De Erfgoedfabriek

EEN NIEUWE TOEKOMST VOOR HET BEHOUD EN BEHEER VAN DE COLLECTIE

Een belangrijke pijler binnen Musea Brugge betreft de zorg voor de collecties. Dat rijke patrimonium wordt momenteel bewaard op historische locaties in de binnenstad, die helaas niet groot genoeg zijn en vaak niet voldoen aan de hedendaagse normen van professioneel depotbeheer. Stad Brugge kocht na een lange zoektocht in 2017 een industrieel gebouw dat de naam ‘Erfgoedfabriek’ kreeg. Alle collecties, met uitzondering van de schilderijen, prenten en tekeningen die in BRUSK een onderkomen zullen vinden, kunnen er in de juiste bewaaromstandigheden worden samengebracht. Halfweg dit traject is het tijd voor een stand van zaken.

— Kristel Van Audenaeren en Nadia Vangampelaere

Een duurzaam project

Vier locaties met bijna 50 kamers in de historische binnenstad. Dat is de depotsituatie vandaag. Met de Erfgoedfabriek gaan Musea Brugge en Raakvlak samen naar één locatie met een gecompartimenteerde, nieuwe depotinrichting. Op het vlak van energiegebruik en veiligheid van de collecties betekent dit een enorme stap vooruit. Het industriële gebouw wordt omgevormd tot een ‘state-of-the-art’ depot. De opdracht voor het ontwerp van de renovatie werd gegund aan de architecten Claeys & Haelvoet, die eerder tekenden voor het erfgoeddepot Potyze in Ieper. Zij ontwierpen een gebouw waarbij functionaliteit en het behoud van de collecties op het hoogste niveau staan. De werkzaamheden starten later dit jaar.

Het gebouw wordt op alle mogelijke vlakken duurzamer. De isolatie van de volledige gebouwschil zal voor waarden zorgen die 30% beter zijn dan in de EPBwetgeving. De koppeling aan het warmtenet zorgt voor een extra groen accent in de verwarming van het gebouw. Koeling wordt voorzien door een warmtepomp, waarbij de elektriciteit, opgewekt uit de zonnepanelen, meteen in het gebouw wordt gebruikt. Een performante HVACinstallatie zal het stabiele binnenklimaat tijdens alle seizoenen regelen.

Verpakte objecten, foto: Musea Brugge

Voor meerdere partners

De Erfgoedfabriek wordt ook de nieuwe werkplek van Raakvlak. Naast het onroerend erfgoeddepot komen er ook kantoren, vergaderruimtes, een fotostudio, een schervenpuzzelruimte, een wasruimte voor archeologische vondsten én een educatieve ruimte. De Provincie West-Vlaanderen stelde bij de start van het project twee miljoen euro ter beschikking om van het depot ook een regionaal erfgoeddepot te maken. Collecties uit Brugge en het Brugse ommeland kunnen daardoor eveneens gebruik maken van de diensten in het nieuwe depot. Ten slotte zullen ook het kostuumatelier en het depot voor de kostuums van de Heilig Bloedprocessie en de Gouden Boomstoet een nieuwe plaats krijgen in de Erfgoedfabriek.

Door het toevoegen van een grote luifel over de volledige lengte van de Erfgoedfabriek worden alle functies in één gebaar verenigd. Onder de luifel krijgen fietsenstallingen, een overdekt terras en een buitenberging een plaats. Hij zorgt bovendien voor zonnewering voor de personeelslokalen en biedt ook ruimte voor de technische installatie, waardoor binnen meer plaats overblijft voor de functie van het gebouw. Extra pluspunt: de technische installatie is op die manier bereikbaar zonder dat iemand het depot moet betreden. Met oog voor een doordachte aanleg van de omgeving, wordt het formaat van het gebouw herleid tot menselijke schaal.

Een intense voorbereiding

Bij Musea Brugge bereiden negen collega’s intussen een indrukwekkende verhuis voor van 50.000 objecten naar het nieuwe depot. Bij Raakvlak loopt een parallel traject. De verhuis zelf staat ingepland in 2023.

De collecties die verhuizen zijn enorm gevarieerd, zowel op het vlak van materiaal als van dimensies. Zo komen er in de nieuwe locatie naast kleine of lichte voorwerpen zoals munten of strookjes kant, ook hele grote of zware stukken zoals stenen grafplaten of koetsen. Het zal dus niet verbazen dat deze verhuisbeweging veel planning vraagt. Een gerichte aanpak op stukniveau bij het inpakken is noodzakelijk om de risico’s op schade tijdens de verhuis te beperken.

Omdat niet alle objecten al gedigitaliseerd zijn, wordt op dit vlak een inhaalbeweging gemaakt op basisniveau. Collega’s fotograferen, nummeren en meten de voorwerpen. Elk object wordt ontstoft vooraleer het wordt ingepakt. Al het gebruikte inpakmateriaal is inert, wat nodig is voor de langere bewaring, zelfs tot na de definitieve plaatsing in de Erfgoedfabriek. Elke verpakking krijgt een nummer met een streepjescode. Dankzij het eenvoudig inscannen van het objectetiket in deze verpakking wordt vermeden dat deze stap handmatig moet gebeuren. Elke verpakking krijgt ook een kleurcode mee. Die geeft aan welke preventieve en curatieve behandeling tegen insectaantasting het materiaaltype in kwestie moet ondergaan. Bij het verschijnen van dit nummer, ongeveer een jaar na de opstart van het verhuisproces, staan ca. 12.000 objecten klaar voor vertrek. De grote stukken worden niet ingepakt, maar zullen bij de verhuis in herbruikbare verpakkingen worden verplaatst en vrij op een rek gezet worden in de nieuwe locatie.

Verschillende objecten gingen ondertussen al langsheen de ‘registratiestraat’. Door alle objecten zorgvuldig te bekijken, worden sommige objecten herontdekt. Van fijn borduurwerk tot kleine miniatuurbeeldjes van parelmoer, alles gaat door de handen van de medewerkers. De inpakbeweging zorgt op deze manier meteen

voor een hernieuwde kennismaking met onze diverse collectie.

Een blik op de toekomst van de collecties in het depot

In de Erfgoedfabriek zullen de meer kwetsbare materialen onderdak vinden in een vijftal geklimatiseerde ruimtes. De steencollectie en de keramische collecties van het onroerend erfgoeddepot van Raakvlak krijgen een apart depot, geisoleerd en voorzien van een basisverwarming. Verder worden in het gebouw ook aparte ruimtes voorzien voor algemeen gebruik: een polyvalente kamer, een quarantaineruimte, een ruimte voor de opslag van verpakkingsmateriaal en een behandelkamer. Alle organische materialen die voor opslag aankomen in het depot, kunnen op die manier in eigen beheer eerst behandeld worden vooraleer een plek te krijgen in het depot.

De collecties bepalen de inrichting van de depotruimtes. Hoewel zoveel als mogelijk ingezet wordt op het hergebruik van bestaande opslagsystemen, staat een optimale inrichting centraal. Daarbij wordt rekening gehouden met de noden van de collectie, de toekomstige aangroei en het gebruiksgemak van de opslagsystemen. In het ontwerp voor de aanpassingen van het gebouw was er om die reden ook veel aandacht voor een ergonomisch gebruik van de locatie, met laadkades, grote binnenvolumes, brede gangen, hoge deuren… voor optimale aanlevering en beweging van de objecten in het gebouw. Het traject voor de inrichting is lopende. Op naar de eindmeet in de zomer van 2023!