museabrugge.be
MUSEA BRUGGE
PERSDOSSIER
Snapshot 10: de Hallebardiers (Max Pinckers)
Tentoonstelling ‘Snapshot 10: de Hallebardiers’ Korte inhoud Snapshot is een reeks fotografietentoonstellingen rond feestelijke gebeurtenissen, ambachtelijke vaardigheden, bijzondere tradities en andere vormen van Brugs immaterieel cultureel erfgoed. In deze editie brengt Max Pinckers het historische zwaardvechten bij de Hallebardiers in beeld. Snapshot ontving in 2013 de Erfgoedprijs van de provincie West-Vlaanderen. De Hallebardiers Zwaardvechten in Brugge: bij vele mensen zal dit beelden oproepen van geharnaste krijgers die woest op elkaar inhakken of van would be ridders, die zich in historische kledij hijsen om het publiek te vermaken. De Hallebardiers staan daar ver vanaf. Zij beoefenen het zwaardvechten als een verfijnde krijgskunst en vechtsport, waarbij techniek en behendigheid belangrijker zijn dan kracht. Niet alleen het Verre Oosten heeft een patent op de zogenaamde martial arts. Ook Europa heeft een eigen traditie van zelfverdediging. Eeuwenlang hebben zogenaamde ‘vechtboeken’ de kennis over deze krijgskunsten overgeleverd: van heel praktische handleidingen tot omvangrijke wetenschappelijke traktaten. Deze vechtboeken zijn nog steeds de belangrijkste inspiratiebron van de Brugse Hallebardiers. De Hallebardiers beschouwen zich als de erfgenamen van de historische Sint-Michielsgilde. Deze vereniging van zwaardvechters duikt al in 1444 op in de archieven en is daarmee de oudst gekende zwaardschool van de Lage Landen. In 1521 werd de Sint-Michielsgilde als vijfde wapengilde officieel erkend door het Brugse Stadsbestuur. Sindsdien gebruikte de gilde ook vaak de benaming “Hallebardiers”. Het langzwaard, dat met twee handen wordt gehanteerd, was het meest populaire wapen. Daarnaast konden de gildenleden zich bekwamen in het vechten met het korte zwaard, de hellebaard en andere “consten”. Na een bloeitijd tot eind 18de eeuw, taande de Sint-Michielsgilde in de 19de eeuw geleidelijk weg. In 1905 werd de vereniging ontbonden. Precies 100 jaar later werd de Sint-Michielsgilde heropgericht als een sportvereniging, met zowel modern schermen als het vechten met langzwaard, rapier en dussack (een soort houten oefensabel). De huidige Hallebardiers brengen niet alleen de krijgskunst van de oude meesters terug tot leven, maar houden ook enkele gildetradities in ere. Zo is er het jaarlijkse Koningstornooi op de Kruisvest en de deelname aan de Heilige Bloedprocessie. In die zin zijn de Hallebardiers de dragers en doorgevers van een stukje Europees immaterieel erfgoed. Foto-expo in de binnentuin Fotograaf Max Pinckers stelt scherp op het vechten met het langzwaard, dat met twee handen wordt gehanteerd. De hedendaagse verfijnde vorm van de vechtkunst wordt zuiver voorgesteld, waarbij houding, kracht en techniek perfect moeten samengaan. Met theatraal lichtgebruik en een subjectievere aanpak laat hij tegelijk ook de historische fascinatie voor het vechten in harnas zien. Max Pinckers is een jonge Brusselse fotograaf. Zijn werk wordt internationaal gepubliceerd en tentoongesteld. Max Pinckers groeide op in Azië waar hij zijn fascinatie voor martial arts heeft gevonden. Voor hem was deze opdracht een eye-opener dat ook Europa een eigen traditie van krijgskunsten heeft.
p. 2
Tentoonstelling in de Guillaume Michielszaal In de expozaal in het eerste verdiep van het Volkskundemuseum is het patrimonium van de historische Sint-Michielsgilde opnieuw samengebracht, met o.m. het oude gildeboek uit het Stadsarchief, de sireschakel en een 15de-eeuws beeld van Sint-Michiel uit de collectie van het Gruuthusemuseum. Uit de Centrale Bibliotheek van de KU Leuven komen een aantal prachtig geïllustreerde ‘vechtboeken’, die nog steeds de inspiratiebronnen zijn voor de Hallebardiers vandaag.
Meer info | Interviews Afspraak kan geregeld worden via sarah.bauwens@brugge.be of T +32 50 44 87 08.
Beeldmateriaal > Afbeeldingen kunnen enkel voor promotionele doeleinden ten gunste van dit museum gedownload worden op volgende link: http://www.flickr.com/photos/museabrugge/sets/. > De persmap kan ook online geraadpleegd worden en teksten kunnen overgenomen worden via www.museabrugge.be, rubriek ‘pers’.
p. 3
Alle foto’s: © Max Pinckers
Praktische info tentoonstelling Titel:
Snapshot 10: de Hallebardiers (Max Pinckers)
Locatie:
Volkskundemuseum, Balstraat 43, Brugge
Data:
van 25 oktober 2014 t/m 19 april 2015
Openingsuren: van dinsdag tot zondag van 9.30 tot 17 uur. Tickets: Meer info:
â‚Ź 4 (26-64 j.) | â‚Ź 3 (>65 j. & 12-25 j.) [incl. permanente collectie] | gratis voor kinderen t/m 11 jaar en inwoners van Brugge www.museabrugge.be
Verzoek Wij verzamelen alle mogelijke recensies betreffende onze musea en evenementen. Daarom vragen wij u een kopie van het door u gepubliceerde artikel, of een cd met de desbetreffende uitzending, op te sturen naar Sarah Bauwens, hoofd pers & communicatie Musea Brugge, Dijver 12, B- 8000 Brugge. U kunt de bestanden ook digitaal bezorgen (ftp of url doorgeven) t.a.v. sarah.bauwens@brugge.be
p. 4
Met dank voor uw medewerking en belangstelling.
Inleiding door Max Pinckers (voorgelezen door Michiel Burger) Mijn verontschuldigingen dat ik vandaag niet aanwezig kan zijn op de opening van deze tentoonstelling. Het idee van Geert en Luc om een fotoreeks te maken over de Hallebardiers ontving ik meteen met open armen. Tijdens mijn opgroeien in AziĂŤ beoefende ikzelf Hanmudo en Wing Chun en heb ik een passie voor martial arts ontwikkeld. Het is mooi om dezelfde basiselementen terug te zien komen in de kunst van het zwaardgevecht bij de Hallebardiers. Het zijn net deze technieken die ik op een uitgezuiverde manier in beeld trachtte te brengen. En ik wilde ook de traditionele en eerder performatieve uitvoering in harnas belichten. Daarom koos ik voor twee verschillende vormen; enerzijds de hedendaagse en verfijnde kunst van het langzwaard, met nadruk op de technische uitvoering, tegen een witte achtergrond en in trainingskledij. Anderzijds een ode aan het chaotische en omslachtige, maar toch zo impressionante gevecht in glanzend harnas, dat ik in beeld gebracht heb op een dramatische en spontane manier. In mijn werk zoek ik steeds naar een balans tussen de representatie van een onderwerp en mijn eigen visie die erop geprojecteerd wordt. In deze fotoreeks komt deze dualiteit naar de voorgrond door de kunst van de Hallebardiers; zoals die vandaag beoefend wordt, te tonen op een eenvoudige en didactische manier, refererend naar de oude manuscripten van Paulus Hector Mair uit de 16de eeuw. Het gevecht in harnas doet eerder denken aan een filmische en fictieve representatie, waar het aangrijpend lichtgebruik neigt naar een subjectieve en manipulatieve weergave.
p. 5
Graag bedank ik Geert Souvereyns, Luc Rabaey, Joost Goethals, Piet Pollet en het de Hallebardiers van Brugge voor de goede samenwerking en mooi resultaat.
Toespraak door Bart Vyvey, hoofdman van de Sint-Michielsgilde Beste aanwezigen, Ongeveer anderhalve maand geleden verscheen in de sportkatern van de New York Times een wel heel merkwaardig artikel: Medieval weapon finds modern appeal (1). Voor het eerst in honderden jaren werd in een kwaliteitskrant met wereldfaam aandacht besteed aan een lang vergeten kunst, namelijk het hanteren van een medieval weapon… namelijk het langzwaard. Wat het artikel uniek maakt is dat het zwaard niet vermeld wordt binnen een context van toneel of reenactment, waarbij mensen zich voor de gelegenheid in historische kledij hijsen om het brede publiek te laten kennismaken met een bepaalde periode uit de geschiedenis. Met stijgende verbazing stelt de auteur van het artikel vast dat het hanteren van het langzwaard niet alleen draait om kracht, maar dat techniek en behendigheid een zeer grote rol spelen én dat er heel wat studiewerk aan te pas komt als men de middeleeuwse krijgskunsten weer tot leven wil wekken. Voor vele mensen was het artikel van de New York Times een absolute eye-opener en veranderde het hun blik op de westerse krijgskunsten. Vele mensen beseften toen pas dat ook Europa een eigen traditie had van zelfverdediging en dat niet alleen het Verre Oosten een patent heeft op deze zogenaamde ‘martial arts.’ Zeven jaar geleden, in 2007 realiseerde één iemand bij de schermgilde, de Hallebardiers dat ook, toen hij besloot om met een kleine groep mensen zich te wagen aan die krijgskunsten. Het was Jan Braem zaliger die uit interesse in de middeleeuwen (hij was zelf reenactor), maar nog meer uit passie voor het schermen, met het idee op de proppen kwam om het zelf eens te proberen. Al vrij snel werd bij de Hallebardiers naast degen en floret nu ook het middeleeuwse langzwaard aangeboden als een van de trainingswapens. Het prille begin was moeilijk, of moeten we zeggen middeleeuws? Zeven jaar geleden opteerden we er namelijk voor om ons zo middeleeuws mogelijk te kleden en iedereen werd sterk aangeraden om zich metalen handschoenen en een helm aan te schaffen… waarna het lang en moeizaam sparen voor een echt harnas kon beginnen. Dat was uiteindelijk Jans bedoeling: dat we elkaar op authentieke wijze en in volledig harnas in alle vriendschap te lijf zouden kunnen gaan. Zeven jaar later is er echter veel veranderd. Niet alleen in onze eigen gilde, maar ook binnen de wereld van de HEMA: de Historical European Martial Arts. Wereldwijd zijn er meer dan 10 000 mensen die officieel aangesloten zijn bij een HEMA-vereniging en waar er vroeger een smid was die zwaarden smeedde voor onze passie, kunnen we vandaag door het wapenrek de lemmeten bijna niet meer zien! Zowel Leon Paul als Allstar, twee traditionele producenten van schermmateriaal, hebben beschermende kledij ontworpen voor Europese krijgskunsten en het is vandaag lang zoeken naar een club die nog traint in middeleeuwse uitrusting. Bijna maandelijks zijn er HEMA-bijeenkomsten en de sport is zich wereldwijd aan het organiseren van nationale federaties tot een grote HEMA-wereldorganisatie. Het aantal boeken en publicaties over Europese krijgskunsten is zelfs bijna niet meer bij te houden. Maar ook wij zijn veranderd: van een groepje dat vijf leden telde groeiden we in 2014 uit tot een kleine krijgsmacht van ongeveer 45 mensen! Ons wapenarsenaal is ook uitgebreid, want niet alleen het langzwaard, maar ook het rapier en de dussack (een soort van houten oefensabel) staan op ons programma. Niet dat dit zo belangrijk is… want kwantiteit in mensen en in wapens staat niet altijd garant voor kwaliteit! In die zeven jaar hebben we onze oren en ogen goed opengezet en is ons zwaardvechten volledig geëvolueerd naar historisch Europese krijgskunsten. Onze gilde heeft in de loop der jaren verschillende accenten gelegd, die we hier graag met jullie eens onder de loep willen nemen.
p. 6
In de eerste plaats is de praktijk van historische krijgskunsten voor ons gebaseerd op de studie van authentieke bronnen, liefst nog in de authentieke taal. Reeds in de 14de eeuw schreef de Duitse meester Johannes Liechtenauer zijn obscure verzen, waarmee hij de fundamentele principes van het vechten probeerde in woorden te vatten. Zijn verzen of Zettel werden door tal van auteurs overgenomen en becommentarieerd, zoals door Sigmund Ringeck en Peter von Danzig. Aanvankelijk bestudeerde onze gilde vooral de werken van deze laatste auteur, maar sinds een tweetal jaar werd het accent verschoven naar de studie van de zestiende eeuwse, Duitse meester Joachim Meyer. We menen dat zijn manier van schermen, waarbij vooral de controle van het wapen centraal staat binnen een context van toernooischermen of toernooivechten (de zogenaamde Fechtschüle) het meest aansluit bij onze hedendaagse kameraadschappelijke en vriendschappelijke vorm van schermen.
Vervolgens - het woord is al een paar keer gevallen - zijn we ook een sportieve vereniging. Onze focus ligt niet op reenactment waarbij we verkleed demonstreren hoe er vroeger gevochten werd, maar we proberen een moderne invulling te geven van de oude krijgskunsten waarbij de blijvende inspiratie van de oude boeken moet leiden tot vochtige transpiratie in onze oude Kruispoort of in de moderne sportzaal van het KTA. Er wordt minstens twee keer per week gedurende telkens een kleine drie uur getraind, waarbij alle spieren aan bod komen en niet alleen het hanteren van het zwaard centraal staat. Menig would be ridder heeft het daarom na enkele proeflessen al gauw opgegeven, omdat het fysieke van onze discipline anders was dan hij of zij verwacht had. Sportief betekent ook dat we deelnemen aan nationale en internationale competities: zo nemen onze leden deel aan toernooien in Zweden, Duitsland, Nederland, Frankrijk, Spanje,… en behalen we telkens knappe resultaten. Anderzijds, zijn we meer dan een historische sportclub die zich voor haar discipline baseert op oude boeken. Het historische is in onze groep prominent aanwezig, zeker omdat we onszelf als de erfgenamen beschouwen van de Brugse Koninklijke Hoofdgilde van Sint Michiel, of de Hallebardiers. Onze gilde was in Brugge als vijfde wapengilde officieel erkend in 1521 – we bestonden dus al veel vroeger – dus we zijn zonder twijfel de oudste schermgilde van de wereld. Helaas kende de gilde een onderbreking van honderd jaar tussen 1905 en 2005, tot ze opnieuw tot leven gewekt werd als sportschermvereniging. Een gilde is echter meer dan een sportieve vereniging, maar het was een organisatie die in geval van nood de wapens ook buiten de trainingszaal gebruikte. In de eerste plaats is een schermgilde echter een vereniging voor gelijkgestemde, door schermen gepassioneerde, zielen die veel plezier maken met elkaar en samen feesten. Zo worden aan ons jaarlijkse koningstoernooi en aan onze tir de roi telkens een feest gekoppeld, waardoor onze leden elkaar na het neerleggen van de wapens in een gezellige sfeer kunnen ontmoeten. En dan zeg ik nog niets aan onze populaire bar in de Kruispoort…. Ik denk dat de Hallebardiers binnen de groeiende wereld van de Historische Europese krijgskunsten een bijzondere plaats verdienen, niet alleen laten we op sportieve en amicale wijze de oude meesters van vroeger tot leven komen, maar anderzijds hebben we de continuïteit gewaarborgd tussen de gildebroeders van 1521 en 2014: langzwaard, rapier, dussack en militaire sabel liggen hier broederlijk naast degen floret en sportsabel, waardoor we de continuïteit van het schermen van vroeger tot vandaag durven doortrekken. Sint Michiel of Sint Michael wordt in de Europese kunst voorgesteld als een engel, soms met vleugels, soms zonder, maar bijna altijd met een zwaard of hellebaard en aan zijn voeten ligt een verslagen draak. Vliegend boven alles en iedereen, het zwaard in de hand, zou deze engel de mensheid beschermen tegen het kwaad, voorgesteld als een draak. Vandaag bevinden wij ons met Sint Michiel nog steeds in hogere sferen (zelfs letterlijk in de Kruispoort) en het zwaard, dat hanteren wij niet meer om ons te beschermen… alhoewel… er is nog steeds een draak en dat is de draak van onwetendheid…. De onwetendheid die bestaat in de populaire media die het zwaard nog steeds veroordeelt tot een barbaars en log instrument, waar je louter kracht en niets van techniek voor nodig hebt. Onwetendheid die het zwaard veroordeelt tot het wapen van reenactors, toneelspelers of personages in geschiedenisboeken, fantasieverhalen of films. Die draak van onwetendheid moeten wij nog steeds bestrijden, in de eerste plaats om historisch Europese krijgskunsten zijn plaats terug te geven in onze maatschappij en in de tweede plaats… omdat het zo ongelofelijk leuk is. Ik dank jullie voor jullie aandacht!
p. 7
(1) http://www.nytimes.com/2014/09/16/sports/for-longsword-a-comeback-ages-in-the-making.html?_r=2
D anken hun b ijzon dere b e gun s ti ger s