8 minute read
Gerdi Verbeet
Gerdi Verbeet: ‘Dit nooit meer’
Dit najaar sluiten we de viering van 75 jaar vrijheid af met de herdenking van de oprichting van de Verenigde Naties. Het liep tot op heden grotendeels anders dan gepland, dankzij het coronavirus. We spreken met Gerdi Verbeet, voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, over haar ervaringen.
Advertisement
Gerdi Verbeet Geboren 18 april 1951 te Amsterdam. 2001–2012 lid van de Tweede Kamer voor de PvdA. Van 2006–2012 Kamervoorzitter. Sinds 2015 Voorzitter Nationaal Comité 4 en 5 mei. DOOR JAN LOUWERS
Mevrouw Verbeet, wat ziet u als de belangrijkste taken van het Nationaal Comité 4 en 5 mei?
‘Het herdenken van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en het vieren van onze herwonnen vrijheid. Educatie is hierbij ook van groot belang. Je kunt niet van jongeren verwachten dat ze gaan herdenken en vieren als ze eigenlijk niet weten wat er tijdens de oorlog gebeurd is. ‘De dagen 4 en 5 mei worden door negen op de tien Nederlanders belangrijk gevonden. Iedereen voelt zich dan zeer met elkaar verbonden, dat geldt voor alle geledingen van de samenleving. Ook nieuwe Nederlanders vinden dit belangrijke momenten om samen bij stil te staan.’
Hoe beleeft u persoonlijk 75 jaar vrijheid?
‘Mijn ouders betrokken mijn broer en mij van jongs af aan bij de Dodenherdenking. Bevrijdingsdag 5 mei was in Amsterdam – waar ik ben opgegroeid – ook echt een vrije dag, het Comité streeft er nog steeds naar om dat landelijk een vrije dag te laten zijn. Vanaf het jaar 1961 worden tijdens de nationale herdenking op de Dam in Amsterdam ook de slachtoffers herdacht die na de Tweede Wereldoorlog tijdens uitzendingen zijn gevallen. Hiermee is de actualiteit verbonden aan de geschiedenis. We hebben vijf jaar oorlog gehad, maar kijk eens naar de wereld om ons heen: het spreekt niet vanzelf dat wij hier in Nederland al 75 jaar in vrede leven. Laten we dankbaar zijn voor de militairen die ons destijds hebben verdedigd en bevrijd, maar laten we ook stilstaan bij de militairen die zich vandaag inzetten tijdens uitzendingen overal in de wereld. Als individuele burger heb je ook een verantwoordelijkheid. Want die democratische rechtstaat blijft alleen maar bestaan als we die met z’n allen steunen, als we daar tijd van onszelf in investeren. Je kunt wel mopperen op de politiek, maar je kunt je als burger veel beter actief bemoeien met de standpunten van de politieke partijen. En ga altijd stemmen!’
Dat komt ook terug in jullie motto ‘Vrijheid geef je door’, toch?
‘Ja, je moet ervoor kiezen om jezelf voor de vrijheid in te zetten. We hebben het gedicht Iemand stelt de vraag van Remco Campert gebruikt als uitgangpunt voor ons beleid voor de komende vijf jaar. In dit gedicht komt aan bod wat jij zelf kunt doen om onze vrijheid te waarborgen. Je kunt het niet in je eentje, het is belangrijk dat je er anderen bij gaat betrekken. Verzet begint niet met grote woorden, maar met kleine daden. Het gaat erom van de mensen actieve burgers te maken.’
Was dat wellicht voor uzelf ook een reden om in het jaar 2015 aan de slag te gaan als voorzitter van het Comité?
‘Ik ben geboren in 1951, net na de Tweede Wereldoorlog. Dat leefde nog heel sterk in onze familie en vriendenkring. Altijd je bord leeg eten, niets weggooien, zuinig zijn. Leerkrachten die vertelden over verraad en verzet in de oorlog. Pas tijdens mijn middelbareschooltijd drong de verschrikkelijke omvang van de Holocaust, de vervolging en de systematische moord op de Joden, tot mij door. Die ervaringen hebben mijn leven enorm beïnvloed. Toen ik in 2001 namens de PvdA in de Tweede Kamer gekozen werd, kreeg ik de oorlogsgetroffenen en herdenken en vieren in mijn pakket. Als Kamervoorzitter, vanaf 2006 tot en met 2012, was herdenken ook een belangrijk onderdeel van mijn taak. Ik was altijd aanwezig bij de Dodenherdenking op de Dam. Toen ik gestopt was als voorzitter van de Tweede Kamer merkte ik dat ik mijn werkzaamheden op dit gebied enorm miste. In 2011 mocht ik tijdens de herdenking op 4 mei op de Dam een toespraak houden. Ik beschouw dat nog steeds als mijn hoogtepunt van mijn voorzitterschap van de
SEPTEMBER 2020 – 21 INTERVIEW
Tweede Kamer. Het was een heel bijzonder moment om daar als volksvertegenwoordiger te vertellen hoe belangrijk ook nu nog de Tweede Wereldoorlog is voor onze samenleving. ‘Tijdens de laatste troonrede citeerde Koning Willem-Alexander uit een brief van een 94-jarige veteraan die jongeren opriep even vol te houden tijdens de coronacrisis die nu gaande is. Wees ook solidair met elkaar. Wat het Nationaal Comité belangrijk vindt, is het gesprek tussen ouderen en jongeren op gang brengen. Zelf vond ik het heel indrukwekkend en ontroerend om als oma, in mijn geval dan, met mijn kleinkinderen in het voormalig kamp Westerbork namen voor te lezen van de Joden die vanaf daar zijn gedeporteerd naar de vernietigingskampen. Het voorlezen was een onderdeel van de herdenking van 75 jaar bevrijding. Ik schaamde me om mijn kleinkinderen te vertellen dat dat gebeurd was. Je moet ze vertellen waartoe de mens in staat is. Destijds hebben we als Nederland niet heel veel gedaan om dat te voorkomen. Toen bijvoorbeeld het Vondelpark in Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog werd afgesloten voor Joden hadden eigenlijk alle Amsterdammers uit solidariteit daar ook niet meer heen moeten gaan. We moeten niet doen of dat normaal is. Iedereen is gelijkwaardig.’
75 jaar bevrijding wordt in oktober 2020 afgesloten. Door het coronavirus is het allemaal heel anders gelopen dan gepland was. Hoe is uw gevoel hier nu bij?
‘Heel veel Nederlands zijn dit jaar bewust geweest van wat er allemaal gebeurd is tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat was uiteindelijk de bedoeling. Heel veel activiteiten zijn ook gewoon uitgevoerd, we hebben er jaren aan gewerkt. Bij musea, op scholen en ook online werd de bevrijding herdacht en gevierd. Op de website www.tweedewereldoorlog.nl is dat allemaal zichtbaar. En daar was het ons om te doen, om informatie te geven over wat er allemaal gebeurd is, zowel in Europa als in Azië. Het is natuurlijk heel jammer voor alle mensen die evenementen hebben voorbereid dat het allemaal niet door kon gaan in verband met een ziekte, dat geldt ook voor de mensen van het Comité. Maar uiteindelijk gaat het niet om de vorm, maar om de boodschap. Ik denk dat de herdenking nog nooit zo intens heeft geleefd als dit jaar.’
De herdenking van 4 mei op de Dam in Amsterdam was dit jaar wel heel indrukwekkend. Hoe kijkt u daarop terug?
‘Ja, dat was heel bijzonder. We hadden er aanvankelijk alles aan gedaan om mogelijk te maken dat er meer mensen op de Dam aanwezig konden zijn, maar eindelijk konden er door de coronarichtlijnen maar zes mensen aanwezig zijn. We hebben wel alle elementen die normaal deel uitmaken van de herdenking terug laten komen: de twee minuten stilte, het Wilhelmus, de toespraak en de kransleggingen. Alleen dit jaar werden de kransen allemaal gelegd door twee scouts. De toespraak van de Koning was natuurlijk heel bijzonder.’
Kunt u iets vertellen over hoe de toespraak tot stand is gekomen? Het valt me op dat hetgeen de Koning in het openbaar vertelt steeds meer een persoonlijk profiel krijgt.
‘Wij hebben de Koning gevraagd of hij het wilde doen. Er zijn weinig mensen in Nederland zo goed op de hoogte van wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd, hij kent ook bijna alle veteranen en overlevenden van alle verschrikkingen uit die periode persoonlijk. Het was zijn persoonlijke verhaal, natuurlijk onder de ministeriële verantwoordelijkheid van de Minister-President. Maar het zijn honderd procent de woorden van de Koning, met zijn eigen accenten. Ikzelf hoorde de tekst op de Dam voor het eerst en ik was diep onder de indruk.’
Gerdi Verbeet in de hoedanigheid van voorzitter van het Nationaal Comité op weg naar de nationale Dodenherdenking.
Tot slot nog een vraag over 75 jaar Verenigde Naties (VN), waarom is dit gekozen als afsluiting van de viering 75 jaar vrijheid?
‘De VN zijn opgericht als reactie op de Tweede Wereldoorlog met als inzet “Dit nooit meer”. Ik kan me herinneren dat dit voor mijn ouders echt een hoogtepunt was, dat de toekomst met optimisme benaderd werd.’
De afgelopen jaren zijn militaire troepen onder de vlag van de VN ingezet in bijvoorbeeld Korea, Cambodja, Libanon, Bosnië en Congo. Is dat eigenlijk wel een succes?
‘Ik denk het wel. Er zijn nog steeds oorlogen, maar de VN zorgen er vaak voor dat met woorden een conflict opgelost wordt. In het uiterste geval kunnen de VN ook troepen sturen indien dit nodig is. De VN proberen ervoor te zorgen dat zo veel mogelijk mensen een goed leven kunnen hebben.’
Hoe wordt de viering 75 jaar Verenigde Naties zichtbaar in Nederland?
‘Er komt een televisieprogramma waarbij 75 jaar Verenigde Naties centraal staat. Ook gaan we online 75 persoonlijke verhalen over de VN presenteren. Dit zijn persoonlijke verhalen, bijvoorbeeld van Nina Roosevelt-Gibson, zij is een kleindochter van de grondlegger van de VN; Eleanor Roosevelt; hulpverlener Arjan Erkel en schrijver Arnon Grunberg. Ook voormalig VN-Generaal Patrick Cammaert zal zijn ervaringen delen. Hij is onder meer verantwoordelijk geweest voor de VN-troepen in Congo. Ieder verhaal gaat in op de grondbeginselen van de Verenigde Naties. Aan de Lange Voorhout te Den Haag zal ook een buitententoonstelling te zien zijn waarin 75 jaar VN centraal staat. Als laatste verschijnt er een boekje waarin de verhalen gebundeld worden. VN in 75 verhalen is een initiatief van Humanity House, UNICEF Nederland, het Nationaal Comité 4 en 5 mei en de stichting Just Peace met steun van het Vfonds, de Gemeente Den Haag, het Ministerie van VWS, Fonds 1818 en de Provincie Zuid-Holland. ‘Ik hoop dat volgend jaar de duizend vrijheidsmaaltijden die in het hele land georganiseerd zouden gaan worden alsnog door kunnen gaan. Want dat is een mooie manier om met elkaar in gesprek te gaan over 75 jaar vrijheid!’
ILVY NJIOKIKTJIEN
