Een slimme meid vult haar vrieskist op tijd

essAY

tekst Mensje Melchior beeld van der schaaf & Hoogendoorn

Een slimme meid vult haar vrieskist op tijd 24 JANUARI 2011 de vrouwelijke opinie OPZIJ

OZ01_eicel 24-25

OPZIJ de vrouwelijke opinie JANUARI 2011

25

17-01-2011 17:33:41

dIePvRIeskINdJe

Nederlandse vrouwen stellen het krijgen van kinderen lang uit. Nu biedt de diepvriesoptie nóg meer mogelijkheid die keuze voor zich uit te schuiven.

Ook journalist Mensje Melchior (34) worstelt met haar kinderwens. Zal ze haar kop in het zand steken en hopen dat ze over een paar jaar nog spontaan zwanger raakt of extra tijd kopen door haar eicellen in te vriezen?

26 JANUARI 2011 de vrouwelijke opinie OPZIJ

OZ01_eicel 26-27

v

oor de buitenwereld lijkt het alsof ik alles voor elkaar heb om aan kinderen te beginnen. Ik ben tien jaar getrouwd, heb als journalist een goedlopende freelancepraktijk en sta vol zelfvertrouwen in het leven. Toch heb ik last van een knagende twijfel. Kan ik de zware verantwoordelijkheid van kinderen wel aan? En – nog belangrijker – wil ik ze eigenlijk wel? Het liefste zou ik nog een paar jaartjes wachten, maar ja, die vervelende biologische klok tikt vrolijk door.

Wanneer ik mijn twijfel in mijn omgeving uit, heeft iedereen een gepeperde mening klaar. Mijn ouders laten fijntjes weten dat ze eindelijk weleens opa en oma willen worden.

Een vriendin met een kersverse baby roept vol overtuiging: ‘Niet twijfelen, er is niets mooiers dan dit.’ Ik kijk naar de donkere wallen onder haar ogen en weet dat die schattige baby haar straks weer de hele nacht wakker zal houden. Een ander, een pittige carrièrevrouw van 45, komt met een praktisch advies: ‘Als ik jou was zou ik je eicellen laten invriezen. En wel nu meteen. Ik wou dat ik die kans had gehad. Nu ik de man van mijn leven eindelijk ben tegengekomen, kan ik geen kinderen meer krijgen.’

Het is het grote dilemma van mijn generatie. De wereld ligt aan onze voeten: we kunnen studeren, reizen en een carrière najagen. Maar settelen is een heel ander verhaal. De laatste twee decennia krijgen Nederlandse vrouwen steeds later kinderen. De

gemiddelde leeftijd waarop we onze eerste krijgen, is 29 jaar – bij hoogopgeleide vrouwen zelfs 34. In Europa zijn alleen Italiaanse en Spaanse vrouwen nog langzamer.

In de media worden uitstelmoeders vaak afgeschilderd als egoïstische carrièrevrouwen die veel te lang hun kop in het zand steken. Maar feit is dat wij tussen ons 20ste en 35ste jaar een ware tour de force moeten volbrengen: studeren, carrière maken, de juiste man vinden, een huis kopen en zwanger worden. Veel te veel in korte tijd. Tel daarbij op dat in ons land van het vrouwvolk nog altijd impliciet wordt verwacht dat zij hun carrière op een laag pitje zetten zodra het grut er is en ik vind het niet zo vreemd dat vrouwen steeds later aan dat gezinnetje toekomen.

Eicellen invriezen kan sinds kort een paar jaar respijt bieden. Vanaf 2011 kan het ook in Nederland. Meer dan een jaar geleden kondigde het AMC aan dat het vrouwen de kans wil bieden eicellen te laten invriezen om sociale redenen. Er brak een storm van kritiek los, vooral van de christelijke partijen. De argumenten? Wensgeneeskunde, de verkeerde oplossing voor een maatschappelijk probleem en ook nog eens hartstikke zielig, die kinderen met omamoeders. De staatssecretaris voor volksgezondheid vroeg de beroepsvereniging van gynaecologen, de NVOG, een standpunt in te nemen. Dit najaar deden zij dat: de bezwaren wegen niet zwaar genoeg om vrouwen deze techniek te ontzeggen.

Nu zijn vrouwen die hun eicellen veilig willen stellen nog aangewezen op België. Zij kunnen sinds een jaar terecht bij het Universitair Ziekenhuis Brussel. Gynaecoloog Dominic Stoop heeft vijftig vrouwen over de vloer gehad, van wie ruim de helft Nederlands was. ‘Deze vrouwen nemen hun besluit niet lichtvaardig. Ze weten heel goed dat het geen garantie is.

Meestal hebben ze geen relatie of vinden ze hun relatie nog te pril om met-

We kunnen alles: studeren, reizen en een carrière najagen. Maar settelen is een ander verhaal OPZIJ de vrouwelijke opinie JANUARI 2011

27

17-01-2011 17:33:44

dIePvRIeskINdJe

een al aan kinderen te beginnen. Ze voelen opluchting als hun eicellen de vriescontainer in zijn gegaan. Er valt een enorme druk van hun schouders nu ze weten dat ze niet meer zoveel haast hebben.’

Stoop meent dat eicellen invriezen veel ellende kan voorkomen. ‘Ik behandel ook veel vrouwen die met ivf zwanger proberen te worden en weet zeker dat een deel van hen beter af was geweest als ze een paar jaar geleden de kans zouden hebben gehad om hun – toen nog gezonde – eicellen in te vriezen.’

i

n zo’n Brusselse vrieskist liggen vijftien eicellen bij -196 graden Celsius op Shanta Singh (37) te wachten. Singh, jurist, ziet de biologische deadline naderen, maar heeft geen relatie. ‘Soms denk ik dat ik mannen afschrik omdat ik heel actief ben. Ik deed drie studies tegelijk, ben nu een eigen advocatenpraktijk begonnen en daarnaast ook nog deelraadslid voor D66. Het klinkt gek anno 2010, maar ik denk dat veel mannen actieve en ontwikkelde vrouwen nog altijd een beetje intimiderend vinden.’

Ze wil voorkomen dat ze later, wanneer ze misschien wel een partner heeft, geen kinderen meer kan krijgen. ‘Ik zou vast en zeker een goede moeder zijn. Natuurlijk heb ik erover nagedacht om alleenstaande moeder te worden. Maar ik vind dat een kind ook een vader nodig heeft.’

Voordat haar eicellen konden worden ingevroren, moest ze tien dagen hormonen spuiten. Dat stimuleerde de rijping van de eicellen. Last van bijwerkingen had ze niet. De eerste keer dat de arts met een naald door haar vaginawand heen prikte om de eicellen uit de follikels in haar eierstokken te zuigen, voelde ze er weinig van. Maar ze moest nog een keer om een betrouwbaar voorraadje te verzamelen. Die tweede keer was het wel pijnlijk. ‘Maar om nou te zeggen dat het een heel ingrijpende behandeling is, nee.’

28 JANUARI 2011 de vrouwelijke opinie OPZIJ

OZ01_eicel 28-29

Singh heeft zichzelf een deadline van 45 jaar opgelegd, ook al kan terugplaatsen in België tot je 47ste. ‘Ik zie niet in waarom ik dan te oud zou zijn. Mijn vader was ook 45 toen ik geboren werd. Als klein kind merkte ik niet dat hij ouder was dan andere vaders. Een “rijpere” moeder kan haar kind wellicht meer meegeven dan iemand die al op haar 22ste kinderen krijgt. Ik vind het vreemd dat veel mensen oudere moeders als een maatschappelijk probleem zien, terwijl niemand zich druk maakt om oudere mannen die door een tweede leg vader worden.’

Daar heeft Singh een goed punt.

Vrouwen wordt verweten dat zij veel te laat moeder worden, maar de gemiddelde leeftijd waarop mannen hun eerste kind krijgen ligt nog hoger. Daar hoor je niemand over. Hoeveel mensen hebben verwijtend over Harry Mulisch gezegd dat ‘we dit met z’n allen toch niet moeten willen’

Een ‘rijpere’ moeder kan haar kind wellicht meer meegeven dan iemand die al op haar 22ste kinderen krijgt

toen hij op zijn 65ste nog vader werd van zoon Menzo? Spermacellen kunnen al meer dan vijftig jaar worden ingevroren. Fanatieke wielrenners laten dat vaak doen omdat deze sport hun vruchtbaarheid kan aantasten.

Toch spreekt niemand in dat geval van wensgeneeskunde.

Hoe kan dat toch? Rien Crooij heeft daar wel ideeën over. Hij werkt als gynaecoloog bij Medisch Centrum Kinderwens, een fertiliteitskliniek in Leiderdorp. Ook dit centrum zal vanaf begin volgend jaar eicellen invriezen van vrouwen die het kinderen krijgen nog even uitstellen.

Achter alle ophef schuilt volgens Crooij de angst dat vrouwen massaal nóg later zwanger zullen worden.

‘Mensen hebben het gevoel dat er weer een technische mogelijkheid bij komt die het uitgestelde moederschap in de hand werkt. Die angst moeten we serieus nemen. Als gynaecoloog zou ik ook liever zien dat vrouwen jonger aan kinderen beginnen: dan hebben ze minder problemen met vruchtbaarheid en minder complicaties tijdens de zwangerschap. En hun kinderen lopen ook een kleinere kans om afwijkingen te krijgen.’

Maar, zo ziet ook Crooij, de realiteit is dat vrouwen later zwanger worden.

Daarom vindt hij toch dat vrouwen de vrijheid moeten hebben voor invriezen te kiezen. ‘Zwanger worden met een 35-jarige eicel gaat nou eenmaal veel makkelijker dan met een 45-jarige. Deze methode is biologisch gezien second best, maar het is wel een goede oplossing voor vrouwen die niet op tijd aan kinderen kunnen beginnen.’

m

ij klinkt het steeds meer als muziek in de oren. Ik heb altijd geweten dat ik zo laat mogelijk aan de kinderen wilde: 35 leek me de ideale leeftijd. Maar nu die nadert, heb ik veel over voor nog een paar jaartjes uitstel. Ik ben er nog steeds niet van overtuigd of ik wel

EicEllEn invriEzEn, hoE En wat?

Waarom zou je het doen?

Mannen kunnen hun spermacellen al meer dan vijftig jaar laten invriezen. Toch spreekt niemand in dat geval van wensgeneeskunde

Bij oudere vrouwen is reageerbuisbevruchting (ivf) vaak minder effectief omdat hun eicellen van slechtere kwaliteit zijn. De kans dat een vrouw van 40 zwanger wordt en een gezond kind krijgt, is veel groter met een 35-jarige ingevroren eicel dan met gewone ivf. Maar het is zeker geen garantie: ook met ingevroren eicellen kan het zijn dat het niet lukt.

Hoe werkt het?

De vrouw spuit tien tot vijftien dagen hormonen om de eicelproductie te bevorderen. Daarna gaat de arts met een naald door de vaginawand heen en haalt de eicellen uit het lichaam. Vervolgens worden de eicellen ingevroren bij -196 graden Celsius en in het ziekenhuis bewaard. Wanneer de vrouw zwanger wil worden, worden ze ontdooid en met behulp van ivf met een zaadcel bevrucht. Na lichte hormoonstimulatie plaatst de arts het embryo in de baarmoeder.

Is het veilig?

Tot nu toe zijn er in het buitenland ongeveer duizend baby’s geboren via deze techniek; het aantal afwijkingen ligt bij hen net zo hoog als bij andere baby’s.

Maar de kinderen zijn nog niet voor langere tijd gevolgd. De risico’s van de behandeling zijn voor de vrouw zelf klein, zegt hoogleraar voortplantingsgeneeskunde Jan Kremer. ‘Net zo klein als bij een normale ivf-behandeling. Ongeveer 1 procent van de vrouwen loopt kans op overstimulatie door de hormonen. Zij worden daar tijdelijk ziek van. Ook infecties en bloedingen door de punctie komen voor, maar dat is nog zeldzamer.’

Waar kan het?

Naar verwachting starten het AMC en MC Kinderwens begin 2011 met het invriezen van eicellen om sociale redenen. Ook kun je terecht bij het Universitair Ziekenhuis Brussel. Vrouwen tussen 30 en 40 jaar komen ervoor in aanmerking; de maximale leeftijd waarop de eicellen worden teruggeplaatst, is in ons land straks 45.

Wat kost het?

In Nederland zal het tussen de 2500 en 3000 euro per invriesbehandeling gaan kosten. Vaak zijn er meerdere behandelingen nodig om genoeg eicellen te oogsten. Voorlopig vergoedt de zorgverzekeraar het niet en moet je het dus zelf betalen. Het terugplaatsen valt onder de gewone ivf-behandelingen: daar krijg je er volgens de huidige regels drie van vergoed.

Een Kamermeerderheid is tegen het kabinetsvoorstel dit aantal te reduceren tot één.

OPZIJ de vrouwelijke opinie JANUARI 2011

29

17-01-2011 17:33:54

dIePvRIeskINdJe

kinderen wil. Daar komt bij dat ik de komende twee jaar tussen de deadlines door in de avonduren en weekeinden aan een boek wil werken. Hoe krijg ik dat ooit af als ik ook nog tussendoor luiers moet verschonen?

Vriendinnen die wel kinderen hebben, zijn voor mij niet de meest stimulerende voorbeelden. Een uitzondering daargelaten zijn ze allemaal parttime gaan werken. Hun baan wordt dan iets leuks voor erbij, en niet langer de uitdagende weg naar zelfontplooiing. Maar ik begrijp het wel: kinderopvang is duur en fulltime werkende vrouwen moeten opboksen tegen het beeld dat ze ontaarde moeders zijn.

Ik kan natuurlijk struisvogelpolitiek toepassen. Nog een paar jaartjes uitstel en daarna op hoop van zegen alsnog proberen zwanger te worden.

Maar zou het niet veel beter zijn om voor de zekerheid een noodvoorraadje eicellen aan te leggen?

Gynaecoloog Crooij zegt dat ik dat best kan doen. ‘Ik vind het heel verstandig om als 34-jarige vrouw je eicellen in te laten vriezen als je om welke reden dan ook nog niet aan het moederschap toe bent. Het is geen garantie, maar je kunt er wel mee voorkomen dat je over vijf jaar in de molen van allerlei intensieve vruchtbaarheidsbehandelingen terechtkomt.’

De vraag is wat op de lange termijn de invloed zal zijn van deze nieuwe mogelijkheid. Zullen veel singles, twijfelaars en carrièrejagers liever voor een diepvriesbaby gaan dan op tijd een kind te krijgen? De deskundigen menen van niet. Crooij: ‘Ik denk dat slechts een handjevol vrouwen hiervoor kiest. Ze moeten het zelf betalen en als je drie keer een behandeling nodig hebt om voldoende eicellen te kunnen invriezen, zit je al gauw op 8000 euro. De meeste vrouwen zullen de “natuurlijke manier” prefereren. Het is natuurlijk ook veel prettiger om je in de slaapkamer te laten bevruchten dan bij mij op de

Vriendinnen die wel kinderen hebben, zijn voor mij niet de meest stimulerende voorbeelden.

Ze werken nu bijna allemaal in deeltijd

behandelstoel. Maar we weten niet echt zeker of invriezen een zeldzaamheid blijft. Bij ivf dachten deskundigen aanvankelijk ook dat het niet zo’n vaart zou lopen; nu zijn er wereldwijd al ruim drie miljoen baby’s mee geboren. Wie weet blijkt over een paar decennia dat Nederlandse vrouwen toch massaal voor de zekerheid van een voorraadje gezonde eicellen hebben gekozen.’

e

en mooi bijverschijnsel van de vrieskistoptie is dat vrouwen nu misschien meer gaan nadenken over wanneer ze aan kinderen beginnen, hoopt Jan Kremer, hoogleraar voortplantingsgeneeskunde en gynaecoloog bij het UMC St. Radboud. Volgens hem zijn vrouwen niet doordrongen van de keiharde statistieken. ‘Op je 39ste is de kans dat je spontaan zwanger wordt nog maar 10 procent van de kansen die je op je 25ste had. Wanneer ik dat in mijn praktijk vertel, zijn vrouwen meestal verbaasd. De helft van de vrouwen is na haar 40ste onvruchtbaar en zal nooit meer zwanger worden.’

Kremer was voorzitter van de commissie van de gynaecologenvereniging die het standpunt over het invriezen van eicellen formuleerde. Hij

ziet de voordelen, maar wil toch waarschuwen dat het allemaal geen garantie is. ‘Eigenlijk weten we nog niet hoe groot de kans is dat je met ingevroren, jonge eicellen zwanger wordt. En hoeveel eicellen je nodig hebt om een goede kans te maken, is ook nog niet duidelijk. Zijn het er tien of dertig? Op dit moment worden twee op de drie mensen die ivf ondergaan uiteindelijk zwanger. De kans met jonge eicellen neemt wel toe, met hoeveel weten we alleen nog niet. Als je écht verstandig bent, begin je gewoon op tijd.’

Eén ding is duidelijk: ik moet binnenkort in ieder geval een beslissing nemen. Alle angsten en twijfels opzijzetten en in het diepe springen? Of toch maar opteren voor een diepvrieskindje? Wanneer ik mijn dilemma voorleg aan de Amerikaanse journalist Rachel Lehmann-Haupt, auteur van het boek Baby op bestelling, vindt zij dat ik maar beter het zekere voor het onzekere kan nemen.

‘Wacht niet te lang. Durf je het nu echt nog niet aan om kinderen te krijgen, koop dan extra tijd.’

Zij deed het op haar 37ste. Er ging een hele zoektocht aan vooraf naar wat ze als single met een gestaag doortikkende biologische klok kan doen om haar vruchtbaarheid veilig te stellen.

Aanvankelijk zou ze de helft van de eicellen laten bevruchten met het zaad van een anonieme student.

‘Maar op het laatst bedacht ik dat ik de ware misschien toch nog zou tegenkomen. Dan laat ik die eicellen natuurlijk veel liever bevruchten met het zaad van mijn geliefde.’

Inmiddels is Lehmann-Haupt 41, nog steeds single, en de eicellen liggen nog altijd in de vrieskist. De klok tikt door. ‘Ik hoop dat ik voor mijn 45ste alsnog Mister Right ontmoet. Zo niet, dan ga ik het toch maar alleen doen.

Ik weet namelijk zeker dat ik hoe dan ook een kindje wil.’

Reageren op dit artikel?

Ga naar www.opzij.nl/forum

30 JANUARI 2011 de vrouwelijke opinie OPZIJ

OZ01_eicel 30

17-01-2011 17:33:54