Pieter Chanterie

WIE HET KLEINE NIET EERT…

PIETER CHANTERIE IN HET VOLKSKUNDEMUSEUM

Na Binnenland van Nele Van Canneyt in het Arentshuis, loopt nu de tweede tentoonstelling in het kader van het festival Mind the Artist in het Volkskundemuseum. Onder de titel Four-poster bed in the star lounge integreert de jonge kunstenaar Pieter Chanterie (Leuven, 1996) zijn eigen werk in de Volkskundeverzameling. Zijn schilderijtjes, objecten, tekeningen en verhaaltjes gaan in gesprek met de museumobjecten en de bezoeker. Maar, niet rechttoe rechtaan.

— Filip L. Demeyer en Lieven De Visch

Circus

Wijlen Jaak A. Rau, vroeger vaste (stam)gast in het Volkskundemuseum, en zijn vriend Jozef Cornelissis zouden zich in hun sas gevoeld hebben bij Pieter Chanterie. Rau, auteur van verschillende Brugge-boeken was zelf een geanimeerd verhalenverteller. Cornelissis verzamelde circusmateriaal. In de vertellingen van Pieter Chanterie duiken nogal wat acrobaten, circus- en kermisfiguren op. Dat is geen toeval, want Pieter volgde van zijn 8 tot 18 jaar een circusopleiding en hij twijfelde een tijdje tussen acrobatie en kunst. In 2003 vond in het Volkskundemuseum de tentoonstelling Circusmagie plaats, met onder andere de collectie van verzamelaar Jozef Cornelissis. Gelijklopend publiceerde Jaak A. Rau Circusmagie. Tweehonderd jaar circusbezoek in Brugge 19de-20ste eeuw (Brugge, Uitgeverij Van de Wiele, 2003). Kunstenaar en locatie moesten elkaar dus wel vinden.

Mind the Artist

Toch was de link tussen Pieter en de circuswereld niet het uitgangspunt bij de keuze van de locatie. Mind the Artist heeft als doel jonge kunstenaars een plek te geven

Pieter Chanterie, Winner of the weekly talent show, 2020, mixed media op hout, foto: Chantal Van Rijt

Pieter Chanterie meets patacons, © Musea Brugge, foto: Sarah Bauwens (onder) en Cel fotografie Stad Brugge (boven)

waar ze hun artisticiteit kunnen tonen. Museummedewerkers ondersteunen hen op administratief, logistiek, curatorieel en promotioneel vlak. De keuze voor Pieter Chanterie viel in 2020. De kleine schaal van zijn werkjes, zijn manier van werken en de iconografie verbonden hem bijna automatisch met het Volkskundemuseum. Pieter zelf was zeer verheugd om zijn werk tussen de aanwezige verzameling te kunnen opstellen. Hoewel hij enerzijds als jonge kunstenaar mijlenver verwijderd staat van ‘de tijd van toen’, past zijn hedendaagse manier van werken perfect te midden de Volkskundecollectie. aandacht voor de opbouw van het beeld. Hij verbleef een half jaar in Helsinki, waar hij gedwongen werd om conceptueel te denken. Hij voleindigde zijn master aan LUCA School of Arts.

Het kleine formaat van zijn werkjes ontstond in Finland. Zo kon hij de schilderijtjes gemakkelijk naar België transporteren. Maar, die kleine formaten lagen ook in het verlengde van de schetsboekjes die Pieter toen, en nu nog steeds, vult. Ze lagen aan de basis van zijn masterscriptie. Het werk van Pieter Chanterie is zeer narratief. Hij vertelt graag verhaaltjes. Niet dat hij die dan één voor één illustreert, integendeel. Het gaat meer om flarden die hij her en der oppikt en in zijn eigen werk integreert. In aparte werkjes, maar geregeld ook gebundeld: schilderijtjes en vertellingen worden dan samengevoegd tot een nieuw geheel door ze naast elkaar te plaatsen. De inhoud van beeld en verhaal kan met elkaar in verband staan of net niet. Een beetje zoals een stripverhaal waarvan de beelden uitgeknipt worden en in een andere context naast elkaar geplaatst. Zo komt ouder en recenter werk samen tot een nieuw geheel.

Schilderen

Tijdens zijn opleiding vond Pieter het belangrijk om een goede schilder te worden. Hij schilderde aanvankelijk foto’s na, zo realistisch mogelijk, om tot een bijna fotografisch beeld te komen. Zijn werk werd kleiner en kleurrijker. En, de uitspattingen die hij zich op grote doeken permitteerde, paste hij ook toe op kleine werkjes. Die zijn niet altijd fijn geschilderd, soms ligt de verf er dik op. Het werk zit wat tussen figuratie en abstractie in, tussen realisme en fantasie. Een mooie link met de objecten van het Volkskundemuseum is het feit dat hij zijn eigen werk vaak ouder laat lijken, door het bewust te schuren of te overschilderen. Zo lijkt het alsof het geleden heeft onder de tand des tijds.

Verhaaltjes

Kunstenaarschap zit in de genen, wordt wel eens gezegd. Dat is niet noodzakelijk zo, maar het feit dat de moeder van Pieter kunsthistorica is, zal misschien wel meegespeeld hebben. Pieter herinnert zich alvast dat hij zowat zijn hele leven al knutselt en tekent. Hij volgde kunstsecundair onderwijs in Leuven, waar hij heel veel kunstgeschiedenis kreeg, en in Brussel, waar hij technieken leerde en naar beelden leerde kijken. In Gent volgde hij zijn masteropleiding en leerde hij autonome beelden ontwikkelen. Even twijfelde Pieter tussen film en illustratie, maar het werd toch schilderkunst. Vier jaar lang legde hij zich toe op schilderen, met grote

Impromptu Paëlla, 2020, © Musea Brugge, foto: Sarah Bauwens

Het uitzicht van de schilderijtjes kan ruw zijn, maar getuigt vaak van engelengeduld. De detailleringen in voorstelling en uitwerking zijn treffend. Niet voor niets zijn fresco-techniek en miniaturen een inspiratiebron. Pieter Chanterie schildert op paneeltjes en er duiken triptiekjes op in zijn werk. De kunstgeschiedenis is dus nooit ver weg. Er zitten letterlijke verwijzingen in naar bijvoorbeeld Fra Angelico.

Volkskunde

In het Volkskundemuseum werd Pieter geboeid door de vele verhalen – groot en klein – die de voorwerpen vertellen. Vaak voelde en begreep hij zelf niet honderd procent waar het over ging. De traditionele (gebruiks)voorwerpen uit het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw staan immers ver van de leefwereld van de ‘millennial’ die Pieter is. Maar, toch heeft hij er een nauwe band mee. De bezoeker moet ook zijn werkjes niet perfect begrijpen. Iedereen is vrij om zelf verbanden te leggen en nieuwe verhalen te bedenken.

De patacons in de koekenbakkerszaal komen heel dicht bij de sculptuurtjes van Pieter zelf. Ze zijn onafhankelijk van elkaar gemaakt: de voorliefde om reliëf te beschilderen was er al bij Pieter Chanterie voor hij kennismaakte met deze bijzondere traditie. Patacons zijn ronde of ovalen schijven in gebakken klei met daarop taferelen uit het volksleven of de mythologie in reliëf. Ze werden op een snelle, vaak naïeve manier beschilderd in enkele opvallende kleuren. De patacons werden in kerst- en nieuwjaarskoeken gedrukt, in broden of in peperkoeken. Het Volkskundemuseum heeft er een mooie collectie van. Het werk van Pieter Chanterie sluit hier dus zeer goed bij aan. Maar, door fluo en glitters te gebruiken, positioneert hij zijn werk duidelijk in de 21e eeuw.

Het publiek

In zijn geheel is Four-poster bed in the star lounge een grote dialoog met het publiek. Maar, dan niet volgens een klassiek museaal concept, zoals de meeste bezoekers dat gewoon zijn. Met een kunstenaarsboekje in plaats van een bezoekersgids, wil Pieter de bezoeker wel op weg zetten, door hem flarden van zijn ideeënwereld als fragmenten aan te bieden. Tegelijk verstoort hij die leidraad met een verhaal en tekstflarden die de lezer/bezoeker van de wijs kunnen brengen. Het is net dat inspelen op de verwachtingen van de bezoekers dat deel uitmaakt van de totaalbeleving van de werken van Pieter Chanterie.

Het was voor hem een uitdaging om zijn werken voor de eerste keer in een museum te tonen. Net omdat de dialoog met het publiek op een andere manier werkt. Door op een slimme manier om te gaan met de bestaande museumconventies, zoekt Pieter Chanterie de spanning op die zijn aanwezigheid in het Volkskundemuseum veroorzaakt. Het kunstenaarsboekje bij de tentoonstelling ‘vermomt’ zich als bezoekersgidsje: er staan nummertjes in die verwijzen naar schilderijen, maar zonder er écht uitleg bij geven. De bezoeker krijgt niet de verwachte museumteksten, wel vreemde verhalen.

Want, om een open deur in te trappen, uiteraard vertelt Pieter een verhaal dat zijn kijk op de samenleving weerspiegelt. Zijn personages spelen niet gewoon mee in een op zich staand tafereel, maar ze zijn een representatie van hoe Pieter naar het hier en nu kijkt. Niet per se te vatten in de klassieke genderstereotypen. Op een natuurlijk wijze probeert hij die visie mee te geven aan het publiek, zonder dat hij dat te nadrukkelijk naar voren wil schuiven.

Het proces van ‘the making of’ is boeiend om volgen en af te leiden uit de tentoonstelling. Door de coronapandemie vormden zich heel wat ideeën in het hoofd van de kunstenaar, die hij enkel kon vatten door die in zijn schetsboek vast te leggen. De uitnodiging van Musea Brugge om in het Volkskundemuseum een interventie te doen, was de katalysator om die ideeën ook concreet vorm te geven. En, het startpunt van de dialoog tussen Pieter Chanterie en de museumbezoekers.

Pieter Chanterie Four-poster bed in the star lounge

Volkskundemuseum tot 13 juni 2021 elke dag van 9.30 tot 17.00 uur behalve op maandag