êî îïì êï ô÷ì
O
R
U
M
ΑΓΟΡΑ ΙΔΕΩΝ
F
òđĀ ąĒČđē
Η αναδυόμενη αγορά του φαρμάκου
3
Το φάρμακο της ανάπτυξης
F
O
R
U
M
ΑΓΟΡΑ ΙΔΕΩΝ
Η έκδοση ετοιμάστηκε από τη ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΕ για λογαριασμό του Forum ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Βίκτωρας Δήμας, Θάνος Τριανταφύλλου, Χρήστος Τσαπακίδης, Κώστας Τσαούσης, Εμμανουέλα Χειρακάκη, Αλέξανδρος Αρβανιτάκης ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Βασίλης Κοντοζαμάνης
Μία ερώτηση πλανάται τα τελευταία χρόνια πάνω από τη χώρα: ποια συνταγή θα μας σώσει; Ποια είναι η θεραπεία για την ασθένεια της χώρας; Ποιο είναι, με άλλα λόγια, το… φάρμακο εκείνο που θα οδηγήσει ξανά τη χώρα στο δρόμο της ανάπτυξης; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα, στην ουσία, σκιαγραφεί το νέο οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης της Ελλάδας. Αν αφήσουμε κατά μέρος την κρίση χρέους, θα διαπιστώσουμε πως η ελληνική παραγωγικότητα υπολείπεται της ευρωπαϊκής, η χώρα αδυνατεί να προσελκύσει νέα επενδυτικά κεφάλαια, με συνέπεια τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα και τη μείωση των θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Ποιος, λοιπόν, θα παραγάγει πλούτο για τη χώρα; «Κοπτοραπτούδες» της Ευρώπης δεν μπορούμε να γίνουμε πάλι. Αυτό το ρόλο τον ανέλαβε πλέον η Κίνα. Και το κάνει καλά και φτηνά. Η εταιρεία McKinsey & Company έπειτα από εννιά μήνες προετοιμασίας δημοσίευσε τον περασμένο Σεπτέμβριο μία πολύ σημαντική μελέτη με τίτλο «Η Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά». H μελέτη επικεντρώνεται στους πέντε μεγαλύτερους κλάδους παραγωγής (σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας) και σε οκτώ δυναμικούς υποκλάδους («αναδυόμενοι αστέρες»). Ανάμεσα στους αναδυόμενους κλάδους της οικονομίας, πρωταρχική θέση κατέχει η παραγωγή γενόσημων φαρμάκων. Πράγματι, το φάρμακο αποτελεί σημαντικό μοχλό οικονομικής ανάπτυξης για πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και για την Ευρώπη στο σύνολό της, καθότι αποτελεί τον κορυφαίο τομέα δημιουργίας εμπορικού πλεονάσματος. Από την άλλη πλευρά, η έρευνα αποδεικνύει πως και στην Ελλάδα υπάρχουν οι συνθήκες για το σχεδιασμό εθνικής στρατηγικής, προκειμένου ο… αναδυόμενος αστέρας να φωτίσει την -υπό σκιάν- αναπτυξιακή διαδικασία της χώρας. Στο αφιέρωμα που ακολουθεί εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής και επιχειρηματικής κοινότητας, της αγοράς, εξειδικευμένοι επιστήμονες και ερευνητές δίνουν τις δικές τους προσεγγίσεις για τις ευκαιρίες, τις προκλήσεις και τις προοπτικές της αγοράς του φαρμάκου.
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
4
Ας αλλάξουμε το
Ê
μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από την McKinsey & Company με τίτλο «Η Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά» επιχειρεί να προσδιορίσει το μοντέλο ανάπτυξης που θα πρέπει να ακολουθήσει η χώρα την επόμενη δεκαετία, στη βάση της ανταγωνιστικότητας, της παραγωγικότητας, της εξωστρέφειας και της τόνωσης των επενδύσεων και της απασχόλησης. Η μελέτη αναφέρει ως αναδυόμενο υποσχόμενο κλάδο («αστέρα») της ελληνικής οικονομίας αυτόν της παραγωγής γενόσημων φαρμάκων (generics), αιτιολογώντας την επιλογή αυτή λόγω της ήδη εδραιωμένης βιομηχανικής παραγωγής, της αναμενόμενης ανάπτυξης της εγχώριας αγοράς και των επιτυχημένων εξαγωγικών δραστηριοτήτων του κλάδου. Είναι, πράγματι, ελάχιστες οι φορές που σε μελέτη για τις προοπτικές ανάπτυξης της οικονομίας αντιμετωπίζεται το φάρμακο ως βασική δομή της και ως εργαλείο ανάπτυξης της χώρας. Είχαμε συνηθίσει πλέον στην υπερβολή σε χαρακτηρισμούς, όπως υπερκατανάλωση φαρμάκων, εκρηκτική αύξηση φαρμακευτικών δαπανών κλπ., η οποία τροφοδοτούσε την πολιτική αντέγκληση, χωρίς να γνωρίζουμε (και μάλλον χωρίς να θέλουμε να γνωρίζουμε) αν πράγματι υπάρχει υπερκατανάλωση ή υποκατανάλωση, καθώς και πόσο εκρηκτική ήταν η αύξηση της δαπάνης για φάρμακα σε σχέση με τις υπόλοιπες δαπάνες στο σύστημα υγείας. Αρεσκόμασταν να μιλάμε για αυξημένους ρυθμούς μεγέθυνσης της φαρμακευτικής αγοράς,
χωρίς πρώτα να έχουμε αξιολογήσει αυτή την αύξηση σε σχέση με την οικονομική αποδοτικότητα και κλινική αποτελεσματικότητα του συστήματος, την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας και την ισοτιμία πρόσβασης των ασθενών. Και όλα αυτά, χωρίς να έχουμε συλλέξει και επεξεργαστεί σχετικά στοιχεία και δεδομένα. Χωρίς να έχουμε εκτιμήσει τις πραγματικές ανάγκες των πληθυσμιακών ομάδων για φαρμακευτική περίθαλψη. Δυστυχώς, όλα αυτά τα χρόνια βλέπουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος. Οι εξαγγελίες πολιτικών προώθησης των γενοσήμων γίνονται στο πλαίσιο μίας πολιτικής χαμηλών τιμών φαρμάκων. Αντίθετα, επιβάλλεται η προώθησή τους στο σύστημα υγείας, όχι επειδή είναι φτηνότερα, αλλά επειδή η χρήση τους εξοικονομεί πόρους οι οποίοι μπορούν να ανακατευθυνθούν στη χρηματοδότηση καινοτόμων θεραπειών. Ως γνωστό, το φάρμακο είναι κοινωνικό αγαθό και καταναλωτικό προϊόν. Ο σωστός συνδυασμός της πολιτικής υγείας με την αναπτυξιακή πολιτική μπορεί να προσφέρει στη χώρα το κατάλληλο μείγμα, ώστε η ελληνική φαρμακοβιομηχανία να συμβάλει στην οικονομία της γνώσης μέσω της έρευνας και ανάπτυξης προϊόντων. Επιπλέον, θα συνεισφέρει στην ανάπτυξη, απασχόληση και οικονομική βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Από την άλλη πλευρά, το κράτος, χρησιμοποιώντας το φάρμακο ως εργαλείο σχεδιασμού και υλοποίησης δράσεων στο χώρο της υγείας, θα καταφέρει να βελτιώσει την αποδοτική χρήση των πόρων και τις υγειονομικές εκροές.
5
λεξιλόγιό μας στην πράξη Του Βασίλη Κοντοζαμάνη*
Πυλώνας αυτού του μείγματος πολιτικής είναι η ελληνική φαρμακοβιομηχανία. Με 60 και πλέον μονάδες παραγωγής, προσφέρει στην ελληνική κοινωνία -και όχι μόνο- φαρμακευτικά προϊόντα προστιθέμενης θεραπευτικής αξίας, τα οποία πληρούν τα πιο αυστηρά κριτήρια ποιότητας και ασφάλειας που προβλέπονται από τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η επενδυτική δραστηριότητα του κλάδου αποτελεί το 45% της χημικής βιομηχανίας στη χώρα, ενώ ο Δείκτης Επιχειρηματικής Εμπιστοσύνης (Business Confidence Index) είναι υψηλότερος από τον αντίστοιχο του συνόλου της βιομηχανίας της χώρας. Η εξωστρέφεια της βιομηχανίας καταδεικνύεται από τις εξαγωγές που πραγματοποιεί σε περισσότερες από 60 χώρες, με μεγάλη εμπειρία που την καθιστά ανταγωνιστική στον τομέα της παραγωγής κατ’ ανάθεση (contract manufacturing) και της έρευνας και ανάπτυξης προϊόντων (research and development). Παράγοντας ενίσχυσης της εξωστρέφειας και ανταγωνιστικότητας της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας αποτελεί η παρουσία και ο ρόλος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων, ο οποίος διαθέτει εγνωσμένο κύρος τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η Ελλάδα είναι αντιμέτωπη με σημαντικές προκλήσεις στον τομέα της υγείας για τα επόμενα χρόνια, με αποτέλεσμα να υπάρχει η ανάγκη για ουσιαστικές και δομικές μεταρρυθμίσεις. Ο εξορθολογισμός της φαρμακευτικής δαπάνης περνάει μέσα από την προώθηση των γενόσημων φαρμάκων, την ολοκλήρωση της μηχανοργά-
νωσης, καθώς και την ηλεκτρονική παρακολούθηση του συστήματος διακίνησης φαρμάκων στην αγορά. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί, για μία ακόμη φορά, ότι το έργο της συνολικής μηχανοργάνωσης του τομέα της υγείας, έργο κατ’ εξοχήν ασφαλιστικό και όχι έργο πληροφορικής, πρέπει να υλοποιηθεί άμεσα. Οποιαδήποτε καθυστέρηση είναι σε βάρος της προστασίας της δημόσιας υγείας και των οικονομικών της. Tα ασφαλι- *Ο κ. Βασίλης Κοντοζαμάνης είναι στικά ταμεία δεν κινδυνεύ- σύμβουλος επιχειρήσεων και πρώην ουν από τη φαρμακευτική πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού δαπάνη, αλλά από τη δια- Φαρμάκων (ΕΟΦ). χειριστική τους αδυναμία και την έλλειψη υποδομών πληροφορικής και επικοινωνιών. Η συγκυρία είναι μοναδική. Μας δίνεται η ευκαιρία να αλλάξουμε το αποτυχημένο υπόδειγμα που μέχρι σήμερα έχουμε εφαρμόσει στην υγεία. Η συζήτηση για τα φάρμακα πρέπει να σταματήσει να εξαντλείται στα χρέη των νοσοκομείων, στις τιμές και στη λίστα φαρμάκων. Το νέο μοντέλο ανάπτυξης πρέπει να περιέχει τις λέξεις καινοτομία, κόστος-αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα, προστιθέμενη αξία, ποιότητα υπηρεσιών υγείας, συνέργεια και συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων. Ας μην χάσουμε την ευκαιρία. Ας αλλάξουμε το λεξιλόγιό μας στην πράξη.
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
6
Η σημασία της έρευνας στην ανάπτυξη Του Nίκου Μανιαδάκη*
T
ο φάρμακο αποτελεί βασικό μοχλό οικονομικής ανάπτυξης για πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και για την Ευρώπη στο σύνολό της, καθότι αποτελεί τον κορυφαίο τομέα δημιουργίας εμπορικού πλεονάσματος. Η έμμεση επίπτωση του φαρμάκου στην οικονομική ανάπτυξη σχετίζεται με τη συμβολή του στη βελτίωση των δεικτών υγείας και της ποιότητας ζωής του πληθυσμού και συνεπακόλουθα στην αύξηση του παραγόμενου προϊόντος, καθώς επίσης και στην υποκατάσταση ακριβότερων συντελεστών παραγωγής υπηρεσιών υγείας. Η άμεση επίπτωσή του στην οικονομική ανάπτυξη σχετίζεται με τα οικονομικά του συγκεκριμένου κλάδου, ο οποίος στην ΕΕ το 2008 απασχολούσε περίπου 650.000 εργαζομένους. Είναι αξιοσημείωτο ότι, την *Ο κ. Nίκος Μανιαδάκης είναι άνω χρονιά, εξήχθησαν από την καθηγητής και διευθυντής του ΕΕ φάρμακα αξίας 230 δισ. ευρώ, Τομέα Οργάνωσης και δημιουργώντας εμπορικό πλεόΔιοίκησης Υπηρεσιών Υγείας νασμα αξίας 52 δισ. ευρώ, σύμφωτης Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας. να με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Φαρμακοβιομηχανιών (European Federation of Pharmaceutical Industrial Associations). Την ίδια περίοδο, η συνολική απασχόληση στον τομέα της φαρμακευτικής έρευνας και ανάπτυξης έφτασε τις 117.000 και η αντίστοιχη δαπάνη στα 27 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 20% του συνόλου των δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη και στο 16% των πωλήσεων της συγκεκριμένης βιομηχανίας, γεγονός που την κατατάσσει στην κορυφαία θέση στον τομέα της έρευνας. Η χώρα μας, δυστυχώς, κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις της ΕΕ αναφορικά με τη δαπάνη για φαρμακευτική έρευνα και ανάπτυξη, και στο πλαίσιο αυτό όσα αναφέρονται παραπάνω θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη στην άσκηση υγειονομικής και οικονομικής πολιτικής, καθώς δύναται ο φαρμακευτικός κλάδος να αποτελέσει ένα σημαντικό μοχλό οικονομικής ανάπτυξης σε μία δύσκο-
λη οικονομική συγκυρία. Πέρα από τις αυτονόητες άμεσες επιπτώσεις στην παραγωγή, την απασχόληση και την εξαγωγική δραστηριότητα, η προαγωγή της φαρμακευτικής έρευνας και ανάπτυξης σχετίζεται με πολλές έμμεσες θετικές επιπτώσεις. Συγκεκριμένα, έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι στο πλαίσιο της σχετικής έρευνας οι ασθενείς πολλές φορές αποκτούν πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες, που δεν είναι εύκολα διαθέσιμες, χωρίς το σύστημα υγείας και ασφάλισης να επωμίζεται κάποιο κόστος. Επίσης, ανεξάρτητα από το εάν καλύπτεται ή όχι το κόστος του φαρμάκου, έρευνες υποστηρίζουν ότι σε πολλές περιπτώσεις ασθενείς που νοσηλεύονται στο πλαίσιο κλινικών μελετών έχουν χαμηλότερο κόστος νοσηλείας. Επιπλέον, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που συμμετέχουν σε κλινικές μελέτες έχουν καλύτερη πρόγνωση και κλινικά αποτελέσματα. Συνεπώς, οι κλινικές μελέτες συμβάλλουν έμμεσα στην οικονομική ανάπτυξη. Τα παραπάνω προϋποθέτουν ένα υγιές και παραγωγικό υγειονομικό και οικονομικό περιβάλλον. Επομένως, θα πρέπει να θεσμοθετηθούν κίνητρα με στόχο την προώθηση των επενδύσεων στην έρευνα, την κατοχύρωση, την παραγωγή και την εξαγωγή φαρμακευτικών προϊόντων. Παράλληλα, πρέπει να βελτιωθεί η διασύνδεση μεταξύ των ακαδημαϊκών και ερευνητικών φορέων και των επιχειρήσεων του κλάδου και να αυξηθεί η κρατική συμμετοχή -που είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ- στη χρηματοδότηση της έρευνας. Επίσης, πρέπει να καταβληθεί ουσιαστική προσπάθεια για την εξάλειψη της γραφειοκρατίας και τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου διεξαγωγής της φαρμακευτικής έρευνας. Τέλος, παράλληλα με τα μέτρα αναπτυξιακής μορφής, έμμεσος αλλά σημαντικός παράγοντας για την ανάπτυξη της φαρμακευτικής έρευνας είναι η φερεγγυότητα και ο τρόπος λειτουργίας του ελληνικού υγειονομικού και ασφαλιστικού συστήματος και της αγοράς φαρμάκου. Η βιομηχανία επενδύει πόρους μόνο σε υγιείς αγορές με γόνιμο, σταθερό και αναπτυξιακό περιβάλλον.
7
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
8
Με το βλέμμα στο μέλλον Του Διονυσίου Φιλιώτη*
Ê
Ελλάδα μπορεί και οφείλει να κοιτάξει ξανά ψηλά. Ο διασυρμός της χώρας έχει άμεση σχέση με την παρακμή της οικονομίας. Αυτή η παρακμή μπορεί και πρέπει να λάβει τέλος. Ολοι μπορούμε να συμβάλουμε σε αυτόν το στόχο και όλοι μπορούμε να διαμορφώσουμε το σχέδιο και τις αποφάσεις για τη δική μας συμβολή στην υπέρβαση της κρίσης και την κατοχύρωση του ελληνικού μέλλοντος. Ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) υποστηρίζει με σαφήνεια και σταθερότητα ότι ο φαρμακευτικός κλάδος -ένας από τους πιο δυναμικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας- διαθέτει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης. Εχει επιτελέσει εντυπωσιακά βήματα προόδου, πάνω στα οποία μπορεί να στηριχτεί μία νέα συλλογική προσπάθεια που μέσα σε λιγότερο από δέκα χρόνια μπορεί να εδραιώσει την Ελλάδα στον ευρωπαϊκό φαρμακευτικό χάρτη. Η φαρμακευτική βιομηχανία *O κ. Διονύσιος Φιλιώτης είναι στην Ελλάδα προσφέρει ποιοτιπρόεδρος του Συνδέσμου κή απασχόληση σε 14.500 εργαΦαρμακευτικών Επιχειρήσεων ζομένους υψηλής επιστημονικής Ελλάδος (ΣΦΕΕ). εξειδίκευσης, επενδύει στην έρευνα και ανάπτυξη και εξάγει φάρμακα σε περισσότερες από 100 χώρες. Οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις συγκροτούν ένα κέντρο ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της ελληνικής οικονομίας, διότι εισάγουν στη χώρα εξειδικευμένη τεχνογνωσία που ενσωματώνεται στο ελληνικό παραγωγικό και διοικητικό πρότυπο της ιδιωτικής οικονομίας, το οποίο και ενδυναμώνει. Παράλληλα, η ελληνική παραγωγή φαρμάκων το 2009 ανήλθε σε ex factory τιμές στο ποσό του ενός δισ. ευρώ. Πρόκειται για άθλο που πρέπει να εκτιμηθεί από την πολιτεία, αλλά ακόμη περισσότερο να γίνει αντιληπτή η προοπτική, να προσμετρηθεί στους υπολογισμούς και να ενταχθεί στους σχεδιασμούς για μία νέα και γενναία αναπτυξιακή προσπάθεια που έχει ανάγκη η οικονομία και η κοινωνία. Ηδη ο ελληνικός φαρμακευτικός κλάδος διεκδικεί δυναμικά μία σημαντική θέση στον ευρωπαϊκό χάρτη των κλινικών ερευνών.
Οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις επενδύουν δεκάδες εκατ. ευρώ ετησίως στην κλινική έρευνα. Σήμερα στην Ελλάδα διεξάγονται περίπου 250 παρεμβατικές κλινικές μελέτες με ενεργό συμμετοχή από περίπου 30 εταιρείες, με συνολικό προϋπολογισμό 84 εκατ. ευρώ. Το συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα. Η Ελλάδα μπορεί να αναδειχθεί σε κέντρο διεξαγωγής κλινικών μελετών με διεθνή απήχηση, εξασφαλίζοντας σημαντικά οφέλη για τη δημόσια υγεία και την εθνική οικονομία λόγω της εισροής σημαντικών κεφαλαίων στη χώρα. Το μέγεθος της ευκαιρίας στο επιστημονικό, οικονομικό και αναπτυξιακό πεδίο δεν έχει εκτιμηθεί στην ολότητά του. Η κλινική έρευνα αποτελεί για τη φαρμακοβιομηχανία μία δραστηριότητα με εξαιρετικά υψηλό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η φαρμακοβιομηχανία στην Ευρώπη των 27 επενδύει το μεγαλύτερο ποσοστό (19,3%) επί των συνολικών επενδύσεων όλων των βιομηχανικών κλάδων για έρευνα και ανάπτυξη νέων καινοτόμων φαρμακευτικών προϊόντων. Το συμπέρασμα είναι ότι η Ελλάδα διαθέτει μεγάλες δυνατότητες για να προσελκύσει σημαντικό τμήμα αυτών των επενδύσεων και με αυτό τον τρόπο να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες απασχόλησης και ανάπτυξης. Δεν μπορεί, όμως, αυτός ο στόχος να επιτευχθεί, χωρίς μία «ενεργό πολιτεία» που προσφέρει σαφή κίνητρα για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής και την ένταξη της φαρμακευτικής βιομηχανίας στους κλάδους υψηλής τεχνολογίας που χαίρουν υψηλής και πολύπλευρης στήριξης από το κράτος. Οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις δρομολογούν φιλόδοξα σχέδια ανάπτυξης. Με την αρωγή της πολιτείας μπορούμε να διαμορφώσουμε συνθήκες αλματώδους ανάπτυξης προς το συμφέρον των πολιτών, του κράτους και της οικονομίας. Μία δυναμική, ρεαλιστική, σταθερή και εξωστρεφής ελληνική φαρμακευτική πολιτική με σαφή ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά μπορεί μέσα σε λιγότερο από δέκα χρόνια να εδραιώσει την Ελλάδα στην ευρωπαϊκή πρωτοπορία στο φαρμακευτικό κλάδο. Εχουμε το ανθρώπινο δυναμικό, τη γνώση και τη θέληση για να πετύχουμε.
9
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
10
Η πολιτική για το φάρμακο και οι επιπτώσεις της Του Mάρκου Ολλανδέζου*
ι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις και ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης συνεργασίας δεν φαίνεται ότι θα επηρεάσουν την ακολουθούμενη πολιτική των τελευταίων μηνών σε σχέση με το φάρμακο. Μία πολιτική μείωσης της φαρμακευτικής δαπάνης, σύμφωνα με τους ποσοτικούς στόχους που προβλέπονται στο Μνημόνιο, μία πολιτική που προς το παρόν εστιάζει μονομερώς στον έλεγχο των τιμών, με βίαια μέτρα που, δυστυχώς, πόρρω απέχουν από το να θεωρούνται στοιχεία ενός πλαισίου μιας εθνικής φαρμακευτικής πολιτικής. Παρόλο που το βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα των μέτρων που μέχρι σήμερα έχουν εφαρμοστεί κρίνεται σε γενικές γραμμές επιτυχές, τουλάχιστον ως προς τη μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης, εντούτοις η μεσοπρόθεσμη επίπτωση των μέτρων τόσο στη φαρμακευτική δαπάνη, όσο και στη διασφάλιση της πρόσβασης των ασθενών σε ποιοτικές και ασφαλείς φαρμακευτικές θεραπείες αποτελούν ερωτήματα που περιμένουν να απαντηθούν. Αυτό πάντως που αποτελεί αναμφίβολη πραγματικότητα είναι το σημαντικό βλαπτικό αποτέλεσμα των εν λόγω μέτρων για την εγχώρια φαρμακοβιομηχανία, αφού οι μέχρι σήμερα ανατιμολογήσεις έχουν οδηγήσει σε υπερβολικές και άδικες μειώσεις για τα ελληνικά, *Ο κ. Mάρκος Ολλανδέζος είναι επώνυμα γενόσημα φάρμακα. γενικός διευθυντής της Σε ό,τι, δε, αφορά στην προμήθεια Πανελλήνιας Ενωσης φαρμάκων στα νοσοκομεία με βάση τη Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ). δραστική ουσία και με μόνο κριτήριο τη χαμηλότερη τιμή, θα πρέπει κανείς να παραδεχθεί την επίτευξη σημαντικής εξοικονόμησης. Ομως, θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι διαγωνισμοί βρίσκουν πεδίο εφαρμογής μόνο στο τμήμα εκείνο της νοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης που αφορά στα εκτός πατέντας φάρμακα και τα γενόσημά τους, δηλαδή στην «απροστάτευτη αγορά» που ισοδυναμεί με το ένα τρίτο της δαπάνης, αφήνοντας στο απυρόβλητο το μεγαλύτερο τμήμα (δύο τρίτα) της δαπάνης που προκαλείται από τα πρωτότυπα προστατευμένα με πατέντα φάρμακα. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι οι διαγωνισμοί, στρέφοντας μονομερώς το ενδιαφέρον στην απροστάτευτη αγορά, ευνοούν τα ακριβά πρωτότυπα φάρμακα. Παράλληλα, πολλοί προμηθευτές (και εγχώριοι) προσφέρουν εξαιρετικά χαμηλές τιμές -ακόμη και κάτω από το κόστος-, προσδοκώντας είτε την πάση θυσία παραμονή τους στην αγορά είτε τη δημιουργία αναχώματος στον εισαγόμενο ανταγωνισμό μέσω ενός εκπτωτικού «μπρα ντε φερ». Το υπουργείο πανηγυρίζει. Κανείς, όμως, δεν μιλά για
τις δραματικές επιπτώσεις αυτού του εκπτωτικού κανιβαλισμού, την εξουδετέρωση του υγιούς ανταγωνισμού, την υπονόμευση της βιωσιμότητας των εγχώριων παραγωγικών μονάδων. Η απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας, η αναστολή των επενδύσεων, ο μηδενισμός της εγχώριας προστιθέμενης αξίας και η απώλεια εσόδων για το κράτος από φόρους, ΦΠΑ και εργοδοτικές εισφορές, υπερβαίνουν σαφώς το όφελος της όποιας «εκκωφαντικής» εξοικονόμησης. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία αποτελεί ένα ζωτικό κλάδο της ελληνικής οικονομίας. Οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες διατηρούν παραγωγικές μονάδες στην Ελλάδα στις οποίες αναπτύσσουν και παράγουν επώνυμα γενόσημα φάρμακα (branded generics), με πρότυπες διαδικασίες ποιότητας και ασφάλειας. Η πολιτεία δεν μπορεί να αγνοεί έναν αναπτυξιακό κλάδο με τεράστια προστιθέμενη αξία σε σχέση με την πενιχρή συμμετοχή του στη διαμόρφωση της συνολικής φαρμακευτικής δαπάνης -μόλις 16%! Δεν μπορεί να αγνοείται ένας κλάδος που τα τελευταία χρόνια τολμά να οραματίζεται, επενδύοντας σε νέες παραγωγικές μονάδες, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, εξάγοντας σε πάνω από 60 χώρες, συμμετέχοντας σε πάνω από 80 ερευνητικά προγράμματα, αναπτύσσοντας και αξιοποιώντας εμπορικά σημαντική ελληνική τεχνογνωσία. Δεν μπορεί να αγνοείται η δυνατότητά μας να αναχαιτίσουμε το σοβαρό έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο των φαρμάκων που αναλογεί σε τρία δισ. ευρώ κάθε χρόνο. Η ενίσχυση της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας είναι σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά αναγκαία. Οι προτάσεις που εδώ και καιρό έχουμε θέσει υπόψη της πολιτείας, με στόχο τον έλεγχο της δαπάνης με την παράλληλη διασφάλιση της πρόσβασης των ασθενών σε όλες τις απαραίτητες φαρμακευτικές θεραπείες, δεν περιέχουν τίποτε το καινοφανές, αντιθέτως προτείνουμε το αυτονόητο. Χρειαζόμαστε σταθερή φαρμακευτική πολιτική σε ικανό βάθος χρόνου, στο πλαίσιο της οποίας θα αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά η υποκατάσταση, με κλειστούς προϋπολογισμούς, τιμές αναφοράς και rebate για όλα τα φάρμακα, και συμφωνίες τιμής/όγκου, όπου αυτό είναι δυνατό. Χρειαζόμαστε ένα σύστημα ουσιαστικών κινήτρων σε γιατρούς, φαρμακοποιούς και ασθενείς για τη χρήση των επώνυμων γενόσημων φαρμάκων, χρειαζόμαστε ένα δυνατό ΕΟΦ, σύμμαχο στη σημαντική αναπτυξιακή προσπάθειά μας. Θα πρέπει, επιτέλους, κάποτε να αντιληφθούμε ότι η ύπαρξη ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας συνεπάγεται μία σειρά από θετικές εξωτερικότητες για την απασχόληση, την ανταγωνιστικότητα, την εθνική οικονομία.
11
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
12
Η καινοτομία στην Ο δρ. Αγγελος Στεργίου είναι πρόεδρος της Sellas Clinicals.
ίστευε και μη, ερεύνα ή πίστευε, και μη ερεύνα; Οποιο σημείο επιλέγεις να διαχωρίσεις με κόμμα, αυτό καθορίζει αυτόματα και την αντίληψή σου για τα πράγματα. Το να αγνοείς την αναγκαιότητα των κλινικών ερευνών είναι σαν να κάνεις εγχείρηση χωρίς να έχεις κάνει διάγνωση. Μέσα στο πνεύμα και το γράμμα της κοινοτικής νομοθεσίας, οι κλινικές έρευνες είναι ασφαλείς, προσιτές και αναγκαίες. Πάνω από όλα, είναι επιλογές θεραπευτικής αγωγής, απόρροια έρευνας και δυναμικής με τις εξελίξεις διαδικασίας. Είναι απαραίτητο να αυξηθεί η συμμετοχή σε κλινικές έρευνες. Μόνο τότε θα έχουμε τη δυνατότητα να προσεγγίσουμε τη «γραμμή του τερματισμού» στον αγώνα μας ενάντια στον καρκίνο και σε άλλες εξασθενητικές και επικίνδυνες ασθένειες που μαστίζουν το ανθρώπινο είδος. Η Sellas, θέτοντας ως πρωταρχικό στόχο το συμφέρον των ασθενών και τις συνέργειές μας στην πρώτη γραμμή της κλινικής έρευνας και των ιατρικών πρωτοκόλλων θεραπείας, επιθυμεί να εξελιχθεί από κοινού με τον Ομιλο Υγεία σε ένα πραγματικό επίκεντρο καινοτόμων θεραπειών. Στην προσπάθεια αυτή θα προχωρήσουμε μαζί με παγκοσμίως αναγνωρισμένα νοσοκομεία και ερευνητικά κέντρα σε ένα παγιοποιημένο και άνετο περιβάλλον, όπου οι διαδικασίες θα πραγματοποιούνται, σύμφωνα με τις αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές ICH-GCP (Ορθή Κλινική Πρακτική). Πρώτη προτεραιότητά μας είναι η ευημερία των ασθενών, για αυτό και λειτουργούμε με άξονα την εξατομικευμένη επιλογή και κατάταξη σε πρωτόκολλα θεραπείας μέσω του ειδικού συστήματος διαχείρισης των ασθενών μας. ΕπίΣτο πλαίσιο των καινοτόμων υπηρεσιών, η σης, βαδίζουμε με μοναδικό σκοεταιρεία φέρνει κατά αποκλειστικότητα στην πό την καταλληλότερη θεραπευΕλλάδα ένα finger pin test (σαν μια απλή τική αγωγή ανάλογα με την ιαεξέταση ζαχάρου) που θα δείχνει σε 60 δευτερόλεπτα εάν είσαι θετικός ή αρνητικός τρική κατάσταση του κάθε ασθεστον ιό HIV. νούς. Τέλος, αποτελούμε έναν πολυχώρο διεξαγωγής κλινικών ερευνών με την παροχή πρόσβασης σε κλινικά πρωτόκολλα και πρωτόκολλα θεραπείας, που ξεπερνά τις 70 παθήσεις. Η εταιρεία μας έχει συμφωνήσει σε συνεργασίες με μεγάλα πανεπιστημιακά ιδρύματα παγκοσμίως για τη θεραπεία ασθενών με state of the art (τελευταίας τεχνολογί-
Η αποστολή μας είναι να αναβαθμιστεί η ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης και να παράσχουμε state of the art θεραπείες και πρωτοποριακές επιλογές θεραπειών στους ασθενείς που τις έχουν ανάγκη.
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ 13 ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
υπηρεσία του ασθενούς ας) διαδικασίες θεραπείας. Με αυτό τον τρόπο οι ασθενείς δεν θα χρειάζεται πλέον να ταξιδεύουν στο εξωτερικό προκειμένου να λάβουν παρόμοιες θεραπείες. Κατά συνέπεια, ο Ομιλος Υγεία και η Sellas θα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των καινοτομιών κλινικής έρευνας και ιατρικών πρωτοκόλλων θεραπείας, και επιπλέον οι ασθενείς θα ωφεληθούν και με τη χρήση της τηλεϊατρικής. Οι πιο συχνά εκτελούμενες κλινικές έρευνες αξιολογούν νέα φάρμακα, ιατρικές συσκευές ή άλλες παρεμβατικές μεθόδους. Βεβαίως, όλες οι μελέτες θα πρέπει να εγκριθούν από τα Επιστημονικά Συμβούλια της Sellas και του Ομίλου Υγεία και ασφαλώς από την Εθνική Επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας και από τον ΕΟΦ, ώστε να είναι κλινικά και ηθικά ορθές. Καθώς οι εξειδικευμένοι γιατροί μας, το νοσηλευτικό προσωπικό και οι ερευνητές μας είναι πιστοποιημένοι πάνω στις γραμμές της εναρμόνισης για την Ορθή Κλινική Πρακτική, οι ασθενείς θα λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή θεραπευτική αγωγή. Κατ’ αρχάς, θα έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν χωρίς επιβάρυνση θεραπεία και περίθαλψη, οι οποίες θα στοχεύουν ειδικά στην κατάστασή τους. Δεύτερον, θα λαμβάνουν ιατρικές θεραπείες που δεν είναι διαθέσιμες με άλλο τρόπο. Επιπλέον, θα απολαμβάνουν ένα υψηλότατο επίπεδο φροντίδας και προσοχής, προσαρμοσμένης στην κατάσταση του καθενός ατομικά, μελετώντας συνεχώς τα αποτελέσματα της θεραπείας, με περισσότερες ιατρικές επισκέψεις από ό,τι συνήθως και με λεπτομερέστερη προσέγγιση. Τέταρτον, θα αποκομίσουν ικανοποίηση και ευχαρίστηση από τη θετική συμβολή τους σε σοβαρά θέματα υγείας που σχετίζονται με την έρευνα. Τέλος, θα αισθάνονται ασφάλεια και άνεση, καθώς απολαμβάνουν τις υπηρεσίες των εξειδικευμένων γιατρών και του λοιπού προσωπικού, παρέχοντάς τους υψηλό επίπεδο φροντίδας. Λόγω των συνεργασιών που έχουμε με παγκοσμίου φήμης κέντρα, όπως το MD Anderson, το Memorial Sloan Kettering, στόχος μας είναι «να φέρουμε τις εξελίξεις του εξωτερικού» στην Ελλάδα, γεγονός που, βεβαίως, είναι το μεγαλύτερο στοίχημα, ώστε να βελτιωθεί το σύστημα υγείας στην πατρίδα μας. Για εμάς, ο ανθρώπινος παράγοντας, η κλινική έρευνα και τα θεραπευτικά πρωτόκολλα δεν αποτελούν στοιχεία ανταγωνιστικά, αλλά επιθυμούμε να είμαστε πρω-
τοπόροι στην προσπάθεια θεραπείας παθήσεων, για την αντιμετώπιση των οποίων μέχρι σήμερα πολλές φορές οι ασθενείς ήταν αναγκαίο να καταφύγουν στο εξωτερικό, ώστε να αναζητήσουν θεραπεία. Οπως γνωρίζετε, αυτή η πρωτοποριακή προσπάθεια είναι προς όφελος κατά πρώτο λόγο των ασθενών και δευτερευόντως των γιατρών-ερευνητών, αλλά και της Ελλάδας, καθώς δείχνουμε με αυτό τον τρόπο πως γίνονται σημαντικά βήματα στον τομέα της ιατρικής, της επιστήμης και της κλινικής έρευνας. Απώτερος στόχος μας είναι η χώρα μας να αποτελέσει αρωγό στην έρευνα και την ανάπτυξη. Σε αυτό το σημείο, επιτρέψτε μου να αναφέρω πως με την κλινική έρευνα, τα κλινικά πρωτόκολλα και τα πρωτοποριακά πρωτόκολλα που θα εφαρμόζονται με τη συνεργασία της εταιρείας μας και του Ομίλου Υγεία, ανοίγεται και η πόρτα του ιατρικού τουρισμού για τη χώρα μας. Είναι γνωστό ότι το 20% της τουριστικής κίνησης στην Τουρκία αυτή τη στιγμή προέρχεται από Η Sellas Clinicals συστήνεται στο τον ιατρικό τουρισμό. Ακοινό της Αθήνας και παρουσιάζει τις κριβώς το ίδιο ποσοστό υπηρεσίες της την Πέμπτη 1η και ακόμη υψηλότερο έ- Δεκεμβρίου (Παγκόσμια Ημέρα AIDS) στο Galaxy Room του Hilton. χουμε ως στόχο να επιτύχουμε και στην Ελλάδα, καθώς η σύμπραξη με τον Ομιλο Υγεία θα γίνει κέντρο αναφοράς για ασθενείς που διαφορετικά θα κατέφευγαν στις Ηνωμένες Πολιτείες ή άλλες χώρες, προκειμένου να αναζητήσουν θεραπεία. Παρά την οικονομική κρίση που βιώνουμε στη χώρα μας, καταφέραμε να προσελκύσουμε σημαντικά κεφάλαια από ιδιώτες επενδυτές που επενδύουν στο όραμά μας. Καθότι η προσπάθειά μας είναι πρωτοποριακή και αποτελεί κομμάτι ενός τομέα που αυτή τη στιγμή δεν είναι ανεπτυγμένος στη χώρα μας, οι επενδυτές μας έδειξαν εμπιστοσύνη, ακόμη και σε αυτές τις δύσκολες ημέρες. Αναφορικά με τα μελλοντικά σχέδια της εταιρείας, αυτά θα σχετίζονται με τον τομέα του λεγόμενου translational-biotechnology research, στο πλαίσιο του οποίου θα αναπτύξουμε στα εργαστήριά μας μόρια, από τα οποία αναπτύσσονται τα νέα φάρμακα και τα οποία αποτελούν το μέλλον της ιατρικής και της επιστήμης.
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
14
Οι επενδύσεις στην αγορά του φαρμάκου Του Βασίλειου Κάτσου*
B
ρισκόμαστε σε μία δύσκολη περίοδο, στην οποία η χώρα μας δίνει μία κρίσιμη μάχη σε μια προσπάθεια εξόδου από την οικονομική κρίση. Μία κρίση η οποία ταλανίζει τη χώρα μας τόσο στον οικονομικό τομέα, όσο και στις αξίες και τους θεσμούς μας. Ακριβώς για αυτόν το λόγο η συζήτηση που αφορά στο χώρο του φαρμάκου και της υγείας γενικότερα είναι άκρως επίκαιρη, καθώς πέρα από τα επώδυνα μέτρα που έχει λάβει το κράτος, με στόχο την τιθάσευση και τη μείωση του ελλείμματος τόσο της κυβέρνησης συνολικά, όσο και των ασφαλιστικών ταμείων, πρέπει όλοι να δούμε με προσοχή την επόμενη ημέρα και το πώς θα μπορέσουμε και πάλι να εισέλθουμε σε μία αναπτυξιακή τροχιά. Διαχρονικά, η πολιτεία έχει αποτύχει να θεσμοθετήσει μία ενιαία στρατηγική στο χώρο της υγείας και βάσει αυτής να επιχειρήσει ριζικές τομές εξορθολογισμού. Οι έως τώρα εφαρμοζόμενες πολιτικές εξαντλούνται μόνο με τη μορφή τι*Ο κ. Βασίλειος Κάτσος είναι μολογιακών παρεμβάσεων. Αυτές, όμως, πρόεδρος της Pharmathen. συνιστούν πρόσκαιρες και ευκαιριακές παρεμβάσεις που δεν αγγίζουν τα χρόνια προβλήματα, αλλά ούτε και δίνουν τη δυνατότητα αξιοποίησης ενός τεράστιου εθνικού κεφαλαίου, όπως είναι αυτό της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας. Ας αναλογιστούμε ότι η χώρα μας είναι σήμερα από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες που διατηρούν εθνικές φαρμακοβιομηχανίες. Πιστεύουμε ότι ο φαρμακευτικός κλάδος είναι ένας από αυτούς που μπορούν να γίνουν «σημαία» της ελληνικής εξωστρέφειας. Είναι, άλλωστε, ένας κλάδος που έχει αποδείξει ότι μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Αυτό, όμως, δεν είναι δυνατό να γίνει, όταν το ελληνικό κράτος συνεχίζει να οφείλει σημαντικά ποσά στις ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες τόσο από τα χρέη των νοσοκομείων, όσο και από την επιστροφή του ΦΠΑ (στις εξαγωγικές επιχειρήσεις), αλλά και κονδύλια από αναπτυξιακούς νόμους. Αρα, τα επόμενα δύο χρόνια θα είναι καθοριστικά για τη βιωσιμότητα της εγχώριας φαρμακοβιομηχανίας, και ανάλογα με τις κρατικές επιλογές θα εξαρτηθεί αν θα δοθεί στην ελλη-
νική φαρμακοβιομηχανία η δυνατότητα να καταστεί ο πυλώνας ανάπτυξης που θα έπρεπε να είναι. Αντιθέτως, είμαστε πεπεισμένοι ότι η έως τώρα κρατική αντιμετώπιση οδηγεί στην περαιτέρω αποβιομηχάνιση της χώρας, αλλά και στην απώλεια πόρων και θέσεων εργασίας. Αυτό που χρειάζεται η χώρα και η ελληνική οικονομία άμεσα είναι οι τρεις βασικές αρχές: επενδύσεις-έρευναεξαγωγές, οι οποίες είναι αλληλένδετες με την ανάπτυξη και την πρόοδο. Διότι είναι αδύνατο να υπάρξει εξωστρέφεια χωρίς ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες. Είναι αδύνατο να υπάρξει ανταγωνιστικότητα σε διεθνές επίπεδο χωρίς στοιχεία καινοτομίας και έρευνας. Και τέλος, είναι αδύνατο να παραχθεί έρευνα και καινοτομία χωρίς σημαντικές επενδύσεις στον τομέα αυτό. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, επειγόντως τομές στη διάρθρωση, τη λειτουργία και τη νοοτροπία μας, αλλά επίσης και ισχυρά κίνητρα προς τις επιχειρήσεις, ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε βήματα μπροστά και να ξεφύγουμε από τον επικίνδυνο φαύλο κύκλο στον οποίο έχουμε βρεθεί. Η περίπτωση της Pharmathen αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο πώς χτίζοντας πάνω στις αρχές έρευναεξαγωγές-επενδύσεις μπορεί μία επιχείρηση όχι μόνο να ξεφύγει από τα στενά όρια της χώρας και να είναι ανταγωνιστική, αλλά και να πρωταγωνιστεί στις διεθνείς αγορές. Η Pharmathen σήμερα έχει πλέον αναδειχθεί ως ο μεγαλύτερος ιδιωτικός ερευνητικός φορέας της χώρας μας και μία από τις σημαντικότερες ερευνητικές φαρμακοβιομηχανίες στην Ευρώπη. Με αυτή τη βάση έχει κατορθώσει οι εξαγωγές της να αποτελούν πλέον πάνω από το 75% του κύκλου εργασιών της, με σημαντική παρουσία στην ΕΕ, την Αμερική, στον Καναδά και συνολικά σε περισσότερες από 80 χώρες διεθνώς, ενώ η εταιρεία κατατάσσεται στην 31η θέση ανάμεσα σε 4.500 στην ΕΕ αναφορικά με τις επενδύσεις στην έρευνα, σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “The 2011 EU Industrial R&D Investment Scoreboard”. Αν η περίπτωση της Pharmathen, λοιπόν, έχει να αποδείξει κάτι, αυτό είναι ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν. Μπορούν να είναι ανταγωνιστικές, μπορούν να ξεχωρίσουν, μπορούν να πρωταγωνιστήσουν στις διεθνείς αγορές γενικότερα.
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
16
Ανακατατάξεις στο χώρο
εν είναι μόνο η Ελλάδα που αντιμετωπίζει δυσκολίες. Και δεν είναι μόνο τα κράτη που προσπαθούν να «συμμαζέψουν» τα του οίκου τους. Ακόμη και παραδοσιακά ακμαίοι κλάδοι, όπως αυτός της υγείας, βρίσκονται σε φάση ανακατατάξεων και διεργασιών που, όμως, ως γνωστόν, δημιουργούν ευκαιρίες για εκείνους που είναι ευέλικτοι, ανταγωνιστικοί και έτοιμοι. Στην παρούσα συγκυρία, ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας βιώνει σε παγκόσμιο επίπεδο την «τέλεια καταιγίδα». Κατ’ αρχάς, πολλές φαρμακευτικές εταιρείες βρίσκονται αντιμέτωπες με το λεγόμενο «γκρεμό των πατεντών» (“patent cliff ”). Με απλά λόγια, στα επόμενα 3-5 χρόνια ένας μεγάλος αριθμός φαρμάκων θα απολέσει την προστασία της σχετικής πνευματικής ιδιοκτησίας. Ως αποτέλεσμα υπολογίζεται ότι περίπου 60 δισ. δολάρια θα χαθούν στον ανταγωνισμό των γενοσήμων. Κατά δεύτερον, παρά την αδιαμφισβήτητη πρόοδο, υπάρχει μία «ένδεια καινοτομίας» (innovation deficit), καθότι μία σειρά πολλά υποσχόμενων τεχνολογιών και προσεγγίσεων δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα, με αποτέλεσμα τα χαρτοφυλάκια φαρμάκων των εταιρειών να μην εμπλουτίζονται με τους απαραίτητους ρυθμούς παρά τις αυξανόμενες επενδύσεις στο χώρο. Κατά τρίτον, υπάρχει μία ολοένα αυξανόμενη απαίτηση των εθνικών οργανισμών φαρμάκων, αλλά και των ασφαλιστικών οργανισμών για πιο ασφαλή, διαφοροποιημένα και φτηνά σκευάσματα. Τέλος, οι ίδιοι οι ασθενείς και οι οργανώσεις τους πιέζουν για προσωποποιημένες θεραπείες, ενώ με όπλο την αυξανόμενη πρόσβαση μέσω του διαδικτύου σε ποιοτική πληροφόρηση ασκούν ρόλο ελεγκτικό αλλά και καταλυτικό για την εξεύρεση λύσεων στις θεραπείες του άμεσου ενδιαφέροντός τους.
Αντιδρώντας σε αυτό το περιβάλλον, οι φαρμακευτικές έχουν επιδοθεί σε εξαγορές και συγχωνεύσεις, καθώς και σε οργανωτικές ανακατατάξεις που αποτελούν μία πρώτη στρατηγική για την αντιμετώπιση των δυσκολιών. Παράλληλα, η μείωση του κόστους έχει επίσης έλθει στο προσκήνιο στο τωρινό περιβάλλον των «ισχνών αγελάδων». Ετσι, εκτός από τις απολύσεις προσωπικού, βλέπουμε με ολοένα και αυξανόμενους ρυθμούς πολλές εταιρείες να στρέφονται προς τη λογική υπεργολαβιών και εξωτερικών συνεργασιών (outsourcing), σύμφωνα με την οποία όλοι κοιτούν να εκμεταλλευτούν συνέργειες εντός και μεταξύ του επιχειρηματικού και ακαδημαϊκού χώρου. Ομως, αυτό μάλλον καλό παρά κακό είναι, ειδικά για την Ελλάδα, καθότι μικρές εταιρείες σαν αυτές που υπάρχουν στο χώρο και θα μπορούσαν να δημιουργηθούν, εφόσον δικτυωθούν σωστά και εφόσον έχουν πρόσβαση στις κατάλληλες συνεργασίες, δεν θα είναι τόσο θνησιγενείς, όσο αρχικά μπορεί να φαντάζουν. Δεν είναι όμως μόνο ότι οι συνεργασίες αυξάνουν, αλλά και η φύση των συνεργασιών αυτών αλλάζει σημαντικά. Για παράδειγμα, ανταγωνίστριες εταιρείες προβαίνουν σε συμπράξεις με κρατικούς οργανισμούς για την αντιμετώπιση προκλήσεων, όπως η πρόβλεψη αντενδείξεων, ενώ ασφαλιστικοί οργανισμοί συνεργάζονται με εταιρείες πληροφορικής για την ελαχιστοποίηση του κόστους και την εξεύρεση βέλτιστων ολοκληρωμένων υπηρεσιών υγείας. Η πρόσφατη συνεργασία της Wellpoint, μιας ασφαλιστικής εταιρείας ιατρικών υπηρεσιών, και της IBM είναι ένα από τα πρώτα δείγματα «καινοτόμων συνεργασιών» με σκοπό την εξεύρεση βέλτιστων θεραπειών που αναμένουμε να βιώσουμε στο μέλλον και που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν πανίσχυρους νέους παίκτες στο υπό εκκόλαψη περιβάλλον.
17
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
της υγείας: η ευκαιρία της Ελλάδας Του Ανδρέα Περσίδη*
Μία άλλη αργή αλλά σταθερή αλλαγή που συντελείται στο χώρο είναι και η άνοδος των εταιρειών γενοσήμων. Η ισραηλινή TEVA φιγουράρει πλέον στην πρώτη δεκάδα της παγκόσμιας κατάταξης των φαρμακευτικών εταιρειών, ενώ η αμερικανική Abbott έχει προχωρήσει στη δημιουργία νέου τμήματος (Established Products Division), αποκλειστικά εστιασμένου στην ανάπτυξη επώνυμων γενοσήμων (branded generics). Τέλος, ένας χώρος που υπόσχεται να μειώσει σημαντικά το κόστος ανάπτυξης φαρμάκων και που βαίνει ανερχόμενος στο παρόν πλαίσιο είναι η επαναστόχευση φαρμάκων. Η επαναστόχευση φαρμάκων (δηλαδή η χρήση ενός φαρμάκου σε μία ασθένεια για την οποία δεν είχε αρχικά αναπτυχθεί) βασίζεται στην «έξυπνη» χρήση αυτή τη φορά υπάρχουσας επιστημονικής γνώσης, εξοικονομώντας σημαντικό χρόνο και κόστος σε σχέση με την κλασική μέθοδο ανάπτυξης φαρμάκων. Τα απαιτούμενα κεφάλαια είναι σημαντικά μικρότερα από ό,τι για μία κλασική επένδυση βιοτεχνολογίας, αφού η μη τοξικότητα του υπάρχοντος φαρμάκου είναι σχεδόν δεδομένη, και άρα αυτό που μένει να αποδειχθεί είναι η αποτελεσματικότητα στη νέα ασθένεια, αρχικά σε προκλινικά μοντέλα και κατόπιν με μικρής έκτασης “Proof of Concept” κλινικές δοκιμές. Επαναστοχευμένα φάρμακα μπορούν να εισέλθουν στα πρώτα στάδια των κλινικών δοκιμών με σχετικά μικρό κόστος, εάν, δε, τα φάρμακα αυτά απευθύνονται σε σπάνια νοσήματα, τυγχάνουν και επιπρόσθετων διευκολύνσεων. Είναι πλέον φανερό ότι το νέο μοντέλο υπεργολαβιών, τα γενόσημα, η πρόβλεψη βιολογικών δεικτών, η εξατομικευμένη θεραπεία αλλά και η επαναστόχευση φαρμάκων διαμορφώνουν ένα υπό εκκόλαψη πλαίσιο που φαίνεται να μπορεί να πρωταγωνιστήσει στα επόμενα πέντε
με δέκα έτη στο χώρο της υγείας. Το δε ενθαρρυντικό είναι ότι το πλαίσιο αυτό είναι απόλυτα συμβατό με τη μικρή αλλά σε μερικές περιπτώσεις πολύ δυναμική ελληνική βιομηχανία, προσφέροντας σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης, εξωστρέφειας και δημιουργίας θέσεων εργασίας υψηλής αξίας. Για παράδειγμα, στο χώρο των γενοσήμων, εταιρείες όπως η Elpen, η Pharmathen, η Galenica και η Lavipharm, όχι μόνο εξάγουν αλλά και επενδύουν σε εσωτερική έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων, αποστασιοποιούμενες όλο και περισσότερο από ένα μοντέλο αποκλειστικά εμπορικής δραστηριότητας. Και στο χώρο της επαναστόχευσης φαρμάκων η Ελλά- *O δρ. Ανδρέας Περσίδης είναι CEO δα έχει παρουσία, με εται- της Biovista και πρόεδρος του ρείες όπως η Biovista να εί- Hellenic Biocluster (HBio). ναι από τους πρωτοπόρους διεθνώς, ενώ εταιρείες όπως η Micrel διακρίνονται πανευρωπαϊκά στο χώρο των ιατρικών μηχανημάτων που θα μπορούσαν να έχουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη και διαχείριση εξατομικευμένων θεραπειών. Το δε ενθαρρυντικό είναι ότι πολλές από αυτές τις εταιρείες με την υποστήριξη και την ενεργό συμμετοχή του δικτύου «Πράξη» έχουν ήδη οργανωθεί σε συνεργατικό σχηματισμό, το Hellenic Bioluster (HBio), που από το 2004 υποστηρίζει τις συνεργασίες, τη δικτύωση και την προβολή των μελών του τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ΗΠΑ. Χρειάζεται, όμως, κάτι παραπάνω από ένα πολλά υποσχόμενο πλαίσιο και από ένα συνεργατικό σχηματισμό για την ανάπτυξη της βιοφαρμακευτικής βιομηχανίας στην Ελλάδα που λόγω μεγέθους στην παρούσα φά- Η συνέχεια στην επόμενη σελίδα
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
18
ση είναι μάλλον κατακερματισμένη. Χρειάζεται ένα σχέδιο που θα λαμβάνει υπόψη του την υπάρχουσα επιστημονική και επιχειρηματική βάση της χώρας, υπαρκτές, επίκαιρες και σημαντικές ανάγκες (και άρα ευκαιρίες) στη διεθνή αγορά και πραγματικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που θα μπορούσαμε να έχουμε ως χώρα. Ολα δε αυτά θα πρέπει να «συνδέονται» μεταξύ τους στη βάση κάποιου «άξονα» ή «χώρου» στον υπό διαμόρφωση κλάδο της υγείας/βιοτεχνολογίας του 21ου αιώνα, ώστε να αντιμετωπιστεί ο κατακερματισμός της αγοράς και να δημιουργηθεί η απαραίτητη κρίσιμη μάζα που θα υποστηρίξει την εδραίωση της βιομηχανίας αυτής. Ο άξονας αυτός θα μπορούσε για την Ελλάδα να χαραχθεί γύρω από περιοχές που αποτελούν δυνατά σημεία των ελληνικών επιχειρήσεων: α) τις νέες φαρμακοτεχνικές μορφές, β) τα γενόσημα φάρμακα, και γ) τις εξατομικευμένες θεραπείες. Ενας τέτοιος «εθνικός άξονας» θα αποτελούσε, επιπλέον, το «συνδετικό ιστό» πάνω στον οποίο θα μπορούσε να αναπτυχθεί η σχετική επιχειρηματικότητα από υπάρχουσες ακαδημαϊκές και επιχειρηματικές ομάδες. Συνδυαζόμενος, μάλιστα, με την ανάπτυξη του χώρου των κλινικών δοκιμών και των βιολογικών δεικτών, θα δημιουργούσε έναν ισχυρό πόλο με σημαντικό πλεονέκτημα την ευελιξία, το σχετικά χαμηλό κόστος, αλλά και τη γνωστή εφευρετικότητα των Ελλήνων. Ιδωμένος δε από τη σκοπιά του «αγοραστή ελληνικών υπηρεσιών», θα μπορούσε να υποστηρίξει την ανάπτυξη σωρείας σχετικών υπηρεσιών, όπως η κατοχύρωση της σχετικής πνευματικής ιδιοκτησίας (όπου αυτό χρειάζεται), η διεξαγωγή υποστηρικτικών πειραμάτων και κλινικών δοκιμών, αλλά και η ανάπτυξη νέων θεραπειών (για παράδειγμα, μέσα από την επαναστόχευση φαρμάκων). Η ιδέα αυτή ή-
δη συζητιέται στο πλαίσιο του HBio υπό τον τίτλο “Greek Drug 21” (GD21) με τα μέλη να είναι στην παρούσα φάση σε αναζήτηση οικονομικής υποστήριξης. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι αποφασίζουμε ως κράτος να επενδύσουμε στη βιοφαρμακευτική βιομηχανία. Πώς διαχειριζόμαστε και πώς μοιράζουμε τους λιγοστούς πόρους; Σίγουρα όχι όπως έχει γίνει στο παρελθόν. Αυτό που προέχει είναι τα «γρήγορα αποτελέσματα» και άρα θα πρέπει να ξεκινήσουμε με εκείνες τις εταιρείες και ομάδες που έχουν αποδείξει ότι είναι ισότιμοι συνομιλητές των λοιπών ευρωπαϊκών και αμερικανικών επιχειρήσεων και οργανισμών, με όσους έχουν εξαγωγική δραστηριότητα, με όσους έχουν πραγματικές συνεργασίες και με όσους πείθουν ότι μπορούν να «αυγατίσουν» τους λιγοστούς διαθέσιμους πόρους. Προέχει να δώσουμε το βήμα σε όσους είναι μέσα στην αγορά και όχι μόνο «κοντά» σε αυτή, σε εκείνους που μπορούν μέσα από τις δραστηριότητες και τα υπάρχοντα δίκτυα πελατών τους να αποτελέσουν έναν επιπρόσθετο έμμεσο δίαυλο, μέσα από τον οποίο θα εξάγονται υπηρεσίες και προϊόντα άλλων εταιρειών που βρίσκονται σε πιο πρώιμο στάδιο ή που δεν έχουν μέχρι τώρα εξαγωγική δραστηριότητα. Συνέργειες γύρω από υπάρχοντες και ζωντανούς επιχειρηματικούς πυρήνες μπορούν να επιταχύνουν τη διαδικασία, να δράσουν ως καταλύτες, μοχλεύοντας με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα τους -αναγκαστικά σε αυτή την περίοδο- περιορισμένους διαθέσιμους πόρους. Αν γίνει αυτό, οι σημαντικές προοπτικές μπορούν να μετουσιωθούν σε αποτελέσματα και να προσφέρουν σημαντική αναπτυξιακή δυναμική που τόσο χρειάζεται ο τόπος τώρα.
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
20
Ο αναδυόμενος
Ê
πρόσφατη κρίση χρέους οδήγησε στην υιοθέτηση πολλών μέτρων λιτότητας, αξίας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη νομοθετήσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις προς την κατεύθυνση της εργασιακής ευελιξίας, του εξορθολογισμού των δαπανών του δημόσιου τομέα και της απελευθέρωσης των αγορών. Παράλληλα, όμως, με τη δημοσιονομική προσαρμογή, απαιτείται η Ελλάδα να επιτύχει οικονομική ανάπτυξη. Η εφαρμογή του δημοσιονομικού προγράμματος πρέπει να συνοδευτεί από το σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός μακροπρόθεσμου/βιώσιμου νέου μοντέλου ανάπτυξης της Ελλάδας. Η μελέτη «Η Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά» επιδιώκει να καλύψει αυτό το κενό. Προτείνει την υιοθέτηση ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης της Ελλάδας, που μπορεί να δημιουργήσει 49 δισ. ευρώ σε ετήσια Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία 1 (55 δισ. ευρώ σε όρους ΑΕΠ) και 520.000 νέες θέσεις εργασίας εντός δέκα ετών σε μόλις πέντε μεγάλους κλάδους και οκτώ αναδυόμενους υποκλάδους της οικονομίας. Ενας από τους πολλά υποσχόμενους «αστέρες» -εξειδικευμένοι υποκλάδοι οικονομικής δραστηριότητας, στους οποίους η Ελλάδα κατέχει σχετικό συγκριτικό πλεονέκτημα- είναι και τα γενόσημα φάρμακα. Σύμφωνα με την έρευνα, θα μπορούσε να προχωρήσει η σταδιακή απελευθέρωση των αγορών με στόχο την ανάπτυξη, ιδιαίτερα σε τομείς όπου υπάρχει είτε η τεχνογνωσία είτε η δυνατότητα να δημιουργηθούν μεγαλύτερες παραγωγικές μονάδες. Η δυσχερής δημοσιονομική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, αλλά και η δέσμευση της κυβέρνησης για την αύξηση της χαμηλής σήμερα διείσδυσης των γενόσημων φαρμάκων (μόνο 32% των πωλήσεων φαρμάκων εκτός πατέντας, σε σχέση με άνω του 60% σε Γερμανία, Ιταλία και
Ηνωμένο Βασίλειο) υποδεικνύουν πιθανώς ευνοϊκές συνθήκες για την τοπική αγορά γενόσημων φαρμάκων, η οποία, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσε να αυξήσει το μέγεθός της (από εγχώριες πωλήσεις και εξαγωγές), από περίπου 1,2 δισ. ευρώ το 2010 σε 2,2 δισ. ευρώ το 2021. Η προοπτική αυτή αποτελεί ένα σημαντικό «παράθυρο ευκαιρίας» για την εγχώρια βιομηχανία, η οποία θα μπορούσε να αξιοποιήσει το επερχόμενο κύμα ανάπτυξης (εντός Ελλάδας, αλλά και σε γειτονικές αγορές) και να κινηθεί προς τη δημιουργία «εθνικών πρωταθλητών» στην παραγωγή γενοσήμων. Μία τέτοια εξέλιξη θα συνεισφέρει σημαντικά στην αύξηση της προστιθέμενης αξίας και της απασχόλησης στον κλάδο, αλλά και στην ευρύτερη ελληνική οικονομία. Οι κύριες δράσεις, οι οποίες θα επέτρεπαν στην εγχώρια βιομηχανία να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες ανάπτυξης του κλάδου, ομαδοποιούνται σε τέσσερις στρατηγικές κατηγορίες: t ̓ϣϩϰЃϵϯϥ ϰϥ϶ ϣϩϨϱϯϰϧϨЅϰϥϰϟ϶ Ϩϟϧ ϟІϬϥϯϥ ϰϥ϶ ϢϧϣЃϯϢϱσης των γενόσημων φαρμάκων. Ο κλάδος θα μπορούσε να ωφεληθεί σημαντικά από μία συστηματική εκστρατεία ενημέρωσης, η οποία θα παρέχει εγγυήσεις ποιότητας και θα τονίζει τις θετικές συνέπειες της χρήσης γενοσήμων. Παράλληλα, η πολιτεία μπορεί να αναπτύξει μία συνολική στρατηγική ανάπτυξης των γενοσήμων, που να περιλαμβάνει τη λεπτομερή καταγραφή των απαιτούμενων κινήτρων για τους εμπλεκομένους, πχ. γιατρούς, φαρμακοποιούς, ασφαλιστικά ταμεία, αλλά και ασθενείς (μέσω της καθιέρωσης περιθωρίου κέρδους σε απόλυτη τιμή για το φαρμακοποιό, και μοντέλο συγχρηματοδότησης για τους ασθενείς). Είναι αναγκαίος ο ανασχεδιασμός της δομής πωλήσεων των εταιρειών, τόσο για τη μείωση του σχετικού κόστους, όσο και για την καλύτερη προσέγγιση των φορέων που ε-
21
Μία περίληψη της έκθεσης της McKinsey για λογαριασμό του ΣΕΒ «Η Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά»
αστέρας των γενοσήμων Επιμέλεια: Θάνος Τριανταφύλλου
πηρεάζουν τις αποφάσεις στη συνταγογράφηση, καθώς και για την αποτελεσματικότερη ανταπόκριση στις νέες διαδικασίες προμηθειών φαρμάκων από τα νοσοκομεία και τα ταμεία. Επιπλέον, είναι σημαντικός ο ρόλος της πολιτείας στον καθορισμό ενός σχεδίου για τη σταδιακή μείωση των τιμών των γενοσήμων (σε αντίθεση με πρόωρες «απότομες» μειώσεις), με στόχο αφενός την ώθηση της αγοράς γενοσήμων και την άσκηση πίεσης στον κλάδο για λειτουργικές βελτιώσεις και μείωση κόστους, και αφετέρου την παροχή επαρκούς χρόνου για την προσαρμογή και περαιτέρω «συγκέντρωση» των εταιρειών του κλάδου. Σχετικές δράσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την άρση πιθανών ρυθμιστικών και νομικών εμποδίων -σχετικών με τις διαδικασίες έγκρισης γενοσήμων και βιοϊσοδύναμων- για τη μείωση του κόστους και του απαιτούμενου χρόνου έγκρισης νέων προϊόντων, καθώς και την παροχή εγγυήσεων ποιότητας (μέσω πιστοποιήσεων) σε γιατρούς και ασθενείς. t ̓ϣϩϰЃϵϯϥ ϰϥ϶ ϟϫϰϟϡϵϫϧϯϰϧϨЅϰϥϰϟ϶ ϪЁϯϵ ϨϩЃϪϟϨϟ϶ ϣστίασης και καινοτομίας. Η εγχώρια βιομηχανία απαιτεί σημαντική συγκέντρωση παραγωγικής δυναμικότητας, ώστε να αποκτήσει την κλίμακα και την αποδοτικότητα που απαιτείται σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον και να μπορέσει να αντεπεξέλθει αποτελεσματικά στο διεθνή ανταγωνισμό. Επιπλέον, ο κλάδος απαιτείται να εστιάσει στις κατάλληλες υποκατηγορίες προϊόντων και σε υψηλής προστιθέμενης αξίας έρευνα και ανάπτυξη, να συγκεντρώσει τα σχετικά εξειδικευμένα στελέχη και να επιδιώξει την καινοτομία, σε νέες συσκευές ή συνδυασμούς φαρμάκων. Η πολιτεία θα μπορούσε να διευκολύνει τέτοιες κινήσεις, μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων για επενδύσεις σε παραγωγικές μονάδες, έρευνα και ανάπτυξη, και εξαγωγική δραστηριότητα, με παράλληλη εντατικοποίηση των μηχανισμών ελέγχου ποιότη-
τας για τη βελτίωση ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων. t ͅϧϣЃϯϢϱϯϥ ϯϣ ϱɀϭϯϳЅϪϣϫϣ϶ ϟϡϭϮЁ϶ ϰϭϱ ϣϬϵϰϣϮϧϨϭІ ͐ϧ ελληνικές εταιρείες γενοσήμων θα μπορούσαν να επεκτείνουν περαιτέρω τις διεθνείς δραστηριότητές τους, τόσο σε γειτονικές αγορές, όσο και σε άλλες επιλεγμένες αγορές, όπου υπάρχουν συγκριμένες ευκαιρίες ̓ϟϩϨЀϫϧϟ ͈ϫϵϪЁϫϭ ̓ϟϯЃϩϣϧϭ ̈́ϣϮϪϟϫЃϟ ̈́ϟϩϩЃϟ ͒ϵσία). Μία τέτοια στρατηγική θα βοηθούσε τις εταιρείες να διασφαλίσουν και να αυξήσουν τα έσοδά τους, με παράλληλη αύξηση της κλίμακας και καλύτερη αξιοποίηση της παραγωγικής τους δυναμικότητας. Ταυτόχρονα, θα συνεισέφερε σε σημαντικό βαθμό στη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων τους. Ενώ ένα μέρος αυτής της μεγέθυνσης μπορεί να προέλθει μέσω οργανικής ανάπτυξης, η επίτευξη της απαιτούμενης κλίμακας και η πρόσβαση στις διεθνείς αγορές μπορεί να απαιτήσει συγκεκριμένο σχέδιο στοχευμένων εξαγορών και συγχωνεύσεων. t ͅϧϟϯϲЀϩϧϯϥ ɀϮЅϯϠϟϯϥ϶ ϯϣ ϣϫϟϩϩϟϨϰϧϨЁ϶ ɀϥϡЁ϶ ϳϮϥϪϟϰϭϢЅϰϥϯϥ϶ ͐ϧ ɀϣϮϧϯϯЅϰϣϮϣ϶ ϟɀЅ ϰϧ϶ ϢϮЀϯϣϧ϶ ɀϭϱ ɀϣϮϧγράφονται παραπάνω θα απαιτήσουν σημαντικά πρόσθετα κεφάλαια, τα οποία απουσιάζουν σήμερα από τον κλάδο, δεδομένης της δυσκολίας εξασφάλισης τραπεζικού δανεισμού, αλλά και των υφιστάμενων χρεών προς τις φαρμακευτικές εταιρείες. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι ελληνικές εταιρείες θα πρέπει να στοχεύσουν σε χρηματοδότηση μέσω ιδιωτικών κεφαλαίων, -Private Equity ή Venture Capital. Την ίδια στιγμή, η πολιτεία μπορεί να επανεξετάσει τη δυνατότητα διευθέτησης των εκκρεμών χρεών μέσω συμψηφισμού του ΦΠΑ ή άλλων πληρωμών, με σκοπό την -κατά το δυνατόν- ενίσχυση της ρευστότητας των εταιρειών και τη μείωση του κόστους χρηματοδότησης και κεφαλαίου κίνησης.
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
ΑΓΟΡΑΙΔΕΩΝ
22
Προς ένα αποτελεσματικό σύστημα τιμολόγησης και αποζημίωσης Του Γεωργίου Κατζουράκη*
τον εξορθολογισμό των δαπανών υγείας, η συνεισφορά του φαρμάκου αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής μείωσης. Συγκεκριμένα, το φάρμακο έχει συμβάλει με μία μείωση της τάξης του 1,5 δισ. ευρώ (πάνω από 0,5% του ΑΕΠ) μέσα σε δύο χρόνια, αγγίζοντας τα 3,6 δισ. ευρώ (σύμφωνα με τελευταίες εκτιμήσεις), από 5,1 δισ. ευρώ το 2009. Στόχος του Μνημονίου είναι να μειωθεί η φαρμακευτική δαπάνη στα 2,8 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2012, επιβάλλοντας μία επιπλέον μείωση της τάξης των 800 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, ο κλάδος των φαρμακευτικών επιχειρήσεων με ιδία έρευνα και ανάπτυξη έχει συνεισφέρει δυσανάλογα περισσότερο στην εξοικονόμηση πόρων σε σχέση με άλλους κλάδους στο χώρο του φαρμάκου, θέτοντας σε κίνδυνο την πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες και νέες θεραπείες. Οι *Ο κ. Γεώργιος Κατζουράκης είναι πρόεδρος και διευθύνων σωστές μεταρρυθμίσεις πρέπει να εσύμβουλος της μπεριέχουν δομικές αλλαγές στην τιGlaxoSmithKline ΑΕΒΕ. μολόγηση, προκειμένου να προκύψει εξοικονόμηση και από τα off-patent και γενόσημα φάρμακα, να αυξηθεί το μερίδιο αγοράς των γενόσημων φαρμάκων, προκειμένου να διατηρηθεί η χρηματοδότηση της καινοτομίας και η απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες. Το σύστημα τιμολόγησης πρέπει να ανταμείβει την καινοτομία, ώστε να μπορεί η φαρμακοβιομηχανία -βασιζόμενη στην έρευνα και ανάπτυξη- να συνεχίσει να επενδύει σε νέες θεραπείες, ενώ ταυτόχρονα να εξοικονομεί πόρους από τα παλαιά φάρμακα και τα γενόσημα, ενθαρρύνοντας τον ανταγωνισμό και τη σταδιακή μείωση τιμών αυτών των φαρμάκων. Αμεσα και ως μεταβατικό στάδιο, προτείνουμε την πλήρη εφαρμογή του άρθρου 14 με εναρμόνιση των τιμών στις τρεις χαμηλότερες. Αναφορικά με τα γενόσημα, πρέπει να εφαρμοστεί η δέσμευση του Μνημονίου 4, δηλαδή η τιμή των γενοσήμων να ορίζεται στο 60% της εκάστοτε τιμής του πρωτοτύπου. Σε δεύτερη φάση, απαραίτητη είναι η δομική αλλαγή
του συστήματος τιμολόγησης, στο οποίο θα υπάρχουν λιγότερες χώρες αναφοράς, οι οποίες να δημοσιεύουν τιμές σε ευρώ, έτσι ώστε να αποφεύγεται το πρόβλημα των ισοτιμιών, να δημοσιεύουν τιμές ex-factory, οι οποίες να είναι συγκρίσιμες, και επιπλέον να έχουν αντίστοιχα συστήματα referencing που αντικατοπτρίζουν τις χαμηλότερες τιμές της Ευρώπης και να διασφαλίζουν την έγκαιρη πρόσβαση των ασθενών στα νέα φάρμακα. Αγνοώντας μελέτες που είχαν αποδείξει την αποτυχία της θετικής λίστας φαρμάκων, η κυβέρνηση προχώρησε στην υλοποίηση ενός τεράστιου επιστημονικού πονήματος από τον ΕΟΦ. Ωστόσο, η θετική λίστα μπορεί να λειτουργήσει, εφόσον γίνουν σημαντικές τροποποιήσεις κριτηρίων, όπως η ταξινόμηση των δραστικών ουσιών σε θεραπευτικές κατηγορίες, σύμφωνα με το σύστημα ATC του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ειδικότερα, η ομαδοποίηση των φαρμάκων σε θεραπευτικές κατηγορίες να γίνεται κατά βάση στο πέμπτο επίπεδο του συστήματος ATC ανά ομάδα φαρμακοτεχνικών μορφών. Για δραστικές ουσίες που ανήκουν στην ίδια χημική κατηγορία και έχουν το ίδιο πεδίο θεραπευτικής ένδειξης, μπορεί να γίνεται ομαδοποίηση σε ευρύτερη θεραπευτική κατηγορία. Η αρνητική λίστα, η οποία δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2011, είναι ένα μέτρο εξοικονόμησης, το οποίο ωστόσο δεν έχει λειτουργήσει στο μέγιστο βαθμό, καθώς δεν ανανεώνεται μετά την έκδοση κάθε δελτίου τιμών. Η μη ανανέωση της λίστας έχει ήδη προκαλέσει αύξηση της δαπάνης, καθώς οι γιατροί συνταγογραφούν νέα σκευάσματα, για τα οποία συνεχίζουν να αποζημιώνονται. Οι οικονομικές πιέσεις που υφίσταται η χώρα μας συνολικά, όσο και στο χώρο της υγείας, είναι ξεκάθαρες, ωστόσο πρέπει να προωθηθούν λύσεις που περιορίζουν τη φαρμακευτική δαπάνη, χωρίς να στερούν τη δυνατότητα πρόσβασης στις κατάλληλες θεραπείες και την ανταγωνιστικότητα της αγοράς. Είναι αναγκαίο πέρα από τους σημαντικούς βραχυπρόθεσμους στόχους να εξετάσουμε το υφιστάμενο σύστημα τιμολόγησης και αποζημίωσης, έτσι ώστε να διασφαλίζει βιώσιμες συνθήκες για το σύστημα υγείας, τους ασθενείς και τη φαρμακευτική αγορά.