Enerjimiz (Ocak-Şubat-Mart 2014)

Page 1

ñPWL\D] 6DKLEL 7ÖP (QHUML ¶UHWLFL YH 7ÖNHWLFL 'HUQHNOHUL )HGHUDV\RQX $GÜQD 2VPDQ °=%$< RVPDQ R]ED\#HQHUMLIHGHUDV\RQX RUJ WU 7 *HQHO <D\ÜQ <ÐQHWPHQL 0XUDW 1 °=%$< PXUDWQR]ED\#JPDLO FRP 7 'DQÜíPD .XUXOX 3URI 'U (NPHO °=%$< 3URI 'U $KPHW .RUKDQ %ñ1$5. $Y $WDOD\ $.6$< $Y 5ÖVWHP 2QXU ¡,1$5 %LOLP .XUXOX 3URI 'U (NPHO °=%$< 3URI 'U $KPHW .RUKDQ %ñ1$5. 3URI 'U 0HYODQD &HODOHGGLQ %$<.8/ 3URI 'U )LNUHW $.,1(5'(0 6RUXPOX <D]Ü ñíOHUL 0ÖGÖUÖ ìHUHI .$9$/$/, VHUHI NDYDODOL#HQHUMLIHGHUDV\RQX RUJ WU 7 5HNODP 6DWÜí YH 3D]DUODPD %LOKDQ %$ì(<0(= ELOKDQ EDVH\PH]#HQHUMLIHGHUDV\RQX RUJ WU 7 *UDILN 7DVDUÜP %DVNÜ *ÐO 5HNODP 3D] 0DWE 2UJ (OHNW /WG ìWL 7 ) ZZZ JROUHNODP FRP WU '(5*ñ0ñ= 7ÖP (QHUML ¶UHWLFL YH 7ÖNHWLFL 'HUQHNOHUL )HGHUDV\RQX <D\ÜQ 2UJDQÜ &HYL]OLGHUH 0DKDOOHVL &HYL]OLGHUH &DGGHVL 1R ¡DQND\D r $1.$5$ 7 ) ELOJL#HQHUMLIHGHUDV\RQX RUJ WU ZZZ HQHUMLIHGHUDV\RQX RUJ WU

! "# ! $ %"

単臓単1'(.単/(5

('µ7®5'(1

7ÖUNL\H (QHUML 3ODWIRUPX Ülkemizin güvenli, rekabetçi ve sürdürülebilir enerji tedariki geleceğinin garanti altına alınabilmesi; enerji arzının çeşitlendirilmesi, fosil yakıt dışalımının en aza indirilmesi, enerji arz güvenliğinin yükseltilmesi ve enerji verimliliğinin artırılması ile doğrudan bağlantılıdır. Enerji arzının çeşitlendirilmesi ve enerji güvenliğinin sağlanması, ülkemizin tüm enerji kaynaklarının harekete geçirilmesi, bu kaynakların optimum oranda değerlendirilmesi ile mümkündür. Ülkemizde; enerji arzının çeşitlendirilmesinde üzerinde durulması gereken en önemli yenilenebilir enerji kaynaklarımız, Güneş, Rüzgar, Biokütle, Jeotermal, Hidrolik enerji kaynaklarıdır. Bunun yanında nükleer enerji teknolojilerinin değerlendirilmesi, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesine katkı sağlayacaktır. Enerjide ithalat bağımlılığının azaltılması ve arz güvenliğinin sağlanması amacıyla yenilenebilir enerji kaynakları kullanımının artırılması ülkemiz enerji politikasının da önemli bir unsuru olmalıdır. Ülkemiz bu anlamda yenilenebilir enerji potansiyeli yüksek bir ülkedir. Dünyada özellikle son yıllarda yenilenebilir kaynaklardan enerji üretim yüzdesi artış göstermektedir. Özellikle, AB ülkelerinde uygulanan yenilebilir enerji kaynaklarını destekleme yöntemlerinin özendirici ol-

ması, yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretimini önemli oranda arttığı bilinmektedir. Uygulanan destekleme modeli, üretimin tabana yaygınlaştırarak, tüketicinin üretici olmasının sağlanması ve halkın üretime katılması, toplumsal bilinçlenme ve çevre bilincini gelişmesi nedeniyle, AB ülkeleri güneş enerjisi dünya pazarında oldukça önemli bir yere sahip olmuşlardır. Türkiye’de ise sahip olunan zengin yenilenebilir enerji potansiyeline rağmen mevzuatların yeni yürürlüğe girmesi ve altyapı çalışmalarının henüz yeterince geliştirilememesi, yenilenebilir enerji yatırımlarını istenilen seviyeye ulaştıramamıştır. Uzun vadeli süreçte, ülkemizde yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretimi için kullanılmasının yaygınlaştırılması, ülke potansiyelinin azami ölçüde değerlendirilmesinin sağlanması, yatırımcıların özendirilmesi için politikalar geliştirilmelidir. Ülkemizin enerji üretimini değerlendirdiğimizde; 2011 yıl sonu itibariyle küresel rüzgar kurulu gücü 239.000 MW olurken, Türkiye’de ki rüzgar kurulu gücü 1.729 MW, civarındadır. 2012 yılı için hazırlanan üretim-tüketim programında 244 Milyar kWh olarak tahmin edilen Türkiye toplam elektrik tüketimi bir önceki yıla göre % 5,2 artışla

242,4 Milyar kWh olarak gerçekleşmiştir. Türkiye toplam elektrik enerjisi üretimi ise 239,5 Milyar kWh olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılı sonu itibariyle Türkiyenin toplam kurulu gücü 57059,4 MW olup, bu gücün Kuruluşlara dağılımı; termik santraller 35.027,2 MW, Hidrolik 19.609,4 MW, Jeotermal ise 162.2 MW olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizin genel enerjisinin yaklaşık %72’si, elektrik enerjisinin ise %53’ü ithal kaynaklara dayalı olarak elde edilmiştir. Son yıllarda enerjide dışa bağımlılığın önemli ölçüde artması ve bu bağımlılığın arz güvenilirliğini tehlikeye sokması, bunun yanında cari açıktaki en büyük payın enerji için dışarıya aktarılan dövizin olması nedeniyle yerli kaynakların kullanılması daha da önemli hale gelmiştir. Ayrıca birincil enerji tüketiminde tüketimin yaklaşık % 90’ı fosil yakıtlardan karşılanmaktadır Türkiye’nin resmi enerji stratejisi, Cumhuriyetin kuruluşunun yüzüncü yılı olan 2023’e kadar ülkenin dış kaynaklara olan bağımlılığını azaltacak, hatta mümkün olduğunca sıfıra indirecek şekilde, iç kaynaklardan maksimum ölçüde yararlanmayı hedefleyen bir yaklaşıma dayanmaktadır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 2010-2014 Stratejik Planı’na göre, 2023 yılında elektrik üretiminin yüzde 30’unun yenilenebilir enerji kaynaklarından temin edilmesi hedeflenmektedir. İklim Değişikliği Eylem Planında, ülkedeki teknik ve ekonomik bakımdan elverişli bütün hidroelektrik potansiyelin değerlendirilerek, enerji arzında yenilenebilir enerjinin payının artırılması gerektiğine işaret edilmektedir. Bunun için yalnız hükümetlerin değil, özel sektörün, sivil toplum kuruluşlarının ve hatta bireylerin üstlenmesi gereken çok önemli roller bulunmaktadır. İstenilen hedefe ulaşmada sektöre destek olmak, ülkemizin enerji sektöründe; enerji çeşitliliğini de sağlayarak, üretim ve pazarlama aşamalarında, kaliteden taviz vermeden, dünyada güvenilen ve tercih edilen lider ülke olmasına katkı sağlamak amacıyla kurulan enerji ile ilgili tüm sivil toplum kuruluşlarının bir bütünsellik içerisinde hareket etmesi kaçınılmazdır. Sivil toplum kuruluşlarının üstlendikleri görevler arasında, kamuoyu oluşturmak suretiyle, bireylerin taleplerini dile getirmesine ve dikkate alınmasına yardımcı olmak-

ta, gerek örgütlenme yapıları ve gerekse sivil toplum kuruluşlarının amaçları nedeniyle, çoğulcu bir toplum yapısının sağlanmasında önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Son yıllarda sıkça kullanılmaya başlayan “yönetişim” kavramı üçüncü sektör olarak bilinen sivil toplum kuruluşları, kamu ve özel kuruluşların katılımıyla ortak bir yönetim oluşturulması anlamına gelmektedir. Bu açıdan baktığımızda sivil toplumun hayati bir önem arz ettiği anlaşılmaktadır. Türkiye enerji sektöründe uygulanan politikalarla toplumsal ihtiyaçlar ve bunların karşılanabilirliği arasındaki fark, her geçen gün daha da artmaktadır. Enerji politikaları üretimden tüketime bir bütündür, bu nedenle bütüncül bir yaklaşım esas olmalıdır. Bu yaklaşımda; üretimi dağıtım ve tüketim süreci birlikte planlanmalıdır. Ülke gerçekleri de göz önüne alınmak şartıyla, enerji sektörünün gerek stratejik önemi, gerekse kaynakların rasyonel kullanımı, planlama, faaliyetlerinin değerlendirildiği, merkezi bir yapıya ve kurumlar arası ortak çalışma ortamının yaratılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Bu nedenle; enerji sektöründe faaliyet gösteren tüm federasyon, dernek, birlik gibi sivil toplum kuruluşlarının; t5PQMVNEB ZFOŔMFOFCŔMŔS FOFSKŔ LBZOBLMBS LVMMBO N bilincinin oluşturulması, tÃSFUŔNŔO UBCBOB ZBZH OMBʰU S MBSBL L STBM WF LFOUTFM alanda yaşayanların üretici olabilmesini sağlayan projeler ve politikalar geliştirilmesi, t5BS NEB FOFSKŔ LVMMBOBO ÎŔęÎŔOŔO FOFSKŔ àSFUŔNŔOde yerini alması ve sosyal sorunun ortadan kaldırılması t±FWSF CŔMŔODŔOŔO HFMŔʰUŔSŔMNFTŔ ŔÎŔO t6MVTBM FOFSKŔ QPMŔUŔLBT PMVʰVNVOEB LBUL TBʓMBNBL maksadıyla Tüm Enerji Üretici ve Tüketici Dernekleri Federasyonu (Enerji Federasyonu) olarak Türkiye Enerji Sektöründeki tüm sivil toplum kuruşlarının bir araya gelerek “Türkiye Enerji Platformu” oluşturmalarının yararlı olacağına inanıyoruz. Bu nedenle Enerji Federasyonu olarak, 2014 yılını tüm sivil toplu kuruluşlarının birlikte “Türkiye Enerji Platformu” oluşturma yılı olarak ilan ediyoruz.

2VPDQ °=%$< *HQHO %DíNDQ

.$08 %ù1$/$5,1$ (5(5-ù 9(5ù0/ù/ùïù (7œ'œ

+ $ % ( 5 / ( 5

<HQLOHQHELOLU (QHUML *HQHO 0Ă–GĂ–UOĂ–Ă°Ă– NDPX ELQDVĂœQĂœQ HQHUML YHULPOLOLĂ°L HWĂ–GĂ–QĂ–Q \DSĂœOPDVĂœ KL]PHW DOĂœPĂœ LĂ­LQH \Ă?QHOLN RODUDN LKDOH GĂ–]HQOHGL ĂąKDOH NDSVDPĂœQGD DUDODUĂœQGD Ă–QLYHUVLWHOHU KDVWDQHOHU RNXOODU KDYD OLPDQODUĂœ FH]DHYOHUL EHOHGL\HOHU \XUWODU YH DGOL\HOHULQ EXOXQGXĂ°X NDPX ELQDODUĂœQGD \DSĂœODFDN HWĂ–W Ă DOĂœĂ­PDODUĂœ\OD HQHUML YHULPOLOLĂ°L YH WDVDUUXIXQX DUWĂœUDFDN X\JXODPDODU EHOLUOHQHFHN ÂąBM‘ʰNB ZBQ‘MBDBL LBNV CĹ”OBMBS‘ BSBT‘OEB Ă OĹ”versiteler, hastaneler, okullar, hava limanlarÄą, cezaevleri, belediyeler, yurtlar ve adliyeler yer alacak. Anayasa Mahkemesi BaĹ&#x;kanlÄąÄ&#x;Äą, GÄąda TarÄąm ve HayvancÄąlÄąk BakanlÄąÄ&#x;Äą, Hazine MĂźsteĹ&#x;arlÄąÄ&#x;Äą, EsenboÄ&#x;a HavalimanÄą, BOTAĹž Genel MĂźdĂźrlĂźÄ&#x;Ăź, Ankara Cumhuriyet BaĹ&#x;savcÄąlÄąÄ&#x;Äą, Ankara Emniyet MĂźdĂźrlĂźÄ&#x;Ăź, Bilgi Teknolojileri ve Ä°letiĹ&#x;im Kurumu (BTK), BankacÄąlÄąk DĂźzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), NĂźfus ve VatandaĹ&#x;lÄąk Ä°Ĺ&#x;leri Genel MĂźdĂźrlĂźÄ&#x;Ăź, Devlet Meteoroloji Ä°Ĺ&#x;leri Genel MĂźdĂźrlĂźÄ&#x;Ăź, Ä°SKÄ° ve TĂœBÄ°TAK gibi kurumlarda yapÄąlacak etĂźtler sonunda binalara Enerji Kimlik Belgesi verilecek.

enerji atÄąklarÄąnÄąn, tĂźrleri, oluĹ&#x;um nedenleri, miktar-zaman grafikleri hazÄąrlanacak ve bunlarla ilgili analizler yapÄąlacak. - Bina ve ekipmanlardaki ÄąsÄą yalÄątÄąmÄą yetersizlikleri, ekipmanlardaki buhar, gaz, su, yakÄąt kaçaklarÄą, sÄązÄąntÄąlarÄą ve elektrik sistemlerindeki uyumsuzluklar nedeniyle kaybedilen ve Ăśnlenmesi mĂźmkĂźn olan enerji miktarlarÄą analiz edilecek. - Enerji verimsiz ekipman veya iĹ&#x;lem uygulamasÄą nedeniyle boĹ&#x;a harcanan ve Ăśnlenmesi mĂźmkĂźn olan enerji miktarÄą analiz edilecek. - IsÄątma, soÄ&#x;utma, aydÄąnlatma, ofis ihtiyaçlarÄą ve benzeri alanlarda gereÄ&#x;inden fazla kullanÄąlan, beklemede olan veya boĹ&#x;a çalÄąĹ&#x;an ekipmanlar Ăźzerinden veya davranÄąĹ&#x; biçimlerinden dolayÄą %LQDODUGDNL HWĂ–W Ă DOĂœĂ­PDVĂœ NDSVDPĂœQGD israf edilen enerji miktarlarÄą analiz edilecek. Ă­X LĂ­OHPOHU JHUĂ HNOHĂ­WLULOHFHN - Girdi profilindeki enerji tĂźrleri bazÄąnda sera - Binaya giren enerji tĂźrleri, birim enerji bĂź- gazÄą miktarlarÄą hesaplanacak ve analiz edilecek. yĂźklĂźkleri, kullanÄąm miktarÄą zaman grafikleri - Binada uygulanan enerji yĂśnetimi sistemi, hazÄąrlanacak ve bunlarla ilgili analizler yapÄąla- enerji yĂśneticisinin gĂśrev ve sorumluluklarÄą, cak. uygulanan iĹ&#x;, iĹ&#x;lem ve prosedĂźrler, çalÄąĹ&#x;anlarÄąn - IsÄątma/soÄ&#x;utma sistemlerinden, enerji çevi- bilinç dĂźzeyi ve enerji yĂśnetimine Ăźst yĂśnetirim sistemlerinden çĹkan, deÄ&#x;erlendirilebilir min bakÄąĹ&#x;Äą analiz edilecek.

'2ĂŻ$/*$=n '$ 7$+0Ăą1/(5Ăą Enerji PiyasasÄą DĂźzenleme Kurumu’nun (EPDK) 2014 yÄąlÄą tĂźketim tahminine gĂśre TĂźrkiye bu yÄąl 46,5 milyar metrekĂźp gaz tĂźketecek. DoÄ&#x;algaz sektĂśrĂź temsilcileri, son yÄąllardaki yÄąllÄąk tĂźketimlerin 45-46 milyar metrekĂźp arasÄąnda deÄ&#x;iĹ&#x;iklik arz ettiÄ&#x;ini belirterek, “TĂźrkiye’de doÄ&#x;algazÄąn tĂźketiminde ve talebinde yatay

bir seviyeye gelindiÄ&#x;i gĂśzlenmektedir: Bu durum, Ăźlkenin enerji ihtiyacÄąnÄąn artmadÄąÄ&#x;Äą anlamÄąna gelmiyor. Aksine daha ekonomik olan kĂśmĂźr gibi yakÄątlara geçiĹ&#x;in artmasÄą ile pahalÄą doÄ&#x;algazÄąn Ăźlkede olan pazarÄąnÄą kaybettiÄ&#x;i sonucuna ulaĹ&#x;ÄąlmaktadÄąr.â€? gĂśrĂźĹ&#x;ĂźnĂź savundu.

'2ĂŻ$/*$=,1 <$5,'$1 )$=/$6, 586<$'$1 $/,1,<25 ÂśONH Rusya ĂąUDQ &H]D\LU $]HUED\FDQ 1LMHU\D Spot LNG

3D\ \Ă–]GH

58 18 9 7 3 5

1RW .DPX °]HO 'DKLO .$<1$. (3'.

6

AkÄąllÄą Ĺ&#x;ebekeler konusunda SCADA (Ĺžebeke Kontrol ve Ä°zleme Sistemi), GIS (CoÄ&#x;rafi Bilgi Sistemleri), OSOS (Otomatik Sayaç Okuma) gibi birçok Ăśnemli projeyi sektĂśrde ilk kez hayata geçiren ENERJÄ°SA BaĹ&#x;kent EDAĹž, aynÄą zamanda uluslararasÄą iĹ&#x;birlikleri de gerçekleĹ&#x;tiriyor.

<RO +DULWDVĂ•QĂ• %HOLUOHGL

BaĹ&#x;kent EDAŞ’Ĺn 2013 yÄąlÄąnÄąn Ĺžubat ayÄąnda ABD Ticaret GeliĹ&#x;tirme AjansÄą 645%" UBSBG‘OEBO ZBMO‘[DB CBĘ°BS‘M‘ projelere verilen hibe kredisini almaya hak kazanarak baĹ&#x;lattÄąÄ&#x;Äą AkÄąllÄą Ĺžebekeler 'J[JCJMJUF ÂąBM‘ʰNBT‘ LBQTBN‘OEB "#% MJ Actionable Strategies firmasÄą ve yerel partneri Solaris firmasÄąnÄąn danÄąĹ&#x;manlÄąÄ&#x;Äą ile yĂźrĂźtĂźlen çalÄąĹ&#x;malar tamamlandÄą.

Enerjimagazin- Enerjisa, BaĹ&#x;kent EDAĹž, akÄąllÄą Ĺ&#x;ebekeler vizyon ve yol haritasÄąnÄą belirledi.

$NĂœOOĂœ ĂŹHEHNHOHU 9L]\RQX %HOLUOHQGL Bu çalÄąĹ&#x;malar ile BaĹ&#x;kent EDAŞ’Ĺn akÄąllÄą Ĺ&#x;ebekeler vizyonu belirlendi ve TĂźrkiye’de geçerli, sĂźrdĂźrĂźlebilir ve verimli bir AkÄąllÄą Ĺžebekeye bilinçli bir Ĺ&#x;ekilde ulaĹ&#x;abilmesi için izlenecek yol haritasÄą ortaya çĹkmÄąĹ&#x; oldu. Bundan sonraki aĹ&#x;amada, çalÄąĹ&#x;ma kapsamÄąnda belirlenen pilot projelerin uygulanmasÄą safhasÄąna geçilecek.

BaĹ&#x;kent EDAĹž, sĂźrdĂźrĂźlebilir ve kaliteli enerji arzÄą saÄ&#x;lamanÄąn yanÄą sÄąra, yenilikçi ve yĂźksek kaliteli sistemleri devreye alarak TĂźrkiye’de lider, Avrupa’da da Ăśrnek gĂśsterilecek elektrik daÄ&#x;ÄątÄąm hizmeti saÄ&#x;lama hedefi paralelinde çalÄąĹ&#x;malarÄąna devam edecek.

(OHNWULN ÂśUHWLP ĂąKDOHOHULQH (UWHOHPH .DUDUĂœ Enerjimagazin-KemerkĂśy ve YenikĂśy Termik Santralleri Ĺ”MF ,FNFSLĂšZ -Ĺ”NBO 4BIBT‘O‘O ÂąBUBMBĘ“[‘ 5FSNĹ”L 4BOUSBlinin ve YataÄ&#x;an Termik Santralinin ĂśzelleĹ&#x;tirilme ihaleleri Nisan ayÄąna ertelendi. Ă–zelleĹ&#x;tirme Ä°daresi BaĹ&#x;kanlÄąÄ&#x;Äą konuya iliĹ&#x;kin açĹklama yaparak KemerkĂśy ve YenikĂśy Termik Santralleri ile KeNFSLĂšZ -Ĺ”NBO 4BIBT‘O‘O ÂąBUBMBĘ“[‘ 5FSNĹ”L 4BOUSBMĹ”OĹ”O ve YataÄ&#x;an Termik Santralinin ĂśzelleĹ&#x;tirilme ihaleleri Nisan ayÄąna ertelendiÄ&#x;ini duyurdu. Ă–Ä°B’den konuya iliĹ&#x;kin yapÄąlan açĹklamada aĹ&#x;aÄ&#x;Äądaki bilgilere yer verildi: “TĂźrkiye Cumhuriyeti BaĹ&#x;bakanlÄąk Ă–zelleĹ&#x;tirme Ä°daresi BaĹ&#x;kanlÄąÄ&#x;Äą tarafÄąndan KemerkĂśy ve YenikĂśy Termik 4BOUSBMMFSĹ” Ĺ”MF ,FNFSLĂšZ -Ĺ”NBO 4BIBT‘O‘O ÂąBUBMBĘ“[‘ 5FSmik Santralinin ve YataÄ&#x;an Termik Santralinin ĂśzelleĹ&#x;tirmeleri amacÄąyla ihale edilecekleri, 23/11/2013 tarihinden itibaren yayÄąmlanan ilanlarla duyurulmuĹ&#x;tur. Bahse konu ilanlarda belirtilen Ăśn yeterlilik ve son teklif verme tarihleri ve saatleri; KemerkĂśy ve YenikĂśy Termik Santralleri ile KemerkĂśy Liman SahasÄą için 10/04/2014 UBSĹ”IĹ” TBBU ZF ÂąBUBMBĘ“[‘ 5FSNĹ”L 4BOUSBMĹ” ŔÎŔO

21/04/2014 tarihi saat 17:00’ye veYataÄ&#x;an Termik Santrali için 30/04/2014 tarihi saat 17:00’ye kadar uzatÄąlmÄąĹ&#x;tÄąr.â€? Ĺžartname alan bazÄą yatÄąrÄąmcÄąlar, siyasi gĂźndemin belirsizliÄ&#x;i ve dĂśviz kurunda yaĹ&#x;anan dalgalanmalar nedeniyle Ă–Ä°B’den erteleme isteÄ&#x;inde bulunmuĹ&#x;tu. Ă–Ä°B, KemerkĂśy ve YenikĂśy santrallerinin ĂśzelleĹ&#x;tirilmesi Ĺ”IBMFTĹ” ŔÎŔO TPO UFLMĹ”G WFSNF UBSĹ”IĹ”OĹ”O 0DBL ÂąBUBMBĘ“zÄą Termik Santrali’nin 5 Ĺžubat ve YataÄ&#x;an Santrali’nin 10 Ĺžubat 2014 olacaÄ&#x;ÄąnÄą açĹklamÄąĹ&#x;tÄą. Ă–zelleĹ&#x;tirme Ä°daresi BaĹ&#x;kanlÄąÄ&#x;Ĺ’nÄąn Elektrik Ăœretim " ÉŽ ZF &Ăƒ"ÉŽ BĹ”U ,FNFSLĂšZ :FOĹ”LĂšZ ÂąBUBMBĘ“[‘ WF :BtaÄ&#x;an termik santral ihaleleri için SabancÄą Holding, Aksa Enerji, Fransiz GDF-Suez, IC İçtaĹ&#x; ve Limak Ĺ&#x;artname almÄąĹ&#x;tÄą. TĂźrkiye’nin toplam Ăźretiminin yaklaĹ&#x;Äąk yĂźzde 3.5’ini saÄ&#x;layan santrallerden KemerkĂśy 630 MW, YenikĂśy 420 MW ve YataÄ&#x;an’Ĺn 630 MW kurulu gĂźcĂź bulunurken, ;POHVMEBL ÂąBUBMBĘ“[‘ O‘O LVSVMV HĂ DĂ .8 KemerkĂśy, YenikĂśy ve YataÄ&#x;an termik santralleri linyite EBZBM‘ Ă SFUĹ”N ZBQBSLFO ÂąBUBMBĘ“[‘ UBĘ°LĂšNĂ SĂ OF EBZBM‘ elektik Ăźretimi yapÄąyor. %X KDEHULQ WĂ–P KDNODUĂœ ZZZ HQHUMLPDJD]LQ FRPnD DLWWLU

7

5Ă”]JÂşU JĂ”OOHULQLQ Ă”UHWLPGHNL SD\Ă• ĂŹLPGLOHUGH Ă–ONHQLQ ELUĂ RN \Ă?UHVLQGH UĂ–]JÂźU JĂ–OOHUL GĂ?QĂ–S GXUX\RU 5Ă–]JÂźU JĂ–OOHUL GĂ?QGĂ–NĂ H HOHNWULN Ă–UHWL\RU 7Ă–UNL\HnGH UĂ–]JÂźU HQHUMLVLQGHQ \DUDUODQPDN LĂ LQ \DSĂœODQ \DWĂœUĂœPODUĂœQ NXUXOX NDSDVLWHVL \ĂœOĂœQGD 0: LGL \ĂœOĂœ VRQXQGD 0: NXUXOX JĂ–FH XODĂ­ĂœOGĂœ ĂąQĂ­D KDOLQGHNLOHU LOH Ă­LPGLOHUGH NXUXOX JĂ–FĂ–Q ELQ 0: GROD\ĂœQGD ROGXĂ°X EHOLUWLOL\RU

Ĺžimdilerde Ăźlkenin birçok yĂśresinde rĂźzgâr gĂźlleri dĂśnĂźp duruyor. RĂźzgâr gĂźlleri dĂśndĂźkçe elektrik Ăźretiyor. TĂźrkiye’de rĂźzgâr enerjisinden yararlanmak için yapÄąlan yatÄąrÄąmlarÄąn kurulu kapasitesi 2012 yÄąlÄąnda 2.260 MW idi. 2013 yÄąlÄą sonunda 2.816 MW kurulu gĂźce ulaĹ&#x;ÄąldÄą. Ä°nĹ&#x;a halindekiler ile Ĺ&#x;imdilerde kurulu gĂźcĂźn 3 bin MW dolayÄąnda olduÄ&#x;u belirtiliyor. Ă–zel sektĂśr bir sĂźre Ăśnce akarsulardan elektrik Ăźretme iĹ&#x;ine ilgi duyuyordu. Ĺžimdilerde ise rĂźzgâr enerjisine ilgi akarsulardan elektrik Ăźretmenin ĂśnĂźne geçti. RĂźzgâr enerjisine bugĂźne kadar toplam 5-6 milyar dolarlÄąk yatÄąrÄąm harcamasÄą yapÄąldÄąÄ&#x;Äą tahmin ediliyor.

5Ă–]JÂźU %HGDYD RĂźzgâr enerjisinde yakÄąt masrafÄą yok ama yatÄąrÄąm yĂźksek. Ve de daha Ăśnemlisi verim rĂźzgâra baÄ&#x;lÄą. RĂźzgâr dĂźzenli esmediÄ&#x;inde verim dĂźĹ&#x;ebiliyor. 2012 yÄąlÄą sonunda kurulu 2.260 MW gßç ile rĂźzgâr tĂźrbinlerinin elektrik Ăźretimine katkÄąsÄą 5.800 milyon kwh olmuĹ&#x;tu. 2013 yÄąlÄąnda 2.818 MW kurulu gßç ile rĂźzgâr tĂźrbinleri 7.400 milyon kwh. elektrik Ăźretti. 2013 yÄąlÄąnda Ăźretilen toplam elektrik Ăźretiminde rĂźzgâr tĂźrbinlerinin payÄą yĂźzde 3.1 olarak gerçekleĹ&#x;ti. 1 MW gĂźcĂźndeki rĂźzgâr gĂźllerinin ortalama elektrik enerjisi Ăźretimi yÄąlda 2.500 bin kwh dolayÄąnda olabiliyor. Halbuki ithal kĂśmĂźr ile 1 MW kurulu gĂźcĂźn elektrik Ăźretimine katkÄąsÄą nerede ise rĂźzgârÄąn 3 katÄą bĂźyĂźklĂźÄ&#x;Ăźnde. Ortalama 7.250 bin kwh. dolayÄąnda.

'DKD ùíLQ %DĂ­ĂœQGD\Ăœ] FarklÄą kaynaklardan, farklÄą yatÄąrÄąm ve Ăźretim maliyeti ile Ăźretilen elektrik sonunda tek bir daÄ&#x;ÄątÄąm sistemi içinde tĂźketiciye ulaĹ&#x;tÄąrÄąlÄąyor. DĂśviz fiyatÄąna baÄ&#x;ÄąmlÄą olmasÄąna raÄ&#x;men ithal kĂśmĂźr ve doÄ&#x;algaz kullanarak Ăźretim yapan tesislerin birim maliyetleri daha dĂźĹ&#x;Ăźk olabiliyor. Fakat sonuçta rĂźzgârÄąn hem yenilenebilir enerji kaynaÄ&#x;Äą olmasÄą hem de rĂźzgâr gĂźllerinin çevreye duyarlÄą yatÄąrÄąmlar olmasÄą nedeniyle rĂźzgâr enerjisi yatÄąrÄąmlarÄąna ilgi giderek artÄąyor. RĂźzgâr enerjisi dĂźnyanÄąn baĹ&#x;ka Ăźlkelerinde de yenilenebilir kaynak enerji tĂźrĂźnĂźn en Ăśne çĹkanlarÄąndan. 2013 yÄąlÄą sonunda TĂźrkiye’de 2.800 MW kurulu gßç var iken, Almanya’da 29 bin, Ä°spanya’da 22 bin, Ä°talya’da 5 bin MW kurulu gßç var. Tek baĹ&#x;Äąna rĂźzgâr enerjisi ile Ăźlkenin tĂźm elektrik ihtiyacÄąnÄą karĹ&#x;Äąlama Ĺ&#x;ansÄą yok ama, rĂźzgâr enerjisi, rĂźzgârÄąn estiÄ&#x;i dĂśnemlerde, ithalata baÄ&#x;ÄąmlÄą kurulu gßçlerin ana sisteme katkÄąsÄąnÄąn azaltarak dĂśviz kazandÄąrÄącÄą etki yapÄąyor.

.D\QDN 0LOOL\HW

8

X G O 2 Ă• V Ă• S D . P D G K L W V Âľ L M U H Q (

2 F D N 2FDN DUDVĂœQGDNL \ĂœOOĂœN GĂ?QHPGH 7Ă–UNL\HnGHNL ND\ĂœWOĂœ LĂ­Ă L VD\ĂœVĂœ ELQ DUWWĂœ ùíà L VD\ĂœVĂœQGDNL \ĂœOOĂœN DUWĂœĂ­ RUDQĂœ n\D NDUĂ­ĂœOĂœN JHOGL %Ă?\OHFH LĂ­Ă L VD\ĂœVĂœ PLO\RQ ELQ nĂ– EXOGX

7Ă–UNL\HnQLQ ĂąON <HĂ­LO (QHUML Ăą 7HNQLV\HQOHUL .RFDHOLnQGH yakÄątlarÄąn çevreye verdiÄ&#x;i zararÄą en aza <HWLĂ­L\RU Fosil indirmek için alternatif enerji kaynaklarÄąnÄąn Ăśnemi giderek artÄąyor. YeĹ&#x;il enerji olarak tanÄąmlanan alternatif kaynaklar, sĂźrekliliÄ&#x;i olan ve tamamen çevreci ĂśzelliÄ&#x;i bakÄąmÄąndan geleceÄ&#x;in tercihleri arasÄąnda en bĂźyĂźk paya sahip olacak. RĂźzgar ve gĂźneĹ&#x; gibi enerji kaynaklarÄą artÄąk daha yoÄ&#x;un bir Ĺ&#x;ekilde ele alÄąnÄąyor. Bu amaçla TĂźrkiye’nin ilk yeĹ&#x;il enerji teknisyenleri yetiĹ&#x;meye baĹ&#x;ladÄą. 2012 yÄąlÄąnda Yenilenebilir Enerji Teknolojileri adÄą altÄąnda açĹlan bĂślĂźm, 46 ĂśÄ&#x;rencisiyle rĂźzgar ve gĂźneĹ&#x; gĂźcĂźnĂźn enerjiye dĂśnĂźĹ&#x;tĂźrĂźlmesi konusunda eÄ&#x;itim gerçekleĹ&#x;tiriyor. Cihan’Ĺn haberine gĂśre, Kocaeli BĂźyĂźkĹ&#x;ehir Belediyesi’nin ortaÄ&#x;Äą olduÄ&#x;u ALPER (Yenilenebilir Enerjiler İçin Ă–Ä&#x;renme ProgramÄąnÄąn Adaptasyonu) Projesi sonunda TĂźrkiye’nin ilk Enerji Meslek Lisesi’nin Kocaeli’nde kurulmasÄą planlanÄąyor. Kocaeli AtatĂźrk EndĂźstri Meslek Lisesi’nde kurulan Yenilenebilir Enerji Teknolojileri BĂślĂźmß’nde ĂśÄ&#x;rencilere sistemlerin çalÄąĹ&#x;ma prensipleri, enerjiyi toplama, depolama ve aktarma, arÄązalarÄąn giderilmesi ve bakÄąmlarÄąn yapÄąlmasÄą gibi pek çok teknik konuda eÄ&#x;itimler veriliyor. EÄ&#x;itimler Avrupa Ăźlkelerinde uygulanmakta olan mesleki uygulamalarÄą içeriyor.

6Ă?] NRQXVX GĂ?QHPGH LĂ­Ă L LVWLKGDPĂœQĂœQ HQ ID]OD DUWWĂœĂ°Ăœ LĂ­ NROX HQHUML ROGX (QHUML VHNWĂ?UĂ–QGH Ă DOĂœĂ­DQ LĂ­Ă L VD\ĂœVĂœ \ĂœOGD \DNODĂ­ĂœN DUWWĂœ (QHUMLGH JHĂ HQ \ĂœO GHYUH\H JLUHQ \HQL HOHNWULN Ă–UHWLP WHVLVOHULQLQ LVWLKGDPD NDWNĂœVĂœ\OD VHNWĂ?UGH Ă DOĂœĂ­DQ LĂ­Ă L VD\ĂœVĂœ ELQ DUWDUDN ELQ nH Ă ĂœNWĂœ 7LFDUHW EĂ–UR HĂ°LWLP YH JĂ–]HO VDQDWODU LĂ­ NROXQGDNL LĂ­Ă L VD\ĂœVĂœ ELQ NLĂ­L DUWWĂœ $\QĂœ GĂ?QHPGH LVWLKGDPĂœQ HQ ID]OD D]DOGĂœĂ°Ăœ LĂ­ NROX \DNODĂ­ĂœN nOXN RUDQOD SHWURO NLP\D ODVWLN SODVWLN YH LODĂ ROGX *HĂ HQ \ĂœOĂœQ 2FDN D\ĂœQGD ELQ RODQ LĂ­ NROXQGDNL LĂ­Ă L VD\ĂœVĂœ \ĂœOGD ELQ D]DODUDN ELQ nD JHULOHGL .RQDNODPD YH HĂ°OHQFH LĂ­OHULQGHNL LĂ­Ă L VD\ĂœVĂœ ELQ SHWURO NLP\D ODVWLN SODVWLN YH LODĂ LĂ­ NROXQGDNL LĂ­Ă L VD\ĂœVĂœ GD ELQ JHULOHGL

9

(QHUMLnGH VDWÜQ DOPD YH ELUOHíPHOHU D]DOGÜ Enerji’de 2013’teki işlemler 7 milyar dolar ile beklentilerin çok altında gerçekleşti. 2012 yılında 9,5 milyar dolar olan toplam işlem değeri 2013 yılında 7 milyar dolarla sınırlı kalırken işlem sayısı 45’ten 40’a düştü. Denetim, vergi ve danışmanlık şirketi PwC, 2013 yılında enerji sektöründe toplam 7 milyar dolarlık birleşme ve satın alım gerçekleştiğini ancak bu yıl siyasi ve ekonomik belirsizlikler nedeniyle daha temkinli olduklarını açıkladı. Rapora göre geçtiğimiz yıl şirket birleşme ve satın almalarına yerli şirketler hâkim oldu. % 98 yerli yatırımcıya karşılık, % 2 yabancı yatırımcı oranlarıyla gerçekleşen işlemlerde yabancı yatırımcı ilgisi rüzgâr enerjisi alanındaki birkaç işlemle sınırlı kaldığı belirtiliyor. Rapor sonuçlarına göre, özelleştirmeler, geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi 2013’te de birleşme ve satın alma işlemlerinde önemli bir paya sahip oldu. Rapora göre, petrol ve gaz sektöründe ise işlem faaliyetleri belirgin bir şekilde azaldı. Küçük akaryakıt dağıtıcıları ve depolama şirketlerine yönelik satın almalarda yalnızca bir işlem gerçekleşti. Gaz sektöründe ise Kalyon İnşaat, Socar Gaz’ın % 12 dolaylı hissedarı oldu.

$.+ñ6$5 0$1ñ6$

%(/('ñ<(6ñ1ñ =ñ<$5(7

10

PwC Türkiye Şirket Birleşme ve Satın Alma Hizmetleri Ortağı Engin Alioğlu ise raporda yer alan 2013 yılı beklentileri konusunda şunları söyledi: 2013 yılının geçtiğimiz yıllara göre durgun geçtiğini belirterek 2014 yılının da çok hareketli geçmeyeceğine dair sinyaller olduğunu dile getirdi. Alioğlu, “Siyasi ve ekonomik belirsizlikler ile özelleştirme portföyünde eskiye göre daha az çekici varlıkların bulunması nedeniyle 2014 yılıyla ilgili öngörülerde temkinli olmakta fayda var. Bununla birlikte, Afşin Elbistan kömür madeni ve enerji santraline yönelik yeni bir yatırım kararı sektöre hareketlilik getirebilir. Diğer yandan, petrol ve gaz alanında durgunluğun devam edeceğini bekliyoruz.”

21. 05. 2013 tarihinde Ege Bölge Koordinatörümüz Ali Aykut ECE, Akhisar Belediyesini ziyaret ederek Başkan :BSE ND T -BUŔG ±",.", WF ±FWSF .àIFOEŔTŔ ɗTNBŔM BAYDEMİR ile Akhisar Belediyesine Enerji Federasyonu hakkında kısa bir brifing vermiştir. Brifing sırasında Akhisar Belediyesinin Zafer Kalkınma Ajansı tarafından Doğrudan Faaliyet Desteği programı kapsamında değerlendirdiği “ Akhisar’ın Dinamik Rüzgar – Güneş Haritasının Oluşturulması Fizibilitesi Projesi “ süreçleri hakkındaki bilgi başta olmak üzere Akhisar Belediyesinin Planlama aşamasında olduğu diğer Enerji Yatırımları hakkında bilgi alınmıştır. Enerji Federasyonu olarak yatırım planlaması aşamasında olan projeler için her türlü destek, ortaklık, işbirliği yapmak ve destek vermek amacında olduğumuz kendilerine iletilmiş olup, Sayın Başkan Yardımcısı da bu konuda bu tür işbirliklerine açık olduklarını Federasyon ile İşbirliği yapmaktan memnuniyet duyacaklarını bildirmişlerdir.

0$1ù6$ 25*$1ù=( 6$1$<ù %°/*(6ù 0œ'œ5/œïœ1œ =ù<$5(7

15. 05. 2013 tarihinde Ege BĂślge KoordinatĂśrĂźmĂźz Ali Aykut ECE, Manisa Organize Sanayi BĂślgesi BĂślge MĂźdĂźrĂź SayÄąn Funda KARABORAN’ Äą ziyaret ederek Enerji Federasyonu hakkÄąnda kÄąsa bir brifing vermiĹ&#x;tir. Brifing sÄąrasÄąnda Manisa Organize Sanayi BĂślgesinin Enerji YatÄąrÄąmlarÄą, Ăśzellikle MOSB Ä°Ĺ&#x;tiraklerinden MOSB Enerji Elektrik Ăœretim A.Ĺž. hakkÄąnda bilgi alÄąnmÄąĹ&#x;tÄąr. Enerji Federasyonu olarak gerek yatÄąrÄąm ve faaliyeti devam eden projeler ve gelecekte Manisa OSB’nin yapmayÄą dĂźĹ&#x;ĂźndĂźÄ&#x;Ăź enerji yatÄąrÄąmlarÄą konusunda için her tĂźrlĂź destek, ortaklÄąk, iĹ&#x;birliÄ&#x;i yapmak ve destek vermek amacÄąnda olduÄ&#x;umuz kendilerine iletilmiĹ&#x; olup, SayÄąn BĂślge MĂźdĂźrĂźne bu konuda bu tĂźr iĹ&#x;birliklerine açĹk olduklarÄąnÄą Federasyon ile Ä°Ĺ&#x;birliÄ&#x;i yapmaktan memnuniyet duyacaklarÄąnÄą bildirmiĹ&#x;lerdir.

MOSB Enerji Elektrik Ăœretim Anonim Ĺžirketi Ege BĂślgesi, Ăźlke ekonomisinde Ăśnemli yeri olan ve TĂźrkiye’deki elektrik tĂźketiminin bĂźyĂźk bir kÄąsmÄąnÄąn gerçekleĹ&#x;tiÄ&#x;i bir bĂślgedir. Enterkonnekte sisteme iki noktadan baÄ&#x;lÄą olan Ege BĂślgesinde Soma, YataÄ&#x;an, YenikĂśy ve KemerkĂśy gibi Ăśnemli elektrik Ăźretim santralleri bulunmaktadÄąr. GeçmiĹ&#x;te Ege BĂślgesindeki elektrik tĂźketim miktarÄąnÄąn sĂźrekli artmasÄą nedeniyle mevcut santraller ve iletim hatlarÄą yetersiz kalmÄąĹ&#x; ve bunun sonucunda da aĹ&#x;ÄąrÄą yĂźklenmeler nedeniyle programsÄąz elektrik kesintileri yaĹ&#x;anmÄąĹ&#x;tÄąr. YaĹ&#x;anan bu kesintilerinin sanayide çok Ăśnemli Ăźretim kayÄąplarÄą ve kalite bozulmalarÄąna ve tesislerde bĂźyĂźk zararlara neden olmasÄą da gĂśz ĂśnĂźne alÄąnarak BĂślgede bir enerji santralinin yapÄąmÄąna karar verilmiĹ&#x;tir.

Bu kararÄąn alÄąnma amacÄą Manisa Organize Sanayi BĂślgesinde faaliyet gĂśsteren tĂźm firmalara kesintisiz, temiz ve gĂźvenli enerji temin etmektir. AlÄąnan yatÄąrÄąm kararÄąnÄąn ardÄąndan ihale çalÄąĹ&#x;malarÄą 1999 yÄąlÄąnda tamamlanarak Ekim 1999’da WARTSILA NSD FINLAND OY FirmasÄą (Finlandiya) ile yapÄąm sĂśzleĹ&#x;mesi imzalanmÄąĹ&#x;tÄąr. 27 AÄ&#x;ustos 2001 tarihinde geçici kabulĂź yapÄąlan 54,3 MW gßç kapasiteli Dizel jeneratĂśrlĂź Enerji Santrali 31 AÄ&#x;ustos 2001 tarihi itibariyle fiili Ăźretime geçmiĹ&#x;tir. Ancak ilerleyen zaman içerisinde Enerji Santrali tam kapasite çalÄąĹ&#x;masÄąna raÄ&#x;men BĂślgedeki fabrikalarÄąn artan enerji talepleri ve yeni kurulan fabrikalarÄąn enerji ihtiyaçlarÄą Ăśn gĂśrĂźlerek enerji santralinin kapasitesinin artÄąrÄąlmasÄąna karar verilmiĹ&#x;tir. Manisa Organize Sanayi BĂślgesi, yeni yatÄąrÄąm kararÄą alÄąrken Ege bĂślgesinde doÄ&#x;al gazÄą kullanmaya baĹ&#x;layan ilk OSB olmasÄąnÄąn avantajÄąnÄą da kullanmÄąĹ&#x;tÄąr. Hem çevresel etkileri hem de elektrik Ăźretim maliyetleri açĹsÄąndan saÄ&#x;layacaÄ&#x;Äą avantajlar sebebiyle enerji santralinde doÄ&#x;algazÄąn kullanÄąlmasÄąna karar verilmiĹ&#x;tir. YatÄąrÄąm kapsamÄąnda 3 adet doÄ&#x;algaz motoru ve 34.92 MW gĂźcĂźnde ilave 4 adet doÄ&#x;algaz gaz motorunun montaj çalÄąĹ&#x;malarÄą tamamlanarak, santralin ulusal sisteme baÄ&#x;lantÄąsÄąnÄą gerçekleĹ&#x;tirecek (2x100 MVa) 33/154 kV Trafo Merkezi ile birlikte, 11 KasÄąm 2005 tarihinde Enerji Santralinin geçici kabulĂź yapÄąlmÄąĹ&#x; ve tesisler ticari iĹ&#x;letmeye geçmiĹ&#x;tir. YatÄąrÄąmÄąn tamamlanmasÄąndan sonra 3 adet 16.638 MW (Wartsila 18V50DF) ve 4 adet 8.73 MW (Wartsila 20V34SG)’lÄąk Ăźnitelerin yer aldÄąÄ&#x;Äą toplam 7 adet jeneratĂśr grubu olmuĹ&#x;tur. 18V50DF tipindeki jeneratĂśr gruplarÄąnÄąn ana yakÄątÄą % 99 doÄ&#x;algaz ve pilot yakÄąt olarak da % 1 motorindir, ayrÄąca bu jeneratĂśrler 6 numara fuel oil ile de çalÄąĹ&#x;abilmektedir. 20V34SG tipindeki jeneratĂśrler ise % 100 doÄ&#x;algazlÄą olarak çalÄąĹ&#x;maktadÄąr. DoÄ&#x;algaza geçildikten sonra DeSOx Ăźnitesine ihtiyaç kalmadÄąÄ&#x;Äą için bu sistem devre dÄąĹ&#x;Äą bÄąrakÄąlmÄąĹ&#x;tÄąr. JeneratĂśr gruplarÄąndaki elektrik Ăźretiminden sonra oluĹ&#x;an atÄąk egzoz gazlarÄą atÄąk ÄąsÄą kazanlarÄąnda 13 bar doymuĹ&#x; buhar Ăźretmektedir. Santralin buhar Ăźretme kapasitesi saatte 45,5 tondur. AyrÄąca motorlarÄąn gĂśvde soÄ&#x;utma suyunun enerjisi kapalÄą çevrim suyuna aktarÄąlÄąp bu ÄąsÄą da deĹ&#x;anjĂśrler yardÄąmÄą ile firmalara aktarÄąlmaktadÄąr. Bu sayede toplam da % 75-80 verim deÄ&#x;erlerine ulaĹ&#x;maktadÄąr. &630 UVUBS‘OEBLĹ” CV ZBU‘S‘N‘O UBNBNMBOmasÄąyla;

11

Elektrik Üretim Kapasitesi: 54 MW’tan 85 MW’a Buhar Üretim Kapasitesi: 21,5 ton/saat’ten 45,5 ton/saat’e, Sıcak Su Üretim Kapasitesi: 750 ton/saat’ten 1.250 ton/saat’e çıkmıştır. Bölgenin tevsii alanları olan IV. ve V. Kısımlarda üretime geçen ve yatırımları hali hazırda devam eden fabrikaların oluşturacağı artan elektrik enerjisi talebi ve Bölgenin diğer kısımlarında halen faaliyetini sürdüren firmaların kapasite artışlarının enerji talebinde yükselmeye sebep olacağı, öngörülerek Bölgenin enerji ihtiyacının Türkiye ortalamasının üzerinde artacağı hesaplanmıştır. Bu sebeplerden dolayı, 2009 yılı Aralık ayında yaklaşık 85 MW gücündeki mevcut santralin gücünü arttırmak amacıyla, hâlihazırda çalışan tesislerden teknolojik olarak farklılık gösteren yeni bir yatırıma karar verilmiştir. Yapılan detaylı teknik ve mali değerlendirmeler neticesinde, hem mevcut santralin fleksibilitesini arttıracak, hem buhar ve sıcak su ile ilgili artan talepleri karşılayabilecek, hem de Bölgenin değişen enerji ihtiyacına yönelik olarak gerektiğinde elektrik gerektiğinde ise buhar ve sıcak su üretecek son teknoloji rünü olan bir sistem tercih edilmiştir. Bu yatırımın Haziran 2011’de tamamlanarak devreye alınması ile birlikte; Elektrik Üretim Kapasitesi: 85 MW’tan 140 MW’a Buhar Kapasitesi: 45 ton/saat’ten 86 ton/saat’e Sıcak Su Üretim Kapasitesi: 1000 ton/saat’ten 2000 ton/saat’e çıkmıştır. Sanayicilerin elektrik, buhar ve sıcak su tüketimleri Enerji Santrali kontrol merkezindeki bilgisayarlardan anlık olarak izlenebilmektedir. Bu uzaktan izleme sistemleri en son teknolojik ekipmanlar ile tasarlanmıştır. Elektrik dağıtım sistemi de yer altı kabloları ile kurulmuş olup kayıplar ve arızalar minimuma indirilmiştir. Ayrıca enerji kalitesini yükseltmek için Santral 154 kV 160 MVA trafo merkezi ile ulusal sisteme bağlıdır. Bölgenin büyüyen hızına bağlı olarak santralin kapasite artırımı planları da yapılmaktadır.

12

.D\D *D]Ăœ ĂąOH <HQL %LU ÂĄĂ?]Ă–P .$<$ *$=, 1('Ăą5" Son yÄąllarda petrol ve doÄ&#x;algazÄąn alternatifi olarak adÄąndan sÄąkça sĂśz ettirmeye baĹ&#x;layan kaya gazÄą 4-5 bin metre derinlikteki kaya katmanlarÄąnÄąn arasÄąna sÄąkÄąĹ&#x;mÄąĹ&#x; gaz anlamÄąna geliyor. GazÄąn açĹÄ&#x;a çĹkmasÄą için istenilen derinliÄ&#x;e inildikten sonra kaya katmanlarÄą içinde yatay kÄąrÄąlmalarÄąn yapÄąlarak yĂźzeye katkÄą maddeli basÄąnçlÄą suyun enjekte edilmesi gerek. Kaya gazÄą sondajÄą, klasik petrol ve doÄ&#x;algaz aramaya gĂśre daha kolay ancak yĂźzde 50 oranÄąnda daha maliyetli bir iĹ&#x;. Bir kuyunun toplam maliyeti 500 bin dolarÄą bulabiliyor.

'Âś1<$'$ .$<$ *$=, Âś5(7Ăą0Ăą DĂźnyada kaya gazÄą rezervleri konusunda en etkin bilgi ABD Enerji Enformasyon Dairesi (EIA) tarafÄąndan veriMĹ”ZPS &*" ZB HĂšSF USĹ”MZPO NFUSFLĂ Q SF[FSWĹ” Ĺ”MF ¹ŔO dĂźnyada en fazla kaya gazÄą rezervine sahip Ăźlke. Ăœlkede LBZB HB[‘ Ă SFUĹ”NĹ” ZBQ‘MBO LVZV TBZ‘T‘ Ĺ”TF TBEFDF ÂąBM‘ʰmalar yoÄ&#x;un Ĺ&#x;ekilde devam ediyor. Amerika ise 862 trilyon metrekĂźpe sahip, geçtiÄ&#x;imiz yÄąl dĂźnyada açĹlan yaklaĹ&#x;Äąk 49 bin kuyunun (petrol ve gaz) bini Amerika’daydÄą. Avrupa’ da kaya gazÄą denince ilk akla gelen Ăźlke olan Polonya’da kaya gazÄą için açĹlan kuyu sayÄąsÄą 34; Polonya’yÄą 3 kuyu ile Almanya, 1 kuyu ile Fransa takip ediyor. Fransa’da ise çevresel tepkiler nedeniyle kuyu açĹlmÄąyor ve Ăźretim yapÄąlmÄąyor. IEA’ya gĂśre TĂźrkiye, kaya gazÄą konusunda dĂźnyanÄąn hatÄąrÄą sayÄąlÄąr Ăźlkeleri arasÄąnda. TĂźrkiye Petrolleri Anonim OrtaklÄąÄ&#x;Äą (TPAO), kaba bir tahmini hesapla 1,8 trilyon metrekĂźp kaya gazÄą rezervi olabileceÄ&#x;ini bildirdi. TPAO ile dev petrol Ĺ&#x;irketleri Shell, Transatlantik ve Valuera sismik çalÄąĹ&#x;malar baĹ&#x;lattÄą. DiyarbakÄąr SarÄąbuÄ&#x;day-1 kuyusunda yapÄąlan sondaj çalÄąĹ&#x;malarÄąnda 3 bin 850 metreye ulaĹ&#x;ÄąldÄą. Sondaj çalÄąĹ&#x;malarÄąnÄąn 2014 yÄąlÄąnda tamamlanmasÄą planlanÄąyor. DoÄ&#x;u ve GĂźneydoÄ&#x;u Anadolu, Trakya, Karadeniz, DoÄ&#x;u Anadolu, Tuz GĂślĂź civarÄą ve Toroslar, kaya gazÄą olduÄ&#x;u dĂźĹ&#x;ĂźnĂźlen alanlar.

ABD Enerji Enformasyon Dairesi’ne (EIA) gĂśre 1.275 USĹ”MZPO NFUSFLĂ Q Ĺ”MF ¹ŔO EĂ OZBEB FO GB[MB LBZB HB[‘ SFzervine sahip Ăźlke. Ăœlkede kaya gazÄą Ăźretimi yapÄąlan kuyu sayÄąsÄą ise sadece 10 Amerika ise 862 trilyon metrekĂźpe sahip, geçtiÄ&#x;imiz yÄąl dĂźnyada açĹlan yaklaĹ&#x;Äąk 49 bin kuyunun (petrol ve gaz) bini Amerika’daydÄą.

13

7Âś5.Ăą<(n'( '( 9$5 Ă–te yandan “DĂźnyanÄąn en fazla enerji ithal eden ve tĂźketen Ăźlkelerinden biri olan Amerika’da kaya gazÄą Ĺ”MF FOFSKĹ”EF EFWSĹ”N ZBĘ°BO‘ZPS w EĹ”ZFO ÂąFMĹ”L É—ISBDBUΑlar BirliÄ&#x;i YĂśnetim Kurulu BaĹ&#x;kanÄą NamÄąk Ekinci, bu durumun Ăźlkedeki gaz fiyatlannÄą Avrupa’ya oranla 5 kat ucuzlattÄąÄ&#x;ÄąnÄą ve bunun da ekonomiyi canlandÄąrdÄąÄ&#x;ÄąnÄą sĂśyledi.

(QHUMLGH GĂœĂ­D EDĂ°ĂœPOĂœOĂœN ND\D JD]Ăœ\OD D]DOWĂœODELOLU Amerika’nÄąn Ăźretim hamlesi ile dĂźnyanÄąn dikkatini çekmeye baĹ&#x;layan kaya gazÄą, TĂźrkiye’de de konuĹ&#x;ulmaya CBĘ°MBOE‘ 6[NBOMBSB HĂšSF 5Ă SLJZF OJO Ă SFUJMFCJMJS LBZB gazÄą rezervi 1,8 trilyon metrekĂźp. Bu rakamla TĂźrkiye’nin 40 yÄąllÄąk gaz Ä°htiyacÄą karĹ&#x;Äąlanabilir. ABD’de kaya gazÄą ile fiyatlar Ăśnemli oranda dĂźĹ&#x;tĂź. Petrol ve doÄ&#x;algaza alternatif olarak gĂśsterilen kaya gazÄąna olan ilgi tĂźm dĂźnyada artarak devam ediyor. YÄąllardÄąr bilinen ancak çĹkarÄąlamayan kaya gazÄą, Ăśzellikle son dĂśnemde Amerika’nÄąn Ăźretim hamlesi ile dĂźnyanÄąn dikkatini çekmeye baĹ&#x;ladÄą. TĂźrkiye’de de yakÄąn zamanda arama çalÄąĹ&#x;malarÄąna baĹ&#x;lanÄąlan kaya gazÄą dĂźnyadaki enerji dengelerini ve bu piyasadaki oyuncularÄąn pozisyonlarÄąnÄą deÄ&#x;iĹ&#x;tireceÄ&#x;e benziyor. Ă–zellikle yeterli doÄ&#x;algaz rezervi olmayan Ăźlkeler için umut ÄąĹ&#x;ÄąÄ&#x;Äą olan kaya gazÄą neredeyse her Ăźlkede bulunan bir enerji tĂźrĂź. Enerji fakiri Ăźlkelerin dÄąĹ&#x;a baÄ&#x;ÄąmlÄąlÄąÄ&#x;ÄąnÄą azaltacaÄ&#x;Äąna inanÄąlan kaya gazÄąna iliĹ&#x;kin deÄ&#x;erlendirmelerde bulunan uzmanlara gĂśre TĂźrkiye, enerjide dÄąĹ&#x;a baÄ&#x;ÄąmlÄąlÄąÄ&#x;Äą kaya gazÄąyla aĹ&#x;abilir. YÄąllÄąk doÄ&#x;algaz tĂźketimi 45 milyar metrekĂźp olan TĂźrkiye’nin kaya gazÄą rezervleri ile ilgili 500 milyar ile 1,8 trilyon metrekĂźp arasÄąnda tahminler yapÄąldÄąÄ&#x;ÄąnÄą belirten Teksas Ăœniversitesi’nden Enerji Ekonomisti Dr. GĂźrcan GĂźlen’e gĂśre TĂźrkiye’deki kaya gazÄą rezervlerine iliĹ&#x;kin net bir rakam vermek zor. Buna raÄ&#x;men TĂźrkiye’nin kaya gazÄą rezervleri açĹsÄąndan potansiyeli olduÄ&#x;unu belirten GĂźlen, TĂźrkiye’nin sahip olduÄ&#x;u kaya gazÄąnÄą deÄ&#x;erlendirebilirse enerji kavĹ&#x;aÄ&#x;Äą olabileceÄ&#x;ini belirtiyor. 2000’li yÄąllardan bu yana Amerika’daki yoÄ&#x;un kaya gazÄą Ăźretim hamlesi neticesinde 2012 yÄąlÄąnda Amerika’nÄąn yÄąllÄąk kaya gazÄą Ăźretimini 240 milyar metrekĂźpe (m3) çĹkardÄąÄ&#x;ÄąnÄą ifade eden GĂźlen, kaya gazÄąnÄąn Amerika’ya ekonomik katkÄąsÄąnÄąn çok bĂźyĂźk olduÄ&#x;unu vurgulayarak, “2008 ’den sonra kaya gazÄą Ăźretimi artmasaydÄą Amerika ekonomisinin toparlanmasÄą bu kadar çabuk gerçekleĹ&#x;meyebilirdi.â€? diye konuĹ&#x;tu.

14

TĂźrkiye’nin Ăźretilebilir kaya gazÄą rezervini 1,8 trilyon metrekĂźp olarak ĂśngĂśrdĂźklerini belirten TĂźrkiye Petrol JeologlarÄą DerneÄ&#x;i (TPJD) BaĹ&#x;kanÄą Ä°smail Bahtiyar, “YÄąllÄąk tĂźketimimizin 45 milyar metrekĂźp olduÄ&#x;unu dĂźĹ&#x;ĂźnĂźrsek, TĂźrkiye’nin 40 yÄąllÄąk tĂźketi mini karĹ&#x;Äąlayabilecek bir potansiyel var.â€? dedi. Eski dĂśnemlerde doÄ&#x;algaz tĂźketiminin fazla olmamasÄą nedeniyle bu çalÄąĹ&#x;malarÄąn yavaĹ&#x; seyrettiÄ&#x;ini vurgulayan Bahtiyar, doÄ&#x;algaz ihtiyacÄąnÄąn artmasÄąyla ABD’de kaya gazÄą Ăźretim faaliyetlerine hÄąz verildiÄ&#x;ini kaydetti. Bu çalÄąĹ&#x;malar sonucunda ABD’nin 2012 yÄąlÄąnda 240 milyar metrekĂźp civarÄąnda kaya gazÄą Ăźretimi gerçekleĹ&#x;tirdiÄ&#x;ine dikkati çeken Bahtiyar, ‘’Bunlar çok ciddi rakamlar. Ĺžu anda bu rakam ABD’nin doÄ&#x;algaz Ăźretiminin yĂźzde 30’una tekabĂźl ediyor.â€? dedi. Artan enerji ihtiyaçlarÄąnÄą karĹ&#x;Äąlamak için son dĂśnemde dĂźnyada kaya gazÄą Ăźretim çalÄąĹ&#x;malarÄąnÄąn ciddi anlamda hÄązlandÄąÄ&#x;ÄąnÄą ifade eden Bahtiyar, “Kaya gazÄą Ăźretimiyle gazÄąn bulunduÄ&#x;u bĂślgelerde ekonomik kalkÄąnma ve istihdam artacak. Enerji maliyetinde meydana gelecek olan azalma cari açĹk problemine de çÜzĂźm anlamÄąna gelmektedir.â€? dedi. Bahtiyar, “ABD’nin son 10 yÄąlda yaptÄąÄ&#x;Äą çalÄąĹ&#x;malar sonucunda, Texas’ta 2010 yÄąlÄąnda 51 milyar metrekĂźp doÄ&#x;algaz ĂźrettiÄ&#x;i biliniyor. Ăœretimin Ăźlke ekonomisine katma deÄ&#x;eri 13 milyar dolarÄą buldu. Sadece Teksas eyaletinde kaya gazÄą çĹkarma ve iĹ&#x;letmesinde istihdam edilen personel sayÄąsÄą ise 12 bin kiĹ&#x;i. TĂźm bunlar ABD’nin kÄąsa sĂźrede petrol Ăźretiminde en bĂźyĂźk petrol Ăźreticisi Ăźlke konumuna geleceÄ&#x;i anlamÄąna geliyor.â€? diye konuĹ&#x;tu.

*Ă–QHĂ­ 7DNLS 6LVWHPOHUL ĂąOH (OHNWULN ÂśUHWLP $UWĂœĂ­Ăœ 6DĂ°ODPDN 0Ă–PNĂ–Qe Sunplast Enerji, hareketli gĂźneĹ&#x; takip sistemi (tracker) ile sabit gĂźneĹ&#x; enerjisi sistemlerinin, 12 aylÄąk toplam elektSĹ”L Ă SFUĹ”N NĹ”LUBSMBS‘O‘ LBSʰ‘MBĘ°U‘SE‘ ÂąBM‘ʰNB TPOVDVOEB hareketli gĂźneĹ&#x; takip sistemi Ăźzerine kurulu fotovoltaik gĂźneĹ&#x; panellerinin, ayaklÄą hareketsiz sistem Ăźzerine kurulu panellere gĂśre, yÄąllÄąk bazda %38,2 daha fazla elektrik ĂźrettiÄ&#x;i ortaya konuldu.

enerjisinden daha fazla yararlanÄąlmasÄąnÄą mĂźmkĂźn kÄąlÄąyor.

Hareketli gĂźneĹ&#x; takip sistemlerinin saÄ&#x;ladÄąÄ&#x;Äą elektrik Ăźretim artÄąĹ&#x;ÄąnÄą Ăślçmek amacÄąyla, Sunplast Enerji, Gaziantep’te aynÄą alana, her ikisi de kendi Ăźretimi olan, biri hareketli, diÄ&#x;eri sabit iki sistemin kurulumunu gerçekleĹ&#x;tirdi. EĹ&#x;deÄ&#x;er çevre koĹ&#x;ullarÄą altÄąnda kurulan ve aynÄą panel, invertĂśr ve yardÄąmcÄą ĂźrĂźnler kullanÄąlan sistemlerin Ăźretim deÄ&#x;erleri, 1 Ĺžubat 2013-31 Ocak 2014 tarihleri ABB SREA-50 uzaktan izleme sistemleri ile izlendi. AnlÄąk, gĂźnlĂźk ve aylÄąk olarak Ăślçßlen elektrik Ăźretim deÄ&#x;erlerinin yÄąllÄąk toplamÄąna bakÄąldÄąÄ&#x;Äąnda, iki sistem arasÄąnda %38,2 oranÄąnda bir fark olduÄ&#x;u ortaya konuldu. Ă–lçßmlerde, gĂźneĹ&#x; takip sistemiyle Ăśzellikle yaz aylarÄąnda %50’nin Ăźzerinde bir Ăźretim artÄąĹ&#x;Äą saÄ&#x;lanmasÄąnÄąn mĂźmkĂźn olduÄ&#x;u gĂśrĂźldĂź.

Sunplast Enerji tarafÄąndan Kanada lisansÄą ile TĂźrkiye’de Ăźretilen TrueNorthPower tek akslÄą gĂźneĹ&#x; takip sistemi, GPS kontrolĂź sayesinde ile gĂźnĂźn her saatinde gĂźneĹ&#x; hareketini takip ederek, elektrik Ăźretimini maksimum deÄ&#x;erlere çĹkarÄąyor. Sistem, gĂźneĹ&#x; tarlalarÄą ve çatÄą Ăźzeri gĂźneĹ&#x; enerji santrali uygulamalarÄąnÄąn yanÄą sÄąra, Ăśzellikle tarÄąmsal sulamada, Ĺ&#x;ebekeden baÄ&#x;ÄąmsÄąz uygulamalarda ve alan kÄąsÄątlamasÄą olan projelerde Ăśnemli verim artÄąĹ&#x;larÄą saÄ&#x;lÄąyor.

Bu çalÄąĹ&#x;mayla, Ăźlkemizde henĂźz baĹ&#x;langĹç aĹ&#x;amasÄąnda olan gĂźneĹ&#x; enerjisi alanÄąnda, gĂźneĹ&#x; takip sistemlerinin oynayabileceÄ&#x;i Ăśnemli rol bir kez daha ortaya konmaktadÄąr.

Elektrik Ăźretim miktarÄąndaki artÄąĹ&#x;Äąn yanÄą sÄąra, hareketli sistemlerin saÄ&#x;ladÄąÄ&#x;Äą bir baĹ&#x;ka avantaj, Ăźretimin gĂźneĹ&#x; doÄ&#x;uĹ&#x;undan kÄąsa bir sĂźre sonra baĹ&#x;lamasÄą, gĂźn içerisinde daha uzun saatler Ăźst deÄ&#x;erlerde gerçekleĹ&#x;mesi ve gĂźnbatÄąmÄąna kadar devam etmesi. Sabit sistemlerde ise Ăźretim gĂźn ortasÄąna yakÄąn saatlerde ve daha kÄąsa bir sĂźre boyunca Ăźst deÄ&#x;erlerine ulaĹ&#x;Äąyor. Ă–zellikle akĹ&#x;am saatlerinde Ăźretimin devam etmesi, elektriÄ&#x;in en pahalÄą olduÄ&#x;u gĂźn diliminde gĂźneĹ&#x;

15

$<,1 .218¨8

6 ÂŽ < / ( Âś Âľ 'RĂ 'U + 0XUDW 0(5&$1

(QHUML YH 7DELL .D\QDNODU %DNDQ <DUGĂœPFĂœVĂœ (QHUML YH 7DELL .D\QDNODU %DNDQ <DUGĂœPFĂœPĂœ] 6D\ĂœQ 'RĂ 'U + 0XUDW 0(5&$1 GHUJLPL]LQ EX VD\ĂœVĂœQGD NRQXĂ°XPX] ROGX 6RUXODUĂœPĂœ]D LĂ WHQOLNOH YHUGLĂ°L FHYDSODUGDQ YH \DSWĂœĂ°Ăœ NDWNĂœODUGDQ GROD\Ăœ .HQGLVLQH WHĂ­HNNĂ–UOHULPL]L VXQDUĂœ] E.D : TĂźrkiye’nin elektrik Ăźretimi, Ăźretim kaynaklarÄą nedir? M.Mercan : Ăœlkemizde elektrik Ăźretiminde hidrolik, rĂźzgar, jeotermal, çÜp gazÄą biyokĂźtle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarÄąnÄąn yanÄą sÄąra yerli ve ithal kĂśmĂźr ve doÄ&#x;algaz gibi kaynaklar kullanÄąlmaktadÄąr. AnÄąlan bu kaynaklarÄąn kullanÄąmÄą ile birlikte 2013 yÄąlÄąnda 239,3 milyar kWh elektrik Ăźretimi gerçekleĹ&#x;tirilmiĹ&#x;tir. E.D : Son yÄąllarda Ăźlkemizde elektrik ihtiyacÄą ve tĂźketimi artmaktadÄąr. Bu tĂźketimi ve ihtiyacÄą doÄ&#x;uran etkenler nelerdir. TĂźrkiye’nin toplam elektrik tĂźketimi ne kadardÄąr? M.Mercan : GĂźnĂźmĂźzde kiĹ&#x;ibaĹ&#x;Äą elektrik tĂźketimi Ăźlkelerin geliĹ&#x;miĹ&#x;lik gĂśstergelerinden biridir.

16

Sanayinin geliĹ&#x;mesi ve insanlarÄąn refah dĂźzeyinin artmasÄą elektrik tĂźketimini artÄąran Ăśnemli unsurlardandÄąr. Ăœlkemizde son yÄąllardaki bĂźyĂźme rakamlarÄąna baÄ&#x;lÄą olarak elektrik tĂźketimi de artÄąĹ&#x; gĂśstermiĹ&#x;tir. 2013 yÄąlÄą deÄ&#x;erlerine baktÄąÄ&#x;ÄąmÄązda Ăźlkemizde toplam 245 milyar kWh elektrik tĂźketildiÄ&#x;ini gĂśrmekteyiz. E.D : Elektrik kullanÄąmÄąnÄąn sektĂśrlere gĂśre daÄ&#x;ÄąlÄąmÄą nasÄąldÄąr. Sanayide kullanÄąlan enerji oranÄą nedir? M.Mercan : 2012 yÄąlÄą elektrik dahil enerji tĂźketim deÄ&#x;erlerine baktÄąÄ&#x;ÄąmÄązda Ăźlkemizde tĂźketilen enerjinin %27sinin sanayide kullanÄąldÄąÄ&#x;ÄąnÄą sĂśyleyebiliriz. Elektrik tĂźketiminin sektĂśrlere daÄ&#x;ÄąlÄąmÄąna gelince ise 2012 yÄąlÄą TEDAĹž verilerine gĂśre 240 milyar kWh elektriÄ&#x;in % 47 si

sanayide, %23’ü konutlarda, %24’ü ticarethanelerde ve kamu binalarında ve %2’si sokak aydınlatmasında ve %2 side tarımsal sulamada kullanılmıştır. E.D : Önümüzdeki 5 yılda ve 2023’lü yıllarda Türkiye’nin enerji ihtiyacındaki artış oranları nasıl olacak, bu konudaki öngörünüz nedir? M.Mercan : Bakanlığımız vatandaşlarımıza kaliteli ve kesintisiz elektrik arzının sağlanması amacıyla proje ve çalışmalarına ara vermeksizin devam etmektedir. Bu kapsamda, ülkemiz yüksek ve düşük talep projeksiyonları geliştirilmekte ve yatırımlar bu projeksiyonlar ışığında yönlendirilmektedir. 2023 yılına kadar elektrik talebinin yıllık ortalama %5,4 oranında artması öngürülmektedir. E.D : Türkiye artan enerji ihtiyacını hangi kaynaklardan karşılamayı planlıyorsunuz, Bakanlığınızın bu ihtiyacı karşılama ile ilgili projeksiyonu nedir?

E.D : Enerji talebini karşılamak için jeotermal, güneş, nükleer enerji gibi yenilenebilir enerji kaynakların potansiyelini nasıl değerlendiriyorsunuz?

o5Ö]JDU HQHUMLVLQGHQ HOHNWULN ÖUHWLPL DPDFÜ\OD PHY]XDWODUGD JHUHNOL GÖ]HQOHPHOHU \DSÜOPÜí YH \DWÜUÜPFÜQÜQ ÐQÖ DÁÜOPÜíWÜU o

M.Mercan : Ülkemizin enerji talebini karşılamak için sınırlı olan doğal kaynaklarımızı rasyonel bir şekilde kullanmaya, yeni teknolojilerle enerji üretimini çeşitlendirmeye ve mevcut teknolojilerin verimliliğini arttırmaya, alternatif enerji kaynaklarını değerlendirmeye yönelik politika ve stratejilerin uygulanmasına büyük bir önem veriyoruz.

Bu politika ve stratejiler kapsamıda vatandaşlarımıza kaliteli, ucuz, sürekli, temiz ve sürdürülebilir enerji arzının sağlanması öncelikli konular arasında yer almakta olup kaynak çeşitlendirme konusunda da önemli adımlar atılmaktadır. Bu çerçevede, Bakanlık olarak ülkenin artan enerji ihtiyacını petrol, doğalgaz, nükleer, kömür ve hidrolik dahil yenilenebilir enerjiden karşılamayı hedefliyor ve enerji politikalarımızı bu çerçevede oluşturuyoruz. Bilindiği üzere nükleer santral yatırım süreci Mersin Akkuyu ile başladı Sinop ile de devam edecek. Yerli kömürlerimizi de elektrik üretim amaçlı ekonomimize kazandırarak dışa bağımlılık oranımızı azaltmayı hedefliyoruz. Diğer taraftan hidrolik, rüzgar jeotermal ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik yatırımlar devam ediyor. Buna ilave olarak petrol ve doğal gaz ve kaya gazı aramaları devam etmektedir.

M.Mercan : Jeotermalde 10 yıl öncesinde yok denecek kadar az olan elektrik üretim kurulu gücümüzü 310 MW’a ulaştırdık ve bu potansiyeli daha da artırmayı hedefliyoruz. Sadece elektrik üretim amaçlı olmayıp farklı kullanım alanlarında çok büyük bir jeotermal enerji potansiyelimiz bulunmaktadır (Yaklaşık 31.500 MWt). Ülkemiz güneş açısından da oldukça büyük bir potansiyele sahiptir. Ülkemizin güneş enerjisi potansiyeli 3,6 kWh/m2 olarak söylenebilir. Rüzgar enerjisinden elektrik üretimi amacıyla mevzuatlarda gerekli düzenlemeler yapılmış ve yatırımcının önü açılmıştır. 10 yıl geriye baktığımızda rüzgar enerjisinden elektrik üretimi nerdeyse sıfır iken alınan önlemler ve yapılan düzenlemeler sayesinde günümüzde rüzgar kurulu gücü 2.800 MW civarındadır. Güneş enerjisinin elektrik üretim sepetimizde yer alması çalışmaları kapsamında 600 MW kapasite için EPDK tarafından lisans başvuruları alınmış ve belirlenen bu limite rağmen yaklaşık 9.000 MW’lık başvuru yapılmıştır. Nükleer enerjide ise bilindiği üzere halen yürütülmekte olan 2 projemiz var. Biri Mersin Akkuyu diğeri Sinop daki nükleer santral projeleri. Bunların kapasitesi de toplamda yaklaşık 9.000 MW olacak.

17

%DNDQOĂœN RODUDN Ă–ONHQLQ DUWDQ HQHUML LKWL\DFĂœQĂœ

SHWURO GRĂ°DOJD] QĂ–NOHHU NĂ?PĂ–U YH KLGUROLN GDKLO \HQLOHQHELOLU HQHUMLGHQ NDUĂ­ĂœODPD\Ăœ KHGHIOL\RU YH HQHUML SROLWLNDODUĂœPĂœ]Ăœ EX Ă HUĂ HYHGH ROXĂ­WXUX\RUX]

E.D : 5BS‘NEB TVMBNB ZBQBO ÎŔęÎŔMFSĹ”NĹ”[ FMFLUSĹ”L LVMlanmaktadÄąr. KullandÄąklarÄą bu elektrikle sulu tarÄąm gerçekleĹ&#x;tirmekte Ăźretim yapmakta, yurt içinde ve yurt dÄąĹ&#x;Äąnda tĂźketime sunmaktadÄąrlar. Elektrik Ăźcretini Ăśdeme konusunda BakanlÄąÄ&#x;ÄąnÄązla sorun yaĹ&#x;amaktadÄąr. Elektrik DaÄ&#x;ÄątÄąmÄąnÄąn ĂśzelleĹ&#x;mesi bu sorunu daha da artÄąracaktÄąr. #V TPTZBM TPSVOV PSUBEBO LBME‘SNBL ÎŔęÎŔMFSĹ”O FMFLUSĹ”L Ăźreticisi hale gelmesi için nasÄąl bir proje uygulamayÄą dĂźĹ&#x;ĂźnĂźyorsunuz.Bu sorunu nasÄąl gidermeyi planlÄąyorsunuz? M.Mercan : Yeni Elektrik PiyasasÄą kanununda tĂźketicilerin Ăśdemelerini yapmak zorunda olduÄ&#x;u zaten mevcut bir Ăśdeme sistemi bulunmaktadÄąr. Ancak tarÄąmsal sulamaya iliĹ&#x;kin çiftçilere yĂśnelik TarÄąm BakanlÄąÄ&#x;ÄąnÄąn sĂźbvanse etmesiyle ilgili yasal dĂźzenlemeler açĹsÄąndan engel bulunmamakta olup BakanlÄąÄ&#x;ÄąmÄąz ile TarÄąm bakanlÄąÄ&#x;Äą arasÄąnda çalÄąĹ&#x;malar devam etmektedir.

M.Mercan : HalihazÄąrda mevcut mevzuat kapsamÄąnda dĂźzenlemeler yeterli olduÄ&#x;u için ilave bir çalÄąĹ&#x;ma Ĺ&#x;u an için bulunmamaktadÄąr. E.D : 5BS‘NEB FMFLUSĹ”L LVMMBOBO ÎŔęÎŔMFSĹ”O FMFLUSĹ”L Ĺ”IUĹ”ZBD‘O‘ HĹ”EFSNFL ŔÎŔO ÎŔęÎŔOĹ”O CBĘ“M‘ PMEVĘ“V LPPQFSBUĹ”G birlik veya federasyon gibi kuruluĹ&#x;larÄąnÄąn yapacaklarÄą projeler için BakanlÄąÄ&#x;ÄąnÄązca nasÄąl bir destekleme modeli ve iĹ&#x;birliÄ&#x;i ĂśngĂśrĂźlmektedir? M.Mercan : Konuya iliĹ&#x;kin herhangi bir destekleme modeli ve iĹ&#x;birliÄ&#x;i bulunmamakla birlikte bahse konu kuruluĹ&#x;lar tarafÄąndan BakanlÄąÄ&#x;ÄąmÄąza sunulacak olan çalÄąĹ&#x;malar deÄ&#x;erlendirmeye alÄąnabilecektir. E.D : TĂźrkiye her yÄąl enerjiye ne kadar kaynak aktarmakta ve ithalata Ăśdenen miktar ne kadardÄąr?

M.Mercan : Enerji yatÄąrÄąmlarÄą 2001 yÄąlÄąndan baĹ&#x;layan serE.D :Enerji Federasyonu olarak, BakanlÄąÄ&#x;ÄąnÄązca LisanssÄąz bestleĹ&#x;me sĂźreci ile paralel bir Ĺ&#x;ekilde artÄąk tamamen Ăśzel Elektrik Modelinin getirilmesi Ăźlkemizde sektĂśrĂźn ĂśnĂź- sektĂśr tarafÄąndan yapÄąlmaktadÄąr.Kamu sadece uhdesinde nĂź açacak bir proje olarak gĂśrĂźyoruz. Tabanda Elektrik bulunan santrallerde verimliliÄ&#x;in artÄąrÄąlmasÄą adÄąna moderĂœretiminin yaygÄąnlaĹ&#x;masÄą konusunda nasÄąl bir çalÄąĹ&#x;ma nizasyon ve rehabilitasyon projelerini yĂźrĂźtmektedir. 2013 ĂšOHĂšSĂ ZPSTVOV[ 6ZHVMBNB NFW[VBU‘OEB UBCBOEB MĹ”- yÄąlÄą Ăźlkemiz enerji ithalatÄą yaklaĹ&#x;Äąk 56 milyar dolar olarak TBOTT‘[ FMFLUSĹ”L Ă SFUĹ”N ZBQNBL Ĺ”TUFZFO ÎŔęÎŔMFSĹ”O ĂšOĂ OĂ gerçekleĹ&#x;miĹ&#x;tir. açacak dĂźzenlemeler yapacak mÄąsÄąnÄąz?

18

.DOLWHOL 8FX] 7HPL] 6Ă–UHNOL YH 6Ă–UGĂ–UĂ–OHELOLU %LU (QHUML

E.D : Enerji sektĂśrĂźndeki yĂźrĂźtĂźlen politikalarÄą nasÄąl deÄ&#x;erlendiriyorsunuz? Enerjide yapÄąlan yatÄąrÄąmlar hakkÄąnda neler sĂśylemek istersiniz? M.Mercan : BakanlÄąÄ&#x;ÄąmÄąz, Ăźlkemiz adÄąna çok Ăśnemli uluslararasÄą projeleri yĂźrĂźtmekle birlikte Ăźlkemizin enerji altyapÄą yatÄąrÄąmlarÄąnÄąn gerçekleĹ&#x;tirilmesi ve enerji piyasalarÄąnÄąn rekabete dayalÄą olarak yeniden yapÄąlandÄąrÄąlmasÄą sĂźrecini yĂśnetmekte olup enerji ve maden kaynaklarÄąnÄą verimli, etkin, gĂźvenli, zamanÄąnda ve çevreye duyarlÄą Ĺ&#x;ekilde deÄ&#x;erlendirerek dÄąĹ&#x;a baÄ&#x;ÄąmlÄąlÄąÄ&#x;Äą azaltmayÄą ve Ăźlke refahÄąna en yĂźksek katkÄąyÄą saÄ&#x;lamayÄą gĂśrev edinmiĹ&#x;tir. Her alanda bĂźyĂźyen Ăźlkemizin enerji ihtiyacÄąda her geçen gĂźn artmaktadÄąr. Ă–rneÄ&#x;in, 2002 yÄąlÄąnda 132,6 milyar kWh saat olan elektrik tĂźketimimiz yaklaĹ&#x;Äąk iki kat artarak 2013 yÄąlÄąnda 242 milyar kWh’ye ulaĹ&#x;mÄąĹ&#x;tÄąr. BakanlÄąk olarak bu enerji talebinin kaliteli, ucuz, temiz, sĂźrekli ve sĂźrdĂźrĂźlebilir bir Ĺ&#x;ekilde karĹ&#x;ÄąlanmasÄą adÄąna Ăśnemli adÄąmlar atmakta ve stratejik politikalar Ăźretmektedir. Bu politikalar kapsamÄąnda alÄąnan tedbir, Ăśnlem ve dĂźzenlemelerin bir neticesi olarak 2002 yÄąlÄąnda 31.846 MW

olan elektrik enerjisi kurulu gĂźcĂźmĂźz 2012 yÄąlÄąnda 57.060 MW’a, 2013 yÄąlÄą sonu itibarÄąyla ise iki kattan fazla artarak 64.044 MW’a yĂźkseltilmiĹ&#x;tir. Ăœlkemizin sahip olduÄ&#x;u hidrolik, rĂźzgar, gĂźneĹ&#x; ve jeotermal enerji potansiyellerinin enerji Ăźretiminde kullanÄąlmasÄą için gerekli yasal altyapÄą oluĹ&#x;turulmuĹ&#x; ve bĂźrokratik engeller azaltÄąlmÄąĹ&#x;tÄąr. Bu çalÄąĹ&#x;malarÄąn bir sonucu olarak 2002 yÄąlÄąnda 12.305 MW olan yenilenebilir enerji kaynak bazlÄą kurulu gĂźcĂźmĂźz 2013 yÄąlÄą sonu itibarÄą ile iki kattan fazla artarak 25.360 MW’a ulaĹ&#x;tÄąrÄąlmÄąĹ&#x; olup enerji sepetimizde yenilenebilir kaynak oranÄą %40 mertebesine yĂźkselmiĹ&#x;tir. Bu oran birçok AB Ăźyesi Ăźlkesi oranÄąnÄąn çok ĂźstĂźndedir. BakanlÄąÄ&#x;ÄąmÄąz enerji politikalarÄą ve 2023 yÄąlÄą hedeflerimiz çerçevesinde Ăźlkemizin hidrolik ve yerli kĂśmĂźr potansiyelinin tamamÄąnÄąn elektrik Ăźretim amaçlÄą kullanÄąlmasÄą ve planlanan nĂźkleer santrallerin kurulmasÄą ile doÄ&#x;al gaza dayalÄą elektrik Ăźretiminde dĂźĹ&#x;ĂźĹ&#x; saÄ&#x;lanmasÄąnÄąn yanÄą sÄąra elektrik Ăźretiminde kullanÄąlan yÄąllÄąk 7,2 milyar Dolar karĹ&#x;ÄąlÄąÄ&#x;Äą olan 16 milyar m3 doÄ&#x;algaz ithalatÄąnÄąn ĂśnĂźne geçilmesi amaçlanmaktadÄąr. Bu dĂźĹ&#x;ĂźĹ&#x; ile enerji arz gĂźvenliÄ&#x;inin artÄąrÄąlmasÄą hedeflenirken cari açĹÄ&#x;a da olumlu katkÄą saÄ&#x;lanacaktÄąr.

19

İnsanlık tarihini değiştiren buluşlardan ilk üçe girecek kadar önemli olan elektrik, aslında doğanın bir parçasıdır. Elektrik elektron akışı sonucunda ortaya çıkan bir enerji şeklidir. Doğadaki her madde atomlardan oluşur, atomlar ise yüksüz olan nötron, pozitif yüklü olan proton ve negatif yüklü olan elektron adı verilen parçacıklardan oluşmaktadır. Proton ve elektronlar arasında bir denge vardır. Herhangi bir dış etken ile bu denge bozulduğunda, atom bir elektron kazanabilir veya kaybedebilir. İşte atomun bir elektron kaybetmesi elektronlar serbest dolaşımına neden olur ve elektrik akımı oluşur. Elektrik, farklı pozitif ve negatif yüklü iki cismin birbirine sürtünmesiyle, sıkıştırma gibi herhangi bir mekanik etki sırasında veya sıcaklığın bazı kristallere olan etkisi nedeniyle meydana gelen ve etkisini, çekme, itme, mekanik, kimyasal veya ısı olayları şeklinde gösteren bir enerji çeşididir. Elektrik kelimesi, Yunanca elektrondan gelmektedir. Elektriğin çok eski zamanlardan beri bilindiği gerçeğine rağmen, 1672 yılına kadar elektrik konusuda kayda değer bir gelişme olmamıştır. 1672 yılında, Otto von Guericke adında bir adam, elini hızla dönen bir sülfür (kükürt) kürenin karşısına tutarak, sürtünmeden doğan elektrik akımından daha güçlü elektrik üretmeyi başarmıştır. 1729 yılında ise, Stephen Gray, metallerin bir yerden başka bir yere elektrik ilettiklerini keşfetmiştir. Bu tür maddeler “iletken” diye tanımlandılar. Cam, kükürt, amber, balmumu gibi diğer bazı maddelerde elektriği taşımıyor, bir yerden bir yere iletmiyorlardı. Bunlara da genel olarak “yalıtkan” adı verildi. Elektrik ile ilgili son derece önemli bir başka adım, 1733 yılında du Fay adında bir Fransızın negatif ve pozitif elektrik yüklerini bulması ile atılmıştır. Du Fay, negatif ve pozitif elektrik yüklerinin, iki ayrı tür elektrik olduğunu sanmıştı. Yine de, elektriğin gerçeğe en yakın tanımlamasını yapan kişi Benjamin Franklin‘dir. Benjamin Franklin’in tanılamasına göre, tabiattaki bütün maddelerin bünyesinde elektriksel bir akış vardı. Belirli iki madde arasındaki sürtünme, bu akıştan bir kısmının, miktar bakımından fazlalık meydana getirecek şekilde öteki maddeye geçmesine sebep oluyordu. Bugün, bu akışın ne-

20

gatif yüklü elektronlardan oluştuğunu söyleyebiliyoruz. Sürtme ile meydana gelen statik yani durgun elektrikten başka akan elektriğin bulunuşu İtalyan bilimadamı Alessandro Volta’nın 1800 yılında yaptığı deneylerle başlar. Alessandro Volta ilk elektrik pilini icat etmiş ve bundan da ilk elektrik akımını elde etmeyi başarmıştır. Elektrik konusunda en önemli gelişmelerin, 1800 yılında Alessandro Volta tarafından ilk pilin keşfiyle başladığı tartışmasız bir gerçektir. Söz konusu batarya, ilk devamlı ve güvenilir elektrik kaynağı olma niteliğiyle, öteki buluşlar ve uygulamalar yolunda dünyaya kılavuzluk etmiştir. Humphry Davy, 1808 de elektrik akımı taşıyan iki kömür elektrotu birbirinden ayırarak bir ark oluşturmayı başardı. Ve böylece elektriğin ışık ya da ısı enerjisine dönüşebileceğini gösterdi. 1820 yılında Hans Christian Orsted, içinden elektrik akımı geçen bir iletkenin yakınındaki bir mıknatıs iğnesinin saptığını gözlemleyerek, elektrik akımının iletken çevresinde bir magnetik alan oluşturduğu sonucuna vardı. Elektriğin laboratuar ortamından çıkıp sanayideki ve günlük yaşamdaki yerini alması süreci 19. yüzyılın ikinci yarısında başladı. Zénobe-Théopline Gramme, elektrik enerjisinin iletken kablolar ile yapılacak hatlar aracılığıyla etkin bir biçimde iletilebileceğini gösterdi. Thomas Alva Edison ‘un 1881’ de ilk elektrik üretim merkeziyle dağıtım şebekesini New York’ta kurması, elektrik enerjisinin evlerde ve sanayide yaygın olarak kullanılmasının başlangıcı oldu . Elektriğin enerji olarak kullanılması 1880’lerde başlamıştır. Bundan önce bu

Benjamin Franklin

( / ( . 7 5 µ .

Alessandro Volta

$<,1 .21868

(OHNWULðLQ 7DULKL 6HUÖYHQL

safhaya gelmeye zemin hazÄąrlayan pekçok çalÄąĹ&#x;malar yapÄąlmÄąĹ&#x;tÄąr. M.Ă–. Thales’in elektrostatikle ilgili buluĹ&#x;larÄą, 1800’lerde Ä°talyan fizikçi Volta’nÄąn yaptÄąÄ&#x;Äą pil, fizikçi Hans Christian Orsted’in elektrik ve maÄ&#x;netizma ile ilgili çalÄąĹ&#x;malarÄą, elektrik akÄąmÄąnÄąn meydana getirdiÄ&#x;i maÄ&#x;netik alanla ilgili fizikçi Arago ve AmpĂŠre’in tesbitleri, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren dinamoyu geliĹ&#x;tiren Michael Faraday’Ĺn incelemeleri bunlarÄąn baĹ&#x;lÄącalarÄąndandÄąr. Faraday’dan sonra FransÄąz Hippolyte Pixli alternatif akÄąm jeneratĂśrĂźnĂź yaptÄą. 1866’da Alman Weiner von Siemens’in jeneratĂśrlerde mÄąknatÄąs yerine elektromÄąknatÄąsÄą geliĹ&#x;tirmesiyle yĂźksek gßçte jeneratĂśrlerin kullanÄąlmasÄą saÄ&#x;landÄą. 1880’lerde Thomas Edison’un ampulĂź keĹ&#x;fiyle elektrik enerjisi aydÄąnlatmada kullanÄąlmaya baĹ&#x;lanmÄąĹ&#x;tÄąr.

ise 43’tĂźr. 1933 yÄąlÄąnda 2301 sayÄąlÄą Kanun ile Ä°ller BankasÄą kuruldu. 1935 yÄąlÄąnda, 2805 sayÄąlÄą Kanun ile kurulan Etibank’Ĺn 3 ana iĹ&#x;levinden biri elektrik iĹ&#x;letmeciliÄ&#x;i olarak dĂźzenlenmiĹ&#x;tir. Yine aynÄą yÄąl, 2804 sayÄąlÄą Kanun ile Maden Tetkik Arama (MTA), 2819 sayÄąlÄą Kanun ile Elektrik Ä°Ĺ&#x;leri EtĂźd Ä°daresi (EÄ°EÄ°) kurulmuĹ&#x;lardÄąr. 1954 yÄąlÄąnda Devlet Su Ä°Ĺ&#x;leri (DSÄ°) kurulana kadar hidroelektrik tesis dahil tĂźm Ăźretim ve daÄ&#x;ÄątÄąm Etibank ĂśnderliÄ&#x;inde bu kuruluĹ&#x;larÄąn katkÄąlarÄąyla yĂźrĂźtĂźlmĂźĹ&#x;, kßçßk kapasiteli dizel ve hidrolik santraller ve birçok sanayi kuruluĹ&#x;unun ve belediyelerin iĹ&#x;lettiÄ&#x;i dizel santraller ile Ĺ&#x;ehirlerin elektrik ihtiyaçlarÄą karĹ&#x;Äąlanmaya çalÄąĹ&#x;ÄąlmÄąĹ&#x;tÄąr. 1948 yÄąlÄąnda, SilahtaraÄ&#x;a Termik SantralĹ’ndan o gĂźne en CĂ ZĂ L UFTĹ”T PMBO ;POHVMEBL EBLĹ” ÂąBUBMBĘ“[‘ 5FSNĹ”L 4BOUralÄą devreye girmiĹ&#x; ve 1952 yÄąlÄąnda 154 kV’luk bir Enerji nakil hattÄą ile Ä°stanbul’a elektrik takviyesi yapÄąlmÄąĹ&#x;tÄąr. Bu Enerji nakil hattÄą, ulusal enerji sisteminin de (Enterkonnekte sistem) baĹ&#x;langÄącÄąnÄą oluĹ&#x;turmuĹ&#x;tur.

II. AbdĂźlhamid TĂźrkiye’de elektrik enerjisi, ilk kez 1902 yÄąlÄąnda Tarsus’ta II.AbdĂźlhamid sayesinde kurulan bir hidroelektrik santral ile Ăźretilmeye ve kullanÄąlmaya baĹ&#x;lanmÄąĹ&#x;tÄąr. O dĂśnemde, Tarsus Belediyesi’nde çalÄąĹ&#x;an AvusturyalÄą DĂśrfler tarafÄąndan, Berdan Nehri BentbaĹ&#x;Äą mevkiinde kurulan hidroelektrik santralÄąndan, sudeÄ&#x;irmeni milinin transmisyon kayÄąĹ&#x;Äą ile 2 kW’lÄąk bir dinamoyu baÄ&#x;lanmasÄąyla, 15 EylĂźl 1902 tarihinde Tarsus’a elektrik saÄ&#x;landÄą. Ăœretilen elektrik enerjisi ile Ăśnce Tarsus’un sokaklarÄą ayE‘OMBU‘ME‘ &MFLUSĹ”LMF BZE‘OMBOBO Ĺ”ML LPOVUMBS Ĺ”TF .à ęà zade SadÄąk PaĹ&#x;a (SadÄąk EliyeĹ&#x;il) ile Sorgu Hakimi Yakup Efendinin evleri oldu. 1914 yÄąlÄąnda ilk kayda deÄ&#x;er elektrik Ăźretim tesisi olarak SilahtaraÄ&#x;a Termik SantralÄą hizmete girmiĹ&#x;tir. 14 Ĺžubat 1914’te açĹlan bu tesis, ekonomik ĂśmrĂźnĂź tamamladÄąÄ&#x;Äą 1983 yÄąlÄąna kadar hizmet vermiĹ&#x;tir. 1930’lu yÄąllara kadar TĂźrkiye’deki elektrik çalÄąĹ&#x;malarÄą, genelde yabancÄą iĹ&#x;letmelerin elinde olan kßçßk yerel santraller ve onlarÄąn beslediÄ&#x;i birbirlerinden ayrÄą yerel daÄ&#x;ÄątÄąm Ĺ&#x;ebekelerinin iĹ&#x;letilmesi Ĺ&#x;eklinde olmuĹ&#x;tur. 1939 yÄąlÄąnda yabancÄą Ĺ&#x;irketlere verilmiĹ&#x; olan bu imtiyazlar devletleĹ&#x;tirilerek genellikle daÄ&#x;ÄątÄąm hizmetleri belediyelere devredilmiĹ&#x;tir. TĂźrkiye Cumhuriyeti’nin kurulduÄ&#x;u 1923 yÄąlÄąnda, kurulu gßç 33MW ve yÄąllÄąk Ăźretim 45 milyon KWh iken; 1935 yÄąlÄąna gelindiÄ&#x;inde, kurulu gßç 126,2 MW, Ăźretim ise 213 milyon kWh, elektriklenmiĹ&#x; il sayÄąsÄą

1950’li yÄąllarda, TĂźrkiye’nin kurulu gĂźcĂź 407.8 MW, yÄąllÄąk Ăźretim ise 500 milyon kWh’a ulaĹ&#x;mÄąĹ&#x;tÄąr. 1956 yÄąlÄąnda 3 Ăśnemli tesis ulusal elektrik sistemine baÄ&#x;lanmÄąĹ&#x;tÄąr. Bunlar; Adana yakÄąnlarÄąnda Seyhan BarajÄą ve HES, Ankara yakÄąnlarÄąndaki SarÄąyar barajÄą ve HES ileKĂźtahya yakÄąnlarÄąndaki Tunçbilek Termik SantralĹ’dÄąr. 1956 yÄąlÄąnda, SarÄąyar BarajÄą ilk iki Ăźnitesi toplam 80 MW gßç ile hizmete girmesinden tam 14 yÄąl Ăśnce, 1942 yÄąlÄąnda ABD de hizmete giren Grand Coulee BarajÄą 24 jeneratĂśrlĂź 6180 MW gĂźcĂźnde idi. TĂźrkiye Cumhuriyeti tarihinin en bĂźyĂźk elektrik projesi AtatĂźrk BarajÄą 2400 MW gĂźcĂźndedir.

AtatĂźrk BarajÄą

1958 yÄąlÄąnda Nazilli yakÄąnlarÄąnda Kemer BarajÄą ve HES, 1959 yÄąlÄąnda KÄąrĹ&#x;ehir yakÄąnlarÄąnda HirfanlÄą BarajÄą ve HES, 1960 yÄąlÄąnda Manisa yakÄąnlarÄąnda DemirkĂśprĂź BarajÄą ve HES o yÄąllarda kurulan hidroelektrik tesislerdir.

21

1970 yÄąlÄąnda 1312 sayÄąlÄą yasa ile TĂźrkiye Elektrik Kurumu (TEK) kurulmuĹ&#x;, Belediyeler ve Ä°ller BankasÄą dÄąĹ&#x;Äąnda bĂźtĂźnlĂźk saÄ&#x;lanmÄąĹ&#x;, bazÄą istisnalar dÄąĹ&#x;Äąnda Ăźretim, iletim ve daÄ&#x;ÄątÄąm tesislerinin yapÄąm ve iĹ&#x;letilmesi ile elektrik sektĂśrĂźnĂźn planlanmasÄą tekel statĂźsĂźyle TEK’e verilmiĹ&#x;tir. Bu tarihte de kurulu gßç 2234.9 MW, Ăźretim ise 8 milyar 623 milyon kWh seviyelerine yĂźkselmiĹ&#x;, ilk 380 kV “Enerji Nakil HattÄąâ€? sisteme dahil edilmiĹ&#x;tir. 1970 yÄąlÄąnda

enerjinin Ăźretimi, daÄ&#x;ÄątÄąmÄą ve satÄąĹ&#x;larÄą bu kurum (TEK) tarafÄąndan yapÄąlmasÄą saÄ&#x;lanmÄąĹ&#x;tÄąr. Bu dĂśnemde de TĂźrkiye’nin kurulu gĂźcĂź 6638.6 MW, Ăźretimi ise 26 milyar 552 milyon kWh olarak gerçekleĹ&#x;miĹ&#x;, bu yÄąl elektriklenmiĹ&#x; LĂšZ TBZ‘T‘ F VMBĘ°N‘ʰU‘S #V Z‘MMBSEB CĹ”SEF ÂąBZ‘SIBO Termik Santrali yapÄąlmÄąĹ&#x;tÄąr. 300MW 2 Ăźnite daha sonra 2000 yÄąlÄąnda 2 Ăźnite daha faliyete geçmiĹ&#x;tir. 1984 yÄąlÄąnda kabul edilen 3096 sayÄąlÄą yasa ile TEK’in tekel statĂźsĂź kaldÄąrÄąlmÄąĹ&#x;, yerli ve yabancÄą Sermaye Ĺžirketlerine Ăźretim tesisi kurmak ya da mevcut Ăźretim ve daÄ&#x;ÄątÄąm tesislerinin mĂźlkiyeti TEK’da kalmak Ăźzere iĹ&#x;letme hakkÄą devralmak suretiyle faaliyette bulunma imkânÄą verilmiĹ&#x;tir. 12 AÄ&#x;ustos 1993’te TEK; ikiye ayrÄąlarak Ăźretim ve iletimden sorumlu TEAĹž, daÄ&#x;ÄątÄąmdan sorumlu TEDAĹž kurulmuĹ&#x;tur. Bu dĂśnemde Yap-Ä°Ĺ&#x;let Devret (YÄ°D) modeli ile kurulmasÄą kabul edilen Ăźretim tesislerinin finansmanÄąnÄąn teĹ&#x;ebbĂźs sahiplerince saÄ&#x;lanmasÄą, Ăźretilen tĂźm enerjinin TEK tarafÄąndan satÄąn alÄąnmasÄą benimsenmiĹ&#x;tir. 3096 sayÄąlÄą yasa ile Ă–zel sektĂśre Ăźretim, iletim, daÄ&#x;ÄątÄąm ve ticaret yetkisi veren, Yap-iĹ&#x;let-Devret modeline, otoprodĂźktĂśr (Kendi elektrik enerjisi ihtiyacÄąnÄą kendi ĂźrettiÄ&#x;i tesislerden saÄ&#x;layan, ĂźrettiÄ&#x;i fazla enerjiyi kamuya satan sanayi kuruluĹ&#x;larÄą) uygulamasÄąna ve mevcut tesislerin iĹ&#x;letme hakkÄą devirlerine imkân saÄ&#x;lanmÄąĹ&#x;tÄąr. 1996 yÄąlÄąnda sadece yeni Ăźretim tesislerinin yapÄąmÄą için Yap-Ä°Ĺ&#x;let Modeli uygulamasÄąna yĂśnelik olarak 4283 sayÄąlÄą yasa yayÄąnlanmÄąĹ&#x;tÄąr.

elektriklenmiĹ&#x; kĂśy sayÄąsÄą % 7’ye ulaĹ&#x;mÄąĹ&#x;tÄą. 1972 yÄąlÄąnda, TĂźrkiye’nin o gĂźne kadar ki en bĂźyĂźk baraj ve HES’i olan EskiĹ&#x;ehir yakÄąnlarÄąndaki 300 MW gĂźcĂźndeki GĂśkçekaya BarajÄą ve HES ile yine en bĂźyĂźk termik santral projesi olan SeyitĂśmer Termik SantralÄą devreye alÄąnmÄąĹ&#x;tÄąr. 1975 yÄąlÄąnda FÄąrat Nehri Ăźzerindeki inĹ&#x;aa edilen Keban BarajÄą, 1330 MW’lÄąk kapasitesi ile o yÄąla kadar kurulan tĂźm barajlÄą santralerin toplamÄąndan daha bĂźyĂźk kurulu gĂźce sahipti. TĂźrkiye kurulu gĂźcĂź 1980 yÄąlÄąnda 5118.7MW’a Ăźretimi ise 23 milyar 275 milyon kWh kapasitesine ulaĹ&#x;mÄąĹ&#x;tÄąr. 1982 yÄąlÄąnda Belediyeler ve Birliklerin ellerindeki elektrik tesisleri TEK’e devredilmiĹ&#x;tir. Bu tarihten itibaren de

22

3 Mart 2001 tarihinde, 4628 SayÄąlÄą Elektrik PiyasasÄą Kanunu ile Enerji PiyasasÄą DĂźzenleme Kurumu (EPDK) oluĹ&#x;turulmuĹ&#x; olup piyasada faaliyet gĂśsterecek olan iĹ&#x;letmelerin bu kurum ve kurul ile uyumlu çalÄąĹ&#x;masÄą ĂśngĂśrĂźlmĂźĹ&#x;tĂźr. Bu dĂśnemde TĂźrkiye Elektrik Ăœretim ve Ä°letim Anonim Ĺžirketi (TEAĹž) ßçe bĂślĂźnerek; 1.TĂźrkiye Elektrik Ăœretim Anonim Ĺžirketi (EĂœAĹž) 2.TĂźrkiye Elektrik Ticaret ve TaahhĂźt Anonim Ĺžirketi (TETAĹž) 3.TĂźrkiye Elektrik Ä°letim Anonim Ĺžirketi (TEÄ°AĹž) kurulmuĹ&#x;lardÄąr.

ĆşÇŒĹ?Ä‚ĆŒ

5DNDPODUOD 7Ă–UNL\HnGH (OHNWULN ÂśUHWLPL YH 7Ă–NHWLPL RUDQODUĂœ DĂ­DĂ°ĂœGDNL WDEORGD YHULOPLĂ­WLU

<ĂLJŜĂŏ dĆşĆŒĹŻÄžĆŒĹ?ŜĞ 'Ć‚ĆŒÄž mĆŒÄžĆšĹ?Ĺľ KĆŒÄ‚ŜŌ ͞КͿ ZĆşÇŒĹ?Ä‚ĆŒ 5%

Biogaz 0%

Fuel Oil 1%

2 ,0

6,5 23,3

ŚĂů <Ć‚žƺĆŒ

, ^ Ä‚ĆŒÄ‚ĹŠĹŻĹŚ 21%

Mesken Ticaret

ŽŒĂůĹ?Ä‚ÇŒ 44% HES Akarsu 3% Jeotermal

(1 <h.6(. $1ø 38$17/$5 0:

ÄžĆŒĹ?Ĺś ĹŹĆľĆŒƾůƾ Ĺ?ĆşÄ?Ćş

0%

Resmi Daire Sanayi

(1 'hÚh. $1ø 38$17/$5 0:

Dt Ĺ?ŏĞŜ ĎŽĎŹĎ­ĎŻ LJŌůŌ Ĺ’ĆľĆ?ƚŽĆ?

Ć?ĨÄ‚ĹŻĆšĹ?Ćš <Ć‚žƺĆŒ Dt ŽůžƾĆ”ĆšĆľĆŒÍ˜ 1% dÄ‚Ć” <Ć‚žƺĆŒĆş 1%

Linyit 11% Ĺ’ĆľĆ?ƚŽĆ?

16,3

47,4

LPG Nafta 0% 0%

U ĎŽĎŹĎ­ĎŽ LJŌůŌ Ĺ’ĆľĆ?ƚŽĆ? $áXVWRV $\Ă•QGD øúOHWPH\H *LUHQ 6DQWUDOOHU ĂLJŌŜĚĂ Ĺ?ƔůĞƚžĞLJĞ Ĺ?Ĺ?ĆŒÄžĹś Ć?Ä‚ĹśĆšĆŒÄ‚ĹŻĹŻÄžĆŒĹ?Ĺś ĹŹĆľĆŒƾůƾ Ĺ?ĆşÄ?Ćş $Ă°XVWRV $\ĂœQGD ùíOHWPH\H *LUHQ 6DQWUDOOHU ĂLJŌŜĚĂ Ĺ?ƔůĞƚžĞLJĞ Ĺ?Ĺ?ĆŒÄžĹś Ć?Ä‚ĹśĆšĆŒÄ‚ĹŻĹŻÄžĆŒĹ?Ĺś ĹŹĆľĆŒƾůƾ Ĺ?ĆşÄ?Ćş

Ĺ?Ĺ’ÄžĆŒ

Ĺ?Ĺ’ÄžĆŒ

dĆşĆŒĹŹĹ?LJĞ

7ƚŚĂů <Ć‚žƺĆŒ 13%

LJĚŌŜůĂƚžĂ LJĚŌŜůĂƚžĂ

4,5

Dt Ĺ?ŏĞŜ ĎŽĎŹĎ­ĎŻ LJŌůŌ Ĺ’ĆľĆ?ƚŽĆ?

Dt ŽůžƾĆ”ĆšĆľĆŒÍ˜

Ĺ’ĆľĆ?ƚŽĆ? dĆşĆŒĹŹĹ?LJĞ Ĺ’ĆľĆ?ƚŽĆ? ĂLJŌ Ç€ÄžĆŒĹ?ĹŻÄžĆŒĹ?ŜĞ Ĺ?Ć‚ĆŒÄž ƺůŏĞžĹ?ÇŒĹ?Ĺś ÄžĹŻÄžĹŹĆšĆŒĹ?ĹŹ ÄžĹśÄžĆŒĹŠĹ?Ć?Ĺ? ĆşĆŒÄžĆšĹ?ĹľĹ?ĹśĹ?Ĺś ŏĂLJŜĂŏ ĆšĆşĆŒĹŻÄžĆŒĹ?ŜĞ Ĺ?Ć‚ĆŒÄž ĚĂŒŌůŌžŌ KURULU <$.,7 7h5h ĆľĆŒƾůƾ Ĺ?ĆşÄ?Ćş Dt ÄšÄžĹ’ÄžĆŒĹ?ŜĞ ƾůÄ‚Ć”žŌĆ”ĆšĹŚĆŒÍ˜ *h&h 0: ĂƔĂŒŌĚĂ Ç€ÄžĆŒĹ?ůžĞŏƚĞĚĹ?ĆŒÍ˜ 'ĞŜĞů ŽůÄ‚ĆŒÄ‚ĹŹ ŏĂLJŜĂŏ ĆšĆşĆŒĹŻÄžĆŒĹ?ŜĚĞŏĹ? ĚĞŒĹ?Ć”Ĺ?Ĺľ Ä?ÄžĹśÇŒÄžĆŒĹŻĹ?ĹŹ Ĺ?Ć‚Ć?ĆšÄžĆŒĹľÄžĹŹĆšÄžÄšĹ?ĆŒ Ĺ’ĆľĆ?ƚŽĆ? 2012 yÄąlÄą AÄ&#x;ustos ayÄąnda iĹ&#x;letmeye giren santrallerin kurulu gĂźcĂź 7(50ø. 144,107 ĂLJŌ Ć?ŽŜƾ Ĺ?ĆšĹ?Ä?Ä‚ĆŒĹ?LJůĞ ÄžĹŻÄžĹŹĆšĆŒĹ?ĹŹ ÄžĹśÄžĆŒĹŠĹ?Ć?Ĺ? ĆşĆŒÄžĆšĹ?ĹľĹ?ŜĚĞ ĹŹÄ‚Ç‡ĹśÄ‚ĹŹĹŻÄ‚ĆŒĹŚĹś ƉĂLJŌŜĂ Ä?ĂŏŌůĚŌŒŌŜĚĂ ĚŽŒĂů Ĺ?Ä‚ÇŒĹŚĹś Đš 453,243 MW iken 2013 yÄąlÄą AÄ&#x;ustos ayÄąnda iĹ&#x;letmeye giren santrallerin HES 443,990 $áXVWRV $\Ă•QGD øúOHWPH\H *LUHQ 6DQWUDOOHU $áXVWRV $\Ă•QGD øúOHWPH\H *LUHQ 6DQWUDOOHU kurulu gĂźcĂź 703,381 MW olmuĹ&#x;tur. 2013 AÄ&#x;ustos sonu TĂźrkiye toplam Ä•Žŏ ƉĂLJĂ Ć?Ä‚ĹšĹ?Ɖ ŽůĚƾŒƾ Ĺ?Ć‚ĆŒƺůžÄžĹŹĆšÄžÄšĹ?ĆŒ 27,000 Ć?ĹŚĆŒÄ‚Ć?ŌLJůĂ Đš ÍžÄ?Ä‚ĆŒÄ‚ĹŠĹŻĹŚÍżÍ• RES kurulu gĂźcĂź 61189 MW deÄ&#x;erine ulaĹ&#x;mÄąĹ&#x;tÄąr. dg3 %ø<2*$= <$.,7 7h5h <$.,7 7h5h ĹŹĆ‚žƺĆŒ ͛ů ĹšĹ?ÄšĆŒĹ˝ÄžĹŻÄžĹŹĆšĆŒĹ?ĹŹ ÍžÄ?Ä‚ĆŒÄ‚ĹŠĹŻĹŚÍż Ĺ˝ĆŒÄ‚ŜŌ *h&h 0:ĂLJŌŜĚĂ *h&h 0: Ĺ’ 88,284 ATIK ISI, 7(50ø. 7(50ø. JEOTERMAL ϰ͛ůƺ ĂLJŌŜĚĂ ĹšĹ?ÄšĆŒĹ˝ÄžĹŻÄžĹŹĆšĆŒĹ?ĹŹ ÍžÄ‚ĹŹÄ‚ĆŒĆ?ƾͿ Ĺ˝ĆŒÄ‚ŜŌ ĂnjĂůžŌĆ”ĆšĹŚĆŒ TOPLAM 703,381 ŏĂLJŜĂŏ ĆšĆşĆŒĹŻÄžĆŒĹ?ŜĚĞŜ ĆŒĆşÇŒĹ?Ä‚ĆŒĹŚĹś Ĺ˝ĆŒÄ‚ŜŌ Ĺ?ĞĕĞŜ ĂLJ Ĺ?ĹŻÄž ĂLJŜŌ Ĺ˝ĆŒÄ‚ĹśÄ‚ Ć?Ä‚ĹšĹ?ƉƚĹ?ĆŒ ÍžĆ?ŽŜ ĎŻ ĂLJůŌŏ Ĺ˝ĆŒÄ‚ŜůÄ‚ĆŒĹŚ dg3 %ø<2*$=

dg3 %ø<2*$=

<,/, $Ü86726 $<, (1(5-ø <$7,5,0/$5,

d ZD7< 7zK' Í• <,/, $Ăś86726 $<, (1(5-ø <$7,5,0/$5, <,/, $Ăś86726 $<, (1(5-ø <$7,5,0/$5, <ĂLJŜĂŏ dĆşĆŒĹŻÄžĆŒĹ?ŜĞ 'Ć‚ĆŒÄž mĆŒÄžĆšĹ?Ĺľ DĹ?ĹŹĆšÄ‚ĆŒĹŚ ÍžDtŚͿ 7zK' Í•

800.000

d ZD7< Biogaz

7zK' Í•

ZĆşÇŒĹ?Ä‚ĆŒ

700.000 d ZD7<

, ^ Ä‚ĆŒÄ‚ĹŠĹŻĹŚ

600.000

, ^ Ä‚ĆŒÄ‚ĹŠĹŻĹŚ

HES Akarsu

500.000

HES Akarsu Linyit

Jeotermal

400.000

7ƚŚĂů <Ć‚žƺĆŒ

Yenilenebilir

ZĆşÇŒĹ?Ä‚ĆŒ

Ć?ĨÄ‚ĹŻĆšĹ?Ćš <Ć‚žƺĆŒ Linyit

300.000 200.000

7ƚŚĂů <Ć‚žƺĆŒ

ŽŒĂůĹ?Ä‚ÇŒ

Nafta

100.000

LPG

Ĺ’ĆľĆ?ƚŽĆ? ĎŽĎŹĎ­ĎŻ ĆšÄ‚ĆŒĹ?ĹšĹŻÄžĆŒĹ? ĆŒÄ‚ĹľÄ‚ÇŒÄ‚Ĺś Ä?Ä‚Ç‡ĆŒÄ‚žŌÄšĹŚĆŒÍ˜

31.08.2013

29.08.2013

25.08.2013

23.08.2013

21.08.2013

19.08.2013

17.08.2013

15.08.2013

13.08.2013

11.08.2013

09.08.2013

07.08.2013

05.08.2013

03.08.2013

01.08.2013

-

ŽŒĂůĹ?Ä‚ÇŒ Fuel Oil

Termik

dÄ‚Ć” <Ć‚žƺĆŒĆş

27.08.2013

ĆšĹŚĆŒÍ˜

7Ă–UNL\Hn GH HOHNWULN WĂ–NHWLPLQLQ VHNWĂ?UOHUH JĂ?UH GDĂ°ĂœOĂœPĂœ

7Ă–UNL\Hn GH ND\QDN WĂ–UOHULQH JĂ?UH Ă–UHWLP ŽŒĂůĹ?Ä‚ÇŒ

2013 AÄ&#x;ustos ayÄą verilerine gĂśre Ăźlkemizin elektrik enerjisi Ăźretiminin kaynak tĂźrlerine gĂśre daÄ&#x;ÄąlÄąmÄą aĹ&#x;aÄ&#x;Äąda verilmektedir. Genel olarak kaynak tĂźrlerindeki deÄ&#x;iĹ&#x;im benzerlik gĂśstermektedir. AÄ&#x;ustos ayÄą sonu itibariyle elektrik enerjisi Ăźretiminde kaynaklarÄąn payÄąna bakÄąldÄąÄ&#x;Äąnda doÄ&#x;al gazÄąn %44 ile en çok paya sahip olduÄ&#x;u gĂśrĂźlmektedir. Bunu sÄąrasÄąyla %21 ile hidroelektrik (barajlÄą), % 13 ile ithal kĂśmĂźr takip etmektedir. Temmuz ayÄąnda %19’luk paya sahip olan hidroelektrik (barajlÄą) oranÄą AÄ&#x;ustos ayÄąnda %2 artarken, %4’lĂźk paya sahip olan hidroelektrik (akarsu) oranÄą %1 azalmÄąĹ&#x;tÄąr. Yenilenebilir kaynak tĂźrlerinden rĂźzgarÄąn oranÄą geçen ay ile aynÄą orana sahiptir (son 3 aylÄąk oranlarÄą %3, %5, %5).

23

24

(QHUML 6HNWĂ?UĂ–QH 0Ă–MGHPL]

0 $ . $ / ( / ( 5

7(.12/2-Ăą )$.Âś/7(/(5Ăą Enerji Federasyonu’nun deÄ&#x;erli YĂśneticilerinin yeni çĹkarmaya baĹ&#x;ladÄąklarÄą ENERJÄ°MÄ°Z dergisinin yeni sayÄąsÄą için gĂśrĂźĹ&#x;ĂźmĂź talep ettiklerinde, aklÄąma ilk gelen Enerji SektĂśrĂźne yetiĹ&#x;miĹ&#x; eleman saÄ&#x;layan farklÄą Ăœniversitelerin farklÄą FakĂźlte ve BĂślĂźmleri hakkÄąnda Ăźniversiteye ĂśÄ&#x;renci olarak girdiÄ&#x;im 1977 yÄąlÄąndan bu yana ĹžahsÄąmda oluĹ&#x;an intibalarÄą, mevcut geliĹ&#x;meleri ve Ăśzellikle de Teknoloji FakĂźlteleri ile ilgili geliĹ&#x;meleri ENERJÄ°MÄ°Z dergisinin sevgili okuyucularÄą ile paylaĹ&#x;mak oldu. Bunlar, okuyucular açĹsÄąndan oldukça orijinal olabilirdi; çßnkĂź Enerji SektĂśrĂź ile ilgili 3 ayrÄą FakĂźlte’de belirli zaman dilimlerinde bulunmuĹ&#x; çok az sayÄądaki Ĺ&#x;ahsiyetden birisiydim. 1982’de Ä°.T.Ăœ. Makine FakĂźltesi’nden mezun olduktan sonra 1997’e kadar bu FakĂźlte’nin Termodinamik ve IsÄą TekniÄ&#x;i Anabilim DalĹ’nda sÄąrasÄąyla ArĹ&#x;.GĂśr., Yrd.Doç. ve Doç. olarak çalÄąĹ&#x;mÄąĹ&#x;; daha sonra M.Ăœ. Teknik EÄ&#x;itim FakĂźltesi, Enerji EÄ&#x;itimi Anabilim DalĹ’nda Doç. ve Prof. olarak bulunmuĹ&#x; ve 2010 senesinden bu yana da yine aynÄą Ăœniversitenin Teknoloji FakĂźltesi’nde kurucu Dekan ve Makine MĂźhendisliÄ&#x;i BĂślĂźmß’nde BĂślĂźm BaĹ&#x;kanÄą olarak gĂśrev yapÄąyordum. Ä°.T.Ăœ. yetiĹ&#x;memde en Ăśnemli faktĂśrĂź temsil ediyordu. Genelde Alman disiplini ile yetiĹ&#x;miĹ&#x; hocalarÄąn yanÄąnda asistanlÄąk yapmÄąĹ&#x;tÄąm. Titiz, teferruata dĂźĹ&#x;kĂźn, muhakkak kusursuz sonuca gitmeye hedeflenmiĹ&#x; bir eÄ&#x;itim tarzÄą idi. Belki de TĂźrkiye Cumhuriyeti tarihinin Ăśnemli bir bĂślĂźmĂźne damgasÄąnÄą vurmuĹ&#x; Ĺžahsiyetler Ä°.T.Ăœ.’den çĹktÄąÄ&#x;Äąndan olsa gerek, ĂśÄ&#x;rencilik ve AraĹ&#x;tÄąrma GĂśrevliliÄ&#x;i yÄąllarÄąmda bĂźtĂźn TĂźrkiye’yi Ä°.T.Ăœ. ve çevresi olarak gĂśrĂźyordum. Ancak Yrd.Doç. olduÄ&#x;um 1990 yÄąlÄąnda ilk defa ders vermek Ăźzere Ä°.T.Ăœ. haricindeki Ăœniversitelere gittiÄ&#x;imde TĂźrkiye gerçeÄ&#x;ini daha yakÄąndan tanÄąmaya baĹ&#x;lamÄąĹ&#x;tÄąm. Bu arada Ă–zel SektĂśrĂź de tanÄąyordum. O yÄąllarda Makine FakĂźltesi’nden mezun ettiÄ&#x;imiz ĂśÄ&#x;renciler teorik olarak iyiydiler, ama pratikleri yetersizdi !..Nitekim; 1996-1997 yÄąllarÄąnda son sÄąnÄąf derslerine girdiÄ&#x;im Ä°.T.Ăœ. Makine MĂźhendisliÄ&#x;i ĂśÄ&#x;rencilerine; her ne kadar bĂźtĂźn eÄ&#x;itim-ĂśÄ&#x;retim hayatlarÄą boyunca 24’Ĺ&#x;er gĂźnden 3 ayrÄą staj yapmalarÄąna raÄ&#x;men pratiklerinin zayÄąf olduÄ&#x;unu sĂśylĂźyor ve “ Muhakkak mezuniyet sonrasÄąnda da kendinizi hem pratik hem de ya-

3URI 'U $KPHW .RUKDQ %Ăą1$5. '(.$1 7HNQRORML )DNĂ–OWHVL 0$50$5$ Âś1Ăą9(56Ăą7(6Ăą bancÄą dil açĹsÄąndan geliĹ&#x;tirmelisiniz !...â€? diye inceden nasihatde bulunuyordum. Nitekim, Ä°.T.Ăœ. Makine FakĂźltesi’nden mezun olanlar genelde ilk senelerde devlet veya Ăśzel sektĂśrde baĹ&#x;kalarÄąnÄąn yanÄąnda çalÄąĹ&#x;Äąyorlar, daha sonra da kendi iĹ&#x;yerlerini açĹyorlardÄą. Ancak, o yÄąllarda Ä°.T.Ăœ. Makine FakĂźltesi’ne Meslek Liseleri’nden gelen az sayÄąda ĂśÄ&#x;renci için durum daha da farklÄą idi. BunlarÄąn zaten pratikleri olduÄ&#x;undan, gerekli teorik bilgiyi aldÄąklarÄąnda mezuniyetten kÄąsa bir sĂźre sonra oldukça baĹ&#x;arÄąlÄą oluyorlardÄą !..Ben de bitirme projesi ve/veya yĂźksek lisans tez talebesi olarak genelde bu ĂśÄ&#x;rencilerden seçiyordum. O yÄąllarda ki çalÄąĹ&#x;ma konularÄąm olan sulu, havalÄą kollektĂśrler, gĂźneĹ&#x; enerjili yemek piĹ&#x;iricileri, gĂźneĹ&#x; havuzlarÄą, gĂźneĹ&#x; simĂźlatĂśrleri, hava tĂźneleri ve savonius rĂźzgar tĂźrbinleri Ăźzerindeki deneysel model çalÄąĹ&#x;malarÄąmÄą bu Ĺ&#x;ekilde gerçekleĹ&#x;tirmiĹ&#x;dim. 1997 Temmuz’unda Marmara Ăœniversitesi, Teknik EÄ&#x;itim FakĂźltesi, Makine EÄ&#x;itimi BĂślĂźmĂź, Enerji EÄ&#x;itimi Anabilim DalĹ’nda Doç. olarak çalÄąĹ&#x;maya baĹ&#x;ladÄąÄ&#x;Äąmda, zaten içinde olduÄ&#x;um MilMĹ” &Ę“Ĺ”UĹ”N $BNĹ”BT‘ OB < ¹à OLĂ "OOFN #BCBN ve EĹ&#x;im Ă–Ä&#x;retmendi !..], bu sefer meslek lisesi ĂśÄ&#x;retmeni yetiĹ&#x;tiren bir FakĂźlte’nin elemanÄą olarak girmiĹ&#x;tim. Teknik EÄ&#x;itim FakĂźlteleri’ne daha çok Meslek Liseleri’nden ĂśÄ&#x;renci geliyordu; dĂźz liselerden gelen azdÄą. Bu sefer, bu fakĂźltelerdeki problemleri yakÄąndan tanÄąmaya baĹ&#x;lamÄąĹ&#x;tÄąm. Ă–Ä&#x;rencilerin geliĹ&#x;lerindeki temel dersleri [ matematik, fizik, kimya ] bilgileri zayÄąfdÄą !.. Bu bilgiler, Teknik EÄ&#x;itim FakĂźltesi’nde tamamlanmaya çalÄąĹ&#x;ÄąlÄąyordu ; ama ĂśÄ&#x;retim Ăźyeleri çok zorlanÄąyordu. Ancak bu FakĂźltelere gelen ĂśÄ&#x;rencilerin uygulama yĂśnleri çok kuvvetliydi. Nitekim bu FakĂźltede bulunduÄ&#x;um yÄąllarda [ gĂźneĹ&#x; piĹ&#x;iricileri, gĂźneĹ&#x; enerjisi ile su damÄątma,gĂźneĹ&#x; havuzlarÄą, biogaz, bodizel uygulamalarÄą, deÄ&#x;iĹ&#x;tirilmiĹ&#x; savonius rĂźzgar tĂźrbinleri, fiberoptik ile ÄąĹ&#x;Äąk nakli, ÄąĹ&#x;Äąk borularÄą, laboratuvar araçlarÄą, absorpsiyonlu soÄ&#x;utma, deÄ&#x;iĹ&#x;ik votovaltaik uygulamalar,faz deÄ&#x;iĹ&#x;tiren malzemeler ile ÄąsÄą depolanmasÄą, ÄąsÄątma, soÄ&#x;utma, deÄ&#x;iĹ&#x;ik yakÄątlarÄąn motor performans ve ekzost emisyon testleri, gĂźneĹ&#x; enerjili araçlar, hidrojenli araçlar ] gibi çok farklÄą konulardaki deneysel çalÄąĹ&#x;malarÄą lisans, YĂźksek Lisans ve Doktora talebelerim ile gerçekleĹ&#x;tirmiĹ&#x;tim.

25

Teknik Eğitim Fakülteleri’nde, Mühendislik Fakülteleri’ne nazaran ek pedagojik formasyon dersleri ve stajları vardı. Ders saati sayısı çok fazla idi. Bir de en büyük problemleri yabancı dil için hazırlık sınıflarının olmayışıydı. Her ne kadar az da olsa çok kaliteli mezunlar çıksa da genelde Teknik Eğitim Fakültesi’nin öğrencilerinde bölümden bölüme değişen öz-güven eksikliği ve moralsizlik göze çarpıyordu. Özellikle son senelerde Milli Eğitim Bakanlığı’nca Meslek Liseleri’nde açılan branş kadrolarının azlığı; buna karşılık Teknik Eğitim Fakülteleri’nden çok fazla sayıda mezun verilmesi ve bu mezunların çok küçük bir miktarının bu açılan kadrolara yerleşebilmeleri; diğerlerinin ise özel sektöre yönelmeleri ve üstelik mühendis eşdeğerinde, bazen daha yüksek performansda iş yapabilmelerine karşılık mühendislik imza yetkilerinin olmayışı ve Teknik Öğretmen gibi bir tanımın iş hayatında bulunmaması nedeniyle işveren tarafından ücret takdirinde bu mezunlar çok büyük haksızlıklara maruz kalıyorlar ve sonuçta da bu süreçler birikerek devasa toplumsal bir probleme dönüşüyordu. Nitekim, Y.Ö.K. bu probleme artık dur demek ihtiyacını hissetmiş olmalı ki 2009 Senesi’nin Kasım ayında 5 ayrı çeşitdeki 27 adet Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültesi’ni, öğrencileri mezun olduğunda ve en geç 2015-2016 eği-

26

tim-öğretim yılını geçmemek üzere kapatma kararını uygulamaya sokarak yeni türde 21 adet Teknoloji Fakültesi kurmuştur. Kurulan bu 21 Teknoloji Fakültesi’nin 7’sinin, mühendislik için uygulanmakta olan eğitim-öğretim ölçütlerini sağlayan bölümleri eğitim-öğretime açılmış ve 2010-2011 eğitim-öğretim yılı için öğrenci kabul edilmiştir. Öğrenci alımına onay verilen bu 7 Fakülte’den bir tanesi de Marmara Üniversitesi bünyesi’nde yeni kurulan Teknoloji Fakültesi’dir. 19 Ağustos 2010 tarihinde kurucu Dekan olarak atandığım M.Ü. Teknoloji Fakültesi’nin kuruluş aşamasında gerek İ.T.Ü. ve T.E.F.’deki tecrübelerimiz ışığında gerekse Yüksek Öğretim Kurumu ile uyumlu olarak akılcı politikaları , Şahsım ve ekip arkadaşlarımız uygulamaya koyduk. Öncelikle; akademik kadromuzu son yıllarda uygulanan Mühendislik Doçentlik Kriterleri’ni ve Üniversitemizin Atama Kriterleri’ni sağlayan genç elemanlardan oluşturduk ve oluşturmaya da devam ediyoruz. Sadece örgün eğitimin olduğu Fakültemiz’de Öğretim Elemanlarımız, belli sayıdaki derslerini akredite edilebilir kalitede vermeleri yanında; proje çalışmalarına [ BAPKO (Üniversite içi Projeler), LLP Eğitim ve Gençlik Projeleri ( Erasmus, IP, Leonardo Vinci, Comenius, Grindvig WF (FOÎMŔL LPOVMV QSPKFMFS WF ±FSÎFWF 1SPHSBNMBS

FP7, Kalkınma Ajansları, TÜBİTAK- Euroka, KOSGEB, SANTEZ)] yönlendirilmiş ve çok kısa zamanda Fakültemiz’e döner sermayeden de gelirler gelmeye başlamıştır. Nitekim; 2011 yılının son günlerinde Üniversitemiz’in ve Teknoloji Fakültesi’nin ilk SANTEZ projesinin kabulü ve 2012 yılında Leonardo Vinci Projesinin kabulü gelmiştir. Fakültemiz’de 2012-2013 Eğitim-Öğretim yılında üçüncü defa öğrenci aldığımız üç [ Makine Mühendisliği, Mekatronik Mühendisliği ile Metalurji ve Malzeme Mühendisliği ] Bölümün 4 senelik ders programları, bu geçtiğimiz sene içerisinde Türkiye’deki Akreditasyon Kurulu MÜDEK ( Mühendislik Eğitimi Programları AkreEŔUBTZPO ,VSVMV WF 6MVTMBS BSBT "LSFEŔUBTZPO ,VSVlu ABET ( Mühendislik ve Teknoloji için Akreditasyon Kurulu ) ‘nun kriterlerine göre hazırlanarak uygulamaya TPLVMNVʰ :BOEBM WF ±Ŕę %BMMBS EFWSFZF HŔSNŔʰ WF ÎPL kısa zamanda 4 adet Erasmus Antlaşması yapılmıştır. M.Ü. Teknoloji Fakültesi’nin diğer Mühendislik Fakülteleri’nden temel farklılığı ( yaz döneminde yapılacak olan 72 günlük stajlara ek olarak ) Teknoloji Fakültesi’nin son sınıfında- 7. Sömestre’de uygulanacak olan İŞYERİ EĞİTİMİ altındaki SANAYİ STAJI olacaktır. Aynı zamanda da; daha önceden Teknik Eğitim Fakültesi’nin altyapısında hazır olan Laboratuar ve Atölyelerde de öğrencilerin uygulamalı eğitimi devam edecektir. Böylece; hem teorik bilgisi ve alt yapısı olan ve hem de pratiği çok kuvvetli

mühendisleri yetiştirmek fırsatını yakalamış bulunmaktayız. Nitekim uygulanan bu politikalar sonucunda; Fakültemiz’de öğrenci kabul edilen programların bu seneki taban puanlarını diğer Teknoloji ve Mühendislik Fakültelerinin eşdeğer programlarının puanları ile karşılaştırırsak; şunu memnuniyetle söyliyebiliriz ki: Fakültemiz’in Makine Mühendisliği Bölümü, Teknoloji Fakülteleri arasında birinci ve Mühendislik Fakülteleri arasında, birçok eski tarihli kurulmuş, yerleşik ve akredite olmuş programları geçerek onaltıncı sıraya yerleşmiştir. Aynı şekilde; Fakültemiz’in Mekatronik Mühendisliği Bölümü, Teknoloji Fakülteleri arasında birinci ve Mühendislik Fakülteleri arasında ikinci sıraya ve Fakültemiz’in Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü, Teknoloji Fakülteleri arasında birinci ve Mühendislik Fakülteleri arasında altıncı sıraya yerleşmiştir. Son olarak şunu müjdelemek isterim ki; öğrenci kabul etme şartlarını yeni gerçekleştirdiğimiz Fakültemiz’in Elektrik-Elektronik Mühendisliği ve Tekstil Mühendisliği Programlarına 2013 ÖSYM’sinde yeni öğrenci alışı gerçekleşecektir. #ŔS Z M TPOSB ŔML NF[VOMBS N [ WFSEŔʓŔNŔ[EF 6MVTBM WF 6MVTMBSBSBT &OFSKŔ 4FLUÚSàOàO ŔZŔ LŔ NF[VO FUNŔʰTŔOŔ[ demesi dileğiyle…

3URI 'U $KPHW .RUKDQ %ñ1$5. 0DUPDUD ¶QLYHUVLWHVL 7HNQRORML )DNÖOWHVL 'HNDQÜ

27

7$5,06$/ $7,./$5,1 %Ăą<2.Âś7/( (1(5-Ăą6Ăą 2/$5$. .8//$1,0, DĂźnya nĂźfusuna paralel olarak artan enerji tĂźketimi, kaynaklarÄąn ekonomik ve rasyonel bir Ĺ&#x;ekilde deÄ&#x;erlendirilmesini gerektirmekte, Ăśzellikle bir ĂźrĂźn yada kaynaktan bĂźtĂźn olarak yararlanmanÄąn zorunluluÄ&#x;u ortaya çĹkmaktadÄąr. Bu kaynaklar arasÄąnda biyokĂźtle dikkati çekmektedir. BiyokĂźtle, son yÄąllarda çevresel ve domestik Ăśzelliklerinden dolayÄą alternatif yenilenebilir yakÄąt olarak ele alÄąnmaktadÄąr. Bitkilerin fotosentezi sÄąrasÄąnda kimyasal olarak Ăśzellikle selĂźloz Ĺ&#x;eklinde depo edilen ve daha sonra çeĹ&#x;itli Ĺ&#x;ekillerde kullanÄąlabilen bu enerjinin temel kaynaÄ&#x;Äą gĂźneĹ&#x;tir. BiyokĂźtle; ihtiva ettiÄ&#x;i enerjiyi kazanmak için yakÄąt olarak kullanÄąlabilen tarÄąm veya ormancÄąlÄąktan saÄ&#x;lanan bitkisel bir maddenin kendisi, tamamÄą ya da bir kÄąsmÄąndan elde edilen ĂźrĂźnlerdir (ETKHKKY, 2006). BiyokĂźtle terimi; yakÄąt olarak kullanÄąlabilen farklÄą Ăśzelliklere sahip çeĹ&#x;itli materyalleri kapsar. BiyokĂźtle kaynaklarÄą; enerji bitkileri ve kÄąsa dĂśngĂźlĂź enerji ormanlarÄą, tarÄąmsal ve bitkisel atÄąklar, hayvansal atÄąklar, orman ĂźrĂźnleri ve atÄąklarÄą endĂźstriyel atÄąklar ve sucul bitkiler olarak sÄąnÄąflandÄąrÄąlabilmektedir (Stuard, 1993). Yakacak olarak deÄ&#x;erlendirilecek olan biyokĂźtle, atÄąk biyokĂźtle olarak isimlendirilebilir ve atÄąk biyokĂźtle de istenilmeyen ĂźrĂźnler veya daha az deÄ&#x;erli yada daha az kullanÄąlan tarÄąmsal ve orman atÄąklarÄą olarak dĂźĹ&#x;ĂźnĂźlebilir. Yenilenebilir enerji kaynaÄ&#x;Äą olan biyokĂźtle’nin toplam enerji eĹ&#x;deÄ&#x;eri 2880 EJ (65376 MTPE) olup, bu deÄ&#x;er 1997 dĂźnya enerji tĂźketiminin yaklaĹ&#x;Äąk 8 katÄąna eĹ&#x;ittir. GĂźnĂźmĂźzde dĂźnya toplam enerji tĂźketiminin yaklaĹ&#x;Äąk %14’ß biyokĂźtle enerjisinden karĹ&#x;ÄąlanmaktadÄąr. BiyokĂźtleden enerji kaynaÄ&#x;Äą olarak yararlanmak çevresel avantajlarÄąndan dolayÄą yaygÄąnlaĹ&#x;maya baĹ&#x;lamÄąĹ&#x;tÄąr. BiyokĂźtlenin iki baĹ&#x;lÄąca avantajÄą; biyokĂźtlenin sÄąnÄąrsÄąz elde edilebilirliÄ&#x;i ve diÄ&#x;er enerji kaynaklarÄąna nazaran çevresel zararÄąnÄąn olmamasÄądÄąr (Nendel et al., 1998). BiyokĂźtle’nin diÄ&#x;er enerji kaynaklarÄąna gĂśre pozitif kĂźresel etkisi, nĂźkleer veya petrol enerjisine gĂśre kaza risklerinin olmamasÄądÄąr (Ghislain, 1994). BiyokĂźtle fosil enerji kaynaklarÄąyla kÄąyaslandÄąÄ&#x;Äąnda yenilenebilir bir enerji kaynaÄ&#x;ÄądÄąr. Solar

28

3URI 'U $\WHQ 1$0/, $QNDUD ÂśQLYHUVLWHVL =LUDDW )DNĂ–OWHVL 7RSUDN %LOLPL YH %LWNL %HVOHPH %Ă?OĂ–PĂ– 7Ă–UNL\H 7RSUDN %LOLPL 'HUQHĂ°L (GĂźneĹ&#x;) ve rĂźzgar enerjisi gibi diÄ&#x;er yenilenebilir enerji kaynaklarÄąyla kÄąyaslandÄąÄ&#x;Äąnda; biyokĂźtle depolanabilir bir kaynaktÄąr, pahalÄą deÄ&#x;ildir ve fayda ve verimi yĂźksektir (Scholz and Berg, 1998). Ă–nĂźmĂźzdeki yÄąllarda yalnÄąz biyokĂźtle kaynaÄ&#x;Äąyla çalÄąĹ&#x;an bĂźyĂźk termik santrallerin yapÄąmÄą planlanmaktadÄąr. Ä°sveç ve Finlandiya gibi Ăźlkelerde bĂślgesel biyokĂźtle santralleri ile elektrik Ăźretimi yapÄąlmakta, Ä°sveç, Kanada, Ä°rlanda, ABD, Finlandiya, AvusUVSZB #FMĂŽĹ”LB WF :FOĹ” ;FMBOEB HĹ”CĹ” Ă MLFMFS 6MVTMBSBSBT‘ Enerji BirliÄ&#x;i’ni (IEA) oluĹ&#x;turarak enerji ormancÄąlÄąÄ&#x;ÄąnÄąn geliĹ&#x;mesine destek vermektedirler. BiyokĂźtle aynÄą zamanda atmosferdeki karbondioksit miktarÄąnÄąn azalmasÄąnda bir çÜzĂźm olarak gĂśzĂźkmektedir (Gemtos BOE 5TĹ”SĹ”DPHMPV ¹à OLĂ fosil yakÄątlarÄąnÄąn yanmasÄąndan farklÄą olarak, biyokĂźtlenin yanmasÄą “karbondioksit (CO2) nĂśtrâ€? Ĺ&#x;eklindedir; bir baĹ&#x;ka deyiĹ&#x;le, biyokĂźtle yakÄąldÄąÄ&#x;Äąnda atmosfere salÄąnan CO2 miktarÄą, fotosentez yoluyla bĂźyĂźmek için bitkilerin kullandÄąÄ&#x;Äą CO2 NĹ”LUBS‘OB FĘ°Ĺ”UUĹ”S "WSVQB #Ĺ”SMŔʓŔ ,PNĹ”TZPOV ÂąFWSF (FOFM MĂźdĂźrlĂźÄ&#x;ß’nĂźn iklim deÄ&#x;iĹ&#x;ikliÄ&#x;i Ăźzerine olan etkilerine dair deÄ&#x;erlendirme raporuna gĂśre (2007); kaynaÄ&#x;Äąnda ayrÄąĹ&#x;tÄąrma ve geri dĂśnĂźĹ&#x;Ăźm sonrasÄąnda enerji eldesi en az net sera gazÄą veren yĂśntem olarak belirlenmiĹ&#x;tir. AtÄąktan ĂźretilmiĹ&#x; yakÄąt eldesi geri dĂśnĂźĹ&#x;Ăźme gĂśre daha az salÄąm azaltÄąmÄą saÄ&#x;lamaktadÄąr. TĂźrkiye ekonomisinin yĂźksek ve istikrarlÄą bĂźyĂźyebilmesi için mĂźmkĂźn olan bĂźtĂźn yerli kaynaklarÄąn enerji Ăźretimi amacÄąyla deÄ&#x;erlendirilmesi Ăśncelikli bir husustur. Ă–zellikle yenilenebilir enerji kaynaklarÄąnÄąn hem birincil enerji arzÄą hem de elektrik Ăźretimi amacÄąyla deÄ&#x;erlendirilmesi sĂźrdĂźrĂźlebilir kalkÄąnmanÄąn temini açĹsÄąndan Ăśnem taĹ&#x;ÄąmaktadÄąr. Ăœlkemiz 10. KalkÄąnma PlanÄąnda, kaynaklara dayalÄą enerji programÄąyla yerli kaynaklarÄąn enerji Ăźretimindeki payÄąnÄąn artÄąrÄąlmasÄą suretiyle enerjide dÄąĹ&#x;a baÄ&#x;ÄąmlÄąlÄąÄ&#x;Äąn azaltÄąlmasÄą amaçlanmÄąĹ&#x;tÄąr. Bu amaçla, rĂźzgâr, gĂźneĹ&#x;, biyokĂźtle ve jeotermal kaynaklarÄąn elektrik Ăźretiminde kullanÄąlmasÄąna yĂśnelik potansiyelin tam olarak tespit edilmesi, bu kapsamda jeotermal aramalarÄąn hÄązlandÄąrÄąlmasÄą, biyokĂźtle, jeotermal ve gĂźneĹ&#x; kaynaklarÄąnÄąn birincil enerji amacÄąyla deÄ&#x;erlendirilmesi için mevcut potansiyelin harekete geçirilmesi ve biyoetanol

ve biyodizel yakÄątlarÄąn benzin ve motorinle harmanlanmasÄą uygulamalarÄąnÄąn gÄąda gĂźvenliÄ&#x;i, çevresel etkiler ve tesis kapasitelerinin geliĹ&#x;tirilmesi açĹsÄąndan izlenmesi kararÄą alÄąnmÄąĹ&#x;tÄąr (KalkÄąnma BakanlÄąÄ&#x;Äą, 2013). TĂźrkiye gerek orman kaynaklarÄą gerekse tarÄąmsal kaynaklar bakÄąmÄąndan zengin biyokĂźtle potansiyeline sahiptir. TarÄąmsal atÄąklar 3 grupta incelenebilir: bitkisel Ăźretim sonucunda arta kalan atÄąklar, hayvansal Ăźretim sonucunda arta kalan atÄąklar ve tarÄąm ĂźrĂźnlerinin iĹ&#x;lenmesi sonucunda açĹÄ&#x;a çĹkan atÄąklar. HalihazÄąrda yakÄąlan yada tekrar sĂźrĂźlerek topraÄ&#x;a gĂśmĂźlen bitkisel ve hayvansal atÄąk/artÄąklarÄąn yakÄąt olarak deÄ&#x;erlendirilmesine yĂśnelik gideren artan bĂźyĂźk ilgi vardÄąr. Ăœlkemiz Ăśnemli miktarlarda buÄ&#x;day sapÄą baĹ&#x;ta olmak Ăźzere tahÄąl saplarÄą, kendir saplarÄą, ayçiçeÄ&#x;i ve pamuk saplarÄą, tĂźtĂźn ve haĹ&#x;haĹ&#x; saplarÄą gibi pek çok bitkisel atÄąk potansiyeline sahiptir. TarÄąmsal atÄąklar, yĂźksek potansiyelinden dolayÄą Ăźlkemiz için Ăśnemli bir biyokĂźtle kaynaÄ&#x;ÄądÄąr. Hayvansal atÄąklar açĹsÄąndan bakÄąldÄąÄ&#x;Äąnda ise, hayvansal kĂśkenli protein açĹÄ&#x;ÄąnÄąn en hÄązlÄą ve ucuz bir Ĺ&#x;ekilde karĹ&#x;ÄąlanmasÄąnda kanatlÄą hayvan yetiĹ&#x;tiriciliÄ&#x;i Ăśne çĹkmaktadÄąr. Ăœlkemiz tavuk eti Ăźretiminde 2004 yÄąlÄą FAO verilerine gĂśre DĂźnya Ăźlkeleri sÄąralamasÄąnda 185 Ăźlke arasÄąnda 16. sÄąrada yer almÄąĹ&#x;tÄąr (Civaner, 2007). Etlik piliç tavukçuluÄ&#x;unda baĹ&#x;ta Ăźretim sĂźresinin çok kÄąsa olmasÄąndan kaynaklÄą etlik piliç eti Ăźretimi hayvancÄąlÄąk sektĂśrĂźnde Ăśzel bir Ăśnem arz etmektedir. Tavuk gĂźbresinin kullanÄąmÄą tarÄąm için Ăśnemlidir. Bunlar arasÄąnda ise yumurta tavuÄ&#x;u gĂźbresi herhangi bir karÄąĹ&#x;Äąm ihtiva etmeyip saf olduÄ&#x;undan Ăśnemlidir, gĂźbre deÄ&#x;eri yĂźksektir. Etlik piliç Ăźretimi sÄąrasÄąnda ortaya çĹkan altlÄąk ise çeltik kavuzu, talaĹ&#x; vb materyallerle karÄąĹ&#x;mÄąĹ&#x; olduÄ&#x;undan yumurta tavukçuluÄ&#x;unda ortaya çĹkan altlÄąk gibi saf olmamaktadÄąr. Etlik Piliç (Broiler) yetiĹ&#x;tiriciliÄ&#x;inde bin piliçten 1225 kg gĂźbre elde edilmektedir. Buna gĂśre yĂźz bin adet broiler Ăźreten iĹ&#x;letmeden elde edilen tavuk gĂźbresi ile 200-400 dekarlÄąk bir alanÄą gĂźbrelemek mĂźmkĂźn olmaktadÄąr (AkyÄąldÄąz, 1975). Bununla birlikte yetiĹ&#x;tirme sebebi ile altlÄąk çeltik veya talaĹ&#x; karÄąĹ&#x;ÄąmlÄądÄąr ve tavuk gĂźbresinin kullanÄąlabilecek miktarÄą çok iyi belirlenmeli hatta verim amaçlÄą kullanÄąlmamalÄądÄąr. GĂźn geçtikçe geliĹ&#x;en ve yaygÄąnlaĹ&#x;an tavukçuluk sektĂśrĂźnde, tavukçuluk artÄąk ve atÄąk maddeleri sorun oluĹ&#x;turacak boyutlara ulaĹ&#x;mÄąĹ&#x;tÄąr. Bu maddeler eÄ&#x;er usulĂźne gĂśre giderilemezlerse çevre saÄ&#x;lÄąÄ&#x;ÄąnÄą çok ciddi tehdit ederek, bu sektĂśrĂźn geliĹ&#x;mesine engel olacak bir faktĂśr haline gelebilecektir. Oysa bu maddeler uygun metotlarla iĹ&#x;lenerek deÄ&#x;erlendirildiÄ&#x;inde iĹ&#x;letmenin kârÄąna katkÄąda bulunabilecek kÄąymetli yan ĂźrĂźnler haline gelebilmektedir. BĂśylece ekonomik kazanç yanÄąnda çevre kirliliÄ&#x;ine sebep olmasÄą da Ăśnlenecektir.

BiyokĂźtle ÄąsÄątma, yemek piĹ&#x;irme, endĂźstriyel termal kullanÄąmlar, elektrik Ăźretimi, ulaĹ&#x;tÄąrma ve ayrÄąca Ĺ&#x;u anda petrolden imal edilmekte olanlar da dahil olmak Ăźzere çeĹ&#x;itli faydalÄą kimyasallarÄąn Ăźretiminde kullanÄąlmak Ăźzere katÄą yakÄątlar (yakÄąt odunu, odun kĂśmĂźrĂź, biyokĂźtle briketleri, vs.), sÄąvÄą yakÄątlar (biyodizel gibi) ve gaz halinde yakÄątlar (biyogaz gibi) Ăźretebilir. Yakma, piroliz, gazlaĹ&#x;tÄąrma vb. termal bertaraf yĂśntemleri ile atÄąklarÄąn bertarafÄą net bir seragazÄą azaltÄąmÄą saÄ&#x;larken Ăśzellikle yerine ikame edildiÄ&#x;i yakÄąta gĂśre, birleĹ&#x;ik ÄąsÄą gßç (kojenerasyon) olmasÄąna gĂśre bu azaltÄąm Ăśnemli Ăślçßde artabilmektedir. Biyogaz: Organik artÄąklarÄąn oksijensiz ortamda fermantasyonu sonucu ortaya çĹkan renksiz, kokusuz, parlak mavi bir alevle yanan havadan hafif gaz karÄąĹ&#x;ÄąmdÄąr. BiyogazÄąn bileĹ&#x;iminde yaklaĹ&#x;Äąk olarak % 40-70 metan, % 30-60 karbondioksit, % 0-3 hidrojen sĂźlfĂźr ve çok az miktarda azot ve hidrojen buMVONBLUBE‘S ¹ŔO CBĘ°UB PMNBL Ăźzere pek çok biyogaz tesisi CVMVONBLUBE‘S ¹ŔO EFLĹ” CĹ”ZPgaz tesisi sayÄąsÄą 7.000.000 adet olup, bu rakam tĂźm dĂźnyadaki tesislerin %80’ine tekabĂźl etmektedir. Hayvan atÄąklarÄąnÄąn hammadde olarak kullanÄąldÄąÄ&#x;Äą biyogaz tesisleri için hammadde seçiminde en Ăśnemli faktĂśr atÄąÄ&#x;Äąn biyogaz oluĹ&#x;turma kapasitesidir. Hayvan atÄąklarÄą içerisinde kĂźm e s hayvanlarÄąnÄąn 1 kg hayvan aÄ&#x;ÄąrlÄąÄ&#x;Äą baĹ&#x;Äąna biyogaz Ăźretim kapasiteleri oldukça yĂźksektir. TĂœÄ°K (2009) yÄąlÄą sonu verilerine gĂśre; toplam bĂźyĂźkbaĹ&#x; hayvan sayÄąsÄą 10,811,165, koyun sayÄąsÄą 21,749,508, keçi sayÄąsÄą 5,128,285 ve kĂźmes hayvanlarÄą sayÄąsÄą 234,082,206 Ĺ&#x;eklindedir. HayvanlarÄąn aÄ&#x;ÄąrlÄąklarÄąna, cinslerine ve beslenme Ĺ&#x;ekillerine baÄ&#x;lÄą olarak oluĹ&#x;turacaklarÄą gĂźbre miktarlarÄą ve buna baÄ&#x;lÄą olarak da elde edilecek biyogaz miktarÄą deÄ&#x;iĹ&#x;mektedir. BĂźyĂźkbaĹ&#x;, kßçßkbaĹ&#x; ve kĂźmes hayvanÄą kuru gĂźbresinin 1 tonundan, yÄąlda yaklaĹ&#x;Äąk olarak 200 m3 biyogaz elde edilmektedir, elde edilen biyogazÄąn kaloriferik deÄ&#x;eri ise 22.7 MJ/m3’dĂźr. Piroliz: Oksijensiz koĹ&#x;ullarda atÄąÄ&#x;Äąn sÄącaklÄąk etkisiyle yanmasÄądÄąr. Piroliz, zayÄąf piroliz (450 ile 650 oC’de biyokatÄą, biyoyakÄąt (sÄąvÄą) ve syngaz-CO ve H2 karÄąĹ&#x;ÄąmÄą gaz elde edilmesi), orta piroliz (450 ile 500 oC), hÄązlÄą piroliz (buharÄąn eksraksiyonu ile gaz ve biyokatÄą oluĹ&#x;umlarÄąna kÄąyasla daha fazla sÄąvÄą Ăźretimir) Ĺ&#x;eklinde 3 çeĹ&#x;ittir (Sohi et al. 2009). Proliz iĹ&#x;lemleri sonrasÄąnda elde edilen katÄą formlara BiyokĂśmĂźr (biochar) denilmektedir. Proliz sisteminde dÄąĹ&#x;arÄądan hava giriĹ&#x;i olmamasÄą temel koĹ&#x;uldur. GazlaĹ&#x;tÄąrma sisteminde sistemi ÄąsÄątmak için mevcut olan malzeme kullanÄąlÄąrken, proliz de ise dÄąĹ&#x;arÄądan ayrÄąca enerjiye gereksinim bulunmaktadÄąr.

29

GazlaĹ&#x;tÄąrma Sistemleri: GazlaĹ&#x;tÄąrma Ăśzellikle kĂśmĂźr, biyokĂźtle ve katÄą atÄąk gibi katÄą yakÄątlarÄąn gazlaĹ&#x;tÄąrmasÄą, kontrollĂź hava ile gerçekleĹ&#x;tirilerek, katÄą yakÄątlarÄą katÄą halden gaz haline dĂśnĂźĹ&#x;tĂźrme iĹ&#x;lemidir. GazlaĹ&#x;tÄąrma, gazlaĹ&#x;tÄąrÄącÄąda atmosferik, vakum veya basÄąnç altÄąnda tutulan koĹ&#x;ullarda gerçekleĹ&#x;ir ve ĂźrĂźn genel olarak syngaz olarak adlandÄąrÄąlan CO ve H2 karÄąĹ&#x;ÄąmÄądÄąr. Ăœretilen gaz temizlenir ve hava ile yakÄąlarak enerji Ăźretilir. Ăœretilen sentetik gaz, Ĺ&#x;ehir gazÄąna çok benzerdir ve elektrik gĂźcĂź ve/veya sÄąvÄą yakÄąt, metanol gibi kimyasal maddeler ve gĂźbre yapÄąmÄą için kullanÄąlabilir. KatÄą yakÄąt esaslÄą elektrik gĂźcĂź Ăźretim teknolojisi en uygun hava emisyonlarÄąna, katÄą atÄąk ve atÄąk su deÄ&#x;erlerine sahiptir (Tolay ve ark., 2008). Yakmaya gĂśre yĂźksek enerji verimliliÄ&#x;inin nedeni, daha az karbondioksit (CO2) emisyonlarÄąyla sonuçlanan katÄą yakÄąt gazlaĹ&#x;tÄąrmada aynÄą miktarda enerji Ăźretmek için daha az katÄą yakÄąt kullanÄąlmasÄądÄąr. GazlaĹ&#x;tÄąrma, yakma teknolojilerine gĂśre daha çevreci teknolojilerdir ve CO2, SO2, NOx emisyonlarÄą bakÄąmÄąndan çok daha avantajlÄądÄąr. GazlaĹ&#x;tÄąrma sÄąrasÄąnda NOx, SO2, dioksin ve furan gibi kirleticiler oluĹ&#x;mamaktadÄąr. Bu yĂśntemin diÄ&#x;er piroliz yĂśntemlerinden farkÄą ÄąsÄą kaynaÄ&#x;Äą olarak oksijen ve havanÄąn kullanÄąlmasÄą, 800-1400oC gibi yĂźksek ÄąsÄąlarda yanmanÄąn gerçekleĹ&#x;mesi ve ÄąsÄą kaynaÄ&#x;Äą olarak da dÄąĹ&#x;sal ÄąsÄą kaynaÄ&#x;Äą kullanan diÄ&#x;erlerinin aksine tamamen içsel ÄąsÄą kaynaÄ&#x;Äąna da gereksinim gĂśstermesidir (Brown 2009). Hollanda’da 2002 yÄąlÄąnda tavuk altlÄąklarÄąnÄą ortadan kaldÄąrÄąlmasÄąna yĂśnelik yani kanuni dĂźzenlemeler getirilmiĹ&#x; ve ÎŔęÎŔMFSF CV LPOVEB LPOUSBUMBS Ĺ”N[BMBU‘MN‘ʰU‘S #V VZHVlamayÄą takiben altlÄąklarÄąn ortadan kaldÄąrÄąlmasÄąna yĂśnelik araĹ&#x;tÄąrma ve uygulamalar hÄąz kazanmÄąĹ&#x;, bu uygulamalarÄąn baĹ&#x;Äąnda ise sĂśz konusu atÄąklarÄąn gazlaĹ&#x;tÄąrÄąlarak enerjiye dĂśnĂźĹ&#x;tĂźrĂźlmesi bulunmaktadÄąr. YÄąlda 900 ton tavuk gĂźbresi çĹkan BTG Biomass Teknolji grubunun kurmuĹ&#x; olduÄ&#x;u sistemde yÄąlda 450 MWh elektrik Ăźretimi yapÄąlmakta, sistem kullanÄącÄąlarÄą ortaya çĹkan biyokĂśmĂźrnÄąn da yol yapÄąmÄąnda yada gĂźbre olarak tarÄąmda kullanÄąlabileceÄ&#x;ini belirtmiĹ&#x;lerdir. (http://www.btgworl.nl/index. php?id=94). HâlihazÄąrda TĂźrkiye’de etlik piliç altlÄąÄ&#x;ÄąnÄąn ÄąsÄątma amaçlÄą gazlaĹ&#x;tÄąrÄąlmasÄą Ĺ&#x;eklinde kullanÄąmÄą bulunmamaktadÄąr. GazlaĹ&#x;tÄąrma sistemlerinde termal enerji elde etmek amaçlandÄąÄ&#x;Äąnda, sistemde enerji elde edilmesinin yanÄą sÄąra sabit karbonu minimize edilmiĹ&#x; ve fosfor ve potasyumca zenginleĹ&#x;miĹ&#x; odun kĂźlĂź olarak adlandÄąrÄąlan bir materyal elde edilmektedir. Odun kĂźlĂź materyalinin içermiĹ&#x; olduÄ&#x;u yĂźksek potasyum, kalsiyum vb. elementlerden dolayÄą bitkisel Ăźretimde gĂźbre olarak deÄ&#x;erlendirilmesi mĂźmkĂźndĂźr (Joseph et al. 2006). Genelde; saman ve talaĹ&#x; altlÄąk kullanÄąlarak yapÄąlan et tavuÄ&#x;u Ăźretimlerinde atÄąÄ&#x;Äąn içerdiÄ&#x;i katÄą madde miktarÄą yaklaĹ&#x;Äąk %75 olarak ĂślçßlmĂźĹ&#x;tĂźr. Yumurta tavukçuluÄ&#x;u sĂźrecinden kaynaklanan katÄą atÄąklar ise %20-25 oranÄąnda katÄą madde içermektedir (Baban ve ark. 2002). Etlik piliç gĂźbrelerinin besin element içerikleri zengin olup, bu gĂźbrenin gazlaĹ&#x;tÄąrÄąlma-

30

sÄąyla ortaya çĹkacak odun kĂźlĂź de Ăśzellikle potasyum ve kalsiyumun uçucu ĂśzelliÄ&#x;inde olmamasÄąndan dolayÄą, % 1.5-2 arasÄąnda potasyum içeren atÄąk yakÄąldÄąÄ&#x;Äąnda % 1520 arasÄą potasyum ve kalsiyum içerecektir. GazlaĹ&#x;tÄąrma sistemlerinde amaç termal enerji elde etmek deÄ&#x;il de biyokĂśmĂźr elde etmekse dĂźĹ&#x;Ăźk sÄącaklÄąkta (250300C) uçucular termokimyasalla alÄąnÄąp, sabit karbonu ve diÄ&#x;er tĂźrevlerini kapsayan biyokĂśmĂźr (biochar) elde edilir. BiyokĂśmĂźr (Biochar): Gerek proliz ve gerekse gazlaĹ&#x;tÄąrma sistemi aracÄąlÄąÄ&#x;Äąyla elde edilebilen materyaldir. BiyokĂśmĂźr, esas bileĹ&#x;eni karbonhidrat bileĹ&#x;ikleri olan ve yeniden Ăźretilebilen organik maddedir. BiyokĂśmĂźr Ăźretiminde sert kabuklular (fÄąndÄąk, fÄąstÄąk, ceviz vb), çeltiÄ&#x;in dÄąĹ&#x; kabuÄ&#x;u, odun, aÄ&#x;aç kabuÄ&#x;u, ĂźrĂźn kalÄąntÄąlarÄą (sap, saman vb), hayvansal atÄąklarÄą (tavuk gĂźbresi, tavuk kemikleri vb) kullanÄąlmaktadÄąr (DemirbaĹ&#x; et al.., 2006; Das et al., 2008). BiyokĂśmĂźr olarak bunlarÄąn dÄąĹ&#x;Äąnda Ĺ&#x;ehir atÄąk su arÄątma tesisi çamurlarÄą da kullanÄąlmakta ancak bunun gibi endĂźstriyel atÄąklarÄąn biyokĂśmĂźr olarak deÄ&#x;erlendirilmesinde dikkatli olunmasÄą gerekmektedir. BiyokĂśmĂźrĂźn bileĹ&#x;imi (karbon, azot, potasyum, kalsiyum vb. miktarlarÄą); kullanÄąlan hammaddeye, piroliz/gazlaĹ&#x;tÄąrma sĂźresine ve sÄącaklÄąÄ&#x;a baÄ&#x;lÄą olarak farklÄąlÄąk gĂśstermektedir. Ă–rneÄ&#x;in; hammadde olarak bitkisel kaynaklÄą atÄąk kullanÄąlÄąrsa karbon içeriÄ&#x;i, hayvansal atÄąk kullanÄąlÄąrsa da potasyum içeriÄ&#x;i diÄ&#x;er hammaddelere gĂśre daha yĂźksek olur. Yakma sistemi için atÄąÄ&#x;Äąn su içeriÄ&#x;i kalorifik deÄ&#x;erini olumsuz yĂśnde etkilemektedir. Bu nedenle bir yakma tesisinde atÄąÄ&#x;Äąn su içeriÄ&#x;inin fazla olmasÄą istenmez. SusuzlaĹ&#x;tÄąrÄąlmÄąĹ&#x; tavuk dÄąĹ&#x;kÄąsÄąnÄąn (altlÄąkla birlikte) kalorifik deÄ&#x;eri 13.5 GJ/ton olarak verilmektedir. Bu deÄ&#x;er, kĂśmĂźrĂźn kalorifik deÄ&#x;erinin yaklaĹ&#x;Äąk olarak yarÄąsÄądÄąr (Kehheler vd. 2002). Bir yakma tesisinde kalorifik deÄ&#x;erden sonra dikkat edilmesi gereken hususlar, yakma sonucu oluĹ&#x;acak biyokĂśmĂźrĂźn bertarafÄą, yakma sÄąrasÄąnda oluĹ&#x;acak emisyonlarÄąn yĂśnetimidir. BiyokĂśmĂźr kullanÄąmÄą, sera gazÄą emisyonlarÄąnÄą azaltarak kĂźresel ÄąsÄąnmayÄą Ăśnlemeye yardÄąmcÄą olur. BiyokĂśmĂźrler tarÄąmsal amaçlÄą toprak iyileĹ&#x;tirici yĂśnĂźyle de kullanÄąlmaktadÄąr. TopraÄ&#x;a biyokĂśmĂźr uygulanmasÄąyla, topraÄ&#x;Äąn kalite gĂśstergelerinden olan katyon deÄ&#x;iĹ&#x;im kapasitesi ile su tutma kapasitesi artmakta, besin maddelerinin yÄąkanmasÄą engellenmekte ve topraÄ&#x;Äąn biyolojik aktivitesi artÄąĹ&#x; gĂśstermektedir. BiyokĂśmĂźr Ăźretimi birçok farklÄą materyallerden yapÄąlmaktadÄąr. FarklÄą yĂśntemlerden sonra elde edilen biyokĂśmĂźr, kullanÄąlan materyalin yapÄąsÄąna baÄ&#x;lÄą olarak farklÄą Ăśzellikler taĹ&#x;ÄąmaktadÄąr (http://www.workcube.com/kutuphane-biochar). BiyokĂśmĂźr uçucu maddeler ve mineral maddelerin (kĂźllerin) dengelenmesi ile %65 ile %90’a LBEBS $ ŔÎFSĹ”S "OUBM BOE (SPOMĹ” 6ZHVMBOBO GBSLM‘ yĂśntemlere baÄ&#x;lÄą olarak sÄącaklÄąÄ&#x;Äąn artmasÄą ile biyokĂśmĂźr oluĹ&#x;umu genellikle azalÄąrken C içeriÄ&#x;i artar (Katyal vd. 2003). Burada akÄąllardan çĹkarÄąlmamasÄą gereken ise, bi-

yokĂśmĂźr orman ve tarÄąmsal atÄąklardan kolaylÄąkla Ăźretilebilir ve arazi bozunumlarÄąnÄą artÄąrmamak adÄąna biyokĂśmĂźr Ăźretimi için yeni enerji ormanlarÄąnÄąn kurulmasÄąna veya tarlalarÄąn açĹlmasÄąna gerek bulunmamaktadÄąr. DĂźnyada her yÄąl Ăźretilen 60,6 milyar ton bitkisel ĂźrĂźnĂźn yaklaĹ&#x;Äąk yĂźzde on kadarÄą mÄąsÄąr sapÄą ve yaprak dĂśkĂźntĂźsĂź gibi tarÄąmsal ve ormansal atÄąk haline dĂśnĂźĹ&#x;mektedir (Kleiner, 2009). EÄ&#x;er bĂźtĂźn bu atÄąklar biyokĂśmĂźr olarak geri dĂśnĂźĹ&#x;tĂźrĂźlebilirse, yÄąllÄąk 3 milyar ton biyokĂśmĂźr ĂźretilmiĹ&#x; olacaktÄąr ve buda yÄąllÄąk atmosferik karbon salÄąnÄąmlarÄąnda yine 3 milyar tonluk bir azalmaya tekabĂźl edecektir (Amnonette et al., 2007). Briketleme ve Peletleme: TarÄąmsal ĂźrĂźnlerden arta kalanlarÄąn miktarÄą kßçßmsenmeyecek miktardadÄąr ve dĂźzenli bir Ĺ&#x;ekilde toplanmalarÄą ya da deÄ&#x;erlendirilmeleri yapÄąlamamaktadÄąr. BunlarÄąn deÄ&#x;erlendirilmesini sÄąnÄąrlayan baĹ&#x;lÄąca etmen dĂźĹ&#x;Ăźk hacim yoÄ&#x;unluÄ&#x;u ve dĂźzensiz Ĺ&#x;ekillerinden dolayÄą taĹ&#x;Äąma ve depolama maliyetinin yĂźksek olmasÄądÄąr. TarÄąmsal artÄąklar sÄąkÄąĹ&#x;tÄąrÄąlarak ve yĂźksek yoÄ&#x;unluÄ&#x;a çevrilerek bu sÄąnÄąrlayÄącÄą etmenin Ăźstesinden gelmek mĂźmkĂźn olabilecektir (FAO, 1990). TarÄąmsal artÄąklardan yakÄąt elde etmede son zamanlarda briket ve pelet tercih edilmektedir. Briketleme, bĂźyĂźk hacimli biyokĂźtle materyallerinin yakma için uygun Ĺ&#x;ekle getirilmesi metodudur. Briketleme iĹ&#x;lemi ile; biyokĂźtle karakteristikleri iyileĹ&#x;tirilmekte, hacimsel ÄąsÄą deÄ&#x;eri artmakta, taĹ&#x;Äąma maliyetleri dĂźĹ&#x;mekte, depolama masraflarÄą azalmakta, sobalarda kolaylÄąkla yakÄąlabilmekte, yanma karakteristikleri dĂźzelmekte, atmosfere salÄąnan partikĂźl emisyonlarÄą azalmakta ve aynÄą boyut ve Ĺ&#x;ekilde iyi bir yakÄąt elde edilmektedir (KĂźrklĂź ve Bilgin, 2005). Peletleme ise, odun, sap, saman artÄąklarÄąnÄąn kurutulup, ĂśÄ&#x;ĂźtĂźlerek talaĹ&#x; haline getirildikten sonra yĂźksek basÄąnçla sÄąkÄąĹ&#x;tÄąrÄąlmasÄąyla elde edilen 6-8 mm çapÄąndaki yakÄąt parçacÄąklarÄądÄąr. Pelet Ăźretimi; odunsu artÄąklarÄąn ĂśÄ&#x;ĂźtĂźlerek talaĹ&#x; haline getirilmesi, belirli oranda nem içerecek Ĺ&#x;ekilde kurutulmasÄą ve peletleme kalÄąplarÄąnda sÄąkÄąĹ&#x;tÄąrÄąlmasÄą iĹ&#x;lemlerinden oluĹ&#x;maktadÄąr. Ăœlkemizde her yÄąl çok bĂźyĂźk miktarlarda organik atÄąk çĹkmasÄąna raÄ&#x;men bu atÄąklar yeterince ve uygun Ĺ&#x;ekilde deÄ&#x;erlendirilmemekte çoÄ&#x;unlukla anÄąz olarak yakÄąlmakta yada vahĹ&#x;i depolama Ĺ&#x;eklinde araziye bÄąrakÄąlmaktadÄąr. KÄąrsal alanlarda biyokĂźtle geçmiĹ&#x;ten gĂźnĂźmĂźze deÄ&#x;in yakacak olarak veya yemek yapÄąmÄąnda evlerde kullanÄąlmaktadÄąr. DiÄ&#x;er alternatif yakÄątlarÄąn çok pahalÄą olmasÄąndan dolayÄą, DĂźnya’da pek çok Ăźlkede kĂśy ve kasabalarda hala biyokĂźtle yakÄąt olarak kullanÄąlmaktadÄąr. Ăœlkemizde de ĂśrneÄ&#x;in GĂźneydoÄ&#x;u Anadolu BĂślgesinde, pamuk bitkisinin hasadÄą yapÄąldÄąktan sonra geriye kalan sapÄą ya atÄąlÄąyor ya da yakacak olarak yemek piĹ&#x;irmede ve kÄąĹ&#x;Äąn da

PDBLMBSEB ‘T‘ONB BNBĂŽM‘ LVMMBO‘MNBLUBE‘S #ĂšMHF ÎŔęÎŔMFri, buÄ&#x;day ve arpa ekinlerinden sonra biçerdĂśverlerin arkasÄąnda kalan saplar ile pamuk saplarÄąnÄą kÄąĹ&#x;Äąn evlerinde ekmek yapÄąmÄąnda kullanmak Ăźzere topladÄąklarÄąnÄą ancak bu saplarÄąn Ĺ&#x;ekillerinden ve boyutlarÄąndan dolayÄą sadece sac ekmeÄ&#x;i yapmak için ideal olduÄ&#x;unu belirtmektedirler. Oysa bu saplarÄąn ucuz ve basit bir teknolojiyle briket Ĺ&#x;ekline getirilmesiyle yerel halk bu saplarÄą evlerinin ÄąsÄąnmasÄą amaçlÄą sobalarda yakabilecek altyapÄąya devlet kaynaklarÄąyla sahip olabilmelidirler. KĂśylerinde basit briket sistemlerine sahip olmalarÄą durumunda, tÄąpkÄą buÄ&#x;dayÄąnÄą alÄąp kĂśy deÄ&#x;irmeninde una çeviren kĂśy kadÄąnlarÄą benzer Ĺ&#x;ekilde tarladan aldÄąklarÄą ve yakacak olarak deÄ&#x;erlendirmekte gßçlĂźk çektikleri atÄąklarÄą briketleyip yakacak olarak kullanabilirler. Buna benzer uygulamalar MÄąsÄąr Ăźlkesinde pamuk tarÄąmÄą yapÄąlan pek çok kĂśyde bulunmaktadÄąr. 40/6Âą :‘MMBSDB PLVMMBS‘N‘[EB GPUPTFOUF[Ĺ” BOMBU‘M‘SLFO bitki havadan CO2 alÄąr oksijen verir diye anlatÄąldÄą. Karbonun ne olduÄ&#x;uyla ilgilenmedik. Ä°lgilenmediÄ&#x;imiz karbon, biyokĂźtlenin temelini oluĹ&#x;turmakta ve potansiyel enerji kaynaÄ&#x;Äą olarak elimizde durmaktadÄąr. BiyokĂźtlenin tamamÄą yerlidir, Ăźretimi ise yereldir. Bu durumda yapmamÄąz gereken biyokĂźtlenin potansiyelini deÄ&#x;erlendirebilecek yĂśntemlerin geliĹ&#x;tirilmesi, destek mekanizmalarÄąnÄąn oluĹ&#x;turulmasÄą, mevcut tarÄąm, orman, enerji, çevre mevzuatlarÄąnÄąn uygulamaya sokulmasÄądÄąr. Bu durumda oluĹ&#x;umu, Ăźretilmesi, yerinde kullanÄąmÄą, teknolojisi yerli ve yenilenebilir olan bir kaynaÄ&#x;ÄąmÄązÄą kullanmÄąĹ&#x; olacaÄ&#x;Äąz. Enerji dediÄ&#x;imizde aklÄąmÄąza elektrik ya da petrol yakÄątlar gelmektedir. Ăœlkemizde ÄąsÄąnmak için ithal edilen kĂśmĂźrĂźn miktarÄą milyonlarca tonu bulmaktadÄąr. Yenilenebilir Enerji Genel MĂźdĂźrlĂźÄ&#x;ß’nĂźn 2014 yÄąlÄą baĹ&#x;Äąnda yayÄąnladÄąÄ&#x;Äą BiyokĂźtle enerjisi potansiyel atlasÄą (http://bepa.yegm.gov.tr/) Ăśnemli veriler içermektedir. BiyokĂźtlenin termal enerji kaynaÄ&#x;Äą olarak kullanÄąmÄą konusunda destek mekanizmalarÄąnÄąn kurulmasÄąnda Ăśnemli yararlar bulunmaktadÄąr. Ancak biyokĂźtlenin sadece termal enerji olarak dĂźĹ&#x;ĂźnĂźlmemesi de gerekmektedir. TarÄąm, orman, enerji, çevre açĹsÄąndan deÄ&#x;erlendirmeleri yapÄąlarak potansiyel olarak duran kaynaÄ&#x;ÄąmÄązÄąn Ăźlkemiz yararÄąna kullanÄąlmasÄąnda bĂźyĂźk yarar bulunmaktadÄąr. BiyokĂźtleden enerji elde edilmesi amaçlandÄąÄ&#x;Äąnda Ăśncelik tarÄąmsal Ăźretimden artan tarÄąmsal atÄąklar (pamuk, buÄ&#x;day, mÄąsÄąr, sorgum, ayçiçek saplarÄą, fÄąndÄąk kabuÄ&#x;u vb.) ve orman endĂźstrisinden açĹÄ&#x;a çĹkan aÄ&#x;aç atÄąklarÄą ve bĂźtĂźn aÄ&#x;aç bĂślĂźmlerinin deÄ&#x;erlendirilmesi Ĺ&#x;eklinde olmalÄądÄąr. Bu amaç için tarÄąm alanlarÄąnÄąn kullanÄąm Ĺ&#x;ekillerinin deÄ&#x;iĹ&#x;tirilmesi veya enerji ormancÄąlÄąÄ&#x;Äą yerine kurtulmak istenilen ve atÄąk olarak bÄąrakÄąlan biyokĂźtle deÄ&#x;erlendirilmelidir .

31

7DULKL $QODíPD ñP]DODQGÜ

(QHUML YH 7DELL .D\QDNODU %DNDQÜ

7DQHU <,/',=

3 5 2 (

+D]DU 'HQL]LnQGHNL ìDKGHQL] VDKDVÜQGD ÁÜNDUÜODFDN GRðDOJD]Ü 7ÖUNL\H YH $YUXSDn\D WDíÜPDN Ö]HUH JHOLíWLULOHQ 7UDQV $QDGROX 'RðDOJD] %RUX +DWWÜ 3URMHVL 7$1$3 YH 7UDQV $GUL\DWLN %RUX +DWWÜ 7$3 LOH LOJLOL QLKDL \DWÜUÜP DQODíPDODUÜ $]HUED\FDQnGD WÐUHQOH LP]DODQGÜ

Törene, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Güney Gaz Koridoru’nun geçtiği ülkelerden Bakanlar, Avrupa Komisyonu üyeleri ve üst düzey yetkililer katıldı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, dünyanın en büyük enerji projelerinden biri olan Şah Deniz Projesi’nin bölgenin enerji haritasını değiştireceğini belirterek, “Projenin tamamlanmasıyla Azerbaycan gazının, Avrupa’ya ulaşmasını sağlamış olacağız” dedi. SOCAR VE BP BAŞKANLARI DA HAZIR BULUNDU Şah Deniz Konsorsiyumu, Azerbaycan’da Hazar Denizi’nde bulunan Şah Deniz 2’nci Faz gaz sahası için nihai yatırım kararını verdiklerini açıkladı. Projenin resmi nihai yatırım kararı imza töreni Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in ev sahipliğinde bugün Bakü’de gerçekleşti. İmza törenine Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Arnavutluk Başbakanı Plamen Vasilev Oresarski, Gürcistan Başbakanı Irakli Garibashvili, Hırvatistan Başbakanı Zoran Milanoviç, Karadağ Devlet Başkanı Filip Vujanovic, İngiltere Dışişleri Bakanı William Hague, İtalya Dışişleri Bakanı Emma Bonino, Avrupa Komisyonu’nun enerjiden sorumlu üyesi Günther Oettinger, ABD Enerji Bakanı

32

Yardımcısı Daniel B. Poneman, Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Başkanı Rövnag Abdullayev ve BP CEO’su Robert Dudley katıldı. 35 MİLYAR DOLAR YATIRIM Törenin açılış konuşmasını yapan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Azerbaycan tarihi için önemli bir gün olduğunu belirterek, ‘Şah Deniz’ projesinin dünyanın en büyük enerji projelerinden biri olduğunu vurguladı. Projenin, bölgenin enerji haritasını değiştireceğini belirten Aliyev, gerçekleştirilecek projelerle Azerbaycan gazının talep olan pazarlara ulaştırılmasını sağlayacağını söyledi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, “Şah Deniz-2’ , TAP ve TANAP dünyanın en büyük enerji projeleridir. Bu projeler kapsamında 35 milyar dolar yatırım yapılması ve 30 bin yeni işyerinin açılması bekleniyor.” dedi. PETROL LANETİNDEN KAÇMAYI BAŞARDIK Azerbaycan halkını bu tarihi günle ilgili tebrik eden Cumhurbaşkanı Aliyev, “Bu enerji politikaları, Azerbaycan ekonomisinde dönüşüm ve çeşitlendirme sağlayacaktır. Biz petrol dışı sektörleri de geliştiriyoruz. ‘Petrol laneti’ (resource curse) denilen durumdan kaçmayı başardık.” diye konuştu. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, “Azerbaycan’ın kendi gaz rezervini buna daha çok ihtiyacı olan piyasaya çıkaracak. 3 trilyon metreküp hacminde gaz rezervi var. Genel olarak, bu projeye 45 milyar dolar sermaye getirecek. 1994 yılına geri dönmek isterim. O zaman Azerbaycan’ın enerji stratejisine başlanmıştı. Merhum Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in cesareti ve bakış açısı sonucunda bu mümkün oldu. Özgürlüğümüzden sadece 3 yıl sonra ‘Yüzyılın Anlaşması’ imzalandı” dedi.

! " #$ %

% &' ()( *+# # +,-. / # 0 1

, 23) 45-.6 73- 87 89 4:$;6 < ; , 23) 45-.6 73- 8) ))

DAHA GÜVENLİ HALE GELECEK İmzalanan anlaşmaların Azerbaycan’ın uzun vadeli gelişmesine imkân tanıyacağını, projenin Gürcistan, Türkiye, Yunanistan, İtalya, Bulgaristan’ı kapsayacağı bilgisini veren Aliyev, Karadağ, Hırvatistan ile yakın işbirliği yapmak niyetinde olduklarını, boru hattının Romanya, Macaristan ve Avusturya yönünde uzatılabileceğini sözlerine ekledi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız: “Hazar’ın enerji kaynakları dünyaya açıldıkça bölgenin daha güvenli hale geleceğine inanıyoruz” Törende konuşan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız da, Türkiye’nin bu projeye başından beri destek verdiğini ve Hazar’ın enerji kaynaklarının dünyaya açılmasıyla bölgenin daha güvenli hale geleceğini söyledi. Taner Yıldız, “Tüm ülke ve firma temsilcilerinin şehadetiyle bu proje bölgeye siyasi istikrar getirecek ve ekonomik işbirliğini artıracak. Türkiye olarak Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül ve Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın başından beri desteklediğimiz bu projeye olan olumlu tutumumuzu devam ettiriyoruz. Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı ile birlikte Hazar petrolleri dünyaya açılmıştı. Bu proje de, Avrupa Birliği’nin tedariki için çok önemli bir yere sahip. Yok, paylaşılmaz var paylaşılır. Hazar’ın enerji kaynakları dünyaya açıldıkça bölgenin daha güvenli hale geleceğine inanıyoruz” dedi. YENİ GAZ KAYNAKLARI SUNUYOR İngiltere Dışişleri Bakanı Hague: “Proje, Avrupa’nın enerji güvenliğini sağlayacak ve yeni gaz kaynaklarını sunacak” İngiltere Dışişleri Bakanı William Hague, Şahdeniz-2 projesinin Azerbaycan’a ek yatırımlar çekmeye, hem de Azerbaycan’la İngiltere arasındaki sıkı ilişkileri güçlendirmede lokomotif rol oynayacağını vurguladı. Şahdeniz-2’ projesinin gelişiminin Güney Enerji Koridoru’nun oluşmasına olanak sağlayacağını dile getiren Hague, “Bu da Avrupa’nın enerji güvenliğini sağlayacak ve yeni gaz kaynaklarını sunacak” şeklinde konuştu. Güney Enerji Koridoru’nun genişlemesinin mümkün olduğuna vurgu yapan Bakan Hague, “Bu Ortadoğu enerji kaynaklarına ulaşmaya ve Avrupa’nın enerji güvenliğini daha da pekiştirmeye imkan tanıyacak.” ifadelerini kullandı. ÜLKELERE FAYDA SAĞLIYOR Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Başkanı Rövnag Abdullayev, nihai yatırım kararı imza töreninde yaptığı konuşmada şunları söyledi: “Bugün Azerbaycan için gerçekten tarihi bir gün. Bugün ülkemiz ve bölgemiz, çok kapsamlı bir projeye başladı. Bu proje, hem Azerbaycan’ın hem de bölgenin geleceğinin yolunu açıyor. Öncelikle, Azerbaycan’ın dev doğal gaz kaynaklarından ülke olarak yararlanmamızı sağlıyor. İkinci olarak, Azerbaycan’ın Avrupa için önemli bir enerji tedarikçisi olmasını sağlıyor ki; bu yıllardır gerçekleştirmek istediğimiz bir vizyondu.

34

Üçüncü olarak da, Hazar Denizi’nden Avrupa’ya kadar olan bir direkt bağlantı sağlayarak, bu rota üzerindeki ülkelere faydalar sağlıyor.” Abdullayev, “Şah Deniz – 2’ yatağının işlenmesi üzere projeye ortak olan şirketlerin uzmanları gerekli belgelerin hazırlanması sürecini tamamladılar. Proje için en modern teknolojiler uygulanacak, Azerbaycan gazını Avrupa’ya tedarik eden boru hatlarının toplam uzunluğu yaklaşık 3,5 bin kilometreye olacak. Bu boru hattı Avrupa’nın birkaç nesline hizmet edecek. Ayrıca, biz TANAP projesinde operatör ve büyük yatırımcı, TAP-da ise büyük yatırımcıyız. ‘Şahdeniz’ zincirin ilk halkasıdır, Azerbaycan’da gaz rezervleri ise yaklaşık 2,5 trilyon metreküp oluşturuyor.” şeklinde sözlerini tamamladı. KORİDOR GERÇEKLEŞECEK Nihai yatırım kararının neticesinde, Azerbaycan ve Gürcistan’dan geçen Güney Kafkas Boru Hattı’nın (SCP) genişletilmesi, Türkiye üzerinden geçecek olan Trans-Anadolu Boru Hattı (TANAP) ve Yunanistan, Arnavutluk üzerinden İtalya’ya geçecek olan Trans-Adriyatik Boru Hattı’nın (TAP) inşa edilmesi ile ilgili planlara start verilmiş oluyor. Bu projeler ve ek olarak Bulgaristan’a Türkiye veya Yunanistan üzerinden doğal gaz taşıyacak olan boru hatları da tamamlandığında, Avrupa’ya doğal gaz taşıyacak olan Güney Gaz Koridoru gerçekleşmiş olacak. Şah Deniz 2’nci Faz projesi, Hazar Denizi’nde birbirine köprü ile bağlı olan iki platformun inşa edilmesi, denizin altında 26 kuyunun açılması ve Sangaçal terminalinde yeni üretim ve kompresör tesislerinin inşa edilmesi gibi ana unsurlardan oluşuyor. 120 BİN VARİL BEKLENİYOR İkinci fazın hayata geçmesi ve Güney Kafkas Boru Hattı’nın genişletilme çalışmalarının yaklaşık maliyet 28 milyar ABD doları olacak. Şah Deniz sahasından üretilecek olan ilk aşamada 16 milyar metreküp doğal gaz, toplamda 3.500 km taşınarak, Türkiye, Gürcistan, Yunanistan, Bulgaristan ve İtalya’da milyonlarca tüketiciye ulaşacak. İlk gaz akışının 2018 yılının sonlarına doğru, Türkiye ve Gürcistan’a yapılacak ihracat ile gerçekleşmesi bekleniyor. Avrupa’ya taşınacak ilk doğal gazın ise 2019’da yapılması hedefleniyor. Bunun yanı sıra, Şah Deniz sahasında doğal gaz ile birlikte çıkartılan bir petrol cinsi olan kondensatın ise bugünkü 55.000 varil/gün seviyelerinden 120.000 varil/gün seviyelerine ulaşması bekleniyor. Bugün imzalanan nihai yatırım kararına ek olarak, Statoil şirketinin Şah Deniz ve Güney Kafkasya Boru Hattı’nda sahip olduğu hisselerinden yüzde 6.7’sinin SOCAR, yüzde 3.3’ünün ise BP tarafından satın alınacağı açıklandı. Bu hisse alım anlaşması 2014 yılında tamamlanacak.

Kaynak: www.hurriyet.com.tr

%81/$5, %Âľ/Âľ<25 086818="

7DVDUUXIOX

$PSXOOHU KDNNĂœQGD %Ăą/0('Ăą./(5Ăą0Ăą= AB`nin akkor ampullerle ilgili dĂźzenlemesinin ar- Viyana Teknik Ăœniversitesi Atom EnstitĂźsß’nden dÄąndan enerji tasarruflu ampul Ăźreticilerine gĂźn doÄ&#x;- radyofizik uzmanÄą Georg Steinhauser, “Ben bu dĂźzenlemenin çok bĂźyĂźk eksiklikleri olduÄ&#x;unu dĂźĹ&#x;ĂźmuĹ&#x;tu. OĂ ZPSVN ¹à OLĂ CĹ”S BNQVMEFLĹ” D‘WB NĹ”LUBS‘ BODBL Enerji tasarruflu ampullerin sakÄąncalarÄą saÄ&#x;ladÄąklarÄą ampulĂźn kÄąrÄąlarak açĹlmasÄąyla tespit edilebiliyor ve enerji tasarrufu nedeniyle uzun sĂźre gĂśz ardÄą edildi. bu sÄąrada gaz Ĺ&#x;eklindeki bileĹ&#x;ikler havaya karÄąĹ&#x;Äąyor. ¹à OLĂ FOFSKĹ” UBTBSSVĘV BNQVMMFS GB[MBT‘ZMB UVUVN- YĂśnetmelikte bununla ilgili bir yorum yapÄąlmamÄąĹ&#x;. luydu, floresan lambalar gibi rahatsÄąz edici titremeBu analiz sonuçlarÄąnÄą dramatik bir biçimde deler yapmÄąyordu ve ĂśmĂźrleri biraz fazlaca Ä&#x;iĹ&#x;tirebilecek sistematik bir hata yapÄąldÄąÄ&#x;Äą abartÄąlmÄąĹ&#x; olsa da yine de akkor amanlamÄąna geliyorâ€? açĹklamasÄąnÄą yapullere gĂśre daha uzundu. pÄąyor. Ancak birçok kiĹ&#x;i BrĂźksel`in akkor ampulle ilgili dĂźzenlemesinin endĂźstrinin baskÄąsÄą sonucu hayata geçirildiÄ&#x;ini dĂźĹ&#x;ĂźnĂźyor. Bu gĂśrĂźĹ&#x;Ăź savunanlardan biri de “Bulb fictionâ€? yani “Ampul uydurmacasÄąâ€? adlÄą bir belgesel film çeviren AvusturyalÄą film yapÄąmcÄąsÄą Christoph Mayr. Deutsche Welle`ye konuĹ&#x;an Mayr, “Filmin konusu aslÄąnda ne akkor ne de enerji tasarruflu ampuller. AsÄąl konu iĹ&#x;leyiĹ&#x;‌ Akkor ampul yasaÄ&#x;Äą AB vatandaĹ&#x;larÄąnÄąn haklarÄąna yapÄąlmÄąĹ&#x; benzeri gĂśrĂźlmedik bir saldÄąrÄądÄąrâ€? yorumunu yapÄąyor.

Steinhauser yaptÄąÄ&#x;Äą araĹ&#x;tÄąrmalarÄą bilimsel bir çerçeveye oturtur oturtmaz yayÄąmlayacaÄ&#x;ÄąnÄą, çßnkĂź BrĂźksel`in ampul dĂźzenlemesiyle ilgili deÄ&#x;erlendirmenin 2014 yÄąlÄąnda yapÄąlacaÄ&#x;ÄąnÄą belirtiyor. Steinhauser Ĺ&#x;Ăśyle konuĹ&#x;uyor: “Bana gĂśre ne enerji tasarruflu ampuller için izin verilen en yĂźksek miktar olan beĹ&#x; miligram, ne de bir miligram cÄąva bile soluduÄ&#x;umuz havaya karÄąĹ&#x;mamalÄą. Bu kabul edilir bir Ĺ&#x;ey deÄ&#x;il.â€?

CÄąvanÄąn çevreye zararlarÄąnÄą kabul eden ve bundan hoĹ&#x;nut olmadÄąÄ&#x;ÄąnÄą sĂśyleyen çevre ĂśrgĂźtĂź Greenpeace`den Niklas Schinerl ise, Enerji tasarruflu ampullerle birlikte AvrupalÄąlarÄąn enerji tutumlusu ampuller sayesinde yÄąlda 30 evlerine bol miktarda cÄąva da girdi. Enerji tasarruflu milyon ton karbondioksit tasarruf edildiÄ&#x;ine vurgu ampullerin beĹ&#x; miligrama kadar cÄąva içermesine izin yapÄąyor. veriliyor. Ancak cÄąvanÄąn zerresi bile son derece zehirli. Bu nedenle sĂśzde çevre dostu ampullerin pil gibi 1 EylĂźl 2012 tarihinden itibaren Avrupa`da akkor zehirli çÜplerle birlikte ayrÄąĹ&#x;tÄąrÄąlmasÄą gerekiyor. Fakat ampul satÄąlamayacak ve AB sÄąnÄąrlarÄą içinde sadece C enerji tasarruflu ampullerin sadece yĂźzde yirmisi bu sÄąnÄąfÄą enerji tasarrufu belgeli ampullerin satÄąĹ&#x;Äąna izin Ĺ&#x;ekilde ayrÄąĹ&#x;tÄąrÄąlÄąyor. Geri kalansa diÄ&#x;er çÜplerle bir- verilecek. likte atÄąldÄąÄ&#x;Äą için çevreye bĂźyĂźk zarar veriyor.

36

Devir

7$6$558) '(95ñ .ÖÁÖN °QOHPOHUOH %Ö\ÖN (QHUML 7DVDUUXIX <DSPDN 0ÖPNÖQGÖU İki lambadan birini sönüdürmek tasarruf, aynı aydınlatmayı sağlayan daha az enerji tüketen teknolojik lambaların kullanılması ise verimliliktir. Evlerde kullanılan elektriğin % 20’si aydınlatma için kullanılmaktadır. Bir ağaç bir yılda ancak 20 kg CO2 temizleyebilir. Oda sıcaklığı oturma odaları için 19 – 21 C yatak odaları için 16 – 18 C aralığındadır. Kış günlerinde ortam sıcaklığındaki 1 derecelik azalma ile yakıt tüketiminde %5-7 tasarruf sağlaya- Türkiyede enerji üretimi yılda % 4 – 5 artarken elektrik tüketimi % 7- 8 artmaktadır. Bu artış dünya ortalamasının yaklaşık bilirsiniz. olarak iki katıdır. 6OVUNBZ O FW BMFUMFSŔOŔO CŔMŔOÎMŔ WF ZFSŔOEF LVMMBO N IFN CV gereçlerin ömrünü uzatacak hem de enerji tasarrufu yapmanı- Türkiye’ de bir yılda kişi başı tüketilen enerjinin dörtte üçü ithal edilmektedir. Yani kişi başı yıllık enerji ithalatı 500 dolardır. za katkı sağlayacaktır. Bu veriler göz önüne alındığında, ülkenin dışa bağımlılığını Ülkemizde elektrik tüketimi incelendiğinde, sanyide % 47.4, azaltmak için, yerli enerji kaynaklarının kullanılması ve enerjikonut ve ticarethanelerde % 28.2, Resmi dairelerde %4.5 ve so- de verimliliğin sağlanması en önemli zorunluluklardandır. kak aydınlatmasında %4.1 oranında tüketildiği görülmektedir. 20 saatlik bir uçuşta yolcu başına 12 kg CO2 atmosfere salınır. Evlerde sağlanacak %10 enerji tasarrufu ile 132 milyon dolar Enerji tüketimindeki azalma aynı zamanda enerji üretiminde ülke ekonomisine geri kazandırılabilir. azalmaya neden olacağından atmosfere salınan sera gazlarının da salınımını azaltacaktır. Doğru enerji verimliliği uygulamalarında üretimde kalite ya da performans düşmez. Ülkemiz gelişmekte olan bir ülkedir ve gelişimini sürdürebilmesi için enerjiye ihtiyacı vardır.

37

39

(7.µ1/µ./(5

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.