Jaarverslag 2016

museabrugge.be

MUSEA

BRUGGE

MUSEA BRUGGE / JA ARVERSL AG 2016

MUSE A BRUGGE / JA ARVERSL AG 2016 INTRODUCTIE Musea Brugge is de overkoepelende organisatie van 14 museumlocaties met een heel gevarieerd aanbod. De locaties werden beleidsmatig jarenlang opgedeeld in 3 groepen: het GROENINGEMUSEUM (Musea voor Schone Kunsten), het HOSPITAALMUSEUM (historische hospitalen met onder meer de Memlingcollectie) en het BRUGGEMUSEUM (historische locaties). Bedoeling is dat die groeperingen niet meer gecommuniceerd worden vanaf 2017, dus is dit het laatste jaarverslag in die vorm.

Jaarlijks bezoeken gemiddeld ongeveer één miljoen binnen- en buitenlandse gasten één of meerdere Stedelijke Musea. Die cijfers zijn uiteraard onderhevig aan externe factoren, maar ook aan het al dan niet plaatsvinden van grote topevenementen.

Musea Brugge wordt ondersteund door de overkoepelende afdelingen Uitbating, Veilig-

heid & Techniek, Pers, Communicatie & Marketing, Financiën, Personeel & Merchandising en Collectie & Documentatie.

De afdeling Uitbating, Veiligheid & Techniek staat in voor de erfgoedbewaking in alle 14 museumlocaties, zowel in de museumzalen als via een 24/24 uur bemande controlekamer.

Verder stelt de afdeling een technische ploeg (schrijnwerkers, elektricien, schilder) ter beschikking voor dagelijks onderhoud, op- en afbouw tentoonstellingen en art handling.

De overige ondersteunende afdelingen komen hierna iets uitgebreider aan bod.

Musea Brugge is tot slot ook verantwoordelijk voor Raakvlak (de intergemeentelijke dienst archeologie Brugge en Ommeland, Erfgoedcel Brugge en het Vlaams Onderzoekscentrum voor de Kunst in de Bourgondische Nederlanden.

2

Regelmatig komen bekende figuren langs, zoals in 2016 Federico Castelluccio, steracteur in ‘the Sopranos’ o.a. (23 febr. ‘16, St-Janshospitaal)

INHOUDSTAFEL GROENINGEMUSEUM & ARENTSHUIS

p. 4-6

SINT-JANSHOSPITAAL & OLV-TER-POTTERIE

p. 7-8

BRUGGEMUSEUM p. 9-10 PERS, COMMUNICATIE & MARKETING

p. 11-12

FINANCIËN, PERSONEEL & MERCHANDISING

p. 13

COLLECTIE & DOCUMENTATIE

p. 14

ERFGOEDCEL p. 15-16 RAAKVLAK p. 17

3

Ook Koninklijke bezoekers vinden steeds de weg naar onze locaties, zoals Koningin Mathilde en Koningin Rania van Jordanië (19 mei, St-Janshospitaal)

GROENINGEMUSEUM & ARENTSHUIS INCLUSIEF DE WERKING VAN HET VLAAMS ONDERZOEKSCENTRUM VOOR DE KUNST VAN DE BOURGONDISCHE PRIMITIEVEN & DE VZW KENNISCENTRUM

4

In 2016 toonde het Groeningemuseum werk van hedendaags kunstenares Maryam Najd in de tentoonstelling ‘Eight Volumes of Fantasy’.

Nieuw werk van Najd werd gepresenteerd naast meesterwerken uit de Groeningecollectie. De tentoonstelling was zeer actueel omdat Najd de verschillende posities van de hedendaagse migrant, de vluchteling en de reiziger onderzoekt. Dit project was een co-productie met Cultuurcentrum Brugge. Aansluitend vond de internationale bruikleententoonstelling ‘Kunst van het Recht’. Drie eeuwen gerechtigheid in beeld’ plaats. Deze expositie vertrok vanuit de gerechtigheidstaferelen die aanwezig zijn in de collectie met als hoogtepunt Gerard Davids ‘Oordeel van Cambyses’ en plaatste hen in de beeldtraditie. Voor deze tentoonstelling werd nauw samengewerkt met het instituut rechtsgeschiedenis van de Universiteit Gent.

Zowel bij Maryam Najd als bij ‘Kunst van het Recht’ werd een catalogus gepubliceerd. Tevens werd voor de ‘Kunst van het Recht’ een gratis bezoekersgids in vier talen gemaakt. In samenwerking met de drie Brugse gidsenverenigingen werd ‘Op het rechte pad’ uitgewerkt, een stadswandeling langs rechtshistorisch erfgoed in de binnenstad.

In het Arentshuis werd de focustentoonstelling ‘Het Laatste Oordeel van Hiëronymus Bosch – een meesterwerk gerestaureerd’ gebracht, waarmee het Bosch herdenkingsjaar passend werd afgesloten. Een themanummer van het Museumbulletin werd aan deze restauratie gewijd.

Daarnaast lag de focus op collectiepresentaties. Eveneens in het Arentshuis vond ter ere van de 100ste geboortedag de tentoonstelling ‘Luc Peire, abstracte lijnen’ plaats. Naast de rijke collectie van het Groeningemuseum werden er enkele bruiklenen van de Stichting Peire getoond.

De vaste collectie van het Groeningemuseum werd met nieuwe langdurige bruiklenen verrijkt. Tot de belangrijkste behoorden de werken van Hans Memling die tijdens de sluiting van het Hospitaalmuseum in januari, toch in het Groeningemuseum aan het publiek werden getoond. Een imposant drieluik van de Meester van de Lucia-legende uit een Spaanse privé-verzameling vulde het oeuvre van deze anonieme Brugse meester op een interessante manier aan.

In 2016 werd eveneens verder gewerkt aan de voorbereiding voor de Triënnale die in 2018 haar

Maryam Najd in het Groeningemuseum

tweede editie in Brugge zal hebben. Dit project wordt in samenwerking met culturele spelers uit Brugge, m.n. vzw Kenniscentrum, Brugge Plus en Cultuurcentrum georganiseerd. In ‘16 vond ook een tijdelijke Pretriënnale-opstelling plaats in de Gentpoort.

In de zomer verscheen de nieuwe meertalige bezoekersgids van het Groeningemuseum, uitgegeven door Ludion.

Samen met Brugge Plus organiseerde het Groeningemuseum het meerdaags cultuurproject ‘Vel tegen vel’ voor Brugse scholen.

Uitgangspunt voor dit meerdaags project zijn de portretten in het Groeningemuseum.

In samenwerking met de andere museumgroepen van Musea Brugge werden tijdens de zomervakantie twee museumkampen (meerdaagse vakantie-ateliers) georganiseerd.

Naar aanleiding van een Museumleermarathon die georganiseerd werd i.s.m. FARO vzw en de internationale Slow Art Day werd geëxperimenteerd met de methodiek van gallery talks. Bovendien participeerde het Groeningemuseum ook in 2016 in tal van evenementen, zoals Erfgoeddag, Uitmetjeklasmarkt en de Brugse Cultuurmarkt. Bijzondere vermelding verdient de participatie aan het familiefestival Krikrak.

Bij elke tijdelijke tentoonstelling werden er geleide bezoeken aangeboden aan mensen

‘De Kunst van het Recht’ in het Groeningemuseum

in armoede die aangesloten zijn bij het Brugs Netwerk Vrijetijdsparticipatie.

Voor elke tentoonstelling en collectiepresentatie die dit jaar in het Groeningemuseum en in het Arentshuis te zien was, werden door de stafleden gidsenopleidingen voorzien die de gidsen in staat stellen om de aan hen toegekende ambassadeursfunctie uit te oefenen.

Ook voor de collega’s van de Dienst Toerisme en van In & Uit en voor de vrijwilligers die de infobalie bemannen werden rondleidingen georganiseerd in de tijdelijke tentoonstellingen zodat zij het publiek goed konden informeren.

In samenwerking met de Vrienden van Musea Brugge organiseerde het Groeningemuseum in 2016 tien lezingen op zondagvoormiddag.

Meer gespecialiseerde lezingen werden door het Vlaams onderzoekscentrum in het najaar tijdens de week georganiseerd, gewijd aan de tentoonstelling ‘De Kunst van het Recht’.

In 2016 werden er twee congressen door het Groeningemuseum en Vlaams Onderzoekscentrum georganiseerd. ‘Puzzling Art. Painting and cultural identity in sixteenth century Bruges’ (15 september 2016) ter voorbereiding op de tentoonstelling ‘Pieter Pourbus en de vergeten meesters’. Het driedaags congres ‘The Art of Law. Artistic Representations and Iconography of Law & Justice in Context from the Middle Ages to the First World War’ sloot

5

aan bij de gelijknamige tentoonstelling.

6

De digitalisering van de schilderijen-, tekeningen-, en prentencollectie werd verdergezet in het systeem Adlib dat de basis vormt voor de ontsluiting van de collectie op internet (www. erfgoedinzicht.be en www.vlaamsekunstcollectie.be). Het afgelopen jaar werd ook de website www.erfgoedbrugge.be gelanceerd waarin de Groeningecollectie is opgenomen. Ook werd er in 2016 verder meegewerkt aan het persistente identificatie-project van Packed.

Daarnaast organiseerde het Vlaams Onderzoekscentrum in november het eerste weekend van de tweede editie van de Musea Brugge Research School. Dit initiatief brengt studenten kunstgeschiedenis uit België, Nederland, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië samen voor een intensieve cursus met als uitgangspunt de Groeningecollectie.

De collectie werd in 2016 uitgebreid met aankopen en (gedeelde)schenkingen. Onder de werken op papier waren onder andere de portrettekeningen door Jean-Bernard Duvivier van Joseph-Benoît Suvée en Jan van Eyck (1780) en de gravure van Jozef Karel De Meulemeester ‘MVRI JERICHO ILLICO CORRVERVNT’. Onder

de schilderijen waren een Gregoriusmis, van een anonieme meester (ca. 1500) en Joseph Denis Odevaere, Portret van Jean-Jacques van Zuylen van Nyevelt (1805). Een tekening van Cornelis Schut ‘Rijkdom wordt door Wijsheid bewaard tegen de Tijd’ en een schilderij van Suvée ‘De Vestaalse maagd Tuccia’ (ca. 1785) konden door (gedeelde) schenkingen in de collectie kunnen worden opgenomen.

Tevens werd gestart met de voorbereidende studies voor de restauraties van de Kaart van Marcus Gerards en ‘De dood van de Maagd’ van Hugo van der Goes. Beide werken zijn geklasseerd als toptuk.

De stafleden van het Groeningemuseum en het Vlaams Onderzoekcentrum zijn voortdurend bezig met wetenschappelijk onderzoek ter voorbereiding op tentoonstellingsprojecten zoals ‘Pieter Pourbus en de vergeten meesters’ en ‘Haute lecture by Colard Mansion’.

Daarnaast bleven zij ook in 2016 naar buiten treden met lezingen en publicaties over hun onderzoeksactiviteiten, tentoonstellingen en collectiepresentaties.

In 2016 werd het stagiairebeleid op punt gezet en versterkten zeven stagiaires het team.

Musea Brugge Research School

SINT-JANSHOSPITAAL & OLV-TER-POTTERIE De museumcollecties vertellen het verhaal van ruim achthonderd jaar medische en zielzorg.

Dit gegeven genereert een museumwerking gebaseerd op vijf krachtlijnen: infrastructuur en collectie, publiekswerking, imago en presentatie, maatschappelijke inbedding en netwerking. Alle initiatieven stoelen op deze visie.

Het verfijnen van de inhoudelijke profilering blijven de belangrijkste projecten aansturen.

De museumgroep zet in op een wetenschappelijke documentatie van de collecties, gekoppeld aan een zo optimaal mogelijke digitalisering en ontsluiting van de (deel)verzamelingen. In dit opzicht wordt voor het Sint-Janshospitaal de vernieuwde opstelling van de Memlingpanelen, gekoppeld aan een revalorisatie van de kerk- en hospitaalruimte, voorbereid en wordt de medische ruimte geüpdatet.

Het museumteam realiseerde een gevarieerd tentoonstellingsprogramma op het snijpunt van kunst- en cultuurgeschiedenis enerzijds en de thematiek van zorg voor lichaam en ziel anderzijds: - 25.02-26.06: “De heksen van Bruegel”, gerealiseerd in samenwerking met het Catharijneconvent Utrecht, onder curatorschap van

‘De Heksen van Bruegel’ was een succesexpo met 48.604 bezoekers

Dr. Renilde Vervoort. Tentoonstelling over de invloed van de prenten van Pieter Bruegel op de traditionele voorstelling van heksen in de kunst van de Nederlanden en op het hedendaagse heksenbeeld.

- 10.11.16-22.01.17: “Drawings from the Heart” De conceptuele Vlaams-Canadese kunstenaar Thierry Delva registreert in enkele sessies zijn eigen hartactiviteit terwijl hij naar de meesterwerken van Hans Memling en andere topstukken kijkt. De inclusieve tentoonstelling presenteert prints en videomateriaal. 15e- en 16e-eeuwse kunst wordt deel van een hedendaags kunstproject.

- 29.11.16-28.02.17: “OCMW te gast” OCMW Gent wordt de zesde genodigde op het jaarlijkse tentoonstellingsevenement in samenwerking met een OCMW-partner, dit in functie van de expertisetaak OCMW-collecties van de museumgroep. Het caritasportret Simon De Vos door Abraham de Vries uit 1635 is de blikvanger. In samenwerking met het Groeningemuseum gebeurt een wisselbruikleen.

- 08.12.16-05.03.17: “A caring eye”. Portretten door Danielle van Zadelhoff (in samenwerking met Brugge Photo Festival). Indringende en tijdloze portretten herinneren aan de oude

7

meesters uit de renaissance en recentere kunstenaars in een fusie van de liefde van de fotografe voor schilderkunst en fascinatie voor de menselijke psyche.

Eenzelfde principe geldt voor Onze-LieveVrouw ter Potterie. Het finaliseren van de herinrichting van het museum wat de afdeling collectie kerkzilver betreft, sluit aan bij het plan om de presentatie van de permanente collectie te actualiseren volgens actuele, museologische normen. Ook de beveiliging en verlichting worden vernieuwd (2016 – voorjaar 2017).

Het museum zet in op een kwaliteitsvolle en gedifferentieerde publiekswerking waarbij bezoekers worden geprikkeld om nieuwe en onverwachte invalshoeken te ontdekken en te ervaren. Digitalisering en het uitbreiden van participatiemogelijkheden genieten bijzondere aandacht. Bijzonder te vermelden is de publiekswerking bij de tentoonstelling “De heksen van Bruegel”. Deze tentoonstelling op internationaal niveau wordt omkaderd door

een publiekswerkingsaanbod op verschillende niveaus. Tevens wordt met een aantal partners samengewerkt om een zo divers mogelijk aanbod van muziek, ateliers, nocturnes en rondleidingen aan te bieden (Concertgebouw Brugge, de Stedelijke Bibliotheek De Biekorf, de drie Brugse gidsenverenigingen en de Vrienden van Musea Brugge). Nieuw is het aanbod van kunstbeleving voor mensen met dementie MEMORABEL, in samenwerking met Foton, expertisecentrum dementie Brugge.

Uiteraard worden ook de jaarlijkse, overkoepelende publieksacties hernomen (Erfgoeddag, Zomeractie van Vlieg, Museummenu, Slow Art Day, …).

Er wordt gewerkt aan het opzetten van een internationaal, geformaliseerd netwerk van laatmiddeleeuwse hospitalen en farmaciegeschiedenis.

8

‘A caring eye. Portretten door Danielle van Zadelhoff’ in het St-Janshospitaal

BRUGGEMUSEUM Twee belangrijke locaties van het Bruggemuseum staan in 2016 nog steeds in de steigers.

Van het Gruuthusemuseum werd in de loop van 2016 de restauratie van de Reiegevel volledig afgewerkt en de stelling daar weggenomen.

Ook werd het dak van de hoofdvleugel volledig vernieuwd. Het meest spectaculaire onderdeel van de restauratie dit jaar was de demontage van de belvédère en het plaatsen van een nieuwe betonconstructie die nog verder met lood bekleed moet worden. Binnenin het paleis werd de polychromie in de indrukkende ‘Delacenseriezolder’ geconsolideerd. Tijdens OMD 2016 was het Gruuthusemuseum één van de werven die men kon bezoeken.

Het KIK heeft een grondig onderzoek gedaan naar de bidkapel van Lodewijk van Gruuthuse, in voorbereiding van een restauratiedossier.

Om die restauratie te kunnen financieren is in het najaar samen met de Vrienden van Musea Brugge de actie ‘Toon je gruut hart’ opgestart.

Er werd een projectrekening geopend bij de

Koning Boudewijnstichting waarop men een fiscaal aftrekbare gift kon doen en met de steun van Palm Breweries werd een speciale editie van de Brugge Tripel gebrouwen en aan de man gebracht.

De herinrichting van het nieuwe museum wordt verder voorbereid samen met NoAarchitecten en Madoc. Daarbij wordt een visie ontwikkeld op de volledige site waarbij een bouwaanvraag voor een nieuw onthaalpaviljoen op het plein wordt voorbereid. Het concept voor het nieuwe museum krijgt vorm waarbij wordt vertrokken vanuit drie fundamenten: het monument, de collectie en de context van 500 jaar geschiedenis van Brugge. Met de blog ‘Brugge in 100 objecten’ wordt de Gruuthusecollectie en die van Brugse erfgoedbeheerders als een virtueel museum in de kijker geplaatst. https://bruggein100objecten.wordpress.com/ Aanpalend bevindt zich de restauratiewerf van de Onze-Lieve-Vrouwekerk waar de midden- en de noordelijke beuk in de stellingen 9

Vertegenwoordigers van het Crowdfundingteam ten voordele van de restauratie van de bidkapel van het Gruuthusemuseum

verdween, een fase die nog loopt tot najaar 2017. Opnieuw werden alle schilderijen van de muren gehaald, de muren gereinigd en opnieuw geschilderd en werden belangrijke kunstwerken zoals de 12 apostelbeelden gereinigd. Bij de restauratie werden ook nu weer muurschilderingen ontdekt. De belangrijkste hiervan is een mogelijke Sint-Jorisfiguur met een jonkvrouw (mogelijk Margaretha van Antiochië). Deze muurschildering zou dateren uit de 15de eeuw. In deze fase wordt ook gekeken of de doorgang in het Paradijsportaal opnieuw in gebruik kan genomen worden.

het Volkskundemuseum ingenomen door de interactieve opstelling ‘Kinderen van toen, senioren van nu’. Hiermee wordt een traject van meerdere jaren ingezet waarbij de collectie van het Volkskundemuseum wordt geïntegreerd en verder gedocumenteerd. In de traditiekast vlakbij de museumherberg waren opstellingen te zien rond Pasen, rond geboorterituelen en een kerststallententoonstelling.

De Pré-Triënnale aan de Gentpoort bracht veel volk op de been en plaatste deze locatie van het Bruggemuseum op een andere, vernieuwende manier in de kijker.

Met de 13de editie van Snapshot en het thema ‘Toerisme en beeldvorming’ is deze reeks afgesloten in het Volkskundemuseum. Dat betekent echter niet het einde van de inzet op de wisselwerking met hedendaagse fotografie.

Voor het festival Foto Brugge 2016 brengt het Fotohuis in december met een tentoonstelling Brugse buurtwinkels in beeld. Sinds september is de tentoonstellingsruimte van 10

Brugse Buurtwinkels, project i.s.m. Brugge Foto ‘16

COMMUNICATIE & MARKETING Deze overkoepelende afdeling staat in voor het promoten van de permanente collecties van de 14 musea enerzijds en alle tijdelijke expo’s en andere evenementen anderzijds. Publieks- en doelgroepenbereik wordt ook voor culturele instellingen steeds belangrijker. De focus ligt op regionale tot nationale werking voor kleinschaligere projecten. Voor belangrijke tentoonstellingen worden telkens uitgebreide communicatiecampagnes uitgewerkt en uitgevoerd. Wanneer die internationale slagkracht hebben, wordt samengewerkt met Toerisme Brugge en Toerisme Vlaanderen. De campagnes worden gebundeld om een groter bereik te garanderen.

COMMUNICATIE/MARKETING

In 2016 lag de focus - naast het promoten van alle permanente collecties - op al het evenementiële, meer bepaald internationale tentoonstellingen als ‘De Heksen van Bruegel’ en ‘De Kunst van het Recht’, alsook alle andere projecten zoals lezingen, erfgoeddagen,

opendeurdagen, het stedelijk Krikrakproject, en zoveel meer... Kortom, de afdeling staat in voor het uitwerken van alle mogelijke communicatiecampagnes en ook het effectief opvolgen ervan. Ook het invoeren en onderhouden van alle online-communicatie behoort tot het takenpakket, waaronder de eigen vijftalige website, partnerwebsites, en sociale media, in concreto facebook, flickr, twitter, instagram, youtube en linkedin. Pers & Communicatie staat ook in voor tal van ontwerpen van alle mogelijke drukwerk, advertenties en het copywriten van artikels.

Ook fotografisch worden alle intiatieven zoveel mogelijk gedocumenteerd en geïnventariseerd.

2016 was ook het jaar waarin de Museumnieuwsbrief werd gelanceerd, die uiteraard ook door de afdeling wordt geredigeerd en uitgestuurd.

Ter versterking en ondersteuning van alle campagnes worden ook jaarlijks deals gesloten met bepaalde (inter)nationale media, teneinde de projecten op een budgetvriendelijke manier 11

Persmoment n.a.v. de langdurige bruikleen van de Meester van de Lucialegende, Groeningemuseum

in de verf te zetten. Ook het opzetten van joint promotions blijft cruciaal. Voor de grotere tentoonstellingen werden diverse mediapartnerships gesloten.

Pers & Communicatie staat ook in voor alle signalisatie op de 14 locaties. Die moet frequent aangepast worden. Soms betreft het grotere projecten zoals de kassaverhuis van de O.L.V.-Kerk naar het St-Janshospitaal. Dit brengt veel bijsturing mee.

PERS

De communicatieafdeling speelt voortdurend in op de vragen van de media en probeert ook de aandacht voor de museale werking continu levendig te houden. In 2016 werden opnieuw een twintigtal persberichten uitgestuurd, tientallen persconferenties georganiseerd en een pak filmploegen onthaald. Ook persreizen werden meegeorganiseerd met Toerisme Brugge.

De totaalaanpak resulteerde in honderden recensies en heel wat radio- en tv-reportages.

BEZOEKCIJFERS 12

Musea Brugge haalde het voorbije jaar net geen 800.000 bezoekers, 779.829 om precies

te zijn. De daling van het aantal bezoekers is ongetwijfeld deels te wijten aan het aantal toegelaten bezoekers aan het Belfort dat om veiligheidsredenen - fors gereduceerd is. Bovendien werden grote delen van de O.L.V.-Kerk gesloten tijdens de ingrijpende renovatiewerken. Begin ‘16 was het SintJanshospitaal een tijdje gesloten omwille van beveiligingswerken. Bovendien speelde de terreurdreiging uiteraard ook een rol: de stad zelf kende een terugval van iets meer dan 20% wat verblijfstoerisme betreft. Logischerwijs had dit ook een impact op de cijfers van onze musea.

Niettemin zijn die cijfers zich begin ‘17 volop aan het herstellen.

Van de 14 locaties die samen Musea Brugge vormen, stond het Belfort traditioneel op nummer één, gevolgd door de OLV-Kerk, dan het Groeningemuseum en op vier het SintJanshospitaal.

17% van het aantal bezoekers waren Britten, gevolgd door 16% Belgen, waarvan 39% Bruggelingen. De Fransen stonden op de derde plaats met 14%, gevolgd door de Amerikanen met 10%.

Voorbeelden van producten van de promocampagne voor expo “De Kunst van het Recht”

FINANCIËN, PERSONEEL & MERCHANDISING Ook in 2016 bleven de musea verder gratis toegankelijk voor Bruggelingen.

De studie voor de bouw van een expohal werd opgeleverd. Met de resultaten van deze studie werd op diverse vlakken verder gewerkt. De beslissing werd genomen om de Poortersloge uit te bouwen als een toonplek voor actuele kunst. De gronden van het KTA in de Jakobijnessenstraat werden door de stad verworven met het oog op verdere uitbreidingsmogelijkheden voor de musea.

Na een sterke start van 2016 werden de musea in het voorjaar getroffen door de algemene terugval van het toerisme op Belgische bestemmingen. Op 22 maart vielen bij twee explosies op Brussels Airport en een derde in de Brusselse metro 32 doden en 340 gewonden. Ook de aangekondigde Brexit had een weerslag op het toerisme. De toeristische attracties in de Westhoek richten zich immers tot een dalend Brits publiek, en een deel van dit publiek maakte steeds van de gelegenheid gebruik om ook Brugge te bezoeken.

Door twee grote internationale tentoonstellingen, ‘De Heksen van Bruegel’ en ‘De kunst van het Recht’ kon op extra bezoekersinteresse gerekend worden en kon het jaar afgesloten

Vernieuwde Museumshop in het Groeningemuseum

worden met cijfers die in de lijn van de ramingen lagen.

Op vlak van exploitatiekosten werd verder met een alert kostenbewustzijn gewerkt.

Dit was ook het geval voor de personeelsuitgaven: met uitzondering van het uitbatingspersoneel, dat noodzakelijkerwijs op niveau moet gehouden worden om bezoekers te kunnen ontvangen, werden medewerkers die de musea verlieten om reden van pensionering niet vervangen.

De kunstetalage in het AZ Sint-Jan ging zijn vijftiende jaargang in. In het politiekantoor in de Kartuizerinnenstraat werd geopteerd voor een meer blijvende wanddecoratie met een ludieke kijk op het politieberoep.

Opnieuw werden een aantal museale stukken uit stadskantoren overgebracht naar de museale depots en vervangen door passende decoratie.

13

COLLECTIE & DOCUMENTATIE

14

De afdeling Collectie en Documentatie omvat de werking van de museumbibliotheek en de afdeling behoud en beheer. De bibliotheek beheert het vaste tijdschriftenbestand en verwierf afgelopen jaar 405 boeken, met middelen van de stad en in het kader van het Vlaams Onderzoekscentrum voor de kunst in de Bourgondische Nederlanden. Een 32-tal boeken uit de bibliotheek werden opnieuw ingebonden.

De cel behoud en beheer behandelde tijdelijke uitgaande bruiklenen van 124 objecten uit eigen collectie aan 28. De afdeling werkt inhoudelijk en praktisch mee aan alle eigen tentoonstellingen op het vlak van behoud en beheer. In dit kader zijn 33 kunstwerken geconserveerd of gerestaureerd voornamelijk in eigen beheer, naast 15 in uitbesteding. Naast verbetering en aanpassing van 1.802 gegevens groeide de digitale databank van de eigen collecties in 2015 aan met 3.170 objectrecords. Deze opdracht wordt ondersteund door het maken van digitale opnames door een professioneel fotograaf voor een totaal van 1468 opnames.

Daarnaast werd verder gewerkt aan het RE-ORG project in de depots van het Prentenkabinet (in samenwerking met ICCROM en het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium), en lag de klemtoon op het bieden van ondersteuning voor de vernieuwing van de beveiliging in de depots van Musea Brugge.

Opbouw van expo ‘De Kunst van het Recht’ in het Groeningemuseum

Installatie van Het Laatste Oordeel van Bosch in een tijdelijke presentatie in het Arentshuis

ERFGOEDCEL BRUGGE Erfgoedcel Brugge is één van de 22 cultureelerfgoedcellen die Vlaanderen rijk is. Ze opereert als een aanspreek- en aanknopingspunt voor alle Brugse organisaties die aan de slag willen met hun cultureel erfgoed. Hierbij wordt vertrokken vanuit de Vlaamse Beleidsprioriteiten voor het lokaal cultureel-erfgoedbeleid, zoals geformuleerd door de Vlaamse Overheid.

De eerste beleidsprioriteit betreft het verder uitbouwen van een werking rond digitaal cultureel erfgoed. Zo werd eind 2016 ErfgoedBrugge.be gelanceerd, de virtuele verzamelplek voor 16 Brugse erfgoedcollecties. Dankzij deze nieuwe toegangspoort zoek je tegelijk in één grote verzameling van maar liefst 392.000 erfgoedobjecten uit de collecties van Musea Brugge, Stadsarchief en Openbare Bibliotheek Brugge. Erfgoedcel Brugge coördineerde de ontwikkeling van ErfgoedBrugge.be.

Een tweede digitaal product is de bezoekersapp Xplore Bruges. Deze nodigt Bruggeling én toerist uit om de stad via smartphone of tablet gratis te verkennen, en dit met financiële steun van Toerisme Vlaanderen. In 2016 werden nieuwe routes voor het Stadhuis en de SintJakobskerk ontwikkeld, alsook de webversie XploreBruges.be. Op de inspiratiedag ‘Digitaal aan de slag met erfgoed en toerisme’ deelden we onze ervaringen met 110 geïnteresseerden.

Tegen eind 2016 werd de app Xplore Bruges reeds 18.000 keer gedownload.

de H. Kruisverheffing en een deel van de SintJakobskerk, samen goed voor 750 objecten. Via de website Erfgoedinzicht.be werden de collecties van de Orthodoxe Kerk en Sint-Gilliskerk ontsloten.

Erfgoedcel Brugge werkt ook graag mee aan waardevolle projecten rond religieus erfgoed.

Zo was ‘MAGDA’ een boeiend onderzoek van YOT rond een nieuwe invulling voor de Brugse Magdalenakerk. In de krant ‘Woelig water’ werden onder leiding van LECA getuigenissen rond de zeezegeningen aan de Vlaamse kust verzameld.

De tweede beleidsprioriteit draait rond religieus cultureel erfgoed. Erfgoedcel Brugge zet hiertoe samen met de consulent religieus erfgoed Musea Brugge in op de inventarisatie van de erfgoedcollecties van de Brugse parochiekerken. Vrijwilligers inventariseerden in 2016 de objecten van de Sint-Franciscuskerk,

De derde beleidsprioriteit knoopt aan bij culturele archieven en de ondersteuning voor het erfgoed dat beheerd wordt door organisaties die niet behoren tot de erfgoedsector.

Zo moedigt Erfgoedcel Brugge sportverenigingen aan om zorg te dragen voor hun papieren verleden, en dit samen met Stadsarchief, Sportdienst en Sportraad Brugge. De pop-up expo ‘Neem een vliegende start met je sporterfgoed’ toonde enkele blikvangers van 12 clubs, inclusief een geslaagde foto-actie.

Met de onderwijsinstelling Spermalie (vzw De Kade) werd een bestaand traject verder doorlopen. Erfgoedcel Brugge ondersteunt hierbij de vrijwilligers van Spermalie bij de inventarisatie van de rijke collectie boeken en documenten uit de bibliotheek Carton. In 2016 werd ook gestart met de inventarisatie van de hulpinstrumenten van het blinden- en dovenonderwijs, en dit samen met de Provincie West-Vlaanderen.

Erfgoedcel Brugge maakt ook deel uit van CORES, het competentieplatform voor conservatie en restauratie van boeken en archief.

Dit samenwerkingsverband van Brugse erfgoedinstellingen en Syntra West organiseerde in 2016 het symposium ‘Een veelzijdige kijk

15 jaar Erfgoedcel Brugge met Minister Sven Gatz

Xplore Bruges, lancering app Sint-Jakobskerk

15

op eenvoudige banden’, met 104 deelnemers waarvan 1/3de internationaal.

De vierde beleidsprioriteit betreft het ondersteunen van de Brugse vrijwilligerswerking rond cultureel erfgoed.

Zo werd bij de opmaak van het programma voor de jaarlijkse Erfgoeddag opnieuw een divers netwerk aan actoren betrokken. Met resultaat, want op 23 en 24 april werden 64 activiteiten georganiseerd om Brugse RITUELEN in de kijker te zetten. Expo’s, demonstraties, lezingen, open huizen en wandelingen stonden op het programma. Een groot succes met meer dan 10.000 geregistreerde bezoeken!

Met Vormingplus Brugge werden de bezoeken achter de schermen ‘Erfgoed leeft’ verder gezet.

van historische informatie op de ommezijde van de grote stadsplannen. Die informatieborden werden in 2016 uitgebreid met twee extra panelen (Astridpark, Coupure). En omdat de stad niet stil staat, werden verschillende van die 18 panelen ook herzien.

Als kers op de taart blikten we op 12 december terug op 15 jaar erfgoedcelwerking in Brugge, en dit in aanwezigheid van minister Sven Gatz en 220 vertegenwoordigers van de Brugse erfgoedsector. De minister sprak er zijn hoop uit dat Erfgoedcel Brugge met hun werking nieuwe wegen zal blijven inslaan, en tegelijk oog blijft hebben voor een goede vertrouwensrelatie met het lokale erfgoedveld.

Erfgoedcel Brugge blijft ook aandacht hebben voor de wisselwerking met toerisme. Sinds 2005 al kunnen Bruggeling en bezoeker onder het motto ‘op stap met de Brugse beer’ proeven 16

Foto-actie Pop-up Expo Sporterfgoed

Vrijwilligers religieus erfgoed aan de slag

Homepagina ErfgoedBrugge.be

Erfgoeddag 2016, centraal infopunt

RAAKVLAK In 2016 bereidde Raakvlak verder de overgang naar een Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst voor. 2016 is ook het jaar waarin de advisering van bouw- en verkavelingsdossiers werd vervangen door de archeologienota. Dit is een evaluatie van archeologische waarden in een projectgebied gebaseerd op bureauonderzoek en (indien nodig) proefonderzoek op het terrein. De nota wordt uitgevoerd door een erkende archeoloog en moet bekrachtigd worden door het agentschap Onroerend Erfgoed.

Raakvlak geeft input aan derden bij het maken van archeologienota’s en schrijft ook zelf archeologienota’s voor gemeentelijke dossiers.

2016 is voor het Raakvlakdepot de Pakhuizen het eerste jaar als erkend en gesubsidieerd OE-depot. In de loop van het jaar wordt de vernieuwing van de Raakvlakwebsite en de opstart van een nieuw inventarisatieprogramma met daaraan gekoppelde ontsluitingswebsite voorbereid. Beide zullen tegen eind 2017 actief zijn.

De uitvoerende tak van Raakvlak (sedert 1 juli 2014 AardeWerk, Raakvlak cel onderzoek) voert in 2016, op vraag van bouwheren, veldverkenning, verkennend proefsleuvenonderzoek, opgravingen, werfbegeleiding en werfcontroles uit. Een opvallende vondst bij een kort proefonderzoek op de hoek van de Augustijnenrei met de Hoedenmakerstraat is een fluitje in

zilvertin te dateren tussen 1275 en 1350. Het fluitje is slechts 4cm lang en heeft een typisch gestileerd kopje met bovenop een kleine gevleugelde fallus.

Vondstmeldingen en de begeleiding van onderzoek, dat door derden wordt uitgevoerd, behoort ook tot de taak van Raakvlak. In 2016 leidt een vondstmelding tot een kort onderzoek aan het brughoofd van het kasteel in het Tillegembos in Brugge.

In 2016 worden ook de bestaande initiatieven op het vlak van de publiekswerking verder uitgebreid. Centraal staat, zoals tijdens de voorgaande jaren, het ‘vuilniszakproject’, waar vooral lagere scholen kennis mee maken. De werking rond het Merovingisch huis wordt verder uitgebreid met een moestuin.

Raakvlak neemt deel aan Open Monumentendag, met een archeologische stadswandeling in Brugge, aan Erfgoeddag met een gesmaakte voorstelling rond dodenritussen door Joe Baele in hotel Crowne Plaza en aan Krikrak met een rondleiding voor kinderen in de Pakhuizen en het verhaal van Beowulf voor gezinnen in het Merovingisch huis. Tenslotte ontvangen Raakvlak en de Erfgoedcel de buurtbewoners van Genencor/DuPont.

Fluitje in zilvertin (4cm lang), gevonden op de hoek van de Augustijnenrei en de Hoedenmakerstraat

17

JAARVERSLAG MUSEA BRUGGE 2016 Foto’s © Musea Brugge, Sarah Bauwens, Matthias Desmet, Johan De Vriese, Erfgoedcel Brugge, Raakvlak.

Coördinatie Sarah Bauwens V.U. Till-Holger Borchert & Hubert De Witte

Jaarlijks nemen we ook deel aan de Brugse Cultuurmarkt

Ook ‘Vel tegen Vel is een vaste waarde

De Musea Brugge Research School kende een tweede editie

en aan het familefestival ‘Krikrak’

net als het Midwinterfeest

en er vonden opnieuw tal van rondleidingen plaats voor alle mogelijke doelgroepen