MOVISIES 12: Bezuinigingen by MOVISIE

movisies

Thema : Bezuin iginge n

Relatieblad over maatschappelijke ontwikkeling * oktober 2011 * nr 12

In dit nummer:

Juist nu investeren in vernieuwing en kwaliteit

Algemeen

Sociaal werk in de wijk 2 De klaverjasclub in de moskee 3 Kwetsbare groepen

Grote servicebeurt Wmo-raden 5 Leefbaarheid

Moet de kern uit welzijn?

Mens en organisatie

In Groningen doen ze het gewoon

Beroepsontwikkeling

Of de nieuwe professional maar even op wil staan

Huiselijk en seksueel geweld

‘Alsof psychiatrische ziekten je eigen schuld zijn’

Vrijwillige inzet en mantelzorg

Gooi mantelzorgers niet tussen wal en schip Run op fondsen

12 14

Diversiteit

Ouderen, de generatie van de toekomst

Agenda, trainingen en publicaties

Gemeenten staan voor de opgave om zorg en welzijn overiend te houden.

De bezuinigingen en decentralisaties komen hard aan, vooral bij kwetsbare burgers. Sterker nog, door alle bezuinigingen komen er meer kwetsbare mensen bij. “Juist daarom hoop ik dat de sector blijft investeren in kwaliteit en vernieuwing”, aldus Marijke Steenbergen van MOVISIE.

e burger moet meer voor zichzelf zorgen. Hij is verantwoordelijk voor zijn eigen werk, zijn eigen zorgvoorziening, zijn eigen mantelzorg en zijn eigen emancipatie. Dat is het motto van het kabinet-Rutte. Tijdens Prinsjesdag werd duidelijk dat dit gepaard gaat met forse bezuinigingen, zowel landelijk als lokaal. Marijke Steenbergen van de raad van bestuur van MOVISIE maakt zich zorgen. “Ik kan me goed vinden in het concept van een kleinere verzorgingsstaat. Het moet anders, daar ben ik van overtuigd. En daar werken we ook aan, door de eigen kracht en zelfregie van mensen te versterken en door te investeren in welzijnsprofessionals. Maar ik maak me grote zorgen over het tempo dat het kabinet maakt. Dat tempo is schrikbarend hoog.”

Kanteling “Het is te simpel om te denken dat de kanteling snel gemaakt is”, beaamt Margot Scholte van

MOVISIE. “Jarenlang is ons denken individugericht. Zo vinden we het tegenwoordig heel normaal om ons eigen zorgverzekeringspakket te kiezen, afgestemd op onze individuele wensen en situatie. Maar dat individugerichte denken moet nu ineens plaatsmaken voor solidariteit. Het kabinet wil een samenleving op basis van gedeelde belangen en gedeelde verantwoordelijkheid. Dat gaat te snel.” Marijke: “Alsof de hele samenleving het wel vanzelf kan doen, die omslag. We weten uit ervaring en onderzoek dat je zoiets op veel plekken moet stimuleren en begeleiden.”

Gemeenten Hoe kunnen we zorg en welzijn op een goed niveau houden? Dat is volgens MOVISIE de belangrijkste vraag voor 2012. De gemeente heeft te maken met bezuinigingen, maar krijgt er tegelijk nieuwe taken bij door de decentralisatie

van de AWBZ, jeugdzorg en de Wet werken naar vermogen. MOVISIE gaat de decentralisatie ondersteunen en blijft ook investeren in de kwaliteit van de sector, legt Matthijs Terpstra van MOVISIE uit. “Gemeenten staan voor de opgave om zorg en welzijn overeind te houden. Mensen die zorg nodig hebben, zijn echter ongerust. Ze worden vaak afhankelijk van de gemeente terwijl die gemeente flink gekort wordt. MOVISIE gaat die transities begeleiden en heeft ook oog voor de negatieve gevolgen. Wat zijn de gevolgen van de decentralisaties voor verschillende groepen mensen? Komend jaar is dat voor ons een belangrijk aandachtspunt.”

Kwetsbare groepen De keuzes van het kabinet zullen kwetsbare groepen het hardst raken, vooral mensen met een handicap of chronische ziekte. Marijke Steenbergen: “Eigen kracht en zelfregie zijn belangrijke uitgangspunten, maar niet alle mensen zijn in staat deze verantwoordelijkheid te nemen. Zo zullen jongeren met een verstandelijke beperking extra steun nodig hebben bij het vinden van werk.” Margot Scholte: “Door dit kabinet wordt ondoordacht gestapeld, de ene maatregel na de andere maatregel komt bij dezelfde groepen terecht. Ik denk dat door de beleidskeuzes en het hoge tempo van de

veranderingen er juist meer kwetsbare mensen bij zullen komen. De druk in wijken zal toenemen. Huisartsen zullen het drukker krijgen. De kans dat er een groep komt die geen hoop meer heeft, is reëel. En dat is een risico, want zo’n groep heb je niet in de hand.”

Welzijnsprofessionals In 2012 loopt het programma Welzijn Nieuwe Stijl af. Dankzij dit programma is de welzijnssector op een nieuw spoor gezet. MOVISIE zorgt dat de inzichten komende jaren actief worden gebruikt om de decentralisatie op gemeenteniveau te ondersteunen. MOVISIE blijft investeren in de nieuwe welzijnsprofessionals. Matthijs Terpstra: “Daar is een goede start mee gemaakt en ik hoop dat de noodzaak hiervoor lokaal en regionaal niet uit het oog wordt verloren.” Marijke Steenbergen: “Ik roep de welzijnssector op om te kiezen voor vernieuwing en kwaliteit. Niet het hoofd laten hangen, maar investeren in het eigen werk en de eigen branche. Daar is ook alle reden toe, juist nu!”

Thema Bezuin iginge

Het ondersteunen van lokale partners bij de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) loopt als een rode draad door onze activiteiten. MOVISIE helpt gemeenten en lokale organisaties.

Algemeen Nieuw programma Sociaal Werk in de Wijk

Sociaal werker krijgt de sleutel Het sociaal werk zit middenin een vernieuwingsproces. Kwetsbare mensen leren om zelf het hoofd boven water te houden. Van de sociaal werker in de frontlinie wordt hierbij veel verwacht. Maar hoe maakt hij deze verwachting waar? In het nieuwe programma Sociaal Werk in de Wijk werken acht (*) grote maatschappelijke organisaties deze omslag uit.

en sociaal werker die hulpverlening en samenlevingsopbouw combineert. Die dicht op de huid van de burger zit, eropaf gaat, present is in de buurt. Die vraagstukken van burgers vroegtijdig en sober aanpakt. En waar nodig specialisten inschakelt en coördineert. Dat is één van de droombeelden van Sociaal Werk in de Wijk, een nieuw programma

en methodieken ontwikkeld om de nieuwe professional optimaal toe te rusten.

Kanteling Het Sociaal Werk in de Wijk-programma is een soort laboratorium waarin acht grote maatschappelijke organisaties als consortiumpartner experimenteren en van elkaar leren. De

Met dit programma maak je de kanteling op de werkvloer.

tussen professionele inzet en de civil society; en een herijking van het kennisfundament voor het sociaal werk. Er wordt gezocht naar een evenwicht tussen snelle, succesvolle vernieuwingen en duurzame borging van nieuwe of beproefde praktijken.

andere programma’s sporen professionals aan om anders te werken, ze geven de richting aan. Met Sociaal Werk in de Wijk willen we hen helpen om die kanteling op de werkvloer te maken.”

Projecten van start

Meer informatie: www.sociaalwerkindewijk.nl. Ard Sprinkhuizen (a.sprinkhuizen@movisie.nl) of Margot Scholten (m.scholten@movisie.nl) 030 789 2000

September 2011 zijn de eerste projecten binnen het programma gestart. In het project ‘De generalist’ worden de komende maanden ‘best persons’ geportretteerd. Begin 2012 verschijnt een boekje met inspirerende professionals die als generalist werken. Het project ‘Samen werken’ vormt een platform waar slimme, sobere en werkzame oplossingen voor complexe structuren worden uitgewisseld, getoetst en beschikbaar gesteld. Het project ‘Body of Knowledge’ wil eind 2012 een proeve van een nieuw kennisfundament leggen voor het sociaal werk voor het komend decennium. Dat gebeurt in samenwerking met het veld, brancheorganisaties, hogescholen en verbonden lectoraten.

En andere programma’s? van MOVISIE en het lectoraat Maatschappelijk Werk van Hogeschool Inholland. Voorjaar 2011 is het meerjarenprogramma gestart. Samen met professionals en maatschappelijke organisaties worden vijf jaar lang duurzame oplossingen

organisaties, die samen zo’n 150 gemeenten bestrijken, gaan nieuwe werkvormen ontwikkelen en in de praktijk brengen rondom vier thema’s: methodische toerusting van de generalist; sobere samenwerking tussen professionals; kanteling

Het programma Sociaal Werk in de Wijk loopt parallel aan programma’s en initiatieven als Welzijn Nieuwe Stijl, Professionaliteit verankerd en de databank Effectieve Sociale Interventies. De initiatiefnemers van Sociaal Werk in de Wijk, Margot Scholte en Ard Sprinkhuizen: “Welzijn Nieuwe Stijl en

Sociaal Werk in de Wijk (*) Het programma Sociaal Werk in de Wijk is een initiatief van het Lectoraat Maatschappelijk Werk van Hogeschool Inholland en MOVISIE. Consortiumpartners zijn acht organisaties op het terrein van welzijn en maatschappelijk dienstverlening waaronder de Noord-Hollandse Alliantie (NHA), een samenwerkingsverband van zeven organisaties in Noord-Holland en de MOgroep.

��

Marijke Steenbergen Raad van Bestuur

COLUMN

Uit het dal

Ook MOVISIE voelt de bezuinigingen. Hadden we dit jaar al te maken met een behoorlijke korting op de subsidie, in 2012 gaat het om een forse bezuinigingsslag. Ik zal niet ontkennen dat ik, op het moment dat de volle omvang hiervan tot me doordringt, neerslachtig word. We zullen afscheid moeten nemen van collega’s, snijden in programma’s. We zullen scherper gaan kijken naar onze eigen organisatie: kan het strakker en beter worden georganiseerd? En scheelt het bijvoorbeeld geld als medewerkers vaker vanuit huis werken?

Voor mij is het de uitdaging om niet in dit dal te blijven hangen, maar de blik vooruit te richten. Ik wil de bezuinigingen zo snel mogelijk verwerken en focussen op de toekomst, op onze missie. Daar haal ik mijn inspiratie vandaan om door te pakken. Waar doen we het allemaal voor? Kunnen we de professionals in Nederland blijven inspireren en ondersteunen zodat zij ondanks de bezuinigingen een kwaliteitslag kunnen maken in hun werk? Kunnen we de innovatie blijven aanjagen en zo werken aan de krachtige samenleving waar we in onze missie voor staan? Ik zoek mijn inspiratie vooral in de positieve kanten. Het concurrentiegevoel met andere organisaties in ons werkveld lijkt door alle bezuinigingen minder sterk dan een paar jaar terug. We hebben elkaar nodig om resultaten te boeken en de samenwerking wordt nu aangejaagd vanuit de inhoud en het gezamenlijk doel. De kanteling die we van professionals vragen, nog beter luisteren naar klanten, geldt daarin ook voor ons. We zullen gemeenten en uitvoeringsorganisaties nog beter ondersteunen met instrumenten waar zij echt mee aan de slag kunnen, ook met minder middelen. Anders gezegd: we worden scherper en inventiever. Dat brengt zaken in beweging en met die inspiratie pakken we door. En dat is bij tegenwind mooi meegenomen!

Foto: Mariët Sieffers/MacSiers

Het derde Participatiedebat Ruim 50 'smaakmakers' uit het maatschappelijk veld kwamen op 29 september tijdens het Participatiedebat in Utrecht bijeen om te discussiëren over de vraag of we ons rijk rekenen met actieve burgers. In vier rondes werd onder leiding van Cees Grimbergen ingegaan op stellingen zoals 'Zelfstu-

ring kent geen grenzen'. Het ministerie van BZK en de website Sociale Vraagstukken waren dit jaar partners bij het debat. Op www.socialevraagstukken. nl schreef een van de debaters, Jan Schrijver (UvA en ministerie van BZK), een aanzet tot het debat. Hiernaast vindt u daarvan een verkorte versie.

��

Kanteling – wat was dat ook alweer? Kanteling werd als term voor het eerst gebruikt in het VNG-project De kanteling dat beschreef hoe gemeenten invulling kunnen geven aan het compensatiebeginsel uit de Wmo, dat burgers met een beperking moet compenseren om zo goed mogelijk deel te kunnen nemen

aan het maatschappelijk verkeer. De kanteling gaat over gemeenten en professionals die moeten kantelen van aanbodgericht naar ‘vragen wat de cliënt wil, waar z’n behoeften en mogelijkheden liggen.’

MOVISIE-partner aan het woord

De klaverjasclub in de moskee Amersfoort is een van de steden waar stevig bezuinigd wordt. 20 miljoen, verdeeld over verschillende sectoren: sport, cultuur, welzijn, onderwijs. De gemeente koos ervoor om alle wijkcentra te sluiten. Bezuinigen op stenen, maar niet op mensen.

ert van Dijk, directeur bestuurder Stichting Welzijn Amersfoort: “Er wordt niet bezuinigd op jeugd en dat is heel belangrijk omdat Amersfoort een jonge stad is. Daar staat tegenover dat alle wijkcentra moeten sluiten. Het is dubbel, iedereen vindt dat er teveel bezuinigd wordt en dat je daardoor het welzijnswerk minder krachtig maakt. Maar de principiële keuze wordt wel gedeeld, hoe pijnlijk die ook is. Liever dit dan agogen de laan uit sturen. Ik denk dat deze keuze het minste kwaad kan voor de samenleving, omdat er in heel veel wijken voldoende alternatieven zijn.”

Alternatieven Stichting Welzijn Amersfoort inventariseerde alternatieve locaties voor welzijnsactiviteiten in de wijk Soesterkwartier. In totaal veertig locaties waaronder scholen, kerken, zorgcentra en bijvoorbeeld sportkantines bleken serieuze opties en hier ook voor open

te staan. “Het zal niet voor alle wijken gemakkelijk zijn om oplossingen te bedenken, maar in veel wijken kan het echt. Als we de klaverjasclub in de moskee zouden kunnen krijgen bijvoorbeeld, dat lijkt me wel een mooi integratievoorbeeld.” Ook vormen waarin wijkbewoners een wijkcentrum exploiteren worden onderzocht. “We gaan gesprekken voeren met alle belanghebbenden, waaronder bewoners. We willen weten of er bewoners zijn die zich daarvoor in willen zetten. Daar zijn voorbeelden van, dus waarom zou het in Amersfoort niet kunnen?”

Bestaansrecht Het bestaansrecht van welzijnswerk in Amersfoort staat volgens Van Dijk niet ter discussie. “De gemeente moet gewoon bezuinigen, punt. Dat heeft weinig relatie met of welzijnswerk nou belangrijk is of niet.” Dat dit niet in alle gemeenten zo is, komt vooral doordat de sector moeite heeft om de bijdrage

Thema Bezuin iginge

aan de samenleving concreet over het voetlicht te brengen. Om dat in kaart te brengen zijn wel systemen ontwikkeld, zoals de beleidsgestuurde outputfinanciering. “Maar de zwakte bij gemeenten is dat ze over het algemeen niet goed aan kunnen geven wat ze precies willen. Waar ze willen dat je echt een verschil gaat maken. Het blijft hangen, en dat kun je ook welzijn zelf verwijten, bij algemeenheden. Formuleer liever concrete opdrachten. Zoals welke bijdrage welzijn levert aan het voorkomen dat kinderen zonder diploma van school gaan.”

Met de kennis van nu vindt Van Dijk dat ze in Amersfoort te lang zijn doorgegaan met activiteiten en diensten die niet meer wezenlijk bijdroegen aan welzijn van mensen. Omdat het moeilijk is om te snijden in eigen vlees en tegen mensen te zeggen ‘u moet het voortaan zelf doen, wij doen het niet meer voor u’. En omdat de druk er niet was, er was altijd genoeg geld. “Als ik terugkijk hadden we ook twee jaar eerder al wat kunnen bijstellen. In die zin is bezuinigen ook wel goed. De druk om nu echt te veranderen neemt toe. Kennelijk heb je die druk ook nodig voordat je echt gaat bewegen.”

��

Democratische samenleving gebaat bij bescheiden overheid Met een overheid op afstand kan actief burgerschap hét vertrekpunt in de samenleving worden. De brave burger is er klaar voor, de uitnodigende en faciliterende maar de niet-bemoeizuchtige overheid ontbreekt nog. Bezuinigingen kunnen daarbij helpen. Burgers worden zowel in hun directe leefomgeving als op wereldschaal steeds afhankelijker van hun zelforganiserend vermogen en raken telkens in grotere mate betrokken bij de organisatie en uitvoering van onderwijs, zorg, veiligheid, energie en wonen. Dat is actief burgerschap en sluit aan bij wat volgens de socioloog Menno Hurenkamp een democratische samenleving zou moeten doen: burgers (meer) macht te geven over hun eigen leven. Nu oefenen burgers die macht over het eigen leven vooral uit via informele groepen. Deze meestal kleinschalige en informeel georganiseerde burgerinitiatieven zijn duurzame, hechte en democratische sociale verbanden van gemeenschapszin. Ze vormen in feite de basis van de civil society. Je treft er nieuwe vormen van doe-hetzelfdemocratie aan en netwerken die met elkaar afspraken maken, elkaar

wederzijds helpen, maar elkaar ook tegenwerken.

Uitdaging voor kantelende overheid De bijbehorende uitdaging voor de overheid is te kantelen. Waar nu de dadendrang van politici, bestuurders en ambtenaren voorop staat om verticaal te sturen, zou deze zich moeten concentreren op horizontale ondersteuning van de samenleving. De opdracht voor de overheid is om een vruchtbare coproductie en symbiose aan te gaan met de maatschappelijke democratie, om de zelforganiserende verbanden aan te moedigen en manieren te bedenken om adequaat in te spelen op de spontane initiatieven van actieve burgers.

Maak er geen project van! Een mooi voorbeeld van doe-het-zelfdemocratie of alledaagse democratie in actie, is terug te vinden in de Noord-

Thema : Bezuin iginge

Boetekleed

Limburgse gemeente Peel en Maas. Tien jaar geleden zijn hier de formele dorpsraden vervangen door informele dorpsoverleggen en werd het concept ‘zelfsturing’ geïntroduceerd. Een en ander komt erop neer dat de overheid zich bescheiden opstelt en uitgaat van de kracht, initiatieven en plannen van de bewoners. Typerend is de waarschuwing van een ambtenaar aan een bewoner over de bouw van een gezamenlijke schuur: ‘Maak er geen project van! Probeer het te regelen met de buurt en een lokale ondernemer.’ Het lijkt erop dat de overheid nog veel moeite heeft met een vitale maatschappelijke democratie. Ze heeft nog niet de uitnodigende houding aangenomen die actief burgerschap tot hét vertrekpunt in de samenleving kan maken. Mijn stelling is dat dergelijke ingrijpende veranderingen doorgaans slechts door druk van buitenaf tot stand komen. Peel en Maas is wat dat betreft een uitzondering. Voor de rest van de overheden is de bezuinigingsnoodzaak de blessing in disguise die dwingt tot het loslaten van verantwoordelijkheden of ten minste daarvoor een politiek excuus verschaft. Jan Schrijver is ambtenaar bij het ministerie van BZK, en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Hij sprak op het Participatiedebat van MOVISIE en zijn ministerie op 29 september 2011 (zie voor de volledige versie www.socialevraagstukken.nl)

De bezuinigingen zijn een kaalslag Henk Alberts is programmamanager kwaliteit en professionaliteit bij de MOgroep. Wat doet u met MOVISIE? “Wij werken samen met MOVISIE aan het project REIS. REIS zijn regionale samenwerkingsverbanden van welzijnsinstellingen over effectieve sociale interventies. Afgelopen jaren is er met veel verschillende methodieken gewerkt die in de praktijk zijn ontwikkeld. De resultaten daarvan liggen vaak op de plank. De MOgroep draagt dit materiaal aan, MOVISIE haalt er de werkzame bestanddelen uit en zet de methoden in een databank. Wij begeleiden de inventarisatie en zorgen dat de organisaties gebruik maken van het beschikbare materiaal.” Waarom werkt u met MOVISIE? “MOVISIE is hét kennisinstituut voor onze sector, dus is het logisch dat wij samenwerken. Ik vind MOVISIE goed in de research en in de verdieping. Zij helpen ons de kennis verder te ontwikkelen, wij dragen het materiaal aan en zorgen voor de implementatie. Praktijk en theorie komen in dit project mooi bij elkaar.” Wat hebben professionals aan de databank? “Ik raad elke professional aan om te kijken of er iets in de databank zit wat jouw werk kan ondersteunen. Sluit je ook aan bij één van de REIS-trajecten. De databank bevat een flink aantal interventies waarmee professionals hun werk verder kunnen onderbouwen. Natuurlijk werkt een professional methodisch, maar vaak is niet vastgelegd hoe hij dat doet. De methoden in de databank bieden ondersteuning bij het uitvoeren en ontwikkelen van hun werk.” Wat vindt u van de bezuinigingen? “Bezuinigingen kunnen je wakker schudden, soms is het een kans om iets te veranderen. Maar de huidige bezuinigingen op het welzijnswerk zie ik niet als kans, ze zijn een kaalslag. Het leidt soms ook tot concurrentie terwijl we elkaar voor de uitvoering van de Wmo juist hard nodig hebben. Ik vind dat het welzijnswerk teveel in de marge van ‘het kost alleen maar geld’ wordt geplaatst. Terwijl het een keiharde economische factor in de regulering van de maatschappelijke stabiliteit is waar gemeenten veel voordeel bij kunnen hebben. Je kunt ermee voorkomen dat je uiteindelijk veel duurdere ingrepen moet betalen.” Meer informatie: www.movisie.nl/effectievesocialeinterventies 3

Het ondersteunen van lokale partners bij de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) loopt als een rode draad door onze activiteiten. MOVISIE helpt gemeenten en lokale organisaties.

Algemeen

Decentralisatie van onderop Gemeenten krijgen het druk. Komende vijf jaar komen er nieuwe taken bij door de decentralisatie van de jeugdzorg, de AWBZbegeleiding en de Wet werken naar vermogen. Veel gemeenten, welzijnsinstellingen, zorgorganisaties en cliëntenorganisaties hebben er vragen over. Want hoe stimuleer je mensen om mee te doen? En welke combinaties zijn er mogelijk?

Leer van de Wmo

Maak slimme combinaties

Het beste dat gemeenten op dit moment kunnen doen? “Leren van de invoering van de Wmo”, zegt Henk Beltman van MOVISIE. “Bij die invoering hebben gemeenten heel veel aandacht besteed aan de technische kant, de aanbestedingen, de inrichting van een loket, de Wmo-voorzieningen. Nu pas, na vier jaar, komen ze toe aan de werkelijke bedoeling van de wet, namelijk meer uitgaan van de eigen kracht en meer aandacht besteden aan de participatie van burgers.”

De decentralisaties van de AWBZ, de jeugdzorg en de Wet werken naar vermogen bieden gemeenten de mogelijkheid om verschillende terreinen met elkaar te verbinden. “Gemeenten hebben nu de kans om slimme combinaties te maken”, zegt Anne-Marie van Bergen van MOVISIE. “Mensen met een lichte beperking bijvoorbeeld kunnen ouderen helpen met de boodschappen. En waarom geen combinaties maken tussen de verschillende vormen van dagopvang? Of tussen

activering, kunst en wijkleefbaarheid? Er zijn legio mogelijkheden als je creatief denkt. De enige voorwaarde is dat je zorgt dat het ten goede komt aan de mensen die het echt nodig hebben.”

beeld geen administratieve hulp meer krijgt. En toevallig zit hij ook nog in een traject van de jeugdzorg waarvan het nog onduidelijk is hoe de gemeente dat gaat regelen.”

Let op kwetsbare burgers

Overleg met bewoners

“Houd bij de decentralisaties oog voor de meest kwetsbare burgers”, stelt Henk Beltman. Anne-Marie van Bergen knikt: “Al die regelingen

Terug naar de Wmo: wat kunnen gemeenten hiervan leren? “Dat het belangrijk is om de technische kant goed te regelen en tegelijk ook de positie van bewoners en cliënten. Dat lukt alleen als je de decentralisaties van onderop doorvoert, in overleg met de mensen zelf”, aldus Van Bergen. Beltman: “Je kunt daar als gemeente nu al mee beginnen. Door gesprekken te organiseren met bewoners waarmee je hun kracht mobiliseert.”

Gemeenten hebben nu de kans om slimme combinaties te maken.

hebben voor sommige burgers een stapeleffect. Bijvoorbeeld voor een jongere met een lichte handicap. Hij moet werk gaan zoeken, maar krijgt daarbij waarschijnlijk minder ondersteuning. De begeleiding is weggevallen waardoor hij bijvoor-

Meer informatie: Henk Beltman (h.beltman@movisie.nl of 030 789 22 39) of Anne-Marie van Bergen (a.vanbergen@movisie.nl of 030 789 20 67).

��

Van wantrouwen naar betrokkenheid Sociaal investeren is zinvol en noodzakelijk. Die conclusie trekt Trudie Knijn van de Universiteit Utrecht in het nieuwe onderzoek 'Activeren door participeren' . Trudie Knijn heeft met Mirjam Bouwman en Rik van Berkel onderzoek gedaan onder een aantal projecten die erin zijn geslaagd om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt te activeren. Dit gebeurde vanuit de doelstellingen van de Wmo en met gebruik van de sanctiemogelijkheden en de financiële middelen van de Wet werk en bijstand.

Waarin schuilt het succes? “Hoewel de deelnemers nog niet direct aan een reguliere baan toe zijn, heeft er bij hen wel een totale verandering plaatsgevonden. Met wat druk vanuit de Wet werk en bijstand doen ze werk voor de buurt, verlenen ze diensten aan kwetsbare mensen in hun eigen omgeving of nemen ze deel aan eenvoudige werkprojecten. Dat lukt omdat

Wat vraagt dit van politici? “Het grote misverstand van veel politici is dat zij denken dat iedere burger de mogelijkheid heeft om zijn of haar plichten te realiseren, of met sancties zover gebracht kan worden. De heersende elite gaat er vanuit dat mensen gelijk zijn in hun capaciteiten, of - erger nog - dat ze dat zelf maar moeten bewerkstelligen. Het recht om mee te doen wordt een onrealiseerbare plicht zonder sociale investeringen. Dan raken ouderen en gehandicapten, kinderen die speciaal onderwijs nodig hebben, verstandelijk gehandicapten en langdurig bijstandsafhankelijken hun houvast kwijt en moeten kinderen van bijstandsouders als ze er wel in slagen een baan te vinden, hun ouders onderhouden. Deze kwetsbare groepen

Eeuwige slachtoffers zijn trots op elke stap vooruit. Het onderzoek 'Activeren door participeren' is uitgevoerd voor MOVISIE in het kader van het programma ‘Effectieve sociale interventies’. Het onderzoeksrapport is gratis te downloaden via www.movisie.nl of te bestellen voor € 17,50.

er maatwerk wordt geleverd. Er worden kleine stappen gezet en de professionele begeleiders van de gemeente krijgen alle ruimte om te doen wat volgens hen nodig is. In plaats van cynische toeschouwers van de samenleving en de politiek zijn ze actieve betrokkenen geworden. Sociaal geïsoleerde moeders nemen hun leven weer ter hand en krijgen uitzicht op een toekomst voor henzelf en hun kinderen. En ‘eeuwige‘ slachtoffers worden mensen die nu trots zijn op elke kleine stap vooruit. Wantrouwen ten aanzien van eigen mogelijkheden, de samenleving, en ‘het systeem’ heeft plaats gemaakt voor zelfvertrouwen en betrokkenheid.” 4

raken echter veel meer kwijt. Zij, en de mensen in hun omgeving, raken ook het vertrouwen kwijt in de samenleving, in de politiek, en in hun medeburgers.”

Wat kan de overheid doen? “De overheid moet een sociale investeringsagenda hebben. Dit betekent: bevordering van een evenwichtige verhouding tussen participatierechten en -plichten door verbetering in plaats van afbraak van voorzieningen. Niet zoals in het verleden, door iedereen die niet goed meekan een uitkering of overbeschermde zorg te bieden.

Maar door uit te gaan van wat mensen kunnen en te investeren in het verbeteren van hun mogelijkheden om echt te kunnen meedoen. In zo’n agenda trekt de overheid zijn handen niet af van de kinderopvang, de re-integratie, thuiszorg, gezondheidszorg of onderwijs door de markt zijn werk te laten doen of alleen efficiëntiecriteria te laten gelden. In plaats daarvan versterkt ze de instituties die mensen kunnen helpen om wel mee te doen. Dat kost geld, maar dat komt ten goede aan de hele samenleving. Een bijkomend voordeel

is dat het vertrouwen in de samenleving en de politiek op die manier hersteld wordt. Maar dat moet je wel willen.”

Meer informatie: Peter Rensen (p.rensen@movisie.nl of 030 789 2264

Sommige burgers kunnen zich niet op eigen kracht in de samenleving redden. MOVISIE besteedt veel aandacht aan de hulpverlening en activering van deze kwetsbare groepen.

Kwetsbare groepen

Grote servicebeurt voor Wmo-raden Oktober 2011 verschijnt het rapport ‘Wmo-raad Nieuwe Stijl’. Hierin schetst MOVISIE ontwikkelingen waar veel Wmo-raden mee te maken hebben. De Wmo-raad van Roermond is één van de 75 raden die heeft meegewerkt aan het onderzoek. Beleidsmedewerker Sandra Slijpen van de gemeente Roermond en

is nodig, maar je wil ook verbinding met de samenleving. Daarom is het voor Wmo-raden belangrijk om goed te kijken naar de samenstelling van de raad. Zoek geen raadsleden vanuit doelgroepen, maar vanuit de competenties van raadsleden. De één denkt abstract, de ander heeft voeling met burgers. Zo ontstaat een natuurlijk team dat elkaar aanvult.” Sandra Slijpen: “Onze Wmo-raad wil absoluut geen klachtenbureau zijn of adviseur op ‘stoeptegelniveau’. Hun rol is meedenken en gevraagd

de 5B’s: binnenhalen, begeleiden, behouden, belonen en beëindigen.” Sandra Slijpen: “Wij zijn op zoek naar nieuwe leden voor de Wmo-raad. Samen met MOVISIE hebben we op een rij gezet welke competenties daarbij nodig zijn. Een Wmo-raad nieuwe stijl vraagt om profielen nieuwe stijl.” Uitkomst 5:

Wmo-raden doen heel veel Sandra Slijpen: “Je wilt niet weten hoeveel adviezen onze Wmo-raad heeft gegeven afgelopen vier jaar!”

Karin Sok van MOVISIE reageren op de uitkomsten. Uitkomst 1:

Wmo-raad wordt steeds breder Karin Sok van het Kennisprogramma Cliëntenparticipatie van MOVISIE: “Veel Wmo-raden maken een ontwikkeling van verbreding door. Bij de start ging het om belangenbehartiging en individuele voorzieningen zoals hulp bij het huishouden. Nu zie je de behoefte aan verbreding. Het gaat niet meer alleen om cliënten, maar om de participatie van alle burgers op het brede terrein van de Wmo.” Sandra Slijpen van de gemeente Roermond: “Onze huidige Wmo-raad

was al breed georiënteerd op alle prestatievelden. Maar door ontwikkelingen als de Kanteling, de AWBZbezuinigingen en de leefbaarheid in de wijken is verdergaande integraliteit en samenhang nodig. Tijd voor een grote servicebeurt dus.” Uitkomst 2:

Grens tussen gemeente en Wmo-raad vervaagt Sandra Slijpen: “De Wmo-raad van Roermond wil zo vroeg mogelijk bij het beleidsontwikkelingsproces betrokken worden. Zodat ze zoveel mogelijk invloed kan uitoefenen.”

Karin Sok: “Daar is veel voor te zeggen, maar daardoor kan wel de grens vervagen tussen de gemeente en de Wmo-raad. Ik raad Wmo-raden aan om voldoende afstand te bewaren. Maak afspraken met de gemeente over wie wat doet. En houd als Wmo-raad steeds het perspectief van de burgers in het oog.”

“Onze Wmo-raad wil beslist geen klachtenbureau zijn.”

en ongevraagd adviseren. Daarnaast worden nieuwe rollen als vernieuwing en signalering steeds belangrijker.” Uitkomst 4:

Uitkomst 3:

Wmo-raad functioneert op abstract niveau Karin Sok: “We zien in het onderzoek dat veel Wmo-raden terecht komen in abstract, overkoepelend denken. Dat

��

Gemeenten hebben grote klus te klaren

Thema : Bezuin iginge

Wmo-raadsleden zijn vrijwilligers Karin Sok: “Veel Wmo-raden hebben moeite om mensen te vinden. De Wmo-raden die investeren in pr en communicatie hebben dat minder. Zij zijn heel zichtbaar en daar zie je dat mensen zich spontaan aanmelden. Ook het inzetten van vrijwilligersmanagement helpt. MOVISIE ontwikkelt momenteel voor Wmo-raden een aangepaste methode hierover met

Karin Sok: “De Wmo-raden maken nu een proces van professionalisering door. Het is tijd om de taken te verdelen. Wie is waar goed in? Denk vanuit de competenties van de leden van een Wmo-raad. Dan verdeel je het werk. Bepaal als Wmo-raad zelf je agenda, in samenspraak met je gemeente. Je hoeft niet op elk voorstel van een gemeente te reageren. Zo voorkom je dat een Wmoraad teveel naar zich toetrekt of teveel toebedeeld krijgt en overbelast raakt.”

Meer informatie: Karin Sok (k.sok@movisie.nl of 030 789 20 76).

��

Drie grote wettelijke veranderingen staan op stapel: decentralisatie in de jeugdzorg, AWBZ/Wmo en op het terrein van werk en inkomen. Een overeenkomst tussen alle veranderingen is

3 vragen aan…

dat er steeds meer taken en verantwoordelijkheden bij de gemeente komen te liggen. Kern van de verandering: de eigen kracht en zelfregie van burgers wordt meer dan voorheen aangesproken. Wat doet MOVISIE? Aan de hand van het participatiewiel heeft MOVISIE een aantal gemeenten ondersteund in de beleidsvorming

rond de decentralisaties. De centrale vragen verschillen per gemeente. In de ene gemeente is een visiebijeenkomst gehouden met verschillende

senior adviseur MOVISIE gemeentelijke afdelingen. Hier zijn visie en uitgangspunten geformuleerd om de betrokken beleidsterreinen te verbinden. In een andere gemeente is men gestart met het in kaart brengen van het aanbod voor kwetsbare groepen: is er overlap, zijn er lacunes om van daaruit verder keuzes te maken? Een derde gemeente benadert de transitie vanuit Welzijn Nieuwe stijl en biedt alle welzijnsprofessionals een training zelfregie aan. Zij investeren in een nieuwe aanpak en hopen daardoor vooruit te lopen op mogelijke bezuinigingen. Hoe dan ook, gemeenten hebben een grote klus te klaren!

De eigen kracht en zelfregie van burgers wordt meer dan voorheen aangesproken.

Henk Beltman,

Thema : Bezuin iginge

Meer informatie: Marjet van Houten (m.vanhouten@movisie.nl of 030 789 20 74) of Marjoke Verschelling (m.verschelling@movisie.nl of 030 789 22 42).

Wat betekenen de bezuinigingen voor kwetsbare burgers? “De bezuinigingen kunnen kwetsbare burgers stimuleren om mee te doen in de samenleving en persoonlijk te groeien. Dat is dus positief, mits het accent ligt op eigen kracht en zelfregie en er een vangnet is voor de meest kwetsbare mensen die anders door de ondergrens dreigen te vallen. En mits de visie op eigen verantwoordelijkheid goed wordt doorgevoerd en er geen professionals meer zijn die bevoogdend werken en geen gemeenten die verkokerd werken.” Waar zie jij problemen ontstaan? “Bij de meest kwetsbare mensen. Dat zijn mensen die het niet zelfstandig redden in de samenleving en steun nodig hebben. Ik vind dat elke gemeente een vangnet moet hebben voor deze groep. Anders hebben we over vijf jaar mensen aan de rand van de samenleving staan die helemaal geen levensvreugde kennen.” Wat heb jij organisaties te bieden? “MOVISIE ondersteunt cliëntenorganisaties om goed op te komen voor de belangen van kwetsbare burgers. We helpen gemeenten en maatschappelijke organisaties op allerlei manieren om kwetsbare burgers te stimuleren om mee te doen in de samenleving. Mooi voorbeeld is een onderzoek dat we net zijn gestart naar de participatie van Marokkaanse jongeren met een fysieke beperking. Jongeren interviewen hierbij andere jongeren: wat hebben jullie nodig om te participeren?”

MOVISIE mobiliseert alle partijen om samen te werken aan het oplossen van lokale sociale problemen. Burgers, organisaties en gemeenten kunnen zelf het leefklimaat van hun eigen buurt, wijk, dorp of stad verbeteren.

Leefbaarheid

Moet de kern uit welzijn?

Thema : Bezuin iginge

Veel van de 418 gemeenten bezuinigen op het welzijnswerk. In Amsterdam dreigen honderden banen geschrapt te worden. Andere gemeenten schrappen de helft van de begroting en dat wordt 100% als het welzijnswerk niet anders gaat werken. Is het tijd voor de cold turkey-aanpak: de kern uit welzijn en kijken wat bewoners vervolgens gaan doen? “Ja, stop met activiteiten die onvoldoende resultaat kunnen laten zien. En nee, stop niet met de welzijnsprofessional die preventief werkt en kwetsbare groepen op tijd bereikt zodat grote problemen voorkomen worden. De professionals zijn juist de kern, de kurk waar veel bewonersinitiatieven op drijven en waar veel vrijwilligers op steunen”, stelt Joost van Alkemade van MOVISIE. “In onze maatschappij komt contact tussen mensen in een wijk niet meer overal vanzelf tot stand. Voor kwetsbare groepen en activering van bewoners blijft een vorm van professionele steun nodig. Het is een vak om dat effectief te doen, present te zijn en bewoners sturing te geven. Niet door initiatieven over te nemen, maar door ze mogelijk te maken.”

Doodlopende weg Dát het welzijnswerk moet veranderen, staat als een paal boven water. Joost van Alkemade: “De sturing op welzijn is in gemeenten op een doodlopende weg beland. Er is veel bureaucratie tussen de gemeente en de instelling, met professionals die zich inspannen om gemeenten te laten zien hoeveel activiteiten ze hebben uitgevoerd en hoeveel deelnemers daar aan hebben meegedaan. Nieuw beleid zou veel meer gebaseerd moeten worden op bewoners die ook zelf participeren in welzijn.” Chris Veldhuysen van MOVISIE vult aan: “Er zijn afgelopen jaren mechanismen ontstaan waarbij het welzijnswerk zich steeds meer heeft ingegraven. Steeds meer planning, monitoring, verantwoording en onderlinge concurrentie.”

Reactie van Gert van Dijk, directeur bestuurder Stichting Welzijn Amersfoort: Laat bewoners agenda bepalen “Terecht dat Joost van Alkemade en Chris Veldhuysen ons erop wijzen dat we bewoners veel te lang links hebben laten liggen. We zagen bewoners te weinig als regisseurs of producenten van hun eigen welzijn. Dat is een verwijt dat je welzijnsorganisaties mag maken. Landelijk trekt de sector zich dat aan en we proberen nu snel terug te bewegen naar de mensen toe. We willen ons werk beter inrichten zodat we samen met bewoners problemen kunnen oplossen, in een vroeg stadium. We willen de doorstoom naar de tweede lijn, de specialistische hulp, zoveel mogelijk voorkomen. Omdat er in de eerste lijn veel meer opgelost kan worden, maar ook omdat hulp in de tweede lijn onbetaalbaar wordt. Welzijn kan daar een belangrijke rol in spelen. Maar dat moeten we wel op korte termijn laten zien en waarmaken.”

Bewoners moeten welzijnswerk toe-eigenen “Ik denk niet dat het overal kan, maar waar het kan, moet je dat zeker doen. Bewoners moeten zelf de verantwoordelijkheid nemen over welzijn en dat moet ook de houding zijn waarmee professionals werken. Ik zou willen dat de publieke ruimte weer van de mensen wordt, in plaat van ‘van de samenleving, de overheid’ of zoiets vaags. Het draagt bij aan je welbevinden in de wijk, het gevoel van veiligheid, je prettig voelen. Omdat het van jou is. Voor de professional betekent dit dat ze bewoners meer moeten betrekken en ook luisteren naar waar bewoners behoefte aan hebben. Dat doen we nu in Amersfoort.”

Strategisch samenwerkende directeuren “Het is heel lastig om op landelijk niveau een visie neer te leggen over de rol van welzijn. Maar ik vind het ook wel een gemis. Het zou zo mooi zijn als we in staat waren te verwoorden welke rol welzijnsorganisaties in de toekomst kunnen spelen als het gaat om de transitie van jeugdzorg. Wat past er nou echt bij welzijnsorganisaties? Zo’n landelijke visie zou kader geven aan de verwachtingen van zowel directeuren welzijn als aan die van gemeentelijk beleidsmakers. Maar dat profiel scherp neerzetten, dat is een lastige. Zeker omdat de lokale praktijk, waaronder de samenwerking met gemeenten, zo kan verschillen. Met als gevolg dat welzijnsinstellingen zich focussen op de lokale samenleving en maar weinig op landelijk niveau.”

Onder andere in Zeist wordt samen met bewoners een toekomstplan gemaakt.

Top-down beleid Jarenlang zijn welzijnsprogramma’s in samenspraak met gemeenten tot stand gekomen. Nu is er sprake van fanatieke sanering, terwijl er wel meer samengewerkt moet worden met bewoners. “In de meeste gemeenten wordt er bezuinigd met de rug naar de toekomst”, vindt Joost van Alkemade. “Er zijn gemeenten die zomaar 50 tot 80 procent schrappen. Die stoppen met alle ontmoetingsactiviteiten voor ouderen omdat ze dat best zelf kunnen organiseren. Of ze stoppen met de kinderactiviteiten omdat er genoeg vrijetijdsbestedingen zijn voor kinderen. Dat zijn top-down keuzes zonder de inspraak van bewoners.”

Waar is de visie? Is bezuinigen slechts het schrappen van geld of is het kiezen met het oog op de toekomst? “Er komen nu drie decentralisaties op gemeenten af: AWBZ-begeleiding, Jeugdzorg en Werken naar vermogen. In alle drie de gevallen moeten mensen zelf meer verantwoordelijkheid nemen en is zelforganisatie nodig. Maar gaat dat vanzelf of is een professional dicht bij de mensen in wijken en buurten nodig? Wat werkt in het voorkomen en terugdringen van eenzaamheid of gedragsproblematiek van kinderen en welke alliantie van organisaties kan dat bereiken?” Chris Veldhuysen legt uit: “Voordat je buurthuizen sluit, moet je kijken welke plekken je in je gemeente wilt hebben voor ontmoetingen in de wijk. Dat kan een buurthuis zijn, maar ook een sportkantine of een kerk. Zo’n visie op ontmoetingen is een voorwaarde.”

Goed voorbeeld: Utrecht Er zijn ook voorbeelden van gemeenten die de omslag in het welzijnswerk constructief aanpakken. Chris Veldhuysen: “De gemeente Utrecht is al vier jaar bezig om samen met welzijnsorganisaties de omslag te

maken. Ze hebben twee nieuwe beroepsprofielen opgesteld: een voor de sociaal hulpverlener en een voor de sociaal makelaar. De eerste zet zich in voor kansarme burgers, de tweede ondersteunt actieve bewoners. Daar zit een duidelijke visie op de toekomst achter. Natuurlijk wordt er ook bezuinigd, maar niet rigoureus. Dat kan ook niet, de maatschappelijke problemen zijn niet ineens weg.”

Stenen of mensen? Een goed voorbeeld is ook de gemeente Amersfoort. Joost van Alkemade legt uit: “Deze gemeente heeft gezegd: gaan we bezuinigen op stenen of op mensen? Ze hebben gekozen voor de stenen zodat er voldoende menskracht is om samen met bewoners een toekomstplan te maken. Dat doet ook Zeist. Ze zijn gesprekken gestart met bewoners:

met ze overlegt als er moet worden bezuinigd.” Chris Veldhuysen knikt. “Professionals in de welzijnssector moeten een kanteling maken zodat bewoners zich het welzijnswerk weer toe-eigenen. Het betekent dat ze breed en innovatief zullen moeten werken, dwars door alle domeinen heen en losser van de gemeente. Nu zie je dat welzijnswerkers aan de gemeente uitleggen dat ze goede dingen doen in plaats van aan burgers.”

Directeur aan zet En de directeuren van welzijnsinstellingen? Joost van Alkemade: “Die zijn jarenlang teveel meegegaan met de eisen die de gemeente stelt. Directeuren kunnen nu speelruimte pakken, leiderschap tonen. Sluit coalities met andere partijen, zoals zorginstellingen, woningcorporaties en scholen. Overleg met elkaar wat er nodig is in een

Laat bewoners zelf de agenda van het welzijnswerk bepalen. wat vinden jullie belangrijk? Ze maken de keuzes samen met bewoners. Heel belangrijk, dan spreek je bewoners aan op hun verantwoordelijkheid.”

Boodschap En daarmee komen ze op hun boodschap voor gemeenten en welzijnsorganisaties die moeten bezuinigen. “Ga in gesprek met bewoners en laat de bewoners de agenda van het welzijnswerk bepalen. Overleg met hen welke keuzes zij willen maken”, adviseert Joost van Alkemade. “Zo is het welzijnswerk ook ooit ontstaan. Dat betekent dat de gemeente het welzijnswerk loslaat en alleen nog op hoofdlijnen stuurt. Je geeft burgers meer verantwoordelijkheid en daar hoort dus ook bij dat je

wijk. Bespreek de grote vraagstukken sectoroverstijgend en stap daarna naar de gemeente. Voor een gemeente is het heel lastig om zo’n sectoroverstijgend plan voor de toekomst te maken. Daar kunnen directeuren het voortouw in nemen.” Chris Veldhuysen voegt eraan toe: “Steek de koppen bij elkaar. Het valt mij op dat directeuren weinig strategisch samenwerken. Waarom niet een gedeelde visie naar buiten brengen?”

Meer informatie: Joost van Alkemade (j.vanalkemade@movisie.nl of 030 789 20 21) of Chris Veldhuysen (c.veldhuysen@movisie.nl of 030 789 20 00).

Utrechtse Heuvelrug: voor en met bewoners De bezuinigingen op overheidsbudgetten dwingen gemeenten om te kiezen voor een aanpak die werkt op de langere termijn. Vaak moet worden gesneden in zorg en dienstverlening. Kwetsbare groepen kunnen de dupe worden van deze bezuinigingen. De gemeente Utrechtse Heuvelrug kiest voor een toekomstbestendige aanpak.

e gemeente Utrechtse Heuvelrug heeft te maken met tien procent bezuinigingen op het Wmo-budget van zeven miljoen euro. De gemeente heeft voor een participatieve aanpak gekozen. Dat wil zeggen dat samen met de inwoners en maatschappelijke organisaties beleid wordt ontwikkeld dat rekening houdt met de vergrijzing en de financiële gezondheid van de gemeente.

Kanteling Zo heeft de gemeente met leden van het lokale seniorenplatform, de Wmoraad en leden van het platform mensen met een functiebeperking in een klankbordgroep de besparingsmogelijkheden

besproken die het minst ingrijpend zijn voor inwoners en cliënten. Zij bereikten overeenstemming over de bezuinigingen in 2012. Op de langere termijn ziet de gemeente de kanteling als beste bezuinigingsmaatregel. Raadsleden, de wethouder en de Wmo-raad hebben al inspiratie opgedaan in andere gemeenten. Met de kanteling vraagt de gemeente bij iedere hulpvraag wat de inwoner zélf kan, vervolgens wat zijn omgeving kan betekenen en uiteindelijk wat maatschappelijke organisaties of de gemeente kunnen doen. De kanteling zal binnen de Utrechtse Heuvelrug consequenties hebben voor het Wmo-loket en de steunpunten wonen, welzijn, zorg. Dit najaar volgt

een interactieve bijeenkomst over de gewenste kanteling.

Woonservicegebieden De gemeente Utrechtse Heuvelrug heeft met haar stakeholders een visie gemaakt voor zes woonservicegebieden. In een woonservicegebied

Thema : Bezuin iginge

blijven meedoen in de samenleving. Dit voorjaar heeft de gemeente inwoners (belangenorganisaties) en maatschappelijke organisaties opgeroepen om mee te denken over een uitvoeringsplan vanaf najaar 2011. De bijeenkomsten hebben niet alleen nieuwe kennis opgeleverd, maar ook behoefte aan verdergaande samenwerking. Zo zal vrijwillige terminale thuiszorg worden opgezet, vindt afstemming plaats van de professionele alarmopvolging door de zorg en wordt bezien of organisaties van wonen, welzijn en zorg samen één loket kunnen vormgeven. Een eerstelijns gezondheidscentrum neemt

De kanteling als beste bezuinigingsmaatregel. worden mensen in staat gesteld zo lang mogelijk in hun eigen vertrouwde omgeving te wonen zodat zij kunnen

het initiatief om partijen bijeen te brengen om de sociale kaart in het woonservicegebied compleet te

maken. Ondanks dat veel partijen elkaar al kenden, hadden zij nog niet eerder in deze brede samenstelling rond de tafel gezeten. MOVISIE was begeleider in dit proces.

Betrokkenheid Parallel aan al deze ontwikkelingen speelt ‘dorpsgericht werken’. Doel is de identiteit van en de sociale cohesie in de dorpen te versterken door inwoners meer te betrekken bij de planvorming en uitvoering. Het is een doorlopend proces waarbij de inwoners een passende rol moeten krijgen. Het is de kunst van de gemeente om de ontstane betrokkenheid en het enthousiasme een vervolg te geven door de ‘weg van de interactie’ te blijven volgen zodat inwoners zich actief blijven inzetten, ook in tijden van bezuinigingen.

Meer informatie: Hilde van Xanten (h.vanxanten@movisie.nl of 030 789 21 67).

��

Gemeente: zet ook eens een bedrijf in De tijd is voorbij dat de gemeente en maatschappelijke instellingen zich exclusief bezighouden met onderwijs, zorg, welzijn, veiligheid en participatie. Steeds vaker wordt een beroep gedaan op burgers en bedrijven. De gemeente is hierbij de verbindende factor. Tien tips voor gemeenten MOVISIE en MVO Nederland hebben met vertegenwoordigers van vijf gemeenten gesproken die voorop lopen als het gaat om het verbinden van de publieke met de private sector. Hieruit zijn tien tips ontstaan voor gemeenten om het bedrijfsleven bij lokale sociale vraagstukken te betrekken: 1. Zet de wethouder en/of burgemeester in als ambassadeur richting bedrijven. 2. Betrek bedrijven vanaf het begin bij een project of proces. 3. Maak gebruik van LinkedIn-groepen om bedrijven te informeren en te enthousiasmeren. 4. Publiceer goede voorbeelden waarbij bedrijven zich inzetten voor sociale vraagstukken. 5. Zorg voor een infrastructuur door een intermediair in maatschappelijk betrokken ondernemen (MBO) aan te stellen die partijen samenbrengt. Blijf partner binnen de stichting van

de intermediair en neem zitting in de raad van advies. 6. Doe als gemeente mee aan landelijke succesformules zoals NL Doet en de maatschappelijke beursvloer. Geef de MBOintermediair, de vrijwilligerscentrale of een welzijnsstichting opdracht om dit te coördineren. 7. Richt een platform MBO op waarin de gemeente, bedrijven en maatschappelijke organisaties participeren. 8. Stel zelf het goede voorbeeld en stimuleer werknemersvrijwilligerswerk onder ambtenaren. 9. Focus op samenwerkingsverbanden op stadsdeel- of wijkniveau in grotere gemeenten. 10. Spreek bedrijven aan op voor hen interessante thema’s als armoede en schuldhulpverlening, gezondheid en welzijn, veiligheid en leefbaarheid, onderwijs en wetenschap, sport en bewegen, werk en arbeidsparticipatie.

Een beursvloer is een goede plek om als gemeente in contact te komen met bedrijven en maatschappelijke organisaties.

Waarom samenwerken? Alleen door samenwerking worden de uitdagingen opgelost waarvoor de samenleving zich de komende jaren gesteld ziet. Het gaat verder dan het opvullen van een financieel gat. Daarbij gaat het om initiatieven

waarbij alle partijen investeren in een doel dat groter is dan het belang van het individu, en niet alleen gericht op bezuinigingen. Een voorbeeld is een financiële dienstverlener die zich inzet voor schuldhulpverlening en budgetvoorlichting aan jongeren.

Meer informatie: Stefanie Lap (s.lap@movisie.nl of 030 789 22 58) en Joost van Alkemade (j.vanalkemade@movisie.nl of 030 789 20 21). 7

MOVISIE adviseert en ondersteunt maatschappelijke organisaties en overheden bij vragen op het gebied van organisatieversterking en organisatieverandering. Uitgangspunt is het vinden van evenwicht tussen organisatiedoelen, resultaten en de motivatie van mensen.

Mens en organisatie

In Groningen doen ze het gewoon In Groningen hebben ze niet lang hoeven nadenken over het invoeren van wijkgericht werken. Drie welzijnsorganisaties hebben in 2010 een samenwerkingsverband opgericht onder de noemer ‘Buurtwelzijn’. Manager Karin Knol is enthousiast. “Het leuke is dat we elkaar op nieuwe ideeën brengen. Regelmatig hoor ik een medewerker roepen: daar heb ik nooit aan gedacht!”

et was een dringend verzoek van de gemeente Groningen. Of de drie grote welzijnsorganisaties in de stad - Stiel, MJD en Humanitas - het wijkgericht werken samen wilden oppakken. Creëer prettige stadswijken waar iedereen snel en makkelijk de juiste informatie vindt en ondersteuning krijgt. Wijken waar de mensen gestimuleerd worden om zich voor elkaar en de buurt in te zetten. Dat is effectiever en goedkoper, aldus de gemeente. “We hebben een samenwerkingsverband opgezet onder de noemer Buurtwelzijn”, vertelt manager Karin Knol van Stiel, organisatie voor samenlevingsopbouw

in de stad Groningen. “Per wijk zijn teams opgezet, samengesteld uit de drie organisaties.”

Teamvergadering Dat was wel even wennen, zo’n nieuw samenwerkingsverband. “Je hebt te maken met drie verschillende culturen. En dan moet je ook nog wijkgericht gaan samenwerken. Maar in de training van MOVISIE hebben we concrete afspraken gemaakt: wat gaan we doen? Dat bleek een goede manier om die verschillen te overbruggen.” Er zijn wijkteams samengesteld en in de wijkteamvergaderingen worden nu standaard enkele casussen

besproken. “Iedereen kijkt vanuit zijn eigen werk naar zo’n casus. Als we praten over een mevrouw die erg eenzaam is, dan denkt de maatschappelijk werker aan hulpverlening. De

Trainingstraject MOVISIE

medewerker van Humanitas biedt een maatje aan. Zo kom je met elkaar op ideeën en dat is voor iedereen verfrissend.”

MOVISIE heeft drie trainingen voor de medewerkers van ‘Buurtwelzijn’ verzorgd. Eén training gaat over zelfregieversterkend werken: hoe zorg je dat mensen zelf de regie pakken, hoe kun je de eigen kracht van mensen gebruiken binnen de hulpverlening en ondersteuning? De tweede training gaat over hoe je op een vernieuwende manier integraal kunt samenwerken. De derde training gaat over het mobiliseren van informele en formele netwerken door de buurtwerkers.

STIP

Je komt met elkaar op nieuwe ideeën.

Thema : Bezuin iginge

En de wijkbewoners? “Zij krijgen betere hulp op maat”, vindt Karin Knol. “Er zijn meer nieuwe bewoners actief door deze aanpak. Ik zie ook dat de integratie verbetert. In één wijk zijn mensen met een verstandelijke beperking betrokken bij de activiteiten. Voorheen gebeurde dat minimaal, nu focussen we daarop. Ook is er nu in de wijken een STIP, een steunpunt

voor wonen, welzijn en zorg. Via dit steunpunt kunnen we ouderen, mensen met een handicap, chronisch zieken en mantelzorgers in de wijk informeren en ondersteunen bij het zelfstandig maken van keuzes.”

Meer informatie: David Wijnperle (d.wijnperle@movisie.nl of 030 789 22 45).

��

Twitter lekker mee Sociale media stellen ons in staat om op een nieuwe manier te werken. Informatie vragen en delen is gemakkelijker dan ooit. En de mogelijkheden om te netwerken zijn letterlijk grenzeloos. Brechtje Walburgh Schmidt en Sandra Kamerbeek van MOVISIE zien volop kansen voor maatschappelijke

Koudwatervrees

organisaties.

Bijeenkomst welzijn en sociale media Hoe kun je als welzijnsprofessional social media inzetten in je werk en voor je eigen ontwikkeling? Op 15 november 2011 organiseert MOVISIE in het Communicatiemuseum Den Haag de bijeenkomst ‘Welzijn en sociale media: gereedschap voor Welzijn Nieuwe Stijl’. Laat je tijdens de bijeenkomst door lezingen en workshops inspireren hoe je sociale media op kunt nemen in het palet van mogelijkheden om burgers te bereiken, te activeren en te ondersteunen. Koplopers kunnen hun ervaringen delen en van elkaar leren. Welzijnswerkers zonder ervaring kunnen de eerste schreden zetten op het digitale pad, onder leiding van ervaren collega’s. Kijk verder op: www.movisie.nl/agenda.

welke plekken in de wijk activiteiten zijn voor jongeren. Tegelijkertijd kunnen de jongeren zelf hun eigen activiteiten of interesses uploaden en hun vrienden op die manier enthousiasmeren. Daardoor voelen jongeren zich gemakkelijker betrokken bij de wijk.”

“We zien steeds meer maatschappelijke organisaties die sociale media op een slimme manier inzetten”, constateert Brechtje Walburgh Schmidt. “In Utrecht-Zuid bijvoorbeeld werkt Portes met tijdvoorelkaarzuid.nl, een website waarmee de welzijnsorganisatie onderling contact en burenhulp stimuleert. Het is een eenvoudig concept dat zeer succesvol is. Ruim zeshonderd bewoners en professionals uit de wijk zijn actief op de website. Bewoners kunnen elkaar om hulp vragen, al dan niet met hulp van een sociaal makelaar.”

Zijn sociale media het ei van Columbus? Brechtje Walburgh Schmidt: “Er heerst veel koudwatervrees en voor een deel is dat terecht. Sociale media-gebruik is nog zo nieuw dat niet altijd te voorzien is wat het effect is. De andere kant is dat sociale media ervoor zorgen dat er nieuwe netwerken worden aangeboord door mensen en organisaties. En daar liggen zeker kansen, ook voor maatschappelijke organisaties.”

Meer informatie: Brechtje Walburgh Schmidt (030 789 2247 of b.walburghschmidt@movisie.nl).

Interactieve kaarten “Maar er zijn ook hele andere mogelijkheden”, vervolgt Sandra Kamerbeek. “Denk bijvoorbeeld aan professionals die in een LinkedIngroep kennis delen, valkuilen benoemen en elkaar tips geven.” In dat geval brengen sociale media mensen op een laagdrempelige manier met elkaar in contact, onafhankelijk van tijd, plaats en status. Ook interactieve kaarten bieden nieuwe mogelijkheden. Kamerbeek: “Jeugd- en jongerenwerkers kunnen bijvoorbeeld aangeven op

��

3 vragen aan…

Willem-Jan de Gast,

Thema : Bezuin iginge

organisatieadviseur MOVISIE Wat betekenen de bezuinigingen voor maatschappelijke organisaties? “De bezuinigingen dwingen maatschappelijke organisaties om goed naar zichzelf te kijken: waar zijn we nu echt voor? Waar zit onze kracht? Veel organisaties hebben hier nooit goed over hoeven na te denken. Ze kregen toch wel subsidie. Ik denk dat organisaties gaan schrappen in hun dienstverlening of op een andere manier gaan werken. Waar zie jij problemen ontstaan? “Kleine organisaties krijgen het zwaar. Ze hebben al weinig vet en zullen makkelijker omvallen als de subsidie wegvalt. Zij zullen ondernemender moeten worden. Nee, ik heb het niet over de kleine organisaties die bewust in de marges opereren en daar heel creatief in zijn.”

Twee tips • Ga naar twitter.com en zoek op #welzijn20. • Discussieer mee in de LinkedIn-groep WelzijnNederland.

Wat heb jij organisaties te bieden? “We helpen organisaties met het bepalen van hun missie en visie. We begeleiden hen ook om meer ondernemend te worden en op andere manieren geld binnen te halen. Daar hebben we allerlei programma’s voor. Mijn advies aan organisaties die getroffen worden door de bezuinigingen: kijk hoe anderen het doen. Er zijn genoeg organisaties die het makkelijk redden. Pik daar iets van mee!”

Het werk van de sociale professional verandert permanent, omdat maatschappij en beleid voortdurend in beweging zijn. MOVISIE vertaalt deze veranderingen naar de werkvloer in zorg en welzijn.

Beroepsontwikkeling

Of de nieuwe professional maar even wil opstaan De roep om een nieuw type sociale professional klinkt steeds luider. Logisch, het welzijnswerk zit middenin een kanteling en de bezuinigingen zorgen voor een stroomversnelling. Op visitekaartjes verschijnen functies als sociale makelaar, frontliniewerker, wijkcoach en krachtteamspeler. Wat moet de nieuwe professional eigenlijk in huis hebben? MOVISIE geeft tips. Tip: Kijk naar wat mensen zelf kunnen De grootste verandering voor professionals in de welzijnssector is dat ze moeten kijken naar wat mensen zelf

Er is een vertrouwensrelatie met buurtbewoners en als professional ben je altijd in de buurt om in actie te komen als dat nodig is. Paul Vlaar van MOVISIE: “Dit is best lastig voor pro-

“Ik wil niet elke week boodschappen doen voor de buurvrouw.” kunnen. De rol van nieuwe professionals is om mensen zelfvertrouwen te geven waardoor ze zelf hun problemen kunnen oplossen. Maaike Kluft van MOVISIE: “Ik vind het goed dat de eigen verantwoordelijkheid terug wordt gegeven aan burgers. Mensen kunnen meer dan je denkt. Ik twijfel overigens soms wel of het informele netwerk structureel in te schakelen is. Ik wil best een keer boodschappen doen voor mijn buurvrouw, maar niet elke week.”

Tip: Laat je neus zien in de wijk De nieuwe professional kent de mensen in de wijk en de mensen in de wijk kennen de professional.

fessionals omdat ze nu nog worden afgerekend op het aantal activiteiten dat ze organiseren. Beter is om ze af te rekenen op het maatschappelijk effect. Maar die kanteling moet de overheid nog maken.”

goed gaat, zeg je niet tegen iemand dat het zijn eigen verantwoordelijkheid is. Dan kom je dus in actie.”

Tip: Wees een generalist De nieuwe professional is iemand die problemen tijdig signaleert en waar nodig het netwerk inschakelt. Hij is een generalist die het overzicht bewaart. Paul Vlaar: “Dertig jaar terug begon ik zelf als welzijnswerker. Het ondersteunen van burgers was in die tijd hét uitgangspunt. Ik zie de huidige kanteling als terugkeer naar de wortels. En ja, het werkt, dat weet ik uit ervaring.”

Tip: Blijf een professional

Tip: Geef je manager feedback

Het lijkt misschien of de nieuwe professional achterover kan leunen en burgers zelf het werk kan laten doen, maar niets is minder waar. “Je bent en blijft een professional met goede vakkennis en de juiste vaardigheden om het vak uit te oefenen”, zegt Maaike Kluft. “Ik vind het belangrijk dat professionals hun intuïtie gebruiken. Als ze het gevoel hebben dat iets echt niet

De omslag in de welzijnssector kun je als sociale professional niet in je eentje trekken. Maaike Kluft: “Zorg dat je op de hoogte bent van de ontwikkelingen. Geef aan je manager door wat wel en niet goed werkt in de praktijk. Ik hoor om me heen dat beroepskrachten van hun manager verwachten dat zij de omslag aansturen. Maar managers weten zelf

De nieuwe professional kent de mensen in de wijk en de mensen in de wijk kennen de professional.

ook niet altijd hoe. Dit moet je met elkaar doen.”

Werkconferentie over nieuwe sociale professional December 2011 organiseert MOVISIE een werkconferentie over de nieuwe sociale professionals. Op deze conferentie worden de uitkomsten gepresenteerd van een onderzoek dat deze zomer is gestart naar de

verschillende varianten van functies en takenpakketten, zoals sociale makelaar, frontliniewerker en wijkcoach. Kijk voor tijd en plaats op: www.movisie.nl.

Meer informatie: Paul Vlaar (p.vlaar@movisie.nl of 030 789 21 30) of Maaike Kluft (m.kluft@movisie.nl of 030 789 22 76).

��

3 vragen aan… ��

Oranje Fonds Zomerschool Bezuinigingen of niet, de Oranje Fonds Zomerscholen waren dit jaar helemaal volgeboekt! In totaal hebben zestig welzijnsprofessionals gedurende een week geïnvesteerd in de ontwikkeling van hun professie. September 2011 volgden de HBOprofessionals met minimaal drie jaar werkervaring een intensief programma in conferentiecentrum Kaap Doorn. Sprekers als Paul Schnabel, Micha de Winter en Anja Machielse vertelden

Els Meijsen,

Thema : Bezuin iginge

senior adviseur MOVISIE “Vivaan wil graag een organisatie zijn die op een vernieuwende manier weet in te spelen op veranderingen in de samenleving. Daarom hebben medewerkers de gelegenheid gekregen om de Zomerschool te volgen. Ze leren van elkaar, doen inspiratie op, leggen contacten met vakgenoten en leren meer over nieuwe ontwikkelingen binnen het welzijnswerk.” André Groenen, manager Vivaan

over nieuwe ontwikkelingen en actuele thema’s. Verdere verdieping in het vak vond plaats door de inbreng van kennis en ervaring van de begeleiders, onderlinge uitwisseling

Nu ook ouderenwerk Speciaal voor welzijnsprofessionals ontwikkelde het Oranje Fonds, samen met MOVISIE en Verdiwel, in 2008 de Oranje Fonds Zomerscholen. In 2011 zijn de Zomerscholen voor de vierde keer georganiseerd. Naast Zomerscholen voor het jongerenwerk, kinderwerk en wijkopbouw, is er dit jaar voor het eerst ook een Zomerschool voor het ouderenwerk.

en het oefenen met trainingsacteurs. Daarnaast hebben de deelnemers aan een goede onderbouwing van hun projectplan gewerkt met als resultaat dat er nu projectplannen liggen die inspelen op de specifieke vragen van burgers, ouderen en jongeren. Voor financiering van de projectplannen kunnen de deelnemers een aanvraag indienen bij het Oranje Fonds.

Meer informatie: Els Meijsen (e.meijsen@movisie.nl of 030 789 22 46) of Gery Lammersen (g.lammersen@movisie.nl of 030 789 21 25).

Wat betekenen de bezuinigingen voor welzijnsprofessionals? “De bezuinigingen hebben fikse gevolgen. Een grote groep professionals wordt ontslagen, locaties sluiten en soms moeten vrijwilligers het werk overnemen. Dit geeft veel onrust in organisaties. Ik zie ook dat er minder geld en tijd is voor deskundigheidsbevordering. Heel begrijpelijk, maar juist nu is het belangrijk dat welzijnsprofessionals van elkaar leren en innoveren. Ik zie overigens ook mooie initiatieven via bijvoorbeeld social media. Het huidige motto is dat burgers weer de regie krijgen over zichzelf, maar dat geldt wat mij betreft ook voor professionals. Ook zij moeten de regie pakken om zich te blijven ontwikkelen.” Waar zie jij problemen ontstaan? “Kwetsbare mensen kunnen minder terecht bij welzijnsorganisaties en welzijnsprofessionals. Ik verwacht dat een aantal zal vereenzamen, er zal meer onrust in wijken komen, meer verloedering.” Wat heb jij organisaties te bieden? “MOVISIE heeft veel materiaal waar professionals zelf mee aan de slag kunnen, dus zonder eerst een training te hoeven volgen. Bijvoorbeeld het werkboek ondernemend werken of de databank met goede voorbeelden en effectieve interventies. We hebben ook uitwisselingsprogramma’s waarbij professionals uit verschillende regio’s van elkaar leren. Dat vind ik belangrijke bijeenkomsten, professionals hebben heel veel deskundigheid maar vaak blijft die binnenshuis. Terwijl het juist goed is om te verbreden en nieuwe kansen te vinden.”

Huiselijk geweld is het meest voorkomende geweldsdelict in Nederland. MOVISIE ondersteunt overheid en uitvoerders bij signalering, preventie en het effectief aanpakken van huiselijk en seksueel geweld.

Huiselijk en seksueel geweld

‘Alsof psychiatrische ziekten je eigen schuld zijn’

Thema : Bezuin iginge

De kosten voor de GGZ lopen uit de hand, vindt de minister van VWS. Komende jaren wordt er daarom zeven tot tien procent bezuinigd. Daarnaast gaan GGZ-patiënten een eigen bijdrage betalen van 200 euro per jaar. Mirjam van Dongen, hoofd afdeling preventie van Yulius, wil dat deze eigen bijdrage wordt geschrapt. “Dit keert zich tegen ons. Er komt veel meer overlast op straat.” “De GGZ staat een ramp te wachten”, voorspelt Mirjam van Dongen van Yulius, GGZ-instelling in Zuid-Holland Zuid. “Er komen wereldwijd steeds meer mensen met psychiatrische ziekten, vooral met depressies en angst- en paniekklachten. In 2020 is de psychiatrie het grootste ziektebeeld. Ik kan leven met bezuinigingen in de zorg, ook in de GGZ. Ik kan ook leven met overheveling van de tweede naar de eerste lijn, voor een kleine groep. Maar niet met een eigen bijdrage van 200 euro.”

Overlast “Wat het effect zal zijn? Mensen zullen veel langer wachten voordat ze hulp gaan zoeken. We houden rekening met een vraaguitval tussen de vijf en vijfentwintig procent. Het Trimbos-instituut heeft berekend dat de kosten voor de tweede lijn zullen afnemen. Maar daarmee zijn de problemen niet opgelost. Een deel van onze cliënten vindt dat de maatschappij gek is, niet zijzelf. Die moeten we nu al met veel moeite binnenhouden. Het

VSK krijgt minder geld

Mensen in de thuiszorg, het onderwijs en het maatschappelijk werk moet je toerusten om psychiatrische problematiek vroegtijdig te signaleren.

Vanaf 2012 krijgt de VSK twintig procent minder subsidie van het Fonds PGO. De VSK is een landelijke vereniging voor mensen die in hun jeugd slachtoffer zijn geweest van seksuele kindermishandeling. Beleidsmedewerker Janine Klungel: “Concreet gaat het om een korting van ruim 10.000 euro op een bedrag van 46.000 euro dat wij op dit moment van het Fonds PGO ontvangen. Daarnaast zijn er inkomsten via lidmaatschap van leden en donateurs en via het Steunfonds.” Wat gaan de leden ervan merken? “Er is minder geld voor vernieuwende projecten, zoals het doen van onderzoek. Verder kan de VSK alleen nog subsidie aanvragen voor directe kosten ten behoeve van lotgenotencontact en voorlichting. Indirecte kosten die het bestuur maakt om deze activiteiten mogelijk te maken, worden niet meer vergoed. Ook de jaarlijkse bijeenkomst voor actieve vrijwilligers wordt niet meer gesubsidieerd. Bovendien zijn in de toekomst de kosten van een beleidsmedewerker als vast aanspreekpunt niet subsidiabel.” Janine Klungel vindt dit een negatieve ontwikkeling. “Het bestuur en de vrijwilligers doen belangrijk werk. Ze ontvangen geen vergoeding. De kosten die ze maken zouden toch gesubsidieerd moeten kunnen blijven.”

Trimbos-instituut verwacht dat er meer arbeidsuitval en meer overlast komt. En de crisisdienst gaat het twee keer zo druk krijgen.”

Praktijk Nog een gevolg van de bezuinigingen: de vraaguitval bij preventie kan misschien wel vijftig tot zestig procent voor volwassenen bedragen. Van Dongen: “Je moet blijven investeren in vroegsignalering. Mensen in de thuiszorg, het onderwijs en het maatschappelijk werk moet je toerusten om psychiatrische problematiek vroegtijdig te signaleren. Geef ze handvatten om te voorkomen dat de klachten erger worden. Zorg ook dat

huisartsen weer eenvoudig praktijkondersteuners kunnen krijgen. Het is bekend dat hoe eerder je erbij bent, hoe groter de kans is dat mensen zelf hun hoofd boven water kunnen houden. En blijf af van de ernstig zieke mensen.”

Discriminerend Mirjam van Dongen is boos over de visie achter de bezuinigingsslag. “Als je Parkinson hebt, kun je naar een ziekenhuis gaan en hoef je geen eigen bijdrage te betalen. Maar als je dement wordt of psychotisch, betaal je eerst 200 euro voordat je hulp krijgt. Dat is ronduit discriminerend. Alsof psychiatrische ziekten je eigen schuld zijn.”

��

Aanpak eergerelateerd geweld in knel? Hoe staat met de grote speerpunten van de afgelopen kabinetten op het gebied van veiligheid? Eergerelateerd geweld is de afgelopen jaren een groot thema geweest. Hilde Bakker van MOVISIE kijkt naar de toekomst. “Op 1 januari 2011 is het interdepartementale Programma Eergerelateerd Geweld gestopt, eigenlijk twee jaar te vroeg”, zegt Hilde Bakker, sinds jaar en dag expert op dit terrein: “Er is de afgelopen jaren fors geïnvesteerd, maar er is nog onvoldoende geïmplementeerd en geborgd. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met het meerjaren kaderprogramma ‘Aan de goede kant van de eer’ en de resultaten van de bestuurlijke pilots?”

Bal bij gemeenten De rijksoverheid legt nu de bal bij de lokale overheden. Het idee hierachter is dat gemeenten dichter op de problematiek zitten en dat zij de instellingen en organisaties die eergerelateerd geweld moeten aanpakken beter kunnen aansturen. Vanuit de rijksoverheid is - mede door de forse bezuinigingen - nauwelijks ondersteuning te verwachten. Wat zijn er dan nog aan mogelijkheden over? “Gemeenten hebben bijvoorbeeld via de Wmo mogelijkheden om op verschillende manieren aandacht te besteden

aan de preventie en aanpak van eergerelateerd geweld. Daarnaast biedt ook de Wet Meldcode aanknopingspunten voor kwaliteitscontrole. Daar moet het werk nu in gedaan worden”, zegt Hilde Bakker.

Generiek beleid Een andere beleidswijziging met gevolgen voor de aanpak van eergerelateerd geweld is het schrappen van specifiek beleid voor bepaalde doelgroepen. Eergerelateerd geweld is een bijzondere vorm van huiselijk geweld, die echter specifieke expertise en aanpak vergt. Maar hoe kan recht worden gedaan aan deze diversiteit binnen het generieke beleid? Wat gebeurt er met de twee pilot-opvanghuizen voor jonge slachtoffers van eergerelateerd geweld en met de vier opvanghuizen voor mannelijke slachtoffers van huiselijk en eergerelateerd geweld? Bakker: “De gemeenten zullen via de Wmo, via de vaste subsidiestromen voor de politie, de vrouwenopvang en Steunpunten Huiselijk Geweld, een integrale aanpak van eergerelateerd geweld moeten realiseren. Bijvoorbeeld door inbedding in de ketenaanpak huiselijk geweld, waarbij het wel belangrijk is om te zorgen voor specifieke deskundigheid van medewerkers. De gemeente zou samenwerking

met ter zake kundige lokale migrantenorganisaties moeten stimuleren.”

Hardere aanpak Een derde beleidsverandering van het huidige kabinet is de focus op repressie. Het kabinet wil met een hardere aanpak via het strafrecht en het privaatrecht eergeweld en huwelijksdwang bestrijden. Wat zijn de kansen volgens Bakker? “Er is minder geld beschikbaar voor de preventieve aanpak. Het nadeel van deze (straf)rechtelijke aanpak is dat zaken die niet bij politie en justitie terecht komen, buiten beeld blijven. En dat geldt waarschijnlijk voor de meeste zaken, omdat betrokkenen niet of nauwelijks aangifte doen. De bezuinigingen treffen ook veel migrantenorganisaties die juist gericht waren op voorlichting en een mentaliteitsverandering binnen de betrokken gemeenschappen. Ik heb dus best zorgen of het lukt om wat we de afgelopen jaren hebben opgezet, ook echt overeind blijft. Eergerelateerd geweld is nog niet voorbij!”

Meer informatie: Hilde Bakker (h.bakker@movisie.nl of 030 789 2081).

Sterk aan het werk Herkent u het volgende bij uzelf of collega’s? U heeft het druk en onderscheidt de ene dag soms niet meer van de andere. U bent moe en neemt zelfs uw werk mee naar huis, vooral in gedachten en ook ’s nachts. U bent en blijft betrokken, maar voor hoe lang? Volg de training ‘In je kracht’.

Binnen de maatwerktraining komen drie thema’s aan bod: hoe stimuleert u zelfregie bij cliënten, hoe blijft u zelf vitaal en hoe voorkomt u secundaire traumatisering? Er worden afwisselende werkvormen gebruikt en handvatten gegeven om de oorspronkelijke motivatie voor het werk te (her)ontdekken. Tijdens elke bijeenkomst kunt u uw actuele werksituatie inbrengen. Daarnaast wordt ook de bereidheid verwacht om kritisch naar uw eigen beroepshouding en functioneren te kijken.

Resultaat Na afloop bent u in staat om eigen kwaliteiten en valkuilen te herkennen die de zelfregie van uw cliënten bevorderen of belemmeren. U bevordert bewuster en vaker hun zelfregie én kunt uw energiegevers uitbreiden en energievreters verminderen. Ook weet u signalen van secundaire traumatisering bij uzelf te herkennen en daarbij tegengif in te zetten. Met deze training vergroot u uw eigen invloed op uw werk en werkomstandigheden!

Waarom meedoen?

zorg en welzijn zijn vaak betrokken mensen met cliënten die een stevig beroep op hen doen. Het blijft zoeken naar een goede balans om gemotiveerd te blijven en het werk niet mee naar huis te nemen. De maatwerktraining ‘In je kracht’ helpt om sterk aan het werk te blijven. Elk vak kent bovendien zijn eigen beroepsrisico’s. Werken met getraumatiseerde cliënten kan leiden tot een verstoorde balans tussen afstand en nabijheid. U kunt dezelfde klachten ontwikkelen als uw cliënten. Dit heet secundaire traumatisering. Als vitale medewerker voelt u zich sterk, fit en energiek en heeft u plezier in het werk. Dit is een belangrijke voorwaarde voor een gezonde en stimulerende relatie met uw cliënten, waarbij zij worden gestimuleerd de regie over hun eigen leven in de hand te nemen. Goed voor uzelf zorgen is daarbij een vereiste.

Meer informatie: MOVISIE Training & Advies (training-advies@movisie.nl of 030 789 22 22). Kijk verder op www.movisie.nl/trainingen onder ‘Maatwerk/in company’.

Professionals werkzaam in de hulpverlening,

��

Aanpak huiselijk geweld blijft speerpunt

Thema : Bezuin iginge

Voorlichtingsmateriaal huwelijksdwang beschikbaar Met de campagne Your Right2Choose! wil MOVISIE meer bewustwording over vrije partnerkeuze, gearrangeerde en gedwongen huwelijken bij jongeren. Your Right2Choose! zet verschillende middelen in tijdens de campagne. Naast de website www.yourright2choose.nl, met verhalen, tips en adviezen voor jongeren, zijn er flyers, posters, radiospots en banners. Ook is er een jongerenconferentie gehouden en betrekt MOVISIE ouders en hun gemeenschap via speciale groeps- en discussiebijeenkomsten. Het doel is handelingsperspectieven bieden aan jongeren en ouders om geweldloze communicatie te bevorderen. Jongeren blijken heel betrokken bij de campagne,

ondanks gevoeligheid van het thema en grote loyaliteit aan hun familie. Meer informatie of tips over dit onderwerp? Op de website www.huiselijkgeweld.nl staat het dossier ‘huwelijksdwang en achterlating’ met diverse producten voor professionals, zoals een toolkit ter ondersteuning in de aanpak van huwelijksdwang en achterlating. De flyers en posters voor jongeren zijn nu gratis te bestellen.

Meer informatie: Nicole Doornink (n.doornink@movisie.nl of 030 789 20 85).

�� Een van de beleidsterreinen van MOVISIE waar ook dit kabinet een speerpunt van heeft gemaakt, is de aanpak van geweld achter de voordeur. De strijd tegen huiselijk geweld wordt doorgezet, zij het dat het beleid versnipperd blijft. Het 'veld' ijvert al lang voor een nationaal actieplan, waarin overheden en veldpartijen samen werken aan preventie en aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Dat actieplan laat nog op zich wachten maar er zijn wel tal van maatregelen die perspectief bieden voor de aanpak en slachtoffers. Zo zijn de aanpak van ouderenmishandeling, kindermishandeling, genitale verminking, mensenhandel/loverboys en kinderporno prioriteiten volgens de begrotingen van VWS en Veiligheid & Justitie. Verder streeft het kabinet ernaar dat de Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling op 1 januari 2012 van kracht wordt. Het stelsel van de (vrouwen)opvang wordt verbeterd. De Veiligheidshuizen worden ondersteund bij hun doorontwikkeling en zal zich richten op het slagvaardiger en professioneler maken van de geïntegreerde, dadergerichte aanpak van veelplegers, huiselijk geweldplegers, risicojongeren en exgedetineerden. Slachtoffers van (zeden)misdrijven krijgen een sterkere positie in de strafrechtspleging.

Ouderenmishandeling Met name in de aanpak van ouderenmishandeling pakt het kabinet flink door met het 10 punten actieplan dat de minister in maart lanceerde. Ook hier veel nadruk op melding en op de verbeterde screening van zorgpersoneel o.a. door een verplichte Verklaring Omtrent Gedrag. Preventie blijft onderbelicht, ook op dit beleidsterrein, maar vooralsnog lijkt de aanpak van huiselijk geweld een goede impuls te krijgen.

3 vragen aan… Thema : Bezuin iginge

Ina van Beek,

senior adviseur huiselijk en seksueel geweld MOVISIE

Wat betekenen de bezuinigingen voor ‘huiselijk en seksueel geweld’? “Een economische crisis leidt tot meer stress bij mensen en daardoor soms ook tot meer geweld. Tegelijk hebben de organisaties die geweld willen voorkomen en aanpakken te maken met bezuinigingen. Het gevolg? Enerzijds meer problemen, anderzijds een verschraling van het aanbod. Sommige specifieke organisaties verdwijnen zelfs helemaal.” Waar zie jij problemen ontstaan? “Ik zie dat organisaties zich terugtrekken op hun eigen terrein. Ze richten zich op hun core business en zijn minder bereid om samen te werken. De aanpak van geweld

vergt juist een gezamenlijke inspanning en hulp aan slachtoffer, pleger en gezin. Samenwerken kost tijd en dus geld. Gemeenten hebben de regierol, maar ook gemeenten moeten bezuinigen. Zullen zij die integrale aanpak wel blijven regisseren?” Wat heb jij organisaties te bieden? “We zijn een nieuw programma gestart over veiligheid in de wijk. Daarbij focussen we op een sterkere rol van burgers zelf. Stel dat je hoort dat je buren geweld gebruiken, klop je dan aan bij een instantie of ga je zelf iets doen? Er is nu nog veel schuwheid om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Dat willen we met dit nieuwe programma stimuleren.”

In Nederland zijn ruim 5 miljoen (zorg)vrijwilligers en 1,5 miljoen mantelzorgers. Zij en hun organisaties hebben goede randvoorwaarden en ondersteuning nodig om hun werk te kunnen blijven doen. MOVISIE zet zich in voor kwaliteitsverbetering van de infrastructuur rond vrijwilligerswerk en mantelzorg.

Vrijwillige inzet en mantelzorg

Gooi mantelzorgers niet tussen wal en schip

Thema : Bezuin iginge

De bezuinigingen leggen grote druk op mantelzorgers, stelt Anita Peters van MOVISIE. De intensieve mantelzorg neemt nu al schrikbarend toe. Komende jaren krijgen we meer te maken met overbelasting van mantelzorgers, zelfs met ontspoorde mantelzorg. Met alle gevolgen van dien voor de kwaliteit van de zorg.

nita Peters zorgt samen met haar zus voor haar vader die Alzheimer heeft, maar nog wel zelfstandig woont. “Voor de dagelijkse zorg hebben we buren ingeschakeld. Dat lukt, maar nu hij achteruit gaat, willen de buren die verantwoordelijkheid niet dragen. We bellen jullie wel, zeggen ze. Maar mijn zus en ik wonen een uur reizen bij hem vandaan.” Minder werken en meer zorgen is het overwegen waard, vindt Anita Peters. “Maar de vraag is of wij de competenties hebben om te zorgen voor iemand met Alzheimer in deze fase van de ziekte.” Opname in een verpleeghuis? “Hij staat op de wachtlijst, maar zelf wil hij niet.” Iemand

worden gemeenten verantwoordelijk voor de dagbehandeling. Met alle bezuinigingen die nodig zijn, is het de vraag of gemeenten de dagbehandeling intact laten. Ik kan me voorstellen dat dit een dure voorziening is voor het lokale niveau. En hoe regel je de financiën als cliënten uit verschillende gemeenten komen?”

Oproep Zorg dat mantelzorgers niet tussen wal en schip komen, is de oproep van Anita Peters aan alle gemeenten. “Het maatschappelijk debat staat in het teken van de bezuinigingen, maar er wordt niet nagedacht over de consequenties Uit onderzoek blijkt dat de druk op mantelzorgers de komende jaren toeneemt.

Sinds de bezuinigingen praat niemand meer over kwaliteit. Nieuw voor gemeenten inhuren via een PGB? “Dat kan inderdaad, maar binnenkort wordt daar ook op bezuinigd.”

Dagbehandeling Dagbehandeling is volgens Peters een goede oplossing voor haar vader, maar wat gebeurt daarmee als gemeenten de begeleiding in hun takenpakket krijgen? “Als de begeleiding vanuit de AWBZ wordt overgeheveld naar de Wmo,

voor mantelzorgers. De verwachtingen van mantelzorgers zijn te hoog gespannen. We weten uit onderzoek dat de druk op mantelzorgers de komende jaren toeneemt, met name op intensieve mantelzorgers die meer dan acht uur per week voor een ander zorgen. Ik verwacht dat er meer overbelasting komt en meer ontspoorde mantelzorg doordat mensen het simpelweg niet meer aan kunnen.”

September 2011 start MOVISIE een programma om gemeenten te ondersteunen bij de voortgaande decentralisatie van de AWBZ (begeleiding) en de jeugdzorg. Peters: “Uitgangspunt bij dit programma is dat kwetsbare burgers niet buiten de boot mogen vallen. We gaan onder meer kijken of gemeenten kunnen profiteren van nieuwe mogelijkheden, zoals social media en domotica. En verder wil ik de discussie over de kwaliteit van mantelzorg nieuw leven inblazen.

Want sinds de bezuinigingen heeft niemand het daar meer over.”

Wilt u meewerken aan het nieuwe programma van MOVISIE? Neem contact op met Anita Peters (a.peters@movisie.nl of 030 789 20 64) of Marjoke Verschelling (m.verschelling@movisie.nl of 030 789 22 42).

��

Overbelasting mantelzorgers leidt tot ontsporing Het aantal zwaarbelaste of overbelaste mantelzorgers is gestegen van ongeveer 350.000 in 2001 naar 450.000 in 2008 (SCP, 2010). Mantelzorgers voeren hun taken vaak uit met de beste bedoelingen, maar kunnen onbedoeld over bepaalde grenzen gaan. Dit gebeurt als de zorgdruk te zwaar wordt. Goede zorg slaat sluipenderwijs om in verwaarlozing, verkeerde behandeling of zelfs mishandeling. Daarbij is geen sprake van opzet of moedwil. Signalen uit het veld wijzen op een groeiend probleem. Wat te doen? Voor beroepskrachten en vrijwilligers ligt er een belangrijke rol in het signaleren en aanpakken van ontspoorde mantelzorg. Vaak hebben professionals, vrijwilligers en omstanders wel vermoedens, maar in veel gevallen doen ze er 12

niets mee. Bijvoorbeeld omdat zij bang zijn de relatie te schaden of omdat ze niet weten welke stappen ze kunnen zetten. Voor hen zijn twee zaken van belang: weten hoe je ontspoorde mantelzorg kunt signaleren en weten welke stappen je moet zetten als je vermoedens hebt.

Beroepskrachten en vrijwilligers kunnen aan de hand van het Basismodel Meldcode (www.rijksoverheid.nl, bij documenten en publicaties) kijken wat ze moeten doen.

Aanbod MOVISIE MOVISIE ontwikkelt een speciaal stappenplan ontspoorde mantelzorg voor de meldcode. Daarnaast biedt MOVISIE voor beroepskrachten en vrijwilligers trainingen in het signaleren en bespreken van ontspoorde mantelzorg. Voor managers zijn er trainingen in het werken met de meldcode.

Kijk voor meer informatie over ontspoorde mantelzorg op www.movisie.nl/mantelzorg of neem contact op met Roos Scherpenzeel, (r.scherpenzeel@movisie.nl of 030 789 20 65).

Ontspoorde mantelzorg kan zich op verschillende manieren uiten. De meest voorkomende vorm is verbale agressie, maar ook lichamelijke ontsporing komt voor. Denk aan vastbinden, verkeerd toedienen van medicijnen, verwaarlozing (ondervoeding, uitdroging, vervuiling). Subtieler is het als de verzorgde geen invloed heeft op besluiten over zijn of haar leven of als de mantelzorger profiteert van eigendommen. Ook seksueel misbruik komt voor.

Amsterdam West steekt in op dromen Stadsdeel Amsterdam West ontwikkelt nieuw vrijwilligerswerkbeleid, samen met de doelgroep. Om hier handen en voeten aan te geven organiseert het stadsdeel een conferentie met actieve burgers, vrijwilligersorganisaties en welzijnsorganisaties. Saskia Daru en Sophie Straatman van MOVISIE begeleiden het proces.

Met het nieuwe vrijwilligerswerkbeleid wil het stadsdeel aansluiten bij Welzijn Nieuwe Stijl. Geheel in lijn met dit programma staan eigen initiatief en eigen kracht in de schijnwerpers.

Tips uit Amsterdam West • Sta open voor ideeën van actieve burgers. • Formuleer gezamenlijke ambities en dromen. • Neem de ervaringen van alle deelnemers serieus en leer daarvan. • Stimuleer de uitwisseling tussen actieve burgers, vrijwilligersorganisaties en welzijn, bijvoorbeeld door een vrijwilligersdiner.

Saskia Daru: “Het stadsdeel wil beperkt faciliteren door waar nodig welzijnswerkers in te zetten en slechts een paar accommodaties financieren. De mate van ondersteuning hangt af van de mate waarin activiteiten van vrijwilligersorganisaties en actieve bewoners meerwaarde hebben, bijvoorbeeld door toegankelijk te zijn voor iedereen, ook voor kwetsbare groepen.” Sophie Straatman vult aan: “Voor professionals is een nieuwe rol weggelegd. Hun focus komt te liggen op het inspelen op ideeën van bewoners, het versterken van de eigen kracht en het verbinden van initiatieven.”

Dromen Met de conferentie wil het stadsdeel het vrijwilligerspotentieel beter benutten. Straatman: “Het stadsdeel pakt dit op door het nieuwe beleid

��

Stimuleer de uitwisseling tussen actieve burgers, vrijwilligersorganisaties en welzijn, bijvoorbeeld door een vrijwilligersdiner.

in nauwe samenspraak met vrijwilligers- en welzijnsorganisaties verder uit te werken. Ook actieve bewoners worden daar nadrukkelijk bij betrokken.” Het programma opent met een interview met drie actieve bewoners die vertellen over hun dromen en hoe zij die gerealiseerd hebben. Daarna is het de beurt aan de deelnemers om in

workshops te gaan praten over vraagstukken die vrijwilligers(organisaties) hebben ingebracht. Daru: “We steken vooral in op de dromen en ambities van de deelnemers, wat ze willen bereiken in hun omgeving. Die maken we concreet. Dat geeft veel meer energie.”

Meer informatie: Saskia Daru (s.daru@movisie.nl of 030 789 20 49) of Sophie Straatman (s.straatman@movisie.nl of 030 789 20 77).

��

Helpt ons mantelzorgbeleid wel? Vraagt u zich ook wel eens af of uw vrijwilligerswerk- of mantelzorgbeleid effectief is? Of krijgt u hierover vragen uit de gemeenteraad? Een evaluatieonderzoek is een goede manier om hierop zicht te krijgen. Vanessa Zondag van MOVISIE: “Zo’n evaluatie geeft gemeenten

MantelScan

bovendien inzicht in wat er in de toekomst nodig is om het beleid te verbeteren.”

Terwijl de ene mantelzorger fluitend door het leven gaat, heeft de andere last van depressieve klachten. En weer een ander dreigt een burn-out te krijgen omdat het evenwicht tussen draaglast en draagkracht zoek is. Dat laatste kan natuurlijk grote gevolgen hebben voor de zorg aan de zorgbehoevende. Het is daarom van groot belang dat een hulp- of zorgverlener tijdig vaststelt of overbelasting van een mantelzorger of zorgnetwerk dreigt. Het Expertisecentrum Mantelzorg ontwikkelde ‘De MantelScan’: een instrument waarmee hulp- of

zorgverleners samen met de cliënt en de mantelzorger het netwerk in kaart brengt. Er wordt gekeken naar de aard van de zorgvraag en de beleving van het zorgen en naar de verdeling van de zorgtaken en de samenwerking binnen het netwerk. Zo worden risico’s en knelpunten zichtbaar en kan gerichte ondersteuning geboden worden.

Meer informatie: Wilco Kruijswijk (w.kruijswijk@movisie.nl of 030 789 20 87).

Er zijn verschillende manieren om beleid te evalueren, legt Vanessa Zondag uit. “Een gemeente kan ervoor kiezen om de evaluatie beperkt te houden en alleen deskresearch of een quickscan te doen. Maar ze kan ook besluiten om externe partijen als vrijwilligers, mantelzorgers en ondersteunende organisaties bij de evaluatie te betrekken.” In dat laatste geval brengt MOVISIE bijvoorbeeld met behulp van een enquête, interactieve werksessies of interviews in kaart hoe zij het beleid ervaren, of zij het beleid

effectief vinden, welke knelpunten of ontwikkelingen er spelen en welke verbetersuggesties zij hebben. Zondag: “Die frisse blik van buiten is altijd heel waardevol. In de praktijk blijkt bovendien dat alle betrokkenen het erg prettig vinden om in een bijeenkomst hun ervaringen te delen en te horen wat er speelt.”

Rekenkamer MOVISIE doet ook regelmatig evaluatieonderzoeken in opdracht van

Rekenkamercommissies. Zondag: “We hebben voor de Rekenkamercommissie van de Kempengemeenten de effectiviteit van het vrijwilligerswerkbeleid in de gemeente Bladel in beeld gebracht. En voor de Rekenkamercommissie Olst-Wijhe de effectiviteit van het zorggerelateerd vrijwilligerswerk- en mantelzorgbeleid.” Deze Rekenkameronderzoeken zijn vaak wat zwaarder van opzet dan de gemeentelijke evaluatieonderzoeken. “Dat is dan ook gelijk de meerwaarde”, legt Zondag uit. “Naast de effectiviteit van het beleid willen Rekenkamercommissies vaak ook zicht krijgen op hoe het ambtelijke en bestuurlijke proces is verlopen en hoe de interne organisatie verbeterd kan worden. Daar doen wij dan aanbevelingen voor.”

Meer informatie: Vanessa Zondag (v.zondag@movisie.nl of 030 789 22 59).

Vrijwillige inzet en mantelzorg Mes op keel

Onderzoek naar effect van bezuinigingen

Run op fondsen De economische recessie en bezuinigingen hebben in 2011 merkbaar effect op het lokaal vrijwilligerswerk. Dat blijkt uit onderzoek van MOVISIE voor Vereniging NOV onder 354 lokale en regionale organisaties. Acht procent van de vrijwilligersorganisaties zegt in de problemen te komen, de rest wacht af.

rijwel alle vrijwilligersorganisaties hebben in 2011 minder geld. Dat heeft alles te maken met hun belangrijkste sponsor: de gemeente. Driekwart van de vrijwilligersorganisaties in het onderzoek krijgt geld van de gemeente, zo blijkt uit het onderzoeksrapport

‘Meer voor minder’. In 2011 heeft bijna een derde van de lokale en regionale vrijwilligersorganisaties minder subsidie van de gemeente gekregen. Ook is er minder geld binnengekomen van de provincie en het Rijk, van bedrijven en via giften en schenkingen.

Acht procent van de vrijwilligersorganisaties voelt het mes op de keel. Zij zitten in de problemen door de bezuinigingen en verwachten dat ze de rekeningen niet meer kunnen betalen. De andere organisaties voorzien dit jaar geen problemen maar houden wel een slag om de arm voor de jaren daarna als de voorgenomen bezuinigingen door de overheid gaan doorwerken. Voor 59 procent van de organisaties in het onderzoek is de subsidie van de overheid namelijk de allerbelangrijkste inkomstenbron.

Dan toch een loterij In het onderzoek is aan vrijwilligersorganisaties gevraagd wat zij doen om meer geld binnen te halen. Worden er loterijen en sponsoracties op touw gezet? Niet in de eerste plaats, blijkt uit de reacties. De meeste organisaties bieden de bezuinigingen het hoofd door sponsors te zoeken en fondsen om geld te vragen. Daar liggen de beste kansen, aldus de deelnemers aan het onderzoek. De organisaties zien weinig heil in nieuwe diensten

Thema : Bezuin iginge

aanbieden, abonnementsgelden en contributies verhogen, loten verkopen, rommelmarkten organiseren en oud papier of oud ijzer inzamelen. Ook het aanspreken van reserves is zelden een optie.

Vrijwilligersorganisaties zien weinig heil in oud papier ophalen. Snijden in kosten Snijden in de uitgaven is voor bedrijven een belangrijk middel in tijden van recessie. Doen vrijwilligersorganisaties dat ook? In beperkte mate, laat het onderzoek zien. De meeste organisaties organiseren activiteiten met minder geld. Ook zijn sommige activiteiten stopgezet. Snijden in de personeelskosten is vaak geen optie omdat de meeste deelnemers geen betaalde medewerkers hebben. Als er beroepskrachten in dienst zijn, vinden organisaties bezuinigen op personeel - één van de belangrijkste uitgavenposten - het minst noodzakelijk. Er wordt ook nog niet massaal gesneden in een belangrijke kostenstijger in 2011: huur en onderhoud van de accommodatie.

n Het onderzoeksrapport ‘Meer voor minder. Onderzoek naar de gevolgen van de recessie en de bezuinigingen voor het lokale vrijwilligerswerk’ is gratis te downloaden via www.movisie.nl.

Meer informatie: Ronald Hetem (r.hetem@movisie.nl of 030 789 20 52).

NOV kan hier iets mee “Nu kunnen we aan de slag”, is de reactie van Els Berman van de Vereniging NOV, opdrachtgever van het onderzoek. “Met dit onderzoek wilden we een beeld krijgen van de gevolgen van de bezuinigingen voor lokale vrijwilligersorganisaties. Die gegevens hebben we nodig om gericht te kunnen lobbyen. Volgend jaar gaan we hetzelfde onderzoek doen om te achterhalen hoe de effecten in 2012 uitpakken.”

In tijden van crisis organiseren de meeste organisaties dezelfde activiteiten met minder geld.

��

3 vragen aan…

Ronald Hetem,

Thema : Bezuin iginge

Marokkaanse jongeren met een fysieke beperking

senior adviseur vrijwillige inzet MOVISIE

Wat betekenen de bezuinigingen voor het vrijwilligerswerk? “Vrijwilligersorganisaties hebben minder geld en moeten nu snijden in de activiteiten. Dat blijkt uit een enquête van de Vereniging NOV onder ruim 500 lokale vrijwilligersorganisaties. 54 procent krijgt in 2011 minder subsidie van de gemeente, minder geld van fondsen en minder donaties. Acht procent denkt de rekeningen binnenkort niet meer te kunnen betalen.” Waar zie jij problemen ontstaan? “Ik denk dat een aantal dienstverlenende organisaties zal omvallen, zoals vrijwillige hulpdiensten en Tafeltje Dekje. Dat zijn

organisaties die hun diensten gratis of heel goedkoop aanbieden. Die kunnen niet zonder subsidie. Verder zullen vrijwilligersorganisaties minder activiteiten organiseren. 34 procent zegt met activiteiten te stoppen.” Wat heb jij vrijwilligersorganisaties te bieden? “Creatief fondsen werven. Er zijn veel manieren om aan je middelen te komen. Waarom geld vragen als je bijvoorbeeld computers nodig hebt? Ga samenwerken met bedrijven en vraag hen om computers. MOVISIE biedt hierover trainingen op maat aan. Je krijgt in de training veel tips die je meteen kunt toepassen.”

MOVISIE en het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN) doen onderzoek naar de maatschappelijke participatie van jongeren met een fysieke beperking van Marokkaanse afkomst. Deze jongeren hebben extra veel hindernissen te overwinnen (beeldvorming, taboe, vaardigheden) voordat zij volwaardig aan de samenleving kunnen deelnemen. Om hun positie te helpen verbeteren, zijn MOVISIE en SMN een participatief onderzoek gestart door en voor jongeren. Het onderzoek richt zich op maatschappelijke participatie in het algemeen, maar concentreert zich op de arbeidsparticipatie. Jongeren interviewen zelf andere jongeren. Daarmee halen zij

knelpunten naar boven én stimuleren ze hun participatie. Op basis van het onderzoek willen MOVISIE en SMN suggesties voor verbetering van de (arbeids) participatie van deze groep jongeren aanreiken aan relevante partijen binnen en buiten de Marokkaanse gemeenschap in Nederland. Dit project, een initiatief in het kader van het programma inclusief beleid, is met steun van NSGK, Revalidatiefonds en Johanna Kinderfonds op 1 oktober 2011 gestart.

Voor meer informatie: Henk Beltman (h.beltman@movisie.nl of 030 789 22 39).

De samenleving kent een grote verscheidenheid aan mensen. MOVISIE wil bijdragen aan het verbinden van mensen en aan de participatie en het welzijn van burgers in al hun diversiteit.

Diversiteit MOVISIE Diversiteitsprijs 2011

Ouderen, de generatie van de toekomst? Op 28 november 2011 wordt de MOVISIE Diversiteitsprijs 2011 uitgereikt. Het thema van deze vijfde editie is: ‘Ouderen, de generatie van de toekomst?’ Tientallen organisaties hebben een project ingediend dat de kracht van diversiteit bij ouderen aantoont. Drie leden van de adviesgroep en projectleider Annie Oude Avenhuis vertellen waarom ouderen dit jaar centraal staan. Richard de Groot, Commissie Gelijke Behandeling

Ouderen lopen tegen leeftijdsgrens aan

“Ouderen hebben last van leeftijdsdiscriminatie bij het vinden van een baan. Een kwart van de zaken die de Commissie Gelijke Behandeling behandelt, gaat daarover. En in ruim de helft van de gevallen blijkt het discriminatie. De trend is dat we in Nederland langer moeten doorwerken, maar tegelijk zie je dat werkloze ouderen nog altijd veel moeite hebben om aan het werk te komen. Ouderen zijn verplicht om iedere week te solliciteren, maar zeventig of tachtig afwijzingen lijken heel normaal. We krijgen ook klachten van mensen die aan een tweede carrière beginnen en vervolgens tegen een leeftijdsgrens aanlopen. Het is tijd voor een cultuuromslag. Mensen voelen zich minder snel oud, ze willen langer doorwerken. Maar het kost tijd voordat we dat met elkaar normaal vinden.”

Freddy May, NOOM (Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten)

Geef migrantenouderen erkenning “Ik hoop dat er door de MOVISIE Diversiteitsprijs 2011 meer positieve aandacht komt voor de kracht van migrantenouderen. Migrantenouderen hebben last van negatieve beeldvorming. In de media worden ze door sommige politici neergezet als probleem of kostenpost. Maar deze groep heeft een grote bijdrage geleverd aan de opbouw van Nederland na de Tweede Wereldoorlog. Daar mag best meer waardering voor komen. Er mag ook meer erkenning komen voor de rijkdom die de verschillende culturen Nederland heeft gebracht. Kijk alleen maar naar hoe rijk en gevarieerd ons eten is geworden! Erkenning en waardering zijn een stimulans voor migrantenouderen om mee te doen in de samenleving.”

Elleke Alink, Schorer

Verdiep je in roze ouderen “Er is veel onwetendheid over homo- en lesbische ouderen, het is een onzichtbare groep. Dat is de reden dat ik de MOVISIE Diversiteitsprijs 2011 belangrijk vind. Ik hoop dat mensen zich hierdoor meer gaan verdiepen in de situatie en problematiek van roze ouderen. Voor alle duidelijkheid: deze groep zit in verschillende levensfasen. Je hebt mensen die bijvoorbeeld voor de Tweede Wereldoorlog zijn geboren, geen kinderen hebben en vaak in een sociaal isolement zitten. Zij hebben geen groot netwerk van gezin en familie, vaak hebben ze in de jaren tachtig veel vrienden verloren. We kennen voorbeelden van ouderen die in een woonzorgcentrum weer de kast ingaan. We hebben ook voorbeelden van oudere homo’s die in hun wijk niet meer alleen over straat durven. En van oudere docenten die er op school niet meer over praten. Over deze groepen ouderen moet veel meer bekend worden.” Annie Oude Avenhuis, MOVISIE

Thema van de Diversiteitsprijs 2011 is ‘Ouderen, de generatie van de toekomst?

“Het beeld van ouderen is vaak negatief gekleurd. Er bestaan hardnekkige mythes over ouder worden. Het betekent ziek worden, cognitief achteruitgaan, dementie, depressie en sociaal isolement. Sommigen noemen de vergrijzing een probleem voor de

samenleving, maar klopt dat beeld? Ouder worden betekent ook zoeken naar een nieuw perspectief. Hoe kunnen vrijwilligersorganisaties ouderen beter betrekken bij hun werkzaamheden en bij elkaar? Juist dit jaar, het Europees jaar van het vrijwilligerswerk, vormt dit een enorme uitdaging. Met de MOVISIE Diversiteitsprijs willen we verrassende

Vergrijzing is niet altijd een probleem

��

Meer informatie: Annie Oude Avenhuis (a.oudeavenhuis@movisie.nl of 030 789 21 15).

3 vragen aan…

Op 9 december gaat de rode loper uit De bezuinigingen zijn zorgelijk, maar bieden ook kansen. Door de bezuinigingen

en inspirerende voorbeelden onder de aandacht gaan brengen.”

Wil Verschoor,

Thema : Bezuin iginge

manager diversiteit MOVISIE

zal er efficiënt en kostenbesparend samengewerkt moeten worden op gemeentelijk niveau. De aanpak van het programma Duizend en één Kracht is hier een goed voorbeeld van. Op 9 december 2011 worden succesvolle aanpakken in het zonnetje gezet. In vier jaar Duizend en één Kracht zijn duizenden vrouwen bereikt die nu op hun eigen manier een steentje bijdragen aan onze samenleving. 25 Nederlandse gemeenten werken intensief samen met vrijwilligersorganisaties, vrijwilligerscentrales, vrouwen- en migrantenorganisaties om dit plan te laten slagen. Doordat organisaties hun krachten bundelen, ontdekken steeds meer allochtone vrouwen hun eigen kracht. Via begeleiding, scholing en bemiddeling naar vrijwillig of betaald werk, zijn ze uitgedaagd om hun talenten te benutten.

De Grote Finale Tijdens De Grote Finale op 9 december 2011 rollen wij de rode loper uit voor deze vrouwen en de vrijwilligers en pro-

fessionals die hen hebben ondersteund. De Grote Finale wordt een feest voor zo’n zeshonderd gasten, waaronder allochtone vrouwen, vertegenwoordigers van vrijwilligersorganisaties, beleidsambtenaren en landelijke en lokale overheden. De Grote Finale bestaat uit een talentenbazaar en de uitreiking van zes 'VSBfonds Duizend en één Kracht Sterren'.

Duizend en één Sterren Tijdens De Grote Finale krijgen zes succesformules extra aandacht. Zij zijn de winnaars van de ‘VSBfonds Duizend en één Kracht Sterren': prijzen voor de beste, meest succesvolle en meest inspirerende aanpakken, methodieken en initiatieven uit

de lokale praktijk van Duizend en één Kracht. Het VSBfonds beloont de winnaars tijdens De Grote Finale met een geldbedrag van 1001 euro. De Grote Finale vindt plaats in Central Studio’s Utrecht. Kijk voor meer informatie op www.duizendeneenkracht.nl.

Prijzen Senna Bouteba van het VSBfonds “Het VSBfonds steunt initiatieven die bijdragen aan een samenleving waar iedereen aan mee kan doen. Duizend en één Kracht is hier een mooi voorbeeld van: het activeert vrouwen en het verkleurt vrijwilligersorganisaties. De meest succesvolle aanpakken verdienen dan ook een prijs! Daarom maakt VSBfonds de prijzen mogelijk.”

Wat betekenen de bezuinigingen voor de integratie? “De bezuinigingen komen hard aan! Er wordt bezuinigd op alles wat specifiek voor allochtonen is. Zo worden specifieke taalcursussen of specifiek welzijnsaanbod geschrapt. Een voorbeeld is ook het programma Duizend en één Kracht waarbij we allochtone vrouwen stimuleren om vrijwilligerswerk te gaan doen. Het ministerie heeft laten weten dat dit programma wordt verbreed: het gaat nog wel om de emancipatie van vrouwen, maar niet meer specifiek om allochtone vrouwen. Het gaat nu om het aan het werk helpen van vrouwen met een lage opleiding.” Waar zie jij problemen ontstaan? “Ik denk dat een aantal specifieke groepen niet meer zal meedoen in de maatschappij. Het kabinet wil alleen nog generiek beleid, dus algemeen beleid voor iedereen. Dat generieke beleid moet dan wel zo goed zijn dat iedereen mee kan doen. Ik voorzie problemen als bijvoorbeeld de taallessen worden gestopt voor allochtone vrouwen. Ik denk niet dat zij uit zichzelf zullen participeren als ze de taal niet spreken.” Wat heb jij organisaties te bieden? “Wij gaan bij MOVISIE uit van generiek beleid: alles moet toegankelijk zijn voor iedereen. Maar we zullen daarbij nog meer dan voorheen alert zijn op specifieke doelgroepen: vallen zij niet buiten de boot door het generieke beleid? Als dat zo is, zullen we alles op alles zetten om deze groepen alsnog te ondersteunen.”

MOVISIE kort

Publicaties

Kijk voor meer informatie op www.movisie.nl/publicaties. Prijzen zijn exclusief een bijdrage van € 2,50 in de verzendkosten.

Cocreatief ondernemen Cocreatie is creatieve en actieve participatie, die helpt om burgers te betrekken bij beleid en dienstverlening en bij de complexe problemen van gemeenten, welzijns- en zorginstellingen. Vilans en MOVISIE. Gratis te downloaden of te bestellen voor € 9,95.

Fijn nieuwjaarsgeschenk: De MO In 2012 bestaat de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) vijf jaar. Datzelfde geldt voor MOVISIE dat door het ministerie van VWS is opgericht om de uitvoering van de Wmo te ondersteunen. Om dit dubbele eerste lustrum te vieren verschijnt begin 2012 'De MO - een toekomstverkenning'. In ‘De MO’ geven vijf invloedrijke Nederlanders op vijf verschillende thema’s hun visie op de toekomst. Maar ‘De MO’ is meer. Het wordt uw fijnste nieuwjaarsgeschenk: een stijlvol magazine met visies, reacties van jonge, veelbelovende wetenschappers en prikkelende columns. Te bestellen via movisie.nl vanaf begin januari.

De roze gemeentegids Wat kunnen gemeenten doen voor lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders? Gratis te downloaden of te bestellen voor € 17,50.

Handreiking homoemancipatie: seksuele diversiteit op de werkvloer Wat kunnen organisaties doen aan de acceptatie van seksuele diversiteit op het werk? Gratis te downloaden of te bestellen voor € 3,50.

Taken en kwaliteiten van belangenbehartigers In dit competentieprofiel vindt u wat belangenbehartigers doen en welke werkzaamheden tot positieve resultaten leiden. Gratis te downloaden of te bestellen voor € 9,95.

Samensturing in de maatschappelijke opvang. De tegenstelling voorbij. Uitgave van de Wmo-werkplaatsen. Bestellen via www.wmo-werkplaatsen.nl voor € 7,50 of gratis te downloaden.

verwacht

Kr8! voor jongeren in begeleiding Nieuw instrument dat jongeren (18-25) helpt bij het ontdekken van hun eigen kracht. Past bij het 8-fasenmodel. Te bestellen voor € 7,95 of gratis te downloaden.

Sterke verhalen: burgerinitiatieven voor voorzieningen in kleine dorpen In deze publicatie beschrijven SEV en MOVISIE vier dorpen die model staan voor gedurfde en veelomvattende burgerinitiatieven. Gratis te downloaden.

Naar een Wmo-raad Nieuwe Stijl? Scherper signaleren, in competenties denken bij de samenstelling van raden en overstijgend advies geven. Uitgave van het Kennisprogramma Cliëntenparticipatie. Gratis te downloaden.

Onderneem ’t zelf in welzijn! Werkboek voor een ondernemende organisatie In zeven stappen naar een proactieve en naar buitengerichte organisatie. Gratis te downloaden of te bestellen voor € 7,-

Pak de Passie! Magazine over betrokkenheid 2.0 Voor iedereen die met vrijwilligers werkt en meer wil weten over hoe betrokkenheid werkt. Gratis te downloaden of te bestellen voor € 6,95.

Onderzoeksrapport ‘Alleen slechte vrouwen klagen’ Het rapport beschrijft de problemen en behoeften van geïsoleerde allochtone spilzorgers in Nederland. Gratis te downloaden of te bestellen voor €17,50.

Tekstburo Gort

��

Teksten: MOVISIE, Tekstburo Gort Vormgeving en productie: Suggestie & illusie, Utrecht.

Agenda Kijk voor de volledige agenda op www.movisie.nl/agenda.

Fotografie: Sandra van Elten; Bert Spiertz; Job Hulshoff; iStock; Marc Bolsius, Wim Oskam/Hollandse Hoogte; Sabine Joosten/Hollandse Hoogte; Flip Fransen/Hollandse Hoogte; Ruud van der Graaf In de vorige MOVISIES zijn de credits voor de foto op de cover weggevallen. De fotograaf van deze foto was

24 november 2011 ��

Trainingen Kijk voor het complete overzicht van onze trainingen op www.movisie.nl/trainingen. U kunt zich hier ook aanmelden voor een training.

Symposium Ondernemend werken Ruimte voor de professional, hoe vult u dat op een ondernemende manier in? Hoe geeft u vorm aan ondernemerschap? Een symposium voor professionals en managers in zorg en welzijn, georganiseerd door MOVISIE en Hogeschool Inholland.

Ruud van der Graaf. Overname van (delen van) artikelen is met bronvermelding toegestaan. ISSN: 1876-0422 MOVISIE

��

Postbus 19129, 3501 DC Utrecht Catharijnesingel 47, 3511 GC Utrecht

27 oktober 2011 - 2 dagen

17 november 2011 – 1 dag

9 december 2011 Utrecht - Central Studio's

Overtuigend presenteren in welzijn

Verkenning van het sociale media landschap

Duizend en één Kracht: De Grote Finale

Wilt u weten wat de mogelijkheden zijn van social media voor uw vrijwilligersorganisatie, maatschappelijke organisatie of lokale overheid? Deze training biedt kennis van zaken!

Met Duizend en één Kracht zijn duizenden allochtone vrouwen bereikt en velen dragen nu op hun eigen manier een steentje bij aan de Nederlandse samenleving. Op 9 december 2011 wordt voor al deze vrouwen, de vrijwilligers en professionals die hen hebben ondersteund, de rode loper uitgerold tijdens De Grote Finale.

Hoe blijf ik in contact met mijn onderwerp, mijn publiek én mijzelf? Werk met deze presentatietraining aan uw kernboodschap over de meerwaarde van het welzijnswerk. Voor professionele uitvoerders en managers in welzijn. ��

��

7 november 2011 - 1 dagdeel

22 november 2011 – 1 dag

Signaleren en bespreekbaar maken van seksueel geweld voor het AMW

Versterken zelfregie en eigen kracht

Algemeen maatschappelijk werkers hebben zowel met slachtoffers als plegers te maken, bijvoorbeeld bij systeemgesprekken na huiselijk geweld. Deze nieuwe training biedt theoretische kennis en handvatten voor een goede aanpak. 16

Een nadere kennismaking met manieren om de eigen kracht van mensen te gebruiken in hun hulpverlening of ondersteuning. Voor professionals in welzijn en dienstverlening.

T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 www.movisie.nl * info@movisie.nl Volg movisie op Twitter @movisie Inhoudelijke vragen: kennislijn@movisie.nl of 030 789 21 12. Gratis abonnement op MOVISIES aanvragen of beëindigen? Ga naar Mijn MOVISIE op www.movisie.nl MOVISIE is hét landelijke kennisinstituut en advies

��

bureau voor maatschappelijke ontwikkeling. We bieden toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de

7 december 2011 Amsterdam - Nwe deLaMar

Uitreiking meer dan handen awards Beste voorbeelden vrijwilligerswerk krijgen award voor Competentie, Innovatie, Verbinding en Passie, met Staatssecretaris Vws en Ivo Niehe.

aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, zorg en sociale veiligheid. In ons werk staan vijf actuele thema’s centraal: huiselijk & seksueel geweld, kwetsbare groepen, leefbaarheid, mantelzorg en vrijwillige inzet.