Archeologisch onderzoek op het Sint-Jansplein

OP ZOEK NAAR DE VERDWENEN GESCHIEDENIS VAN HET SINTJANSPLEIN

DEEL 3 (SLOT)

In september 2020 gingen de archeologen van Raakvlak en Universiteit Gent op zoek naar de verdwenen geschiedenis van het SintJansplein. Daarbij gebruikten ze een nondestructieve, geofysische prospectiemethode: de georadar (GPR). In eerdere edities van Musea Brugge Magazine vertelde dr. Lieven Verdonck (UGent) over deze techniek en dook historicus Mathijs Speecke (UGent) de archieven in op zoek naar de geschreven geschiedenis van het plein. Ondertussen belandden de resultaten van het georadaronderzoek in de mailbox van de archeologen van Raakvlak.

— Lieven Verdonck, Caroline Landsheere en Frederik Roelens

Even opfrissen

Non-destructieve prospectietechnieken, waaronder ook GPR, spelen een belangrijke rol in de archeologie. Ze maken het mogelijk om opgravingen beter te plannen of om informatie te verzamelen over de ondergrond wanneer opgravingen niet mogelijk zijn. Dit soort non-invasieve technieken hebben overigens altijd de voorkeur. Ze houden de site maximaal intact. Alleen wanneer het echt niet anders kan, gaan archeologen over tot opgravingen.

Bij prospectie met GPR worden radargolven in de bodem gestuurd. Wanneer die op een overgang tussen twee lagen of structuren met verschillende fysische eigenschappen stoten, wordt een deel van de energie teruggekaatst. Een ander deel vervolgt zijn weg dieper in de bodem en kan teruggekaatst worden door een dieperliggende overgang. Het resultaat zijn zogenaamde ‘depth slices’, beelden van de weerkaatsing op verschillende dieptes.

Links: een van de ‘depth slices’ uit het onderzoek met GPR Rechts: overzichtsplan van de gevonden sporen d.m.v. GPR, met de kapel of kerk (geel), de westtoren van de Sint-Janskerk (?) (zwart) en een veelheid aan te identificeren structuren (rood)

Waarom GPR in Brugge?

Het doel van het GPR-onderzoek op het Sint-Jansplein was tweeledig. Enerzijds wilden we informatie verzamelen over de ondergrond van het Sint-Jansplein, in het bijzonder over de aanwezigheid en de aard van de resten van enkele religieuze gebouwen daar: de 12e-eeuwse romaanse kerk, de 15e-eeuwse laatgotische kerk en de 17e-eeuwse kapel. Anderzijds wilden we de inzetbaarheid van de georadar aftoetsen voor een site als het Sint-Jansplein en bij uitbreiding het hele historische centrum van Brugge. We wilden zicht krijgen op het dieptebereik en de mate van signaalverlies van de radargolven in een stedelijke bodem.

De resultaten

Een blik op de interpretatiekaart toont een kluwen van mogelijke archeologische structuren. Op het eerste gezicht is het moeilijk om er een duidelijke kerk- of kapelplattegrond in te zien. Toch kunnen we enkele hypotheses naar voren schuiven, rekening houdend met enkele logische parameters, zoals de diepte waarop een structuur zich bevindt of de oriëntatie ten opzichte van bekende ondergrondse structuren of de bovengrondse bebouwing.

Ten noorden van het middenplein zijn enkele structuren haaks op en in het verlengde van in de jaren ‘90 gevonden muurresten af te lezen. Vermoedelijk houden die verband met de kapel of de kerk (figuur rechts). Ook enkele meer massieve structuren ten westen van het middenplein die tot op grote diepte in de radargegevens te zien zijn, vallen op. Zijn dit misschien de funderingsrestanten van de westtoren van de Sint-Janskerk, zoals te zien op de kaart van Marcus Gerards?

Ten oosten van het middenplein ligt een veelheid aan structuren, min of meer parallel aan de huidige bebouwing (figuur rechts). Een hypothese is dat het gaat om bebouwing die dateert van voor de rooilijnwijziging. Of, zijn het misschien middeleeuwse straatkelders, zoals bij het hoekpand op Sint-Jansplein 12? Of, gaat het om grafkelders, die in de middeleeuwen dikwijls voorzien waren van fresco’s? Verder onderzoek kan dit uitwijzen. Stof tot nadenken

Hoewel heel veel sporen zichtbaar zijn in de grondradargegevens, kunnen we slechts voor enkele met grote waarschijnlijkheid een duidelijke archeologische interpretatie naar voren schuiven. Het is immers moeilijk om archeologische sporen, zoals muren of funderingen te herkennen of te onderscheiden in een bodem met veel verstoringen of recente structuren, zoals nutsleidingen. De resultaten geven misschien niet het verhoopte eenduidige beeld, maar ze bieden stof tot nadenken en tonen ondubbelzinnig aan dat de Brugse ondergrond nog volop sporen bevat van meer dan 1000 jaar bewoning. We moeten blijven zorg dragen voor deze archeologische rijkdom.

Sanam Khatibi Triënnale Brugge 2021 De wereld binnen handbereik

Courtesy of the artist and rodolphe janssen, Brussel. © HV studio, Brussel

Aan de hand van een tiental schilderijen dompelt Sanam Khatibi de toeschouwer onder in een bevreemdende wereld met kleurrijke fauna en flora. Mens en dier ontmoeten elkaar in een sensueel spel van macht, geweld en destructie, triomf en verlies, angst en verlangen. Deze personages ontlokken verwondering. Ze roepen om (grote) bewondering. Gele en (licht)groene tonaliteiten kleuren het verhaal dat de tentoonstelling vertelt.

Tot 03/10/2021 Groeningemuseum

© Triënnale Brugge 2021, Matthias Desmet, Labor, Mexico; Luciana Brito Galeria, São Paulo; Albarrán Bourdais, Madrid

Tijdens de derde editie van Triënnale Brugge zijn installaties te zien van dertien nationale en internationale kunstenaars en architecten op verschillende locaties. Thema dit keer is TraumA. Triënnale Brugge 2021 gaat op zoek naar het verborgene en balanceert tussen droom en realiteit, privé en publiek. In de Poortersloge loopt de expo ‘De poreuze stad’.

Triënnale Brugge is een organisatie van Brugge Plus vzw, Musea Brugge, Kenniscentrum vzw en Cultuurcentrum Brugge in opdracht van de Stad Brugge.

Tot 24/10/2021 Verschillende locaties in Brugge

SEADS

© NTMoFa - SEADS

Deze zomer ontwikkelt het internationale collectief SEADS een monumentaal project in het Sint-Janshospitaal. SEADS staat voor ‘Space Ecologies Art & Design’. Het collectief verzamelt artiesten, wetenschappers, ingenieurs en activisten uit alle hoeken van de wereld die toekomstgericht kritisch denken en experimenteren. Ze ontwikkelen op participatieve wijze projecten rond maatschappelijk relevante thema’s als ecologie en technologie. Voor Biomodd gaan de leden van het collectief met de lokale bevolking aan de slag met materiaal uit afgedankte technologische toestellen (zogenaamde e-waste). Het eindresultaat wordt een op maat gemaakte, interactieve installatie.

‘Summer program’ bij SEADS

Tijdens de zomer gaat een flankerend ‘Summer Program’ dieper in op een aantal thema’s die SEADS met Biomodd onder de aandacht brengt.

1. Op 16 juli laten de klimaatdichters zich inspireren door de sculptuur ‘Biomodd’. De fusie tussen ecologie en technologie inspireert de dichters tot verschillende performances in de tuin van het Gezellehuis.

2. In het kader van de festivalreeks Mind The Artist programmeert MOOOV op 12 en 19 augustus twee filmvoorstellingen, aansluitend bij de installatie.

3. Bioloog en Knack-redacteur Dirk Draulans is centrale gast tijdens ‘An Evening With…’ . Hij gaat op 26 augustus 2021 in gesprek met het collectief SEADS over thema’s als ecologie, duurzaamheid en klimaat.

4. In het Tinkerlab in het Sint-Janshospitaal kunnen kinderen de hele zomer, net zoals het collectief SEADS, experimenteren met verschillende soorten materialen.

5. Binnen de installatie wordt ook een videogame geïntegreerd. SEADS, Musea Brugge en Cultuurcentrum Brugge organiseren in de loop van de zomer ‘Play Time in Biomodd’. Concrete data en meer informatie zijn binnenkort te vinden op www.museabrugge.be

© Rossano Bacchin

Al sinds 1836 speelt het Spermalie-instituut een belangrijke rol in de ontwikkeling van het onderwijs voor blinde en slechtziende kinderen. De collectie hulpmiddelen is bewaard gebleven. Curatoren Piet Devos en Tonia In den Kleef presenteren op vraag van vzw De Kade en Erfgoedcel Brugge een selectie voorwerpen uit deze bijzondere verzameling. Verschillende ‘ambassadeurs’ (oud-leerlingen en -docenten) delen via audio hun ervaringen. Kunstenaar Peter de Cupere ontwikkelde – samen met mensen met een visuele beperking – een geuralfabet.

Deze dubbeltentoonstelling (er loopt een gelijkaardige expo in Leuven) is een initiatief van Erfgoedcel Brugge i.s.m. vzw De Kade en Kadoc. Tot 29/08/2021, Arentshuis

Oproep: kunstenaar Strook zoekt hout!

In het kader van het project Mind the Artist is kunstenaar Strook op zoek naar verweerd hout. Het verzamelde hout vormt de basis voor zijn nieuwe installaties en kunstwerken die van 30 oktober 2021 tot 6 maart 2021 in Brugge zullen te zien zijn. Heb jij een oude houten deur, vloer, poort, of een ander object dat mogelijk in aanmerking komt? Neem er een foto van en stuur die door naar info@strook.eu. Misschien wordt dit wel onderdeel van één van zijn werken. ‘Oude verweerde materialen hebben in mijn ogen iets magisch. Er gaat een bepaalde spontaniteit van uit die onmogelijk te recreëren is. De kleuren, de verf, het reliëf... Ze vormen een esthetische afdruk van alles wat het materiaal ooit doorstaan heeft. Je kunt de tijd ‘zien’. Het is een privilege om daarmee aan de slag te gaan.’ – Strook

Take-over KAAP

© KAAP

Binnen het project Mind the Artist geeft Musea Brugge enkele cultuurhuizen carte blanche om op multidisciplinaire wijze aan de slag te gaan met de rijke collectie van Musea Brugge. Kunstencentrum KAAP krijgt als eerste een platform. Het programma is ruim en divers. Een aantal artiesten ‘hacken’ de audioguides in het museum, daarnaast worden enkele installaties en performances gepresenteerd die in dialoog gaan met de collecties.

Tot en met 30/06/2021

Ik heb nen dreupel dauw gedronken De klimaatdichters bij Guido Gezelle Take-over MOOOV

© Sebastiaan Franco

MOOOV vroeg aan ’s lands bekendste filmprogrammatoren en aan de jongeren van PLATFORM om zich te laten inspireren door de collecties van Musea Brugge. Deze programmatoren van vandaag en morgen stellen in juli en augustus hun selectie voor in de tuin van het Gezellehuis, in het Arentshof, op het binnenplein van het Gruuthusemuseum en op vele andere plaatsen in en rond de museumsites. In september is een vierdaagse rond videokunst gepland.

01/07 – 30/09/2021

Rondleidingen: hoogtepunten uit de collectie Zomerse beiaardconcerten

© Inge Kinnet

Ook deze zomer kun je genieten van de warme klanken van onze beiaard. De klokken worden elke maandag en woensdag bespeeld in juli, augustus en de eerste helft van september. Op 21 juni om 21.00 uur gaat de beiaardier aan het werk met museumdichter Delphine Lecompte. Het slotconcert vindt plaats op 25 september in de Stadsschouwburg. De beiaardier wordt dan begeleid door pianist en componist Jef Neve.

12/06 – 25/09/2021

Museumdichter Delphine Lecompte & Mauro Pawlowski

© Jan Darthet

Guido Gezelle bezong zijn liefde voor de natuur in veel van zijn verzen. In de tuin van het Gezellehuis gaan klimaatdichters Daniël Billiet, Monique Bol, Frederik Lucien De Laere, Yanni Ratajczyk, Xavier Roelens en Steven Van Der Heyden in dialoog met zijn ecologische gedichten. Deze woordkunstenaars strijden met hun poëzie voor een klimaatvriendelijke wereld. Gastvrouw is Moya De Feyter, initiatiefnemer van de klimaatdichters.

15/07/2021, 20.00 uur Tuin Gezellehuis Reserveren verplicht via www.museabrugge.be/tickets

© Inge Kinnet

Herontdek deze zomer de musea. Bezoek het Groeningemuseum, Gruuthusemuseum en/of Sint-Janshospitaal met gids. Elk weekend kun je deelnemen aan een instaprondleiding die je in een uurtje langs de hoogtepunten van één van deze drie topcollecties leidt.

Raadpleeg de data op de website. € 3 + museumticket (inwoners van Brugge: museumticket gratis) Duur: ca. 1u

Reserveren verplicht via www.museabrugge.be/tickets

© Alex Vanhee

Museumdichter Delphine Lecompte laat zich een jaar lang gulzig, koortsig en driftig onderdompelen in de rijke collecties van Musea Brugge. Haar museumgedichten kun je lezen op de website van Musea Brugge. Op 20 augustus nodigen we onze museumdichter uit in de tuin van het Gezellehuis voor een literaire avond met haar muzikale bondgenoot Mauro Pawlowski.

20/08/2021, 20.00 uur Tuin Gezellehuis

Reserveren verplicht via www.museabrugge.be/tickets

Schatten van Vlieg

Deze zomer zitten vijf schatkisten van Vlieg verstopt in onze musea. Ga op zoek en geef vooral je ogen de kost: ‘Zie jij wat ik zie?’ is het thema. De zoektochten zijn telkens aangepast aan de locatie. Voor de eerste 100 deelnemers die alle vijf zoektochten hebben voltooid, is er een extra verrassing. Vraag zeker naar je spaarkaart en word kind aan huis bij Musea Brugge deze zomer.

Voor kinderen vanaf 6 jaar 01/07 – 31/08/2021

Museumkampen

© Matthias Desmet

Ook dit jaar kunnen kinderen onze musea tot in de kleinste hoekjes verkennen tijdens de museumkampen. Aan de hand van een leuk thema ontdekken ze onze locaties en collecties. Ze verwerken hun indrukken in creatieve ateliers met verf of klei, in een verhaal, een stuk theater of iets anders.

Ateliers Gruuthusemuseum 69 juli (1ste, 2de en 3de leerjaar) 2427 augustus (4de, 5de en 6de leerjaar)

Missie Manuscript

© Matthias Desmet

In het Gruuthusemuseum is sinds kort een nieuw pakket voor gezinnen beschikbaar. In het grote paleis van Lodewijk van Gruuthuse zit een kostbaar handschrift verstopt en de heer van Ravenstein wil dat in handen krijgen. Hij heeft er al enkele spionnen op afgestuurd, maar zij faalden. Nu is het de beurt aan het jonge publiek om te helpen. Ook ouders en grootouders kunnen mee speuren.

Gruuthusemuseum, leeftijd: 10+ Gratis bij aankoop van een museumticket via www.museabrugge.be

Colofon

MB, Musea Brugge Magazine, verschijnt driemaandelijks en is een uitgave van de vzw Vrienden van de Stedelijke Musea in Brugge

Verantwoordelijke uitgever:

Gwijde Steel, p/a Dijver 12, 8000 Brugge

Redactie MB 2–2021:

Rudy De Nolf, Lieven De Visch, Sigrid Devisch, Piet Devos, Evelien De Wilde, Michel Dewilde, Inge Geysen, Sibylla Goegebuer, Tonia In den Kleef, Benoit Kervyn, Caroline Landsheere, Frederik Roelens, Sarah Van Ooteghem, Lieven Verdonck, Ina Verrept

Coördinatie: Sibylla Goegebuer

Eindredactie MB 2–2021:

Sigrid Devisch en Inge Geysen Vormgeving: Cedric Verhelst Musea Brugge Dijver 12, 8000 Brugge T 050 44 87 43 F 050 44 87 78 www.museabrugge.be musea@brugge.be

Bijzondere Begunstigers