Brugsch poppenspel Den Uyl

persdossier

V.U.: Johan Coens, Stadssecretaris, Burg 12, 8000 Brugge / design: canjotto.be

BRUGSCH POPPENSPEL DEN UYL

VANAF 27.09.2013 EXPO / THEATER / WORKSHOPS / PUBLICATIE / FOTO’S EN VERHALEN Alle info op www.poppenspeldenuyl.be

Ha_affichedenuyl_21aug_b.indd 1

21/08/13 16:46

p. 2

Nondeknul, Den Uyl is terug…

In 1988 schonken enkele oud-spelers van Den Uyl de hele uitrusting van het poppentheater aan het Volkskundemuseum in Brugge. Andere documentatie dook recent op. De poppen, decorstukken, rekwisieten, affiches, programma’s en foto’s geven ons een goed beeld van dit Brugs poppentheater tijdens en kort na de Tweede Wereldoorlog.

Bruggemuseum, Erfgoedcel Brugge, Heemkundige kring Arsbroek, theatergezelschap Ultima Thule, Cultuurcentrum Brugge en Provincie West-Vlaanderen sloegen de handen in elkaar om het erfgoed van Den Uyl nieuw leven in te blazen. De samenwerking resulteerde in een expo, publicatie, theatervoorstelling, workshops en online toepassingen over het Brugsch Poppenspel Den Uyl. Alle info op www.poppenspeldenuyl.be

Korte historie van Den Uyl Assebroek 1942. Pastoor Jules Faes richt samen met enkele creatievelingen het Brugsch Poppenspel Den Uyl op. Onder de leuze ‘Voor godsdienst, taal en vaderland’ is de culturele verheffing van de gewone Vlaming het hoogste doel. De ambitie van de Brugse poppenspelers is hoog. Zij willen het poppentheater verheffen tot een volwaardige vorm van kleinkunst, voor jong én oud.

Den Uyl staat in de beginjaren bekend als één van de meest vooruitstrevende en best uitgeruste poppentheaters van Vlaanderen. Die faam heeft het te danken aan zijn prachtige in hout gesneden poppen, kunstige decors en een - voor die tijd - indrukwekkend klank- en lichtspel. Op het programma staan zowel nieuwe creaties als bewerkingen van bestaande verhalen. De meeste stukken hebben een volks karakter, met een vleugje humor en een licht moraliserende ondertoon. De poppen spreken ‘Algemeen Beschaafd Nederlands’.

p. 3

Aanvankelijk is Den Uyl een rondreizend poppentheater. In 1947 krijgt het gezelschap een vast theatertje ter beschikking in het centrum van Brugge. Rond het midden van de jaren vijftig hangt de eerste generatie spelers de poppen aan de wilgen. Tien jaar later begint Den Uyl een tweede leven; als bedrijfstheater van metaalfabriek La Brugeoise. De frequentie van de voorstellingen ligt duidelijk lager dan in de eerste periode en men richt zich hoofdzakelijk op kinderen. In 1982 treden de poppen van Den Uyl voor het laatst op.

EXPO Stekvooie, de ster van Den Uyl, trekt de gordijntjes van de poppenkast weer open in het Volkskundemuseum.

Poppen, decorstukken, rekwisieten, affiches, programma’s, foto’s … vertellen het verhaal van dit Brugse poppentheater. Oud-poppenspelers getuigen over hun belevenissen en poppenspelers van vandaag spelen enkele scènes uit het repertoire van Den Uyl na. Kom kijken naar Stekvooie, Meetje, Jaakse, Izaak en Cies.

Volkskundemuseum Balstraat 43 8000 Brugge Vanaf 28.09.2013 Dagelijks van 09.30 u tot 17.00 u, behalve op maandag € 4 (26-64 j.) | € 3 (>65 j. & 12-25 j.) [incl. permanente collectie] | gratis voor kinderen t/m 11 jaar en inwoners van Brugge www.museabrugge.be | www.poppenspeldenuyl.be

THEATER Den Uyl, van poppen en mensen Het figurentheatergezelschap Ultima Thule liet zich inspireren door de geschiedenis van Poppenspel Den Uyl en creëerde een nieuwe voorstelling: ‘Den Uyl, van poppen en mensen’.

‘Van poppen en mensen’ toont hoe destijds (poppen)theater werd gemaakt. De setting: het repetitielokaal waar de poppenspelers en hun technicus volop timmeren aan en oefenen op een nieuw stuk: ‘Stekvooies kerstdag’. De personages zijn fictief, maar wel op de geschiedenis gebaseerd en geïnspireerd op de denktrant en de manier van leven in die tijd. Ze zijn heftiger ingekleurd om de verschillen scherper te maken en een dramatisch spanningsboog te creëren. Anders ontstaat er geen theater.

Verzet, collaboratie, de manier waarop opinies, het kleine dagelijkse leven en het grote maatschappelijk gebeuren met elkaar verweven waren: dat is het uitgangspunt geworden voor het verhaal. Op die manier ontstaat vanuit een erfgoedgegeven ook een debat dat over vandaag gaat. En dat is waar Ultima Thule naar streeft: een interessante theatrale vorm vinden voor een maatschappelijk relevante inhoud, via een verhaal over mensen van vlees en bloed.

Tekst en regie: Wim Dewulf Spel: Kurt Defrancq, Els Trio en Rupert Defossez Poppen: Gautier Fremaut Cultuurcentrum Brugge Theaterzaal Biekorf Sint-Jakobsstraat 20 8000 Brugge Première: 27.09.2013, 20.00 u Aansluitende voorstellingen: 28 en 29.09.2013 Daarna op tournee in West-Vlaanderen INFO en reservatie: ccbrugge.be 050 44 30 60

p. 4

Workshop voor klassen (4e – 6e secundair onderwijs) De theatervoorstelling wordt vergezeld van een educatief aanbod voor scholen, gratis aangeboden door de Provincie West-Vlaanderen en begeleid door Mooss.

WORKSHOPS Workshops 4e – 6e leerjaar (lager onderwijs) Je maakt eerst kennis met de personages van Brugsch Poppenspel Den Uyl, met al hun goede en kwade kanten. Daarna duik je zelf in de wereld van het figurentheater. Met allerlei materialen breng je de karakters van Den Uyl terug tot leven.

Vanaf 11.2013 Volkskundemuseum Balstraat 43 8000 Brugge Info en reservatie: musea.reservatie@brugge.be of 050 44 87 43

Kunstendag voor Kinderen & Midwinterfeest Ook op de Kunstendag voor Kinderen en het jaarlijkse Midwinterfeest zijn kinderen en hun ouders, grootouders, ooms, tantes … welkom voor een workshop figurentheater.

17.11.2013 & 15.12.2013 Volkskundemuseum Balstraat 43 8000 Brugge Info en reservatie (17.11): www.kunstendagvoorkinderen.be

PUBLICATIE De historische context, de spelers, hun materiaal: er valt veel te vertellen over Den Uyl. De oprichters willen duidelijk meewerken aan ‘de verheffing van het volk’. ‘Voor godsdienst, taal en vaderland’ is geen holle leuze voor hen. Ze besteden erg veel aandacht aan een correct taalgebruik en goed uitgewerkte scenario’s (met een knipoog naar de actualiteit). De grafiek van decors en affiches getuigt van artistiek talent, net als de prachtige uit hout gesneden poppenkoppen. De Heemkundige Kring Arsbroek en het Bruggemuseum vertellen je het verhaal van Den Uyl in tekst en beeld. Ultima Thule licht toe hoe zij vertrekkende vanuit het erfgoed van Den Uyl een theatervoorstelling hebben gecreëerd.

Prijs: € 6,00 Te koop:

p. 5

- Volkskundemuseum, Balstraat 43, 8000 Brugge - Museumshop, Dijver 16, 8000 Brugge - In & Uit, ‘t Zand 34, 8000 Brugge www.poppenspeldenuyl.be

DEN UYL OP HET WEB Den Uyl op www.erfgoedinzicht.be Erfgoedinzicht.be maakt het erfgoed in West- en Oost-Vlaanderen toegankelijk via het internet. Ook het Bruggemuseum ontsluit een deel van zijn collectie via deze site. De collectiestukken rond Poppentheater Den Uyl kan je via het ‘thema in de kijker’ makkelijk terugvinden.

Den Uyl op www.beeldbankbrugge.be Beeldbank Brugge toont je meer dan 50.000 beelden van Brugge. Foto’s van het dagelijkse leven naast monumenten en mijlpalen uit de Brugse geschiedenis. Ook foto’s van het Brugsch Poppenspel Den Uyl vind je er terug.

p. 6

Den Uyl op www.verhalenbankbrugge.be Verhalenbank Brugge laat Bruggelingen aan het woord over de kleine en grote thema’s in het leven.

Het Bruggemuseum interviewde enkele oud-poppenspelers van het Brugsch Poppenspel Den Uyl. Een selectie van hun verhalen kan je nu online beluisteren.

VAN ULTIMA THULE NAAR DEN UYL EN TERUG door Wim Dewulf, Artistiek Leider Ultima Thule Poppenkast in de Gentse Brugse Poort. Begin jaren 60 van de vorige eeuw. Met mijn grootmoeder naar Pierke. Tot mijn niet geringe verbazing blijkt mijn grootmoeder Pierke persoonlijk te kennen. En omgekeerd. Indrukwekkend voor een uk van zes. ‘Es ’t gien woar, Margrietje?’ En dan mijn grootmoeder: ‘Vaneigens, Pierke!’ En dat voor een stampvolle zaal met wel zeventig plaatsen en iedereen die onze richting uit kijkt. En ik fier op mijn grootmoeder. Omdat ze hem kent. Persoonlijk. Pierke ...

Naar het schijnt is iedereen die met theater bezig is, ooit gefascineerd geweest door poppenkast. Of misdienaar geweest. Of lid van het parochiaal kerkkoor. Ik was het alle drie. Logisch dus dat theater vrij vroeg mijn lang leven geworden is.

Dat ik ooit artistiek leider zou worden van een figurentheater, geen haar op mijn hoofd dat daar ooit aan dacht. Niet dat ik het figurentheater niet boeiend vond: de vernieuwing door Theater Taptoe en andere in de jaren 70, de beklijvende voorstellingen van Jozef van den Berg, Fred Delfgaauw ... En op een dag kwam Ultima Thule op mijn weg. Of ik een regie wou doen. En nog een. En na een paar regies van een paar geslaagde producties ben ik er gebleven. Sinds 2001. Omdat ik er een vorm van theater kon ontwikkelen die me nauw aan het hart ligt: de vertelling van een verhaal, door acteurs, aan de hand van poppen en zichzelf, in een minimale vormgeving, in combinatie met muziek/video/installatie ...

Wat ik allerminst had verwacht, is de mail die ik vorig jaar kreeg van het Bruggemuseum. Of we geen zin hadden om iets aan te vangen met het tekst-, technisch en poppenmateriaal van een oud poppentheater uit Assebroek, Den Uyl genaamd. Een reconstructie, een herinterpretatie, ... enzovoort. Je zegt nooit neen op een voorstel als je het niet ten gronde kent. Ik zat meteen terug in de sfeer van de lang vervlogen zondagnamiddagen met Pierke op de Brugse Poort. Het prikkelde mij dus wel om hier iets mee te doen. Maar na het doornemen van de teksten, het bekijken van het archiefmateriaal en wat wikken en wegen kwamen we tot de conclusie dat een zuivere reconstructie van dat materiaal weinig zin had. Wel in een eventuele tentoonstelling, maar minder in een theatervoorstelling, omdat de teksten inmiddels echt gedateerd zijn.

Wat wél intrigeerde, was het technische materiaal: een heus lichtorgel van astronomische afmetingen, met zeker wel vier enorme weerstanden, voor voet-, tegen- en frontlicht. Daarnaast de poppenkast met de prachtige decorpanelen, geschilderd in heuse trompe-l’oeiltechnieken. En last but not least: de poppen.

Prachtig gesculpteerd, in hout, en door de beschildering verder in reliëf gezet. Ze getuigen van vakkennis van het hoogste niveau. Zonde dus om dit te laten liggen.

Uiteindelijk is het de ontstaansgeschiedenis zélf van Poppenspel Den Uyl die de motor van Ultima Thule in gang heeft gezet. Den Uyl is immers ontstaan tijdens de Tweede Wereldoorlog, op initiatief van de Assebroekse pastoor Faes, met de bedoeling aan ‘Vlaamse volksverheffing’ te doen, voor God en vaderland. Cultureel gezien was Vlaanderen in die periode zowat de woestijn: ‘de Hogere Cultuur’ was voor de bourgeoisie, en meestal in het Frans. Poppenkast, zo dacht pastoor Faes, is een volks medium waar een breed publiek mee bereikt kan worden. Een goed platform van waarop ‘het volk’ naar een hoger niveau getild kan worden. Dus Poppentheater Den Uyl was een feit.

Ideologisch gezien leunde men dicht aan bij het Davidsfonds. Christelijk en Vlaamsgezind. Niet Duitsgezind.

Of toch niet officieel. Wat de leden van het gezelschap thuis over een en ander dachten, was hun zaak.

Ideologie was niet onmiddellijk een gespreksonderwerp. Maar dat men in Vlaanderen nogal bedreven was in een permanente spagaat tussen de Duitse bezetter en de Vlaamse belangen en verlangens is een feit.

Gestimuleerd door de grotere welwillendheid van de Duitsers tegenover de Vlamingen dan tegenover de Walen.

p. 7

Tot op vandaag blijkt dit een beladen onderwerp te zijn waar een loodzwaar taboe op rust. Reden te meer om het daarover te hebben in een theatervoorstelling, dachten we zo. Want het maatschappelijke debat over identiteit, nationalisme, territorium, volkseigenheid, en alles wat daaraan verwant is, is nooit helemaal weg geweest. En het is nooit zo hevig geweest als nu. Die hele discussie, zo weten we, vindt haar oorsprong in het feit dat Vlaanderen zich altijd gediscrimineerd heeft gevoeld door de Franstalige bourgeoisie en hard heeft moeten vechten om zijn eigen cultuur te ontwikkelen. Frans was de taal van de verdrukker. Daarnaast was er de discriminatie van de Vlaamse soldaten aan het front tijdens de Eerste Wereldoorlog. Die frustratie was belangrijke brandstof voor de ontwikkeling van de Vlaamse gedachte.

(Waarbij intussen historisch bewezen is dat er geen soldaten gestorven zijn omdat ze geen Frans verstonden. Wat niet wegneemt dat de Franstalige officieren op de Vlaamse soldaten neerkeken.

Maar dat is toch nog van een andere orde dan het martelarenverhaal dat graag verspreid werd door de Vlaamse beweging.)

Maar de vraag die men zich vandaag moet stellen is of die haat tegen ‘het Frans’ nog relevant is. Het is immers niet de gewone Waal/Franstalige die de Vlaming heeft verdrukt. Frans was de taal van het patronaat, van de adel, van de Kerk. En die praten vandaag vlot Nederlands. Zit de verdrukking dan niet eerder in de klassentegenstellingen die eigen zijn aan het maatschappelijke systeem waarin we leven? Eerder dan in een talenkwestie die ‘gewone mensen’ tot tegenstanders maakt van elkaar, tot jolijt van degenen die daar garen van spinnen.

En wat met het feit dat de wereld zo geglobaliseerd geworden is dat een talenconflict echt wel een klein achterhoedegevechtje lijkt, een soort lilliputtersgeruzie als je het van op een afstand bekijkt?

In elk geval: allemaal explosieve materie, vonden we. En dus boeiend materiaal om een voorstelling over te maken: over de oorsprong van een actueel debat, waarvan de oorsprong voor een stuk vergeten is, of vertekend. Het uiteindelijke concept van de voorstelling ‘Van poppen en mensen’ is ontstaan uit die gesprekken en analyses.

De vraag die men dan kan stellen is: ‘Wat heeft dat nu met poppenkast te maken?’ Antwoord: alles en niks.

In ‘Van poppen en mensen’ willen we tonen hoe er destijds (poppen)theater gemaakt werd. We tonen de repetities met replica’s van de poppen, de poppenkast, de decors en de technische installatie van toen. We tonen dat Den Uyl ambitieus was, kwaliteit wilde, en inderdaad aan volksverheffing deed. Door de stichtende onderwerpen, het belang van de taalzuiverheid, de onderliggende moraal. Maar we tonen ook dat Den Uyl een kind van zijn tijd was. Zoals iedereen dat altijd is. De manier waarop de jood bijvoorbeeld ten tonele gevoerd wordt, zou men nu als ronduit antisemitisch beschouwen. Toen vond men dat heel normaal.

We tonen ook hoe men toen met de technische kant van de zaak omging. Den Uyl liet namelijk fonoplaten maken op 78 toeren voor de geluidsopnames. Die evolutie van windmachine en dergelijke naar meer gesofistikeerde apparatuur ... Hoe er met licht gewerkt werd in RGB avant la lettre ... Allemaal elementen die Den Uyl tot een hoogstaand poppentheater maakten in zijn tijd.

En dan de personages, de poppenspelers zelf. Die zijn fictief, maar wel op de geschiedenis gebaseerd en geïnspireerd op de denktrant en de manier van leven in die tijd. Hier lopen we op het slappe koord tussen ‘Dichtung und Wahrheit’. Een theatervoorstelling vraagt immers een dramatische spanningsboog, een overstijgen van de realiteit, een intensifiëren en samenballen van de gegevens van waaruit men vertrekt.

Anders ontstaat er geen theater. We hebben de personages dus heftiger ingekleurd, om de verschillen en de dilemma’s scherper te maken. En die in een correct historisch kader geplaatst.

Verzet, collaboratie, de manier waarop opinies, het kleine dagelijkse leven en het grote maatschappelijke gebeuren met elkaar verweven waren: dat is het uitgangspunt geworden voor het creëren van het verhaal. En wat die mensen vertellen, of net niet zeggen, hoe ze tegenover elkaar staan, of tegenover elkaar geplaatst worden, doet ons nadenken over vandaag.

p. 8

In die zin is dit project voor Ultima Thule een uiterst interessant experiment, omdat er via het tot leven wekken van erfgoedmateriaal een debat ontstaat dat ook over vandaag gaat. En dat is net wat wij als theatermakers willen: een interessante theatrale vorm vinden voor een maatschappelijk relevante inhoud via een verhaal over mensen van vlees en bloed.

Meer info | Interviews Afspraak kan geregeld worden via sarah.bauwens@brugge.be of T +32 50 44 87 08.

Beeldmateriaal > Afbeeldingen kunnen enkel voor promotionele doeleinden ten gunste van dit museum gedownload worden op volgende link: http://www.flickr.com/photos/museabrugge/sets/. Alle beelden: © Musea Brugge > De persmap kan vanaf 23 september ook online geraadpleegd worden en teksten kunnen overgenomen worden via www.museabrugge.be, rubriek ‘pers’.

Verzoek Wij verzamelen alle mogelijke recensies betreffende onze musea en evenementen. Daarom vragen wij u een kopie van het door u gepubliceerde artikel, of een cd met de desbetreffende uitzending, op te sturen naar Sarah Bauwens, hfd pers & communicatie Musea Brugge, Dijver 12, B- 8000 Brugge.

U kunt de bestanden ook digitaal bezorgen (ftp of url doorgeven) t.a.v. sarah.bauwens@brugge.be

p. 9

Met dank voor uw medewerking en belangstelling.

p. 10

dankt zijn bijzondere begunstigers