binnenlandsbestuura nl
Speciaal middelbaar onderwiis groeit Middelbare scholen voor zeer moeilijk opvoedbare en zeer moeilijk lerende kinderen hebben in elf jaar tijd ruim twee keer zoveel leerlingen gekregen. Hervormingen elders in het onderwijs zijn daar debet aan. Op het vmbo vallen de zwakste leerlingen buiten de boot. En goedbedoelde projecten om moeilijke leerlingen binnen het basisonderwijs te houden hebben in de puberteit een averechts effect. Mensie Melchior
nze school is I '..-l I L, I| hard gegroei Lden we nog 1
heel hadaan
250 kinderen bij ons naar school', zegt adjunct-directeur Cees Blij van de Kingma school in Amsterdam. Deze school voor voortgezet onderwijs aan zeer moeilijk lerende kinderen (zmlk)ondervindt de gevolgen van de opvallende toename in de dagelijkse praktijk.'Hoewel we drie nieuwe vestigingen hebben geopend, moeten we de maximale groepsgrootte toch een paar keer perjaar met een kind uitbreiden doordat we steeds vaker leerlingen krijgen die lang thuis hebben gezeten. Dat maakt het werk van onze leerkrachten zwaarder, maar we
hebben een plaatsingsplicht. De leerplichtambtenaar zegt: "soms wordt de soep dik gegeten, soms dun". En daar kunnen we het mee doen.' De verdubbeling van het aantal zmlk-leerlingen en de zeer moeilijk opvoedbare kinderen
(zmok) vanaf 1991 tot en met 2002 blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het aantal zmok-leerlingen is van 3510 gestegen naar 8070, het aantal zmlk-ers nam van 2810 toe naar 5720.
Betrokkenen noemen onderwij svernieuwingen als belangrijke oorzaak van de opzienbarende stijging. Tot 1998 bestond er apart
voortgezet onderwijs voor moeilijk lerende kinderen (mlk) en moeilijk opvoedbare kinderen (mok). Bij de vorming van het voorbereidend middelbaar beroepsonderwij s (vmbo) in 1999 zijn deze schooltypen opgegaan in die nieuwe onderwijsvorm, samen met het voorbereidend beroepsonderwijs en de mavo. Het gevolg: de speciale expertise
voor de moeilijk lerende en moeilijk opvoedbare jeugd is weg en de jongeren belanden tussen wal en schip. week42
llToktober
2003
RuudJansen, voorzitter van het Landelijk Werkverband Zmok-scholen:'De moeilijk lerende en moeilijk opvoedbare kinderen redden het niet op het vmbo, omdat het onderwijs te theoretisch is. Deze leerlingen willen met hun handen werken. Bovendien kunnen kinderen met gedragsproblemen heel slecht tegen een systeem waarbij ze steeds van lokaal wisselen en verschillende leraren voor de klas zien staan. Zlj zijn gebaat bij duidelijkheid. Daarom redt deze groep het nog wel op een reguliere basisschool, waar ĂŠĂŠn leraar hen begeleidt die flink zijn best doet om hen binnen de boot te houden. Maar
in het voortgezet onderwijs kunnen ze het niet bijbenen en komen ze bij ons terecht.' Lichte gevallen Op de I(ingma school is het aantal leerlingen niet alleen fors toegenomen, er is ook een ander type leerling dominant geworden. De zmlk-school ziet steeds meer'lichte gevallen' binnenkomen, die eigenlijk een hoger onderwij sniveau aankunnen. Adj unct-directeur Blij : 'We hebben steeds meer leerlingen met een IQtussen de zestig en zeventig. Dat is hoog vergeleken met het gros van de leerlingen die vroeger bij ons op school zaten. Het zijn jongens en meisjes met een licht verstandelijke handicap en emotionele problemen. Deze kinderen komen bij ons terecht omdat zij als zwakkere groep op het vmbo worden weggedrukt. En dat terwijl ze eigenlijk verstandelijk de capaciteiten wel hebben om het vmbo-niveau te halen.' Sinds enkelejaren streeft de overheid ernaar om kinderen met leer- en gedragsproblemen zoveel mogelijk binnen het reguliere basisonderwijs te houden. Dit schooljaar werd de 'rugzak' ingevoerd, een persoonsgebonden budget waarmee gehandicapte kinderen en
kinderen met zware gedragsstoornissen op d gewone basisschool speciale zorg kunnen 'inkopen', zoals een eigen begeleider. Voor kinderen met minder ernstige gedrags- of leerproblemen is er al langer het beleid'Wee Samen Naar School'(WSNS). Reguliere en speciale basisscholen krijgen geld om een samenwerkingsverband op te zetten, waarbij de school voor speciaal onderwijs expertise beschikbaar stelt om kinderen met bijvoorbeeld ADHD of dyslexie op de reguliere basis school te houden. Dit WsNs-beleid heeft ook tot een stijging van zmok- en zmlk-leerlinget in het voortgezet onderwijs geleid. Hoogleraar leerstoornissen aan de Universiteit Leiden Wied Ruyssenaars:'Het streven van'Weer Samen Naar School'is heel mooi, maar leidt wel tot onbedoelde effecten. I(inderen met leerstoornissen zijn op een reguliere basisschool wel te handhaven, maa vaak hebben zij het gevoel dat zij falen, omd
zij emotioneel in de knoop en dat leidt weer tot gedragsproblemen. Wanneer deze kinderen in de puberteit komen, klappen ze dicht of timmeren erop los. Het probleem verergert e zij krijgen alsnog een indicatie om naar een ze het niveau niet halen. Daardoor raken
speciale school te gaan.'
Kinderen met trauma's Ook de toename van het aantal leerlingen va allochtone afkomst in het gehele onderwijs, leidt tot meer zmok-ers en zmlk-ers. Het aandeel leerlingen dat tot een culturele minderheid behoort, steeg in het voortgezet speciaal onderwijs met 110 procent. Suuske Ledoux, onderzoekster bij het SCO-Kohnstaminstituut voor onderzoek van opvoeding e onderwijs: 'ln het speciaal basis onderwijs is de groei van het aantal allochtone leerlinger gestabiliseerd, maar in het voortgezet onder
binnenlandshestuur
Gymnastiekles aan een groepje leerlingen van het speciaal onderwijs
nl
Foto:
Ar
29
ie KievitiH
I
'[]rie keer per dag saínen theed rin ken is geen u itdaging' wijs is clczc {r-l'oci uog stcrcls guuncle. Dit ir een u-
r( )c
p
r.t-r
c
I
n-r
cc' r' rn oe i I i j l< h
rclc n. [)c
hcbbcn vakcl crn laag oltlciclingsr.rivcarr cn cr' zijn ook aanwi.jzinecn clat in clczc s'l'ocl)cu rlccr-u-cbooltclisico's zijn. I)it l<an tot n-rccl n n-t ct ccr-r Ir a nclica;t lci clcn.' Op clc l(ing-nrn school ltehoort tachtig- ltloccnt van clc lccrlinqcn toI ce n cultlrlclc rninclcr'hcicl. DiL zi.jn voolitl Iiinclcrclt vrrn asiclzoe l<cls, clie in cigcn lancl sor-r'rs hclcnr;ral gccn onclcr-r'vijs oÍ in icclcl geval gccn uaugcl)ast onclclwi js hcltltcn gcvolscl. (.ec.s Bli j:'Vccl lii nclc
t'c
Iii nc[ct'c n zi
j
Í
a
nr
iIi
t,t,ot'clc rt.
hcbbcn Ir'auma's rlltecIo;tcrt onrcla
c I c clc Zi
j
n
r-al<c
r,,e
ln-r oo
rcl
n cnr otio
h
c'
lt ltc
u ec I gc
n
z ie
ltl
ol< l<cc rcl.
lcrr. Ruin-r vccrtiS^ I)l'occnt (4.3 ltloccnt)r,alt clc
gcrvcnc[, Iclarcn r.nocte n zc claf eefst wccl' aanle le rr.' C)ol< l<<int t he I ltij c.c.r-r a.rr-rt:rl schoIcrr voor-clat clc nraxirnlrrrt g-l'()epsglo()tte llct ccn lce r-lins wolclt Lritgr'ltr-cic[. Dat rtraal<f hct
lccrlingcn staat larrgcl clan c[r'ic ntaanc[cr-r o1t clc lvachf li.jst. Ong^cvecl ccnvijIclc (2.3 ploccnt) staaL ze lÍs ccn half.jaar olt clc lvachtlilst. l:cn g'ccle e lte van cte zc lc'e rlingcn, clc zoscnaanclc
Op clc Kingrla School is hct onde ln,i.is clool clc st'otct-c sr'oc[) lccrlinqcn nrct ccn hogcr' ÍQ flink vct'anclclcl. (-ccs Illij:'\/r'oc.qcr-''vas hct in hct
h Lr i sz i ttcr-s', r'olg t hclcuraal gccn orrc[cr'',vi.j Dc inspcctic hee f t hun uanLul in ka;rr-t
clcn. I)c scholcn lclicn vaal<
pr-oblecnr. Volg^ens ci.jIcls r,.rn cle Onclclwi.jsiuir.r 200:l I f)4 lccr.linecrt op clc rvachLlijst.ln 2002 \\/arc't'l clat no.g' l(J5 jongc-
spectic sta.ur
o r-rcl c ls
t
lr
vool clat clc'zc liinclcrcn cloor' taalltroblcnrcn oÍ cloolclat zij in hct Iuncl r,;ru
Ool< l<or-t-tf hct
h c r' l<o n-t s t h c l c nr a a l gc'c' n o n clc llv i.j s h c blt c n gcvolgcl, hie l in hct rcg-trlicle orrclcrwijs tc wcinig stof oltltil<l<cn. Als ze hct clan r-rict mccl lcclclcrr, l<on-rcn ziI bij or-rs tcre cht.' l:cn ge r,<lls'r,:'rn clr vcrclLrltltcling is hct Iocnclurcn \/an cle r'r,achtlijste n. \/oor-al ltij zcrr'ntoe llijli opvocciltale liincle le rr is clc ltla.rtsinu ce n
't
gcblacht, maal lvijst cr-op clat urct
s.
o(xl ol) anclcl olrclcrzock cr rlogclijI( uteel'thuisu ittels zijn clan clc gcr-cgistrcclclc grvallcn.ln a1rlil 200.l \varcn e r 177 thuiszittcrs. Van clc th uisbl i jvers s f la t o ngcvt:c l' tac h tig lll'occu t ol) ce n wachtlijst \'ool ccu school vool lccr'lin.l('rt ttt('l gt'cIt irgsstooI'rl isscn. he t
Maximum groepsgrootte l{uucl f anscu van
he
| [ anclclijl< Wcrltvcr'ltancl
/mol.-scholcn gccf t aan clat hor langcl lce r'lingen thLris hcltltcn ge/ctcn, hoc rr-rccl lve llt hcI r,oor clc le lar-e n hct is orn hcr-r r,r,ccl olt clc r-ails tc l<r'rjgcn.
''lc t.ijn clr stlucfr-rr-rl
uie I urccr
l'vc
rli
rlo
l< zr,r,a.r
znrIl<-onclc.r-lvijs
t'c[c r-.'
uclicht ol) Pappcn crr rrathou-
lrccf ol) ecn sool't
rvijl<ccnf lr.tnr clan ol) ce u school. Maal
vool
c[e
lec't'linscn nre I hoecl lQctic wc ur.r ltinncnlir-ijgcn is cllie l<e cr' 1te l clag nrcI r'u allcn ccn l<o1t fhrc clr-inlie u gccu Lritclaeing.l)Lrs is hct orrclcr'r'vijs nrct clt'Iccrling-cu nrcc vcranclclcl. Wij h
eltltc n lt i.jvoo lltecl
cl
n-r
cc r' 1tr-a
l<
ti.j lival<l<en cl.r rr
\/focgcr. Iccllingcn litrnncn ccn cliplonr.. schoonnr.rl<cn l<r'i.jucn. Zij Iope n s[.rsrs cn lir.ijge n t'cgcln'raf ig ccn \'.r\lc lansIclling e n l<ttnucr-r clus nrccc[r'aaicn in c[c sanrcnlcving. W;rl cl;rt br't|clt i\ ([r'gl'()('i ('('n posi ticvc on fr'r,rl<l<cli ng; scholcn n'ot'c[cn gccln,ongcn lla Lc c[rnl<crr ovcl het <lnc[clu,iis.'
'Í