Trang phục thời Lê sơ

của họa sĩ Lê Phổ năm 1934. Ông Cát Tường phát biểu trên tờ Phong hóa về chiếc áo dài nữ kiểu cũ cho biết: “Y phục của các bạn gái, tôi xem thấy có nhiều điều bất tiện mà lại không có vẻ chi là mỹ thuật. Tuy rằng vài năm gần đây cũng có một vài phần sửa đổi [...] chẳng qua chỉ ở mấy cái mầu sắc sặc sỡ, mấy thứ hàng lạ nước ngoài [...] còn thì vẫn kiểu áo lòe xòe ấy, vẫn cái quần lụng thụng đen ngòm ấy. Hoặc giả cũng có người ưa mặc quần trắng song tiếc rằng số đó vẫn rất ít [...] Cần sửa đổi dần: trước hết phải hợp với khí hậu xứ ta, với thời tiết các mùa, với công việc, với khuôn khổ, mực thước của thân hình mỗi bạn. Sau nữa phải gọn gàng, giản dị, mạnh mẽ và có vẻ mỹ thuật và lịch sự.” Chúng tôi đồng tình với quan điểm của bà nguyễn Thị Chân Quỳnh khi cho rằng ông Cát Tường “chỉ là một mắt xích trong chuỗi dài những người không để lại tên tuổi nhưng cũng góp phần cải sửa, giúp cho cái áo dài mang hình dáng hiện nay”, cùng nhận định “ông Cát Tường chê áo Việt Nam lòe xòe, lụng thụng, không “mỹ thuật”, nhưng tôi lại thấy áo tứ thân, áo giao lĩnh cũng như áo dài đều đẹp cả, mỗi cái một vẻ. Nhân tâm tùy thích, khó mà tranh cãi.

”(1) Đối với tầng lớp dân nghèo, sử gia Trần Trọng Kim cho biết: “Cách ăn mặc thì chỉ có đồ vải đồ nâu, người nghèo khổ chỉ có manh áo cánh và thường thì đóng cái khố, có đi đâu mới mặc cái quần vải dài đến đầu gối. Người sung túc mới có vài cái áo nâu đen và vài cái quần hoặc nhuộm nâu, hoặc để trắng”(2). Phụ nữ Bắc kỳ vẫn mặc áo tứ thân, váy đụp, vẫn sử

Người Đàng Trong năm 1794 được vẽ trong An Nam quốc giang phiêu lưu phong tục tả sinh đồ. (Tô Lan cung cấp).

1. Áo dài xưa nay. (http://chimviet.free.fr/quehuong/chquynh/chqyn_aodaixuanay.htm). 2. Việt Nam sử lược. Tr.537. “Phụ nữ Gia Định búi tóc”; “Trẻ con vấn khăn”; “Soi gương đội khăn”; “Búi tóc”. (Kỹ thuật của người An Nam).

dụng các loại thắt lưng lớn nhỏ, thắt lại ở trước bụng, thoát khỏi những cấm lệnh khắt khe dưới triều vua Minh Mạng. ngoài ra, có một số ý kiến cho rằng vào đầu thế kỷ XIX, trong giới phong lưu nho nhã đã sử dụng loại áo bà ba, loại áo có nguồn gốc từ đảo Penang ở Malaysia, nơi có tộc người Bà Ba sinh sống(1). Dựa vào một số bức họa trong An Nam quốc giang phiêu lưu phong tục tả sinh đồ do người nhật Bản vẽ vào năm 1794 tại vùng Đàng Trong, có thể thấy ngay từ cuối thế kỷ XVIII, loại áo vạt ngắn không bâu, xẻ giữa, cài bằng cúc đã xuất hiện tại vùng Đàng Trong Việt nam. nhiều khả năng đây chính là tiền thân của loại áo bà ba. Tuy nhiên, nguồn gốc của loại áo này có phải xuất phát từ đảo Pengnang Malaysia hay không, hiện chưa có tư liệu nào có thể khẳng định được.

2. Kiểu tóc

Sau một loạt sắc lệnh cấm sử dụng các loại mũ Tiện phục triều Lê ban bố vào thời vua Minh Mạng trong khoảng từ năm 1828 đến năm 1842, nam giới người Việt trong toàn quốc hầu hết đều búi tóc vấn khăn theo phong tục Đàng Trong. Ban đầu, các loại khăn lượt, khăn nhiễu, Cụ già đội khăn xếp khoảng năm 1945. khăn thâm của đàn ông được quấn rối, (Hình ảnh Hà Nội).

1. Diện áo bà ba đón khách Tây. Dẫn theo Tạp chí Hồn Việt. Tr.31.