MOVISIE in 2011
***************************************************
In dit jaarbericht Opbouw jaarbericht In het eerste deel passeren de programma’s van MOVISIE beknopt de revue en worden enkele projecten in de spotlights gezet. Uitgangspunt is steeds weer een actuele gebeurtenis of feit. In het tweede deel van het jaarbericht wordt gefocust op het functioneren van MOVISIE zelf.
*
MOVISIE in 2011
1
Hoe weten we of een methode echt werkt?
2
Kennis, internet en onderzoek Hoe zet je vrijwilligerswerk in bij het beleid?
4
Versterking vrijwillige inzet Hoe bereiden gemeenten zich voor op nieuwe taken?
6
Hulpverlening en activering Hoe zorgen we voor mantelzorgers?
8
Informele zorg Hoe bannen we seksueel misbruik uit?
10
Aanpak huiselijk en seksueel geweld Hoe kan welzijn meer doen met minder geld?
12
Leefbaarheid en sociale samenhang Hoe passen we onze organisaties aan?
14
Kwaliteit van interventies, organisaties en beleid MOVISIE als communicatie-expert
16
MOVISIE als organisatie
18
MOVISIE als manager
19
MOVISIE als werkgever
20
Organogram
22
Een selectie uit projecten en financiers
23
* Bijna kwart verstandelijk gehandicapte vrouwen misbruikt * Zwerfjongere zoekt gemeenteloket * www.womeninc.nl
www.gemeente.nu
**********************************************
**********************************************
MOVISIE in 2011 2011 begint goed. We zijn blij met het ISO-certificaat en met de uitkomsten van een externe evaluatie die laat zien dat het veld ons waardeert. Kort na de zomer verandert de windrichting. Het ministerie van VWS kondigt voor 2012 een extra korting aan op de instellingssubsidie. We merken ook dat het moeilijker wordt om opdrachten bij andere opdrachtgevers binnen te halen. Het najaar 2011 staat bij MOVISIE in het teken van het voorbereiden van een krimpoperatie en het opstellen van een reorganisatieplan.
Nieuwe context en stijl Het is evident. In de sociale sector wordt flink bezuinigd. Voorzieningen worden gekort, gehalveerd of soms zelfs afgebroken. De toekomst is ongewis. Tegelijkertijd worden er inhoudelijk hoge en nieuwe eisen gesteld aan organisaties en sociale professionals. Welzijn Nieuwe Stijl slaat goed aan. De welzijnssector en gemeenten bereiden zich voor op de AWBZ-transitie. Er liggen ondanks krimp en bezuinigingen veel kansen voor vernieuwing en een meer integrale aanpak van sociaal beleid en maatschappelijke zorg. In dit jaarbericht kunt u lezen hoe MOVISIE welzijnsorganisaties, gemeenten, vrijwilligersorganisaties en Wmo-raden hierbij ondersteunt.
Nieuwe focus In 2011 stelt MOVISIE een meerjarenstrategie op voor 2012-2015, in samenspraak met belangrijke stakeholders. Komende vier jaar focussen we op het versterken van onze landelijke kennisfunctie. Samen met welzijnsorganisaties, gemeenten, vrijwilligersorganisaties en belangenbehartigers werken we aan een stevig kennisfundament voor de sociale sector en aan goed vakmanschap van de sociale professional. Daarbij blijft onze missie actueel: MOVISIE werkt aan een krachtige samenleving met burgers die zoveel mogelijk zelfredzaam zijn.
Nieuwe financiers En 2012? Over de vooruitzichten van MOVISIE is weinig met stelligheid te zeggen. Dit heeft niets te maken met onze producten en diensten, maar alles met de economische recessie en het feit dat de overheid - onze belangrijkste opdrachtgever - over minder middelen beschikt. In 2012 gaan we in ieder geval ook overleggen met andere financiers. We gaan ons werk nog slimmer inrichten. Om het kennisfundament van de sociale sector in Nederland te versterken, is het daarnaast van groot belang om samen op te blijven trekken met ons werkveld en partners. Wij danken hen voor de inzet en samenwerking in 2011 en hopen op een vruchtbare voorzetting hiervan in 2012!
* Debat
Marijke Steenbergen
Ronald Bandell
Raad van bestuur
Raad van toezicht
over de omgang met vrijwilligers in de zorg * Wmo-raad gemeente werkt niet www.zorgvoorbeter.nl
Eindhovens Dagblad
*
1
***********************************************
**********************************************
Hoe weten we of een methode echt werkt?
Kennis, internet en onderzoek In 2011 trekken televisieprogramma’s over burenruzies veel kijkers. Buurtbemiddelaars zijn in opmars: ze brengen mensen weer in contact met elkaar en helpen het conflict oplossen. Het succes schuilt in een beproefde werkwijze, getrainde vrijwilligers en een methode die regelmatig wordt geëvalueerd en verbeterd.
2011 Er is zoveel informatie in Nederland, er zijn zoveel methodieken voor de sociale sector. Wat is betrouwbaar en wat niet? Wat werkt echt goed? Die vragen worden in 2011 steeds vaker gesteld, ook in
Kennislijn Inzicht in sociale interventies
de media. De tendens dat we pas iets gebruiken als de effectiviteit
Wat?
is aangetoond, zet door. In 2011 valt bovendien op dat er niet
MOVISIE stimuleert onderzoek naar de vraag ‘wat werkt
zozeer behoefte is aan weer nieuwe kennis en methodieken. Profes-
binnen de sociale sector’. De nu tien verrichte studies door
sionals gaan liever aan de slag met datgene waarvan de effectiviteit
universiteiten en kennisinstituten leveren interessante
al is bewezen.
informatie op, bijvoorbeeld over het vinden en binden van vrijwilligers bij verschillende organisaties en over
Dit doet MOVISIE
werkzame elementen van re-integratie in maatschappelijke
Hoe zorgen we dat de kennis ook echt leidt tot een veranderende
activeringscentra. Tegelijkertijd leveren de studies veel kennis
praktijk? In 2011 legt MOVISIE de nadruk op het doorontwikkelen
op over vormen van evaluatieonderzoek naar het werk in de
van kennis en het inzichtelijk maken en verspreiden van kennis. Dit
sociale sector.
doen we op verschillende manieren. Via de databank ‘Effectieve sociale interventies’ stellen we inmiddels 75 methoden breed
Waarom?
beschikbaar. De databank trekt maandelijks duizend unieke
MOVISIE wil hiermee het evidence based werken in de sociale
bezoekers van zeer diverse pluimage: welzijnsorganisaties, zorgin-
sector stimuleren.
stellingen, gemeenten, ministeries, hogescholen, universiteiten en kennisinstituten. De databank wordt dit jaar gekoppeld aan een
Resultaat?
databank met praktijkvoorbeelden die veelbelovend zijn maar (nog)
Inzicht in mogelijke vormen van kwalitatief onderzoek
niet evidence based. Ook in 2011 treedt MOVISIE op als deskundig
dat antwoord geeft op de vraag wat er werkt binnen de
adviseur en kennismakelaar over sociale vraagstukken. Dat doen
sociale sector.
we bijvoorbeeld in de Buurtalliantie en in een kennisnetwerk rond groen en sociaal. Verder ontsluiten we kennis via traditionele en
Samen?
nieuwe media, zoals de debatsite www.socialevraagstukken.nl, via
Universiteiten, hogescholen en kennisinstituten.
Twitter en uiteraard via onze eigen website www.movisie.nl.
2
* Kamer
*
geschokt door cijfers seksmisbruik * Onderzoek geïsoleerde allochtone mantelzorgers * Telegraaf
www.spectrum-gelderland.nl
***********************************************
**********************************************
Trends in beeld
omzet
MOVISIE staat met één been in de uitvoeringspraktijk en met
aantal projecten
45
het andere been in academische circuits. Daardoor zijn we goed
gemiddeld aantal fte’s
31
€ 3.503.520
in staat nieuwe ontwikkelingen te signaleren. We beschrijven trends voor uitvoerende en beleidsvormende organisaties zodat ze hun activiteiten beter kunnen laten aansluiten bij de wensen, mogelijkheden en behoeften van de mensen waarop ze zich richten. In 2011 bevragen we maatschappelijke organisaties over de Wmo en de consequenties voor beleid en uitvoeringspraktijken. De focus ligt in 2011 op Welzijn Nieuwe Stijl en de uitvoering van de Wmo in het landelijk gebied. Eind 2011 brengt MOVISIE de MO uit, een eenmalig magazine over de toekomst van maatschappelijke ondersteuning. Vijf invloedrijke Nederlanders laten hun licht schijnen over Nederland in 2040. Zeven jonge promovendi reageren op hun visies.
Kennisdatabase praktijkvoorbeelden Wat? De website van MOVISIE bevat een databank met praktijkvoorbeelden. De databank is een bron van inspiratie voor beroepskrachten en vrijwilligers in de sociale sector. Zoeken beroepskrachten beproefde methodendan kunnen ze terecht
Kennislijn Internetstrategie
in de databank Effectieve sociale interventies.
Wat?
Waarom?
In 2011 verbetert MOVISIE het concept van de website
Of het nu gaat om een project, een methode, een instrument,
movisie.nl. De site wordt overzichtelijker, krijgt een betere
een website of een leermodule: er zijn genoeg succesvolle
zoekfunctie en sluit beter aan bij de kennisfunctie van
initiatieven beschikbaar uit de praktijk. Het probleem is vaak
MOVISIE. We gaan de kennis verspreiden via kennisdossiers,
om hier een goed overzicht van te krijgen. De databank biedt
artikelen en blogs. Tegelijk worden sociale media frequenter
een helder overzicht van relevante praktijkvoorbeelden voor
gebruikt om mensen te informeren en te attenderen op
en door het veld.
nieuwe activiteiten.
Resultaat? Waarom?
Beroepskrachten en vrijwilligers in het sociale domein kunnen
MOVISIE heeft een schat aan informatie via allerlei websites,
gericht zoeken naar actuele initiatieven ter inspiratie en voor
maar bezoekers zien soms door de bomen het bos niet meer.
toepassing in de eigen omgeving. Zij kunnen bovendien zelf
Het nieuwe concept maakt het eenvoudiger om snel de juiste
hun praktijkvoorbeeld bij vakgenoten onder de aandacht
informatie te vinden.
brengen door deze aan te melden voor opname in de databank. De databank bevat zowel praktijkbeschrijvingen als
Resultaat?
beschrijvingen van beproefde methoden.
Eind 2011 liggen het format en de vormgeving van de verbeterde website klaar. In de loop van 2012 zal de internetoperatie afgerond zijn.
* Geweld
*
Samen? Beroepskrachten en vrijwilligers in het sociale domein.
*
tegen lesbo’s onderschat * Onderzoek naar stand van zaken gemeentelijk vrijwilligersbeleid * Trouw
www.nieuwsbank.nl
3
***********************************************
**********************************************
Hoe zet je vrijwilligerswerk in bij het beleid?
Versterking vrijwillige inzet 2011 is het Europees jaar van het vrijwilligerswerk. MOVISIE is door het ministerie van VWS gevraagd om de nationale coördinatie van dit bijzondere jaar voor haar rekening te nemen. Het jaar levert in de media veel aandacht op voor de inzet van vrijwilligers in onze samenleving. Kranten als Spits en Metro peperen de lezers in hoe waardevol vrijwilligerswerk is. MOVISIE grijpt deze kans om de vrijwillige inzet in het zonnetje te zetten en te versterken.
2011 In Nederland zijn zo’n 5,5 miljoen vrijwilligers actief. De totale economische waarde van het vrijwilligerswerk wordt geschat op
Focus op talent
ruim 4 miljard euro. Maar vrijwilligerswerk is ook van grote waarde voor vrijwilligers zelf, hun organisaties en voor degenen aan wie
Wat?
zij diensten leveren. Dit is één van de boodschappen die aanslaat
Publicatie over de focus op talent in plaats van op de beperking.
tijdens het Europees jaar van het vrijwilligerswerk (EJV). Het levert het vrijwilligerswerk veel nieuwe vrijwilligers op, hoewel de vraag
Waarom?
naar vrijwilligers ook dit jaar weer groter is dan het aanbod.
Mensen met een beperking hebben, net als iedereen, talenten en kwaliteiten die zeer waardevol zijn voor het vrijwilligers-
Dit doet MOVISIE
werk. Toch blijkt deze bron van vrijwilligers niet als zodanig op
MOVISIE zet tijdens het Europees jaar van het vrijwilligerswerk
het netvlies van iedere vrijwilligersorganisatie te staan. In deze
elke maand een ander thema in de etalage, zoals maatschappelijk
publicatie staan tien tips om deze vrijwillgers in te zetten,
betrokken ondernemen (maart), diversiteit in het vrijwilligerswerk
zonder dat het moeilijk of tijdrovend is.
(mei) en vrijwilligerswerk in de zorg (november). Als nationaal coördinatieorgaan (NCO) organiseren we vele landelijke en lokale
Resultaat?
activiteiten onder meer tijdens de ‘Congresweek Europese Tour’
Een praktische handreiking inclusief stappenplan die snel
en de ‘Week van het Applaus’. Er wordt een toekomstagenda
inzicht geeft in de mogelijkheden.
opgesteld die eind van het jaar wordt overhandigd aan de staatssecretaris. Buiten het EJV gebeurt er ook veel. 43 gemeenten
Samen?
bijvoorbeeld maken gebruik van Digimon, een instrument waarmee
Ministerie van VWS, Mentorschap Midden Nederland,
ze het vrijwilligersveld in kaart brengen. Nog een paar cijfers: de
Christelijke Jongelieden Voetbal Vereniging (CJVV), Best
website vrijwilligerswerk.nl trekt bijna 200.000 unieke bezoekers.
Buddies Nederland, SP Zeist, Onderling Sterk Meppel.
En in 2011 worden ruim 25.000 complimentenkaarten aan vrijwilligers verstuurd.
4
* Vrijwilligers
*
vangen de bezuiniging op * Leerlingen voortgezet onderwijs massaal op stage * Trouw
Noordhollands Dagblad
***********************************************
**********************************************
Beleidsinstrument
omzet
In 2011 wordt duidelijk dat de rol van het vrijwilligerswerk snel
aantal projecten
59
aan het veranderen is. Programma’s en projecten als Welzijn
gemiddeld aantal fte’s
16
€ 3.167.005
Nieuwe Stijl en De Kanteling leggen de bal bij burgers wat grote impact heeft op de relatie tussen professionals en vrijwilligers. Het zijn de professionals die in de toekomst vrijwilligers gaan ondersteunen bij hun werk in plaats van andersom. Vanuit gemeenten en instellingen wordt vrijwilligerswerk steeds vaker ingezet als beleidsinstrument. Ook in 2012 zal MOVISIE hen hierbij ondersteunen.
In veilige handen
Europees jaar van het vrijwilligerswerk 2011
Wat?
Wat?
Project ter voorkoming van seksueel misbruik van
MOVISIE is door VWS benoemd als Nationaal Coördina-
minderjarigen in het Nederlandse vrijwilligerswerk.
tieorgaan van het Europees jaar van het vrijwilligerswerk. Nederland heeft het hoogste percentage vrijwilligers van
Waarom?
Europa. Dat wordt gevierd met een ‘Complimentencam-
Omdat het in het vrijwilligerswerk makkelijk jobhoppen is voor
pagne’, de ‘Week van het Applaus’ en de ‘Meer dan handen
pedofielen, in tegenstelling tot in bijvoorbeeld het onderwijs.
awards’ voor het meest innovatieve, passievolle, verbindende
Schaamte, onbekendheid en onbespreekbaarheid geven
en leerzame vrijwilligerswerk. De ‘Congresweek Europese
kwaadwillenden de gelegenheid minderjarigen te misbruiken.
Tour’ biedt vooral inhoud en agendasetting.
Door mee te doen aan het project ‘In Veilige Handen’ werken vrijwilligersorganisaties aan een veilige omgeving voor
Waarom?
minderjarigen.
Vrijwilligerswerk is heel belangrijk voor de civil society, maar heeft voortdurende aandacht nodig om op het netvlies van
Resultaat?
vooral lokale, maar ook regionale en landelijke bestuurders te
Toestemming van het College Bescherming Persoonsgegevens
blijven.
om te starten met een registratielijst. Vereniging NOV en MOVISIE leiden 36 medewerkers van steunpunten op om
Resultaat?
voorlichting en training te verzorgen. Die geven op hun beurt
Een jaar vol lokale, regionale en landelijke festiviteiten en
een informatieavond en een training voor tachtig adviseurs
activiteiten met veel publiciteit. Een jaar met een toekomst-
sociale veiligheid bij vrijwilligersorganisaties. Steeds meer
agenda en een manifest.
gemeenten, koepels en organisaties gaan aan de slag met
Samen?
‘In Veilige Handen’.
Ministerie van VWS, heel veel gemeenten,
Samen?
vrijwilligersorganisaties en vrijwilligerscentrales, de VNG,
Vereniging NOV, ministerie van Veiligheid en Justitie,
MVO Nederland, de Europese Commissie, TROS, Metro.
vrijwilligerscentrales.
* Wie
*
is de beste vrijwilliger bij poppodia? * Vrijwilligersorganisaties verliezen subsidies * www.echo.nl
De Stentor
* 5
***********************************************
**********************************************
Hoe bereiden gemeenten zich voor op nieuwe taken?
Hulpverlening en activering In 2013 wordt de begeleiding vanuit de AWBZ overgeheveld naar de Wmo. En hoewel dat nog even duurt, zijn gemeenten en Wmo-raden in 2011 al druk bezig met voorbereidingen. De overheveling betekent immers dat hun rol verandert. Beleid maken vanachter een bureau is niet meer van deze tijd. Zowel gemeenten als Wmo-raden moeten in de benen om contact te leggen met burgers en hen actief te betrekken bij de ontwikkeling van beleid, vanaf het allereerste begin.
2011 Als de functie begeleiding naar de gemeente gaat, krijgen gemeenten er een flinke ondersteuningstaak in de Wmo bij. Gaat het bij de decentralisatie van de huishoudelijke hulp in 2007 nog om een budget van ongeveer € 1,2 miljard, bij deze decentralisatie is circa € 3 miljard gemoeid. Gemeenten krijgen bovendien te maken met nieuwe doelgroepen zoals mensen met een zintuiglijke handicap en mensen met een verstandelijke handicap. In 2011 wordt duidelijk dat gemeenten en vooral ook Wmo-raden willen weten wat dit betekent voor hun opdrachtgeverschap.
Dubbelcongres over het versterken van de eigen kracht van kwetsbare mensen en de rol van de sociale professional binnen Welzijn Nieuwe Stijl. De belangstelling voor het congres in juni is zo groot dat het congres in september wordt herhaald.
Het bevorderen van de zelfredzaamheid van cliënten in
In 2011 ondersteunt MOVISIE Wmo-raden, cliëntenorganisaties en gemeenten bij het versterken van de positie van cliënten. Voor cliëntenraden ontwikkelen we een ondersteuningsaanbod waarmee de raden zich goed voor kunnen bereiden op de decentralisatie. We organiseren verschillende landelijke bijeenkomsten over de nieuwe rollen van de Wmo-raden en gemeenten. We verzamelen informatie voor gemeenten over de nieuwe doelgroepen waar zij vanaf 2013 een aanbod voor moeten ontwikkelen. En we ontwikkelen manieren om cliënten bij het beleid te betrekken. Co-creatie is de focus in 2011: een creatief proces waarbij de inbreng van de eindgebruiker centraal staat.
* Participatie
Wat?
Waarom?
Dit doet MOVISIE
6
Landelijk congres Versterken Kennislijn Zelfregie en Eigen Kracht
de zorg staat letterlijk als taak in het regeerakkoord. Maar wat verstaan we onder het versterken van eigen kracht en zelfregie? En hoe kunnen hulpverleners, managers en beleidsmakers dit in hun werk realiseren?
Resultaat? Het congres trekt ruim 350 professionals en zorgt ervoor dat zelfregie op de kaart staat. Het congres leidt tot diverse trainingstrajecten en twee nieuwe publicaties in 2012.
Samen? StudieArena, KZE, Eigen Kracht Centrale, Vilans en MEZZO.
*
vraagt om een visie * Pamper de Polen * Handig, de volmacht van een oude dame * WMO magazine
Dagblad de Limburger
NRC
***********************************************
**********************************************
Zelfregie In 2011 krijgt MOVISIE opvallend veel vragen over hoe je de
omzet
zelfregie van kwetsbare cliënten daadwerkelijk ondersteunt. We
€ 890.267
aantal projecten
geven lezingen, presentaties en workshops over zelfregie en
50
gemiddeld aantal fte’s
9
over zelfregieversterkende instrumenten, zoals maatschappelijke steunsystemen. We organiseren de conferentie ‘Activeren door participeren’, samen met Stimulansz. Veel belangstelling is er ook voor de training over zelfregie en eigen kracht. In 2012 gaan we het aanbod over zelfregie uitbreiden.
Europees zwerfjongerenproject
Cliëntenparticipatie 2.0
Wat?
Wat?
Driejarig Europees onderzoeksproject over de levensloop van
Actieve ondersteuning van Wmo-raden en cliëntenorga-
zwerfjongeren in Nederland, Engeland, Tsjechië en Portugal.
nisaties bij het versterken van de positie van cliënten en
Bijzonder: ex-zwerfjongeren werken als co-researchers mee
kwetsbare burgers binnen de Wmo. Het accent ligt op het
aan dit onderzoek.
nieuwe samenspel tussen burgers/cliënten, gemeenten en welzijns- en zorgorganisaties. Welke creatieve vormen van
Waarom?
cliëntenparticipatie zijn er om de betrokkenheid van burgers
We willen weten hoe dakloosheid ontstaat bij jongeren. Wat
bij die decentralisaties te vergroten?
zijn de kritieke momenten? En wie zijn essentiële personen
Waarom?
om jongeren weer op de been te helpen?
Vanuit gemeenten, instellingen en cliënten- of Wmo-raden
Resultaat?
komen veel vragen over nieuwe manieren van betrokkenheid.
Uit het onderzoek blijkt dat er twee grote risicofactoren zijn voor dakloosheid: een problematische gezinssituatie en het
Resultaat?
moeilijk vinden van stabiele, veilige huisvesting. Verder blijkt
Een congres voor ruim 150 vertegenwoordigers van
dat het merendeel van de 216 geïnterviewde jongeren weinig
gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen, cliëntenorganisaties
opleiding heeft. Opvang zou daarom gecombineerd moeten
en Wmo- en cliëntenraden. Mede naar aanleiding van het
worden met scholing. Jongeren zouden ook gebaat zijn bij
congres verschijnen de publicaties ‘Naar een Wmo-raad
een ‘trusted adult’ om mee te praten: iemand buiten het
Nieuwe Stijl?’ en ‘Co-creatief ondernemen’. In 2012 gaat
gezin die ze vertrouwen.
MOVISIE een aantal goede voorbeelden van co-creatie uit de praktijk analyseren en beschrijven. Daarnaast organiseert
Samen?
MOVISIE voor gemeenten en aanbieders een workshop over
London Metropolitan University, Centro de Investigação e
de mogelijkheden van co-creatie.
Estudos de Sociologia in Lissabon, Univerzita Karlova v Praze in Praag.
* Besluitvorming
*
Samen?
*
Vilans.
wonen, welzijn en zorg vaak stroperig * Regels zitten participatie in de weg * www.zorgwelzijn.nl
www.arbeidsdeskundigen.nl
7
***********************************************
**********************************************
Hoe zorgen we voor mantelzorgers?
Informele zorg Waar blijft de beleidsbrief over informele zorg? Die vraag klinkt in 2011 steeds luider. Het ministerie van VWS vraagt MOVISIE en andere experts om advies over de toekomst van informele zorg. Staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten belooft snel met de beleidsbrief te komen.
2011 Investeer één euro in de informele zorg en bespaar daarmee twee euro op de formele zorg. Dat is de boodschap die MOVISIE in 2011
Ontspoorde mantelzorg
aan de staatssecretaris geeft. Staatssecretaris Veldhuijzen Van
Wat?
Zanten is bezig met nieuw beleid over informele zorg. Belangrijk,
Breed project waarmee MOVISIE aandacht vraagt voor
want de functie begeleiding wordt in 2013 overgeheveld naar
ontspoorde zorg oftewel mantelzorg die de grens van
de Wmo en gemeenten vragen nu al om ondersteuning om dit
adequate zorg overschrijdt. Wanneer ontspoort mantelzorg?
in goede banen te leiden. Hoe zorg je voor een goed samenspel
Waar moet je op letten als professional, vrijwilliger, zorgvrager
tussen de formele en informele zorg?
en mantelzorger? Wat kun je doen? MOVISIE zet in dit project de feiten op een rij.
Dit doet MOVISIE In 2011 werkt MOVISIE op allerlei niveaus aan het versterken van de
Waarom?
positie van de informele zorg. We ondersteunen zorgverleners bij
Ontspoorde zorg is meestal het gevolg van overbelasting van
het aantrekkelijk maken van vrijwilligerswerk in de zorg. We zetten
mantelzorgers. Nederland telt ruim drie miljoen mantelzor-
de lastige situatie van mantelzorgers hoger op de agenda, ook
gers. 450.000 van hen zijn zwaarbelast of zelfs overbelast.
internationaal, bijvoorbeeld met de trendstudie ‘Krimp achter de voordeur’. Met de jaarlijkse mantelzorglezing vragen we aandacht
Resultaat?
voor jonge mantelzorgers en voor de ingewikkelde combinatie van
Factsheet met cijfers en feiten over ontspoorde mantelzorg.
mantelzorg en werk. En verder bieden we gemeenten, zorgaanbie-
Een concept stappenplan over hoe te handelen als de
ders en informele zorgorganisaties advies en ondersteuning bij het
mantelzorg ontspoort. Wie zich inwerkt in dit onderwerp,
toekomstbestendig maken van de informele zorg.
kan eerst een quiz spelen en testen of alle basiskennis er al in zit. In 2012 wordt het stappenplan getest inclusief een
Respijtpiramide
trainingstraject. www.expertisecentrummantelzorg.nl
Respijtzorg is in 2011 een speerpunt, vooral met het oog op de veranderingen in de AWBZ. Het Expertisecentrum Mantelzorg van
Samen?
MOVISIE en Vilans gaat aan de slag met de brochure ‘Restaurant
CMO Flevoland, Prezens.
Respijt’ waarin respijtzorg vergeleken wordt met het serveren van
*
een maaltijd. Eten is een basisbehoefte en geeft energie. Uit eten gaan in een restaurant brengt de eters in een ontspannen vrijetijds-
8
* Zorgorganisaties
nemen coördinatie van het vrijwilligerswerk serieus * Zorg beter met vrijwilligers * www.kennisportalgehandicaptenzorg.nl
Meppeler Krant
***********************************************
**********************************************
sfeer. Dat is precies de sfeer die de mantelzorger nodig heeft om omzet
los te komen van de zorgsituatie. De respijtpiramide is een model
€ 1.346.882
aantal projecten
dat houvast geeft om respijtzorg in beeld te brengen. Het veld
24
gemiddeld aantal fte’s
heeft er houvast aan om respijtzorg een plek te geven. In 2012 gaat
7
MOVISIE via het programma Sociale Zorg verder met het verkennen van aanpakken voor een betere samenwerking tussen formele en informele hulp in buurt en wijk.
Zorg beter met vrijwilligers
Inkoop van zorg en welzijn per wijk
Wat?
Wat?
Meerjarenproject voor zorgorganisaties die de zorg willen
De gemeente Rotterdam wil zorg- en welzijnsproducten
verbeteren met de inzet van vrijwilligers. 2011 is het slotjaar.
gebiedsgericht gaan inkopen, te beginnen in de deelge-
In het project zijn handreikingen, instrumenten, inspirerende
meente Charlois. Rotterdam vraagt MOVISIE om mee te
voorbeelden, publicaties en een website ontwikkeld om
denken: hoe kan deze omslag georganiseerd worden en waar
zorgorganisaties te helpen.
zitten de risico’s?
Waarom?
Waarom?
De zorg wordt beter met de inzet van vrijwilligers, maar dat
Organisaties gaan meer vraaggericht werken. Daarbij is het
gaat niet zonder betere zorg vóór vrijwilligers. Dat is één van
ook belangrijk dat partijen meer gaan samenwerken en dat
de redenen voor MOVISIE en Vilans om dit project te trekken.
een totaalpakket van diensten wordt aangeboden dat de
De andere reden is dat vooral de langdurige zorg niet zonder
vraag van wijkbewoners beantwoordt. Dat kan ook kosten-
vrijwilligers kan. Hoe zorg je als zorgorganisatie dat vrijwil-
besparingen opleveren. De kracht van burgers moet benut
ligers zich blijven inzetten?
worden om zelf zaken te organiseren in hun wijk.
Resultaat?
Resultaat?
Slotcongres ‘Zorg Beter met Vrijwilligers’ op 24 november
MOVISIE heeft als gesprekspartner bijgedragen aan de
2011 waar tachtig vrijwilligerscoördinatoren handreikingen
discussie over wat de gemeente wil bieden en welke rol zij wil
krijgen waarmee zij in de praktijk goed aan de slag kunnen.
spelen.
Het project krijgt een vervolg: vijftien organisaties gaan de resultaten implementeren.
Samen?
Kijk op www.zorgbetermetvrijwilligers.nl.
Gemeente Rotterdam.
Samen? Vilans.
* Overbelaste
*
*
mantelzorgers leiden tot ontspoorde mantelzorg * Aanbod mantelzorg gaat dalen * Vakwerk
Nederlands Dagblad
9
***********************************************
**********************************************
Hoe bannen we seksueel misbruik uit?
Aanpak huiselijk en seksueel geweld December 2011 verschijnt het rapport van de commissie-Deetman. Tussen de tien- en twintigduizend jongeren blijken slachtoffer van seksueel misbruik binnen katholieke instellingen. Het rapport slaat in als een bom. Kerkelijke instellingen en jeugdorganisaties komen bij MOVISIE met de vraag: hoe zorgen we voor een veilige setting?
2011 In 2011 komt er opnieuw meer openheid over huiselijk en seksueel geweld. Dat heeft allereerst te maken met het rapport van de commissie-Deetman, maar ook met de opvallende uitkomsten van een onderzoek over huiselijk geweld begin 2011 van het ministerie
Kennislijn Your Right 2Choose!
van Veiligheid en Justitie en Intervict. Jaarlijks blijken in Nederland
Wat?
minstens tweehonderdduizend mensen slachtoffer van huiselijk
Bewustwordingscampagne om huwelijksdwang tegen te
geweld. Opvallend: van de slachtoffers is zestig procent vrouw en
gaan.
veertig procent man. 2011 is het jaar van de ketensamenwerking als het gaat om de aanpak van huiselijk en seksueel geweld. Met
Waarom?
het pleidooi voor een nationaal actieplan huiselijk geweld slaan alle
De gevolgen van huwelijksdwang en achterlating kunnen
belangrijke spelers de handen ineen. Voor het eerst worden nu ook
desastreus zijn voor de ontwikkeling en maatschappelijke
huiselijk geweld en kindermishandeling gekoppeld. Met dank aan
participatie van jongeren.
de meldcode die in 2012 zal worden ingevoerd.
Resultaat?
Dit doet MOVISIE
Een website, een social mediacampagne, inzicht in beweeg-
Waarom komt het seksueel misbruik in de katholieke kerk nu pas
redenen van ouders om hun kinderen uit te huwelijken
aan het licht? Het is ĂŠĂŠn van de vragen die MOVISIE beantwoordt
en tips van jongeren hoe huwelijksdwang bespreekbaar
in het rapport van de commissie-Deetman. De commissie vraagt
gemaakt kan worden.
MOVISIE in 2011 om een essay op te stellen over de ontwikkeling van hulpverlening rondom seksueel misbruik en over de ontwikke-
Samen?
ling van plegerhulpverlening. Speciaal voor kerkelijke instellingen
Ministerie van BZK, Stichting Kinderpostzegels Nederland
maken we diverse praktische tools om seksueel misbruik in eigen
en het VSBfonds.
kring bespreekbaar te maken. Via expertmeetings en trainingen
10
*
*
Seksueel geweld nog altijd onbespreekbaar voor hulpverlener * Wel meldcode, geen meldplicht * Dagblad van het Noorden
www.ajn.artsennet.nl
***********************************************
**********************************************
bereiden we beroepsgroepen voor op het werken met de nieuwe
omzet
Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. We brengen factsheets uit over eergerelateerd geweld en publiceren een trendrapport over seksueel geweld.
€ 2.899.504
aantal projecten
60
gemiddeld aantal fte’s
15
Vlaggensysteem In 2011 groeit de belangstelling voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Voor het expertisepunt seksueel grensoverschrijdend gedrag van MOVISIE, dat informatie, advies en trainingen geeft, staan de trainingen over het vlaggensysteem met stip op één. Dit systeem, dat MOVISIE samen met Sensoa heeft ontwikkeld, blijkt zeer bruikbaar voor zowel hulpverleners als leerkrachten en ouders. In 2011 groeit ook de aandacht voor ouderenmishandeling. We publiceren de actuele cijfers, organiseren drie expertmeetings en maken de handreiking ‘Zorg en grenzen in de ouderenzorg’.
Werken aan sociale veiligheid Wat?
Aanbod steunpunten huiselijk geweld
Driejarig project waarin zorgorganisaties gezamenlijk instrumenten ontwikkelen voor een veilig leefklimaat voor hun bewoners met een verstandelijke beperking. Het gaat
Wat?
om instrumenten waarmee professionals seksueel grensover-
Methode om het aanbod van steunpunten huiselijk geweld
schrijdend gedrag kunnen signaleren en melden.
systematisch in modulen te beschrijven. De modulen bevat-
Waarom?
ten tevens de functies en de taken van de steunpunten.
Juist mensen met een verstandelijke beperking zijn extra
Waarom?
kwetsbaar voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. En juist
Er is behoefte aan meer duidelijkheid over het aanbod van
op dit terrein is er nog weinig ondersteuningsmateriaal voor
de steunpunten huiselijk geweld en meer uniformiteit. Die
beroepskrachten.
behoefte is er niet alleen bij VWS, gemeenten en ketenpartners, maar ook bij de medewerkers van de steunpunten zelf.
Resultaat? Complete toolkit met voorbeelden van omgangsregels, een
Resultaat?
gedragscode, een meldprotocol grensoverschrijdend gedrag,
Modulenbeschrijving voor de steunpunten huiselijk geweld.
een lijst met risicofactoren, de signalenkaart en een model stappenplan over wat te doen na melding van grensover-
Samen?
schrijdend gedrag.
GGD-Nederland, Federatie Opvang, MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening.
* Slachtoffer
*
Samen? Vilans, Humanitas, Daelzicht, Odion, Reinaerde.
te mondig * Seksueel geweld jongeren vraagt om protocol
Reformatorisch Dagblad
de Volkskrant
* Loverboy:
*
label of luchtbel? * Brabants Dagblad
11
***********************************************
**********************************************
Hoe kan welzijn meer doen met minder geld?
Leefbaarheid en sociale samenhang Buurtcentra sluiten om de bezuinigingen op te vangen? Steden als Tilburg, Amersfoort en Den Haag maken in 2011 deze keuze. Liever investeren in mensen dan in stenen, is de motivatie. Het levert veel negatieve publiciteit op. Dat dit ook anders kan, laat MOVISIE in 2011 zien.
2011 Met minder geld meer doen. Dat is de opdracht voor het welzijnswerk in 2011. Welzijnsprofessionals moeten het werk bovendien
Kennislijn Werkconferentie De Stuw Hardenberg
anders aanpakken: meer vanuit het eigenaarschap en de inzet
Wat?
van bewoners zelf. Het is een uitvloeisel van brede trajecten als
De Stuw, welzijnsorganisatie in Hardenberg, is bezig met een
De Kanteling en Welzijn Nieuwe Stijl, maar ook van de enorme
ingrijpende koerswijziging die grote gevolgen heeft voor het
bezuinigingsslag op het sociaal werk. MOVISIE merkt dat gemeen-
personeel. MOVISIE begeleidt een werkconferentie die een
ten hier verschillend mee omgaan. Sommige gemeenten, zoals
gedeelde visie moet opleveren en onzekerheden in beeld
Tilburg en Den Haag, lijken te kiezen voor de korte klap. Ze sluiten
moet brengen.
de buurtcentra en krijgen veel boze bewoners over zich heen. Amersfoort overlegt met bewoners, brengt alternatieve ruimten in
Waarom?
kaart en ondersteunt bewoners bij het maken van een exploitatie-
De Stuw moet twintig procent bezuinigen. Ontwikkelingen als
plan. Wat soms betekent dat een buurtcentrum inderdaad sluit.
Welzijn Nieuwe Stijl, de Wmo, de wet Werken naar vermogen en de decentralisaties van de ABWZ en de Jeugdzorg vragen bovendien om een nieuwe inrichting van het werk.
Dit doet MOVISIE In het programma Welzijn Nieuwe Stijl werkt MOVISIE aan een duidelijk maatschappelijk effect van welzijn. Van product- en
Resultaat?
aanbodsturing naar ruimte voor de professional om zich te kunnen
Management en medewerkers zitten na de werkconferentie
richten op de vraag van bewoners en cliënten. Met de bakens van
op één lijn over de nieuwe gebiedsgerichte werkwijze. De
Welzijn Nieuwe Stijl als kader lukt het welzijn om hun rol met nieuw
medewerkers realiseren zich dat de onderlinge afhankelijkheid
vertrouwen en trots weer op te pakken. MOVISIE ondersteunt
groter wordt en dat de burger zelf meer mee gaat doen. De
welzijnsinstellingen en gemeenten bij het ontwikkelen van nieuwe
conferentie geeft duidelijkheid over de nieuwe koerswijziging.
concepten voor buurtopbouw. Dat gaat natuurlijk verder dan het open houden of sluiten van buurtcentra. We helpen bij het sluiten
Samen?
van goede coalities tussen bewoners en bedrijven. Dit blijkt een
De Stuw, bewoners Hardenberg.
belangrijke sleutel om de leefbaarheid en sociale samenhang in
12
* Hangouderen
*
zijn niet het probleem * Ieder zijn eigen droomgemeente * Duizend en één Kracht * Nederlands Dagblad
De Pers
Telegraaf
***********************************************
********************************************** omzet
voor zijn opgeleid. In Amsterdam-West start een experiment met
€ 1.571.341
aantal projecten
56
een methodiek uit Zuid-Afrika waarbij eerst wordt geïnvesteerd in
gemiddeld aantal fte’s
14
het eigenaarschap en de competenties van bewoners.
Krimp platteland MOVISIE werkt in 2011 op allerlei niveaus en met verschillende wijken te vergroten. De politieke opdracht dat er meer ruimte en
partners verder aan een sociaal vitaal platteland. We organiseren
verantwoordelijkheid moet komen voor bewoners staat iedereen
studiedagen over topdorpen en over het destilleren van de kracht
voor ogen. Maar met de korte bezuinigingsklappen gebeurt
van het platteland. We doen onderzoek naar de sociale gevolgen van
het tegenovergestelde. MOVISIE begeleidt diverse trajecten om
de krimp, waarvan de uitkomsten in 2012 bekend zijn. Ook maken
bewoners meer ruimte en verantwoordelijkheid te geven. Dit zijn
we beschrijvingen van goede praktijken van bewonersparticipatie en
langerdurende trajecten met de focus op duurzaam investeren in
wonen, welzijn en zorg op het platteland, als inspiratie voor gebieds-
mensen die samen activiteiten willen organiseren maar daar niet
commissies, gemeenten en maatschappelijke organisaties.
Kennislijn Grote finale Duizend en één Kracht
Kennislijn MBO Monitor Nationale
Wat?
Wat?
Feestelijk slotevenement van het programma ‘Duizend en
Digitaal meetinstrument dat in 2011 breed wordt verspreid
één Kracht’. Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima
onder maatschappelijke organisaties, bedrijven en gemeenten.
viert deze dag de emancipatie van vrouwen, samen met de ruim 750 aanwezigen, door het eerste exemplaar van de
Waarom?
publicatie ‘Duizend en één Sterren’ in ontvangst te nemen.
Het meetinstrument geeft inzicht in de opbrengsten van
Zes inspirerende voorbeelden uit het programma krijgen de
maatschappelijk betrokken ondernemen (MBO). Dit biedt
‘VSB Duizend en één Kracht Sterren’ uitgereikt.
organisaties de kans om met MBO aan de slag te gaan en geeft overheden inzicht in de mogelijkheden om MBO te
Waarom?
stimuleren.
Het programma ‘Duizend en één Kracht’ stopt na vier jaar op
Resultaat?
9 december 2011.
Uit de Nationale MBO Monitor blijkt dat bedrijven, ondanks
Resultaat?
de crisis, blijven investeren in de samenleving. Ruim 69
In 26 gemeenten in Nederland heeft ‘Duizend en één
procent van de maatschappelijke organisaties geeft aan dat
Kracht’ ervoor gezorgd dat duizenden allochtone vrouwen
samenwerken met bedrijven komend jaar voor hun eigen
maatschappelijk actief zijn geworden en volop meedoen in de
organisatie van groot belang zal zijn. Maar liefst 81 procent
Nederlandse samenleving.
heeft behoefte aan meer inzicht in het rendement van MBO. Maatschappelijke organisaties zeggen onvoldoende kennis en
Samen?
ervaring te hebben op het gebied van MBO en willen op weg
Ministeries van OCW en VWS, RestoVanHarte, VSBfonds,
geholpen worden.
Douwe Egberts, Ladyfit, gemeente Utrecht, Ontwerpburo Suggestie en Illusie, Vrijwilligerscentrale Utrecht en E-Quality.
* Aanpak
*
Samen?
*
MVO Nederland, ministerie van VWS.
eenzaamheid: van abstract naar concreet * Drinkketen hebben ook een sociale functie www.kcwz.nl
www.zorgwelzijn.nl
*
13
***********************************************
**********************************************
Hoe passen we onze organisaties aan?
Kwaliteit van interventies, organisaties en beleid In 2011 bereiden gemeenten zich voor op de decentralisaties, samen met zorg- en welzijnsorganisaties. Het besef dringt door dat dit decentralisatieproces alleen kan slagen als gemeenten, organisaties en burgers een omslag in het denken maken. Wat hebben burgers nodig om zo zelfstandig mogelijk te kunnen functioneren?
2011 In 2011 wordt duidelijk dat de piketpaaltjes om de oude domeinen zorg en welzijn definitief zijn verdwenen. Gemeenten en maat-
Kennislijn Geweld tegen lesbische vrouwen
schappelijke organisaties gaan op zoek naar een nieuwe rol en
Wat?
nieuwe strategie om de samenleving en de eigen organisatie vorm
Onderzoek naar geweld tegen lesbische en biseksuele
te geven. Ook vrijwilligersorganisaties en verenigingen gaan op
vrouwen. MOVISIE heeft met 24 vrouwen gesproken over de
zoek naar nieuwe organisatievormen en innoverende werkwijzen
aard en frequentie van het geweld.
om leden te betrekken. Dit stelt hoge eisen aan professionals en vrijwilligers. Het zijn immers de mensen die hiervoor de kwaliteit
Waarom?
leveren.
Cijfers over geweld tegen lesbische en biseksuele vrouwen ontbreken. Er is alleen onderzoek gedaan naar geweld tegen
Dit doet MOVISIE Gemeenten en maatschappelijke organisaties vragen MOVISIE om
homoseksuele mannen.
effectieve manieren om hun nieuwe rol in te vullen. Beleidsmakers
Resultaat?
en beroepskrachten willen goed toegerust worden, ook om
Geweld tegen lesbische en biseksuele vrouwen komt vaker
de decentralisaties in goede banen te kunnen leiden. MOVISIE
voor dan gedacht. De gevolgen zijn vaak ingrijpend. Zo luidt
ondersteunt hen hierbij op tal van manieren. We organiseren
de conclusie van het onderzoeksrapport ´Zoenen is gevaarlijk´.
trainingen voor professionals, we stellen profielen op voor
De presentatie van het rapport levert een levendig debat
professionals en managers, we organiseren kennisbijeenkomsten
op met experts en geïnteresseerden. Ook de landelijke pers
over nieuwe organisatievormen en we ontwikkelen materialen. In
besteedt aandacht aan het onderzoek. In 2012 gaan we aan
2011 gaat MOVISIE aan de slag met het ‘Actieplan Programma
de slag met weerbaarheid van lesbische vrouwen.
Professionalisering Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening’ dat de MOgroep in de zomer lanceert. We maken de portal
Samen?
www.professionaliseringwelzijn.nl dat het voertuig van de
Ministerie van VWS, Stichting OndersteBoven.
professionaliseringsslag gaat worden. In 2012 nemen we de programmacoördinatie voor onze rekening.
14
* Achter
*
de voordeur-aanpak ontbeert systematiek * Organisaties moeten ondernemender worden * TSS
Gay Krant
***********************************************
**********************************************
Emancipatie m/v
omzet
€ 3.713.324
MOVISIE wil dat zorg en welzijn voor iedereen toegankelijk is,
aantal projecten
ongeacht sekse, etniciteit, leeftijd, seksuele voorkeur, beperking,
gemiddeld aantal fte’s
107 33
religie of sociaal-economische status. In 2011 wordt duidelijk dat dit nog niet altijd het geval is. MOVISIE richt zich op het verbeteren van de maatschappelijke positie van allochtone vrouwen, op groepen mannen die buiten de boot dreigen te vallen, homoseksuele
een quickscan naar huiselijk geweld in christelijk-orthodoxe kringen.
mannen en lesbische vrouwen, mannelijke en vrouwelijke slachtof-
We maken een website voor allochtone meisjes met suïcidale
fers van seksueel geweld, mensen met een beperking en ouderen.
gedachten en we publiceren de ‘Roze gemeentegids’. 2011 is het
Dit jaar ligt het accent op het verzamelen van kennis en goede
laatste jaar dat we de Diversiteitsprijs uitreiken, in 2012 wordt dat
praktijken en op de brede agendering van het thema. Zo doen we
de Participatieprijs.
Pak de passie
Professionaliteit verankerd Kennislijn
Wat?
Wat?
Project over betrokkenheidsmanagement voor moderne
Breed programma met de focus op het vakmanschap van
vrijwilligersorganisaties.
beroepskrachten die zich bezighouden met de Wmo. Hoe kunnen vakmanschap, autonomie en beroepsidentiteit
Waarom?
worden versterkt?
Als we het hebben over vrijwilligerswerk, zijn we geneigd om alleen in termen van tijd te denken. Maar mensen kunnen op
Waarom?
veel meer manieren betrokken worden bij een (vrijwilligers)
Beroepskrachten willen goed toegerust worden. Ze hebben
organisatie. Bijvoorbeeld door hun ideeën te delen, hun
immers te maken met veel ontwikkelingen, zoals bestendiging
netwerk aan te bieden of geld te doneren. Als je op die
van de Wmo en de transitie van de AWBZ en Jeugdzorg.
manier naar betrokkenheid kijkt, boor je een nieuwe, veel bredere bron aan.
Resultaat? Handreiking voor professionals en organisaties op het gebied
Resultaat?
van kennis, vaardigheden en attitude in de uitvoering van
Een prikkelend magazine getiteld ´Pak de Passie!´ waarin meer
de Wmo. Een scan om de professionaliseringsbehoefte
dan twintig auteurs het organiseren van betrokkenheid en het
van beroepskrachten in kaart te brengen. Instrumenten
benutten van passie op verfrissende wijze belichten. Verder
die beroepskrachten kunnen gebruiken voor reflectie en
organiseert MOVISIE in 2011 diverse workshops en lezingen,
trainingsactiviteiten, zoals de reflectietool. Vernieuwende
bouwen we een projectwebsite en vindt er veel uitwisseling
praktijkvoorbeelden, een bij- en nascholingsaanbod en
plaats via sociale platforms als Twitter en LinkedIn.
nieuwe vormen van leren op regionaal niveau.
Samen?
Samen?
Ministerie van VWS, VSBfonds, Stichting Porticus.
MOgroep, GGZ Nederland, VGN, MEE Nederland, beroeps-
* * Homootje
verenigingen en beroepsopleidingen, ministerie van VWS.
*
pesten: wat doen we er tegen? * Zeg, bent u misschien die nieuwe professional? * MO/Samenlevingsopbouw
SoziO - SPH
15
***********************************************
**********************************************
MOVISIE als communicatie-expert In 2011 bestaat de Wmo vijf jaar en dat geldt tevens voor MOVISIE zelf. 2011 is ook het Europees jaar van het vrijwilligerswerk. En zo zijn er meer hoogtepunten die om goede communicatie vragen. De mediastrategie van MOVISIE – duurzame samenwerking met vakmedia – werpt z’n vruchten af.
Pittige debatten
worden, wordt afgesloten in aanwezigheid
meest homovriendelijke gemeente. Ook
In 2011 organiseert MOVISIE een aantal
van prinses Máxima. Een nieuwe campagne
is er veel aandacht voor de lancering van
stevige en goedbezochte debatten, zoals
wordt voorbereid: de Nederlandse versie
de website voor Marokkaanse meiden
het Participatiedebat, het Diversiteitsdebat
van Diversity Day.
met suïcideneigingen en komt seksueel
en de debatten rondom samenlevings-
misbruik onder verstandelijk gehandicapten
opbouw. We zijn ook betrokken bij het
Dit is de strategie
veel in het nieuws. Internationaal haalt
Welzijnsdebat van het vakblad van Zorg
De mediastrategie van MOVISIE richt
MOVISIE de pers via Rai Uno die aandacht
+ Welzijn. MOVISIE zoekt bewust de
zich vooral op duurzame samenwerking
besteedt aan het project ‘Combating youth
samenwerking op met diverse partijen
met vakmedia. In 2011 focussen we op
homelessness’ dat we in 2011 afronden.
en media als TSS, socialevraagstukken.nl,
gemeenten, met het oog op de decentrali-
Trouw, MO/Samenlevingsopbouw en Zorg
saties. We werken samen met Binnenlands
Sociale media nemen toe
+ Welzijn. Dat levert interessante allianties
Bestuur wat resulteert in artikelen en blogs
In de communicatie spelen sociale media
op en een spin-off in de vorm van artikelen
van MOVISIE-medewerkers. We bouwen de
een steeds prominentere rol. MOVISIE zet
in kranten en op websites.
samenwerking met Zorg + Welzijn uit met
een LinkedIn-groep in over het Europees
artikelen, zowel offline als online, blogs en
jaar van het vrijwilligerswerk waardoor een
Grote campagnes
betrokkenheid bij het Wmo-congres en het
goed beeld ontstaat van de behoefte van de
Een paar grote campagnes trekken in 2011
Welzijnsdebat.
doelgroep. Ook bij congressen en debatten
de aandacht. Allereerst de campagne rond
16
worden sociale media gebruikt, wat veel
het Europees jaar van het vrijwilligerswerk
Media
deelnemers en reacties oplevert. In 2012
met de landelijke ‘Week van het Applaus’,
In 2011 is er veel interesse voor
zullen sociale media meer structureel onder-
de ‘Europese Congresweek’, een landelijke
onderwerpen als homo-emancipatie
deel worden van het werk van medewerkers.
‘Complimentenactie’ en de ‘Meer dan
en huiselijk en seksueel geweld, zoals
Niet alleen om te informeren en te werven,
handen awards’ met prinses Margriet
de ‘Roze belweek’, onderzoek naar
maar juist ook om de doelgroepen beter te
als speciale gast. Het driejarige project
de gezondheid van homoseksuele
leren kennen, de eigen netwerken en kennis
‘Duizend en één Kracht’, dat vrouwen
mannen en lesbische vrouwen, de roze
te versterken en MOVISIE een actievere rol te
stimuleert om in de maatschappij actief te
gemeentegids en de Lantaarnprijs voor de
geven bij visievorming en debat.
* Jongeren
betrokken bij campagne tegen huwelijksdwang * Gratis bijeenkomst Welzijn en sociale media * www.jeugdzorginlimburg.nl
www.leefwijzer.nl
***********************************************
**********************************************
Bijzondere uitgaven
van de pers, zoals de magazines ‘Pak de
in vrijwilligersorganisaties, de film ‘Kunst
MOVISIE publiceert in 2011 veel, variërend
Passie!’ over betrokkenheid bij vrijwil-
brengt’ die samen met E-motive wordt
van artikelen tot brochures en tijdschriften.
ligerswerk en ‘Kr8’ voor jongeren in de
uitgebracht, over hoe kunst internationaal
De scheidslijn tussen digitaal en papier en
begeleiding. We maken twee bijzondere
wordt ingezet bij maatschappelijke
tekst en beeld wordt dunner. Brochures ver-
spellen: keuzes en dilemma’s in de kin-
projecten en thema’s, en de filmpjes van
schijnen steeds vaker alleen als download.
deropvang en welzijn ouderen. Illustratief
het ‘Kunst-en-cultuur-voor- je-wijk-festival’.
Methoden worden via filmpjes verspreid.
zijn de filmpjes ‘In veilige handen’ over het
In 2011 rolt een aantal bijzondere uitgaven
voorkomen van misbruik van minderjarigen
Communicatie in cijfers Directe middelen corporate communicatie
€ 298.500
Uitgebrachte publicaties en artikelen (off- en online)
68 publicaties en 120 artikelen en blogs
Bestelde en gedownloade publicaties
89.060 waarvan 30.007 online gedownload
Relatieblad MOVISIES
3 keer verschenen, 8264 abonnees
Congressen en studiedagen
39 met in totaal 3536 deelnemers
Standpresentaties op beurzen
4
Persberichten
46 1043 keer, waarvan 263 berichten in de geschreven media, 684 berichten in de
Media-aandacht
online media, 96 keer op radio en tv. Europees jaar van het vrijwilligerswerk: zo’n 1600 berichten, waarvan 1500 in geschreven en online media, en 100 op rtv.
MOVISIE-Mail en thema E-zines
18 titels, 40.678 abonnees (15.197 MOVISIE-Mail, 25.481 thema E-zines)
Themasites
30
Onderwerpensites op movisie.nl
55
Interne nieuwsbrieven
11 keer verschenen
Bezoekers op door MOVISIE beheerde websites
1.507.411 waarvan 523.428 voor movisie.nl
Aantal vragen aan de kennislijn
5.597
Aantal samenwerkingspartners
Ruim 400
Aantal abonnementen op MOVISIE-tijdschriften (TSS, Vakwerk, MO/Samenlevingsopbouw)
* Jongeren
2.396
pakken geweld tegen vrouwen aan met WE CAN Young * De sterren van Duizend en één Kracht * APS
Vakwerk
17
***********************************************
**********************************************
MOVISIE als organisatie In 2011 past MOVISIE de organisatie aan zodat we vanaf 2012 vanuit vijf programma’s kunnen werken in plaats van vanuit zeven. Kwaliteit staat ook dit jaar hoog genoteerd: in februari behaalt MOVISIE het ISO 9001-certificaat.
Meer impact
werken we aan MOVISIE als lerende
Extra krimp
In 2011 werken we aan het vergroten
organisatie, wat essentieel is om onze
In september krijgt MOVISIE het nieuws dat
van de impact van ons werk: meer
kwaliteit te vergroten.
er een extra bezuiniging van tien procent
focus in de programma’s, duidelijke
voor 2012 op de rol staat, naast de al
SMART-doelstellingen, meer inzicht in
Zijn we flexibel?
bekende krimp van instellingssubsidie voor
de effectiviteit van de interventies, meer
MOVISIE wil actuele vraagstukken snel
2011 en 2012. Gedwongen ontslagen
aandacht voor het implementatietraject en
op kunnen pakken en de juiste persoon
kunnen niet vermeden worden. Het najaar
sterkere samenwerking met het veld.
kunnen koppelen aan een opdracht.
staat in het teken van een zorgvuldige
Duidelijkheid over competenties en ervaring
voorbereiding van deze krimp. De
Wat klanten willen
van elke medewerker is een voorwaarde
invoering van de nieuwe meerjarenstrategie
Hoe kunnen we ons werk verbeteren? In
en dat wordt in 2011 in kaart gebracht.
2012-2015 maakt het toch mogelijk om
2011 focussen we op twee verbeterpunten:
De flexibiliteit van de organisatie en de
met elkaar constructief aan de toekomst te
verbetering van de nazorg en het relatiebe-
medewerkers wordt ook versterkt door
werken.
heer en de vergroting van de toepasbaar-
het werken in een flexkantoor en door
heid van onze diensten en producten. Deze
het faciliteren van flexwerken, dus los van
aandachtspunten komen uit verschillende
plaats en tijd.
onderzoeken naar voren, waaronder een externe evaluatie onder stakeholders en een klanttevredenheidsonderzoek.
Nieuwe programma’s
Kennis maak je samen De twee verbeterpunten zijn aanleiding om een monitor- en evaluatiesysteem in
In 2011 wordt de nieuwe meerjarenstrategie 2012-2015 geschreven.
te voeren waarin klantevaluaties centraal
De activiteiten worden geclusterd in 5 nieuwe programma’s:
staan en de leerpunten organisatiebreed besproken worden. We verbeteren de
* Effectiviteit en vakmanschap
toepasbaarheid van onze diensten en
* Participatie en actief burgerschap
producten door sterkere samenwerking
* Sociale zorg
en projectontwikkeling met potentiële
* Huiselijk en seksueel geweld
gebruikers onder het motto: kennis maak
* Gebiedsgericht werken
je samen. Door interne leer-werkplaatsen en intervisiegroepen en het opleidingsplan
18
* Adviesrondes
Welzijn Nieuwe Stijl hebben inmiddels een wachtlijst * Kaalslag in sociaal beleid * www.zorgwelzijn.nl
Nederlands Dagblad
***********************************************
**********************************************
MOVISIE als manager In 2011 richt het management zich op de strategische toekomst van MOVISIE. Waar liggen de kansen en wat betekent dat voor de komende vier jaar? Ook de gedwongen krimp hoort hierbij.
Directie en management
Raad van toezicht
Op de agenda
De directie van MOVISIE bestaat in 2011 uit
De raad van toezicht komt in 2011 zes
* Toezicht op reilen en zeilen van MOVISIE.
Marijke Steenbergen (raad van bestuur) en
keer bij elkaar. Begin 2011 nemen twee
* Meerjarenstrategie 2012-2015.
Simone Kortbeek (directeur). Daarnaast zijn
leden van de raad van toezicht afscheid
* Krimp van MOVISIE.
er twaalf managers die leiding geven aan
van MOVISIE. De raad van toezicht telt dan
* Toekomstperspectieven en kansen van
programmateams en afdelingen. Zij vormen
nog vijf leden. Greetje Willemsma neemt
de schakel tussen directie en teams en zijn
het voorzitterschap waar, na het aftreden
daarnaast meewerkend voorman of -vrouw.
van Jan Franssen in december 2010. Na
MOVISIE. * Eigen functioneren van raad van toezicht.
een selectieprocedure wordt Ronald Bandell
Leden in 2011
Op de agenda
benoemd als nieuwe voorzitter per januari
Greetje Willemsma (voorzitter ad-interim)
In 2011 staan er drie onderwerpen hoog op
2012. De raad van toezicht kent al een
Joke Swiebel (vice-voorzitter)
de agenda van de directie:
auditcommissie voor de financiĂŤle zaken
Stanley Ramkhelawan
* Meerjarenstrategie 2012-2015.
van MOVISIE en een eigen werving- en
Cees van Tiggelen
* Verbeterpunten van de interne en
selectiecommissie. In 2011 wordt hier een
Rob Vaessen
externe evaluatie van MOVISIE.
commissie voor goed werkgeverschap aan
* Voorbereiding van de krimpoperatie met gedwongen ontslagen.
toegevoegd. Belangrijkste taak: de raad van bestuur evalueren.
En de ondernemingsraad? 2011 is een druk jaar voor de OR van MOVISIE. De besluitvorming rond de meerjarenstrategie en de voorbereidingen van een personele krimp kosten veel tijd. Er zijn elf overlegvergaderingen met de bestuurder/directie, geflankeerd door meerdere achterbanberaden, vooroverleg en informele gesprekken met de directie. Het contact tussen de OR en directie is pittig en constructief. En dan de cijfers: de OR beantwoordt zes instemmingaanvragen van de directie en drie adviesaanvragen. Daarnaast biedt de OR de directie vijf ongevraagde adviezen, onder meer over de evaluatie van het ICT-systeem en vacatures in de raad van toezicht. De OR van MOVISIE telt in 2011 zeven leden.
* Factsheet
welzijn: vergrijzing, uitstroom en tevredenheid * WMO blijkt toch geen melkkoe * www.zorgwelzijn.nl
Nederlands Dagblad
* 19
***********************************************
**********************************************
MOVISIE als werkgever De bijna tweehonderd medewerkers van MOVISIE bepalen de kwaliteit van de producten en diensten. Hoe ziet het personeelsplaatje er in 2011 uit?
Personeelsplaatje
van de Smart Group, een adviesbureau op
De ingezette krimp van 2010 gaat verder in
het gebied van mobiliteit. Het daadwerke-
2011. Op 1 januari 2011 telt MOVISIE 163
lijk uit dienst gaan van die medewerkers
Trainingen
formatieplaatsen, verdeeld over ruim 200
vindt plaats in 2012.
In 2011 verbeteren medewerkers hun
medewerkers. Op 31 december 2011 zijn
kennis en vaardigheden via de volgende
dat er ruim 156, verdeeld over 189 mede-
Loonsom 2011
trainingen:
werkers. In 2011 nemen 21 medewerkers
De loonsom over 2011 is â‚Ź 11.085.870.
adviesvaardigheden, coachend adviseren,
afscheid van MOVISIE, 11 medewerkers
Ten opzichte van 2010 is dat een verlaging
projecten leiden, financieel projectmanage-
komen in dienst. Eind december 2011
van ruim 2 procent.
ment, schrijfvaardigheid, Engelse spreek-
hebben 25 medewerkers een arbeids-
20
onze kwaliteit.
vaardigheid, vitaliteit, timemanagement,
overeenkomst voor bepaalde tijd en 164
Ziekteverzuim
webredactie, ICT vaardigheidstrainingen en
medewerkers een contract voor onbepaalde
Het ziekteverzuim blijft in 2011 in
individuele coaching.
tijd. Nog steeds werken er meer vrouwen
vergelijking met 2010 gelijk, namelijk ruim
dan mannen bij MOVISIE: 139 vrouwen en
4 procent. Ook is er - in samenwerking met
50 mannen. De leeftijdsopbouw is in 2011
de nieuwe bedrijfsarts - veel aandacht voor
redelijk evenwichtig, hoewel er minder
preventie, werkdruk en verzuimbegeleiding.
jonge mensen bij MOVISIE werken. Dit is
Ondanks deze inspanningen lukt het niet
overigens goed te verklaren omdat ervaring
het streefpercentage van 3,5 procent te
een belangrijk criterium is bij MOVISIE.
halen.
Gedwongen ontslagen
Jaarlijkse gesprekkencyclus
MOVISIE bereidt zich vanaf de zomer voor
MOVISIE heeft een beoordelingssysteem
op een forse krimp in haar personeels-
waarin leidinggevenden jaarlijks concrete
bestand als gevolg van vermindering van
doelstellingen afspreken met de medewer-
inkomsten. Met de vakbonden wordt
kers. Aan het eind van het jaar wordt de
een sociaal plan overeengekomen en een
beoordeling opgemaakt. Verbeterpunten
reorganisatie- en uitvoeringsplan opgesteld.
uit de beoordeling vormen vervolgens
In december worden de medewerkers die
input voor het doelstellingengesprek voor
voorgedragen zijn voor gedwongen ontslag
het komende jaar. Op deze manier werken
formeel boventallig verklaard. Zij krijgen
we voortdurend aan de ontwikkeling van
begin 2012 werk naar werk begeleiding
medewerkers en aan de verbetering van
* Wmo-geld
Aantal vrouwen en mannen vrouwen mannen 26,5%
73,5%
niet voor lantaarnpalen * Vermaatschappelijking: zorg kan niet zonder welzijn * www.ango.nl
www.ggznederland.nl
***********************************************
**********************************************
LeeftijdscategorieĂŤn personeelsbestand 35
32
32 29
30 25
31
21
20
20 13
15
9
10 2
5 0
21 t/m 25
26 t/m 30
31 t/m 35
36 t/m 40
41 t/m 45
46 t/m 50
51 t/m 55
56 t/m 60
> 60
Aantal medewerkers
Versterking lerende organisatie Wat? In 2011 start MOVISIE een traject om de ontwikkeldoelstellingen van de medewerker outputgericht te formuleren. Wat moet er gerealiseerd zijn en hoe kan dat worden bereikt? Er komen praktijkwerkplaatsen over advies- en acquisitievaardigheden waarbij de nadruk ligt op het leren van elkaar. Ook komt er meer aandacht voor monitoring en evaluatie van de gerealiseerde opdrachten.
Waarom? Met dit traject wil MOVISIE zich als lerende organisatie verster-
Doorstroom 2007 t/m 2011
ken en de kwaliteit van producten en diensten vergroten.
80 70
in dienst
Resultaat?
uit dienst
Het traject geeft meer inzicht in het resultaat en de effecten
60
van trainingen. Door de praktijkwerkplaatsen ontstaat er meer
50
verbinding tussen medewerkers en afdelingen. Leren van
40
elkaar voorkomt dat medewerkers opnieuw het wiel moeten
30
uitvinden. Door consequent onze opdrachten te evalueren,
20
wordt geleerd van de gekozen aanpak. Wat ging er goed en wat kan beter? Dit komt de kwaliteit van onze producten en
10
*
diensten ten goede.
0
2007 in
2006
2009
2010
2011
uit
* Welzijnsorganisaties:
veranderen, fuseren of verdwijnen * De ambtenaar die weigert: ja of nee? * www.vmonline.nl
nrc.next
21
***********************************************
**********************************************
Organogram Raad van toezicht
OR
Raad van bestuur
Leefbaarheid en sociale samenhang
Secretariaat
Versterking vrijwillige inzet
Directeur
Informele zorg
Hulpverlening en activering
Aanpak huiselijk en seksueel geweld
HRM
Kennis, internet en onderzoek
* Kennisstromen * Internetstrategie
* Trends en onderzoek
Kwaliteit van interventies, organisaties en beleid
* Beroepsontwikkeling * Mens en organisatie
* Diversiteit * Training & Advies
Planning & Control
Communicatie
Klanten, doelgroepen en samenwerkingspartners
22
* Pluim
voor vrijwilligerswerk zorgcentrum Ewoud in IJsselstein * Het gewicht van andermans trauma * Utrechts Nieuwsblad
www.zorgwelzijn.nl
***********************************************
**********************************************
Een selectie uit
Projecten en financiers Wilt u meer weten over onderstaande projecten of alle projecten van MOVISIE bekijken? Ga naar www.movisie.nl.
Project
Financier
Leefbaarheid en sociale samenhang Ondersteuning Landelijk Netwerk Moeder- en Vadercentra
Ministerie van VWS
Vervolg Welzijn Nieuwe Stijl
Stadsdeel Amsterdam-Noord
Deradicalisering op het platteland
Stichting Plattelands Jongeren Services
Maatschappelijk betrokken ondernemen
Ministerie van VWS
Woonservice gebieden
Provincie Utrecht
Burgerparticipatie op het platteland
Ministerie van VWS
Ouderenbeleid
Gemeente Heerlen
Eenzaamheidsbestrijding
Thuisvester
Kunst & Cultuur in sociaal beleid
Ministerie van VWS
Aanpak huiselijk en seksueel geweld WE CAN
Oxfam Novib
Implementatie bestrijding ouderenmishandeling
Ministerie van VWS
Weerbaarheid mensen met een beperking
Ministerie van VWS
Flying teams
European Commission
Versterking Advies- en steunpunten huiselijk geweld
Ministerie van VWS
Uitbreiding databank
Ministerie van VenJ
Your right 2 choose
Stichting Kinderpostzegels Nederland
Essay commissie-Deetman
Commissie-Deetman
Congres huisverbod
Ministerie van VenJ
Hoe veilig is mijn instelling
Ministerie van VWS
Versterking vrijwillige inzet Vrijwilligerswerk en levensfasen
Ministerie van VWS
Profilering vrijwillige inzet internationaal
Ministerie van VWS
Ken uw vrijwiligers
VIT Oost-Gelderland
E-learning vrijwilligers
Oranje Fonds
Maatschappelijke stage maximaal
Ministerie van VWS
Verkeersveiligheid buurt
Veilig Verkeer Nederland
Waarderen vrijwilligers
Gemeente Rijswijk
Ondernemende vrijwilligersorganisaties
Ministerie van VWS
In veilige handen
Vereniging NOV
* MOVISIE-onderzoek:
Gezondheid van LHB’s slechter * Jeugd en groen: een gouden combinatie * www.coc.nl
Vakblad GROEN
23
******************************************
***************************************** Project
Financier
Informele zorg Vrijwillige respijtzorgers
Gemeente Spijkenisse
Vriwilligers in de zorg
Vilans / Vereniging NOV
Impuls voor samenspel
Ministerie van VWS
Lokale mantelzorgondersteuning
Ministerie van VWS
Uitbreiding praktijkwerkplaatsen W+W+Z=maak het samen
Ministerie van IenM
Ontspoorde zorg
Ministerie van VWS
Buurtzorgconcepten
Ministerie van VWS
Hulpverlening en activering Zelfregieversterkend werken door professionals
Ministerie van VWS
Versterken zelfregie
Gemeente Amsterdam
Beleidsparticipatie vanuit integraal perspectief
Ministerie van VWS
Scholingsdag Wmo-raad
Gemeente Haarlemmermeer
Eigen kracht van kwetsbare mensen
Ministerie van VWS
Activerende zorgcoaching
Levanto Trajectbegeleiding
Participatiewiel
Gemeente Brummen
Toekomstvisie buurtcentrum
SWG
Krachtige thuisbegeleiders
Icare
Kennis, internet en onderzoek Digitaal panel frontliniewerkers
Ministerie van VWS
Jeugd en Natuur
NovioConsult
Thesaurus
Ministerie van VWS
Debatsite sociale vraagstukken
ZET Brabant
Van initiatief tot handboek
Oxfam Novib
Participatiedebat
Ministerie van VWS
Bedrijfscultuur als bottleneck
Politieacademie
Ontwikkeling website movisie.nl
Ministerie van VWS
Wmo monitor 2012
Ministerie van VWS
Global Exchange Opportunities
Seven Hills
Kwaliteit van interventies, organisaties en beleid
24
Zomerscholen
Oranje Fonds
Nieuw format beroepscompetentieprofielen
Ministerie van VWS
Partnership Kenya-Netherlands
PSO
Professionalisering
FCB
Verenigingsdemocratie Nieuwe Stijl
Ministerie van VWS
Sterke professionals
Carion
Metadiscussie
Nederlands Bijbelgenootschap
Opleidingsplan
Rode Kruis
Roze ouderen
ANBO
Open up campagne
Nederlandse Jeugdraad
* Nieuw
participatief onderzoek Marokkaanse jongeren met een fysieke beperking * www.kennisportalgehandicaptenzorg.nl
* Een greep uit onze samenwerkingspartners: ActiZ * Aedes * Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg * ALMAEuropa, Zweden * ANBO * Art. 1 * Avans Hogeschool * Bureau Informele Zorg Midden-Holland * Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid * Cliëntenorganisatie VSK * CMO’s * CMOnet * Commissie Deetman * Commissie Gelijke Behandeling * Community Arts Lab XL * De Zonnebloem * Diverse gemeenten * Divosa * E-Quality * Erasmus Universiteit Rotterdam * Europese Commissie * European Volunteer Centre * Expertisecentrum Mantelzorg * FCB * Federatie Opvang * FNV Bondgenoten * Fortis Foundation Nederland * Forum voor Democratische Ontwikkeling * GGD Nederland * GGZ Nederland * Global Exchange Opportunities * Handjehelpen regio Utrecht * HBO-raad * Hogeschool van Amsterdam * Hogeschool Inholland * Hogeschool Utrecht * Kinderpostzegels * Koning Boudewijnstichting * KPMG * Magazine Zorg en Welzijn * Makelaars maatschappelijke stage * Markant * MBO Raad * Mediterrranean Institute of Gender Studies (MIGS), Cyprus * MEE Nederland * Mezzo * Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties * Ministerie van Buitenlandse zaken * Ministerie van Veiligheid en Justitie * Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie * Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap * Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport * Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid * MOgroep * Netwerk Platteland * NJi * NISB * NOC*NSF * Oberon * Oranje Fonds * Oxfam Novib * PAPATYA, Duitsland * Pharos * Politieacademie * Portes * Provincie Utrecht * Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling * Rutgers WPF * Sardes * Sekondant * Skanfonds * Society for Psychological Assistance, Kroatie * Start Foundation * Stichting Korrelatie * Stichting Present * Tandem * TNO * Trimbos Instituut * Turkisch-Deutscher Frauenverein * Universiteit Utrecht * Verdiwel * Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland * Vereniging NOV * Vilans * VNG * Vrijwilligerscentrales * VSBfonds * Wmo-raden * ZonMw
Teksten: Tekstburo Gort en diverse auteurs MOVISIE Eindredactie: Tekstburo Gort, Communicatie MOVISIE Foto omslag: Redmar Kruithof Fotografie Fotografie binnenwerk: Marc Bolsius, Harry Cock, Ruud van der Graaf, Claudia Kamergorodski, Ed van Rijswijk, Mariët Sieffers, iStockphoto, Dianne van der Velden Opmaak: Suggestie & illusie Drukwerk: Libertas © MOVISIE, juni 2012 Overname van (delen van) artikelen is met bronvermelding toegestaan. Een digitale versie vindt u op www.movisie.nl
MOVISIE is hÊt landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, sociale zorg en sociale veiligheid. Onze activiteiten zijn georganiseerd in vijf actuele programma’s: effectiviteit en vakmanschap, participatie en actief burgerschap, sociale zorg, huiselijk en seksueel geweld en gebiedsgericht werken. Onze ambitie is het realiseren van een krachtige samenleving waarin burgers zoveel mogelijk zelfredzaam kunnen zijn.
Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 * www.movisie.nl * info@movisie.nl