MOVISIE in 2011

MOVISIE in 2011

***************************************************

In dit jaarbericht Opbouw jaarbericht In het eerste deel passeren de programma’s van MOVISIE beknopt de revue en worden enkele projecten in de spotlights gezet. Uitgangspunt is steeds weer een actuele gebeurtenis of feit. In het tweede deel van het jaarbericht wordt gefocust op het functioneren van MOVISIE zelf.

*

MOVISIE in 2011

1

Hoe weten we of een methode echt werkt?

2

Kennis, internet en onderzoek Hoe zet je vrijwilligerswerk in bij het beleid?

4

Versterking vrijwillige inzet Hoe bereiden gemeenten zich voor op nieuwe taken?

6

Hulpverlening en activering Hoe zorgen we voor mantelzorgers?

8

Informele zorg Hoe bannen we seksueel misbruik uit?

10

Aanpak huiselijk en seksueel geweld Hoe kan welzijn meer doen met minder geld?

12

Leefbaarheid en sociale samenhang Hoe passen we onze organisaties aan?

14

Kwaliteit van interventies, organisaties en beleid MOVISIE als communicatie-expert

16

MOVISIE als organisatie

18

MOVISIE als manager

19

MOVISIE als werkgever

20

Organogram

22

Een selectie uit projecten en financiers

23

* Bijna kwart verstandelijk gehandicapte vrouwen misbruikt * Zwerfjongere zoekt gemeenteloket * www.womeninc.nl

www.gemeente.nu

**********************************************

**********************************************

MOVISIE in 2011 2011 begint goed. We zijn blij met het ISO-certificaat en met de uitkomsten van een externe evaluatie die laat zien dat het veld ons waardeert. Kort na de zomer verandert de windrichting. Het ministerie van VWS kondigt voor 2012 een extra korting aan op de instellingssubsidie. We merken ook dat het moeilijker wordt om opdrachten bij andere opdrachtgevers binnen te halen. Het najaar 2011 staat bij MOVISIE in het teken van het voorbereiden van een krimpoperatie en het opstellen van een reorganisatieplan.

Nieuwe context en stijl Het is evident. In de sociale sector wordt flink bezuinigd. Voorzieningen worden gekort, gehalveerd of soms zelfs afgebroken. De toekomst is ongewis. Tegelijkertijd worden er inhoudelijk hoge en nieuwe eisen gesteld aan organisaties en sociale professionals. Welzijn Nieuwe Stijl slaat goed aan. De welzijnssector en gemeenten bereiden zich voor op de AWBZ-transitie. Er liggen ondanks krimp en bezuinigingen veel kansen voor vernieuwing en een meer integrale aanpak van sociaal beleid en maatschappelijke zorg. In dit jaarbericht kunt u lezen hoe MOVISIE welzijnsorganisaties, gemeenten, vrijwilligersorganisaties en Wmo-raden hierbij ondersteunt.

Nieuwe focus In 2011 stelt MOVISIE een meerjarenstrategie op voor 2012-2015, in samenspraak met belangrijke stakeholders.

Komende vier jaar focussen we op het versterken van onze landelijke kennisfunctie. Samen met welzijnsorganisaties, gemeenten, vrijwilligersorganisaties en belangenbehartigers werken we aan een stevig kennisfundament voor de sociale sector en aan goed vakmanschap van de sociale professional. Daarbij blijft onze missie actueel: MOVISIE werkt aan een krachtige samenleving met burgers die zoveel mogelijk zelfredzaam zijn.

Nieuwe financiers En 2012? Over de vooruitzichten van MOVISIE is weinig met stelligheid te zeggen. Dit heeft niets te maken met onze producten en diensten, maar alles met de economische recessie en het feit dat de overheid - onze belangrijkste opdrachtgever - over minder middelen beschikt. In 2012 gaan we in ieder geval ook overleggen met andere financiers. We gaan ons werk nog slimmer inrichten. Om het kennisfundament van de sociale sector in Nederland te versterken, is het daarnaast van groot belang om samen op te blijven trekken met ons werkveld en partners. Wij danken hen voor de inzet en samenwerking in 2011 en hopen op een vruchtbare voorzetting hiervan in 2012!

* Debat

Marijke Steenbergen

Ronald Bandell

Raad van bestuur

Raad van toezicht

over de omgang met vrijwilligers in de zorg * Wmo-raad gemeente werkt niet www.zorgvoorbeter.nl

Eindhovens Dagblad

*

1

***********************************************

**********************************************

Hoe weten we of een methode echt werkt?

Kennis, internet en onderzoek In 2011 trekken televisieprogramma’s over burenruzies veel kijkers.

Buurtbemiddelaars zijn in opmars: ze brengen mensen weer in contact met elkaar en helpen het conflict oplossen. Het succes schuilt in een beproefde werkwijze, getrainde vrijwilligers en een methode die regelmatig wordt geëvalueerd en verbeterd.

2011 Er is zoveel informatie in Nederland, er zijn zoveel methodieken voor de sociale sector. Wat is betrouwbaar en wat niet? Wat werkt echt goed? Die vragen worden in 2011 steeds vaker gesteld, ook in

Kennislijn Inzicht in sociale interventies

de media. De tendens dat we pas iets gebruiken als de effectiviteit

Wat?

is aangetoond, zet door. In 2011 valt bovendien op dat er niet

MOVISIE stimuleert onderzoek naar de vraag ‘wat werkt

zozeer behoefte is aan weer nieuwe kennis en methodieken. Profes-

binnen de sociale sector’. De nu tien verrichte studies door

sionals gaan liever aan de slag met datgene waarvan de effectiviteit

universiteiten en kennisinstituten leveren interessante

al is bewezen.

informatie op, bijvoorbeeld over het vinden en binden van vrijwilligers bij verschillende organisaties en over

Dit doet MOVISIE

werkzame elementen van re-integratie in maatschappelijke

Hoe zorgen we dat de kennis ook echt leidt tot een veranderende

activeringscentra. Tegelijkertijd leveren de studies veel kennis

praktijk? In 2011 legt MOVISIE de nadruk op het doorontwikkelen

op over vormen van evaluatieonderzoek naar het werk in de

van kennis en het inzichtelijk maken en verspreiden van kennis. Dit

sociale sector.

doen we op verschillende manieren. Via de databank ‘Effectieve sociale interventies’ stellen we inmiddels 75 methoden breed

Waarom?

beschikbaar. De databank trekt maandelijks duizend unieke

MOVISIE wil hiermee het evidence based werken in de sociale

bezoekers van zeer diverse pluimage: welzijnsorganisaties, zorgin-

sector stimuleren.

stellingen, gemeenten, ministeries, hogescholen, universiteiten en kennisinstituten. De databank wordt dit jaar gekoppeld aan een

Resultaat?

databank met praktijkvoorbeelden die veelbelovend zijn maar (nog)

Inzicht in mogelijke vormen van kwalitatief onderzoek

niet evidence based. Ook in 2011 treedt MOVISIE op als deskundig

dat antwoord geeft op de vraag wat er werkt binnen de

adviseur en kennismakelaar over sociale vraagstukken. Dat doen

sociale sector.

we bijvoorbeeld in de Buurtalliantie en in een kennisnetwerk rond groen en sociaal. Verder ontsluiten we kennis via traditionele en

Samen?

nieuwe media, zoals de debatsite www.socialevraagstukken.nl, via

Universiteiten, hogescholen en kennisinstituten.

Twitter en uiteraard via onze eigen website www.movisie.nl.

2

* Kamer

*

geschokt door cijfers seksmisbruik * Onderzoek geïsoleerde allochtone mantelzorgers * Telegraaf

www.spectrum-gelderland.nl

***********************************************

**********************************************

Trends in beeld

omzet

MOVISIE staat met één been in de uitvoeringspraktijk en met

aantal projecten

45

het andere been in academische circuits. Daardoor zijn we goed

gemiddeld aantal fte’s

31

€ 3.503.520

in staat nieuwe ontwikkelingen te signaleren. We beschrijven trends voor uitvoerende en beleidsvormende organisaties zodat ze hun activiteiten beter kunnen laten aansluiten bij de wensen, mogelijkheden en behoeften van de mensen waarop ze zich richten.

In 2011 bevragen we maatschappelijke organisaties over de Wmo en de consequenties voor beleid en uitvoeringspraktijken. De focus ligt in 2011 op Welzijn Nieuwe Stijl en de uitvoering van de Wmo in het landelijk gebied. Eind 2011 brengt MOVISIE de MO uit, een eenmalig magazine over de toekomst van maatschappelijke ondersteuning. Vijf invloedrijke Nederlanders laten hun licht schijnen over Nederland in 2040. Zeven jonge promovendi reageren op hun visies.

Kennisdatabase praktijkvoorbeelden Wat? De website van MOVISIE bevat een databank met praktijkvoorbeelden. De databank is een bron van inspiratie voor beroepskrachten en vrijwilligers in de sociale sector. Zoeken beroepskrachten beproefde methodendan kunnen ze terecht

Kennislijn Internetstrategie

in de databank Effectieve sociale interventies.

Wat?

Waarom?

In 2011 verbetert MOVISIE het concept van de website

Of het nu gaat om een project, een methode, een instrument,

movisie.nl. De site wordt overzichtelijker, krijgt een betere

een website of een leermodule: er zijn genoeg succesvolle

zoekfunctie en sluit beter aan bij de kennisfunctie van

initiatieven beschikbaar uit de praktijk. Het probleem is vaak

MOVISIE. We gaan de kennis verspreiden via kennisdossiers,

om hier een goed overzicht van te krijgen. De databank biedt

artikelen en blogs. Tegelijk worden sociale media frequenter

een helder overzicht van relevante praktijkvoorbeelden voor

gebruikt om mensen te informeren en te attenderen op

en door het veld.

nieuwe activiteiten.

Resultaat?

Waarom?

Beroepskrachten en vrijwilligers in het sociale domein kunnen

MOVISIE heeft een schat aan informatie via allerlei websites,

gericht zoeken naar actuele initiatieven ter inspiratie en voor

maar bezoekers zien soms door de bomen het bos niet meer.

toepassing in de eigen omgeving. Zij kunnen bovendien zelf

Het nieuwe concept maakt het eenvoudiger om snel de juiste

hun praktijkvoorbeeld bij vakgenoten onder de aandacht

informatie te vinden.

brengen door deze aan te melden voor opname in de databank. De databank bevat zowel praktijkbeschrijvingen als

Resultaat?

beschrijvingen van beproefde methoden.

Eind 2011 liggen het format en de vormgeving van de verbeterde website klaar. In de loop van 2012 zal de internetoperatie afgerond zijn.

* Geweld

*

Samen?

Beroepskrachten en vrijwilligers in het sociale domein.

*

tegen lesbo’s onderschat * Onderzoek naar stand van zaken gemeentelijk vrijwilligersbeleid * Trouw

www.nieuwsbank.nl

3

***********************************************

**********************************************

Hoe zet je vrijwilligerswerk in bij het beleid?

Versterking vrijwillige inzet 2011 is het Europees jaar van het vrijwilligerswerk. MOVISIE is door het ministerie van VWS gevraagd om de nationale coördinatie van dit bijzondere jaar voor haar rekening te nemen. Het jaar levert in de media veel aandacht op voor de inzet van vrijwilligers in onze samenleving. Kranten als Spits en Metro peperen de lezers in hoe waardevol vrijwilligerswerk is. MOVISIE grijpt deze kans om de vrijwillige inzet in het zonnetje te zetten en te versterken.

2011 In Nederland zijn zo’n 5,5 miljoen vrijwilligers actief. De totale economische waarde van het vrijwilligerswerk wordt geschat op

Focus op talent

ruim 4 miljard euro. Maar vrijwilligerswerk is ook van grote waarde voor vrijwilligers zelf, hun organisaties en voor degenen aan wie

Wat?

zij diensten leveren. Dit is één van de boodschappen die aanslaat

Publicatie over de focus op talent in plaats van op de beperking.

tijdens het Europees jaar van het vrijwilligerswerk (EJV). Het levert het vrijwilligerswerk veel nieuwe vrijwilligers op, hoewel de vraag

Waarom?

naar vrijwilligers ook dit jaar weer groter is dan het aanbod.

Mensen met een beperking hebben, net als iedereen, talenten en kwaliteiten die zeer waardevol zijn voor het vrijwilligers-

Dit doet MOVISIE

werk. Toch blijkt deze bron van vrijwilligers niet als zodanig op

MOVISIE zet tijdens het Europees jaar van het vrijwilligerswerk

het netvlies van iedere vrijwilligersorganisatie te staan. In deze

elke maand een ander thema in de etalage, zoals maatschappelijk

publicatie staan tien tips om deze vrijwillgers in te zetten,

betrokken ondernemen (maart), diversiteit in het vrijwilligerswerk

zonder dat het moeilijk of tijdrovend is.

(mei) en vrijwilligerswerk in de zorg (november). Als nationaal coördinatieorgaan (NCO) organiseren we vele landelijke en lokale

Resultaat?

activiteiten onder meer tijdens de ‘Congresweek Europese Tour’

Een praktische handreiking inclusief stappenplan die snel

en de ‘Week van het Applaus’. Er wordt een toekomstagenda

inzicht geeft in de mogelijkheden.

opgesteld die eind van het jaar wordt overhandigd aan de staatssecretaris. Buiten het EJV gebeurt er ook veel. 43 gemeenten

Samen?

bijvoorbeeld maken gebruik van Digimon, een instrument waarmee

Ministerie van VWS, Mentorschap Midden Nederland,

ze het vrijwilligersveld in kaart brengen. Nog een paar cijfers: de

Christelijke Jongelieden Voetbal Vereniging (CJVV), Best

website vrijwilligerswerk.nl trekt bijna 200.000 unieke bezoekers.

Buddies Nederland, SP Zeist, Onderling Sterk Meppel.

En in 2011 worden ruim 25.000 complimentenkaarten aan vrijwilligers verstuurd.

4

* Vrijwilligers

*

vangen de bezuiniging op * Leerlingen voortgezet onderwijs massaal op stage * Trouw

Noordhollands Dagblad

***********************************************

**********************************************

Beleidsinstrument

omzet

In 2011 wordt duidelijk dat de rol van het vrijwilligerswerk snel

aantal projecten

59

aan het veranderen is. Programma’s en projecten als Welzijn

gemiddeld aantal fte’s

16

€ 3.167.005

Nieuwe Stijl en De Kanteling leggen de bal bij burgers wat grote impact heeft op de relatie tussen professionals en vrijwilligers.

Het zijn de professionals die in de toekomst vrijwilligers gaan ondersteunen bij hun werk in plaats van andersom. Vanuit gemeenten en instellingen wordt vrijwilligerswerk steeds vaker ingezet als beleidsinstrument. Ook in 2012 zal MOVISIE hen hierbij ondersteunen.

In veilige handen

Europees jaar van het vrijwilligerswerk 2011

Wat?

Wat?

Project ter voorkoming van seksueel misbruik van

MOVISIE is door VWS benoemd als Nationaal Coördina-

minderjarigen in het Nederlandse vrijwilligerswerk.

tieorgaan van het Europees jaar van het vrijwilligerswerk.

Nederland heeft het hoogste percentage vrijwilligers van

Waarom?

Europa. Dat wordt gevierd met een ‘Complimentencam-

Omdat het in het vrijwilligerswerk makkelijk jobhoppen is voor

pagne’, de ‘Week van het Applaus’ en de ‘Meer dan handen

pedofielen, in tegenstelling tot in bijvoorbeeld het onderwijs.

awards’ voor het meest innovatieve, passievolle, verbindende

Schaamte, onbekendheid en onbespreekbaarheid geven

en leerzame vrijwilligerswerk. De ‘Congresweek Europese

kwaadwillenden de gelegenheid minderjarigen te misbruiken.

Tour’ biedt vooral inhoud en agendasetting.

Door mee te doen aan het project ‘In Veilige Handen’ werken vrijwilligersorganisaties aan een veilige omgeving voor

Waarom?

minderjarigen.

Vrijwilligerswerk is heel belangrijk voor de civil society, maar heeft voortdurende aandacht nodig om op het netvlies van

Resultaat?

vooral lokale, maar ook regionale en landelijke bestuurders te

Toestemming van het College Bescherming Persoonsgegevens

blijven.

om te starten met een registratielijst. Vereniging NOV en MOVISIE leiden 36 medewerkers van steunpunten op om

Resultaat?

voorlichting en training te verzorgen. Die geven op hun beurt

Een jaar vol lokale, regionale en landelijke festiviteiten en

een informatieavond en een training voor tachtig adviseurs

activiteiten met veel publiciteit. Een jaar met een toekomst-

sociale veiligheid bij vrijwilligersorganisaties. Steeds meer

agenda en een manifest.

gemeenten, koepels en organisaties gaan aan de slag met

Samen?

‘In Veilige Handen’.

Ministerie van VWS, heel veel gemeenten,

Samen?

vrijwilligersorganisaties en vrijwilligerscentrales, de VNG,

Vereniging NOV, ministerie van Veiligheid en Justitie,

MVO Nederland, de Europese Commissie, TROS, Metro.

vrijwilligerscentrales.

* Wie

*

is de beste vrijwilliger bij poppodia? * Vrijwilligersorganisaties verliezen subsidies * www.echo.nl

De Stentor

* 5

***********************************************

**********************************************

Hoe bereiden gemeenten zich voor op nieuwe taken?

Hulpverlening en activering In 2013 wordt de begeleiding vanuit de AWBZ overgeheveld naar de Wmo. En hoewel dat nog even duurt, zijn gemeenten en Wmo-raden in 2011 al druk bezig met voorbereidingen. De overheveling betekent immers dat hun rol verandert.

Beleid maken vanachter een bureau is niet meer van deze tijd. Zowel gemeenten als Wmo-raden moeten in de benen om contact te leggen met burgers en hen actief te betrekken bij de ontwikkeling van beleid, vanaf het allereerste begin.

2011 Als de functie begeleiding naar de gemeente gaat, krijgen gemeenten er een flinke ondersteuningstaak in de Wmo bij. Gaat het bij de decentralisatie van de huishoudelijke hulp in 2007 nog om een budget van ongeveer € 1,2 miljard, bij deze decentralisatie is circa € 3 miljard gemoeid. Gemeenten krijgen bovendien te maken met nieuwe doelgroepen zoals mensen met een zintuiglijke handicap en mensen met een verstandelijke handicap. In 2011 wordt duidelijk dat gemeenten en vooral ook Wmo-raden willen weten wat dit betekent voor hun opdrachtgeverschap.

Dubbelcongres over het versterken van de eigen kracht van kwetsbare mensen en de rol van de sociale professional binnen Welzijn Nieuwe Stijl. De belangstelling voor het congres in juni is zo groot dat het congres in september wordt herhaald.

Het bevorderen van de zelfredzaamheid van cliënten in

In 2011 ondersteunt MOVISIE Wmo-raden, cliëntenorganisaties en gemeenten bij het versterken van de positie van cliënten. Voor cliëntenraden ontwikkelen we een ondersteuningsaanbod waarmee de raden zich goed voor kunnen bereiden op de decentralisatie.

We organiseren verschillende landelijke bijeenkomsten over de nieuwe rollen van de Wmo-raden en gemeenten. We verzamelen informatie voor gemeenten over de nieuwe doelgroepen waar zij vanaf 2013 een aanbod voor moeten ontwikkelen. En we ontwikkelen manieren om cliënten bij het beleid te betrekken. Co-creatie is de focus in 2011: een creatief proces waarbij de inbreng van de eindgebruiker centraal staat.

* Participatie

Wat?

Waarom?

Dit doet MOVISIE

6

Landelijk congres Versterken Kennislijn Zelfregie en Eigen Kracht

de zorg staat letterlijk als taak in het regeerakkoord. Maar wat verstaan we onder het versterken van eigen kracht en zelfregie? En hoe kunnen hulpverleners, managers en beleidsmakers dit in hun werk realiseren?

Resultaat?

Het congres trekt ruim 350 professionals en zorgt ervoor dat zelfregie op de kaart staat. Het congres leidt tot diverse trainingstrajecten en twee nieuwe publicaties in 2012.

Samen?

StudieArena, KZE, Eigen Kracht Centrale, Vilans en MEZZO.

*

vraagt om een visie * Pamper de Polen * Handig, de volmacht van een oude dame * WMO magazine

Dagblad de Limburger

NRC

***********************************************

**********************************************

Zelfregie In 2011 krijgt MOVISIE opvallend veel vragen over hoe je de

omzet

zelfregie van kwetsbare cliënten daadwerkelijk ondersteunt. We

€ 890.267

aantal projecten

geven lezingen, presentaties en workshops over zelfregie en

50

gemiddeld aantal fte’s

9

over zelfregieversterkende instrumenten, zoals maatschappelijke steunsystemen. We organiseren de conferentie ‘Activeren door participeren’, samen met Stimulansz. Veel belangstelling is er ook voor de training over zelfregie en eigen kracht. In 2012 gaan we het aanbod over zelfregie uitbreiden.

Europees zwerfjongerenproject

Cliëntenparticipatie 2.0

Wat?

Wat?

Driejarig Europees onderzoeksproject over de levensloop van

Actieve ondersteuning van Wmo-raden en cliëntenorga-

zwerfjongeren in Nederland, Engeland, Tsjechië en Portugal.

nisaties bij het versterken van de positie van cliënten en

Bijzonder: ex-zwerfjongeren werken als co-researchers mee

kwetsbare burgers binnen de Wmo. Het accent ligt op het

aan dit onderzoek.

nieuwe samenspel tussen burgers/cliënten, gemeenten en welzijns- en zorgorganisaties. Welke creatieve vormen van

Waarom?

cliëntenparticipatie zijn er om de betrokkenheid van burgers

We willen weten hoe dakloosheid ontstaat bij jongeren. Wat

bij die decentralisaties te vergroten?

zijn de kritieke momenten? En wie zijn essentiële personen

Waarom?

om jongeren weer op de been te helpen?

Vanuit gemeenten, instellingen en cliënten- of Wmo-raden

Resultaat?

komen veel vragen over nieuwe manieren van betrokkenheid.

Uit het onderzoek blijkt dat er twee grote risicofactoren zijn voor dakloosheid: een problematische gezinssituatie en het

Resultaat?

moeilijk vinden van stabiele, veilige huisvesting. Verder blijkt

Een congres voor ruim 150 vertegenwoordigers van

dat het merendeel van de 216 geïnterviewde jongeren weinig

gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen, cliëntenorganisaties

opleiding heeft. Opvang zou daarom gecombineerd moeten

en Wmo- en cliëntenraden. Mede naar aanleiding van het

worden met scholing. Jongeren zouden ook gebaat zijn bij

congres verschijnen de publicaties ‘Naar een Wmo-raad

een ‘trusted adult’ om mee te praten: iemand buiten het

Nieuwe Stijl?’ en ‘Co-creatief ondernemen’. In 2012 gaat

gezin die ze vertrouwen.

MOVISIE een aantal goede voorbeelden van co-creatie uit de praktijk analyseren en beschrijven. Daarnaast organiseert

Samen?

MOVISIE voor gemeenten en aanbieders een workshop over

London Metropolitan University, Centro de Investigação e

de mogelijkheden van co-creatie.

Estudos de Sociologia in Lissabon, Univerzita Karlova v Praze in Praag.

* Besluitvorming

*

Samen?

*

Vilans.

wonen, welzijn en zorg vaak stroperig * Regels zitten participatie in de weg * www.zorgwelzijn.nl

www.arbeidsdeskundigen.nl

7

***********************************************

**********************************************

Hoe zorgen we voor mantelzorgers?

Informele zorg Waar blijft de beleidsbrief over informele zorg? Die vraag klinkt in 2011 steeds luider. Het ministerie van VWS vraagt MOVISIE en andere experts om advies over de toekomst van informele zorg. Staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten belooft snel met de beleidsbrief te komen.

2011 Investeer één euro in de informele zorg en bespaar daarmee twee euro op de formele zorg. Dat is de boodschap die MOVISIE in 2011

Ontspoorde mantelzorg

aan de staatssecretaris geeft. Staatssecretaris Veldhuijzen Van

Wat?

Zanten is bezig met nieuw beleid over informele zorg. Belangrijk,

Breed project waarmee MOVISIE aandacht vraagt voor

want de functie begeleiding wordt in 2013 overgeheveld naar

ontspoorde zorg oftewel mantelzorg die de grens van

de Wmo en gemeenten vragen nu al om ondersteuning om dit

adequate zorg overschrijdt. Wanneer ontspoort mantelzorg?

in goede banen te leiden. Hoe zorg je voor een goed samenspel

Waar moet je op letten als professional, vrijwilliger, zorgvrager

tussen de formele en informele zorg?

en mantelzorger? Wat kun je doen? MOVISIE zet in dit project de feiten op een rij.

Dit doet MOVISIE In 2011 werkt MOVISIE op allerlei niveaus aan het versterken van de

Waarom?

positie van de informele zorg. We ondersteunen zorgverleners bij

Ontspoorde zorg is meestal het gevolg van overbelasting van

het aantrekkelijk maken van vrijwilligerswerk in de zorg. We zetten

mantelzorgers. Nederland telt ruim drie miljoen mantelzor-

de lastige situatie van mantelzorgers hoger op de agenda, ook

gers. 450.000 van hen zijn zwaarbelast of zelfs overbelast.

internationaal, bijvoorbeeld met de trendstudie ‘Krimp achter de voordeur’. Met de jaarlijkse mantelzorglezing vragen we aandacht

Resultaat?

voor jonge mantelzorgers en voor de ingewikkelde combinatie van

Factsheet met cijfers en feiten over ontspoorde mantelzorg.

mantelzorg en werk. En verder bieden we gemeenten, zorgaanbie-

Een concept stappenplan over hoe te handelen als de

ders en informele zorgorganisaties advies en ondersteuning bij het

mantelzorg ontspoort. Wie zich inwerkt in dit onderwerp,

toekomstbestendig maken van de informele zorg.

kan eerst een quiz spelen en testen of alle basiskennis er al in zit. In 2012 wordt het stappenplan getest inclusief een

Respijtpiramide

trainingstraject. www.expertisecentrummantelzorg.nl

Respijtzorg is in 2011 een speerpunt, vooral met het oog op de veranderingen in de AWBZ. Het Expertisecentrum Mantelzorg van

Samen?

MOVISIE en Vilans gaat aan de slag met de brochure ‘Restaurant

CMO Flevoland, Prezens.

Respijt’ waarin respijtzorg vergeleken wordt met het serveren van

*

een maaltijd. Eten is een basisbehoefte en geeft energie. Uit eten gaan in een restaurant brengt de eters in een ontspannen vrijetijds-

8

* Zorgorganisaties

nemen coördinatie van het vrijwilligerswerk serieus * Zorg beter met vrijwilligers * www.kennisportalgehandicaptenzorg.nl

Meppeler Krant

***********************************************

**********************************************

sfeer. Dat is precies de sfeer die de mantelzorger nodig heeft om omzet

los te komen van de zorgsituatie. De respijtpiramide is een model

€ 1.346.882

aantal projecten

dat houvast geeft om respijtzorg in beeld te brengen. Het veld

24

gemiddeld aantal fte’s

heeft er houvast aan om respijtzorg een plek te geven. In 2012 gaat

7

MOVISIE via het programma Sociale Zorg verder met het verkennen van aanpakken voor een betere samenwerking tussen formele en informele hulp in buurt en wijk.

Zorg beter met vrijwilligers

Inkoop van zorg en welzijn per wijk

Wat?

Wat?

Meerjarenproject voor zorgorganisaties die de zorg willen

De gemeente Rotterdam wil zorg- en welzijnsproducten

verbeteren met de inzet van vrijwilligers. 2011 is het slotjaar.

gebiedsgericht gaan inkopen, te beginnen in de deelge-

In het project zijn handreikingen, instrumenten, inspirerende

meente Charlois. Rotterdam vraagt MOVISIE om mee te

voorbeelden, publicaties en een website ontwikkeld om

denken: hoe kan deze omslag georganiseerd worden en waar

zorgorganisaties te helpen.

zitten de risico’s?

Waarom?

Waarom?

De zorg wordt beter met de inzet van vrijwilligers, maar dat

Organisaties gaan meer vraaggericht werken. Daarbij is het

gaat niet zonder betere zorg vóór vrijwilligers. Dat is één van

ook belangrijk dat partijen meer gaan samenwerken en dat

de redenen voor MOVISIE en Vilans om dit project te trekken.

een totaalpakket van diensten wordt aangeboden dat de

De andere reden is dat vooral de langdurige zorg niet zonder

vraag van wijkbewoners beantwoordt. Dat kan ook kosten-

vrijwilligers kan. Hoe zorg je als zorgorganisatie dat vrijwil-

besparingen opleveren. De kracht van burgers moet benut

ligers zich blijven inzetten?

worden om zelf zaken te organiseren in hun wijk.

Resultaat?

Resultaat?

Slotcongres ‘Zorg Beter met Vrijwilligers’ op 24 november

MOVISIE heeft als gesprekspartner bijgedragen aan de

2011 waar tachtig vrijwilligerscoördinatoren handreikingen

discussie over wat de gemeente wil bieden en welke rol zij wil

krijgen waarmee zij in de praktijk goed aan de slag kunnen.

spelen.

Het project krijgt een vervolg: vijftien organisaties gaan de resultaten implementeren.

Samen?

Kijk op www.zorgbetermetvrijwilligers.nl.

Gemeente Rotterdam.

Samen?

Vilans.

* Overbelaste

*

*

mantelzorgers leiden tot ontspoorde mantelzorg * Aanbod mantelzorg gaat dalen * Vakwerk

Nederlands Dagblad

9

***********************************************

**********************************************

Hoe bannen we seksueel misbruik uit?

Aanpak huiselijk en seksueel geweld December 2011 verschijnt het rapport van de commissie-Deetman. Tussen de tien- en twintigduizend jongeren blijken slachtoffer van seksueel misbruik binnen katholieke instellingen. Het rapport slaat in als een bom. Kerkelijke instellingen en jeugdorganisaties komen bij MOVISIE met de vraag: hoe zorgen we voor een veilige setting?

2011 In 2011 komt er opnieuw meer openheid over huiselijk en seksueel geweld. Dat heeft allereerst te maken met het rapport van de commissie-Deetman, maar ook met de opvallende uitkomsten van een onderzoek over huiselijk geweld begin 2011 van het ministerie

Kennislijn Your Right 2Choose!

van Veiligheid en Justitie en Intervict. Jaarlijks blijken in Nederland

Wat?

minstens tweehonderdduizend mensen slachtoffer van huiselijk

Bewustwordingscampagne om huwelijksdwang tegen te

geweld. Opvallend: van de slachtoffers is zestig procent vrouw en

gaan.

veertig procent man. 2011 is het jaar van de ketensamenwerking als het gaat om de aanpak van huiselijk en seksueel geweld. Met

Waarom?

het pleidooi voor een nationaal actieplan huiselijk geweld slaan alle

De gevolgen van huwelijksdwang en achterlating kunnen

belangrijke spelers de handen ineen. Voor het eerst worden nu ook

desastreus zijn voor de ontwikkeling en maatschappelijke

huiselijk geweld en kindermishandeling gekoppeld. Met dank aan

participatie van jongeren.

de meldcode die in 2012 zal worden ingevoerd.

Resultaat?

Dit doet MOVISIE

Een website, een social mediacampagne, inzicht in beweeg-

Waarom komt het seksueel misbruik in de katholieke kerk nu pas

redenen van ouders om hun kinderen uit te huwelijken

aan het licht? Het is ĂŠĂŠn van de vragen die MOVISIE beantwoordt

en tips van jongeren hoe huwelijksdwang bespreekbaar

in het rapport van de commissie-Deetman. De commissie vraagt

gemaakt kan worden.

MOVISIE in 2011 om een essay op te stellen over de ontwikkeling van hulpverlening rondom seksueel misbruik en over de ontwikke-

Samen?

ling van plegerhulpverlening. Speciaal voor kerkelijke instellingen

Ministerie van BZK, Stichting Kinderpostzegels Nederland

maken we diverse praktische tools om seksueel misbruik in eigen

en het VSBfonds.

kring bespreekbaar te maken. Via expertmeetings en trainingen

10

*

*

Seksueel geweld nog altijd onbespreekbaar voor hulpverlener * Wel meldcode, geen meldplicht * Dagblad van het Noorden

www.ajn.artsennet.nl

***********************************************

**********************************************

bereiden we beroepsgroepen voor op het werken met de nieuwe

omzet

Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. We brengen factsheets uit over eergerelateerd geweld en publiceren een trendrapport over seksueel geweld.

€ 2.899.504

aantal projecten

60

gemiddeld aantal fte’s

15

Vlaggensysteem In 2011 groeit de belangstelling voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Voor het expertisepunt seksueel grensoverschrijdend gedrag van MOVISIE, dat informatie, advies en trainingen geeft, staan de trainingen over het vlaggensysteem met stip op één. Dit systeem, dat MOVISIE samen met Sensoa heeft ontwikkeld, blijkt zeer bruikbaar voor zowel hulpverleners als leerkrachten en ouders.

In 2011 groeit ook de aandacht voor ouderenmishandeling. We publiceren de actuele cijfers, organiseren drie expertmeetings en maken de handreiking ‘Zorg en grenzen in de ouderenzorg’.

Werken aan sociale veiligheid Wat?

Aanbod steunpunten huiselijk geweld

Driejarig project waarin zorgorganisaties gezamenlijk instrumenten ontwikkelen voor een veilig leefklimaat voor hun bewoners met een verstandelijke beperking. Het gaat

Wat?

om instrumenten waarmee professionals seksueel grensover-

Methode om het aanbod van steunpunten huiselijk geweld

schrijdend gedrag kunnen signaleren en melden.

systematisch in modulen te beschrijven. De modulen bevat-

Waarom?

ten tevens de functies en de taken van de steunpunten.

Juist mensen met een verstandelijke beperking zijn extra

Waarom?

kwetsbaar voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. En juist

Er is behoefte aan meer duidelijkheid over het aanbod van

op dit terrein is er nog weinig ondersteuningsmateriaal voor

de steunpunten huiselijk geweld en meer uniformiteit. Die

beroepskrachten.

behoefte is er niet alleen bij VWS, gemeenten en ketenpartners, maar ook bij de medewerkers van de steunpunten zelf.

Resultaat?

Complete toolkit met voorbeelden van omgangsregels, een

Resultaat?

gedragscode, een meldprotocol grensoverschrijdend gedrag,

Modulenbeschrijving voor de steunpunten huiselijk geweld.

een lijst met risicofactoren, de signalenkaart en een model stappenplan over wat te doen na melding van grensover-

Samen?

schrijdend gedrag.

GGD-Nederland, Federatie Opvang, MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening.

* Slachtoffer

*

Samen?

Vilans, Humanitas, Daelzicht, Odion, Reinaerde.

te mondig * Seksueel geweld jongeren vraagt om protocol

Reformatorisch Dagblad

de Volkskrant

* Loverboy:

*

label of luchtbel? * Brabants Dagblad

11

***********************************************

**********************************************

Hoe kan welzijn meer doen met minder geld?

Leefbaarheid en sociale samenhang Buurtcentra sluiten om de bezuinigingen op te vangen? Steden als Tilburg, Amersfoort en Den Haag maken in 2011 deze keuze. Liever investeren in mensen dan in stenen, is de motivatie. Het levert veel negatieve publiciteit op.

Dat dit ook anders kan, laat MOVISIE in 2011 zien.

2011 Met minder geld meer doen. Dat is de opdracht voor het welzijnswerk in 2011. Welzijnsprofessionals moeten het werk bovendien

Kennislijn Werkconferentie De Stuw Hardenberg

anders aanpakken: meer vanuit het eigenaarschap en de inzet

Wat?

van bewoners zelf. Het is een uitvloeisel van brede trajecten als

De Stuw, welzijnsorganisatie in Hardenberg, is bezig met een

De Kanteling en Welzijn Nieuwe Stijl, maar ook van de enorme

ingrijpende koerswijziging die grote gevolgen heeft voor het

bezuinigingsslag op het sociaal werk. MOVISIE merkt dat gemeen-

personeel. MOVISIE begeleidt een werkconferentie die een

ten hier verschillend mee omgaan. Sommige gemeenten, zoals

gedeelde visie moet opleveren en onzekerheden in beeld

Tilburg en Den Haag, lijken te kiezen voor de korte klap. Ze sluiten

moet brengen.

de buurtcentra en krijgen veel boze bewoners over zich heen.

Amersfoort overlegt met bewoners, brengt alternatieve ruimten in

Waarom?

kaart en ondersteunt bewoners bij het maken van een exploitatie-

De Stuw moet twintig procent bezuinigen. Ontwikkelingen als

plan. Wat soms betekent dat een buurtcentrum inderdaad sluit.

Welzijn Nieuwe Stijl, de Wmo, de wet Werken naar vermogen en de decentralisaties van de ABWZ en de Jeugdzorg vragen bovendien om een nieuwe inrichting van het werk.

Dit doet MOVISIE In het programma Welzijn Nieuwe Stijl werkt MOVISIE aan een duidelijk maatschappelijk effect van welzijn. Van product- en

Resultaat?

aanbodsturing naar ruimte voor de professional om zich te kunnen

Management en medewerkers zitten na de werkconferentie

richten op de vraag van bewoners en cliënten. Met de bakens van

op één lijn over de nieuwe gebiedsgerichte werkwijze. De

Welzijn Nieuwe Stijl als kader lukt het welzijn om hun rol met nieuw

medewerkers realiseren zich dat de onderlinge afhankelijkheid

vertrouwen en trots weer op te pakken. MOVISIE ondersteunt

groter wordt en dat de burger zelf meer mee gaat doen. De

welzijnsinstellingen en gemeenten bij het ontwikkelen van nieuwe

conferentie geeft duidelijkheid over de nieuwe koerswijziging.

concepten voor buurtopbouw. Dat gaat natuurlijk verder dan het open houden of sluiten van buurtcentra. We helpen bij het sluiten

Samen?

van goede coalities tussen bewoners en bedrijven. Dit blijkt een

De Stuw, bewoners Hardenberg.

belangrijke sleutel om de leefbaarheid en sociale samenhang in

12

* Hangouderen

*

zijn niet het probleem * Ieder zijn eigen droomgemeente * Duizend en één Kracht * Nederlands Dagblad

De Pers

Telegraaf

***********************************************

********************************************** omzet

voor zijn opgeleid. In Amsterdam-West start een experiment met

€ 1.571.341

aantal projecten

56

een methodiek uit Zuid-Afrika waarbij eerst wordt geïnvesteerd in

gemiddeld aantal fte’s

14

het eigenaarschap en de competenties van bewoners.

Krimp platteland MOVISIE werkt in 2011 op allerlei niveaus en met verschillende wijken te vergroten. De politieke opdracht dat er meer ruimte en

partners verder aan een sociaal vitaal platteland. We organiseren

verantwoordelijkheid moet komen voor bewoners staat iedereen

studiedagen over topdorpen en over het destilleren van de kracht

voor ogen. Maar met de korte bezuinigingsklappen gebeurt

van het platteland. We doen onderzoek naar de sociale gevolgen van

het tegenovergestelde. MOVISIE begeleidt diverse trajecten om

de krimp, waarvan de uitkomsten in 2012 bekend zijn. Ook maken

bewoners meer ruimte en verantwoordelijkheid te geven. Dit zijn

we beschrijvingen van goede praktijken van bewonersparticipatie en

langerdurende trajecten met de focus op duurzaam investeren in

wonen, welzijn en zorg op het platteland, als inspiratie voor gebieds-

mensen die samen activiteiten willen organiseren maar daar niet

commissies, gemeenten en maatschappelijke organisaties.

Kennislijn Grote finale Duizend en één Kracht

Kennislijn MBO Monitor Nationale

Wat?

Wat?

Feestelijk slotevenement van het programma ‘Duizend en

Digitaal meetinstrument dat in 2011 breed wordt verspreid

één Kracht’. Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima

onder maatschappelijke organisaties, bedrijven en gemeenten.

viert deze dag de emancipatie van vrouwen, samen met de ruim 750 aanwezigen, door het eerste exemplaar van de

Waarom?

publicatie ‘Duizend en één Sterren’ in ontvangst te nemen.

Het meetinstrument geeft inzicht in de opbrengsten van

Zes inspirerende voorbeelden uit het programma krijgen de

maatschappelijk betrokken ondernemen (MBO). Dit biedt

‘VSB Duizend en één Kracht Sterren’ uitgereikt.

organisaties de kans om met MBO aan de slag te gaan en geeft overheden inzicht in de mogelijkheden om MBO te

Waarom?

stimuleren.

Het programma ‘Duizend en één Kracht’ stopt na vier jaar op

Resultaat?

9 december 2011.

Uit de Nationale MBO Monitor blijkt dat bedrijven, ondanks

Resultaat?

de crisis, blijven investeren in de samenleving. Ruim 69

In 26 gemeenten in Nederland heeft ‘Duizend en één

procent van de maatschappelijke organisaties geeft aan dat

Kracht’ ervoor gezorgd dat duizenden allochtone vrouwen

samenwerken met bedrijven komend jaar voor hun eigen

maatschappelijk actief zijn geworden en volop meedoen in de

organisatie van groot belang zal zijn. Maar liefst 81 procent

Nederlandse samenleving.

heeft behoefte aan meer inzicht in het rendement van MBO. Maatschappelijke organisaties zeggen onvoldoende kennis en

Samen?

ervaring te hebben op het gebied van MBO en willen op weg

Ministeries van OCW en VWS, RestoVanHarte, VSBfonds,

geholpen worden.

Douwe Egberts, Ladyfit, gemeente Utrecht, Ontwerpburo Suggestie en Illusie, Vrijwilligerscentrale Utrecht en E-Quality.

* Aanpak

*

Samen?

*

MVO Nederland, ministerie van VWS.

eenzaamheid: van abstract naar concreet * Drinkketen hebben ook een sociale functie www.kcwz.nl

www.zorgwelzijn.nl

*

13

***********************************************

**********************************************

Hoe passen we onze organisaties aan?

Kwaliteit van interventies, organisaties en beleid In 2011 bereiden gemeenten zich voor op de decentralisaties, samen met zorg- en welzijnsorganisaties. Het besef dringt door dat dit decentralisatieproces alleen kan slagen als gemeenten, organisaties en burgers een omslag in het denken maken.

Wat hebben burgers nodig om zo zelfstandig mogelijk te kunnen functioneren?

2011 In 2011 wordt duidelijk dat de piketpaaltjes om de oude domeinen zorg en welzijn definitief zijn verdwenen. Gemeenten en maat-

Kennislijn Geweld tegen lesbische vrouwen

schappelijke organisaties gaan op zoek naar een nieuwe rol en

Wat?

nieuwe strategie om de samenleving en de eigen organisatie vorm

Onderzoek naar geweld tegen lesbische en biseksuele

te geven. Ook vrijwilligersorganisaties en verenigingen gaan op

vrouwen. MOVISIE heeft met 24 vrouwen gesproken over de

zoek naar nieuwe organisatievormen en innoverende werkwijzen

aard en frequentie van het geweld.

om leden te betrekken. Dit stelt hoge eisen aan professionals en vrijwilligers. Het zijn immers de mensen die hiervoor de kwaliteit

Waarom?

leveren.

Cijfers over geweld tegen lesbische en biseksuele vrouwen ontbreken. Er is alleen onderzoek gedaan naar geweld tegen

Dit doet MOVISIE Gemeenten en maatschappelijke organisaties vragen MOVISIE om

homoseksuele mannen.

effectieve manieren om hun nieuwe rol in te vullen. Beleidsmakers

Resultaat?

en beroepskrachten willen goed toegerust worden, ook om

Geweld tegen lesbische en biseksuele vrouwen komt vaker

de decentralisaties in goede banen te kunnen leiden. MOVISIE

voor dan gedacht. De gevolgen zijn vaak ingrijpend. Zo luidt

ondersteunt hen hierbij op tal van manieren. We organiseren

de conclusie van het onderzoeksrapport ´Zoenen is gevaarlijk´.

trainingen voor professionals, we stellen profielen op voor

De presentatie van het rapport levert een levendig debat

professionals en managers, we organiseren kennisbijeenkomsten

op met experts en geïnteresseerden. Ook de landelijke pers

over nieuwe organisatievormen en we ontwikkelen materialen. In

besteedt aandacht aan het onderzoek. In 2012 gaan we aan

2011 gaat MOVISIE aan de slag met het ‘Actieplan Programma

de slag met weerbaarheid van lesbische vrouwen.

Professionalisering Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening’ dat de MOgroep in de zomer lanceert. We maken de portal

Samen?

www.professionaliseringwelzijn.nl dat het voertuig van de

Ministerie van VWS, Stichting OndersteBoven.

professionaliseringsslag gaat worden. In 2012 nemen we de programmacoördinatie voor onze rekening.

14

* Achter

*

de voordeur-aanpak ontbeert systematiek * Organisaties moeten ondernemender worden * TSS

Gay Krant

***********************************************

**********************************************

Emancipatie m/v

omzet

€ 3.713.324

MOVISIE wil dat zorg en welzijn voor iedereen toegankelijk is,

aantal projecten

ongeacht sekse, etniciteit, leeftijd, seksuele voorkeur, beperking,

gemiddeld aantal fte’s

107 33

religie of sociaal-economische status. In 2011 wordt duidelijk dat dit nog niet altijd het geval is. MOVISIE richt zich op het verbeteren van de maatschappelijke positie van allochtone vrouwen, op groepen mannen die buiten de boot dreigen te vallen, homoseksuele

een quickscan naar huiselijk geweld in christelijk-orthodoxe kringen.

mannen en lesbische vrouwen, mannelijke en vrouwelijke slachtof-

We maken een website voor allochtone meisjes met suïcidale

fers van seksueel geweld, mensen met een beperking en ouderen.

gedachten en we publiceren de ‘Roze gemeentegids’. 2011 is het

Dit jaar ligt het accent op het verzamelen van kennis en goede

laatste jaar dat we de Diversiteitsprijs uitreiken, in 2012 wordt dat

praktijken en op de brede agendering van het thema. Zo doen we

de Participatieprijs.

Pak de passie

Professionaliteit verankerd Kennislijn

Wat?

Wat?

Project over betrokkenheidsmanagement voor moderne

Breed programma met de focus op het vakmanschap van

vrijwilligersorganisaties.

beroepskrachten die zich bezighouden met de Wmo. Hoe kunnen vakmanschap, autonomie en beroepsidentiteit

Waarom?

worden versterkt?

Als we het hebben over vrijwilligerswerk, zijn we geneigd om alleen in termen van tijd te denken. Maar mensen kunnen op

Waarom?

veel meer manieren betrokken worden bij een (vrijwilligers)

Beroepskrachten willen goed toegerust worden. Ze hebben

organisatie. Bijvoorbeeld door hun ideeën te delen, hun

immers te maken met veel ontwikkelingen, zoals bestendiging

netwerk aan te bieden of geld te doneren. Als je op die

van de Wmo en de transitie van de AWBZ en Jeugdzorg.

manier naar betrokkenheid kijkt, boor je een nieuwe, veel bredere bron aan.

Resultaat?

Handreiking voor professionals en organisaties op het gebied

Resultaat?

van kennis, vaardigheden en attitude in de uitvoering van

Een prikkelend magazine getiteld ´Pak de Passie!´ waarin meer

de Wmo. Een scan om de professionaliseringsbehoefte

dan twintig auteurs het organiseren van betrokkenheid en het

van beroepskrachten in kaart te brengen. Instrumenten

benutten van passie op verfrissende wijze belichten. Verder

die beroepskrachten kunnen gebruiken voor reflectie en

organiseert MOVISIE in 2011 diverse workshops en lezingen,

trainingsactiviteiten, zoals de reflectietool. Vernieuwende

bouwen we een projectwebsite en vindt er veel uitwisseling

praktijkvoorbeelden, een bij- en nascholingsaanbod en

plaats via sociale platforms als Twitter en LinkedIn.

nieuwe vormen van leren op regionaal niveau.

Samen?

Samen?

Ministerie van VWS, VSBfonds, Stichting Porticus.

MOgroep, GGZ Nederland, VGN, MEE Nederland, beroeps-

* * Homootje

verenigingen en beroepsopleidingen, ministerie van VWS.

*

pesten: wat doen we er tegen? * Zeg, bent u misschien die nieuwe professional? * MO/Samenlevingsopbouw

SoziO - SPH

15

***********************************************

**********************************************

MOVISIE als communicatie-expert In 2011 bestaat de Wmo vijf jaar en dat geldt tevens voor MOVISIE zelf. 2011 is ook het Europees jaar van het vrijwilligerswerk. En zo zijn er meer hoogtepunten die om goede communicatie vragen.

De mediastrategie van MOVISIE – duurzame samenwerking met vakmedia – werpt z’n vruchten af.

Pittige debatten

worden, wordt afgesloten in aanwezigheid

meest homovriendelijke gemeente. Ook

In 2011 organiseert MOVISIE een aantal

van prinses Máxima. Een nieuwe campagne

is er veel aandacht voor de lancering van

stevige en goedbezochte debatten, zoals

wordt voorbereid: de Nederlandse versie

de website voor Marokkaanse meiden

het Participatiedebat, het Diversiteitsdebat

van Diversity Day.

met suïcideneigingen en komt seksueel

en de debatten rondom samenlevings-

misbruik onder verstandelijk gehandicapten

opbouw. We zijn ook betrokken bij het

Dit is de strategie

veel in het nieuws. Internationaal haalt

Welzijnsdebat van het vakblad van Zorg

De mediastrategie van MOVISIE richt

MOVISIE de pers via Rai Uno die aandacht

+ Welzijn. MOVISIE zoekt bewust de

zich vooral op duurzame samenwerking

besteedt aan het project ‘Combating youth

samenwerking op met diverse partijen

met vakmedia. In 2011 focussen we op

homelessness’ dat we in 2011 afronden.

en media als TSS, socialevraagstukken.nl,

gemeenten, met het oog op de decentrali-

Trouw, MO/Samenlevingsopbouw en Zorg

saties. We werken samen met Binnenlands

Sociale media nemen toe

+ Welzijn. Dat levert interessante allianties

Bestuur wat resulteert in artikelen en blogs

In de communicatie spelen sociale media

op en een spin-off in de vorm van artikelen

van MOVISIE-medewerkers. We bouwen de

een steeds prominentere rol. MOVISIE zet

in kranten en op websites.

samenwerking met Zorg + Welzijn uit met

een LinkedIn-groep in over het Europees

artikelen, zowel offline als online, blogs en

jaar van het vrijwilligerswerk waardoor een

Grote campagnes

betrokkenheid bij het Wmo-congres en het

goed beeld ontstaat van de behoefte van de

Een paar grote campagnes trekken in 2011

Welzijnsdebat.

doelgroep. Ook bij congressen en debatten

de aandacht. Allereerst de campagne rond

16

worden sociale media gebruikt, wat veel

het Europees jaar van het vrijwilligerswerk

Media

deelnemers en reacties oplevert. In 2012

met de landelijke ‘Week van het Applaus’,

In 2011 is er veel interesse voor

zullen sociale media meer structureel onder-

de ‘Europese Congresweek’, een landelijke

onderwerpen als homo-emancipatie

deel worden van het werk van medewerkers.

‘Complimentenactie’ en de ‘Meer dan

en huiselijk en seksueel geweld, zoals

Niet alleen om te informeren en te werven,

handen awards’ met prinses Margriet

de ‘Roze belweek’, onderzoek naar

maar juist ook om de doelgroepen beter te

als speciale gast. Het driejarige project

de gezondheid van homoseksuele

leren kennen, de eigen netwerken en kennis

‘Duizend en één Kracht’, dat vrouwen

mannen en lesbische vrouwen, de roze

te versterken en MOVISIE een actievere rol te

stimuleert om in de maatschappij actief te

gemeentegids en de Lantaarnprijs voor de

geven bij visievorming en debat.

* Jongeren

betrokken bij campagne tegen huwelijksdwang * Gratis bijeenkomst Welzijn en sociale media * www.jeugdzorginlimburg.nl

www.leefwijzer.nl

***********************************************

**********************************************

Bijzondere uitgaven

van de pers, zoals de magazines ‘Pak de

in vrijwilligersorganisaties, de film ‘Kunst

MOVISIE publiceert in 2011 veel, variërend

Passie!’ over betrokkenheid bij vrijwil-

brengt’ die samen met E-motive wordt

van artikelen tot brochures en tijdschriften.

ligerswerk en ‘Kr8’ voor jongeren in de

uitgebracht, over hoe kunst internationaal

De scheidslijn tussen digitaal en papier en

begeleiding. We maken twee bijzondere

wordt ingezet bij maatschappelijke

tekst en beeld wordt dunner. Brochures ver-

spellen: keuzes en dilemma’s in de kin-

projecten en thema’s, en de filmpjes van

schijnen steeds vaker alleen als download.

deropvang en welzijn ouderen. Illustratief

het ‘Kunst-en-cultuur-voor- je-wijk-festival’.

Methoden worden via filmpjes verspreid.

zijn de filmpjes ‘In veilige handen’ over het

In 2011 rolt een aantal bijzondere uitgaven

voorkomen van misbruik van minderjarigen

Communicatie in cijfers Directe middelen corporate communicatie

€ 298.500

Uitgebrachte publicaties en artikelen (off- en online)

68 publicaties en 120 artikelen en blogs

Bestelde en gedownloade publicaties

89.060 waarvan 30.007 online gedownload

Relatieblad MOVISIES

3 keer verschenen, 8264 abonnees

Congressen en studiedagen

39 met in totaal 3536 deelnemers

Standpresentaties op beurzen

4

Persberichten

46 1043 keer, waarvan 263 berichten in de geschreven media, 684 berichten in de

Media-aandacht

online media, 96 keer op radio en tv. Europees jaar van het vrijwilligerswerk: zo’n 1600 berichten, waarvan 1500 in geschreven en online media, en 100 op rtv.

MOVISIE-Mail en thema E-zines

18 titels, 40.678 abonnees (15.197 MOVISIE-Mail, 25.481 thema E-zines)

Themasites

30

Onderwerpensites op movisie.nl

55

Interne nieuwsbrieven

11 keer verschenen

Bezoekers op door MOVISIE beheerde websites

1.507.411 waarvan 523.428 voor movisie.nl

Aantal vragen aan de kennislijn

5.597

Aantal samenwerkingspartners

Ruim 400

Aantal abonnementen op MOVISIE-tijdschriften (TSS, Vakwerk, MO/Samenlevingsopbouw)

* Jongeren

2.396

pakken geweld tegen vrouwen aan met WE CAN Young * De sterren van Duizend en één Kracht * APS

Vakwerk

17

***********************************************

**********************************************

MOVISIE als organisatie In 2011 past MOVISIE de organisatie aan zodat we vanaf 2012 vanuit vijf programma’s kunnen werken in plaats van vanuit zeven. Kwaliteit staat ook dit jaar hoog genoteerd: in februari behaalt MOVISIE het ISO 9001-certificaat.

Meer impact

werken we aan MOVISIE als lerende

Extra krimp

In 2011 werken we aan het vergroten

organisatie, wat essentieel is om onze

In september krijgt MOVISIE het nieuws dat

van de impact van ons werk: meer

kwaliteit te vergroten.

er een extra bezuiniging van tien procent

focus in de programma’s, duidelijke

voor 2012 op de rol staat, naast de al

SMART-doelstellingen, meer inzicht in

Zijn we flexibel?

bekende krimp van instellingssubsidie voor

de effectiviteit van de interventies, meer

MOVISIE wil actuele vraagstukken snel

2011 en 2012. Gedwongen ontslagen

aandacht voor het implementatietraject en

op kunnen pakken en de juiste persoon

kunnen niet vermeden worden. Het najaar

sterkere samenwerking met het veld.

kunnen koppelen aan een opdracht.

staat in het teken van een zorgvuldige

Duidelijkheid over competenties en ervaring

voorbereiding van deze krimp. De

Wat klanten willen

van elke medewerker is een voorwaarde

invoering van de nieuwe meerjarenstrategie

Hoe kunnen we ons werk verbeteren? In

en dat wordt in 2011 in kaart gebracht.

2012-2015 maakt het toch mogelijk om

2011 focussen we op twee verbeterpunten:

De flexibiliteit van de organisatie en de

met elkaar constructief aan de toekomst te

verbetering van de nazorg en het relatiebe-

medewerkers wordt ook versterkt door

werken.

heer en de vergroting van de toepasbaar-

het werken in een flexkantoor en door

heid van onze diensten en producten. Deze

het faciliteren van flexwerken, dus los van

aandachtspunten komen uit verschillende

plaats en tijd.

onderzoeken naar voren, waaronder een externe evaluatie onder stakeholders en een klanttevredenheidsonderzoek.

Nieuwe programma’s

Kennis maak je samen De twee verbeterpunten zijn aanleiding om een monitor- en evaluatiesysteem in

In 2011 wordt de nieuwe meerjarenstrategie 2012-2015 geschreven.

te voeren waarin klantevaluaties centraal

De activiteiten worden geclusterd in 5 nieuwe programma’s:

staan en de leerpunten organisatiebreed besproken worden. We verbeteren de

* Effectiviteit en vakmanschap

toepasbaarheid van onze diensten en

* Participatie en actief burgerschap

producten door sterkere samenwerking

* Sociale zorg

en projectontwikkeling met potentiële

* Huiselijk en seksueel geweld

gebruikers onder het motto: kennis maak

* Gebiedsgericht werken

je samen. Door interne leer-werkplaatsen en intervisiegroepen en het opleidingsplan

18

* Adviesrondes

Welzijn Nieuwe Stijl hebben inmiddels een wachtlijst * Kaalslag in sociaal beleid * www.zorgwelzijn.nl

Nederlands Dagblad

***********************************************

**********************************************

MOVISIE als manager In 2011 richt het management zich op de strategische toekomst van MOVISIE. Waar liggen de kansen en wat betekent dat voor de komende vier jaar? Ook de gedwongen krimp hoort hierbij.

Directie en management

Raad van toezicht

Op de agenda

De directie van MOVISIE bestaat in 2011 uit

De raad van toezicht komt in 2011 zes

* Toezicht op reilen en zeilen van MOVISIE.

Marijke Steenbergen (raad van bestuur) en

keer bij elkaar. Begin 2011 nemen twee

* Meerjarenstrategie 2012-2015.

Simone Kortbeek (directeur). Daarnaast zijn

leden van de raad van toezicht afscheid

* Krimp van MOVISIE.

er twaalf managers die leiding geven aan

van MOVISIE. De raad van toezicht telt dan

* Toekomstperspectieven en kansen van

programmateams en afdelingen. Zij vormen

nog vijf leden. Greetje Willemsma neemt

de schakel tussen directie en teams en zijn

het voorzitterschap waar, na het aftreden

daarnaast meewerkend voorman of -vrouw.

van Jan Franssen in december 2010. Na

MOVISIE. * Eigen functioneren van raad van toezicht.

een selectieprocedure wordt Ronald Bandell

Leden in 2011

Op de agenda

benoemd als nieuwe voorzitter per januari

Greetje Willemsma (voorzitter ad-interim)

In 2011 staan er drie onderwerpen hoog op

2012. De raad van toezicht kent al een

Joke Swiebel (vice-voorzitter)

de agenda van de directie:

auditcommissie voor de financiĂŤle zaken

Stanley Ramkhelawan

* Meerjarenstrategie 2012-2015.

van MOVISIE en een eigen werving- en

Cees van Tiggelen

* Verbeterpunten van de interne en

selectiecommissie. In 2011 wordt hier een

Rob Vaessen

externe evaluatie van MOVISIE.

commissie voor goed werkgeverschap aan

* Voorbereiding van de krimpoperatie met gedwongen ontslagen.

toegevoegd. Belangrijkste taak: de raad van bestuur evalueren.

En de ondernemingsraad?

2011 is een druk jaar voor de OR van MOVISIE. De besluitvorming rond de meerjarenstrategie en de voorbereidingen van een personele krimp kosten veel tijd. Er zijn elf overlegvergaderingen met de bestuurder/directie, geflankeerd door meerdere achterbanberaden, vooroverleg en informele gesprekken met de directie. Het contact tussen de OR en directie is pittig en constructief. En dan de cijfers: de OR beantwoordt zes instemmingaanvragen van de directie en drie adviesaanvragen. Daarnaast biedt de OR de directie vijf ongevraagde adviezen, onder meer over de evaluatie van het ICT-systeem en vacatures in de raad van toezicht. De OR van MOVISIE telt in 2011 zeven leden.

* Factsheet

welzijn: vergrijzing, uitstroom en tevredenheid * WMO blijkt toch geen melkkoe * www.zorgwelzijn.nl

Nederlands Dagblad

* 19

***********************************************

**********************************************

MOVISIE als werkgever De bijna tweehonderd medewerkers van MOVISIE bepalen de kwaliteit van de producten en diensten. Hoe ziet het personeelsplaatje er in 2011 uit?

Personeelsplaatje

van de Smart Group, een adviesbureau op

De ingezette krimp van 2010 gaat verder in

het gebied van mobiliteit. Het daadwerke-

2011. Op 1 januari 2011 telt MOVISIE 163

lijk uit dienst gaan van die medewerkers

Trainingen

formatieplaatsen, verdeeld over ruim 200

vindt plaats in 2012.

In 2011 verbeteren medewerkers hun

medewerkers. Op 31 december 2011 zijn

kennis en vaardigheden via de volgende

dat er ruim 156, verdeeld over 189 mede-

Loonsom 2011

trainingen:

werkers. In 2011 nemen 21 medewerkers

De loonsom over 2011 is â‚Ź 11.085.870.

adviesvaardigheden, coachend adviseren,

afscheid van MOVISIE, 11 medewerkers

Ten opzichte van 2010 is dat een verlaging

projecten leiden, financieel projectmanage-

komen in dienst. Eind december 2011

van ruim 2 procent.

ment, schrijfvaardigheid, Engelse spreek-

hebben 25 medewerkers een arbeids-

20

onze kwaliteit.

vaardigheid, vitaliteit, timemanagement,

overeenkomst voor bepaalde tijd en 164

Ziekteverzuim

webredactie, ICT vaardigheidstrainingen en

medewerkers een contract voor onbepaalde

Het ziekteverzuim blijft in 2011 in

individuele coaching.

tijd. Nog steeds werken er meer vrouwen

vergelijking met 2010 gelijk, namelijk ruim

dan mannen bij MOVISIE: 139 vrouwen en

4 procent. Ook is er - in samenwerking met

50 mannen. De leeftijdsopbouw is in 2011

de nieuwe bedrijfsarts - veel aandacht voor

redelijk evenwichtig, hoewel er minder

preventie, werkdruk en verzuimbegeleiding.

jonge mensen bij MOVISIE werken. Dit is

Ondanks deze inspanningen lukt het niet

overigens goed te verklaren omdat ervaring

het streefpercentage van 3,5 procent te

een belangrijk criterium is bij MOVISIE.

halen.

Gedwongen ontslagen

Jaarlijkse gesprekkencyclus

MOVISIE bereidt zich vanaf de zomer voor

MOVISIE heeft een beoordelingssysteem

op een forse krimp in haar personeels-

waarin leidinggevenden jaarlijks concrete

bestand als gevolg van vermindering van

doelstellingen afspreken met de medewer-

inkomsten. Met de vakbonden wordt

kers. Aan het eind van het jaar wordt de

een sociaal plan overeengekomen en een

beoordeling opgemaakt. Verbeterpunten

reorganisatie- en uitvoeringsplan opgesteld.

uit de beoordeling vormen vervolgens

In december worden de medewerkers die

input voor het doelstellingengesprek voor

voorgedragen zijn voor gedwongen ontslag

het komende jaar. Op deze manier werken

formeel boventallig verklaard. Zij krijgen

we voortdurend aan de ontwikkeling van

begin 2012 werk naar werk begeleiding

medewerkers en aan de verbetering van

* Wmo-geld

Aantal vrouwen en mannen vrouwen mannen 26,5%

73,5%

niet voor lantaarnpalen * Vermaatschappelijking: zorg kan niet zonder welzijn * www.ango.nl

www.ggznederland.nl

***********************************************

**********************************************

LeeftijdscategorieĂŤn personeelsbestand 35

32

32 29

30 25

31

21

20

20 13

15

9

10 2

5 0

21 t/m 25

26 t/m 30

31 t/m 35

36 t/m 40

41 t/m 45

46 t/m 50

51 t/m 55

56 t/m 60

> 60

Aantal medewerkers

Versterking lerende organisatie Wat? In 2011 start MOVISIE een traject om de ontwikkeldoelstellingen van de medewerker outputgericht te formuleren. Wat moet er gerealiseerd zijn en hoe kan dat worden bereikt?

Er komen praktijkwerkplaatsen over advies- en acquisitievaardigheden waarbij de nadruk ligt op het leren van elkaar. Ook komt er meer aandacht voor monitoring en evaluatie van de gerealiseerde opdrachten.

Waarom?

Met dit traject wil MOVISIE zich als lerende organisatie verster-

Doorstroom 2007 t/m 2011

ken en de kwaliteit van producten en diensten vergroten.

80 70

in dienst

Resultaat?

uit dienst

Het traject geeft meer inzicht in het resultaat en de effecten

60

van trainingen. Door de praktijkwerkplaatsen ontstaat er meer

50

verbinding tussen medewerkers en afdelingen. Leren van

40

elkaar voorkomt dat medewerkers opnieuw het wiel moeten

30

uitvinden. Door consequent onze opdrachten te evalueren,

20

wordt geleerd van de gekozen aanpak. Wat ging er goed en wat kan beter? Dit komt de kwaliteit van onze producten en

10

*

diensten ten goede.

0

2007 in

2006

2009

2010

2011

uit

* Welzijnsorganisaties:

veranderen, fuseren of verdwijnen * De ambtenaar die weigert: ja of nee? * www.vmonline.nl

nrc.next

21

***********************************************

**********************************************

Organogram Raad van toezicht

OR

Raad van bestuur

Leefbaarheid en sociale samenhang

Secretariaat

Versterking vrijwillige inzet

Directeur

Informele zorg

Hulpverlening en activering

Aanpak huiselijk en seksueel geweld

HRM

Kennis, internet en onderzoek

* Kennisstromen * Internetstrategie

* Trends en onderzoek

Kwaliteit van interventies, organisaties en beleid

* Beroepsontwikkeling * Mens en organisatie

* Diversiteit * Training & Advies

Planning & Control

Communicatie

Klanten, doelgroepen en samenwerkingspartners

22

* Pluim

voor vrijwilligerswerk zorgcentrum Ewoud in IJsselstein * Het gewicht van andermans trauma * Utrechts Nieuwsblad

www.zorgwelzijn.nl

***********************************************

**********************************************

Een selectie uit

Projecten en financiers Wilt u meer weten over onderstaande projecten of alle projecten van MOVISIE bekijken? Ga naar www.movisie.nl.

Project

Financier

Leefbaarheid en sociale samenhang Ondersteuning Landelijk Netwerk Moeder- en Vadercentra

Ministerie van VWS

Vervolg Welzijn Nieuwe Stijl

Stadsdeel Amsterdam-Noord

Deradicalisering op het platteland

Stichting Plattelands Jongeren Services

Maatschappelijk betrokken ondernemen

Ministerie van VWS

Woonservice gebieden

Provincie Utrecht

Burgerparticipatie op het platteland

Ministerie van VWS

Ouderenbeleid

Gemeente Heerlen

Eenzaamheidsbestrijding

Thuisvester

Kunst & Cultuur in sociaal beleid

Ministerie van VWS

Aanpak huiselijk en seksueel geweld WE CAN

Oxfam Novib

Implementatie bestrijding ouderenmishandeling

Ministerie van VWS

Weerbaarheid mensen met een beperking

Ministerie van VWS

Flying teams

European Commission

Versterking Advies- en steunpunten huiselijk geweld

Ministerie van VWS

Uitbreiding databank

Ministerie van VenJ

Your right 2 choose

Stichting Kinderpostzegels Nederland

Essay commissie-Deetman

Commissie-Deetman

Congres huisverbod

Ministerie van VenJ

Hoe veilig is mijn instelling

Ministerie van VWS

Versterking vrijwillige inzet Vrijwilligerswerk en levensfasen

Ministerie van VWS

Profilering vrijwillige inzet internationaal

Ministerie van VWS

Ken uw vrijwiligers

VIT Oost-Gelderland

E-learning vrijwilligers

Oranje Fonds

Maatschappelijke stage maximaal

Ministerie van VWS

Verkeersveiligheid buurt

Veilig Verkeer Nederland

Waarderen vrijwilligers

Gemeente Rijswijk

Ondernemende vrijwilligersorganisaties

Ministerie van VWS

In veilige handen

Vereniging NOV

* MOVISIE-onderzoek:

Gezondheid van LHB’s slechter * Jeugd en groen: een gouden combinatie * www.coc.nl

Vakblad GROEN

23

******************************************

***************************************** Project

Financier

Informele zorg Vrijwillige respijtzorgers

Gemeente Spijkenisse

Vriwilligers in de zorg

Vilans / Vereniging NOV

Impuls voor samenspel

Ministerie van VWS

Lokale mantelzorgondersteuning

Ministerie van VWS

Uitbreiding praktijkwerkplaatsen W+W+Z=maak het samen

Ministerie van IenM

Ontspoorde zorg

Ministerie van VWS

Buurtzorgconcepten

Ministerie van VWS

Hulpverlening en activering Zelfregieversterkend werken door professionals

Ministerie van VWS

Versterken zelfregie

Gemeente Amsterdam

Beleidsparticipatie vanuit integraal perspectief

Ministerie van VWS

Scholingsdag Wmo-raad

Gemeente Haarlemmermeer

Eigen kracht van kwetsbare mensen

Ministerie van VWS

Activerende zorgcoaching

Levanto Trajectbegeleiding

Participatiewiel

Gemeente Brummen

Toekomstvisie buurtcentrum

SWG

Krachtige thuisbegeleiders

Icare

Kennis, internet en onderzoek Digitaal panel frontliniewerkers

Ministerie van VWS

Jeugd en Natuur

NovioConsult

Thesaurus

Ministerie van VWS

Debatsite sociale vraagstukken

ZET Brabant

Van initiatief tot handboek

Oxfam Novib

Participatiedebat

Ministerie van VWS

Bedrijfscultuur als bottleneck

Politieacademie

Ontwikkeling website movisie.nl

Ministerie van VWS

Wmo monitor 2012

Ministerie van VWS

Global Exchange Opportunities

Seven Hills

Kwaliteit van interventies, organisaties en beleid

24

Zomerscholen

Oranje Fonds

Nieuw format beroepscompetentieprofielen

Ministerie van VWS

Partnership Kenya-Netherlands

PSO

Professionalisering

FCB

Verenigingsdemocratie Nieuwe Stijl

Ministerie van VWS

Sterke professionals

Carion

Metadiscussie

Nederlands Bijbelgenootschap

Opleidingsplan

Rode Kruis

Roze ouderen

ANBO

Open up campagne

Nederlandse Jeugdraad

* Nieuw

participatief onderzoek Marokkaanse jongeren met een fysieke beperking * www.kennisportalgehandicaptenzorg.nl

* Een greep uit onze samenwerkingspartners: ActiZ * Aedes * Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg * ALMAEuropa, Zweden * ANBO * Art. 1 * Avans Hogeschool * Bureau Informele Zorg Midden-Holland * Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid * Cliëntenorganisatie VSK * CMO’s * CMOnet * Commissie Deetman * Commissie Gelijke Behandeling * Community Arts Lab XL * De Zonnebloem * Diverse gemeenten * Divosa * E-Quality * Erasmus Universiteit Rotterdam * Europese Commissie * European Volunteer Centre * Expertisecentrum Mantelzorg * FCB * Federatie Opvang * FNV Bondgenoten * Fortis Foundation Nederland * Forum voor Democratische Ontwikkeling * GGD Nederland * GGZ Nederland * Global Exchange Opportunities * Handjehelpen regio Utrecht * HBO-raad * Hogeschool van Amsterdam * Hogeschool Inholland * Hogeschool Utrecht * Kinderpostzegels * Koning Boudewijnstichting * KPMG * Magazine Zorg en Welzijn * Makelaars maatschappelijke stage * Markant * MBO Raad * Mediterrranean Institute of Gender Studies (MIGS), Cyprus * MEE Nederland * Mezzo * Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties * Ministerie van Buitenlandse zaken * Ministerie van Veiligheid en Justitie * Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie * Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap * Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport * Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid * MOgroep * Netwerk Platteland * NJi * NISB * NOC*NSF * Oberon * Oranje Fonds * Oxfam Novib * PAPATYA, Duitsland * Pharos * Politieacademie * Portes * Provincie Utrecht * Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling * Rutgers WPF * Sardes * Sekondant * Skanfonds * Society for Psychological Assistance, Kroatie * Start Foundation * Stichting Korrelatie * Stichting Present * Tandem * TNO * Trimbos Instituut * Turkisch-Deutscher Frauenverein * Universiteit Utrecht * Verdiwel * Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland * Vereniging NOV * Vilans * VNG * Vrijwilligerscentrales * VSBfonds * Wmo-raden * ZonMw

Teksten: Tekstburo Gort en diverse auteurs MOVISIE Eindredactie: Tekstburo Gort, Communicatie MOVISIE Foto omslag: Redmar Kruithof Fotografie Fotografie binnenwerk: Marc Bolsius, Harry Cock, Ruud van der Graaf, Claudia Kamergorodski, Ed van Rijswijk, Mariët Sieffers, iStockphoto, Dianne van der Velden Opmaak: Suggestie & illusie Drukwerk: Libertas © MOVISIE, juni 2012 Overname van (delen van) artikelen is met bronvermelding toegestaan.

Een digitale versie vindt u op www.movisie.nl

MOVISIE is hÊt landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, sociale zorg en sociale veiligheid. Onze activiteiten zijn georganiseerd in vijf actuele programma’s: effectiviteit en vakmanschap, participatie en actief burgerschap, sociale zorg, huiselijk en seksueel geweld en gebiedsgericht werken. Onze ambitie is het realiseren van een krachtige samenleving waarin burgers zoveel mogelijk zelfredzaam kunnen zijn.

Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 * www.movisie.nl * info@movisie.nl