“Çağdaş1985” Mine Sanat Galerisi’nin Sanat Postasıdır, Para İle Satılmaz / “Contemporary1985” The Free Of Charge Art Mag azine Published By Mine Art Gallery | SAYI / ISSUE: 24 |Eylül / September 2015
Merkez / Centre: Teşvikiye, Poyracık Sok. No: 1/1 D: 5 Nişantaşı / İstanbul Şube / Branch: Yalıkavak, Palmarina No: D105 Merkez Mah. Çökertme Cad. Bodrum / Muğla Showroom: Yalıkavak, Merkez Mah. Çökertme Cad. No: 2 (Palmarina Karşısı / Across Palmarina) Bodrum / Muğla T & F : + 9 0 2 1 2 2 3 2 3 8 1 3 | M : + 9 0 5 3 6 5 5 3 5 0 6 6 | i n f o @ m i n e s a n a t . c o m minesanat.com | facebook.com/minesanat1985 | twitter.com/minesanat | youtube.com/minesanat
Sanat birbirinden farklı kavram, köken, yapı ve mantıkların bir araya gelmesiyle oluşur... Art is formed with the gathering of different concepts, origins, structures and logics. Röportaj / Interview: Başak Topkaya
Geçmişten beri, sanat ile ilgili görüşlerinizi paylaşırken, çoğu zaman direkt olarak dile getirmemiş olsanız da, sizin ortaya koyduğunuz sanatın ülkemizde anlaşılmasının çok zor olduğuna değiniyorsunuz. Durum hala öyle midir? Özdemir Altan’ın sanatı anlaşılmaya başlandı mı? Bulgularım oldukça eskiye dayandığı için, bugün anlatma olanağım da daha geniş olduğu için anlamayan daha az artık. Halk
Sahibi / Owner: Mine Sanat Galerisi / Mine Art Gallery Genel Yayın Yönetmeni / Editor-in-Chief : Mine Gülener, Nur Gülener Yazı İşleri Müdürü / Managing Editor: Serkan Gülener Çeviri / Translate: Pınar Sumer Biber
2
tarafından anlaşılması imkansız olmakla birlikte genç kuşaklar, sanatçılar, öğrencilerim anlıyorlar. Ancak Türk sanatının genel çizgileri dolayısıyla Türkiye’de gelişmiş göz o kadar geri kalıyor ki, devamlı olarak kötü örnekler gördüğümüz için… Düşününüz ki bir Alman çocukluğundan beri Dürer, Rembrandt, Matisse, Cezanne görüyor, bu gözün gelişmesini sağlıyor, bir formasyon sağlıyor tabi ki. Türkiye’de hiçbir şey görmüyoruz, gördüklerimiz de bol miktarda kötü resim… Son zamanlar-
Since past, when you share your opinions about art, most of the time you mention that, it is really hard that your art works can be understood in our country. Is this still the same? Or the art of Ozdemir Altan started to get understood? My indications depend on very earlier times, and I have better possibilities to explain it in today’s world, so there are less people who don’t understand
Katkıda Bulunanlar / Contributors: H. Avni Öztopçu, Yusuf Taktak Tasarım / Design: Ufuk Ülker Fotoğraf / Photograph: Ufuk Ülker Baskı / Print: Focus Basım, Seyrantepe Mah. Yıldız Sok. No:7 Kat:3 Kağıthane/İstanbul
my art at the moment. It is impossible to get understood by the community, but young generations, artists and my students understand my works. On the other hand, the eye of the people in Turkey falls behind because of the general lines of Turkish Art. Just think of that, a German sees Durer, Rembrandt, Matisse and Cezanne since his childhood, and this helps to develop an eye and also maintains a formation. We can see nothing in Turkey, and
Yönetim Yeri / Place of Management: Teşvikiye, Poyracık Sok. No:1/1 Yasemin Apt. D: 5 Nişantaşı / İstanbul T&F: +90 212 232 38 13 | M: +90 536 553 50 66 info@minesanat.com | minesanat.com
Soyağacı / Familytree, 2000, tuval üzerine yağlıboya / oil on canvas, 89x116cm
da özellikle bazı olaylar dolayısıyla bazı ressamlar durup dururken ön plana çıkarılıp sanat gibi gösterildi maalesef. Benim çocukluğumdan beri yapmakta olduğum resim daima en yüksek sanat idealini taşıdı ve kolay anlaşılması beklenemez. Siz bütünüyle kabul etmeseniz de, ülkemizde ilk küratöryel çalışmayı sizin yaptığınıza dair yaygın bir kabul var. Günümüz sanatı çerçevesinde düşünürsek küratör, sanatın hangi noktasındadır? Sanat eleştirmeni anlamında kritik kelimesi kullanılırdı, küratör her alanda oluyor, araştırmacı anlamına geliyor. Küratörler; sanat yapımcıları, sanat organizatörleri, sanat üzerine teşhisler koyanlar, sanat sergileri düzenleyenler, bir sanatçı ne ise küratör de aşağı yukarı odur. Diyelim ki Manet’yi yepyeni bir gözle sergileyen, şimdiye kadar herkesin fark etmediği şeyleri gören biri küratör tanımına uyar. Türkiye’de yetişmesi çok zor, şimdilik olmadı bugüne kadar. Rastlantısallık üzerine kurulu çalışmalarınızda, bir sergileme mekanından öte resmin kendi mekanı içinde aslında küratöryel bir düzenlemeden bahsetmek olası. Bu konudaki düşünceleriniz nelerdir? Rastlantı üzerine derim ki bizim yeteneğimizin sınırları vardır ama rastlantının yok eğer rastlantıyı yönlendirebilirsiniz, tabii bu deyim biraz kuşku götürür bir deyim madem yönlendiriliyor rastlantı olmaktan çıkar ama bunun ne demek olduğunu rastlantıyı kullanan insanlar çok iyi anlar-
lar, varsa o insanlar. Ayrıca denetimsiz ve rastlantıyla yapmış olduğum işlerim sanırım kastettiğiniz haritalar. Önce ben konunun etrafını boyayıp sonra ilçeleri kontrplaktan kestirip, yani birbirleri ile ilişkisi olmayan elemanların, kişiliklerin; çocuk, amatör, profesyonel, Rembrandt’ tan kopya dağıtıyorum ve kendilerini tamamen serbest bırakıyorum. Sonra tekrar geri aldıklarımı arkalarındaki numaraya göre yerlerine monte ediyorum ve asla hiç bir müdahalede bulunmuyorum. Sonuçta tarih boyunca sanatçılar rastlantıyı bilinçli olarak arıyor ve buluyorlardı. Ben ise rastlantıyı serbest bıraktım. Hepsinin rastlantısal bir şekilde bir yere gelmesi tarihi epey eskidir. Benim ilk defa; ‘Sanat birbirinden farklı kavram, köken, yapı ve mantıkların bir araya gelmesiyle oluşur’ keşfimden kaynaklanmaktadır. Nitekim eğer siz birbirinden farklı elemanlar; çünkü Türk sanatında kimse eleman kullanmıyor, kullandıysanız espas doğacaktır. Bunlar birbirinden farklı olduğu için aynı yüzeyde durmayacak, birbirlerine iteceklerdir. Espası dert edinmeyi bana Türk düşünce sisteminin katılığı, tek taraflılığı hediye etti. Espas, batı resminin iki boyuttan üç boyuta, skolastikten hümanizme, tek sesli müzikten çok sesli müziğe geçiştir. İşte burada espasın anlamı da tam olarak ortaya çıkıyor. Rönesans için tam olarak bunu söylersek yeterli olacaktır. Espas yüzeysellikten sıyrılmaktır, derinliktir, boşluğu doldurmaktır. Resim tuvalin yüzeyine değil, boşluğuna yapılır. Türk resmine bakarsanız hala espasın olmadığını hemen anlayabilirsiniz, ben yıllardır uğraşıyorum. Nasıl demokrasi kavramı bir türlü oturmuyorsa espas da oturmuyor bir türlü, çünkü bizim tek taraflı düşünce sistemimiz en
most of the things that we see are bad paintings… Recently, in consequence of some events, some artist brought to the fore, and unfortunately their works are showed as art. Since my childhood, the paintings I desire to do, always carry the highest art ideal and this cannot be expected to get understood easily. You totally don’t accept that you have done the first curatorial work in our country, but there is a prevalent assumption about this. If we think in the frame of today’s art, in which point of art that the curator exists? Curator used in means of art critic, but actually it means researcher and can be in every field. Curators are art producers, art organizers and the ones who diagnose on art, they organize art exhibitions and they are more or less as an artist. For example, a person who organizes an exhibition for Manet and sees the things that the others haven’t noticed, answers to the description of a curator. It is very hard to raise a curator in Turkey and never had one till today. In your works based on randomness, we can talk about a curatorial arrangement of the painting inside its own space rather than the exhibition area. What are your opinions about this issue? I can say that there are boundaries of our own talent, but if you can direct randomness, there are no limits for it.
For sure this statement is doubtable, how can we say randomness, if we can direct it, but the ones who use randomness can understand this very well…of course, if there are such people. Also, the works which you mentioned as uncontrolled and made with randomness are my maps. First of all, I paint the surrounding of the subject, and then cut the districts from the plywood; in a word I gather the elements which have no relation with each other. Kid, amateur, professional personalities and some copies from Rembrandt, I dispatch all of them, and let them free. Then, I mount the withdrawn ones accordingly with their numbers and never interfere. As a result, throughout history artists used to look for randomness consciously and find it. I, on the other hand release randomness. They randomly reached to a certain place and this date is very old. Mine realized with my discovery of “Art is formed with the gathering of different concepts, origins, structures and logics.” No one use elements in Turkish art, hence, spacing will born if you use different elements from each other. And these won’t stay in the same surface and will push each other. Solidity and unilaterality of Turkish thinking system made me concern about spacing. Spacing is a passage from two dimensions to three dimensions, from scholastic to humanism, and from monadic music to polyphonic music. And in here, the meaning of spacing comes in sight totally. If we say this exactly for renaissance, it would be sufficient. Spacing is the elusion from shallowness; it is deepness and 3
Soyağacı / Familytree, 2015, tuval üzerine akrilik / acrylic on canvas, 81x110cm (detay / detail) 4
5
derinlerde kazılı. Birbirinden farklı elemanları kullandığınız takdirde espas ancak o zaman doğar. Küratörlere gelince eksik olmasınlar da karıştırmayalım isterseniz... Küratöryel dediniz, zaman zaman genç arkadaşlar yazılarda yazıyorlar teşhislerde koyuyorlar tabii ki fark edilmeye başlandı. İyi şeyler olarak kabul edebiliriz belki ama ne yapalım ki kolay değil, Türkiye’de müze yok, geçmiş yok, sanat geçmişi yok. Türkiye’de sanatın olmasına imkan yok çünkü kriter yok. Günümüzde yapılan müze çalışmalarıyla ilgili neler düşünüyorsunuz? Eğer uluslararası bir müze kurarlarsa çok iyi olur. İyi durumda olanlar müze yapmak istediler aşağı yukarı Ankara’da üç, İstanbul’da bildiğim üç-dört tane müze kurulacaktı ama benim sürekli konuşmamdan dolayı moralleri bozuldu, yapmadılar. Ben sürekli ‘Türk resminden müze olmaz’ dediğim için hepsi durdu ve şimdi meseleyi anladılar, bıktırıcı bir şekilde bunu hep dile getiren benim. Niye olmaz, müze şaheserlerin yuvasıdır da ondan. Rembrandt’ın, Brueghel’in, Botticelli nin, Cezanne’nin, Matisse’nin, Degas’ın mekanıdır. Türk sanatından mı öğrenilecek resim, adam yapacağı resmi unutur. Mesele yavaş yavaş anlaşılmaya başlandı, bir girişimci duyduğuma göre 9 metre boyutlarında Rauschenberg satın almış, benden kaynaklanıyor, başkasının aklına bile gelmeyecekti. Günün birinde Türkiye’de doğru dürüst bir müze kurulursa altına “Özdemir Altan’a teşekkürler” yazarlarsa iyi ederler. Eğer Türk sanatçıların eserlerinden bir şey yapılacaksa ona müze denilmemeli, ancak Ulusal Koleksiyon denebilir ya da Özel Türk Resim Koleksiyonu gibi bir şey olmalı. Dürüst olmak gerek çünkü Dünya Müzeler Birliği kabul etmez ki. Söyledikleriniz bağlamında Soyağacı serinizin yeri nedir? Soyağacı 1990 yılında başladı, benim 9 döneminden birisiydi. Ailenin soy ağacını dayım anneme veriyor annem de bana verdi. Aşağı yukarı 1700 küsür senelerden itibaren anne tarafımdan devam ettirilen bir soy ağacı var. Sonra ben ona bizimkileri ekledim, bir de baktım ki resim gibi, ilk yaptığım soy ağaçları tıpatıp o soy ağaçlarına benzer. Zamanla zenginleşti, orada hiçten bir dünya yaratmak istediğimin farkındayım çünkü o kadar basit bir konu o kadar tekrar ediyor ki birinden diğerine geçince farklı çıkıyor, ben de şaşırıyorum. Yüzlerce oldu, yuvarlaklar içinde işaretler hep aynı konu ama hepsi çok farklı, hiçten bir dünya yaratma içgüdüsü aslında. Asla bir karar vererek yapmam, önyargıyla başlamam; başlarım olur, ya-
parım olur, zaten oluncaya kadar da uğraşırım eğer olmuyorsa. Soy ağaçları benim çok sevdiğim yemek gibi. Dönem olarak 1990’da başlıyor ama zaman zaman hep çıkıyor karşıma… Yeteneğimizin sınırları var ama rastlantının hiç yok. Sonsuzluğa gidiyor; gökyüzü gibi, feza gibi. Müzelerin Türk resmi değil de büyük üstadların resimlerin alınması, müzede olması gerekirken; her şeyde bir kötülük girecek ya işin içine burada da oldu bu. Galericiler bu seferde şansını kaybetmiş çağdaş ressamlardan almaya başladılar Mark Kostabi gibi ama aslında Türk resminden daha iyi değil, tamamen dekoratif şeyler… Bir yandan her şey çok iyi bir yandan da kötü. Shakespeare ne kadar da haklı değil mi Macbeth de “İyi kötüdür kötü de iyi”… Doğrudur da. Müzayedeler, galeriler, çok büyük meblağların olması… Güven eşittir para oluyor. Her sanatçı sanatına çok güvenir ama en azından çok büyük meblağlar olmamalı. Sanatının iyi olmadığını bilen sanatçı girer böyle piyasalara, sanatına güvenen sanatçı girmez. Müzayedecinin kanıtlayıcılığı ile resmin aldatıcılığının tutması gerekir, dekoratif olması gerekir. Alacak olan kişi ancak dekoratif olursa onun ‘iyi’ olduğuna inanabilir. Dekoratiftir Türk resmi. Türkiye’de hemen hemen herkes giriştiği her şeyden karlı çıkmak isteyen insanlardan oluşuyor ve için sanatçıların da böyle olduğunu düşündüğümüzde böyle piyasaların olması çok normal… Yok, olmuyor, olmaz da! Geçmiş yok, müze yok, kriter yok. Bir müzayedeciye “Uzun yıllardır iyi olmayan sanatı iyiymiş gibi gösterip satıyorsunuz, dostça bir öneride bulunayım; benimle çalışın, benim sanatım gerçekten iyi sanattır ama çok yüksek fiyatlar da koymayın, makul fiyatlar olsun”. Olmadı, geri dönmediler. Çünkü iyi olmaması gerek, dekoratif ve kolay anlaşılabilir, sıradan olması gerekir. Türkiye’de resimleri yüksek fiyata satılan ressamların resimleri dünyada beş para etmiyor. Türkiye içine kapanık, Türkiye dünya ile uyum sağlayamaz. Hala Brahms’ın bestelerini benim için de senin için de yaptığını bilmiyor, Türkiye evrenselliği kavrayamamış, o Alman müziğidir, bu da Türk müziğidir deyip geçiyor. Almanya’da 30 tane müze var bir tanesinde 300 tane resim varsa oradakilerden bir tanesi bile bizde yok. Bu ülkede sanat ilerler mi? Brueghel’in ‘Körler’ adlı resmi 300 yıldır İstanbul’da asılı olsaydı ne Osman Hamdi olacaktı ne de İbrahim Çallı. Kompozisyon yok, eleman yok ama onlar üstatlarımız olarak kabul edildi. Sanatçılarımız hala aynı; bir uslüp buluyorlar ve onu çoğaltıyorlar. Bir Gauguin, bir Van Gogh olsaydı bizi öyle bir terbiye ederdi ki… bir kere gidip görmekle de olmuyor, çocukta başlayacak o görme ve bakma kültürü. Kozyatağı, 19 Ağustos 2015
Soyağacı / Familytree, 2015, tuval üzerine akrilik / acrylic on canvas, 81x110cm 6
filling the emptiness at the same time. Painting is made on the emptiness instead of the canvas. You can understand easily that there is no spacing in Turkish paintings, and I fight against with this for years. How democracy notion doesn’t settle into, spacing doesn’t settle as well. Because our unilateral thinking system is inscribed in deep down. Simply, spacing will born if you use the different elements. You mentioned about curators, time to time young friends write articles and diagnose, and this catches attention. Maybe we can assume, these as very good things, but this is not very easy. There is no museum and art history in Turkey. There is no possibility for art to exist in Turkey, because there are no criteria. What do you think about the museum works which carried nowadays? It would be very good, if they constitute an international museum. The people who are in good shape wanted to open museums in Ankara and in Istanbul, but they got demoralized because of my continuous talks and they gave up. I always told that “You can’t make a museum with Turkish paintings”, this stopped them and now they understood the problem, but I never gave up mentioning about this troublesome issue. Why can’t be? Museum is the hearth of the masterpieces. It is the space of Rembrandt, Brueghel, Botticelli, Cezanne, Matisse and Degas. Will they learn the painting from Turkish art? If a museum will be constituted in the future, they should thank to “Ozdemir Altan” for this. If they collect only Turkish Artists’ works, then they shouldn’t call it as a museum. It should be named as National Collection or Private Turkish Painting Collection. We should be honest, because World Museum Association won’t approve such a thing. Within the context of the things that you’ve mentioned; what is the place of your Family Tree series? Family Tree has started in 1990, and it is one of the nine periods of mine. My uncle gave the family tree to my mother and afterwards she gave it to me. This tradition has been carried by my mother’s side since 1700s. Then I added ours, and when I looked at it, seemed like a painting to me. The initial ones that I did, was very similar to the first one. In time, it got richer and I noticed that I want to create a world from nothing. A simple subject is repeating itself, but when it passes from one to another it seems different and
this surprises me. I have hundreds of them, there are same subjects in circles, but all of them are different at the same time and indeed it is an instiction of creating a world from nothing. I never start with a decision or with prejudice; I start and it happens, I make and it happens, after all if it doesn’t happen, I struggle till the end. Family trees are like my favourite dish. As a period, it started in 1990, but always comes in front of me. There are limits of our talent, but there is no limit for randomness. It goes to infinity like the sky and the space. Museums need to buy the works of great masters instead of Turkish paintings, but enormity never stop following. Gallery owners started to buy from contemporary artists like Mark Kostabi, and they are not better than Turkish paintings, they are just decorative things. This is good and bad at the same time. Shakespeare is so right in Macbeth; “good is evil and evil is good”. This is so true. Auctions, galleries, they have high amounts… So this means trustworthy equals to money. Each artist trusts his/her art so much, but they shouldn’t cost such high amounts. Artists, who know that their art isn’t so good, enter such markets. The others, who trust their art, never enter such things. Probative position of the painting and the auction need to be engaged, so it needs to be decorative. Because, the person who will buy the work, only believes that it is good, if it is decorative. There is no past, no museum, and no criteria in Turkey. You can sell the things to auctions which are not good, only decorative and can be easily understood, they need to be ordinary. Turkey is introvert and out of whack. And still doesn’t know Brahms made his compositions for each of us, still doesn’t comprehend the universality. Still says this is German music and this is Turkish music. In Germany, if we assume that there are 30 museums and 300 paintings in each of them, we even don’t have one of them. Do you think, can art develop in this country? If Brueghel’s “The Parable of the Blind” painting has been hanged in Istanbul for 300 years, there won’t be Osman Hamdi and Ibrahim Calli. There are no compositions, no elements, but they have been accepted as our masters. Our artists still find a style, and reproduce it. If there have been Gauguin and Van Gogh, they would have disciplined us strongly. It can’t be gained for going once and only by seeing their works, this culture needs to be started when you were a child. Kozyatağı, 19 August 2015
Soyağacı / Familytree, 2015, tuval üzerine akrilik / acrylic on canvas, 81x110cm
Soyağacı, İyi Kızlar / Familytree, Good Girls, 2000, tuval üzerine yağlıboya / oil on canvas, 89x116cm 7
1931 yılında doğdu. İstanbul’da yaşıyor. 1956 yılında iDGSA Resim Bölümü Zeki Faik İzer atölyesini bitirdi. 1963-1965 Paris Bienalleri başta olmak üzere çok sayıda uluslararası ve ulusal etkinliklere katıldı, çok sayıda kişisel sergiler açtı. Yazar ve konferansçı olarak yaygın bir isim yaptı. Modern, avangard düşünce ve Pop art ve özellikle postmodern’i Türkiye’de ilk geliştiren kişi oldu. Türkiye’de ilk Küratörlük eylemi olan Avni Lifij sergisi (1968) bu anlamda ilk girişimdir. Sanatçı kendine özgü kurgu dünyasıyla Çağdaş Türk resminin gelişimine katkıda bulunarak yazgısına yön veren ve bugünün Türk resminde kendi kuşağı ve kendinden sonraki sanatçıların tamamına yakınını etkileyen tek sanatçı olduğu görülmektedir. Bu konuda kendisi “sanatçı referans verir, etki kaçınılmazdır; yöntem değil, sonuç önemlidir.” demektedir. Altan doğa vergisi yeteneği ile her yapıtında yeniden yaratan tükenmez enerjisi ile dinamik ve doğurgan bir kişiliktir. Yaptığı eserlerde değişik doku, strüktür eleman, malzeme, sanat görüşü, ışık vb. aykırılığın rastlantısal olarak bir araya gelmesiyle oluşan sanat anla-
yışını benimsiyor Özdemir Altan. Böylece 1988’den bu yana gitgide netleşen bir düşünce ile sanatsal espasın birbirinden farklı kavram, köken, yapı ve mantıkların birleşmesiyle oluştuğunu uç noktada kanıtlamak amacıyla rastlantısal buluşma yöntemini geliştirdi. Uzunca bir süredir, irdelediği ve derslerinde temel öğreti maddesi olarak ele aldığı espas’ın önce bütün sanat tarihi boyunca kullanılış biçimine açıklık getirip “sanat birbirinden farklı, kavram, köken, yapı ve mantıkların birleşmesiyle oluşur” şeklinde bir sonuca vararak, bunu 1970’ de doçentlik deneme dersinde Resim Sanatında Mekan başlıklı ve bir manifesto niteliğindeki konferansında ilk olarak akademisyenler önünde ileri sürdü. Bunu izleyen zamanlarda Altan bu sav üzerine uluslararası nitelikte bir sanat geliştirdi. Burada farklı kişilerin yaptıklarını rastlantısal biçimde birleştirerek ve sonunda kent haritasının ilçe veya mahallelerini farklı kişilere uygulatarak bu teknik, üslup, malzeme bakımından birbirine tamamen yabancılarla sanat tarihinde ilk kez radikal bir espas yorumuyla şaşırtıcı bir bütünlük geliştirdi.
Born in 1931, lives in Istanbul. In 1956 he graduates from Zeki Faik Izer’s atelier in IDGSA Painting Department. Besides Paris biennals in 1963-1965 he participated numerous international and national art activities, he opened so many solo exhibitions. His name became famous as a writer and lecturer. He was the first artist who improved and represented some western ideas such as; modernist, avangarde approach to pop art and specially postmodernism in Turkey. He was also the first curator who attempt to organize an exhibition in Turkey; Avni Lifij’s exhibition in 1968 was the first example. As having his own fiction world the artist not only assists Contemporary Turkish Art but also gives shape to its fate and it is seen that he is the one that impress es almost all artists of his generation and next generation about today’s Turkish Art. About this subject he expresses; “An artist gives referances, the effect is inevitable, not the method but the result is important.” With his productive natural talent Altan proves that he has an endless, dynamic, energetic personality. In his creations he appropriates an art understanding
that coincidentally mixed incongrous elements such as; different texture, structure elements, materials, art view, light etc .. With clearer thoughts and ways from 1988 he developed coincidental mixing method to prove artistic space is made up of different concepts, backgrounds, edifices and logics that meet in extreme points. He examined espas and has taken as the main course in his lectures. As a result of his researches on espas, rather than the historic way he clearly declarated that; “art meets from different ideas, logic, sources, structure and concepts”. After this conclusion he declerated his ideas (with the title of space in art) first time, front of academitions, at associated professorship lecture in 1970. After that decleration Altan has improved a new international art feature on that allegation. He has coincidently made a unity from the different participands works such as landscape, plans, maps and the distric sketchs and at the end participants applyed the design with the alien materials. This method has been performed by totally different participants and it was the first of all in the art history on espas commentary.