Militaire Courant editie maart 2023

NO. 19, MAART 2023, € 4,– WWW.MILITAIRECOURANT.NL

MILITAIRE COURANT

JAGEN OP ZEEMIJNEN ALTIJD INZET, ALTIJD GEVAAR, P. 6

Generaal Wijnen: ‘We staan voor de grootste reorganisatie sinds de Tweede Wereldoorlog’ DEFENSIE

2 – MILITAIRE COURANT

D

e Zr.Ms. Schiedam vaart continu uit om voor de Nederlandse kust én in internationale wateren de zeewegen veilig te houden. Dat vraagt om discipline en uithoudingsvermogen, maar ook een continue alertheid van commandant Anton van Dijk en zijn team, want met mijnen ligt het gevaar altijd op de loer.

Lees zijn verhaal, en dat van duiker Roel, vanaf pagina 6.

MAART 2023 – 3

INZET

DEFENSIE

4 – MILITAIRE COURANT

REDACTIONEEL De werkelijkheid voorbij de horizon Bent u beroepsmilitair, beste lezer? Of bent u gewoon geïnteresseerd in de Nederlandse militaire wereld? Wie u ook bent, het is niemand ontgaan dat die wereld een stuk prominenter in beeld is gekomen, en dat de maatschappij veel en veel beter begrijpt waarom we eigenlijk een taak als defensie uitvoeren. Niet alleen dat: het is maatschappelijk ook duidelijk geworden dat échte veiligheid, zeker in NAVOverband, vaak elders begint.

Voor de meesten van ons blijft dat echter redelijk abstract: wij zitten niet in een schuttersputje in Oekraïne uit te kijken naar bewegingen aan de andere kant van de frontlijn. Wij hebben ook niet te maken met het continue porren door de Russen in de internationale wateren, in het internationale luchtruim.

Wat we er maatschappijbreed van meekrijgen, is via de media. En wat we er maatschappijbreed van vóelen, dat zit ’m vooral in de hogere energieprijzen en een algeheel gevoel van onrust.

Het is daarom goed om de mensen in beeld te brengen die hiermee te maken hebben, en dat dagelijks. Mensen zoals u en ik die te land, ter zee en in de lucht laten zien dat ze er zijn, maar ook uitkijken naar wat er achter de horizon gebeurt. Die te maken hebben met de dagelijkse zorgen van het leven, maar evengoed klaarstaan om, als het moet, huid en haar te wagen om niet alleen Nederland veilig te houden, maar internationaal te zorgen voor vrede en veiligheid.

Lees in deze editie wat duiker Roel verbindt met luitenant generaal Wijnen, veteraan Jeroen met wachtmeester Dennis, waarom bewaren, boekstaven en herdenken zo belangrijk zijn, juist nu!

Achter elk verhaal ligt een fysieke en soms harde werkelijkheid, die wij tot ons nemen met een bak koffie in de hand en de verwarming aan.

Het lijkt me goed om dat te beseffen.

KORT NIEUWS

DEFENSIE

Medisch evacuatieteam terug uit Turkije

H

et medisch evacuatieteam van de luchtmacht keerde na een kleine twee weken inzet in T ­ urkije terug. Zij landden zaterdag 25 februari met de C-130 Hercules op Vliegbasis Eindhoven. 83 patiënten

Speciale opleiding Curaçaose vrouwen

J

onge Curaçaose vrouwen krijgen een speciale basisop­ leiding, het Sociaal Vormings­ traject, op marinekazerne Suffi­sant. Dit is een samenwer­ king tussen Curaçaose Militairen (CURMIL), de lokale overheid en

en 215 andere personen werden vervoerd vanuit het rampgebied naar veiligere plekken in Turkije.

In totaal zijn ruim 15.000 kilo goe­ deren vervoerd.

Artsen en verpleegkundigen van het Centrum voor Mens en Lucht­ vaart zorgden ervoor dat de slacht­ offers onderweg de noodzakelijke zorg kregen. In de plaatselijke ziekenhuizen zijn ze vervolgens verder behandeld. de Koninklijke Marine.

Elf jonge vrouwen zijn vrijwillig begonnen aan de veertien weken durende opleiding. De groep bestaat uit vroegtijdige school­ verlaters met weinig uitzicht op een baan. Door te sporten leren ze hun fysieke grenzen kennen.

Ook gesprekstechnieken tijdens een sollicitatiegesprek komen aan bod tijdens de opleiding.

Antal Giesbers Redacteur Militaire Courant

DEFENSIE

MAART 2023 – 5

INHOUD

DEFENSIE

Koning bezoekt troepen in Litouwen

I

n Litouwen vond er een training met een koninklijk randje plaats: koning Willem-Alexander kwam op bezoek! Nederlandse militairen praatten hem bij over de laatste

ontwikkelingen bij de enhanced Forward Presence waar zij deel van uitmaken.

De koning was onder meer als passagier in een Leopard 2-gen­ iedoorbraaksysteem betrokken bij het uit de weg ruimen van hindernissen op oefenterrein Pabrade.

Mijnenjager Schiedam, p. 6 DEFENSIE

Mijnenjager Schiedam

6

Mijn functie: Wachtmeester-1, BSB

10

Actuele missies

12

In bedrijf: de scheepsdekken van Bolidt

14

Veteranenverhalen: Jeroen Kolthof

16

Column Marc Bentinck

17

Factsheet CV90

18

HCSS: de Russische luchtmacht

20

Interview luitenant-generaal Martijn Wijnen 22

Vredepeel: grootste lucht­verdedigingsoefening van Europa

K

an de Navo snel en adequaat reageren op een aanval vanuit de lucht? Om dit te testen worden deze maand de verdedigingsmid­ delen van alle deelnemende land-, lucht- en zeemachten gekoppeld

tijdens de oefening Joint Project Optic Windmill. Het hart van de oefening is de Luitenant-generaal Bestkazerne in De Vredepeel, thuisbasis van de Nederlandse luchtverdedigers. Daar vormt het geavanceerde geheel van com­ puters de ruggengraat van de grootste Europese oefening in zijn soort. Verbonden met andere loca­ ties in de wereld, wordt de hele oefening gesimuleerd.

Reportage: de Klein Hollandia teruggevonden

26

Veteranencentrum Tilburg geopend

29

Column Niels Roelen

33

Prijsvraag en colofon

35

Boeken Recensie Afrikakorps van Olivier Speltens

30

Recensie Vrede vergt moed van Laurens van Aggelen

32

6 – MILITAIRE COURANT

Mijnenjager Schiedam: ‘Voor ons is het gevaar bijna constant aanwezig’ Van de commandant van de mijnenjager tot de duiker die close contact opzoekt met het gevaar: de Zr.Ms. Schiedam vaart continu uit om voor de Nederlandse kust én in interna­tionale wateren de vaarwegen veilig te houden. Dat vraagt om discipline en uithoudingsvermogen, want met mijnen ligt het gevaar altijd op de loer. En niet alleen met mijnen…

DOOR JAN LOUWERS

L

uitenant ter zee Anton van Dijk is op 43-jarige leeftijd commandant van de mijnen­ jager Zr.Ms. Schiedam. ‘Ik kom uit Den Helder, dus ik ben opgegroeid met zeevaart. In eerste instantie dacht ik aan de koopvaardij, totdat een goede bekende mij de marine aanraadde. Ik zat nog op school toen ik eens een b ­ onnetje uit de Veronica-gids knipte. Een paar maanden later, toen ik het vwo had afgerond, heb ik me aange­ meld bij het Koninklijk Instituut voor de Marine voor een vijfja­ rige opleiding tot officier zee­ dienst. Daarna ben ik lekker gaan varen, op heel veel verschillende schepen. Ik ben er dus mee opge­ groeid, en het bevalt nog steeds goed. Bij de koopvaardij vaar je zo snel mogelijk van A naar B; bij de marine is het veel leuker: je werkt in een team, en neemt de meest onlogische routes van A naar B.’

Hoe ziet het team op zo’n mijnenjager eruit?

‘We varen met een team van 38 mensen. Het is een heel diverse groep, want niet iedereen is direct betrokken bij het opsporen van mijnen: je hebt ook mensen nodig om het schip varende te houden, zoals een technische dienst. En we moeten ook eten. De experts voor dit werk zijn het EOD-opgeleide duikteam, de mijnenjachtcentrale die met sonar kijkt wat er op de zeebodem ligt, en een team om de onderwaterrobot te bedienen.

Ik ben de commandant, maar heb als mijnenbestrijdingsofficier ook kaas gegeten van het werk in de

mijnenjachtcentrale, en ik ben als duiker opgeleid.’

De meeste mensen hebben wel van een mijnen­veger gehoord. Maar wat is een mijnenjager?

‘Zeemijnen zijn al een oud wapen: twee eeuwen geleden waren het kruitvaten die, eenmaal aangesto­ ken, in het water werden gegooid.

Wij hebben te maken met mijnen ontwikkeld die ontploffen als ze een schip aanraken (contactmij­ nen) en mijnen die metaal, geluid en/of drukverandering detecteren (invloedsmijnen). Mijnenvegen betekent dat je over de mijn moet varen met een veegtuig dat heel veel geluid maakt of veel magne­ tisme opwekt. Daarmee activeer je de mijn, dus hij ontploft. Een mij­ nenjager probeert de mijn juist niet te activeren: we varen er niet overheen, maar zoeken de zee af met onder meer sonar. Een mij­ nenjager is ontworpen om die mijnen op te sporen en onscha­ delijk te maken, maar is heel stil en a-magnetisch. Vinden we een mijn, dan zenden we een duiker of een robot om hem onschadelijk te maken.

Zijn er nog veel mijnen uit de Tweede Wereldoorlog?

‘Exacte aantallen zijn niet te

‘Met een paar ­mijnen kun je ­makkelijk de hele economie van een land verstoren’

noemen, want we weten niet hoe­ veel mijnen er gelegd zijn, noch hoeveel er geruimd of ontploft zijn. Er liggen nog duizenden mijnen in de Noordzee. En ver­ geet ook niet de vliegtuigbom­ men die door de geallieerden die van Duitsland terugkeerden in zee gedropt werden om veilig te kunnen landen. Die mijnen zijn inmiddels zo oud dat ze op de zee­ bodem liggen. De sensoren wer­ ken meestal niet meer. Als vissers ze in hun netten naar boven halen, dan kunnen ze bij contact nog wel afgaan. In 2005 zijn zo nog mensen om het leven gekomen.

Dus over het algemeen laat een visser zo’n mijn meteen terugzak­ ken en geeft hij de locatie aan ons door. Ook worden er tegenwoor­ dig veel windmolens gebouwd op de Noordzee. Wij kijken dus voor elke windmolen of de bodem daar veilig is.

‘Overal ter zee worden steeds modernere mijnen gedropt, want met slechts een paar mijnen kun je al makkelijk de hele economie van een land verstoren. Wij dra­ gen er een steentje aan bij om dat weer op te ruimen. Aan boord van een mijnenjager weet iedereen hoe nuttig wij zijn als we ingezet wor­ den: iedereen is erbij betrokken om de zee veiliger te maken. Van elke mijn die we vinden worden we weer blij – het is vooral genie­ ten als we die met een mooie plof uitschakelen.’

Worden jullie ook voor andere taken ingezet?

‘We zijn een oorlogsschip. We kunnen geen raketten afvuren, maar we zijn wel bewapend. Als

MAART 2023 – 7

MIJNEN JAGEN

DEFENSIE

Een drieluik over het Franse verzet tegen de Duitse onderdrukkers...

Thierry dubois jérome phalippou

5 september 1944, De Franse stad Chalon is bevrijd...

Een opluchting voor de bevolking, na vier jaar van onderdrukking.

Nu slaat ook het uur van de vergelding en de wraak. Maar zijn de verzetsmannen die nu voor het voetlicht treden wel echt dezelfden die de voorbije maanden hun eigen leven riskeerden in de schaduw?

Complete reeks nu verkrijgbaar WWW.SILVESTERSTRIPS.COM

voor strips sinds 1991

2023-03 Merlu 3 adv Militaire Courant.indd 1

08/03/2023 16:29

MAART 2023 – 9

MIJNEN JAGEN militairen kunnen we voor ver­ schillende taken ingezet worden.

Zo ondersteunen we de kustwacht, dus op zee houden we onze ogen en oren open. Er wordt soms wat gewoontjes gedaan over ons werk, maar voor ons is het gevaar bijna constant aanwezig. Want als wij op de Noordzee explosieven gaan ruimen, dan is dat geen oefening, dat kan echt gevaarlijk zijn.’

Wat betekent de dreiging van ­Rusland voor jullie werk?

‘In de Oostzee liggen nog ver­ schrikkelijk veel explosieven, en we blijven daarnaar zoeken. Maar je ervaart nu wel een bepaalde dreiging, want ook de Russen varen daar. Je moet er vooral voor zorgen dat een situatie

‘Van elke mijn die we vinden worden we weer blij’ niet escaleert. Zeker nu de Nord Stream-pijplijn beschadigd is geraakt, nemen we extra voor­ zorgsmaatregelen, zodat we er bijvoorbeeld niet van beschuldigd kunnen worden dat we met het detoneren van een mijn een pijp­ lijn beschadigd hebben.

‘In 2025 verwachten we de eerste schepen met nieuwe mijnenruim­ capaciteiten. De huidige platfor­ men functioneren prima, maar het hele concept verandert: in de toekomst kunnen we ons schip ver buiten gevaarlijk gebied houden

en jagen we met op afstand bestuurbare bootjes, een kleine onbemande helikopter en onder­ waterdrones. De data kunnen we dan op het schip analyseren en vervolgens tot actie overgaan. We zijn een van de eersten ter wereld die deze schepen ontwikkelen, samen met België.’

Sinds eind januari maakt Zr.Ms. Schiedam onderdeel uit van het NAVO vlootverband SNMCMG1 (Standing NATO Mine Countermeasures Group One). Dit is een van de twee vlootverbanden van de NAVO, gespecialiseerd in mijnenbestrijding, die 24/7 inzetbaar is voor ernst inzet.

SNMCMG1 is actief in de NoordAtlantische Oceaan, de Noordzee en Oostzee.

‘Duiken is nooit een oefening’ Marinier der eerste klasse Roel heeft na zes jaar bij het Korps Mariniers zijn carrière een andere richting gegeven: hij is sinds enkele weken duiker op de mijnenjager Zr.Ms. Schiedam.

‘I

sonar werken. Wordt er een mijn gevonden, dan zal er k ben bij Defensie gaan werken, omdat ik niet ook een duiker naar beneden moeten om de mijn ook graag stilzit: ik ben heel actief aangelegd en daadwerkelijk te identificeren en te detoneren. Zonde zocht dus een beroep met een fysieke, sportieve om er elke keer een dure robot heen te sturen als een kant. Bij Defensie werken was niet per se een jon­ duiker ook adequaat is. gensdroom, maar de stap is me wel goed bevallen. Na ‘Als duiker ben je bijna nooit op oefening: als wij op zes jaar bij het Korps Mariniers zocht ik een nieuwe pad gaan, dan is het altijd ‘in het echie”. Helaas hoor functie, en ik hoorde goede verhalen over de duik­ je ook weleens over fatale ongelukken met duikers. opleiding. Met de fysiek/medische keuring zat het Dus moet je erop letten dat het geen sleur wordt, wel snor, en ik kwam ook de psychologische keuring want dan kun je fouten gaan door. De opleiding duurde negen maken. Ik blijf me altijd bewust maanden, waarbij je het normale van het eventuele gevaar.’ duiken leert, maar ook het duiken met zo’n koperen helm traint. Ver­ der leer je om op mijnen te jagen, Hoe bevalt het leven aan boord? met een apart duiksysteem dat het ‘Als marinier heb ik wel op sche­ water minder verstoort, zodat je pen gezeten, maar je rol is die rondom de mijnen veiliger kunt van infanterist. Nu heb ik echt werken. een functie aan boord, en mijn ‘Ik ben direct betrokken bij het zeebenen heb ik inmiddels dus ruimen van oude of nieuwe mij­ wel redelijk gevonden. Je moet nen die verspreid liggen rondom er ook tegen kunnen dat je lan­ Europa. Zo liggen er nog veel mij­ gere tijd van huis bent: ik ben nen uit de Tweede Wereldoorlog net terug van een maand varen, in de Noordzee, maar laatst heb­ dan ga ik weer een week weg, en ben we ook mijnen uit de Eerste tegen het eind van het jaar ben Wereldoorlog geruimd in de baai ik drie maanden op zee. Soms van Riga. ben je een week onderweg en ‘Het schip heeft de faciliteiten om dan moet je opeens echt aanpo­ een mijn op te sporen. Dat kan ten: dan ben je van ’s ochtends met behulp van de sonar onder vroeg tot ’s avonds laat mijnen het schip die vanuit de centrale aan het ruimen. Dus het is hard Marinier Roel wordt bediend, of met op afstand werken, gecombineerd met hard bestuurbare drones, die ook met ontspannen.’

10 – MILITAIRE COURANT

Operator wachtmeester-1, BSB De Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten (BSB) van de marechaussee De BSB wordt ingezet wanneer snel, specialistisch optreden nodig is. Daartoe beschikt de BSB over beveiligings-, observatie- en arrestatieteams. Operator Wachtmeester-1 Dennis stroomde in bij afdeling 1, Beveiliging, en is blij met zijn keus voor de BSS. ‘Het leukste aan dit werk vind ik het out-of-the-box denken.’

Wie Dennis Wat Operator Wachtmeester-1 Waar Marechausse

W

ie het wervingsfilmpje van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten bekijkt, weet dat het bijna niet spannender en filmischer kan: de BSB opereert in een wereld waarin de vijand vaak niet zichtbaar is maar het gevaar altijd om de hoek kan kijken, en waar zowel met durf en discipline maar ook initia­ tief met gevaarlijke situaties moet worden omgegaan.

De BSB is de eliteeenheid van de koninlijke marechausse die wordt ingezet bij het binnendringen van gebouwen, het beveiligen van objecten en personen, en voor arrestaties en observaties. De bri­ gade opereert zelfstandig, eventu­ eel samen met politie of militaire eenheden.

Wie toetreedt tot de BSB wordt opgeleid tot algemeen opsporings­ ambtenaar, met een specialisaties als combat life saver of medisch specialist. De BSB wordt wereld­ wijd ingezet voor heimelijke, moeilijke en gevoelige operaties,

zowel op het land als op het water en in de lucht.

Beschermingsmiddelen De brigade heeft speciale kleding en snelle en praktische voertui­ gen om zichzelf te beschermen.

Per actie kijkt de brigade welke beschermingsmiddelen de team­ leden moeten dragen. Aanhou­ dingshonden kunnen helpen bij het aanhouden van verdachten. In moeilijke situaties biedt de aanwe­ zigheid van een aanhoudingshond extra veiligheid voor het team.

Rugzak aan competenties Operator wachtmeester-1 Dennis rondde zijn opleiding in juli af.

‘Mijn verwachting was dat we veel “groene” dingen zouden gaan doen en dat klopte ook wel.

‘Ik heb me wel eens voorgedaan als pizzakoerier om de klus te kunnen klaren’

Daar moet je wel echt voor open staan. Die 22 weken opleiding waren druk, maar vond ik goed te doen. Wel moet je goede afspra­ ken maken met het thuisfront: ik woonde ver weg en was doorde­ weeks niet thuis. Na de opleiding werd ik meteen goed opgenomen in de club. Je stroomt in bij afde­ ling 1 (Beveiliging) en krijgt direct taakverantwoordelijkheid. Een kwestie van gewoon je ding doen, gesteund door de meer ervaren collega’s. Mijn ervaring is dat er niet wordt neergekeken op “groen­ tjes”. Iedereen is bekend met welke rugzak aan competenties je binnenkomt, zo zijn ze zelf ook begonnen.’

Pizzakoerier ‘Dat je nooit meer thuis zou zijn, is een sprookje. Tot nu toe heb ik eenmaal 8 weken in het bui­ tenland gezeten, met daarnaast enkele incidentele korte trips.

Sinds ik bij de BSB zit, ben ik meer thuis dan in mijn vorige functie met onregelmatige diensten op Schiphol. Het leukste aan dit werk vind ik het out-of-the-box denken, de noodzaak om creatief om te gaan met situaties. Ik heb me wel eens voorgedaan als pizzakoerier om de klus te kunnen klaren. Mijn tips aan toekomstige collega’s: ga ervoor, stap er onbevangen in, omarm het groene optreden, ken je sterke en zwakke punten, sta open voor feedback en zorg dat je thuisfront er achter staat. En vooral: laat je niet weerhouden door allerlei spookverhalen, dit is gewoon leuk werk!’

(De naam van Dennis en enige informatie rondom zijn toetreding zijn geanonimiseerd.)

De rubriek ‘Mijn Functie’ is mede mogelijk gemaakt door Noventas verzekeringen.

MAART 2023 – 11

MIJN FUNCTIE

DEFENSIE

12 – MILITAIRE COURANT

BOSNIË EN HERZEGOVINA (EUFOR Althea) De European Force (EUFOR Althea) zet zich in voor de politieke en sociale stabili­ teit in Bosnië en Herzego­ vina. Dit moet de kans op een nieuw (gewapend) con­ flict verminderen. 4 Neder­ landse stafofficieren leveren hier een bijdrage aan.

MALI (EUTM, EUCAP Sahel en Minusma) Nederland draagt met vijf militairen bij aan de EU-trai­ ningsmissie in Mali (EUTM Mali). Die traint Malinese strijdkrachten en adviseert om de zogeheten G5-troe­ penmacht operationeel te maken. Deze G5 bestaat uit Mali, Burkina Faso, Mau­ ritanië, Niger, Tsjaad. Ook levert Nederland maximaal vijftien functionarissen voor de civiele missies van de EU in de Sahel (EUCAP Sahel).

Die zijn gericht op verster­ king van de binnenlandse veiligheidssectoren in Mali en Niger. Daarnaast levert Nederland aan de VN-missie Minusma maximaal tien functionarissen van politie en Koninklijke Marechaus­ see, en twee tot drie mili­ taire stafofficieren.

LITOUWEN (eFP) Defensie levert een bijdrage aan de versterkte militaire aanwezigheid van de NAVO in Litouwen, de zogeheten enhanced Forward Presence.

Het gaat om 270 militairen voor een multinationale battle­group. Het bataljon waarvan Nederland deel uit­ maakt, staat onder Duitse leiding en is gestationeerd in Rukla. Het is een van de ‘geruststellende maatrege­ len’ voor de Oost-Europese bondgenoten.

KOSOVO (EULEX) EULEX is een missie van de Europese Unie. De missie bevordert de stabiliteit in Kosovo, door het bestuurlijk apparaat, politie, justitie en douane te ondersteunen. In totaal maken 2.000 mensen uit verschillende EU-landen deel uit van deze missie.

Nederland heeft ongeveer 15 militairen voor EULEX in Kosovo, het merendeel marechaussees. De Neder­ landse bijdrage bestaat ook nog uit personeel van de politie en uit specialisten van de ministeries van Bui­ tenlandse Zaken en Justitie en Veiligheid.

Terwijl u dit leest, zetten militairen zich in verschillende delen van de wereld in voor vrede en veiligheid. Op korte termijn ten behoeve van de lokale bevolking, maar op lange termijn draagt globale stabiliteit ook bij aan veiligheid in Nederland.

ROEMENIË (NAVO-oefening) 150 Militairen van de lucht­ mobiele brigade trainen in verband met de oorlog in Oekraïne in Roemenië in plaats van in Duitsland.

Door aan de NAVO-grenzen te oefenen geeft de NAVO een krachtig signaal af rich­ ting Rusland.

OEGANDA (ACOTA) Nederland neemt soms deel aan het Global Peace Ope­ rations Initiative (voorheen Africa Contingency Opera­ tions Training & Assistance (ACOTA)-programma). Het programma vergroot de capaciteiten van 25 Afri­ kaanse landen door instruc­ tie en training, zodat deze in Afrika vredesmissies kunnen uitvoeren (met een mandaat van de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie).

MAART 2023 – 13

NEDERLANDSE MISSIES STRAAT VAN HORMUZ (EMASOH)

LIBANON, SYRIË EN ISRAËL (UNTSO) De United Nations Truce Supervision Organization (UNTSO) observeert de afge­ sproken bestandslijnen tus­ sen Libanon, Syrië en Israël.

UNTSO opereert in hetzelfde gebied als UNDOF (United Nations Disengagement Observer Force). En in ZuidLibanon in hetzelfde gebied als UNIFIL (United Nations International Force In Leba­ non). Nederland levert twaalf militairen aan deze missie.

IRAK (CBMI) Nederland helpt met advi­ seurs aan lokale strijdkrach­ ten mee om de slagkracht van terreurorganisatie ISIS te breken en levert een compag­ nie voor de beveiliging van Erbil International Airport.

Met enkele stafofficie­ ren draagt Nederland bij aan de missie EMASOH (European-led Maritime Awareness in the Strait of Hormuz). Nederland neemt deel aan EMASOH voor het internationale recht op vrije doorvaart en doortocht door de Straat van Hormuz. Met deelname aan EMASOH bevordert Nederland de internationale rechtsorde.

BAHREIN (CMF) Bij Combined Maritime For­ ces (CMF) werken marines uit 25 verschillende landen samen. CMF opereert in de wateren rond het Arabisch schiereiland en bestrijdt gewelddadig extremisme en terrorisme, piraterij, smok­ kel en mensenhandel en verbetert samen met lokale en andere partners de mari­ tieme veiligheid en stabili­ teit in de regio.

GAZASTROOK (EU BAM en USSC) De European Union Bor­ der Assistance Mission (EU BAM) is een missie van de Europese Unie. De missie helpt bij het grensbeheer aan de grensovergang bij Rafah in de Gazastrook.

Nederland draagt in de regio ook bij aan de United States Security Coordinator (USSC). Deze missie vindt plaats in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever.

SOMALIË (VPD) Marineschepen vergroten de veiligheid langs de scheepvaartroutes door de Golf van Aden en de Hoorn van Afrika bij Somalië. Zij verstoren en ontmoedigen hiermee zeerovers. Het aan­ tal gekaapte schepen is sinds 2012 sterk gedaald. Defensie stuurt in sommige geval­ len militaire beveiligings­ teams mee op Nederlandse zeetransporten.

BRON: DEFENSIE

14 – MILITAIRE COURANT

Bolidt: van veilig scheepsdek tot anti-sonarbescherming Bolidt is wereldwijd expert in het ontwikkelen, produceren en aanbrengen van synthetische bedekkingen en vloeren op schepen, van luxe cruiseschepen tot onderzeeboten. Hun werk voor Defensie is echter een vak apart, want de scheepsbedekking moet hierbij aan heel andere eisen voldoen.

DOOR ANTAL GIESBERS

S

inds 1964 heeft het familie­ bedrijf Bolidt, gevestigd in Hendrik-Ido-Ambacht, een nauwe band met Defensie als de ontwikkelaar, producent en installateur van hoogwaardige toepassingen zoals scheepsbedek­ kingen - buiten en binnen, vertelt Robert van Aarle, al vijftien jaar werkzaam bij Bolidt en als direc­ tor naval & defense verantwoor­ delijk voor defensie-gerelateerde werkzaamheden.

‘Het gaat eerst en vooral om de voorziening van de bedekking van schepen, maar daarnaast leveren we ook specialistische kunststofvloeren voor land-based projecten, zoals vliegtuighangars en munitiedepots. Een groot deel van onze wereldwijde projecten zijn maritiem gerelateerd, zoals cruiseschepen en luxejacht­ bouw - daarin zijn we marktlei­ der -, maar juist Defensie is voor

ons extra bijzonder. Defensie is namelijk een zeer bijzondere wereld waarin de hoogste kwali­ teit wordt geëist als het gaat om performance van materialen: de eisen en wensen zijn daar heel anders dan bij gewone schepen, en in veel ontwikkelingen lopen zij voorop. Bovendien willen we voor Defensie de beste partner zijn voor installatie en onderhoud van de projecten. Deze combinatie van voortdurende innovatie op gebied van materialen, installatie en het onderhoud daarvan houdt ons scherp. We zien het echt als topsport ‘ Bolidt, in 1964 opgericht door de heren Bol en Schmidt , ontwik­ kelde voor Defensie een kunststof­ fen anti-slip scheepsbedekking die de oude, traditionele materialen kon vervangen.

‘Het begon met het vervangen van traditionele scheepsbedekkin­ gen door kunststof waardoor de levensduur van de constructie van

schepen werd verbeterd’, vertelt van Aarle, ‘maar vanaf de jaren tachtig zijn daar ook vele andere innovatieve toepassingen bijge­ komen, toen we de Walrusklasse duikboten van een laag anti-sonar kunststof voorzagen, en in het interieur geluiddempende vloeren legden. In de jaren negentig zijn daar de mijnenjagers bijgekomen waar de toepassingen uiteenlopen van scheepsbedekking tot ballast producten.’

In de loop der jaren zijn de toepas­ singen van Bolidt continu door­ ontwikkeld. Innovatie op product niveau is altijd hard nodig, aldus Van Aarle: ‘Het gebruik van bij­ voorbeeld een landing platform

‘Nu ontwikkelen we een kunststofsoort om onderwater­ detectie te beperken’

MAART 2023 – 15

IN BEDRIJF op een marineschip moet tegen­ woordig aan andere eisen voldoen omdat het gebruik verandert: niet alleen heb je bemanning over dat dek lopen, maar bijvoorbeeld ook V-22 Osprey helikopters die erop landen die ook een verhoogde thermische belasting meebren­ gen.De technologische ontwik­ kelingen van Defensie zullen wij altijd moeten beantwoorden met innovatieve kunststofsystemen.

En gelukkig kunnen wij die belofte waarmaken. Een eigen r&d center in Nederland helpt hier echt bij’.

Zo ontwikkelden wij een speciale kunststofhars specifiek voor mari­ tiem gebruik, met een natuurlijke flexibiliteit en een enorm goede anti-slipkwaliteit, waardoor het dek gewoon een stuk veilig werd.

Een kunststoffen bedekking is verder niet alleen lichter maar ook

weersbestendiger. Het beschermt de constructie tegen o.a. corrosie en is zelfs deels resistent tegen de impact van vijandelijk vuur. En tot slot: kunststof vergt minder onderhoud.’

‘Dat specifieke gebruik geeft al aan dat onze producten aan veel eisen voldoen. Voor de bedek­ king binnen in schepen is bij­ voorbeeld, naast dat je veilig van dat dek gebruik kunt maken, geluid een belangrijk criterium: het dek moet geluid reduceren, zeker in een onderzeeboot. Voor de marine hebben we altijd spe­ ciale toepassingenontwikkeld. En voor luchtbases gelden weer heel andere eisen: daar ontwikkelen we toepassingen met anti-statische kwaliteiten om o.a. hoogtechnlo­ gische apparatuur te beschermen en tegerlijkertijd explosiegevaar te minimaliseren.’

‘Ik heb me in vijftien Eisen en waarden Aarle vertelt dat samenwer­ jaar toch de meeste Van king met defensie om een inzet op hoogste niveau vraagt. ’Je hebt afkortingen die ze het namelijk van doen met allerlei eisen en waarden. Het bij Defensie gebrui- specifieke gaat niet alleen om anti-slipwaar­ ken eigen gemaakt’ den, maar ook de specificaties

vanuit Defensie, DMO en DMI. Verder zijn er de zogeheten ­STANAG-waarden: dat betekent dat je product moet voldoen aan de NAVO-standaarden. En dat kunnen we. Want we ontwikkelen alle producten zelf. We hebben een eigen research & development laboratorium en zorgen zelf voor de eigen productie en installatie, dus we kunnen alle projecten zelf uitvoeren. Het grote voordeel is dat we al op voorhand kunnen anticiperen op onverwachte situ­ aties. We hebben een structurele, goede relatie met de gebruikers, en werken in overleg met onder meer de Defence Material Organi­ sation (DMO) en de Directie Mate­ riële Instandhouding (DMI) van Defensie, en met organisaties als TNO. Niet alleen hebben wij goede contacten met defensie, er zijn ook oud-marinemensen die bij ons zijn komen werken. Nee, zelf heb ik geen militaire achtergrond.

Dat had toch wel een plus geweest voor mijn baan. Maar ik heb me in vijftien jaar toch de meeste afkor­ tingen die ze bij Defensie gebrui­ ken wel eigen gemaakt.’

Echt Nederlands ‘We blijven nieuwe producten ont­ wikkelen om aan de laatste eisen te voldoen. Met name duurzaam­ heid is een rode draad die tegen­ woordig door al onze producten loopt. Het is dan goed dat je met anderen samenwerkt, want door samen te werken kom je wel tot een oplossing. We leveren ook aan de Franse en Duitse marine, de US coast guard en marines in het Midden en Verre Oosten, maar Nederland stelt andere, soms hogere eisen. Ook qua onderhoud zijn er specifieke eisen voor de Nederlandse marine. In Nederland kunnen meerdere familiebedrij­ ven de continuïteit garanderen voor complexe defensieplatforms.

Dus we bieden defensie een stukje strategische autonomie omdat we dit soort werk in Nederland kun­ nen uitvoeren. We zijn niet afhan­ kelijk van het buitenland, we doen het zelf. Daar ben ik eigenlijk best trots op.’

www.bolidt.nl

16 – MILITAIRE COURANT

INTERVIEW ‘Als het even tegenzit, zet je door’ VETERANENVERHALEN

‘Defensie was voor mij echt een jongensdroom, want ik keek vanuit ons huis in Weert uit op de stormbaan van de Koninklijke Militaire School (KMS). Ik had voor de Koninklijke Militaire Academie (KMA) kun­ nen kiezen, maar ik wilde graag met de voeten in de modder staan.

Ik wilde heel graag bij de Lucht­ mobiele Brigade en daar kwam ik in 2008 terecht. Uiteindelijk ben ik ingedeeld bij het 12e Regiment van Heutsz. Daar heb ik tot en met 2012 gezeten. In maart 2010 zou­ den we naar Afghanistan gaan. Je krijgt dan allerlei specialisatieop­ leidingen, waarbij ik Combat Life Saver werd, en ik kreeg een extra opleiding als .50-boordschutter.

Vervolgens ga je met je eenheid veel op oefening.’

Wat was jouw meest indrukwekkende ervaring in Afghanistan?

‘In Nederland groeien kinderen meestal zorgeloos op. Maar als je dan de ernst op de gezichten van de kinderen daar ziet, dat maakt indruk. Je wordt als militair getraind voor heel veel verschil­ lende situaties, maar niet voor het moment waarop een jong kind met een geamputeerd been langsloopt. Maar ik wist wel: daar werk je echt aan een betere wereld.

Zeker achteraf gezien vond ik mijn uitzending om die reden een hele mooie periode.’

Nu werk je bij het internationale advocatenkantoor Clifford Chance.

Hoe ben je daar terechtgekomen?

‘Na mijn eerste contract koos ik voor een studie buiten Defensie, vooral omdat er op dat moment heel erg bezuinigd werd op Defen­ sie. Ik ben rechten gaan studeren.

Dat was gigantisch wennen, als

ontzettend leuk, deels uitlaatklep.

‘Na mijn studie kon ik bij Clifford Chance aan de slag, een van de grootste advocatenkantoren ter wereld. Daar werk ik in de interna­ tionale advocatuur.’

In hoeverre bepaalt jouw militaire DNA hoe je je werk doet?

‘Je durft en doet dingen met een bepaalde mate van zelfvertrouwen.

Als het even tegenzit, zet je door.

Dat zijn eigenschappen die ik nog iedere dag bewust toepas. Af en toe neem je daardoor ook te veel hooi op je vork.’

22-jarige in een collegezaal met mensen van 18. Ik had al behoor­ lijk wat ervaring in m’n rugzak zitten, dus dat verschil was heel groot. Tijdens mijn studie ben ik echt weer fanatiek gaan sporten: hardlopen, zwemmen, fietsen en uiteindelijk ook triatlons. Deels

‘Veteranen ­voegen echt iets toe aan het bedrijfsleven’

Defensie is erg veel bezig met reservisten. Is dat iets waar jij zelf ook over nadenkt?

‘Ja, want ik wil graag een con­ nectie houden met Defensie. Mis­ schien dat mijn beeld van mijn militaire tijd dan verandert: ik kijk nu terug op een fantastische tijd, maar als ik reservist word, vind ik het misschien wel veel minder leuk. Daar zou ik graag een keer met iemand over praten.’

Zou jij anderen aanraden om bij Defensie te gaan werken?

‘Absoluut! Ik denk dat de dingen die je daar leert voor iedereen toe­ pasbaar zijn. Je krijgt een bepaalde mindset mee en het militaire DNA wordt erin gedrild. Dat is van toe­ gevoegde waarde, ongeacht wat je daarna gaat doen. Ik merk ook dat werkgevers het heel indrukwek­ kend vinden als je militaire erva­ ring hebt. Ik hoor van heel veel collega’s dat ze het heel fijn vinden om dit soort ervaring binnen­ boord te hebben. We worden echt gezien en gewaardeerd!’

Wil je het volledige verhaal van Jeroen Kolthof lezen? Ga dan naar: www.onbekendehelden.nl

Jeroen Kolthof koos na de middelbare school voor de Luchtmobiele Brigade. Nu, na meerdere dienstjaren, een uitzending naar Afghanistan en een rechtenstudie, werkt hij voor het internationale advocatenkantoor Clifford Chance.

MAART 2023 – 17

COLUMN

D

Vergeet de zuidflank niet

e westelijke fixatie op de vernietigingsoor­ log die Rusland sinds februari 2022 tegen Oekraïne voert, is existentieel. Oekraïnes strijd is immers ook onze strijd, reden waarom steeds zwaardere westerse wapens hun weg wel móéten vinden naar de Oek­ raiënse gehaktmolen. Intussen doet het krijgsgeweld aan de NAVO-oostflank ons bijna vergeten dat er ook nog zoiets bestaat als de NAVO-zuidflank. Die zuid­ flank van de NAVO is ook die van de EU – niet alleen louter geografisch maar tegenwoordig ook geopoli­ tiek, indachtig de verklaarde ambitie van de EU om in de haar direct omgevende regio’s robuust op te komen voor haar belangen.

Decennialang was de Middellandse Zee vooral een westelijk mare nostrum, dat door de Britse Royal Navy en later de Amerikaanse Zesde Vloot werd beheerst vanuit een netwerk aan marine- en luchtmachtbases.

De wereldwijde Koude Oorlog en het Midden-Oosten conflict zorgden ervoor dat de VS een stevige politiekmilitaire greep hield op de algehele regio, met NAVOlid Turkije, Israël, Egypte (na 1976) en de Golfstaten als belangrijke lokale bondgenoten. Maar sedert ruw­ weg 2010 kalft de westelijke dominantie in deze uit­ gestrekte regio af. Met hun strategische heroriëntatie op China en de Indo-Pacific, liet de VS onder Obama en Trump hier onnodig vacua ontstaan waarin Rus­ land en Turkije sprongen. Een doorbraak vanuit de Zwarte Zee naar de (oostelijke) Middellandse Zee en verder is, historisch gesproken, een constant Rus­ sisch geopolitiek streven. Tegenwoordig speelt Mos­ kou behendig in op oude en nieuwe conflictstof in en rondom de regio, waarbij het opportunistisch laveert tussen brute militaire steun aan het bloedige Assadregime in Syrië en ad hoc samenwerking met de wis­ pelturige Turkse autocraat Erdogan. Inmiddels heeft Rusland zijn langjarige militaire presentie in Syrië fors uitgebreid (naast marine nu ook luchtmacht).

Ook beschikt het over een luchtmachtbasis in Libië, van waaruit het via de Wagner Groep in de Sahellanden en elders in Afrika een ‘tweede front’ tegen het Wes­ ten heeft geopend – tot dusver met enig succes. En in reactie op de westelijke economische en financiële sancties vanwege de Russische agressie tegen Oekra­ ïne, wijken Russisch kapitaal en bedrijven uit naar Turkije en EU-lidstaat Cyprus – waarmee de toch al aanzienlijke Russische voetafdruk in die twee landen verder groeit.

Bijna zorgelijker is de opportunistische dwarsheid van Erdogans Turkije, dat soms alleen nog in naam NAVO-lid lijkt te zijn. Vertrouwd zijn de Turkse

provocaties aan het adres van Griekenland in de ­Egeïsche Zee en gewapende uitvallen tegen de Koer­ den. Inmiddels zijn daar bij gekomen: Erdogans kwaadaardige beslissing om Russische in plaats van westelijke antiraketsystemen in Turkije te stationeren – compleet met bijbehorend Russisch onderhouds­ personeel – en Turkijes agressieve exploratie van olieen gaswinning in de oostelijke Middellandse Zee. Met zijn ‘bemiddeling’ tussen Rusland en Oekraïne en zijn facilitering van Russische financieel-economische belangen, wil Erdogan Turkije als dé sterke regionale macht profileren. Tegelijkertijd verraadt Erdogans avonturisme een vlucht naar voren, ter compensatie van zich opstapelende binnenlandse problemen als gevolg van autocratische onderdrukking, corruptie en chaotisch economisch beleid. Moeilijk voorspel­ baar blijft vooralsnog of, en zo ja hoe, de aardbeving in Turkije Erdogans politieke toekomst zal beïn­ vloeden. Mocht hij herkozen worden, dan zou hij evengoed migrantenstromen kunnen inzetten tegen Griekenland en Italië, zich nog afhankelijker van Rus­ land maken, of zich weer ‘bondgenootschappelijker’ opstellen.

Uitgaande van Europa’s oost- en zuidflanken als één strategisch continuüm, kan het Westen de ont­ wrichtende optredens van Rusland en Turkije in de (oostelijke) Middellandse Zee en verder zuidwaarts niet onbeantwoord laten. Dat antwoord zou primair van de EU en haar lidstaten moeten komen: zij heb­ ben een evident belang bij stabilisering van hun ‘kwetsbare onderbuik’ en kunnen daarbij een breed palet aan instrumenten inzetten. Met zijn inherente flexibiliteit leent marine-optreden zich goed voor het afgeven van gedifferentieerde signalen, afgestemd op de complexiteit van de regio. Voortbouwend op de ervaringen opgedaan met de anti-piraterijmissie van de EU voor de Somalische kust, zou de European Maritime Force (EUROMARFOR – sinds 1995, met Frankrijk, Italië, Spanje en Portugal) kunnen worden opgewaardeerd tot een staand vlootverband voor de Middellandse Zee – en de Zwarte Zee! Naast klassiek vlagvertoon, valt te denken aan vaste én onaange­ kondigde (amfibische) oefeningen – met regelmatige deelneming van de Amerikaanse Zesde Vloot en de Britse marine. Welbeschouwd leent de regio zich goed voor de totstandbrenging van hechte militaire samenwerking tussen een operationeel volwaardige EU en de NAVO.

MARC BENTINCK

Marc Bentinck is oud-diplomaat. Tussen 1983 en 2010 diende hij in de multilaterale veiligheidsdiplomatie, op welk terrein hij tegenwoordig gastcolleges en -seminars geeft, in combinatie met internationale onderzoeksopdrachten.

18 – MILITAIRE COURANT

CV90 Defensie maakt gebruik van speciaal materieel. Dit keer presenteren wij de Combat Vehicle 90 (CV90), het infanterie­ gevechtsvoertuig van de landmacht.

D

e CV90 kan infanteristen van en naar het front brengen en zelf actief deelnemen aan het gevecht. Het voertuig beschikt hiervoor over een 35 mm-snel­ vuurkanon en zware bepantsering.

Het kan zeven volledig bepakte militairen meenemen.

Het commandovoertuig biedt ruimte aan vier stafleden, die operaties aansturen. De infante­ rie-uitvoering heeft ruimte voor zeven bewapende infanteristen die het grondgevecht leveren.

Het voertuig is uitgerust met moderne, digitale informatie­ systemen en een elektronisch regel- en besturingssysteem. De basisconstructie is van gelaagd pantserstaal van hoge hardheid.

De binnenkant is bekleed met kevlar om de effecten van een inslaande granaat (scherven en gesmolten metaal) zoveel mogelijk te minimaliseren.

De CV9035NL heeft een Bush­ master III 35mm-snelvuurkanon, een MAG 7,62 mm-mitrailleur en lanceerinrichtingen voor rooken scherfgranaten. Speciale air­ burst-munitie tegen helikopters is op verzoek van het Nederlandse leger aangepast voor de inzet tegen onder meer richtapparatuur van vijandelijke zware tanks. Het andere hoofdmunitietype zijn de oude 35 mm-granaten van het Cheetah gemechaniseerde lucht­ doelgeschut, met een effectief bereik van 2 kilometer. Het 7.62 mm FN MAG-machinegeweer beweegt met het kanon mee en kan, net als het kanon, onder een hoek van 10° omlaag schieten en, speciaal voor stadsgevechten, tot 50° omhoog worden gericht.

Update 2024

DEFENSIE

Honderdachtentwintig CV90’s worden ingrijpend gemoder­ niseerd omdat de veiligheids­ situatie de afgelopen jaren is veranderd en potentiële vijanden aanzienlijk sterker zijn geworden.

De upgrade vergroot de capaci­ teiten van het pantserinfanterie­

voertuig en biedt de bemanning betere bescherming, vuurkracht en ergonomie.

Negentig exemplaren krijgen een actief beschermingssysteem dat inkomende projectielen detecteert en verstoort. Ook krijgt de CV90 het ATGM-systeem (anti-tank gui­ ded missile) voor Spike-raketten.

Voor de commandant en schutter komen er nieuwe waarnemings­ middelen en voor de chauffeur warmtebeeld.

De CV90 wordt voorzien van een toekomstbestendige IT-infra­ structuur en een geïntegreerd battlefield managementsysteem met betere detectie- en identi­ ficatiemogelijkheden. Om het hogere gewicht door de nieuwe systemen te compenseren, krij­ gen de 128 CV90’s voorafgaand aan de MLU lichtere rubber band tracks. De eerste serieproduc­ tie-voertuigen worden in 2024 geleverd, de laatsten in 2026.

Daarnaast heeft Nederland nog CV90’s als logistieke reserve en als lesvoertuig.

SPECIFICATIES Lengte 6,47 meter Breedte 3,01 meter Hoogte 2,5 meter Vermogen 810 pk Gewicht 31.750 kilogram (onbeladen) Bemanning maximaal 10 ­ (3 bemanningsleden en 7 infanteristen) Snelheid 70 kilometer per uur Bewapening Bushmaster III 35/50mm-snelvuurkanon (150/200 schoten per minuut), MAG 7,62mm-mitrailleur, lanceerinrichtingen voor rook- en scherfgranaten In gebruik bij Koninklijke Landmacht De rubriek ‘Factsheet’ is mede mogelijk gemaakt door Noventas verzekeringen.

MAART 2023 – 19

FACTSHEET

Combat Vehicle 90

20 – MILITAIRE COURANT

Waar is de Russische luchtmacht?

Het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) publiceert jaarlijks meerdere studies rond de thema’s geopolitiek, Defensie en veiligheid. Voor deze Militaire Courant onderzoekt Frederik Mertens, Strategisch Analist bij HCSS, de Oekraïense luchtverdediging tegen Rusland.

E

en van de grote verrassingen van de oorlog in Oekraïne is de ‘afwezigheid’ van de Russische luchtmacht. Bijna alle analisten – inclusief schrijver dezes – gingen er aan het begin van de oorlog van uit dat de Russische luchtmacht eerst de Oekraïense luchtverdedi­ ging zou neutraliseren om vervol­ gens de Oekraïense luchtmacht te vernietigen. Op die manier had Rusland luchtsuperioriteit kun­ nen verwerven, om dan met lucht­ aanvallen diep in het achterland het Oekraïense leger te verlammen en directe luchtsteun aan de Rus­ sische pantserspitsen te bieden.

Maar de Russische luchtmacht lijkt te schitteren door afwezig­ heid. Wat is er aan de hand?

Het blijkt dat de Russen eind februari en begin maart wel geprobeerd hebben om de Oekra­ ïense luchtverdediging uit te scha­ kelen, maar de schreeuw om hulp van het Russische leger bij Kiev

heeft ervoor gezorgd dat de Russi­ sche luchtmacht te snel de focus op directe luchtsteun heeft gelegd.

Hierdoor konden de Oekraïners hun luchtverdediging herorgani­ seren, met de nadruk op mobili­ teit en survivability.

Het gevolg was dat de Russen toen op middelgrote en grote hoogtes alsmaar meer aanvalsvliegtui­ gen begonnen te verliezen aan de mobiele Buk-systemen. Ze moes­ ten wel lager gaan vliegen, maar laag vliegen maakte Russische vliegtuigen kwetsbaar voor draag­ bare luchtverdedigingsraketten –

Mutual Air Denial is een Oekraïense overwinning en meer dan we hadden durven hopen.

zoals de door Nederland geleverde Stinger.

Al met al liepen de verliezen zo hoog op dat de Russische lucht­ macht het nauwelijks nog aan­ durft om binnen het bereik van de Oekraïense luchtverdediging te komen.

Air Denial De Oekraïners weten zo het gebruik van hun luchtruim door Russische vliegtuigen groten­ deels te voorkomen. Dat heet: Air Denial. Ze kregen dit voor het grootste deel voor elkaar met oudere versies van Russische wapens. Het hielp dat de Russen slecht gecoördineerd waren. Zo verblindden de Russische stoor­ zenders tijdens de aanval op Kiev niet alleen de Oekraïense lucht­ verdedigingsradars, maar ook hun eigen communicatieapparatuur.

De Russen moesten toen een keuze maken: de radars blijven neu­

HCSS

MAART 2023 – 21

DEFENSIE

Een foto op s­ ociale media zetten, kan al een dodelijke aanval uitlokken. traliseren of met elkaar kunnen communiceren. Ze kozen het laat­ ste. Maar dat hielp de Oekraïense luchtverdediging weer om erbo­ venop te krabbelen.

Systeem tegen systeem Ondertussen hebben de Oekra­ ïense jachtvliegtuigen het moeilijk. Toen tijdens de eerste chaotische dagen de Oekraïense luchtverdediging was geneutra­ liseerd, moesten de oude Oekra­ ïense MIG-29’s en SU-27’s het opnemen tegen een overmacht van veel modernere Russische SU-30’s, SU-35’s en MIG-31’s. Tege­ lijkertijd moesten ze rekening houden met het dodelijke Rus­ sische S-400 luchtverdedigings­ systeem, dat tot ver achter de frontlijn Oekraïense vliegtuigen op grote en middelgrote hoogtes kan neerschieten.

De Oekraïners moesten laag vlie­ gen, wat de hoogvliegende Rus­

sische jagers met hun moderne beyond-visual-range raketten met actieve radargeleiding een beslis­ send voordeel bood: ze kunnen veel eerder Oekraïense vliegtuigen aanvallen dan andersom.

Mutual Air Denial Op dit moment is een soort nega­ tieve balans in de lucht ontstaan: Mutual Air Denial. De Oekraïners lopen enorme risico’s als ze hun vliegtuigen tegen het door de Russische luchtmacht en luchtver­ dedigingssystemen beschermde Russische leger inzetten. Maar de Russen kunnen hun luchtoffensief alleen maar volhouden met hun alsmaar slinkende arsenaal aan ballistische en kruisraketten. En van die kruisraketten wordt trou­ wens een aanzienlijk percentage neergeschoten.

Hoeveel pijn dit raketoffensief ook doet, de impact is veel minder groot dan wat een grootschalig en volgehouden luchtoffensief door vliegtuigen kan bereiken.

Gezien de krachtsverhoudingen is Mutual Air Denial feitelijk een Oekraïense overwinning en meer dan we eind februari hadden dur­ ven hopen.

Moderne luchtverdediging is een

gevecht van een systeem tegen een systeem: niemand ontsnapt eraan. En dus heeft elke eenheid en soldaat hier ook zijn rol in.

Want om je luchtverdediging een goede kans te geven, moet je de vijand zo min mogelijk doelen bieden. Een foto van je kameraden op sociale media zetten, kan de tegenstander al genoeg informatie geven om een dodelijke aanval uit te voeren. Dekking, camouflage, verspreiding en mobiliteit zijn voor alle eenheden cruciaal om de luchtdreiging te overleven, zelfs ver achter de frontlinie.

Want ook Nederlandse troepen zullen in de toekomst rekening moeten houden met luchtaan­ vallen. Goedkope wapens als de Iraanse Shahed-136 drones zijn misschien niet zo gevaarlijk als HIMARS-raketten of JDAM geleide bommen, maar als je er geen rekening mee houdt, zijn ze even dodelijk. Net als de Oekraïners zullen we altijd onze hersens moe­ ten gebruiken.

Frederik Mertens Strategisch Analist bij HCSS

22 – MILITAIRE COURANT

‘Met het ­uitbreken van de oorlog in Oekraïne is de NAVO nu super­relevant en ­iedereen snapt wat onze hoofdtaak is’

MAART 2023 – 23

INTERVIEW

Generaal Martin Wijnen: ‘We staan voor de grootste reorganisatie ooit’ Luitenant-generaal Martin Wijnen, sinds augustus 2019 Commandant der Landstrijdkrachten, wordt geconfronteerd met de effecten van een landoorlog in Europa, die ertoe leiden dat de Nederlandse landmacht de meest ingrijpende veranderingen gaat doormaken sinds de Tweede Wereldoorlog.

Maar wat betekent dat voor de mensen en het materieel onder Wijnens hoede?

DOOR JAN LOUWERS

E

en maand geleden kwam de koning op bezoek bij de enhanced Forward Presence (eFP) in Litouwen.

Waarom kozen jullie ervoor dat de koning juist Litouwen zou bezoeken?

‘De eFP vierde net zijn lustrum. Nu was er altijd dis­ cussie geweest over de functie van de eFP. Maar de hoofdtaak van de eFP is deterrence en reassurance: afschrikking van de agressor en het geruststellen van de Litouwse bevolking. En dat staat sinds 24 februari 2022 als een paal boven water. Dus er is geen discus­ sie meer over de zin van die missie, en dat heeft een weerslag op het moreel.’

De NAVO is zich, sinds de oorlog in de Oekraïne, weer gaan focussen op zijn eerste hoofdtaak: het verdedigen van het Europees bondgenootschappelijk grondgebied.

‘Dat klopt. Na de Koude Oorlog verschoof de aandacht meer naar de tweede hoofdtaak. Expeditionaire mis­ sies om elders in de wereld stabilisatie-operaties uit te voeren. Het gevoel dat we terug moesten naar die eerste hoofdtaak was er in 2014 al, toen Rusland de Krim veroverde. Een systeemschok. Net als de val van Kaboel en de oorlog in Oekraïne. Het is voorstelbaar dát ze gebeuren, maar je kunt minder goed voorspel­ len wanneer. Bij zo’n systeemschok wordt een beroep gedaan op de krijgsmacht om zaken te stabiliseren en oplossingen te bieden. Dat doe je tussen de mensen, en met oog voor hun situatie. Ik noem dat: “met een koel hoofd en een warm hart”. Met het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is de NAVO nu superrelevant en iedereen snapt weer wat onze hoofdtaak is. Ook dat doet wat met het moreel.’

Intussen duurt de oorlog in Oekraïne al een jaar.

Heeft de NAVO adequaat op de agressie van Poetin gereageerd?

‘Die agressie begon echt op 24 februari vorig jaar.

Ik kan me het telefoontje van de Commandant der Strijdkrachten nog goed herinneren. Het was om 04:22 uur, de telefoon ging: “Hé Martin, Poetin is begonnen: hij gaat all out.” Dat waren de woorden.

Het kwam niet onverwacht, want we zagen in de aan­ loop daartoe al indicaties dat het ging gebeuren. Toch zaten er wel verrassingen in. Puur militair gesproken

gingen we uit van een geconcentreerde aanval, dat is militaire logica, maar Poetin viel over vier fronten aan. Maar wat Poetin onaangenaam verraste was de vastberadenheid van Oekraïne, onder leiding van een aanvoerder die het heel goed doet. Verrassend voor hem was ook de mate van eenheid binnen de NAVO en Europa. De NAVO heeft uitstekend gefunctio­ neerd, want de integriteit van het NAVO-grondgebied is intact. En ik geloof niet dat Poetin er rekening mee had gehouden dat Zweden en Finland lid zouden wor­ den van de NAVO; dat kreeg hij er gratis bij.’

Het lijkt er niet op dat Poetin zich zal terugtrekken. Is er nog dialoog met de Russen mogelijk?

‘Die dialoog is niet aan de krijgsmacht, dat gebeurt in de diplomatieke wereld. Dit conflict gaat een keer eindigen, en dat is niet op het slagveld, maar aan de onderhandelingstafel. Daar maak ik me wel wat zor­ gen over, want Poetin is ogenschijnlijk onvermurw­ baar als agressor en wil van geen wijken weten.’

Defensie was al aan het veranderen, maar wat heeft deze laatste systeemschok teweeggebracht?

‘Met de Defensienota van 2022 die de minister aan de Tweede Kamer heeft gestuurd, zijn we in staat om capaciteiten te bouwen die niet alleen compact zijn en die we van klein naar groot kunnen combineren, maar die ook compleet zijn – met een balans tussen de gevechtssteuneenheden, de artillerie, geneeskun­ dige keten en logistiek die dat moeten ondersteu­ nen, en de verbindingssystemen die ze met elkaar verbinden. De tweede belangrijke verandering is dat we voorbereid moeten zijn voor war fighting, dus een actieve strijd. Daarbij schuif ik veel van mijn bevoegdheden door naar de commandanten, zodat zij zelf actief verantwoordelijkheid kunnen nemen, met enerzijds de bevoegdheden die daarbij horen, maar ook de compliancy aan wet, regelgeving en veiligheid.

Ik heb die aanpak gegroepeerd in vijf C’s: Compact, Compleet, Competitief, Commandanten in hun kracht en Compliant.

‘Daartoe halen we de hele organisatie overhoop.

Ik denk dat dit de grootste verandering is sinds de Tweede Wereldoorlog, en zeker een grotere verande­ ring dan toen we in 1989 onze eerste hoofdtaak ver­ ruilden voor onze tweede hoofdtaak.’ ➜

24 – MILITAIRE COURANT

INTERVIEW

De kern van de ingrijpende veranderingen is, lijkt me, decentralisatie.

‘Zeker. Bij stabilisatieoperaties heb je het meeste zelf in de hand. Die kies je zelf uit. Dus kun je jezelf orga­ niseren rondom depots, van waaruit je naar behoefte middelen uitdeelt. Maar als de dreiging is dat het conflict jou kiest , moet je daartoe al georganiseerd zijn. Daarvoor moet je alle effectbrengers lokaal bij elkaar brengen. Neem artillerie. Zoals we vroeger zeiden: “Manoeuvre en vuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.” Dertig jaar lang was er voldoende tijd om die twee bij elkaar te brengen, maar nu moe­ ten we direct paraat zijn. Dus elke brigade krijgt zijn eigen pantserhouwitzers, we willen investeren in raketartillerie, we voegen de radars eraan toe, met onbemande vliegtuigen als sensors: we voegen de hele gevechtsondersteuning aan de brigades toe.

Ook de luchtverdediging moet terug naar de brigade.

We moeten daar effectief kunnen zijn waar we het gevecht aan moeten gaan.’

zijn, de werkdruk meetbaar oploopt. We moeten er voor zorgen dat mensen daar niet onder bezwijken.

We moeten vandaag klaar zijn voor een eventuele inzet, maar ook morgen en volgende maand. Geluk­ kig kennen wij het buddysysteem, waarbij je op elkaar let. Niemand is belangrijker dan het team.’

U heeft in uw carrière zelf ondervonden wat de bezuinigingen voor de landmacht betekenden…

‘Ik vreesde vooral voor de geloofwaardigheid van onze organisatie. De grootste klap kwam in 2011: toen ging er 12% van onze begroting af. Bij de marine werd de marineluchtvaartdienst opgeheven, de landmacht raakte zijn Main Battle Tanks kwijt – er kwam geen einde aan. Dit gaan we nu overigens niet terugdraaien. We gaan wel weer versterken, maar niet alleen dat. We gaan de landmacht compleet ombouwen; allerlei eenheden gaan verhuizen, we gaan intensiever samenwerken met de Duitsers én we gaan meer doen met reservisten én er komt de mogelijkheid van een maatschappelijk dienstjaar. En dat allemaal tegelijk. Een complete transformatie. ’

‘Mijn zorg zit in de transitie’

Anderhalve week na de inval in Oekraïne kwam de Tweede Kamer bij elkaar en werd er een motie aangenomen om sneller naar een NAVO-budget te groeien van 2% van het bruto nationaal product.

Wat betekende dat voor jullie mogelijkheden?

‘Dat betekent dat we er, naast de initiële verhoging van het budget met 3,5 miljard, er nog eens 2 miljard bijkregen. In diezelfde fase werden er betere arbeids­ voorwaarden aangenomen, met een flinke loonstij­ ging, met name voor de lagere rangen.

‘Het biedt een fantastisch perspectief om te herstel­ len, versterken en vernieuwen, maar hoe gaan we dit doen? Het is een enorme opgave. Het gaat van nieuwe kazernes bouwen tot het verder integreren van DuitsNederlandse verbanden, zodat we onze operationele doelstellingen gezamenlijk aankunnen. En het CV90gevechtsvoertuig: die gaan we voor meer dan een mil­ jard verbouwen opdat die nog competitiever is, maar dat betekent wel dat we het eerst tijdelijk met minder CV90’s moeten doen. Dus het perspectief is goed, maar we moeten iedereen stap voor stap meenemen in het proces om teleurstellingen te voorkomen.’

Wat vinden de infanteristen zelf belangrijker: een betere CV90 of een hoger salaris?

‘Uiteindelijk zijn we allemaal werknemer en moeten er goede arbeidsvoorwaarden zijn, zodat mensen wil­ len blijven. Dat draait niet alleen om salaris, maar ook dat je ergens langere tijd kunt blijven werken, zodat de balans tussen werk en privé goed is. Tege­ lijkertijd verwacht je dat je spullen hebt waarmee je je werk goed kunt doen. Er is geen plek voor tweede plaats. Voor je eerste hoofdtaak moet je mensen in staat stellen om hun werk winnend uit te voeren. Dus ik sta volledig achter de plannen, maar mijn zorg zit in die transitie. Het liefst hadden we dit gisteren al geregeld. Het gaat altijd te langzaam. Als mensen niet meer zelf privé-aankopen doen om mee te wer­ ken, dan hebben we kennelijk iets aangeschaft dat deugt.

‘Een zorg is wel dat, met alles wat we aan het doen

Wat hebben de stabilisatie-operaties ons gebracht?

‘Heel veel goeds. Maar je moet je ook afvragen: hoe zit het met de maakbaarheid van de wereld? Kunnen we met ons expeditionaire optreden stabiliteit, vrede en veiligheid in de wereld brengen? Ik denk het wel. En het feit dat we ons nu focussen op Oekraïne betekent niet dat het in Mali, Burkina Faso en het hele Sahelgebied beter gaat. Als daar migratiestromen op gang komen, gaat dat Europa ook raken. Dus beide taken zijn belangrijk. Maar je kunt de tweede taak pas uit­ voeren als de eerste op orde is en als je bent voorbe­ reid op hoofdtaak 1 kun je hoofdtaak 2 ook uitvoeren.

Andersom is dat niet het geval.’

De manier van oorlog voeren door de Russen is anders dan we in de Conventie van Genève hebben afgesproken.

Wat doet dat u als mens en als militair?

‘Oorlog is sowieso verschrikkelijk, maar de Russen maken het nog veel verschrikkelijker. Er is voldoende bewijsmateriaal dat de Russen mensen in koelen bloede vermoorden, wapens richten op de burgers, hun culturele instellingen en de infrastructuur, de energievoorzieningen. Maar ook in oorlog is er zoiets als militair oorlogsrecht. Als je die grenzen over­ schrijdt, dan verlies je moreel-ethisch het recht van spreken. Dat vind ik echt. Als we dat oorlogsrecht blijven benadrukken, dan kun je ook als commandant het verschil maken.’

Heb je zelf niet de neiging om van militair tot militair tegen de Russen te zeggen: waar zijn jullie mee bezig?

‘Ik denk dat we tegenwoordig heel veel militairen op tv zien die dat ook doen in hun duidingen. Maar om daar als militaire commandanten eens een statement over te maken: interessante gedachte!’

Beluister het uitgebreide gesprek in de podcast: www.militairecourant.nl

MAART 2023 – 25

‘Oorlog is sowieso verschrikkelijk, maar de Russen maken het nog veel verschrikkelijker.’

26 – MILITAIRE COURANT

Klein Hollandia: na 350 jaar teruggevonden In 2019 stuitten twee sportduikers op het wrak van een schip. Maar welk schip? Nu, na jaren archeologisch onderzoek, is bekend dat het gaat om de Klein Hollandia, een Hollands oorlogsschip dat nog voor het begin van de Derde Engels-Nederlandse Oorlog verging voor de kust bij Eastbourne, Engeland. Het gevonden wrak bevat echter meer dan de onderzoekers verwachtten…

D

e Klein Hollandia was een linieschip gebouwd voor de admiraliteit van Rotterdam tussen 1654-1656. Ze was bewa­ pend met 56 stukken en er waren 264 man aan boord.

De Klein Hollandia nam twee jaar na zijn oplevering al deel aan de slag in de Sont, op 29 oktober 1658, onder admiraal Wassenaar van Opdam. Vlaggenkapitein van de Klein Hollandia was toen Laurens Heemskerk.

Daarna was het schip betrok­ ken bij alle grote zeeslagen in de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog (1665-1667). In de slag bij Lowestoft (13 juni 1665) was de Klein Hollandia vlaggenschip van vice-admiraal Johan de Liefde.

Daarna volgde de beroemde tocht

66-jarige leeftijd, Oude Boer Jaap werd genoemd.

Ondergang

Klein Hollandia naar Chatham (19-24 juni 1667) onder bevel van admiraal Michiel de Ruiter. Kapitein was toen Jan Jacob van Nes, die vanwege zijn

In 1671 werd de Klein Hollandia, als onderdeel van het smaldeel van vijf schepen onder kapitein Adriaan de Haze, uitgezonden om de zogeheten Smyrnavloot van 65 koopvaarders in konvooi te escorteren van de Middellandse zee naar Nederland. Echter waren de verhoudingen tussen Engeland en Nederland weer flink verzuurd, en de Derde Engels-Nederlandse Oorlog stond op uitbreken. Een vlooteskader van 12 schepen onder bevel van kapitein Holmes kreeg toestemming om het Nederlandse konvooi aan te vallen. Op 23 maart 1672 gingen beide eskaders de

MAART 2023 – 27

HISTORIE

DEFENSIE

Op de tweede dag van de strijd werd de Klein Hollandia ‘redeloos geschoten en met de sabel genomen’ strijd aan, maar de Klein Hol­ landia was eigenlijk niet tegen de Britten opgewassen: het schip was inmiddels flink verouderd, had te weinig bemanning aan boord en was onvoldoende bewapend.

Op de tweede dag van de strijd werd de Klein Hollandia ‘rede­ loos geschoten’, geënterd en ‘met de sabel genomen’. Maar al snel daarna zonk het ‘geheel doorna­ gelde’ schip met de bemanning én de enterende Britten aan boord.

Deze aanval was de directe aan­

leiding voor het uitbreken van de Derde Engels-Nederlandse Oorlog.

Verrassing De overblijfselen van de Klein Hollandia liggen op 32 meter diepte voor de kust van East­ bourne. Na een onderzoek dat door een team van Nederlandse archeologen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Britse archeologen van Historic England en de Nautical Archae­ ology Society werd uitgevoerd, werd geconcludeerd dat het wrak zich in opmerkelijk goede staat bevindt. Een flink deel van de houten scheepsromp bleek nog in de bodem begraven te liggen, maar ook werden er bronzen en ijzeren kanonnen gevonden.

Het schip had echter ook een ver­ rassing: er bevonden zich aan boord ook Italiaans aardewerk, tegels en blokken van Italiaans Carrara marmer uit Toscane. Deze

MARTIJN MANDERS Maritiem archeoloog Martijn Manders van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en tevens professor in de onderwaterarcheologie aan de Universiteit Leiden dook in opdracht van de Nederlandse overheid op het wrak. het was voor hem een bijzondere ervaring.

‘Ik moet je heel eerlijk zeggen: het is voor het eerst dat ik bronzen kanonnen op de plek van een scheepswrak onder water heb gezien’, zei hij in het NOS Radio 1 Journaal. ‘Dan zie je die zo glinsteren en dat is fantastisch.’

‘Daarnaast is dit natuurlijk een uitzonderlijke bron van informatie over de militaire scheepsbouw in de 17de eeuw. Een eerste bestudering van de wrakdelen gaven

waren ongetwijfeld bestemd voor de luxe woningen, stadspaleizen en buitenhuizen in Holland.

Deze vracht lijkt vreemd voor een oorlogsschip, maar het kwam toch ook weer niet helemaal onverwacht. De handel met de Middellandse zee was namelijk zo lucratief dat sommige marineofficieren daar graag van profi­ teerden, ook al was het verboden.

De verdenking dat ook de kapi­ tein van de Klein Hollandia, Jan van Nes, zich hieraan schuldig had gemaakt, werd hiermee wel bevestigd.

Onderzoek in archieven het wrak, de kanonnen, de lading en het jaarringonderzoek van het hout waren allemaal essentieel voor de van het schip: de Klein Hollandia.

De Britse en Nederlandse onder­ waterarcheologen blijven de komende tijd samenwerken om meer onderzoek te doen naar het wrak.

al veel interessante details vrij van een extreem zwaar gebouwd of gepantserd schip. Daar willen we meer van weten. In de loop van de jaren hebben we een unieke samenwerking opgebouwd met onze Engelse collega’s en het is juist interessant om een schip als de Klein Hollandia samen te onderzoeken omdat hierbij eenzelfde gebeurtenis tegelijkertijd vanuit verschillende perspectieven kan worden onderzocht. Daar leren we allemaal meer van!

‘In september van dit jaar ga ik weer: dan is het tij zodanig dat er de minste verstoring is, en heb je beter zicht en langer de tijd om er te duiken. Ik kijk er nu al weer naar uit!’

Speciale verzekeringen voor jou als militair

Speciaal Family & Friends programma

Als militair kun je optimaal gebruik maken van het voordeel dat Noventas op het gebied van verzekeringen biedt.

Noventas is de ideale partner voor jouw schadeverzekeringen; militair, privé, beroep, bedrijf of als vereniging.

Verzekeringen Defensie Het militaire beroep kent bijzondere risico’s. Noventas kent als verzekeringsspecialist de militaire beroepsrisico’s en heeft hierop een uitgebreid pakket verzekeringen afgestemd. Het Defensie Aanvullings Plan (DAP) en Defensie Ongevallen Plan (DOP) dekken deze beroeps­ risico’s af. PTSS en oorlogsrisico zijn in het DOP zelfs meeverzekerd. Zonder poespas via Noventas te regelen. Als Defensiemedewerker krijg je bij Noventas bovendien KORTING op al jouw privé schadeverzekeringen.

Verzekeringen Privé De schadeverzekeringen die Noventas aanbiedt zijn voor zowel militair­ als burgerpersoneel en hun gezin als ook voor veteranen en reservisten en hun gezin. Dus ook voor jou privé. Bovenop de collectivi­ teitskorting ontvang je ook nog een pakketkorting.

Ook een eventuele zorgverzekering kun je gemakkelijk via Noventas regelen.

Ook voor veteranen en reservisten

Waarom Noventas

• Uniek in Nederland: Ongevallenverzekering • Persoonlijk onafhankelijk met PTSS ­dekking maatwerkadvies • Gratis uitzendcertificaat • Pakketkorting op privé­ • Snelle schadeafhandeling verzekeringen • Geen abonnementskosten • Gratis juridische adviesdesk • 24/7 bereikbaar • Extra korting voor • Ook dekking bij missies Veteranen en bergingsopdracht

Vrijblijvende offerte?

• Bel +31(0)880 300 100 of • Stuur een kopie van je polis naar: info@noventas.nl of • Vul het formulier in op noventas.nl/particulier/ verzekeringscheck/ of

• Scan de QR code

VERZEKERINGEN

Noventas is partner van Onbekende Helden

www.noventas.nl 0880 300 100

Postbus 200 5660 AE Geldrop

MAART 2023 – 29

NIEUWS

VOC-­locatie feestelijk geopend Het Veteranen Ontmoeting ­Centrum (VOC) in Tilburg is na uitstel vanwege onder meer COVID, nu eindelijk geopend.

Op 24 februari werd de locatie tijdens een feestelijke bijeenkomst in gebruik genomen.

D

e opening had nogal wat voeten in de aarde, vertelt bestuurslid Bart van Lier van de stichting Veteranen Hart van Brabant: ‘We hadden het pand al in 2019 aangekocht, en de plan­ ning was om dat in 2021 feestelijk te openen. Minister van Defensie, Ank Bijleveld, wilde erg graag bij deze gelegenheid aanwezig zijn en het spreekwoordelijke lintje door­ knippen. Maar COVID-19 gooide roet in het eten. Het plan was toen om het in 2022 te openen, maar we konden in die tijd de agen­ da’s van de burgemeesters van de acht betrokken gemeenten niet op elkaar afstemmen, en ook waren er bestuurswisselingen die de aan­ dacht vroegen. Uiteindelijk was 24 februari van dit jaar een mogelijk­ heid – op zich een aardige datum

omdat hij dicht ligt bij de datum van de oprichting van de stich­ ting: 19 februari 2014.’

De opening bestond uit een for­ mele en besloten bijeenkomst van alle partijen die aan de totstand­ koming van het VOC hadden bijgedragen. Zij werden toege­ sproken door voorzitter Jan de Bruijn, voorzitter van het Vetera­ nenplatform Hans van Grinsven en de burgemeester van Tilburg, Theo Weterings.

‘Daarna gingen de schuifdeuren open, waardoor in het VOC één grote ruimte ontstaat, en ook de aanwezige veteranen konden aan­ schuiven. Burgemeester Weterings onthulde toen het embleem van de stichting met de lijfspreuk: Ere wie ere toekomt.

De stichting Veteranen Hart van Brabant is destijds ontstaan uit de als werkgroep van jonge veteranen die hun schouders zetten onder de invulling van de regionale vete­ ranendag, vertelt Van Lier. ‘We zagen al snel dat we dat goed kon­ den oppakken, en meer dan kon­ den organiseren dan alleen de veteranendag. Uiteindelijk wilden we een eigen locatie hebben, die in 2019 is aangekocht met hulp van onder meer de gemeente Tilburg.’

Het VOC is drie dagen per week open voor veteranen en geïnfor­ meerden in de breedste zin van

‘En we zijn nu ook bezig om een biljart in huis te halen. Het is geen museum.’ het woord om elkaar te ontmoe­ ten. ‘We hebben een grote huis­ kamer waar iedereen welkom is’, aldus Van Lier. ‘En we zijn nu ook bezig om een biljart in huis te halen. Het is geen museum, wel hebben wij de ruimte om bijvoor­ beeld klassen te ontvangen, al gaan veteranen zelf ook voor de klas staan. Maar ook voor lezin­ gen, presentaties, trainingen is ons VOC uitermate geschikt..’

De stichting Veteranen Hart van Brabant is op dit moment betrok­ ken bij een project, om de dub­ beltentoonstelling Helmen vol verhalen naar Tilburg te halen. Het idee is dat de kunstwerken naar Tilburg komen en op een nader te bepalen locatie bezocht kunnen worden. De foto-expositie komt dan in het VOC te staan en is daar te bezoeken.’

Daarmee heeft de stichting het voortaan druk genoeg, erkent Van Lier: ‘Het is al is al met al best tijdrovend, maar het geeft veel voldoening!’

www.veteranenhartvanbrabant.nl

30 – MILITAIRE COURANT

MAART 2023 – 31

RECENSIE Zand in de motor en levend gebraden In 1941 riep Italië de hulp in van Duitsland om de verdediging van hun Afrikaanse koloniën te versterken. Dat verzoek leidde tot de oprichting van het Deutsche Afrikakorps (DAK), een expeditieleger onder leiding van de beruchte maarschalk Erwin Rommel. Het leger zou verschillende operaties uitvoeren van maart 1941 tot aan hun overgave in mei 1943. Olivier Speltens maakt hier met Afrikakorps een indrukwekkend gedocumenteerd stripverhaal over in drie delen.

DOOR HANS POLS

I

n de jaren dertig van de vorige eeuw was Italië militair aanwe­ zig in Oost-Afrika (Ethiopië, Eritrea, Somalië), en kregen ze ook een deel van Noord-Afrika in han­ den dat ze omdoopten tot Libië.

De dictator Mussolini wilde van hieruit de Italiaanse invloed ver­ der uitbreiden met Tunesië, toen in Franse handen, Egypte, waar de Engelsen zaten, en het Suezka­ naal. Dit laatste was een belang­ rijke strategische locatie voor de Britten, die er de controle hadden over de aanvoer van goederen en de olievoorraad. Omdat de geal­ lieerden zich terugtrokken ston­ den de Britten er alleen voor om Egypte en het Suezkanaal te ver­ dedigen tegen een overweldigende Italiaanse meerderheid. Toch wis­ ten de Britten eind 1940, begin 1941 de Italianen weer uit Egypte te verdrijven en Libië binnen te drin­ gen. Met de verovering van Tripoli zouden de Britten de controle krij­ gen over Libië, maar de opmars werd gestaakt om manschappen naar Griekenland te kunnen stu­ ren. Bij deze operatie (Operation Compass) leden de Italianen grote verliezen. Mussolini wilde koste wat het kost de controle over Libië behouden en riep de hulp in van Duitsland.

Daar begint het verhaal van lui­ tenant Joachim von Richter, een beroepsmilitair die zich verdien­ stelijk heeft gemaakt in Frankrijk en wordt opgeroepen om zich aan te sluiten bij het DAK. Hij neemt deel aan de operaties van het Afri­ kakorps in 1941 en 1942 totdat daar

een wreed einde aan komt. De eer­ ste opdracht die Rommel hem en zijn mannen in hun tank geeft is: ‘Verover Tobroek’. De Panzer IIItanks waar het Afrikakorps over beschikt zijn uiterst modern, maar blijken niet te zijn voorbereid op de omstandigheden waaronder de operaties plaatsvinden. De motor loopt vol zand en de temperatuur in de tank loopt op tot boven de zestig graden: de mannen worden bijna levend geroosterd. De oorlog in Noord-Afrika wordt grotendeels vanuit de lucht uitgevochten.

HHHHH OLIVIER SPELTENS, AFRIKAKORPS 1 T/M 3, VERTALING: FREDERIK VAN WONTERGHEM, UITGEVERIJ SILVESTER, 48 PAGINA’S PER DEEL (€ 19,95 PER DEEL)

Terwijl daar de strijd plaats­ vindt, bewegen de tanks zich lang­ zaam door de woestijn om bij het bereiken van hun doel aan zware beschietingen te beginnen. Zolang ze onderweg zijn proberen de Brit­ ten zoveel mogelijk tanks van­ uit de lucht te beschadigen. Het waren moeilijke omstandigheden waaronder de Duitse militairen moesten opereren.

Woestijn Speltens heeft zich grondig gedo­ cumenteerd en door experts laten informeren, zoals blijkt uit de gedegen inleiding van Didier Bouvy bij ieder deel en de uitge­ breide bibliografie. Interessant is dat Speltens het verhaal ver­ telt vanuit het perspectief van Von Richter en zijn mannen. We kij­ ken als het ware met de tankbe­ manning mee naar de historische gebeurtenissen waar zij aan deel­ nemen en krijgen op die manier een idee van hoe het is om aan boord van zo’n patservoertuig te leven. Een minpunt van deze tri­ logie is dat we deze mensen nau­ welijks leren kennen. Over Von Richter komen we het meeste te weten, maar zelfs hij blijft wat vlak. Dat maakt het moeilijk om als lezer vertrouwd te raken met Von Richter en zijn mannen. Daar staat tegenover dat Afrikakorps erg goed is getekend. De vliegtui­ gen en de tanks komen realistisch over, net als het woestijnland­ schap waarvan je het hete zand en de stofwolken bijna kunt voelen.

Als informatief en redelijk objec­ tief geschiedenisboek is Afrikakorps zonder meer geslaagd.

In februari zijn er collector’s editions verschenen van dit drieluik: luxe uitgaves met een hardcover, linnen rug, schets­ dossier, en een door Olivier Speltens gesigneerde A4 ex libris. De oplage telt honderd exemplaren, één deel kost € 49,95.

32 – MILITAIRE COURANT

RECENSIE

Jubileumboek zet aan tot nadenken Ter gelegenheid van het 75 jaar bestaan van de Oorlogsgravenstichting verscheen eind november het boek Vrede vergt moed door auteur Laurens van Aggelen. In negen indringende verhalen schetst hij het gat dat oorlogsslachtoffers achterlaten.

S

inds 1946 verzorgt de Oorlogs­ gravenstichting wereldwijd circa 50.000 Nederlandse oorlogs­graven op dertig erevelden, met het doel daarmee de herinne­ ring levend te houden aan slacht­ offers van bezetting en oorlog.

Daarbij gaat het niet alleen om burgers en militairen die omkwa­ men tijdens de Tweede Wereldoor­ log, maar ook in de oorlogen en vredesmissies nadien.

50.000 oorlogsgraven lijkt veel, maar in Nederland en Neder­ lands-Indië vielen tussen 1940 en 1945 maar liefst 180.000 oorlogs­ slachtoffers, waarvan er 130.000 geen graf hebben. Een deel daar­ van kwam in gaskamers om, an­ deren kregen bijvoorbeeld een zeemansgraf. Hun namen staan wel in gedenkboeken en op monumenten.

In Nederland zorgt de Oorlogs­ gravenstichting voor het beheer en onderhoud van 13.000 graven.

Die liggen deels op Nationaal Ere­ veld Loenen en Militair Ereveld Grebbeberg, en verder verspreid over allerlei erehoven en alge­ mene begraafplaatsen. Nog eens 25.000 graven worden beheerd in Indonesië.

het afgelopen jaar haar 75-jarig bestaan vierde: ‘Lang zouden ze leven!’

‘Dit motto illustreert dat zo’n 180.000 Nederlandse Oorlogs­ slachtoffers nog zoveel van plan waren,’ vertelt Van Aggelen. ‘Ze lieten een leegte achter bij part­ ners, ouders, kinderen, broers, zussen, vrienden en relaties. Om

Nog zoveel van plan Van Aggelen heeft al vele boeken en talloze andere publicaties op zijn naam staan, met name op het gebied van de Tweede Wereld­ oorlog, militaire geschiedenis en de zorg voor veteranen en hun thuisfront.

In het jubileumboek Vrede vergt moed staat hij stil bij de achter­ gronden van het thema waar­ mee de Oorlogsgravenstichting

HHHHH LAURENS VAN AGGELEN, VREDE VERGT MOED – 75 JAAR OORLOGSGRAVENSTICHTING, UITGEVERIJ WHITE ELEPHANT PUBLISHING, 160 PAGINA’S (€ 29,95)

‘Herdenken heeft pas een functie als het aanzet tot nadenken’ de enorme impact daarvan te illu­ streren heb ik in het boek negen korte, maar zeer indringende verhalen verzameld van oorlogs­ slachtoffers. Het zijn dit soort ver­ halen achter de graven die je doen realiseren dat het herdenken pas een functie heeft als het aanzet tot nadenken.’

‘De Oorlogsgravenstichting kan niets anders doen dan proberen mensen zich te laten realise­ ren dat vrede en vrijheid iets is dat je dagelijks moet verwerven en zekerstellen,’ schrijft Piet Hein Donner, president van de Oorlogsgravenstichting, in het voorwoord: ‘Elke dag weer door persoonlijke inzet, door niet weg te kijken of onverschillig te zijn voor wat om je heen gebeurt…’

MAART 2023 – 33

COLUMN

DMITRY BUKANTSOV

Een nieuwe Remarque

I

n Kyiv zijn er, een jaar na het begin van de oorlog, geen grote herdenkingsevenementen georgani­ seerd. Her en der zijn er wat kleine activiteiten en er is een tentoonstelling geopend: 365 dagen. Wat overbleef van gesneuvelde Russische soldaten in Kyiv, Charkiv, Cherson en andere steden, wordt als trofeeën geëxposeerd.

‘Wat jij ons geeft, helpt ons om jullie eruit te schop­ pen,’ laat de galeriehoudster weten. Mededogen met de doden heeft ze niet. Met een sadistisch genoegen lijkt ze te genieten van de aanblik op bebloede unifor­ men, het schroot van militair materieel en een gevon­ den dagboek.

Op last van Poetin sluit in Novigorod, het voormalige Gorki, het Sacharov-museum. Sacharov was de vader van de Russische waterstofbom, maar werd in 1968 bekend vanwege zijn essay Gedachten over vooruitgang, vreedzame co-existentie en intellectuele vrijheid. In de samizdat, het ondergrondse literaire circuit, gaat het stuk dan al een tijdje rond, maar het gaat viraal als Moskou-correspondent Karel van het Reve het in han­ den krijgt en publiceert in Het Parool.

Het essay beschrijft hoe we in vier stappen tot een leefbare wereld komen, en is een pleidooi tegen nati­ onalisme, extremisme, dictatuur, dogmatisme en discriminatie: een roep om intellectuele vrijheid die Sacharov de Nobelprijs voor de Vrede oplevert, maar ook een zwaarbewaakt appartement zonder telefoon in Gorki (het huidige Novigorod). Een plek die van­

wege de aanwezige Russische oorlogsindustrie niet toegankelijk is voor buitenlanders en journalisten.

‘Ik weet het niet en ik raad je aan om het niet te weten,’ zo ontwijkt Sacharov toevallige vragen van de medebewoners van het complex. Pas in 1985, als er onder Gorbatsjov glasnost en perestrojka gloort, wordt hij in ere hersteld. Hij verhuist terug naar Moskou en zijn oude huis wordt ingericht als een museum. ‘Soms,’ schrijft hij dan in zijn biografie, ‘probeerden ze je bang te maken door een situatie te creëren die weleens op een ongeluk zou kunnen uitlopen.’

De laatste jaren is hij op scholen opnieuw verbannen.

Het museum trok volgens de conservator nog maar een paar duizend bezoekers per jaar aan. ‘Een nieuwe Sacharov,’ laat ze teleurgesteld weten, ‘is er niet. Nie­ mand heeft zulke hersenen.’

In de galerie in Kyiv laat de galeriehoudster vol trots een helm zien waar stukjes hersenen van een Russische soldaat aan kleven. Ze toont het gevon­ den dagboek van een soldaat die op 24 februari de Oekraïne introk: ‘Onze kolonne is in beweging. Ik ga heel Oekraïne doorkruisen.’ De bravoure van die eerste dagen maakt al snel plaats voor een andere toon: ‘Ik hoop dat ik snel weer thuis ben.’ Een nieuwe Remarque, denk ik teleurgesteld, probeert met zijn kameraden in de loopgraven een nieuwe oorlog te overleven.

NIELS ROELEN

Elke editie van de Militaire Courant schrijft Niels Roelen een verhaal bij een gebeurtenis uit de actualiteit.

Op zoek naar leesinspiratie?

HET VERVOLG OP

‘DE GROOTSTE BANKOVERVAL ALLER TIJDEN’

Boekenkrant: de Beste Bron voor Boekennieuws. www.boekenkrant.com

M BKGeset ch deni iespeciasl!

maart 2023 No. 3, jaargang 17

Vier de Boekenweek met Raoul de Jong en Lize Spit

URSZULA SOLTYS

VERSCHIJNT 28 MAART 2023

Met Moro thuis haal je simpel de mediterrane zon je eigen keuken binnen. P17

Anna van den Breemer over Niet mijn schuld: ‘Het fascineerde me hoe een vermissingszaak een heel land in zijn greep kan houden.’ P9

Judith Herzberg Vliegen Unieke, geïllustreerde heruitgave

MARK UYL

Ian McEwan vertelt over Lessen: ‘Schrijvers van romans zijn mensen van andere planeten.’ P7

Een zingende eenhoorn op zoek naar roem in dit sprookjesachtige verhaal van Henry Lloyd. P11

In de boekhandel

€15

CHRIS VAN HOUTS

P.9 P5, P15 SHODY CAREMAN

Matthias Rozemond over Melkmeisje: ‘Vermeer besefte niet wat hij teweeg ging brengen.’ P19

Gratis verkrijgbaar bij 180 boekhandels Kijk op pagina 28 voor een boekhandel bij u in de buurt!

www.deharmonie.nl

Haal de Boekenkrant gratis op bij de boekhandel!

EEN SPRAAKMAKEND EN WAARGEBEURD VERHAAL OVER VOETBAL, OORLOG EN EEN GROTE HUNKERING Hardcover| 100 pagina’s incl. illustraties en foto’s | Uitgeverij Achtbaan | ISBN: 978 90 824 7646 0 | € 14,99

Kijk voor meer informatie op www.boekenkrant.com

Ik neem een abonnement op de Militaire Courant: € 16,– voor vier nummers

BON

NAAM STRAAT POSTCODE LAND E-MAIL TELEFOON

PLAATS

IBAN NUMMER BETALING

M/V

AUTOMATISCHE INCASSO PER FACTUUR (+ 2,50 ADMINISTRATIEKOSTEN)

GEBOORTEDATUM

HANDTEKENING

Stuur deze bon naar: UHB uitgevers, Zonnebaan 54, 3542 EG Utrecht, Nederland

Ervaar de unieke geschiedenis van de vliegbasis Deelen (vlakbij Arnhem) van de oprichting tot heden In het museum is er bijzondere aandacht voor de opbouw van de vliegbasis in de bezettingstijd, het verloop van de luchtoorlog in de jaren 1940-1945 en voor het militaire gebruik tijdens en na de oorlog.

• Foto’s en tekeningen van de bouw van de ’Fliegerhorst’ voor de Duitse luchtmacht

• Wrakstukken van Duitse, Amerikaanse en Engelse oorlogsvliegtuigen • Vliegerkleding en andere uniformstukken • Een replica van de ‘vliegende bom’ V-1 • Restanten van de Canadese oorlogsdump uit 1945 • Plattegrond en foto’s van het na-oorlogse gebruik van de vliegbasis door de Koninklijke Luchtmacht

Museum Deelen, Delenseweg 20, 6877 AE Deelen • Openingstijden: zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00 uur, voor groepen op afspraak • Entree volwassenenen € 7,50 en kinderen € 5,00 • Donateurs gratis • museumdeelen.nl

Musea die de Militaire Courant verspreiden ECHOS Home in Harskamp, Rotterdam, Havelte, Den Helder, Schaarsbergen, Ermelo, Oirschot Amersfoort Museum Nederlandse Cavalerie Amsterdam Verzetsmuseum Plantage Arnhem Museum Bronbeek Beek Oorlogsmuseum Eyewitness Best Museum Bevrijdende Vleugels Buren Marechausseemuseum Deelen Museum Vliegbasis Deelen Den Helder Marinemuseum Doorn Museum Huis Doorn Dordrecht Museum 1940 – 1945 Driebergen-Rijsenburg Museum Militaire Traditie Groesbeek Vrijheidsmuseum Hooge Mierde Museum De Bewogen Jaren ’39-‘50 Huisduinen Fort Kijkduin IJmuiden Bunker Museum Kornwerderzand Kazemattenmuseum Leeuwarden Fries Museum Lekkerkerk Museum De Vrijheid Naarden Nederlands Vestingmuseum Nieuwdorp Bevrijdingsmuseum Zeeland Nijverdal Memory Vrijheidsmuseum Noordwijk Museum Engelandvaarders Ommen Nationaal Tinnen Figuren Museum Oosterbeek Airbornemuseum Hartenstein Overloon Oorlogsmuseum Overloon Rotterdam Mariniersmuseum Soesterberg Nationaal Militair Museum Vlissingen Boekhandel ’t Spui Vught Geniemuseum Zundert Legerdump Zundert Kijk voor een compleet overzicht op www.militairecourant.nl.

MAART 2023 – 35

COLOFON Prijsvraag Bij deze prijsvraag verloten we een exemplaar van Afrikakorps van Olivier Speltens.

Contact Militaire Courant Uphill Battle uitgevers Zonnebaan 54 3542 EG Utrecht, Nederland Telefoon +31302231718 info@militairecourant.nl

I

n de drie delen van Afrikakorps van Olivier Speltens draait het om het Duitse expeditieleger dat, onder leiding van de beruchte maarschalk Erwin Rommel ingezet wordt om Italië te ondersteunen in de verdediging van hun Afri­ kaanse koloniën. Het Deutsche Afrikakorps (DAK), zou van maart 1941 tot aan hun overgave in mei 1943 verschillende operaties uit­ voeren. Olivier Speltens maakt hier met Afrikakorps een indruk­ wekkend gedocumenteerd strip­ verhaal over in drie delen.

Het verhaal begint als Mussolini de hulp van Duitsland inroept: we maken kennis met luitenant Joa­ chim von Richter, een beroepsmi­ litair die zich verdienstelijk heeft gemaakt in Frankrijk en wordt opgeroepen om zich aan te sluiten bij het DAK. Hij neemt deel aan de operaties van het Afrikakorps in 1941 en 1942 totdat daar een wreed einde aan komt.

De oorlog in Noord-Afrika wordt grotendeels vanuit de lucht uit­ gevochten. Terwijl daar de strijd plaatsvindt, bewegen de tanks zich langzaam door de woestijn om bij het bereiken van hun doel aan zware beschietingen te beginnen.

Het waren moeilijke omstandighe­ den waaronder de Duitse militai­ ren moesten opereren.

We kijken als het ware met de tankbemanning mee naar de

Redactie redactie@militairecourant.nl

OLIVIER SPELTENS, AFRIKAKORPS 1, VERTALING: FREDERIK VAN WONTERGHEM, UITGEVERIJ SILVESTER, 48 PAGINA’S PER DEEL (€ 19,95 PER DEEL)

historische gebeurtenissen waar zij aan deelnemen en krijgen op die manier een idee van hoe het is om aan boord van zo’n patservoer­ tuig te leven.

Win dit boek Wilt u kans maken op een exem­ plaar? Beantwoord dan de vol­ gende vraag: Welke operatie was aanleiding voor Mussolini om Duitse hulp in te roepen?

n de vorige editie van de Militaire Courant vroegen we, naar aanleiding van het boek Rusland van Antony Beevor, in welk jaar de schrij­ ver met zijn research begonnen was. Het goede antwoord was: 1994. We kregen vele goede antwoorden

Advertenties verkoop@militairecourant.nl Online www.militairecourant.nl Twitter @militairecourant Facebook @militairecourant www.instagram.com/militairecourant www.issuu.com/militairecourant Oplage 20.000 Volgende nummer De volgende Militaire Courant ­verschijnt in juni 2023.

Hoofdredacteur Jan Louwers

Stuur uw antwoord, onder ver­ melding van ‘Prijsvraag Militaire Courant’ naar redactie@militairecourant.nl. Vergeet niet uw naam en adresgegevens te vermelden.

Winnaar prijsvraag

I

Abonnementen 4 nummers voor €16.– Vul de bon in of meld je aan via www.militairecourant.nl Overige vragen? abo@militairecourant.nl

Redactie Antal Giesbers, Mirjam Mulder en Ilse van Oosten Medewerkers Marc Bentinck, Hans Pols en Niels Roelen Vormgeving Titus Vegter

binnen, en daar heb­ ben we er eentje uit­ gevist. De winnaar van een exemplaar van Beevor’s boek is L. van Bedijk uit Eemnes. Gefeliciteerd!

Wij sturen het boek naar je toe!

ANTONY BEEVOR, RUSLAND, VERTALING: TON ZWAAN, UITGEVERIJ AMBO|ANTHOS, 544 PAGINA’S (€ 45,00)

Uitgever Jan Louwers De Militaire Courant informeert een breed publiek over militaire onderwerpen. De inhoud wordt verzorgd door een onafhankelijke redactie.

De Militaire Courant is mede ­mogelijk gemaakt door Noventas Verzekeringen

NEDERLANDSE VETERANENDAG

ZATERDAG 24 JUNI