinlik

(1)

Netleme Olayına Bağlı Keskinlik

30

Bu bir anlamda çekilen fotoğrafın netliğinin yapılmasıdır. Objektiften gelerek film üzerine düĢen görüntünün bir noktada kesiĢerek

netleĢmesi objektif

odak

uzunluğunun netleme halkası yardımıyla ileri geri oynatılmasıyla sağlanır. Bir fotoğrafta her tarafın net olması çoğu zaman arzu edilmez. Çünkü fotoğrafımızda bir Ģeyi onun doğal atmosferinden sıyırıp, yine doğal ortamı (fotoğrafçının karar verdiği ortam) içerisinde izleyiciye sunmak istiyoruz. Bu sunma iĢlemi içerisinde fotoğraf karesine giren istenmeyen görüntüleri netsizleĢtirerek ana tema üzerindeki etkisini artırıp, konumuzu daha belirgin hale getirebiliriz.

29

30

MEB, a.g.m., s.24.

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

20

MEHMET ALİ KÖTÜĞ (2)

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

Gelen IĢığın Türüne Bağlı Keskinlik

Bir fotoğrafta kontrastın yüksek olması keskinliği artırır. Bir portre fotoğrafı çekerken kiĢiyi olduğundan yaĢlı göstermek için cephe ıĢığı kullanılırken, daha genç göstermek için yumuĢak ıĢık (yanal ıĢık) kullanılır. Yine bir tarihçi, mezar taĢındaki yazıları okuyabilmek için çekeceği fotoğrafta mezar taĢının rengine zıt bir renk kullanması yazının taĢ üzerinde belirginleĢmesine ve fotoğrafta daha rahat okunabilmesine imkân sağlar.

31

Şekil-14 : Keskinliği Fazla Olan Bir Kompozisyon

(3)

Çözümleme Gücüne Bağlı Keskinlik

Burada duyarkatın ya da kullanılan objektifin çözümleme gücüne (milimetrede kaç çizgi ayırdığının ölçüsü) bağlı olan gerçek bir keskinlik söz konusudur. Çözümleme gücü yüksek bir objektifle çekilen fotoğrafın keskinliği ile sıradan bir objektifle çekilen bir fotoğrafın keskinliği birbirinden farklıdır. Yine ince grenli film ya da kart kullanılarak aynı fotoğraf farklı keskinlikte elde edilebilir. i)

Doku

Belli bir çerçeve içerisindeki yüzeyin parçalanmasında belli bazı oranların (altın kesim oranı) kullanılması görüntünün daha ilgi çekici olmasını sağlamaktadır. Bu 31

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

21

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON bölme

iĢleminde

ortaya

MEHMET ALİ KÖTÜĞ çıkan

yüzeylerin

istenen

anlatım

doğrultusunda

zenginleĢtirmesi ilgi çekiciliği arttıracaktır. Bu yönteme yüzeye doku kazandırma ya da doku araĢtırması denir. Doku ifade eden çizgi, nokta ve tonların yüzeye kazandıracağı soyut zenginlik dıĢında yüzeyin doğal yapısını yansıtmak ya da küçük çapta derinlik kazandırmak gibi iĢlevleri de vardır.32 j)

Hız ve Hareket Ġzlenimi

Şekil-15 : Hareket Hissi Uyandıran Bir Kompozisyon

33

Fotoğrafın, belli bir anın iki boyutlu bir düzlem üzerine saptanması olayı olduğunu daha önceki konularda belirtmiĢtik. Çevremizdeki olaylar bir anda baĢlayıp biten olaylar olmayıp, belli bir süreç içinde gerçekleĢen olaylardır. Bu olayların bir süreç içinde ifade edilebilmeleri onların hareket izlenimlerinin duyarkata aktarılmasıyla sağlanabilir. Bisikletle dolaĢan kiĢinin hareket halinde olduğunu fotoğraf karesine düĢürmenin değiĢik yolları vardır. Bu yolların baĢında, bisikletin hareket hızının üstünde bir örtücü hızı kullanılması gelir. Bu durumda bisiklet ve sürücüsü ile birlikte çevre net olarak görülecek, buna bağlı olarak iki tekerlekli bisikletin yer çekimine rağmen ayakta durması onun hareket halinde olduğu izlenimini izleyicide yaratacaktır. Bir baĢka yol bisikletin hızının altında bir örtücü hızı kullanmaktır. Bu durumda da çevrenin net olarak film üzerine düĢmesi sağlanırken bisikletin ve 32 33

MEB, a.g.m., s.25.

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

22

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

sürücüsünün netsiz görüntüsü hareket izlenimini yaratacaktır. Diğer bir yol ise, düĢük bir örtücü hızı kullanarak bisikletin hareket yönünde, makineyi hareket ettirirken fotoğrafın çekilmesidir. Bu durumda bisiklet ve sürücüsü net iken çevre netsiz olarak film üzerine düĢecektir. Kullanılabilecek yollardan biri ise bisikletin hareket hızının üstünde fakat sürücünün el ve ayaklarının hareket hızının altında bir örtücü hızı kullanmak ve makineyi hareketsiz kılmak en çarpıcı görüntünün elde edilmesini sağlar. Bu durumda fotoğrafta çevre ve bisikletle birlikte sürücü net, buna karĢılık sürücünün hareket halinde olan elleri, ayakları ve bisikletin tekerleri netsiz olacağından bisikletin hareketi fotoğraf karesinin üzerine en belirgin olarak yerleĢmiĢ olacaktır.

Hareket ve hız izlenimi hareket halinde olan objenin hızının altında bir örtücü hızı kullanılarak fotoğraf çekildiği zaman hareketli kısım netsiz olacağından burada bir hareket izlenimi oluĢur. Örneğin, güneĢ battıktan sonra caddelerin fotoğraflarının çekilmesi durumda çok değiĢik fotoğraf elde edilebilir. Bu durumlarda cadde üzerinde ıĢıklandırılmıĢ yapılar net ve belirgin, hareket halindeki araçların stop lambaları yol üzerinde kırmızı çizgilerin oluĢmasını sağlarken, hareket halindeki insanlar netsiz birer leke olarak görüntülenir.34 k)

Bütünlük

Her fotoğraf bir mesajın iletimi için çekilir. Niçin çekileceğine karar verilmeyen bir fotoğrafı çektikten sonra bu ne iĢe yarar, ben burada ne anlatabilirim diye düĢünmek biraz zorlama olur. Bu nedenle öncelikle fotoğrafı niçin çektiğimizin cevabını bulmalıyız. Fotoğrafımızda ana tema ve bunu destekleyen öğeler bir bütünlük içinde verilmelidir. Ġzleyiciyi vurgulamak istediğimiz mesajın dıĢına itecek görüntü ve öğelerden kurtarmak için fotoğrafın belirgin ve bir tercümana ihtiyaç duymadan okunup anlaĢılabilecek kadar sade olması gerekir.

Fotoğrafta ana öğe belirlendikten sonra yardımcı öğelerin belirginliğini azaltmak ve kare içerisindeki oranını düĢürmek için uygun çekim noktasından görüntülenmesi gerekir. Fotoğraf çekerken ister pasif düzenlemeyi, isterseniz aktif düzenlemeyi tercih edin, sonuçta kare içerisinde istenmeyen bazı öğelerin ayıklanması çok zordur.

Ayıklanamayan öğelerin fotoğrafın bütünlüğünü bozmaması için çekim noktasının tespitinde azami gayretin gösterilmesi gerekir. Bazen birden fazla Ģeyin bir karede anlatılmaya çalıĢılması hiçbir Ģey anlaĢılamayacak duruma gelmektedir. Bu nedenle 34

MEB, a.g.m., s.26.

23

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

fotoğrafta ikinci üçüncü mesajların oluĢmasına yol açacak düzenlemelerden kaçınarak, tüm elamanların ana konu etrafında Ģekilleneceği bir kompozisyon tercih edilmelidir. l)

Denge

PozlandırılmıĢ olan bir fotoğrafta öğeler arasındaki uyum, belirginlik ve bütünlüğün yanında aranan önemli bir görsel unsur dengedir. Denge ana öğe ile yardımcı öğeler arasında, boyut, renk, ton, biçim ve kontrast dengesinin sağlanması anlatımı güçlendirirken fotoğraftaki uyumu, belirginliği ve bütünlüğü sağlar.

Şekil-16 : Kadraj İçinde Dengeli Bir Kompozisyon

35

Fotoğraftaki denge kavramı, fizikteki ve matematikteki denge kavramının içeriği ve anlamıyla aynı Ģeyi ifade eder. Fizikte kaldıraç yasası olarak adlandırılan yasaya göre; bir el terazisinde mesnedin yakınına asılan ağır bir madde ile mesnedin uzağına karĢı tarafa asılan hafif bir madde arasında ağırlık bakımından fark olmasına rağmen terazi dengede durur. Bu yasadan hareket ederek düzenlemede lekeleri renkleri, büyüklükleri ve tonları bakımından merkeze olan uzaklıklarına göre dengeye getirilebilir. Burada uyulacak kural öğelerin ağırlıklarının merkeze uzaklıklarının çarpımının eĢit olmasıdır. Ġnsan, simetriden ziyade simetri olmayan

35

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

24

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

düzenlemeleri tercih etmektedir. Bu nedenle görüntüde bir birine eĢ değer iki ayrı düzenlemenin oluĢmasını engellemek için, merkezden farklı uzaklıklarda ve değiĢik ağırlıklarda öğelerin düzenlenmesi gerekir. Ağırlık kavramını fizik ve matematikteki anlamından farklı bir anlam da fotoğrafçılıkta kullanılmaktadır. Fotoğraf açısından öğelerin ağırlı kare fotoğraf karesi içinde kapladıkları alan ile renk tonlarının çarpımıyla elde edilen değerdir. Örneğin, fotoğrafın merkezine uzaklıkları ve büyüklükleri aynı iki öğeden birinin rengi ve tonu fotoğraf karesinin rengi ve tonuna yakın diğeri de zıt renkte oluĢmuĢ bir fotoğrafta denge bozulmuĢtur. Bu durumda, genele zıt renkte olan öğeyi merkeze yaklaĢtırmak suretiyle denge sağlanabilir. Bir manzara fotoğrafı çekerken bulutsuz bir gökyüzünün fotoğraf üzerindeki dengeyi bozmasını önlemek için çekim yaptığımız yerde ağaç yapraklarını ya da bulut görüntülerini gökyüzüne serpiĢtirerek buradaki boĢluk giderilebilir ve fotoğrafta denge sağlanır.36 m)

Orantı

Şekil-17 : Kadrajda Orantılı Bir Kompozisyon

37

Konuyu ortalama veya simetrik yerleĢtirme akla ilk gelen orantıdır. Simetrik cisimlerin, bir noktadan veya bir eksen üzerinde simetrik göründükleri söylenebilir.

Yalnız tam küre biçiminde bir cisim her yerden simetrik görünür. Simetri, akıl ve ön yargı olarak benimsenen bir düzendir. Duygular ve sezgiler simetriye karĢıdır. En 36

37

MEB, a.g.m., s.27.

Mehmet Ali Kötüğ

25

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

basit simetri iki elamanlı simetridir. Bir gökyüzü fotoğrafı çekilirken ufuk çizgisinin fotoğraf karesini tam ikiye bölmesi basit simetriye bir örnektir. Bu durumda oran 1/1 Ģeklinde gerçekleĢir. Basit simetrinin dıĢında bir yüzeyi 3-4-5 eĢit parçaya bölerek farklı simetrik görüntüler elde edilebilir. Çift rakamlı bölmelerde ortada bir çizgi oluĢurken tek rakamlı bölmelerde ortada bir bölüm oluĢacaktır. Tek rakamlı bölmelerle de eğer ana konu bu bölüme yerleĢtirilir ve yardımcı öğelerle ana konu desteklenirse güçlü anlatım sağlayabilecek düzenlemelere ulaĢılabilir.

Mimari eserlerde ve diğer görsel sanatlarda da kullanılan altın kesim kuralı bir yüzeyin zorunlu bölünmesi gerektiği durumlarda kullanılacak en iyi yöntemdir. Altın kesim kuralında bir yüzey enine ve boyuna üç eĢit parçaya bölündüğünde yüzeyde çizgilerin kesiĢtiği dört can alıcı nokta ortaya çıkar. Ana tema bu noktalardan birine yerleĢtirildiğinde anlatım ve görsellik açısından en uygun nokta bulunmuĢ olur. ġekilde görüldüğü gibi bu dört ana noktadan ana öğenin özelliğini ve anlatımını destekleyecek en uygun nokta seçilerek düzenlemenin yapılması gereklidir.

Bir fotoğrafta sadece ana konunun altın kesim kuralına göre yerleĢtirilmesi orantının yeterli olması anlamına gelmez. Ana öğeyi destekleyen yardımcı öğelerde kendi bölmelerinde altın kesim kuralına göre yerleĢtirilmelidir. Bunun yanında, ana ve yardımcı öğelerin çerçevenin tümüne oranı da önemlidir. Mümkün olduğu ölçüde fotoğrafta ana öğe karenin ortasına getirilmemelidir. (Özel durumlar ve grup fotoğrafında bu kurala uyulmayabilir.) Altın kesim kuralına göre uygun bir noktaya yerleĢtirilmelidir.

Orantı yalnız ana konu ve yardımcı konuların düzlem içindeki yerleriyle ilgili olmayıp aynı zamanda renk ve ton değerleri bakımından da denge göz önünde tutularak altın kesim kuralına göre bir orantı kurulamalıdır. Bir portre çekiminde saçların yüze oranı, baĢın vücuda oranı, açık bölgelerin koyu bölgelere oranı hep altın kesim kuralına göre düzenlenmelidir. n)

Yer Çekimi

Duvara ya da panoya asılı duran bir fotoğrafta eğri duran binalar, ağaçlar ya da herhangi bir Ģey insanı rahatsız etmektedir. Bu durumda hemen fotoğrafın duruĢ Ģekli değiĢtirilerek bu görüntü bozukluklarının giderilmesine çalıĢılır. Elimize bir fotoğraf aldığımızda bu fotoğraftaki öğelerin öncelikle yer çekimine göre doğru duracakları bir Ģekle dönüĢtürdükten sonra fotoğrafın içeriği ile ilgilenmeye baĢlarız.

26

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

Bu tür düzenlemeler insanın doğasında var olan yerçekimi kuralının bir sonucudur.

Eğik duran ağaçlar ya da varlıklar bir felaketin sonucu ya da habercisi olarak insan zihninde yer almaktadır.

Bir fotoğraf karesindeki öğelerin ağırlıklarının olduğunu bu ağırlıklarına göre denge, uyum, orantı gibi düzenlemeler yapıldığını daha önceki bölümlerde anlatmıĢtık. O halde ağırlığı olan her varlığın yerçekimi kuralına göre bir duruĢ Ģeklinin olması gerekir. Fotoğraf da doğadaki olayları estetik kaygıyı göz önünde tutarak yeniden yorumlama olduğuna göre yer çekim kanununa göre bu düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Fotoğraf karesi içerisinde ağaçların eğik durması ya da bir insanın öne arkaya doğru eğik olması rüzgarın veya hareketin ifadesi için kullanılabilir.

Fakat bir binanın eğik olarak ya da bir ufuk çizgisinin eğik olarak fotoğraflanmasının hiçbir izah tarzı olamaz. Objektif halde bizlerde fotoğraflarımızı çekerken makinemizi yere (bulunduğumuz konuma göre değil) paralel tutarak bu çok basit fakat anlamlı kurala uymuĢ oluruz.38

2.

KONUNUN ĠFADESĠ

a)

Görsel Ġfade

Görsel iletiĢimde, soyutlama daha kuvvetli ve özü çıkartılmıĢ bir anlama doğru bir basitleĢtirme olarak tanımlanmaktadır. Herhangi bir anda görülen Ģeylerin anlamını çıkartmak ve düzen yaratmak için görsel bilgi ile doldurulmuĢ olmak gerekmektedir.

Bu,nalgılama denen olgu aslında soyutlama sürecidir. Görsel analiz, görsel eğitim ile baĢlar;nbireyin çevresine karĢı nasıl bakması, neyi görmesi gerektiğini anlama ve onun hakkında düĢünme çabasıdır. Görsel analiz ile oluĢan değer yargıları bireyin çevresine karĢı ilgi duymasına, onu daha duyarlı bir biçimde gözlemlemesine ve çevresini yargılamasına olanak sağlamaktadır. Görsel analiz, his ve hayal gücünü harekete geçirerek amaca uygun yorumlama becerisini de kazandırmaktadır. b)

Algılama

Algılama; duyu organları yardımıyla çevredeki objelerin fark edilmesini, olayların açıklamasını içeren bir bilgi alma süreci sonunda ortaya çıkan psikolojik bir olgudur.

Bir objeyi gördüğümüzde onun görsel algısını elde ederiz. Algılama insanın var

38

MEB, a.g.m., s.28-29.

27

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

oluĢunun kültürel ve bireysel varlığına dayanmaktadır. Ġnsan dıĢ dünyayı duyuları ( 5 duyu organı ) ile ve bunların algı haline gelmesi sonucu tanır.

Algının temel özellikleri: 

Algılama bireyden bireye değiĢen bir olgudur.



Algılamada deneyim önemli bir rol oynar.



Algılamada insan çevreden amaçlarına uygun bilgi almaktadır.



Algılama davranıĢı yönlendirir, eylem için bir uyarıcıdır.

Ayrıntıyı görebilme, fark etme: Algıyı artırmak için onu bütünleyen, tamamlayan etkinlik ayrıntıyı fark etmedir. Görsel not almada hız ve doğruluk, her bireyde geliĢtirilmesi gereken bir beceri olmasına karĢın; en yetenekli birey için bile zaman, sınırlama getirmektedir. Bilginin birçok seviyesinin bilincinde olunduğu zaman neye önem vermek gerekiyorsa , o bilgi konusunda yoğunlaĢabilir; bu Ģekilde davranarak ayrıntıyı fark etme için uygulama yapılır. Ayrıntıyı fark etme birtakım iĢaretlerle de ifade edilebilmektedir.

Hayal gücünün geliĢtirilmesi: Gözleme dayalı tasarıma yönelik düĢünmeye doğru ilerlemek için hayal gücünün geliĢtirilmesi gerekmektedir. Çünkü yaratıcı bir tasarımcı için en önemli araç, hayal gücünün geliĢmesine katkıda bulunan görsel hafızadır. Birey, görsel hafızanın zengin bir koleksiyonuna sahip olmalıdır. Hafızanın zenginliği iyi geliĢmiĢ ve etkin bir görsel algılamaya dayanmaktadır. Görsel imaj toplamanın ve algılamayı bilinçli hale getirmenin en kolay yolu görsel not tutmadır.

Kompozisyon, öğelerin bir sistem içinde, ilkeler bağlamında bir araya getirilmesidir.39

3.

FOTOĞRAF KOMPOZĠSYONUNDA KULLANILAN KONUMLAR

Konunun kadraj içine yerleĢtirilmesi olabilecek en mükemmel simetrik ve estetik görünümde olmalıdır. Konular arasındaki yapısal farklılıklar ise tek bir simetrik ya da estetik konum kullanmayı engeller. Bu sebeple baĢta biçim olarak iyi bir kompozisyon

için

değiĢik

konumlar

kullanmak

gerekir.

uygulanabilecek birkaç konum bu yönüyle yaygın olarak kullanılır.

39

MEB, a.g.m., s.29-31.

28

Birçok

konuya

MEHMET ALİ KÖTÜĞ a)

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

“S” Konumu

Fotoğraf kompozisyonunda “S” konumu konuyu anlatmak amacıyla kullanılan en iyi çerçeveleme yöntemlerinin baĢında gelir. Bir nehrin akıĢına, yolun gidiĢine derinlik katmak için “S” Ģeklinden yararlanabilirsiniz. Bu konumda dikkat edilmesi gereken Ģey “S” hareketinin birden bitmemesi ve eğrinin çerçevenin dıĢına taĢırılmamasıdır

Şekil-18: “S” Konumuna Uygun Bir Kompozisyon

b)

40

Daire Konumu

Daire kompozisyonunda öğeler arasında eĢitlik ve birlik vurgulanır. Objelerin çerçeveye dağılımında simetrik dağılım olması bu konumu daha da güçlendirir.

Fotoğraf çekiminde bu konum fazla kullanılmaz. Çünkü daire konumu gözü yorar. c)

Üçgen Konumu

Kompozisyonda en kolay uygulanan konumlardan biri üçgen konumdur. Üçgen kompozisyonun baĢarılı olabilmesi için kenarlardan birinin çerçevenin kenarlarından birine paralel olması gereğidir. Fotoğrafta üçgen konum yukarıyı gösteren bir ok gibi duruyorsa oturmuĢluğu, ters duruyorsa her an devrilebilecekmiĢ duygusunu uyandırır. Üçgen kompozisyon objelerin arasında güçlü bir bağı iĢaret eder. Bir nokta ve bir çizgiden veya üç çizgiden üçgen kompozisyonlar oluĢturulabilir. Üçgen kompozisyonda yatay ve dikey çizgilerin kesiĢtiği noktalar gözün ilgi merkezini oluĢturur.41 40 41

Fotoğraf: MEB, a.g.m., s.34-35.

29

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Şekil-18: Üçgen Konumuna Uygun Bir Kompozisyon

d)

42

Kare Konumu

Kare kompozisyonu dört noktadan veya iki çizgiden oluĢur. Sonuçta kare görüntüsü verir. Ancak bu konum statik yapıyı da oluĢturur. Bu özelliği nedeniyle pek sık kullanılmaz. Kompozisyonda kare konumu odak noktasını çerçevelemek için kullanabiliriz. e)

Ölçeklendirme

Şekil-19: Yatay ve Dikey Ölçeklendirme 42

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

30

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA KOMPOZİSYON

Ölçeklendirme resim sanatından fotoğrafçılığa geçmiĢ eski bir yöntemdir. Bu yönteme göre fotoğraf çerçevesi karĢılıklı kenarları eĢit üç parçaya bölen ikiĢer çizgi ile dokuz parçaya bölünür. Fotoğrafını çektiğimiz objenin en uygun konumu bu yöntemle daha rahat belirlenir ve obje bu dokuz parçadan en uygun olanına yerleĢtirilir. Bu kompozisyon Ģeması hem yatay hem de dikey çekimlerde kullanılabilir. f)

Altın Noktalar ve 1/3 Kuramı

Şekil-20: Altın Noktalar

43

Her fotoğraf kompozisyonunda bir ilgi merkezi vardır. Fotoğraf çeken kiĢinin baĢlıca amacı izleyicinin dikkatini ilgi merkezine yöneltmektir. Bir kompozisyonda ilgi merkezi olarak akla ilk gelen yer genellikle çerçevenin ortasıdır. Ancak düĢünülenin aksine bu yöntemle bazı konular hariç pek güzel bir görüntü oluĢturulamaz. O halde çerçevenin ilgi merkezi neresi olmalıdır? Diğer bir deyiĢle, fotoğrafımıza konu olacak objeyi çerçevenin neresine yerleĢtirmeliyiz? Bu soru fotoğrafçılardan önce resimle uğraĢan sanatçıların kafasını kurcalamıĢtır. Sonunda iyi görüntünün ortaya çıkıĢında, kesin olmamakla birlikte genel geçerlilik kazanmıĢ bazı kurallar saptanmıĢtır. Fotoğraf karesi çerçevesine yatay ve dikey olarak üçe bölünmesi sonucu çizgilerin kesiĢme noktaları fotoğrafta ilgi merkezinin yerleĢtirilebileceği yerleri gösterir. Bu noktalara da altın noktalar denir. Altın noktalar dikkate alınarak çekilen fotoğrafta gözün fazla dolaĢmadan fotoğrafın ilgi merkezini yakalaması gerekir.

43

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

31

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Ancak baĢta da belirttiğimiz gibi bazı fotoğraf konularında örneğin; dağ, heykel, gün doğumu ve batımı vb konularda ilgi merkezinin ortada olması daha iyi sonuç verecektir.44 Yine konuyu belirginleĢtirmek ya da bir noktayı vurgulamak için fotoğrafa 3 birinlik bir oran uygulanır. Pratikte yatay ve dikey üçe bölünmüĢ fotoğrafta bulunan denizgökyüzü, kara-gökyüzü gibi unsurlar 1/3 oranında konumlandırılır. Aksi bir konumlandırma vurgulanmak istenen kısmın geri planda kalmasına ya da hoĢ olmayan bir görüntüye sebebiyet verebilir.

Şekil-21: 3/1 Kuramına Uygun Bir Kompozisyon

C.

FOTOĞRAFTA TÜR

1.

Sanat Fotoğrafı

45

Söz konusu olan sanat fotoğrafı ise öncelikli olarak sanatın ne olduğunun sorgulanması gerekir. Sanatı; sanatçının doğadan etkilendiği biçimi, var olan estetik birikimiyle yorumlayarak kullandığı teknik dille anlatımıdır, biçiminde tanımlamak mümkündür.

Sanatsal fotoğraf; sanatsal kaygılar taĢıyan, estetik kurallara uygun fotoğraftır.

Fotoğraf; plastik sanatların, sayfalarca yazı ile anlatılamayacakları bazen tek kare ile

44

45

MEB, a.g.m., s.36-37.

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

32

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

anlatma imkânı bulabileceğiniz bir koludur. Fotoğraf, çekene de bakana da mutluluk verir.

Fotoğrafın getirdiği önemli yeniliklerden biri, fiziksel açıdan var olan, cereyan eden, duyu yetersizliğinden ötürü gözle algılanamayan pek çok nesne ve olayın tespit edilip çoğaltılması ve saklanması olmuĢtur.

Şekil-22: Sanat Fotoğrafı

46

Fotoğraf, bulunuĢuyla birlikte, gerek bilimsel gerekse sanatsal çevrelerde bir kitle iletiĢim aracı olmuĢtur. Bu nedenle fotoğraf, sanat ve iletiĢim aracı olarak ayrı ayrı incelenmelidir.

Teknik arayıĢların ardından estetik arayıĢlar, fotoğrafın toplumsal yönünü ve iĢlevini de gündeme getirmiĢtir. Kısa zaman içinde fotoğraf, toplumun bilgilenmesini, geliĢmesini, değiĢmesini ve iletiĢim kurulmasını sağlayan bir araç olmuĢtur.

Fotoğraf, hem bir faaliyet hem bir kitle iletiĢim aracı olarak kendine özgü kuralları olan, toplumda ve sanat alanında geçerliliğini koruyabilen bir sanat olarak çağdaĢ sanatların içinde yerini almıĢtır. Sanat dallarının birbirinden bağımsız olmadığı,

46

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

33

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

artık tek baĢına ele alınmamaya baĢladığı günümüzde fotoğraf sanatı da diğer sanat dallarıyla birlikte kullanılmaktadır.47 2.

Deneysel Fotoğraf

Şekil-23: Deneysel Fotoğraf

Deneysel fotoğrafı tanımlarken, deneyin kelime anlamından yola çıkarak deneylerle elde edilen, deneyerek görülen/gösterilendir, denebilir. Geleneksel sunum kurallarına karĢı duran tavrıyla planlı denemeler sonucunda ortaya konulur.

Deneysel fotoğrafın amacı, fotoğrafın günlük yaĢamı belgeleyen yanıyla yetinmeyen fotoğrafçıların, fiziksel ve kimyasal sınırları içerisinde yeni anlatım dili oluĢturmak istemeleriyle

ortaya

çıkmıĢtır.

Sanatçılar;

fotoğrafın

anlatım

olanaklarını

geniĢletmek, sınırlarını zorlamak ve kendilerini ifade edebilmek için farklı biçimsel arayıĢlara yönelmiĢlerdir.

BaĢlangıç aĢamasında farklı amaçlar için yalın denemeler olan süreç içerisinde sanatsal bir akım olarak kabul görmüĢtür.

Deneysel fotoğraf;

47



Yaratıcılık temelinden yola çıkar,



Birlikte kullanılacak görüntüler arasında araĢtırmalara dayalı iliĢkiler kurar,

MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Sanat Fotoğrafı, ________Ankara 2013, s.3-4.

34

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR



Deneme aĢamasında belirli bir plana bağlı kalınmaz,



Ġmgeleri farklı bakıĢ açılarından görmemizi sağlar,



KiĢisel ve öznel tavırlar ortaya konulabilmesini sağlar,



Amaç fotoğraf değil, fotoğrafı yaratma süreci içerisinde araç olarak kullanmaktır.

 3.

Temelinde önemli teknik arayıĢlar vardır. 48 Kurgusal Fotoğraf

Kurgu; görüntülerin ve/veya seslerin bir senaryo dâhilinde, belli bir amaca uygun olarak düzenlenmesine verilen isimdir. Tamamen veya kısmen gerçek olmayan, sanatçının hayal gücünün eseri olan kiĢi, yer ve olaylar içerir.

KurgulanmıĢ fotoğraf; kısaca ve en bilinen tabiri ile bir sahnenin insan faktörü ile hazırlanarak fotoğraflanmasıdır. BaĢka bir ifadeyle zihinde ĢekillenmiĢ konunun, uygun malzeme, mekân, teknik araç-gereç, her türlü bilgi ve doküman kullanılarak kadraja alındığı tekniktir.

KurgulanmıĢ fotoğrafın amacı; belirlenen fikri, hikâyeyi, karakteri, durumu veya temayı izleyicinin zihninde etkili bir biçimde canlandırmak ve iletilmek istenen mesajı izleyiciye ulaĢtırmaktır.

Şekil-24: Kurgusal Fotoğraf

49

Kurgusal Fotoğraf; 48 49

MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Deneysel Fotoğraf, ________Ankara 2012, s.3-4.

Henri Peach Robinson’a ait “Fading Away” isimli fotoğraf

35

FOTOĞRAFTA TÜR 

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Kurgu fotoğrafın baĢlıca özelliği, görsel öyküler anlatma olanağı sunan bir sanatsal yorumlama biçimi olmasıdır. Gerçek yaĢamdan alınan kurgulanmıĢ ve estetize edilmiĢ (estetik hale getirilmiĢ) öyküler anlatır. Görüntü çerçevesi de kurgulanmıĢ ve estetize edilmiĢ bu öykülerin çerçevesi gibi iĢlev görür.



KurgulanmıĢ fotoğraf, sadece gözün gördüğü tepki değildir; hayal ağırlıklıdır.

Gerçekliği, görsel öykülerle düĢsel biçimselliğe dönüĢtürür. Her fotoğrafın hem bir yaratılıĢ öyküsü hem de bize anlattığı bir öyküsü vardır. Ġnsanın kendi gerçeğine de ayna tutarak yol gösterici olur. Bize bizi yansıtırken öte yandan bir çatıĢma ortamı yaratarak hayal gücümüzün kapılarını aralar.



Fotoğrafçılar bazen hikâyelerini görselleĢtirmek için gerçek hayat ve düĢsel hayatı birleĢtirirler. Resim iĢleme programlarının kullanıldığı yaratıcı uygulamalar veya manipülasyonun kullanıldığı fotoğraflarda, fotoğrafçı kendi gerçekliğini kurgular. Fotoğrafçı, elindeki ve beynindeki malzeme ile kendine özgü, kiĢisel ve düĢsel fotoğrafını yaratır.



Kurgu fotoğraf, fotoğrafı çekenin tarzını, yaklaĢımını belirli bir kompozisyon dengesi ile ortaya koyduğu bir yaratıcılık ve buluĢ sürecidir. Fotoğrafçının yaĢama dair düĢüncelerini, yaklaĢımlarını yansıtır. Kurgu fotoğrafı “belge” olmaktan çıkaran Ģey, onu çeken kiĢinin kattığı yorumdur. Fotoğrafçı, iliĢkisiz gibi görünen hatta aykırı gibi duran formları bir araya getirerek ve beklenmedik bir kurgu içine sokarak ĢaĢırtıcı etkiler yaratır.



Kurgu fotoğraf rastlantısal değil, belli bir mesajı olan planlı bir süreçtir. Önemli olan, mesajın etkili bir biçimde iletilmesidir. Fotoğraftaki tüm anlatım elemanları; sanat ve tasarımın tüm estetik değer, ölçü ve ilkeleri dikkate alınarak mesajı etkili bir biçimde iletmek amacıyla kurgulanır. Mesajı izleyiciye açıkça ulaĢtırabilmesi kurgunun gücünü yansıtır.50

50

MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Kurgulanmış Fotoğraf, ________, Ankara 2014, s.3-5.

36

MEHMET ALİ KÖTÜĞ 4.

FOTOĞRAFTA TÜR

Kriminal Fotoğraf

Şekil-25: Kriminal Fotoğraf

51

Bilim ve fotoğrafın yaĢama olan katkıları, toplumsal huzurun sağlanmasıyla görevli olan polislerin de yararlanabileceği ölçüdedir. Bu açıdan özellikle de “kanıt” niteliği bulunan fotoğrafın, adli olaylarla ilgili durumlarda kullanılması kaçınılmazdır.

Kriminalistik52 eğitimi almıĢ olay yeri inceleme ekibine mensup polis memurlarının fotoğraf konusunda teknik yeterliliğe sahip olmaları gerekmektedir. Alınan bu eğitim sonucunda; fotoğrafı, sanatsal bir ifade aracı olarak değil, olayı aydınlatmak ve hukuki bir kanıt sağlamak amacıyla kullanan bir adli polis fotoğrafçısı yetiĢir. Ancak her teknik kullanım, amaçları doğrultusunda kendi disiplinini ve tekniğini bir vizyon haline getirir.

Olay yerinde, hukuki geçerliliği olan fotoğrafları çeken kiĢiler polis memurlarıdır. Bu iĢ, polis teĢkilatında „olay yeri fotoğrafçılığı‟ veya „adli polis fotoğrafçılığı‟ olarak adlandırılır. Her iki tanımlamada da, yapılan iĢ sonucu elde edilen fotoğraflar tür olarak sınıflandırıldığında kriminal fotoğraf tanımlaması kullanılmaktadır. Bu bağlamda adli polis fotoğrafçılığının uygulama alanları:53 “- Kimlik Tespit ve Sicil Fotoğrafçılığı, 51

Letizia Battaglia, Palermo, 1976 (Latince crimen = suç) kelimesinden türetilmiştir. Bilimsel polis metotları, suçluların bilimsel yöntemler kullanılarak tespit edilmesini ve suç olaylarının aydınlatılmasını içerir.

53 Yelmen, Mehmet Fatih, Kriminal Fotoğraf Ve Estetik Yorumları, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2011, S.26.

52

37

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

- Olay yeri fotoğrafçılığı, - Polis Laboratuvarı Fotoğrafçılığı, - Balistik Fotoğrafçılığı, - Otopsi Fotoğrafçılığı”54 5.

Mimari Fotoğraf

Mimarlık iĢlev, estetik ve teknik olarak üç ana baĢlıkta değerlendirilebilir. Mimarlık, insanın en basit gündelik ihtiyaçlarından baĢlayarak daha üst düzey ihtiyaçlarına yönelik bir çalıĢmadır. Görsel estetiğe ve diğer taraftan kusursuzluğa yöneliktir. Bu yüzden mimari hem bir sanat hem de bir bilim dalıdır. Mimari, insanın çeĢitli gereksinimler için gereken mekânların belirli ölçü ve kurallara göre yapılmasını sağlar ve ihtiyaçların çeĢitliliğine bağlı olarak da değiĢim gösterir.

Şekil-26: Mimari Fotoğraf

55

Mimarlık, bir yapı yapma eylemidir. Ġnsanoğlunun doğal bir gereksinmesi olan korunma içgüdüsüne yanıt olarak baĢlamıĢtır. Sığınmak, örtülü bir yere girmek, saklanmak ve yuva yapmak temel ve evrensel bir olgudur. Canlı varlığı korunma içgüdüsünün onu yönelttiği üretim, temelde canlıyı çevreden ayırma iĢlemidir. Belirli bir gereksinme, gereksinmeye uygun bir biçim tasarımı, bu biçimi ayakta tutacak strüktür, yapıyı gerçekleĢtirecek uygun malzeme ve tekniklerin seçilmesi mimari 54

KPL-Olay Yeri İnceleme ve Kimlik Tespit Şube Müdürlüğü, Adli Fotoğrafçılık Temel Eğitim Kitabı, 72 Tasarım Ltd. Şti, Ankara, 2005, s. 91.

55 Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

38

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

eylemin safhalarıdır. Bununla birlikte insanoğlunun hayatını kolaylaĢtırmak için kendi yaĢadığı mekânın dıĢında baĢka ihtiyaçları da söz konusu olmuĢtur. Akarsuları aĢmak için köprüler, ibadet etmek için çeĢitli yapılar (cami, kilise, tapınak, sunak) depolar ve su kanalları gibi yapılar yapmıĢlardır. Özetle mimari eylem, insanın kendisini güven içinde hissedeceği mekânları veya ihtiyaçlarını karĢılayacak yapıları yaratmaktır.

Mimari fotoğrafın amacı, yapıları değiĢik amaç ve yaklaĢımlar doğrultusunda belli estetik değerlere göre fotoğraf karesine aktarmaktır. Mimari fotoğrafın birçok amacı olabilir. Bu amaç da yapının niçin fotoğraflanacağına bağlı olarak değiĢim gösterir.

Bir yapı, birçok nedenle fotoğraflanabilir çünkü bir yapıyı anlatmak için yapılan çekim ile onun iĢlevlerini anlatmak için yapılan çekimler birbirinden farklıdır.

Dolayısıyla fotoğrafçının ilk yapacağı çalıĢma, yapıyı fotoğraflamadan önce konuya nasıl yaklaĢacağını saptamasıdır çünkü mimari fotoğrafta çeĢitli yaklaĢımlar vardır ve titiz bir fotoğrafçı her çekim için uygun olanı bulmalıdır.

Anlamlı bir mimari fotoğraf sadece mimariyi ilginç bir Ģekilde göstermekle kalmamalı, aynı zamanda mimarinin içerdiği bakıĢ açısını da bir anlamda yansıtmalıdır. Her yapı, yer ve düzen açısından belli bir çözümleme gerektirir. Her mimar, bu sorunu değiĢik Ģekilde çözümler. Dolayısıyla mimari fotoğrafın esas amacı da bu mimari anlatımın ardındaki belirli sebepleri fotoğrafik anlamda ifade etmektir.

Fotoğrafçı, bir mimarın yapı yoluyla ifade ettiği düĢüncesini sebep ve bakıĢ açılarını dikkatle inceleyerek, farklı bakıĢ açıları ile görüntüleyerek ifade eder. Böylece fotoğrafçı, bu gereklilikleri önceden tespit ederek müĢterisinin ihtiyaçlarını rahatlıkla karĢılayabilir.

Bir yapı, görünen yönü ile biçimsel bir kompozisyondur. Bu yapıyı oluĢturan hacimler, kitleler, kitlesel ayrıntılar, pencereler, saçaklar, çıkmalar, bacalar gibi mimari detayları ve bu detayların yapı ile iliĢkisini fotoğrafa aktarmak gerekebilir.

Aynı zamanda yapının çevresi de yapıyı değerlendirmede önemli rol oynar. Yapı, değiĢik coğrafi veya topografik bir ortamda olabilir. Bu durumda, yapıların tiplerinde değiĢiklikler olur. Örneğin, karlı bölgelerdeki evlerin çatılarının, kar tutmaması için dik yapılması, az yağıĢ alan yerlerde yapı damlarının düz yapılması tamamıyla iklimsel koĢulların getirdiği bir sonuçtur. Bununla birlikte ülkemizde sert esen

39

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

rüzgârlar genellikle kuzeyden geldiği için bu cepheler hep kapalı tutulmaya, güney yönü ise ıĢık almak için açık tutulmaya çalıĢılır.

Bunları, uygun perspektifler ile çekerek çok açık bir Ģekilde fotoğrafa aktarmak gerekebilir. Yapının hemen hemen bütün özelliklerini aktardığımız böyle bir fotoğrafa bakanlar, yapıyı üç boyutlu olarak görmedikleri halde yapı hakkında bilgi sahibi olurlar.56 6.

Doğa Fotoğrafı

Şekil-27: Doğa Fotoğrafı

57

Doğa fotoğrafı, doğal bir yaĢam alanı içindeki canlılar; hayvanlar, bitkiler ve jeolojik oluĢumların fotoğraflanmasıdır. Yani doğa fotoğrafının konusu doğal varlıklardır.

Evcil olmayan hayvanlar tarımsal olarak yetiĢtirilmeyen bitkiler ve böceklerden dağlara kadar, doğal sürecin geniĢ çeĢitliliğini içerir. Evcil, kafes içinde saklanan veya her türlü yöntemle özgürlüğü kısıtlanmıĢ hayvanlarla tarımsal olarak yetiĢtirilen bitkilerin fotoğrafları, doğa fotoğrafı olarak değerlendirilemez. Sözlük anlamı olarak ise doğa,”kendi kendine oluĢan, biçimlenen” Ģeklinde tanımlanır. Ġnsanlar tarafından değiĢikliğe uğratılmıĢ bir çevreye uyum sağlamaya çalıĢan leylek gibi canlıların oluĢturduğu doğa konularıyla; kasırga ve med-cezir dalgaları gibi

56

57

MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Mimari Fotoğraf,________, Ankara 2013, s.2-4.

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

40

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

çevreyi tekrar eski hâline dönüĢtürmeye çalıĢan doğal güçlerin izlerini taĢıyan görüntülerde, insan unsuru en az düzeyde olmak Ģartıyla kabul edilebilir.

Doğa iki temel bölüme ayrılabilir: 

Canlı doğa



Cansız doğa

Canlı doğa tüm yabanıl bitki ve hayvan türlerini kapsar.

Cansız doğa ise bulutlar, dağlar, kayalıklar, kumullar, vadiler, kanyonlar, denizler, göller, ırmaklar gibi öğeleri kapsar.

Canlı ve cansız öğeler ayrı ayrı fotoğraflanabileceği gibi bir arada bulundukları kompozisyonlar da oluĢturulabilir.

Doğa fotoğrafçılığını bir uğraĢ ya da bir hobi gibi değil de içimizdeki bu özlemi aktarmaya çalıĢtığımız bir araç olarak görebiliriz. KonuĢmak, yazmak, resim yapmak, müzikle uğraĢmak nasıl duyguları ifade biçimi ise doğa fotoğrafçılığı da soyut düĢüncelerimizi aktarmanın görsel bir ifadesidir.

Doğa fotoğrafının konusu doğal ortamı içinde bulunan canlılar ve çevredir. Dolayısı ile insanlar ve insanların ürettiği bitkiler, yapılar, doğa fotoğrafı konusu içerisinde yer almaz. Ancak fotoğrafta insan ve insana ait öğeler fotoğraf karesinde çok küçük bir yer tutuyorsa, merkezi bir konumda değilse ve gözü rahatsız etmiyorsa hoĢ görülebilir.

Manzara fotoğrafları doğa fotoğrafçılığında geniĢ bir yer tutar ve fotoğrafla uğraĢan pek çok kiĢinin de ilgisini çeker. Güzel bir manzara gördüğümüzde hemen deklanĢöre basmayanımız çok azdır. Doğal peyzaj fotoğraflarına konu olan öğeler; dağlar, göller, akarsular, ormanlar, çayırlar gibi canlı ve cansız öğelerdir. Örneğin bir göl, çevresindeki ormanla ve geri plandaki dağ siluetiyle tam bir doğal peyzajdır. Göl yüzeyinin ayna etkisi fotoğrafa çok Ģeyler katabilir.

Makro fotoğraf olarak isimlendirilen yakın çekimler, doğa fotoğrafçılığında en sevilen ve yaygın türlerden biridir. Bu tekniğin etkileyici özelliği, gözle görülemeyen ya da zor seçilen ayrıntıların kolay görülebilecek Ģekilde büyülterek yeniden sunulmasıdır.

Yakın çekim ile büyültülerek girilen, gözle göremediğimiz fotoğraflardır. En çok ilgi 41

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

duyulan böcekler, çiçekler olmak üzere bu dünyada var olan her Ģey, yakın çekimin konusudur.

Dağlar, görkemli yapıları ile doğa fotoğrafçılar için çok önemli konulardandır. Orta Anadolu'daki Hasan Dağı gibi sönmüĢ volkanlar tek baĢlarına bile bir konu oluĢturabilmektedirler. Erozyonun yol açtığı oluĢumlar da ilginç görüntüler oluĢturmaktadır. Ankara yakınlarındaki Çayırhan bu konuda çok değiĢik bir görünüm sunmaktadır. Ülkemizde doğal güzellikler açısından çok zengin olup doğa fotoğrafı çekebileceğimiz birçok bölgemiz vardır.58 7.

Hava Fotoğrafı

Şeki-28: Hava Fotoğrafı

Hava fotoğrafı; çeĢitli amaçlar için balon, uçak, helikopter vb. hava taĢıtlarından konunun kuĢbakıĢı fotoğraflarının çekilmesidir.

Hava fotoğrafları; özellikle askeri alanda, haritacılıkta, arkeolojide, izleme ve kontrol amaçlı uygulamalarda (yaban hayatı, bitki örtüsü, kentsel geliĢim, oto yollar, ormancılık, sınır kontrolü vb.) afet sonrası (sel, orman yangını vb.) hızlı veri toplamada, tarımda (arazi kullanım değiĢimi tespitinde) ve özellikle turizm ve tanıtım alanlarında kullanılmaktadır.

Hava fotoğrafları, çoğunlukla özel olarak üretilen uçak ve helikopterlere monte edilen kameralar yardımıyla belli bir sistem dâhilinde çekilir. Hava fotoğrafı, çekim amacına göre belirlenen bir uçuĢ programı ve uçuĢ hızı ile çekilir. Fotoğraf çekimi, uçuĢ sırası

58

MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Doğa Fotoğrafı,________, Ankara 2012, s.3-5.

42

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

boyunca eĢit aralıklarla fotoğraf çekilerek yapılır. Arka arkaya çekilen fotoğraflardan iki bazen üç fotoğraf birbiri üzerine “bindirme” yapılarak özel fotoğraflar oluĢturulur.

Hava fotoğrafları çekiminde farklı filmler ve filtreler kullanılabilir. Bunun yanında hava fotoğrafları kullanıldıkları amaca göre siyah-beyaz ya da renkli olarak çekilebilir. Dijital ve analog makineler, fotoğrafın çekim amacına göre belirlenerek tercih edilebilir. Hava fotoğrafı geniĢ alanların belgelenmesi ve fotoğraflanması amacı ile kullanıldığından geniĢ açılı objektifler kullanılarak çekilmektedir. Ġyi bir hava fotoğrafı için ölçümleme yapabilen özel hava kameraları, detay ayırma gücü yüksek filmler ve amaca uygun, düĢük hızda uçaklar kullanılmaktadır. Ayrıca aralarında çok iyi koordinasyon bulunan iyi eğitilmiĢ, tecrübeli uçuĢ ekibine ihtiyaç vardır. Bu ekip; pilot, navigatör ve foto operatörlerinden oluĢmaktadır. Bunların yanında fotoğraf; belgesel amaçlı çekilecekse konu uzmanı, tanıtım amaçlı çekilecekse bu konunun uzmanı, arkeoloji alanında çekilecekse de uzman bir arkeoloğun ekipte yer alması gerekir. Hava fotoğrafçılığı iyi bir ekip çalıĢması, iyi bir organizasyon ve uçuĢ alanında bilgi gerektiren bir uzmanlık dalıdır.

8.

Belgesel Fotoğrafı

“Belgesel fotoğraf, onu, manzara, portre, sokak görünümünden ayıran bir mesaja sahip olmalıdır. bir olayı kaydedebilir; ancak bu olay bir haber fotoğrafının spesifik öneminden farklı, genel bir öneme sahip olmalıdır. Bir karakter veya duyguyu kaydedebilir ancak genel toplumsal öneme sahip olmalıdır; bir portre fotoğrafının öznelliğinden daha çok Ģey anlatmalıdır.”59 Anın tanığı olarak belgesel fotoğraf konusunu geçeklikten almaktadır ve belgesel anlayıĢta, mesaj unsuru, bilgi iletimi ön plandadır. Ancak mesaj içeren her fotoğraf, belgesel nitelik taĢımaz. Örneğin Heartfield‟in fotomontajları ya da Oscar Gustave Rejlander‟in Solup Giderken (1860) adlı fotoğrafı yoğun mesajlar içermesine rağmen belgesel değildir çünkü kurgulanmıĢtır.60 Belgesel fotoğraf için önemli olan fotoğrafın saptadığı yaĢamsal gerçekliğin gerçeğe uygun olarak aktarılması, gerçeğibozacak müdahalelerden kaçınılmasıdır. Belgesel fotoğrafa öncelikle tanıklık, inandırıcılık ve gerçeklik

özelliklerinin

atfedilmesinin

nedeni,

görsel

mesajlar

ya

da

bilgi

sunmasından kaynaklanmaktadır. Bir fotografçı bir olayı, yeri, kiĢiyi ya da sorunu

59 60

Life Library of Photography, Documentary Photography, Time-Life Boks, 1972, s. 7.

Oral, a.g.e., s. 7.

43

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

neden belgelemek istemektedir? Simber Atay belgesel fotoğrafın amaçlarını 3 baslık altında toplamıĢtır:61

Şekil-29: Hocalı Katliamında Çocuk ve Kadın Cesetleri



62

Belgesel fotoğrafta aktüalite, görsel-fotografik Ģekilde izlenerek süreli ya da günlük enformasyon akısı sağlanmaktadır.



Ġnsanoğlu için problem teĢkil eden her fenomen, hayata dair her ayrıntı, realist bilinçle yorumlanarak estetize edilebilir.



Fotoğraflar birikir, biriktirilir ve böylece albümler, arĢivler, portfolyolar sayesinde insanoğlunun Ģahsi mecraları, bütünüyle realist, tamamen subjektif ya da melodramatik bir ifadeyle “fotoğraflar yalan söylemez/her gördüğüne inanma” yapısını kurarak evrensel geçerlilik kazanır.

61

Atay Simber, Fotograf Yazıları, Dokuz Eylül Yayınları, İzmir2000, s. 35. Ürekli, Tuğba, Sosyolojik Araştırma Sürecġnde Toplumcu Belgesel Fotoğrafın Kullanımına Bir Örnek; Hocalı Katliamı, T.C Süleyman Demirel Üniversġtesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta 2013, S.218.

62

44

MEHMET ALİ KÖTÜĞ 9.

FOTOĞRAFTA TÜR

Tıp Fotoğrafı

Şekil-30: Tıp Fotoğrafı

63

Dijital fotoğraf makineleri tıbbın birçok branĢında tanı, kayıt, belgeleme ve tedavi seyrini izleme, olgunun bilimsel ortamlarda sunumu gibi amaçlarla kullanılmaktadır.

Dermatoloji (deri hastalıkları) , oftalmoloji (göz hastalıkları), adli tıp, plastik ve rekonstriktif cerrahi dijital görüntülemenin zaman zaman kullanıldığı tıp alanlarının baĢında gelir. Dijital fotoğraf, tıp doktorlarına daha iyi tanı koymada ve tedavi uygulamada yardımcı olabildiği gibi, bir deri lezyonunun büyümesi, görüntüsündeki değiĢiklikler, zaman içerisindeki farklılaĢmalar vb. gibi hastalık ve patolojik durumlarının seyrini kayıt altına alarak geri dönüĢümlü izlemeye ve belge oluĢturmaya yarar. Ayrıca tıp doktorlarının bu Ģekilde elde ettikleri görüntüleri birbirlerine göndererek, bilgi paylaĢımı, konsültasyon yapma, tıpsal prosodüre biran önce baĢlanması, paylaĢım ve eğitim amaçlı kullanıma olanak tanır.64 10.

Haber / Basın Fotoğrafı

Fotoğrafsız bir gazete ya da dergi düĢünmek günümüz koĢullarında artık neredeyse imkânsızdır. Okur, gazetede yer alan haberin fotoğrafını da görmeyi talep eder.

Fotoğraf artık gazete ve dergiler için yazı kadar hatta bazen ondan da önemli bir 63

Tülüce, Ahmet Remzi, Tıp Fotoğrafçılığı Ve Tıp Alanındaki Uygulamaların Fotoğraf Sanatında Kullanımı, T.C.Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010, S.129.

64

Tülüce, a.g.t., S.38.

45

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

unsurdur. Fotoğraf haber metnine yeni boyutlar kazandırır. Okurun haberi anlamlandırma süreci fotoğrafın kullanılmasıyla değiĢir. Fotoğraf haber metninin kurduğu anlamı tek bir anda, haber metninden önce kurar, okur ise anlamı haberin metninden önce fotoğrafla algılar.

Şekil-31: Haber / Basın Fotoğrafı

65

Bugün fotoğrafın olmadığı bir alan düĢünmek neredeyse imkânsızdır. KiĢisel tarihimizin de en önemli görsel tanıkları fotoğraflardır. Anlar, daha sonra hatırlanmak üzere fotoğraflanır ve albümlere kaldırılır. KiĢisel tarihlerimiz fotoğraf albümlerinde saklanırken toplumsal tarihe tanıklık eden ve onu görsel olarak yeniden üreten fotoğraflar gazete ve dergilerde yer alır. Bazı haberlerin yeterince fotoğrafı olmadığından dergilerde yer almadıkları çok olur.

Fotoğrafın icadından bu yana yaĢadığımız zamanlar, aynı zamanda belgesel ve haber fotoğrafçılığının tarihidir. Geriye dönüp bakıldığında, fotoğrafların bize yaĢadığımız devre iliĢkin önemli tarihsel belgeler bıraktığını görürüz. Fotoğraf tarihçileri haber fotoğrafçılığına Amerikan Ġç SavaĢı‟nın önemli bir etkinlik kazandırdığını iddia ederler. Amerikalı fotoğrafçı Mathew Brady bu dönemde Abraham Lincoln‟e düzenlenen suikastın fotoğraflanmasını baĢarmıĢ ve bu alanda önemli bir belge 65

Fotoğraf: 1968, Saigon, Eddie Adams

46

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

oluĢumunu sağlamıĢtır. Hatta Brady, BaĢkan Lincoln‟ün seçimler sırasında portresini gazetelerde yayımlayarak hakkındaki ön yargıların değiĢmesini sağlamıĢ hem portre fotoğrafının basında kullanımına öncülük etmiĢ hem de fotoğrafın ilk kez siyasi alanda propaganda malzemesi olarak

kullanımını

gerçekleĢtirmiĢtir.

Siyaset

bilimcileri Lincoln‟ün seçilmesinde bu tür propagandaların büyük etkisinin olduğunu belirtiyor.

Lincoln

de

anılarında

Brady‟nin

portreleri

sayesinde

baĢkanlığı

kazandığını itiraf etmiĢtir.

Haber Fotoğrafının Farklılıkları Haber fotoğrafçılığını diğer fotoğraf türlerinden ayıran bazı temel özellikler vardır.

Bu özellikleri Ģöyle sıralayabiliriz: 

Haber fotoğrafçılığı, bir iletiyi yaymaya yönelik fotoğrafçılıktır. Haber fotoğrafçısının hedefi, okuyucunun hızlı algılayabilmesi için iletiyi açık bir Ģekilde iletmektir.



Haber fotoğrafçılığının iletiĢim ortamı gazeteler, haber dergileri ve haber ajansları gibi basılı kitle iletiĢim araçlarıdır.



Haber fotoğrafçılığı bildirme amaçlıdır. Haber fotoğrafçısının bütün çabası, haberin belirli yönlerini bildirmeyi amaçlamaktır.



Haber fotoğrafçılığı sözcükler ve fotoğrafların birleĢiminden oluĢan bir dil ile iletiĢim kurmaktadır.



Haber fotoğrafçılığının konusu insandır.



Haber fotoğrafçılığı büyük bir kitleyle iletiĢim kurmaktadır. Bu yüzden mesaj birçok farklı insan tarafından anında anlaĢılabilecek kadar özlü olmalıdır.



Haber fotoğrafçılığı, iletileri daha etkili hâle getiren, yetenekli bir editör tarafından sunulmaktadır.

Haber Fotoğrafının Nitelikleri

66



DüĢünsel Bir Ürün Olması



Ġkna Etme Gücünün Olması



Tarihe Tanıklık Etmesi



Anlık Olması



Yazıyla Desteklenmesi66

MEB, Gazetecilik: Haber Fotoğrafı,________, Ankara 2013, s.2-13.

47

FOTOĞRAFTA TÜR 11.

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Spor Fotoğrafı

Şekil-32: Spor Fotoğrafı

67

Spor fotoğrafçısı kimdir sorusuna kısaca; “Spor etkinliklerini gazete ve dergilerde fotoğraflarla anlatmaya çalıĢan muhabirdir.” diyebiliriz. Spor faaliyetleri, görsel yönü ağırlıkta olan etkinliklerdir. Bu nedenle spor etkinlikleri ve spor ağırlıklı organizasyonların medyada fazla yorumlanmadan görüntülerle aktarılarak verilmesi hedeflenir .

Gazetelerin spor fotoğrafçıları genellikle istihbarat fotoğrafçılarından ayrı çalıĢırlar. Çünkü spor fotoğrafçılığı amatörlüğü kaldıramaz. Görüntüler, titizlik ve önem gerektirir. Çoğu zaman detay görüntüler gerektiğinden muhabir bilinçli ve kurallara uygun fotoğraf çekmelidir. Okuyucunun spor fotoğrafçısından beklediği belli kriterler vardır. Bu kriterleri muhabirin yerine getirmesi için yeterli donanım ve bilgiye sahip olması gerekir.

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de spor etkinlikleri ile ilgili haberler fotoğraf kullanılarak sunulmaktadır. Yani spor sayfalarına baktığımızda sayfanın fotoğrafa ayrılan kısmı yazıdan çok daha fazladır. Bu nedenle spor gazetelerinde ve gazetelerin

67

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

48

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

spor servislerinde muhabirler birinci planda fotoğraf çekmeyi sonra da haber yazmayı önemserler.

1.2.2.Spor Fotoğrafçısının Nitelikleri Spor etkinlikleri yer ve zamana göre belli özellikler taĢır. Örneğin spor etkinliklerinin hemen tamamı hareketlidir. Spor fotoğraflarında “An”ı yakalamak çok önemlidir.

Bunun için spor fotoğrafçısı yeterli teknik donanıma sahip olmalıdır. Etkinlikler geniĢ alana dağılırken milimetrik detayları görüntülemeyi gerektirebilir. Bu nedenle spor fotoğrafçısının tam donanımlı makineye sahip olması önemlidir.

Spor muhabirliği kiĢisel yetenek de gerektirir. Prof. Dr. Suat GEZGĠN bu yeteneği file tekniği ile açıklar GEZGĠN‟e göre “ Spor fotoğrafçılığında kişisel yetenek olmazsa olmaz bir özelliktir. Bu nedenle, “file tekniği” olarak adlandırılan teknik vardır. Bu teknik, konuya ilişkin yer değişimini bakaçta hızlı bir biçimde izlemeyi amaçlar.

Tekniğin asıl etkisi bulanık bir arka planda yatar. Ancak, dikey çizgiler içeren ilk plana hareket izlenimini veren bir arka plan, çok net olan bu ilk planda hız duygusunu uyandırır. Bu planda, bulanıklık ya bütünüyle ya da bölgesel olarak görülebilir. Her şey yer değişimine ve hız olgusuna bağlıdır. Sonuçta file tekniğinin, spor alanında, teknik fotoğrafçılığının tüm parametrik özelliklerini kapsayan gerçek bir biçim araştırması olduğunu söyleyebiliriz” Spor etkinliklerini takip etmek diğer haberleri takip etmekten daha zordur. Bir anda birden çok hareket vardır. Bunları kaçırmamak ve eksiksiz fotoğraflayabilmek için bazı niteliklere sahip olmalıdır. Bu niteliklerin bazılarını Ģöyle sıralayabiliriz: 

Foto muhabiri görev yerine zamanında gitmelidir. Bulunduğu bölgenin trafik, hava durumu görev yerinin uzaklığı vb. durumlarını göz önünde bulundurarak gerekli tedbirlerini almalıdır.



Randevularına önem vermeli, görüĢmelerini zamanında yapmalıdır. Çünkü muhabir daima zamanla yarıĢ halinde olduğunu unutmamalıdır.



Görev yerine gitmeden önce çekim senaryolarını ve kurgusunu hazırlamalıdır. Çekim

sırasında

karĢılaĢacak

olumsuzluklara

karĢı

alternatifler

hazırlamalıdır. Muhabirin her ortama karĢı mutlaka bir alternatifi olmalıdır. 

Takip ettiği spor etkinliğini tüm yönleriyle çok iyi tanımalıdır. Örneğin bir futbol maçını izliyorsa maçın süresini, devrelerini, oyuncu sayılarını, taç, korner, penaltı gibi oyun kurallarını iyi bilmeli; bu kuralların oluĢunu ve sonucunu iyi görüntülemelidir.

49

FOTOĞRAFTA TÜR 

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Ortama uygun makine ve gerekli aparatlara sahip olmalıdır. Örneğin alan geniĢ ise normal objektifin yanında zoom objektifi de yanında bulunmalıdır.

Zoom objektif kullanacağı için ayak da bulundurması gerekir. Yakın çekimler için harici flaĢ gerekebilir. Kısaca gerekli tüm araç-gereçleri yanında bulundurmalıdır.



Muhabir, alanda en iyi görüntü alacağı noktayı tespit etmelidir. Kısaca hangi spor faaliyeti hangi noktada en iyi görüntülenebileceğini bilmeli ve o noktaya konuĢlanmalıdır.



Spor etkinlikleri eğlence ve yarıĢma içerikli etkinlikler olsa da her zaman riskli yönleri vardır. Foto muhabiri bu tür riskleri göz önünde tutmalıdır.

Görevini yaparken çevresinde oluĢacak tehlikelere karĢı dikkatli olmalıdır. Örneğin otomobil yarıĢlarında pistten çıkan otomobiller foto muhabirleri için büyük tehlike oluĢturur. Bu tür tehlikelere maruz kalan birçok foto muhabiri dikkatsizliğinin karĢılığını hayatıyla ödemiĢtir.



Bazı yarıĢların sonuçları fotoselli kronometrelerle ölçülür yani milimetrik ve saliselik farklarla sonuçlar belirlenir bu tür detayları yakalayacak teknik donanıma ve farkı görecek kıvrak zekâya sahip olmalıdır.



Spor muhabiri etkinlikleri takip ederken belki de sporcu kadar hızlı hareket etme ve yer değiĢtirmesi gerekebilir. Daima zinde ve sportif bir bünyeye sahip olmalıdır.



Farklı ve olayı aktaracak fotoğraf çekebilmesi için ıĢık, renk ve estetik bilgisine sahip olması zorunludur.68

12.

Reklam Fotoğrafı

Reklam fotoğrafı, bir ürün veya hizmetin tanıtılması veya satıĢının sağlanması amacı ile yapılan çalıĢmalar için çekilen fotoğraflara denir. Bu türde, reklamın amacına göre önceden isimleri geçen fotoğrafçılık türlerinden hangisinden veya hangilerinden yararlanılması gerekiyorsa onlardan yararlanılabilir. Çünkü reklam fotoğrafı aslında tek baĢına bir tür olmayıp, amacının diğerlerinden farklı olmasıyla, onlardan ayrılır.

Reklam fotoğrafı kısaca, bir ürün ya da hizmetin fotoğraf aracılığıyla, görsel yoldan kitlelere aktarılması olarak tanımlanır. Ayrıca reklama yönelik çekilmiĢ fotoğraf olarak da ifade edilmektedir. Ama burada önemli olan, amaca yönelik olmasıdır.

68

MEB, Gazetecilik: Spor Fotoğrafçılığı,________, Ankara 2011, s.8-11.

50

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

Reklam fotoğrafı, reklam verenle, reklam ajansının yaptığı çalıĢma sonunda reklam ajansının önerdiği taslağın fotoğrafa dönüĢtürülmesidir.

Şekil-33: Reklam Fotoğrafı

69

Reklam fotoğrafları, önceden ajans tarafından belirlenmiĢ, tarif edilmiĢ ve sipariĢ üzerine çekilen fotoğraflardır. Burada amaç, verilmesi istenen mesajın belirlenmiĢ bir çerçeve içinde yorumlanarak fotoğrafa dönüĢtürülmesidir. Reklam Ģirketleri bir reklamı aylar öncesinden düĢünmeye baĢlar ve sanat yönetmeni bir fotoğrafçı seçerek, istenenler hakkında bilgi verirler. Fotoğrafçı, çekimini yapacağı reklam fotoğrafı için, gereken yapay dünyayı yaratmak amacıyla, dekorları düzenleyen bir dekoratör, bir sahne düzenleyicisi, bir kuaför, bir makyaj uzmanı v.b. gibi çok sayıda profesyonel kiĢiyle birlikte çalıĢma yaparak sonuca ulaĢır.

Sonuç olarak reklam fotoğrafı; reklamı yapılan ürün ya da hizmetin, kullanılıĢını, kullanıcılarını, tüketiciye olan faydalarını, mal ya da hizmetin herhangi bir özelliğini yazı dili yerine, görüntü diliyle yani görüntü elemanlarını kullanarak, tüketici üzerinde,

reklamcı

tarafından

istenen

etkinin

yaratılması

amacıyla

kullanılmaktadır.70

69

Fotoğraf: Andrew Douglas – Nissan basın ilanı Gürsözlü, Suat, Reklam Sektöründe İlüstrasyon Ve Fotoğraf Kullanımının, Tasarım Çözümlemelerinde Gerekliliği Ve Nedenleri, T.C. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006, s.168-169.

70

51

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Reklam fotoğrafçılığında amaç, varolanı istenildiği gibi göstermektir. Reklam, mal veya hizmeti beğendirmek, dolayısı ile satmak için yapılmaktadır. Reklam fotoğraflarının güzel olması gerekmektedir, fakat fotoğrafta ürün görünmese de reklam amacına ulaĢabilmektedir. Reklam da mutlaka malın görünmesine gerek yoktur. Nasıl olsa her reklam da firmanın adı ve adresi yazılmaktadır. Yalnızca katalog fotoğraflarında malı göstermek gerekir, çünkü müĢteri katalogdan ürünü beğenmektedir.

ÇeĢitli

yayınlarda

kullanılan

fotoğrafların

iki

ayrı

iĢlevi

bulunmaktadır. Birinci iĢlevi, görüntünün, gerçekliği belge olarak sunması, ikincisi ise fotoğrafların bir ürünün satıĢını arttırmaya yönelik kavramları daha çok kullanmasıdır.71 13.

Moda Fotoğrafı

Moda fotoğrafçılığı, giysi ve diğer moda öğelerinin gösterilmesiyle ilgilenen bir fotoğraf sanatı türüdür. Moda fotoğrafçılığı sanatı, reklamlar veya Vogue, Vanity Fair, Allure gibi moda dergilerine yön vermiĢtir. Zaman içinde giysiler ve modanın, egzotik mekânlar ve hikâyeler içinde değeri arttıkça, moda fotoğrafçılığı kendi estetiği içinde geliĢmiĢtir.

Şekil-34: Moda Fotoğrafı

71 72

72

Metin Kasım, Reklam Fotoğrafçılığı, Çizgi Kitabevi, Meltem Ofset, Konya 2005, s.100. Şenol, Işıl, Moda Fotoğrafı, T.C. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007, S.35.

52

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

Bu nedenle moda fotoğrafçılığı dediğimizde giyim markaları ve modeller gözümüzün önüne gelir. Moda fotoğrafları, bir markanın reklamını yapmaktan çok öte iĢlerdir.

Dönemin ruhunu yansıtan, bireyleri, toplulukları ve toplumları etkileme gücü olan; dergi, gazete, billboard ve binaları kaplayan bu fotoğraflar, çok kalabalık bir kadroyu besleyen oldukça büyük bir sektörü ardında saklar zira “moda fotoğrafı”, makyözünden,

saç

tasarımcısına,

modeline;

stilistinden,

ıĢıkçısına;

set

temizlikçisinden asistanlarına kadar oldukça kalabalık bir kadroyu barındıran kurgulardır.

Moda fotoğrafçılığı; genelde profesyonellerin ya da serbest fotoğrafçıların dergilere, moda evlerine ve reklam ajanslarına yaptıkları çalıĢmaların bütününe verilen isimdir. Son yıllarda reklam sektörünün geliĢmesi ile birlikte bu alanda çalıĢmalara ağırlık verilmiĢ ve bu alanda isimler yetiĢme baĢlamıĢtır. Çünkü giyim kuĢam sektöründe bir rekabet söz konusudur. Bu rekabet en iyi olmayı ve daha çok satıĢ yapabilmeyi ve satılan ürünlerden de müĢteri memnuniyetini sağlayıp kalıcı olabilmeyi beraberinde getirmektedir. Bu düĢünce sonucunda moda fotoğrafçılığı geliĢmiĢtir. Sanatın her dalında olduğu gibi moda fotoğrafçısının da özel yeteneği bu konuda baskın rol oynamaktadır. Yeteneği izleyen ise fotoğrafçının alanıyla ilgili aldığı eğitim ve elbette sahip olduğu malzemeleridir.

Moda fotoğrafçılığında, fotoğrafçı çekim yaptığı sürede en iyi yakalayabileceği kareyi bulmayı amaçlamaktadır. Moda fotoğraflarının sergilenme yeri, özellikle moda dergileridir. Bu nedenle kimi zaman fotoğrafçılar, dergilerin isteklerine göre çekim yaparlar.

Kimi dergiler, elbiselerin çok net biçimde yansımasını ve bu elbiseleri görenlerin dikebilme olanağına sahip olmalarını kimi dergiler ise bir gizin kalmasını isterler.

Ayrıca verilmek istenilen duyguları da belirlemeye çalıĢabilirler. Örneğin, bazen giysilerin cinsel içerikli sergilenmesini bazen de masumiyeti simgelemesini isterler ve fotoğrafçı da çekimini yaparken bu istekleri ön planda tutmak durumunda kalmaktadır. Bu sebepledir ki moda fotoğraflarına poz veren modellerin biraz da oyunculuk yeteneklerinin olması gerekmektedir. Ġstendiğinde seksi, kızgın, sıcak, sevimli, öfkeli, büyüleyici, çocuksu bakabilmeyi becerebilmelidir.

Moda fotoğraflarındaki kadın ve erkek modellerin de rolleri birbirinden farklıdır.

Kadınlar bir dönem yalnızca bir “nesne” olarak kullanılırken sosyal hayattaki statüsünün değiĢmesiyle birlikte bu rol de değiĢikliğe uğramıĢtır. Günümüzde artık 53

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

kadınların çeĢitli iĢleri yaparken görüntülendiğine sıkça rastlanmaktadır. Artık kadın modeller zaman zaman polis, sekreter, doktor, öğretmen, asker, ev hanımlığı gibi iĢlerle karĢımıza çıkabildiği gibi erkeksi rollerle de görüntülenebilmektedir.

Maden iĢçisi, inĢaat iĢçisi, demiryolları çalıĢanı gibi…

Erkek modeller ise fotoğraflarda genelde bir Ģeyler yapan insanlar olarak görüntülenmektedir. Örneğin bir yeri iĢaret ederler, yönetirler, arabalarından inerler, arabalarına binerler, bir binaya girerler… gibi. 73 14.

Magazin Fotoğrafı

Magazin fotoğrafçısı, magazin konularını gazete ve dergilerde fotoğraflarla anlatmaya çalıĢan muhabirdir. Magazin haberciliği, görsel yönü ağırlıkta olan bir habercilik türüdür. Bu nedenle magazin haberlerinde fotoğrafın ayrı bir önemi vardır. Çünkü magazin gazetelerinde ve dergilerinde az yazı bol fotoğraf kullanılır. Olayın görüntülerle verilmesi hedeflenir.

Şekil-35: Magazin Fotoğrafı

74

Magazin fotoğrafları, titizlik ve kalite gerektirir. Çoğu zaman detay görüntüler gerektiğinden muhabir bilinçli ve kurallara uygun fotoğraf çekmelidir. Bu kriterleri 73

Erel, Emrah Nihat, Moda Fotoğrafında Kurgu, T.C. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010, S.19-20.

74 http://kelebekgaleri.hurriyet.com.tr/galeridetay/83075/2368/1/rachel-bilson-da-hamileymis

54

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

muhabirin yerine getirmesi için yeterli donanım ve fotoğraf bilgisine sahip olması gerekir. Çok zor Ģartlarda çalıĢmak zorunda kalan magazin fotoğrafçısının sahip olması gereken hususları Ģu Ģekilde sıralayabiliriz:

15.



Fotoğraf çekim tekniklerini çok iyi bilmelidir.



Gündemi ve özellikle magazin gündemini takip etmelidir.



Meraklı olmalıdır.



Sabırlı olmalıdır.



GiriĢken olmalıdır.



Haber kokusu alabilmelidir.



AraĢtırmacı bir kiĢiliğe sahip olmalıdır.



Etkili iletiĢim kurabilmelidir.



Alanına hâkim olmalıdır.



Röportaj tekniklerini iyi bilmelidir.



Saygılı olmalıdır.



Türkçeyi etkili bir Ģekilde konuĢabilmelidir.



Yeni trendleri (eğilimleri) yakından takip etmelidir.



En az bir yabancı dil bilmelidir.



Meslek etiğine uygun hareket etmelidir.75 Özel gün Fotoğrafı

Fotoğraf çoğu zaman birey ya da aile gruplarının anılarını belgelerken kimi zaman da toplumsal tarihi, kültürü belgelemektedir. Ġnsan fotoğrafçının en önemli konusunu oluĢturur. Ġnsanların yaĢadıkları mutlu olayların fotoğraflarını çekmelerinin en yaygın nedeni, o anı kalıcı kılmak ve yaĢanan güzel duyguların unutulmamasını sağlamaktır. Doğumlar, doğum günleri, mezuniyet törenleri, düğünler, yıl dönümleri ve ödül törenleri gibi önemli anların çekiminin yapıldığı fotoğrafçılığa özel gün fotoğrafçılığı adı verilmektedir. Ġnsanların, diğer kiĢilerin fotoğraflarını çekmelerinin yaygın nedenleri, doğumlar, doğum günleri, mezuniyet törenleri, düğünler ve yıl dönümleri, tatiller gibi önemli anların saklanmasını sağlamaktır. Ancak geliĢen teknolojiyle birlikte dijital ortamda

75

MEB, Gazetecilik: Magazin Fotoğrafçılığı,________, Ankara 2011, s.9-10.

55

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

çekilerek bilgisayara aktarılan ve fotoğraf iĢleme programlarıyla değiĢikliğe uğramıĢ fotoğraflar artık bir belge değil de tasarım ya da illüstrasyon niteliğindedir.

Şekil-36: Özel Gün Fotoğrafı

76

Çekeceğiniz özel gün fotoğraflarının temel kuralı kontrolü elinizde bulundurmanız ve hemen hiçbir Ģeyi Ģansa bırakmamanız gerektiğidir. Amacınız güzel göstermeyi mi sağlamak, yoksa kiĢiliği mi yansıtmak? Elde etmek istediğiniz sonucu bildikten sonra artık her Ģey bu yönde düzenlenecektir. Modelinizin kıyafeti, saç biçimi, pozu ve dekor diğer düzenlemelerdir. Fotoğrafın tüm ögeleri, bir güzellik yaratmak için birlikte düzenlenmelidir. Fotoğrafta her ögenin, bütün üzerinde bir etkisi vardır, makinenizi doğrultup hemen deklanĢöre basmayınız.

Her baĢarılı fotoğraf, model ile fotoğrafçı arasındaki tam bir iĢ birliğinin sonucudur.

Bu yüzden fotoğrafçı insan doğasının karmaĢık yapısını daha iyi anlamak için psikoloji hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Ġyi bir özel gün fotoğrafı bir dizi farklı unsurun bir araya gelmesinden oluĢur.

Kompozisyon, aydınlatma, modele poz verdirme, fotoğrafçının yaklaĢımı ve teknik düzeyi aynı bütünün parçalarıdır. Bütün bu unsurlar aynı derecede önemlidir. Ancak, özellikle teknik bilgi yetersiz olursa diğer unsurların etkisi de azalacaktır. Teknik, fotoğrafta görsel kaliteye ulaĢmayı sağlayan bir araçtır.

76

Fotoğraf: Mehmet Ali Kötüğ

56

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

Özel gün fotoğrafçılığında önceden belirlenmiĢ kesin kurallar yoktur. Her insanın yüz tipi, karakteri, giysileri hatta cilt renginin tonu farklıdır. Bu yüzden net ve değiĢmez ıĢık konumu ve açıları, çekim pozu değerleri verilemez. Fotoğrafın sadece mekanik bir uygulama olarak görüldüğü tarihler geride kalmıĢtır. Fotoğrafçı, konuyu en iyi ortaya koyabilecek anlatımı yakalayabilmek için bir ressam ya da bir heykeltıraĢ gibi çalıĢarak konu üzerinde yoğunlaĢmalıdır, ortaya çıkan sonucu fotoğrafçının yeteneği ve yaratıcı gücü belirler.

Genel olarak bakıldığında ülkemizde ve dünyada düğün vb. özel gün fotoğrafçılığında 3 temel tarz görülür:

16.



Geleneksel tarz



Fotojurnalist tarz



Esnek fotojurnalist tarz77 Anı Fotoğrafı

Genel olarak anı fotoğrafına baktığımızda, tüm fotoğraflar anı fotoğrafı sınıfında yer alabilir. Ġlk bakıĢta özel günlerin anlarının somutlanması gibi gözüken anı fotoğrafçılığı, özel gözükmeyen;ama anların sabitlenmesi sonucu yıllar sonra önem kazanır ve anılarla bir bütünlük oluĢturur. Önceleri fotoğraf bir bütün olarak ele alınırken geliĢen çağın gerekleri sonucu her alanda olduğu gibi fotoğrafta da sınıflandırılmaya gidilmiĢtir. DeklanĢöre basılıp sabitlenen her an, reklam, portre, doğa, su altı fotoğrafçılığı vb. amaçlı olsun, ileriki süreçte, çekilen fotoğraf anılarla bütünleĢtiği için anı fotoğrafı yerine geçebilir.

Anı fotoğrafları çoğu zaman baĢka alanlarda da kullanılabilir. Örneğin; kimi zaman tanıtım fotoğrafı yerine geçer, afiĢ ya da broĢür de kullanılabilir. Böyle durumlarda artık anı fotoğrafı tanıtım fotoğrafı olmuĢtur.

Anı fotoğrafı, Ġlk bakıĢta düğün, niĢan, davet, toplantı, doğum günü, askerlik, ödül töreni vb. özel günlerimizi fotoğrafla, anları kalıcı hale getirebilmek için çektirilen fotoğraflar olarak algılanır ve doğrudur da.

77

MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Özel Gün Fotoğrafı,________, Ankara 2013, s.13-15.

57

FOTOĞRAFTA TÜR

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

Şekil-37:Anı Fotoğrafı

Ancak genel olarak sorguladığımızda anı fotoğrafının bununla sınırlı olmadığı da bir gerçektir. Ġnsanların çoğu bu özel günlerinin fotoğrafını çektirmek isterler, çünkü onlar için özel ve önemli günlerdir. Bu önemli günler çoğu zaman yaĢamlarının da dönüm noktalarını oluĢturur. Çoğu zaman doğum günü, düğün, niĢan vb. özel günlerde fotoğraf makinesi de bu ortamın parçasıdır. Bu ortamlarda ilk akla gelen, fotoğraf çekmek ya da çektirmektir.

Ancak cenaze törenlerinde ( ünlü ve tarihi kiĢilikler dıĢında) fotoğraf çekmek ve çektirmek istenilmez, hiç aranmaz da. Demek oluyor ki anı fotoğrafı, anımsamak istediğimiz özel günleri kalıcı kılmak, anları hatırlamak kastıyla çekilen ya da çektirilen fotoğraflardır.

Konu anı fotoğrafı olunca; ülkemizin kurucusu ve baĢ öğretmenimiz Mustafa Kemal Atatürk‟ ten söz etmemek büyük bir eksiklik olur. Ülkemizin her karıĢ toprağı Atatürk‟ ün anılarıyla bezenmiĢ ve bu anıların birçoğu fotoğraflarla sabitlenmiĢtir.

Türkiye‟mizin anısı Atatürk, Atatürk‟ün anısı Cumhuriyet. Atatürk‟ün çekilmiĢ fotoğrafları en güzel anı fotoğraflarına örnek oluĢturmaktadır. Aynı zamanda Cumhuriyetimizin tarihini belgelemektedir.

Anı fotoğrafı, amatör ellerle çekilebildiği gibi profesyonel ellerle de çekilebilmektedir.

Bizi ilgilendiren daha çok profesyonelce anı fotoğrafı çekimidir. Fotoğrafın büyük 58

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

FOTOĞRAFTA TÜR

ustalarından Ara Güler‟in düĢüncesini, Ġlker Maga, 'Ġnsansız Anı Olmaz' biçiminde tanımlamaktadır. Ara Güler Ģöyle diyor; “Ġnsan hayatında 100 fotoğraf çekse çok büyük fotoğrafçı sayılmalıdır. Bir fotoğrafçıdan geriye 100 fotoğraf kalması, çok büyük bir şeydir. Bir romancı için de böyledir. Hugo'dan geriye ne kalmıştır? Cervantes sadece bir roman mı yazmıştır?

Ama sadece Don Kişot kalmıştır. Ben 20-30 fotoğrafla insanların aklında kalırsam kendimi büyük bir iş yapmış sayarım.”

Dünyada her şey insanlar için yapılır, diyor Ara Güler: "Ġnsan olmadığı zaman hayat olmaz. Onun için benim fotoğraflarımda hep insan vardır... Ġnsan sevgisini kaybetmişse hiçbir şeyin önemi yoktur aslında. En mühim şey insan sevgisidir. Her şey buna bağlıdır. Ġnsan sevgisi oldukça fotoğraf da gelişecektir. Çünkü her şey, fotoğraf da insan içindir. Sevgisiz insan, insansız da fotoğraf olmaz.”

Anı: (Hatıra) (sözlük anlamıyla) YaĢanmıĢ olgulardan belleğin sakladığı her türlü iz.

Anılacak Ģey. Anı fotoğrafı, yaĢanmıĢ olayları belleğin saklayabilme riskine girmeden ve yaĢanmıĢ anların baĢkalarıyla paylaĢabilme olanağına sahip olabilme amacını taĢır. Fotoğrafın en önemli iĢlevlerinden biri, belge niteliği taĢımasıdır. Ġster gözün gördüğü ve saptadığı biçimde çekilsin, ister kameranın vizöründen bakarken seçilen, ayıklanan bir biçim benimsensin, isterse değiĢik yorumları gerek çekim anında, gerekse çekim sonrası teknikler kullanılsın günün insanını, doğasını, sanatsal yaklaĢım ve biçimini, beğenilerini yansıtıp aktaran bu tavır kendi içinde öncelikle belge niteliğini taĢır.

Ancak, geliĢen teknoloji karĢısında fotoğraf iĢleme programlarıyla (Photoshop vb.) değiĢiklikler yapılması dıĢında belge niteliği taĢır. Bu tür değiĢikliğe uğramıĢ fotoğraf artık fotoğraf değil, tasarım yada illüstrasyona dönüĢmüĢtür.

Fotoğraf, fotoğrafı çekenin anlayıĢ ve yaklaĢımı sonucu kurmuĢ olduğu kompozisyon ve denge ile sabitlediği bir yaratıcılıktır. Burada önemli olan iletilmek istenen mesajdır. Bu mesajın iletilebilme biçimi fotoğrafın gücünü yansıtır. Günümüzde fotoğrafçı, yaĢadığı yılları görsel olarak yazan bir tarihçidir denilebilir. Kimi zaman toplumsal tarihi somutlarken çoğu zamanda birey ya da aile gruplarının anlarını belgeler.78

78

MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Anı Fotoğrafçılığı, ________, Ankara 2017, s.3-4.

59

SONUÇ

IV.

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

SONUÇ

Fotoğraf değerinin birçok faktörden etkilendiği, bu faktörlerinse kiĢi ya da kitlelerin seçimlerine bağlı olduğu bilinmektedir. Bu seçimlerin baĢında konu ve kapsamını belirlemek gelir.

Sanat değeri bulunan bir konunun yoksunlaĢtırılabileceği veya zenginleĢtirilebileceği de kompozisyon dâhilinde mümkün olmaktadır. Öyleyse teknik boyuttan önce, konu seçiminden sonra kompozisyonun planlanması ve oluĢturulmasına yoğunlaĢmak seçilen konuyu etkin kılacak ve sanatçının ifadesini kolaylaĢtıracaktır. Belli bir fikir, duygu ekseninde iĢlenmek istenen konular savruk bir süreç yerine, planlı bir kompozisyonla sunulmalıdır. Böylece sanatçının eseri neticesinde ulaĢılmasını istediği duygu ve düĢünceler Ģansa bırakılmamıĢ, kontrol elde tutulmuĢ olacaktır. ÇalıĢmanın son kısmında türler incelendiğinde fotoğraf türlerinin salt sanatsal kaygıdan uzak, sanatla alakalı ama sanattan baĢkalaĢmıĢ, belli bir kitle içerisinde bir amaca yönelik ortaya çıkmıĢ olduğu açıkça görülmektedir. Böyle bir türleĢme fotoğrafa sanat ve ticaret gibi iki temel boyut kazandırmıĢtır ki nihayette ticari boyut hem konular, hem de türler kapsamında ağır basmaktadır. Bu durum da oluĢturulan eserin sanat değerinin ikinci planda kalmasına neden olmaktadır. Bu sebepledir ki fotoğraf çekmeye yeni baĢlayan bir kimsenin ilk baĢta her iki boyutta da amacını sorgulaması faydalı olacaktır.

60

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

KAYNAKÇA

KAYNAKÇA

A. KİTAP VE ANSİKLOPEDİLER 1. Atay Simber, Fotograf Yazıları, Dokuz Eylül Yayınları, İzmir2000.

2. Bajac, Quentin (Çev.Ali Berktay), Karanlık Odanın Sırları, Fotoğrafın İcadı, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret Ve Sanayi A.Ş., İstanbul 2004.

3. Freund, Giselle(Çev. Şule Demirkol), Fotoğraf Ve Toplum, Çev.Şule Demirkol, Sel Yayıncılık, İstanbul 2006.

4. Kasım, Metin, Reklam Fotoğrafçılığı, Çizgi Kitabevi, Meltem Ofset, Konya 2005.

5. KPL-Olay Yeri İnceleme ve Kimlik Tespit Şube Müdürlüğü, Adli Fotoğrafçılık Temel Eğitim Kitabı, 72 Tasarım Ltd. Şti, Ankara, 2005.

6. Life Library of Photography, Documentary Photography, Time-Life Boks, 1972.

7. Marien, Mary Warner, Photography, A Cultural History, Laurence King Publishing, London 2002.

B. TEZLER 1. Erel, Emrah Nihat, Moda Fotoğrafında Kurgu, T.C. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.

2. Gürsözlü, Suat, Reklam Sektöründe İlüstrasyon Ve Fotoğraf Kullanımının, Tasarım Çözümlemelerinde Gerekliliği Ve Nedenleri, T.C. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.

3. Şenol, Işıl, Moda Fotoğrafı, T.C. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.

4. Tercan, Seçkin, Fotoğraf Sanatında Kurgusal Portre, T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanatta Yeterlilik Eser Metni, İstanbul 2008.

5. Tülüce, Ahmet Remzi, Tıp Fotoğrafçılığı Ve Tıp Alanındaki Uygulamaların Fotoğraf Sanatında Kullanımı, T.C.Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.

6. Ürekli, Tuğba, Sosyolojik Araştırma Sürecġnde Toplumcu Belgesel Fotoğrafın Kullanımına Bir Örnek; Hocalı Katliamı, T.C Süleyman Demirel Üniversġtesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta 2013.

61

KAYNAKÇA

MEHMET ALİ KÖTÜĞ 7. Yelmen, Mehmet Fatih, Kriminal Fotoğraf Ve Estetik Yorumları, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2011.

C. MAKALELER 1. MEB, Gazetecilik: Magazin Fotoğrafçılığı,________, Ankara 2011.

2. MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Özel Gün Fotoğrafı,________, Ankara 2013.

3. MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Anı Fotoğrafçılığı, ___________, Ankara 2017.

4. MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Temel Fotoğraf Çekimi, ________, Ankara 2009.

5. MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Fotoğrafta Işık ve Kompozisyon, ________, Ankara 2006.

6. MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Sanat Fotoğrafı, ________Ankara 2013.

7. MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Deneysel Fotoğraf, ________Ankara 2012.

8. MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Kurgulanmış Fotoğraf, ________, Ankara 2014.

9. MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Mimari Fotoğraf, ________, Ankara 2013.

10.MEB, Gazetecilik: Haber Fotoğrafı,________, Ankara 2013.

11.MEB, Gazetecilik: Spor Fotoğrafçılığı,________, Ankara 2011.

12.MEB, Grafik Ve Fotoğraf: Doğa Fotoğrafı,________, Ankara 2012.

D. İNTERNET SİTELERİ 1. http://www.tdk.gov.tr 2. http://www.kelebekgaleri.hurriyet.com.tr

62

MEHMET ALİ KÖTÜĞ

KAYNAKÇA

63