Slikopedia brosura MAK

ПРОТИВПОЖАРНО ВОЗИЛО ПЕПЕРУТКА ЛАСТОВЕЧКА ОПАШКА

МАЛИНА

БЕНГАЛСКИ ТИГАР КОКЕР ШПАНИЕЛ

АМБЛЕМ НА МИСИЈАТА АПОЛО 7

ТОПКА ЗА РАУНДЕРС

ЗУМБУЛ ТУТАНКАМОН

НИМФА СУЛФУР СИВА АЈКУЛА

АТЛАНТСКИ БУРНИК ЦРВЕНА КРАБА

РИМСКИ ШТИТ

АБРАХАМ ЛИНКОЛН

ЦЕЛОСЕН ОКЛОП

ЧОВЕЧКИ МОЗОК

ЕНЦИКЛОПЕДИЈА САТУРН

ТОКАЈ

АТОМ

од 7 до 77 години

ДАМКАВА РИБА-КУТИЈА ЕГИПЕТСКИ КОЛАН ОД МОНИСТА

ГУАВА БУВ-РИБАР

ПЕРДУВ НА ПАУН КОНФЕДЕРАЦИСКИ БАРАБАН

АВСТРАЛИСКИ РОБИН

ОТОМАНСКА КАМА

ЈАГУЛА МУРЕНА

ВИОЛИНА

ФЕРАРИ СУПЕРАВТОМОБИЛ

ЗЕБРА

ЧУРИЛКАР

СОНЦЕ

ЦРВЕНОМЕШЕСТА ЖЕЛКА

ВЕЛОДРОМСКИ ВЕЛОСИПЕД

ФРАНЦУСКА ХОРНА

ТРАКТОР НА ПАРЕН ПОГОН

ТРИТОНОВА ТРУБА

ВЛАКНЕСТ МАМУТ

ЗЕЛЕНО-ЖОЛТ ТУРМАЛИН

содржина DK LONDON LONDON DK Уредник Уредник на на проектот проектот Лизи Лизи Дејви Дејви Виш уметнички уредник Мејбл Чен Виш уметнички уредник Мејбл Чен Уредници Ен Бегли, Ванеса Добни, Сара Меклауд, Кетрин Сондерс, Уредници Рона Скини, Сара Томли Ен Бегли, Ванеса Добни, Сара Меклауд, Кетрин Сондерс, Дизајнери Рона Скини, Сара Томли Лора Брим, Алисон Гарднер, Мик Гејтс, Теса Џорденс, Стив Вуснам-Севиџ Дизајнери Консултанти Лора Брим, Гарднер, Мик Гејтс, Теса Џорденс, Александра Блек,Алисон Ким Брајан, Џајлс Чепмен, Шила Дикл, Роберт Динвиди, Ричард Гилберт, Савако Ири, Филип Паркер, Пени Престон, Стив Вуснам-Севиџ Карол Стот, Тони Стритер, Маркус Викс, Филип Вајтмен, Крис Вудфорд, Џон Вудворд Консултанти Александра Блек, Ким Брајан, Џајлс Чепмен, Шила Дикл, Наслов на оригиналот Роберт Динвиди, Ричард Гилберт, Савако Ири, PICTUREPEDIA – an encyclopedia everyСтот, page Филип Паркер, Пени Престон, on Карол Тони Стритер, Маркус Викс, Филип Вајтмен, Copyright © 2015 Dorling Kindersley Limited, London Крис Вудфорд, Џон Вудворд A Penguin Random House Company За македонското издание © 2018, Младинска книга Скопје Наслов на оригиналот

PICTUREPEDIA – an encyclopedia on every page издавачот ЈоВАноВИќ Copyright © За 2015 DorlingРадош Kindersley Limited, London A PenguinУредник Random House Company Maja KEСЕР За македонското издание © 2018Дарко Младинска Превод од англиски СПАСоВ,книга Скопје Лектура Зорица МАнАСКоВА Коректура Горан ДоДЕВСКИ Подготовка за печатење Маја КЕСЕР Печат ТББ, Словачка За издавачот Радош Јовановиќ Тираж 1.500 Уредник Maja KEСЕР www.mkskopje.com

Превод од англиски Дарко Спасов Сите права се задржани. Лектура ниту еденЗорица дел од оваа книга не смее да се репродуцира Манаскова или да се пренесува во кој било облик, на кој било начин, електронски или механички, Коректура Додевски на базата на податоци, вклучувајќи фотокопирање, снимањеГоран или складирање без одобрение од страна на издавачот. Подготовка за печатење Маја Кесер Печат ТББ, Словачка Тираж 2.500

CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека “Св. Климент Охридски”, Скопје www.mkskopje.com

Сите права се задржани. Ниту еден дел од оваа книга не смее да се репродуцира или да се пренесува во кој било облик, на кој било начин, електронски или механички, вклучувајќи фотокопирање, снимање или складирање на базата на податоци, без одобрение од страна на издавачот.

наука и технологија 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64

Универзум Планети Месечина Истражување на вселената Набљудување на ѕвездите Северно Небо Јужно Небо Физика Електрицитет Хемија Елементи Биологија Човечко тело Скелет Мускули Мозок Компјутери Пронајдоци Броеви Геометрија Автомобили Трактори Камиони и ископувачи Возови Мотоцикли Авиони Приказната за летањето Велосипеди

Природа 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 100 102 104 106 108 110 112 114 116

Дрво на животот Како почнал животот Фосили Тревојадни диносауруси Месојадни диносауруси Праисториски животни Растенија Цвеќиња Дрвја Печурки Пајаци и скорпии Ракови Инсекти Пеперутки и молци Голичи и полжави Риби Ајкули Морски школки Водоземци Желки Гуштери Змии Крокодили и алигатори Јајца Птици

118 120 122 124 126 128 130 132 134 136 138 140 142 144 146 148 150 152 154

Грабливи птици Пердуви Миграции на животните Глодачи Мајмуни и човеколики мајмуни Диви мачки Китови и делфини Животински скелети Кучиња Мачки Коњи Животни на фарма Шуми Дождовни шуми Савани Пустини Поларни живеалишта Океан Корален гребен

Географија

Култура

158 160 162 164 166 168 170 172 174 176 178 180 182 184 186 188 190 192 194 196 198

202 204 206 208 210 212 214 216 218 220 222 224 226 228 230 232 234 236 238 240 242

Земја Вулкани Земјотреси Образување на релјефот Карпи и минерали Скапоцени камења Вода на Земјата Клима и време Временски непогоди Загрозеност на животната средина Нашиот физички свет Нашиот политички свет Азија Северна Америка Јужна Америка Европа Африка Океанија Антарктик Знамиња Од каде доаѓа храната

Религии во светот Прослави во светот Јазици во светот Приказната за уметноста Музички инструменти Музика Танц Балет Значајни згради Значајни книги Значајни мислители Храната низ светот Овошје Зеленчук Сирење Леб Тестенини Рибата како храна Месо Машка мода Женска мода

Спортови и хобија 246 248 250 252 254 256 258 260 262 264 266 268 270 272 274 276 278 280

Спортови со топка Фудбал Американски фудбал Бејзбол Кошарка Спортови со рекети Тенис Атлетика Зимски спортови Велосипедизам Спортови на вода Едрење Риболов Боречки спортови Јазли Игри Магионичарство Коњички спортови

Историја 284 286 288 290 292 294 296 298 300 302 304 306 308 310 312 314 316 318 320 322 324 326 328 330 332 334

Првите луѓе Рани цивилизации Древен Египет Античка Грција Грчки митови Антички Рим Викинзи Древна Америка Отоманска Империја Могулско Царство Царска Јапонија Царска Кина Средновековна Европа Замоци Ренесанса Истражувањa Револуции Претседатели на САД Граѓанската војна во САД Европски империи Британски монарси Индустриска револуција Прва светска војна Втора светска војна Студена војна Шпиони

336

Индекс

Физика

СИЛА

На кој начин силите, како гравитацијата и магнетизмот, влијаат врз материјата – она што нѐ опкружува? И на кој начин енергијата го овозможува тоа? Одговорите на овие прашања ги наоѓаме во физиката. Физичарите се обидуваат да ги одгатнат правилата на Универзумот за да објаснат зошто светот функционира на овој начин.

Сила е нешто што ги одбива или ги привлекува објектите – кога нешто се движи, секогаш е придвижено од некаква сила. Силите можат да ја променат брзината на објектот, неговата насока или форма. ПРОМЕНА НА БРЗИНАТА

Стапот за голф го удира топчето и со својата сила го придвижува. Топчето добива енергија и полетува на теренот за голф. Колку посилно е удрено топчето толку повеќе сила е употребена и толку подалеку тоа патува ПРОМЕНА НА НАСОКАТА

ГРАВИТАЦИЈА

Гравитација е силата која нè држи прилепени за планетата, иако Земјата се врти со брзина до 1.670 km/h. Гравитацијата ја привлекува целата материја, но поголемите објекти со поголема маса имаат поголема гравитациска сила.

Земјата го привлекува јаболкото надолу

Јаболкото многу слабо ја привлекува Земјата нагоре

УВА ОДРЖ ТА ГИ А Ј ТИ И Е Ц ТА ЛАН ГРАВИ ИТЕ П Г У Р Д М АТА И СИСТЕ ЗЕМЈ ВИОТ Е Ч О Н ОД СО ОНЦЕТ ОЛУ С К О А БИТ ВО ОР

МАСА И ТЕЖИНА

Маса е количеството материја што го содржи некој објект и таа секогаш останува иста, каде и да се наоѓа објектот. Но тежината се менува во зависност од тоа каде е објектот, бидејќи тежината е одредена од гравитацијата.

Поради гравитациската сила јаболкото паѓа

Земјата и јаболкото се привлекуваат меѓусебно

ЈАБОЛКО ШТО ПАЃА

Човек со маса од 75 kg на Месечината тежи 12,5 kg

Кога врз објект што се движи, како тениско топче, се применува сила, таа може да го придвижи во различна насока.

Секое движење е предизвикано од сили кои одбиваат или привлекуваат. Научникот Исак Њутн опишал три закони на движењето. Првиот вели дека сите тела ќе останат во мирување или ќе се движат со постојана брзина освен доколку врз нив не дејствува сила. Вториот вели дека кога врз некое тело дејствува сила, таа го забрзува телото. Третиот вели дека секогаш кога врз некое тело дејствува сила (акција), постои спротивна и еднаква сила (реакција). ПРВ ЗАКОН

Пред полетувањето, единствена сила што дејствува на ракетата е гравитацијата.

Топчето се движи во една насока кон рекетот Со удирањето на топчето со рекетот се применува сила, со што се менува насоката на топчето ПРОМЕНА НА ФОРМАТА

Силата може да предизвика промена на формата на некој објект доколку е доволно силна и атомите во објектот не можат да и � пружат отпор. Свиткувањето метална прачка го менува распоредот на атомите во неа, променувајќи и � ја формата

МАГНЕТИЗАМ

Магнетизмот е моќна невидлива сила што ја создаваат електрични струи. Магнетните објекти имаат моќ да привлекуваат или да одбиваат други магнетни објекти, во зависност од тоа како се поставени нивните краеви (полови). Спротивните полови се привлекуваат. Магнетното поле ги привлекува спротивните полови на два магнета

МЕСЕЧИНА

ЗАКОНИ НА ДВИЖЕЊЕТО

Човек со маса од 75 kg на Земјата тежи 75 kg

Јужен пол Силата е најголема каде што линиите се најблиску една до друга

ВТОР ЗАКОН

Главните мотори и стартните ракети создаваат огромна надолна сила која ја забрзува ракетата нагоре.

Невидливи силови линии се протегаат од северниот до јужниот пол

Северен пол

ЗЕМЈА

ТРИЕЊЕ

Оваа сила се појавува кога еден објект се влече врз површината на друг објект. Колку погруба е површината, толку повеќе триење се произведува. Дури и мазните површини имаат мали испакнатини што ќе произведат одредено триење.

24

Истите полови се одбиваат. Магнетните полиња ќе ги одбијат магнетите од нивните исти полови

Силовите линии секогаш почнуваат и завршуваат на половите

Површина А Површина Б ТРИЕЊЕ

Кога два рапави објекта се лизгаат еден врз друг, нивните површини се потфаќаат, забавувајќи го лизгањето.

Површина А Површина Б ПОДМАЧКУВАЊЕ

Со нанесување лизгав материјал, како масло, помеѓу две површини, тие полесно се разминуваат една со друга.

ТРЕТ ЗАКОН

Издувните гасови што излегуваат надолу (акција) предизвикуваат ракетата да се искачи нагоре (реакција). Ракетата се пробива низ воздухот поради силата на издувните гасови кои излетуваат надолу.

Мотоцикли

Мотоциклите се популарно транспортно средство речиси 100 години и можат да се движат побрзо од кои било други возила на патиштата. Постојат специјализирани мотоцикли за речиси секаква намена, од градско возење до забавни спортови и трки.

НАЈБРЗИ МОТОЦИКЛИ

СПОРТСКИ МОТОЦИКЛИ

Некои посебно конструирани мотоцикли можат да се движат со брзини поголеми од 560 km/h. Вакви големи брзини не се дозволени на јавни патишта.

Овие мотоцикли се дизајнирани за адреналин. Тие имаат големо забрзување, моќни сопирачки и минуваат низ свиоците со голема брзина. Некои модели се користат и за возење по патишта и за трки.

TOP 1 Ack ATTAck – 605,697 kM/H

Suzuki HAyAbuSA – 399 kM/H

MTT Turbine SuPerbike y2k – 365,3 kM/H HOndA vFr700F inTercePTOr 1987 г.

АКРОБАЦИИ

Мотоциклистички акробации е спорт во кој возачите изведуваат смели трикови, често издигнувајќи ги нивните мотоцикли над земјата. Најчесто се користат лесни спортски мотоцикли. НА ПРЕДНО ТРКАЛО

ОБЛЕКА

Мотоциклистите имаат потреба од заштитна облека која помага да се заштитат од повреди доколку паднат од мотоциклот. Најважен дел од опремата е кацигата.

СО ЕДНА РАКА

СТАНДАРДНИ МОТОЦИКЛИ Овие мотоцикли или воопшто немаат или имаат малку дополнителни делови. На нив се седи исправено, што овозможува добра прегледност и ја подобрува безбедноста, особено во градови со густ сообраќај. Тие најчесто се прв избор за новите возачи.

КРУЗЕРИ

bMW r32 1923 г.

Кацига Штит за лице

yAMAHA yzF600r THundercAT 1998 г.

НА ЗАДНО ТРКАЛО

Современите крузери се моќни луксузни мотоцикли, кои се најдобри за отворени патишта. Тие се конструираат за да изгледаат елегантно, но за многу мотоциклисти тие се помалку удобни од мотоциклите за туринг.

Штитник за рамо

Ниско, широко седиште cOvenTry eAgle Flying 8 1925 г.

nOrTOn inTernATiOnAl 1948 г.

Штитник за лакот Ракавици

Заштитен материјал

TriuMPH TrOPHy Tr6 1958 г.

rOyAl enField inTercePTOr 1965 г.

HOndA cb250 k4 1972 г.

ducATi M900 MOnSTer 1994 г.

Штитник за колено Тврди чизми

ТУРЕРИ

СТРАНИЧНИ ПРИКОЛКИ

Странична приколка е мало возило со едно тркало кое се прикачува странично на мотоцикл. Обично има седиште за патник и мал простор за багаж.

Мотоциклите за туринг, кои повеќе се удобни отколку ултрабрзи, обезбедуваат лесно возење на долги растојанија. Тие се популарни и за секојдневни патувања. ivy THree 1924 г.

rOyAl enField cOnSTellATiOn AirFlOW 1959 г.

58

HArley-dAvidSOn FlH duO-glide 1960 г.

SunbeAM S7 de luxe 1949 г.

Suzuki T500 1975 г.

zundAPP kS750 WeHrMAcHT SidecAr 1940 г.

Месојадни диносауруси

АНАТОМИЈА НА КАРНИВОРИТЕ

Месојадите еволуирале во високоефикасни предатори кои можеле да се хранат со својот лов. Големите диносауруси можеле да се справат со големи тревопасни диносауруси, каков што е трицератопсот. Помалите диносауруси ловеле помал плен или ловеле заедно во групи.

Диносаурусите се појавиле на Земјата пред 245 милиони години. Биле распространети на сите континенти и доминирале на Земјата милиони години пред да изумрат. Многу од нив биле моќни месојадни предатори, со тела подготвени за напади.

Силни вилици за кинење месо

Срце

Тираносаурусот имал мали, но силни раце Моќни бутни мускули

Малиот дигестивен тракт се потпира на моќните стомачни киселини за варење на месото ТИРАНОСАУРУС РЕКС

ТЕРОПОДИ

Диносаурусите карнивори (месојадни) спаѓаат во групата позната како терoподи. Имале стапала на ѕвер и оделе на двете задни нозе. Постоеле многу видови, од огромни карнивори, како алосаурусот, до помали и пердувести, како цитипатите и алксасаурусот.

ЕОРАПТОР

БАРИОНИКС

ЦЕРАТОСАУРУС

СИНОСАУРОПТЕРИКС

ТЕРИЗОНОСАУРУС

ВЕЛОЦИРАПТОР

КАУДИПТЕРИКС

КОЕЛОФИСИС

АЛКСАСАУРУС

ГАЛИМИМУС

ДЕИНОНИКУС

СПИНОСАУРУС

ЦИТИПАТИ

СТРУТИОМИМУС

СУХОМИМУС

МОНОЛОФОСАУРУС

Vo

ГАСОСАУРУС

76

АУКАСАУРУС

ЛИЛИЕНСТЕРНУС

КРИОЛОФОСАУРУС

ИРИТАТОР

Печурки

ОПАСНИ ПЕЧУРКИ

Некои отровни печурки се мошне слични со оние што се користат за готвење. Не смеете да берете печурки ако не сте сосема сигурни за нивниот вид.

И покрај тоа што личат на растенија, печурките се мошне различни и спаѓаат во посебна група – габи. Ги има во многу форми и бои и сите се исхрануваат на органски начин. Некои од нив се јадат, додека други се смртоносно отровни. ЖИВОТЕН ЦИКЛУС НА ПЕЧУРКАТА

За да најдеме и да идентификуваме габи, треба да знаеме на кои места да ги бараме. На пример, некои габи растат во близина на одредени дрвја.

Спори што ги носи ветерот

ПАДНАТИ ГРАНКИ

Оваа печурка со кафена капа расте на дабова кора.

Спори

2

НОВ ПОЧЕТОК

5 При созревањето, печурката е подготвена да ги ослободи спорите.

Габата Auriscalpium vulgare расте на шишарки од ела кои се во распаѓање.

НИКНУВАЊЕ

Хифите се залепуваат и формираат мал јазол, односно нова печурка.

ПОД ДРВЈАТА

Leccinum pseudoscabrum расте во паднатите листови под лешникот и габерот.

ГАБИ ПОЛИЦИ

DaeDalea quercina

PseuDohyDnum Gelatinosum

Phlebia tremellosa

Asterophora parasitica растат врз други габи што се во процес на гниење.

ЅВЕЗДЕСТИ

Кај овие габи спорите се наоѓаат во заоблениот дел. За да се ослободат спорите, надворешниот слој на заоблениот дел се отвора како ѕвезда со многу краци.

Geastrum triPlex

КОРАЛОВИДНИ

Со својата исправена форма и без забележлива капа овие габи тешко се препознаваат како печурки. Некои видови растат во купчиња.

amanita caesarea

cortinarius Violaceus

НА ГАБИ

laetiPorus sulPhureus

СТАПЧЕСТИ

Подигната купола на капата

gAlerinA mArginAtA Оваа жолтеникаво-кафена печурка што може да се најде врз дрво што гние содржи отров кој предизвикува оштетување на црниот дроб, а ако не се реагира брзо дури и смрт..

clathrus archeri

GanoDerma Pfeifferi

Конусен капак

AmAnitA gemmAtA Оваа жолта или кремаста печурка може да предизвика гадење и стомачни болки за помалку од еден час по јадење.

Geastrum schmiDelii

Овие видови габи може да се најдат на дрвја или врз падната, мртва шума. Растат како полици, понекогаш формирајќи ред врз ред. Овие габи ги уништуваат дрвјата бидејќи ги напаѓаат нивните ткива.

Капата се витка навнатре

CortinArius rubellus Многу опасна печурка зашто е мошне слична со лисичарката, Cantharellus cibarius, која се јаде. Ако се изеде го оштетува црниот дроб и бубрезите.

Габата Typhula Erythropus расте на лисните дршки и жили на јасенот, јаворот и евлата.

РАЗМРЕЖУВАЊЕ

3

Млада печурка над земјата.

VolVariella bombycina

ШИШАРКИ ОД ЕЛА

ЛИСТОВИ

Спорите создаваат мрежа од конци или хифи под земјата.

СЕ ПОЈАВУВА НОВА КАПА

Pleurotus ostreatus

Кратко стебло

СПОРИТЕ ПАЃААТ

Од долната страна на печурката се ослободуваат спорите.

4

pAxillus involutus Отровот од оваа печурка може да ги оштети црвените крвни клетки и да доведе до откажување на бубрезите и црниот дроб.

КАДЕ РАСТАТ ГАБИТЕ

Вистинското растење на габите не може да се види. Под земјата, од спорите (репродуктивните клетки) на печурката, се развива мрежа од нежни конци и се распространува за да создаде уште печурки.

1

AmAnitA phAlloides Една од најсмртоносните печурки во светот, може да биде фатална.

Често со светла боја, групираните, разгранети стебла на коралните габи се многу слични на коралите од тропските мориња.

claVulinoPsis helVola corDycePs militaris GeoGlossum fallax

mitrula PaluDosa xylaria PolymorPha

macrotyPhula fistulosa xylaria hyPoxylon

ramaria stricta

ramaria botrytis

calocera Viscosa

87

Карпи и минерали

Надворешните слоеви на Земјата во најголема мера се цврсти карпи. Ова е лесно видливо онаму каде што има планини и кањони, но многу повеќе карпи се скриени под почвата и под морињата. Карпите се создадени од минерали. Временските услови и водата можат да ги променат или да ги уништат доколку се наоѓаат на површината, а ако се во Земјата, тоа можат да го сторат топлината и притисокот. МАГМАТСКИ КАРПИ

Создадени со ладењето на вулканскиот материјал, магматските карпи може да бидат од два типа. Некои од нив, како пегматитите, се длабоко под земја. Други, како андезитот, се формираат кога вулканската лава ќе се излади на површината на земјата.

ВО ШТО Е РАЗЛИКАТА?

Минералите се природни хемиски супстанции кои обично се формираат како цврсти кристали. Секој од видовите може да се распознае според тврдината, бојата и атомската структура. Карпите се мешавина од споени минерали. На пример, гранитот е направен од минералите кварц, фелдспат и лискун.

МИНЕРАЛ: КВАРЦ

СЕДИМЕНТНИ КАРПИ

АНДЕЗИТ

СУНЃЕРЕСТА КАРПА

ГРАУВАКА

ВАРОВНИК СО ФОСИЛИ

РОЗОВ ГРАНОДИОРИТ

ОПСИДИЈАН

ПЕГМАТИТ ТУРМАЛИН

Овие карпи се формираат најмногу на дното од морињата и езерата. Направени се од зрна песок и глина донесени од постарите карпи со ветерот и со водата. Во текот на долги временски периоди, зрната се сместуваат во слоевите кал или во седиментот. Овие слоеви се закопуваат и со текот на времето се стврднуваат во нова карпа.

РИОЛИТ

КРЕМЕН

ПОРФИР

МАСЛЕН ШКРИЛЕЦ

ШКРИЛЕЦ

КОНГЛОМЕРАТ

МИНЕРАЛИ

Постојат илјадници минерали, a само триесетина од нив ги формираат карпите. Тие обично се формираат од водни раствори и од растопени карпи, понекогаш длабоко во земјата. Некои, како дијамантите, се сечат и полираат за да се добијат скапоцени камења. ЕНАРГИТ

ТЕНАНТИТ

ХРИЗОПРАС КАЛЦИТЕН БАРИТ

МАГНЕТИТ

ХОРНБЛЕНДА

ХАЛКОПИРИТ

166

ХАЛИТ

ХАЛКОЦИТ

БРУКИТ

КЛИНЕСТ КАЛЦИТ

АРСЕНОПИРИТ

ГАЛЕНИТ

КОРУНД

СУЛФУР

ЗЛАТО

К

КАРПА: РОЗОВ ГРАНИТ

Глечерите ја носат ладната вулканска карпа

ЦВРСТО

Дождот и снегот ги полнат потоците Потоците и ветровите ги носат сронетите карпи Сронетите карпи стигнуваат до брегот како седимент

Вулкан СКАЛА НА АПСОЛУТНА ЦВРСТИНА

КОРУНД

ТОПАЗ

КВАРЦ

ОРТОКЛАС

АПАТИТ

ФЛУОРИТ

КАЛЦИТ

ГИПС

ТАЛК

Пред повеќе од 200 години бил измислен тестот наречен „Мосова скала“ за мерење на цврстината на минералите. Скалата е составена врз основа на тоа колку еден минерал, во споредба со друг, е отпорен на гребење.

ДИЈАМАНТ

МЕРЕЊЕ НА МИНЕРАЛИТЕ

МЕКО МОСОВА СКАЛА ЗА ЦВРСТИНА

Растопена карпа изнесена на површина Карпата се топи

ЦИКЛУС НА КАРПАТА

Карпите се создаваат одново и одново во бескраен циклус. Растопената карпа од внатрешноста на земјата се крева на површина. Површинските карпи се ронат до зрнца. Зрнцата создаваат нови карпи кои се закопуваат и се топат од топлината.

Седиментната карпа се менува под дејство на топлината и притисокот

Седиментот тоне Притисокот го претвора седиментот во карпа

МЕТАМОРФНИ КАРПИ

Интензивната топлина или притисокот во внатрешноста на Земјата може да ги промени минералите во карпите од еден тип во друг, а може и да ги преуреди минералните честици. Овој процес ги произведува т.н. метаморфни карпи. СЕДИМЕНТНА БРЕЧА

ДОЛОМИТ

ГЛИНЕН КАМЕН СКАРН

МИЛОНИТ

ЦРВЕН ЛАПОРЕЦ

КРЕДА

ЛЕС

ЖЕЛЕЗЕН КАМЕН

ПЕСОЧНИК

ДИЈАМАНТ

ЕКЛОГИТ

ЗЕЛЕН МЕРМЕР

СЕРПЕНТИНИТ

ПУРПУРЕН ФЛУОРИТ

РЕАЛГАР

НИКЕЛИН

ПРУСТИТ

ХЕМАТИТ

МИГМАТИТ

ГНАЈС

АРГИЛОШИСТ

РОЗОВ КВАРЦ

СТИБНИТ

СФАЛЕРИТ

ГРОЗДЕСТ АРСЕН

АЗУРИТ

КОВЕЛИТ

ОРПИМЕНТ

ХРИЗОБЕРИЛ

РУТИЛ

РОДОХРОЗИТ

КВАРЦ ЧАДЛИВЕЦ

СИН САФИР

БЕРИЛ

ХЕМИМОРФИТ

МАЛАХИТ

БОРНИТ

167

Приказната за уметноста

30.000 ‒ 2.500 г. пр. н. е. ПРАИСТОРИСКА

Првите луѓе користеле дрвен јаглен и пигменти од карпи за да сликаат животни и фигури на ѕидовите од пештерите. Некои правеле отпечатоци на раце со распрскување на бојата дувајќи ја низ шупливи коски. Вајале и фигури од камен и животински заби.

Од почетокот на цивилизацијата, луѓе од различни култури создавале уметност во многу форми. Тие употребувале боја, камен, дрво, метал, глина, па дури и сопствените тела за да покажат религиозна посветеност, да изразат идеи, или едноставно да го одразат светот околу нив.

СКУЛПТУРА НА МАМУТ ОД КОСКА

Многу прекрасни уметнички примероци се пронајдени во Кралските гробишта во Ур, кој се наоѓа во денешен Ирак. Нив ги создале вешти вајари и изработувачи на накит во Месопотамија, една од најстарите и најдолготрајни цивилизации од нашето далечно минато.

ЗЛАТЕН УКРАС

ПРАИСТОРИСКА ФИГУРА

500 ‒ 1400 г. СРЕДНОВЕКОВНА И ВИЗАНТИСКА ВИЗАНТИСКИ ОЛТАРЕН МОЗАИК

3.000 ‒ 539 г. пр. н. е. НАЈСТАРИ ЦИВИЛИЗАЦИИ

Во средновековна Европа многу се почитувале изработките од метал и емајлирањето, резбите и везот. Манускриптите се накитувале со украси од светли пигменти и златни листови. Раните византиски христијани создавале икони со ликови и фрески СРЕБРЕН ПЕХАР со религиозни сцени.

ПЕШТЕРСКА СЛИКА, ФРАНЦИЈА

ЦРТЕЖ НА ПЕШТЕРСКИ УМЕТНИК

ВЕНЕЦ ОД ЗЛАТО И МОНИСТА

324 ‒ 1450 г.

1 г. ‒ ДенеС

ИСЛАМСКА

ДОМОРОДНА АМЕРИКАНСКА

Исламските уметници ги украсувале џамиите со комплексни шари користејќи плочки и мозаици. Современиот ислам користи сличен пристап ‒ местата за служба имаат убави декорации, но тие никогаш не вклучуваат слики од луѓе или животни.

Прекривките и торбите на домородните американски племиња толку вешто се украсувале со мониста, пердуви и школки, што станале уметнички дела. Тие и денес прават мали животински амајлии и тотеми, скулптури од стебла со изрезбани лица, животни и птици.

ТОРБА ОД ПЕРЈА

МОЗАИК НА ДЕВА МАРИЈА, ИСТАНБУЛ ФРАНЦУСКА ТАПИСЕРИЈА

УКРАСЕН МАНУСКРИПТ

1350 ‒ 1600 г. РЕНЕСАНСА

Ренесансата почнала во Италија и била период на процут на сите уметнички форми. Уметниците биле инспирирани од делата на античките Грци и Римјани и создале извонредни слики и скулптури полни со величественост, карактерност и убавина. Венеција станала центар на префинети изработки од стакло.

ГОЛЕМАТА ЏАМИЈА, ШПАНИЈА

ИСЛАМСКА ГРАДБА, ИЗРАЕЛ

ТИРКИЗНИ ЖИВОТНИ

ИЗРЕЗБАНО ЛИЦЕ НА ТОТЕМ

1600 ‒ 1800 г.

1850 ‒ 1900 г.

БАРОК И РОКОКО

РЕАЛИЗАМ И ИМПРЕСИОНИЗАМ

Целокупното барокно сликарство било исполнето со драматизам. Уметниците сликале реалистични емотивни сцени со интензивни бои и драматично светло. Рококо започнал во Франција и како полесен стил на архитектура, мебел и уметност тој бил елегантен, отмен и декоративен.

Реалистичните сликари сакале да создаваат слики од современиот живот и како тема за нивните слики ги зеле обичните работници. Импресионистите се обидувале да го доловат моментот, користејќи деликатни потези со четката и лесно нанесена боја за да создадат краткотрајни импресии на цвеќиња, пејзажи, излети и забави.

МОНА ЛИЗА ОД ЛЕОНАРДО ДА ВИНЧИ СЛИКА НА ЕЛ ГРЕКО ВО БАРОКЕН СТИЛ

ПР

ФОНТАНА ВО РОКОКО СТИЛ ПОРТРЕТ ОД ТИЦИЈАН

208

ИТАЛИЈАНСКИ РЕНЕСАНСЕН ПЕХАР ПЕНДАР

СКУЛПТУРАТА ПИЕТА ОД МИКЕЛАНЏЕЛО

ОРГУЛА СО УКРАСИ ВО РОКОКО СТИЛ

РУЧЕК НА БРОД ОД РЕНОАР

Ко под туби ги ат на

2.000 ‒ 146 г. пр. н. е. АНТИЧКА ГРЦИЈА

3.000 ‒ 330 г. пр. н. е. ДРЕВЕН ЕГИПЕТ

.

Древните Египќани ги полнеле гробовите во пирамидите со статуи, насликани ковчези за мумиите, фрески и свитоци со слики за да им помогнат на мртвите во задгробниот живот. Сликарите морале да прикажат целосни човечки форми и затоа секоја фигура е прикажана и во анфас и во профил.

о

На најраните фрески и грнчарија, од Минојската палата на островот Крит, се насликани колоритни сцени од секојдневниот живот. Храмовите во Античка Грција ги краселе мермерни фризови со претстави на поворки и убаво извајани столбови.

ГРОБНА СЛИКА

УКРАСНА ВАЗНА ФРЕСКА НА БИК ВО СКОК

ЗЛАТНА ГЛАВА НА БИК СО ИНТАРЗИЈА ОД ШКОЛКИ

МОДЕЛ НА АМБАР

РИТУАЛЕН САД ЗА ВОДА

БОГАТО УКРАСЕНИ ГРОБНИ ФИГУРИ

ДОРСКИ, ЈОНСКИ И КОРИНТСКИ СТОЛБОВИ

750 г. пр. н. е. ‒ 476 г.

650 г. пр. н. е. ‒ 1900 г.

АНТИЧКИ РИМ

ИСТОЧНА

За повеќе од 2.000 години, уметниците од Индија, Кина и Јапонија создале прекрасни предмети од камен, керамика, скапоцени камења и метали. Колоритните индиски храмови раскошно се украсувале со фигури од богови и божици. Смирените јапонски графики на свила и пергамент се познати како „слики од лебдечкиот свет“.

ХИНДУИСТИЧКИ ХРАМ, ИНДИЈА

ЛАВ ВО ГЛАЗИРАНА КЕРАМИКА, ДИНАСТИЈА МИНГ, КИНА

ГРАФИКА ОД ХОКУСАИ, ЈАПОНИЈА

1880 ‒ 1905 г.

ГРАДИНАТА НА МОНЕ

МУРАЛ ИНСПИРИРАН ОД ЅВЕЗДЕНА НОЌ НА ВАН ГОГ

Сликите од Моне со неговите водни лилјани ги доловиле промените на светлината и годишните времиња.

пОСт-иМпреСиОниЗАМ

ФИГУРА ОД РОДЕН

Роден Користејќи ги новите создавал подвижни штафелаи и реалистични туби со бои, уметниците фигури кои ги напуштиле своите прикажувале ателјеа за да сликаат моќни емоции. на отворен простор. ПРИРОДНА СВЕТЛИНА

Во Античкиот Рим биле популарни статуите и бистите (само главата) на императори, познати луѓе од минатото и на богови и божици. Богатите луѓе поседувале златен накит, украсена грнчарија и богато украсени изработки од стакло. Најубавите куќи биле украсени со подни и ѕидни мозаици и со насликани фрески.

Во овој период сликарството станало похрабро, посветло и послободно. Винсент ван Гог ги излеал своите чувства во вртоглави пејзажи креирани со густи потези со четката и дебели слоеви боја. Останатите развиле нови техники. Поентилистичките слики на Сера биле сликани со милиони мали точки од боја што се спојуваат меѓусебно.

ГЛАВАТА НА БУДА, ЈАПОНИЈА

НАКИТЕНА ФИГУРА НА СЛОН, КИНА

ЧУВАЈТЕ СЕ ОД КУЧЕТО, МОЗАИК, ПОМПЕЈА

ТЕРАКОТНА (ГЛИНЕНА) БИСТА

ФРЕСКА ВО ВИЛАТА НА МИСТЕРИИТЕ, ПОМПЕЈА

1900 ‒ 1950 г.

1907 ‒ 1960-тите г.

1970-тите г. ‒ ДенеС

ЕКСПРЕСИОНИЗАМ И НАДРЕАЛИЗАМ

МОДЕРНИЗАМ

СОВРЕМЕНА

Сликарите експресионисти користеле интензивни бои и сурови слики, често пати истиснувајќи ја бојата од тубата директно на платното. Намерата на нивните слики не била да го прикажат реалниот живот туку да ги изразат нивните карактери. Надреализмот го преврте светот наопаку. Уметниците создаваа слики што наликуваат на сон и апсурдни предмети како крзнени шолји за чај и пегли со шилци. Е ЈАСНА „АКО ВИ Е ТА УШТ СЛИКА , ЕТОКОТ ВО ПОЧ О НЕ ПОДОБР Е ЈА.“ СЛИКАЈТ ,

Кубизмот беше почеток на модернизмот. Водечкиот уметник Пикасо создаде потресни фигури со аглести форми што ги срушија сите правила за бојата, формата и перспективата. Многу години подоцна во САД, уметниците од апстрактниот експресионизам го изумија акциското сликарство ‒ прскање, мачкање или растекување боја на платното.

ДА ЛИ СА ЛВАДОР НИК ИЧКИ УМЕТ

СТ НА ДРЕА ЛИ

ИНСПИРИРАНО ОД ЏЕКСОН ПОЛОК

Во современата уметност сè поминува. Сликарите користат стилови од минатото и често пати одново ги обработуваат и ги мешаат за да претстават нови идеи. Уметноста може да добие многу различни облици. Може да биде разурната шупа со сите нејзини парчиња кои висат во стоп-кадар во воздухот; череп украсен со дијаманти; или осамени фигури застанати на зградите низ градскиот хоризонт.

ХОРИЗОНТ НА ЕНТОНИ ГОРМЛИ

ФОНТАНА ВО МИЛЕНИУМ ПАРК, ЧИКАГО

209

1415 г.

ЕвРопската пРЕРодба (РЕнЕсанса) Ренесансата започнала во северна Италија кон крајот на 14 век. Двесте години подоцна, нејзиното влијание се раширило низ целиот свет. околу 1420 г. Архитектот Филипо Брунелески воведува нови правила во перспективата, со цел објектите што се цртаат да може да изгледаат како да се блиску или далеку.

Ренесанса

Називот ренесанса го опишува периодот на големите културни преродби во Европа, чии почетоци се кон крајот на 14 век. Научниците повторно ги откривале делата на Античките Грци и Римјани, што довело до експлозија на нови идеи во науката, уметноста и политиката.

Лакови нацртани во перспектива 1440 г. Јохан Гутенберг во Германија ја создава првата печатарска машина.

Првата печатарска машина

Статуа на Лоренцо де Медичи

1469 г. Лоренцо де Медичи станува владетел на градот-држава Фиренца.

1472 г. Сликарот Леонардо да Винчи на возраст од 20 години е повикан да се приклучи кон Здружението на сликари на Фиренца.

1486 г. Ботичели го насликал ремек-делото Раѓањето на Венера.

Многумина од највлијателните луѓе од ренесансата не се фокусирале само на една тематика, туку станале одлични познавачи на голем број дисциплини.

ЛОНДОН БРИЖ

АНТВЕРПЕН КЕЛН БРИСЕЛ

ПАРИЗ

МИЛАНО ЏЕНОВА

ЛЕонаРдо да вИнЧИ (1452 ‒ 1519) Како сестран човек, Леонардо бил брилијантен сликар, пронаоѓач, вајар, архитект и научник. Неговото дело Мона Лиза е веројатно најпознатата слика во историјата.

ВЕНЕЦИЈА

ПИЗА ФИРЕНЦА СИЕНА

маРтИн ЛУтЕР (1483 ‒ 1546) Германски монах и универзитетски професор. Ја нападнал корупцијата во Римокатоличката црква, бил екскомунициран и станал главна личност на Протестантската реформација.

РИМ

паРаЦЕЛЗУс (1493 ‒ 1541) Швајцарски научник кој студирал медицина и открил дека многу лекари го влошувале здравјето на пациентите наместо да ги лекуваат. Своите знаења од хемијата ги искористил за развој на нови лекарства.

моЌнИ патРонИ

мИкЕЛанЏЕЛо (1475 ‒ 1564) Уметник, архитект и вајар кој го насликал таванот на Систинската капела, дел од Ватикан во Рим. Таванот содржи повеќе од 400 фигури во природна големина и бил завршен за четири години.

Фамилијата Медичи биле богати банкари. Тие владееле со Фиренца од 1434 г. и од уметниците како Леонардо да Винчи и Микеланџело нарачувале голем број уметнички дела.

1503 г. Папата Јулиј II ангажира многу уметници за работа во Рим, меѓу кои и Микеланџело и Рафаел.

нИкоЛо макИЈавЕЛИ (1469 ‒ 1527) Дипломат и писател од Фиренца. Неговата книга Владетелот им дава совети на амбициозните политичари како да успеат. Зборот „макијавелизам“ и денес се користи како опис за безмилосно и лукаво однесување.

ГРБОТ НА СЕМЕЈСТВОТО МЕДИЧИ

Статуа на гробот на Папата Јулиј II

1509 г. Холандскиот научник Еразмо ја издава својата книга Пофалба на лудоста, во која го исмева суеверието.

1511 г. Рафаел ја завршува фреската Атинската школа, која го краси ѕидот на Папската палата во Ватикан.

1527 г. Рим е ограбен од страна на војската на Карло V, владетелот со Светото Римско Царство.

1543 г. Доктор Андреас Везалиус го објавува првиот учебник за човечкото тело и за неговата функција.

ЛЕТЕЧКА МАШИНА

Нацрт на Леонардо да Винчи за орнитоптер, летало на човечки погон.

РаЛ ГИ дИЗаЈнИ ЛЕонаРдо ИИ З Р Е в ИвИтЕ Л т а н З пРЕпо осИпЕд, нИтЕ вЕЛ на дЕнЕШ бРан ЕР И падо ХЕЛИкопт

Портрет на Андреас Везалиус, резба на дрво

НАУКА И ОТКРИТИЈА

Новиот метод на приближување до науката започнал за време на ренесансата, каде што изведувањето експерименти и прибирањето докази се сметале за најдобар начин за стекнување со знаења. Овој пристап водел кон голем напредок во полето на науката и до многу нови откритија.

1546 г. Микеланџело е поставен за главен архитект на базиликата Св. Петар во Рим.

1560 г.

312

ЛУЃЕ од РЕнЕсансата

Ренесансата започнала во најбогатите делови од Европа. Градовите-држави во Северна Италија биле преполни со богати благородници, банкари и трговци, желни да го покажат своето богатство и моќ преку поддршката на уметниците и пронаоѓачите. Науката и новите идеи биле во подем во регионите на Северна Европа богати со волна, на територијата на денешните Белгија, Германија и Холандија. ЛЕГЕНДА Главните градови на ренесансата

1498 г. Леонардо ја насликал фреската Тајната вечера за манастир во Милано.

1504 г. Скулптурата Давид од Микеланџело е поставена во Фиренца.

поЧЕтоЦИ

1550 г. Џорзо Вазари ја публикува обемната историја на ренесансната уметност: Животот на уметниците.

ПЕЧАТЕНИ КНИГИ

Печатењето им овозможувало на научниците да ги објавуваат своите книги во поголем обем и полесно да ги разменуваат идеите со другите.

ТЕОДОЛИТ

Инструмент што им помагал на архитектите и градителите при мерењето на аглите.

АСТРОЛАБ

Древен уред за навигација, редизајниран и широко употребуван кај ренесансните истражувачи.

АРКЕБУС

Оваа мускета го воведува новиот начин на пукање со пушка, така што со неа можело да ракува еден човек.

ПИШТОЛ СО КРУЖЕН МЕХАНИЗАМ

Метод со механичко испукување наместо со запален фитил. Тој бил помал и побезбеден за носење од аркебусот.

мУЗИЧкИ ИнстРУмЕнтИ

РАУШФАЈФ

Дувачки инструмент со писка

Музиката била главниот начин на забава во ренесансна Европа. Композиторите експериментирале со новите инструменти и со новиот начин на хармонично пеење.

БАС БЛОКФЛЕЈТА

Дувачки инструмент

ЧЕРВЕЛО

Дувачки инструмент

ЗЛатната ЕРа на аРХИтЕктУРата

Архитектите се инспирирале од урнатините на древните грчки и римски градби. Тие ги изучувале старите ракописи од областа на геометријата и пропорцијата, сакајќи да изградат објекти што воедно ќе бидат и убави на изглед и функционални. Камбанарија дизајнирана од Џото

Купола направена од милиони тули

Екстериер од шарен мермер

РЕБЕК

внатР ЕШно ста во баЗИЛИ ката св . пЕтаР м ожЕ да соб ЕРЕ на д 60.000 ЛУЃЕ Купола дизајнирана од Микеланџело

Единствениот камен лак носи две аркади со дуќани

Жичен инструмент кој се свири со гудало ТЕНОРСКА КРИВА ХОРНА

Дувачки инструмент

КАТЕДРАЛАТА ВО ФИРЕНЦА

ЛАУТА

Жичен инструмент, сличен на гитарата

Катедралата во Фиренца е покриена со огромна осумаголна купола дизајнирана од страна на скулпторот и архитект Филипо Брунелески. Завршена е во 1436 г.

МОСТОТ РИАЛТО, ВЕНЕЦИЈА

Архитектонско и инженерско ремек-дело на доцната ренесанса, завршено во 1591 г.

РЕвоЛУЦИЈа во УмЕтноста Светогледот наречен хуманизам станал популарен за време на ренесансата. Фокусот на хуманистите кон човековото воздигнување имал огромно влијание кај уметниците. Тие почнале да ги портретираат обичните луѓе и светителите што е можно пореалистично, сместувајќи ги во сцени од обичното секојдневие.

БАЗИЛИКАТА СВ. ПЕТАР ВО РИМ

Подолго од 120 години на неа работеле најдобрите италијански архитекти. Завршена е во 1626 г.

новИ тЕХнИкИ во УмЕтноста Ренесансните уметници тежнееле нивните дела да изгледаат пореалистично. Тие ги реоткривале древните техники и развивале нови, залагајќи се ликовите и заднината да изгледаат колку што е можно повеќе како оние од вистинскиот свет.

МОНА ЛИЗА (1502 – 1506 г.) Леонардо да Винчи

ЛИНЕАРНА ПЕРСПЕКТИВА

Перспективата се користела за да се создаде чувство на длабочина кај уметничкото дело. Ако уметникот цртал дрворед, тој дрвјата ќе ги правел помали и ќе ги збивал поблиску едно до друго како што тие се оддалечуваат од предниот план на цртежот.

ФРЕСКОПИС (ЅИДНО СЛИКАРСТВО) КРАЛИЦАТА ОД САБА (1466 г.) Пјеро дела Франческа

ВОЗДУШНА ПЕРСПЕКТИВА

Наречена и атмосферска перспектива. Тоа била техника за создавање длабочина и далечина, особено кај пејзажите, правејќи ги контурите сè побледи и понеизразени, сразмерно со оддалечувањето од предниот план на цртежот.

СТАТУАТА ДАВИД (1501 – 1504 г.) Микеланџело ПИЕТА (БОГОРОДИЦА ГО ОПЛАКУВА ИСУС) (1553 г.) Микеланџело

ХАРМОНИЈА И ПРОПОРЦИЈА

Цртање предмети така што тие да бидат со вистинска големина во споредба со другите. Уметниците ги реоткривале списите на Старите Грци и Римјани, кои учеле за тоа како може математиката да се користи за изведување идеални пропорции.

МАРИЈА СО ИСУС (1480 г.) Карло Кривели

313

ЗЛАТНА ЛАМА, ИНКИ

ЧОВЕЧКИ ЧЕРЕП

АЦТЕЧКИ СОНЧЕВ КАМЕН РОГ

ЛЕСЕН АВИОН БОИНГ

КАТХАКАЛИ ТАНЧАР

КИНЕСКИ СТАКЛЕН ПЕХАР

СЛАМЕНА ШАПКА

ДРЕВНОЕГИПЕТСКИ ГЛИНЕН САД

КИТ ОРКА

ПОЛЖАВ

СКЕЛЕТ НА ТРИЦЕРАТОПС

ФУДБАЛСКО ДРИБЛАЊЕ

МЕДАЛ НА ОСМАНЛИСКАТА ВОЈСКА

НИЛСКИ КРОКОДИЛ ФЕНЕР ОД ТИКВА ЗА НОЌ НА ВЕШТЕРКИТЕ

ДИЗЕЛ ЛОКОМОТИВА ЛАЖНА КОРАЛНА ЗМИЈА

ЛИСТ-ЖАБА РУБИКОВА КОЦКА

СИРЕЊЕ ЕМЕНТАЛ

ЕНЦИКЛОПЕДИЈА нуди цел свет од информации на секоја страница, од неверојатните инсекти и месојадните диносауруси до скапоцените камења и Античкиот Рим. ЕНЦИКЛОПЕДИЈА е врвна визуелна енциклопедија, која изобилува со над 10.000 слики и фасцинантни факти за науката, природата, културата, спортовите и историјата. ЧЕВЛИ ОД 40-ТИТЕ ГОДИНИ НА 20 ВЕК

МЕЈН КУН

ЈАПОНСКИ САД ЗА ЧАЈ

ЖИРАФА

ДАМПЕР

АМЕТИСТНА ЛИСИЧАРКА

Фотографии на корица: Предна: Dorling Kindersley: Board of Trustees of the Royal Armouries c, Ermine Street Guard fcl, Linda Pitkin fcl/ (риба-кутија), Egyptian Museum, Cairo tr, The Royal Academy of Music fclb, The Natural History Museum, London tc, cb, Tthe Natural History Museum, London fcrb, Dave Shayler / Astro Info Service Ltd ca, The Shuttleworth Collection bc; Dreamstime.com: Evgeniya Moroz cr, Am Wu / Amwu bl; Fotolia: Stefan Zeitz / Lux cra, Jan Will crb; Задна: Dorling Kindersley: Andy Crawford tc/ (Катхакали танчар), Blandford Fashion Museum c/ (чевли), Christian Dior c/ (торба), Wallace Collection, London tl/ (рог), Dr. Peter Janzen c/ (лист-жаба), Royal Green Jackets Museum, Winchester cr, Natural History Museum, London tl, The Museum of London fclb, Golden Apple Operations Ltd ca, Wayne MacGowan fcl, Durham University Oriental Museum, со дозвола од University Oriental Museum ca/ (месинган фенер), fcla, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology tc, The Science Museum, London cra, c, Ribble Steam Railway / Science Museum Group fcr; Dreamstime.com: Olga Demchishina / Olgysha cla; Fotolia: Eric Isselee ca/ (камелеон), Yahia Loukkal crb; Getty Images: Burazin / Photographer’s Choice RF ca/ (фудбал); Грб: Dorling Kindersley: Wayne MacGowan b, The Natural History Museum, London c . Сите други фотографии © Dorling Kindersley.

РОБОТ НАО СРЕБРЕНА БРЕЗА

ПЛАЗМЕНА ЛАМБА АМЕРИКАНСКИ ФУДБАЛ МЕСИНГАН ФЕНЕР РАКЧЕ-ПАУН

ВИКИНШКИ ШТИТ ТОРБА ОД 21 ВЕК ТАРАБУКА АФРИКАНСКА МАРГАРИТКА МИКРОСКОП ОД 17 ВЕК СУЗУКИ КРУЗЕР МОТОЦИКЛ

ОКТОПОД

ТЕСЛА (СЕКИРА ЗА ДРВО)

ЛЕОПАРДОВ КАМЕЛЕОН НАСЛИКАНО ЛАДАЛО

ТАРАНТУЛА ТЕЛЕФОН СО БРОЈЧАНИК