Wandelgids Dirk Braeckman by Mleuven

DIRK BRAECKMAN 06.10.11 >< 08.01.12

DIRK BRAECKMAN Dirk Braeckman (Eeklo, °1958) is een van de meest vooraanstaande Belgische kunstenaars van dit ogenblik. Van 1977 tot 1981 studeerde hij fotografie en film aan de Gentse Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. Hij nam deel aan verschillende toonaangevende groepstentoonstellingen in binnenen buitenland en had solo-exposities in onder andere het SMAK in Gent en De Pont in Tilburg. Braeckmans werk verscheen in tal van publicaties en is opgenomen in diverse openbare verzamelingen.

De afgelopen 20 jaar bouwde Braeckman gestaag aan een indrukwekkend oeuvre. Hij ontving voor zijn werk meerdere onderscheidingen waaronder in 1990 de prestigieuze Preis für junge europäische Fotografen, in 2002 de Culturele prijs van de Universiteit Leuven en in 2005 de Cultuurprijs voor beeldende kunst van de Vlaamse Gemeenschap. Ook maakte hij in opdracht van het Koninklijk Paleis portretten van H.M. Koningin Paola en Koning Albert II (2002).

Beeld links: N.P.-M.V.-05

DIRK BRAECKMAN: SCHILDER Tijdens zijn opleiding aan de Gentse academie studeerde Braeckman zowel schilderkunst als fotografie, om zich uiteindelijk toe te leggen op het laatste medium. Maar in zijn benadering van de fotografie is de schilderkunst nooit ver weg. Door in zijn beelden aandacht te schenken aan compositie, kleur en textuur, benadert hij de fotografie als een schilder. Ook zijn werkproces is atypisch voor een fotograaf. Zo manipuleert hij de negatieven in zijn donkere kamer en herfotografeert hij eigen beelden, afbeeldingen uit tijdschriften of van het internet.

“ Ik beschouw mijn donkere kamer bijna als een “ Ik streef er niet naar mijn werken schilderkundig(er) schildersatelier. Ze is ook zo ingericht. Ik heb de handeling in de donkere kamer nooit als een zuiver technische bezigheid kunnen zien. Het is een experimentele ruimte van waaruit ik wil vertrekken.” (1)

te maken door bepaalde bewerkingstechnieken toe te passen. Het is wel mijn ambitie om in dezelfde picturale termen over het beeld na te denken. De schilderkunst is een onmiskenbaar referentiepunt, maar de taal die ik hanteer blijft fotografisch. Toch omschrijft men mij vaak als een ‘schilderende fotograaf’ en wordt mijn werk opgenomen in publicaties over schilderkunst.” (3)

ABSTRACTIE Braeckmans beelden zijn geen rechtstreekse weergave van de werkelijkheid. De kunstenaar zoomt in, licht uit, fragmenteert en vervormt wat hij ziet. De korreling, vlekken, uitsnijdingen en vervlakking van perspectief die zo ontstaan, blokkeren een rechtstreekse, onbezorgde interpretatie van zijn werk. De link met het onderwerp wordt onderbroken. En niets is meer wat het lijkt. Zo ondergraaft Braeckman de illusie dat een foto een letterlijke weergave van de werkelijkheid is. De opvallende frontale flitsreflecties die regelmatig terugkeren in zijn foto’s, onderstrepen dat nog. Bovendien vormen ze een rechtstreekse verwijzing naar de aanwezigheid van de kunstenaar. Het drukken in matte grijstonen, de duidelijke aanwezigheid van pixels in sommige opnamen zijn maar twee voorbeelden van manipulaties die Braeckman gebruikt om het abstracte en tweedimensionale van zijn beelden te benadrukken. Ze maken je het als toeschouwer moeilijk, zo niet onmogelijk, om te omschrijven wat je ziet en om te ontcijferen wat er zich daadwerkelijk afspeelt. Om je niet te sturen in de richting van een verhaal of associatie, geeft hij zijn werken bovendien met opzet titels die bestaan uit cijfers en letters.

“ Door het donker en grijs te houden of onscherp

te printen, elimineer ik een deel van de informatie, die afleidt van de kern. Zo streef ik naar een uitgepuurde situatie, waar je als toeschouwer in gesmeten wordt.” (2)

“ Ik heb een voorkeur voor beelden die de kijker geen

A.D.F.-V.N.1-03

onmiddellijk inzicht bieden: vaak is er sprake van

10.01.04 - 05

een visueel obstakel, een blinde vlek in de voorstelling – zowel in letterlijke als in figuurlijke zin. Alsof er tijdens het hele maakproces informatie verloren is gegaan, bepaalde data niet gekopieerd zijn, betekenissen geschrapt werden. Dat obstructieve karakter trekt me aan omdat het de toeschouwer doet terugplooien op zijn eigen perceptie. Kijken wordt op die manier een existentiële ervaring waarin je vooral jezelf tegen komt.” (3)

G.H.-I.O.-01

FORMATEN Braeckman print zijn foto’s op verschillende formaten. De ene keer verkiest hij kleine, intieme afdrukken die hij in vitrines presenteert. De andere keer zijn het monumentale beelden die hun eigen plaats opeisen in de ruimte. Welke afmetingen Braeckman aan een werk geeft, hangt samen met het onderwerp van de foto. Met het wijzigen van het formaat, verandert bovendien de houding en het kijkgedrag van de kijker ten opzichte van de beelden.

“ Ik ben in de tijd grotere formaten gaan drukken om de ruimtelijke aanwezigheid van mijn beelden te versterken. Dat de kijker fysiek een relatie met de foto kan onderhouden is voor mij essentieel.” (3)

B.D.-P.L.-95-01

TEXTUUR EN TACTILITEIT Pluche sofa’s, satijnen lakens, formica tafelbladen, behangpapier met reliëf of patronen, keren regelmatig terug in Braeckmans beelden. Texturen boeien hem. Niet zozeer omwille van het verhaal dat er achter de bedsprei of het tapijt verborgen gaat, maar vooral om het tactiele effect ervan. Ook aan de print zelf geeft hij een textuur. Dit doet hij door de keuze van het papier, of door foto’s van foto’s te maken waarbij de flits de textuur van het papier doet oplichten. Door de aandacht aan textuur en tactiliteit in de beelden en van de afdruk zelf, plaatst Braeckmans werk zich op de grens tussen fotografie en schilderkunst.

ONDERWERPEN De onderwerpen voor zijn foto’s vindt Braeckman in zijn directe omgeving en eigen leefwereld. Hij werkt snel en impulsief, met een eenvoudige en onopvallende kleinbeeldcamera. Toch zijn de beelden die hij maakt geen snapshots. Hij kiest en benadert zijn motieven in functie van de foto en houdt daarbij rekening met kader, belichting en compositie of met hoe het beeld zich zal vertalen in zwart-wit, bij uitzondering in kleur. Dit alles zonder zijn onderwerp te ensceneren. Daarbij kiest hij vaak voor een frontaal perspectief op ooghoogte. Uiteindelijk doet het er voor Braeckman niet zozeer toe wat er op de foto staat, maar wel hoe het in beeld is gebracht en welke sfeer het teweegbrengt.

“ In elk geval gaat het niet meer in de eerste plaats “ Ik wil mijn werk zo sober en onbestendig mogelijk om wat er op het beeld staat. Ik kan in wezen waar ook met wat dan ook aan het werk gaan, gebruik makend van reële aanknopingspunten. Dingen waar iedereen meestal aan voorbij loopt, maar die uiterst herkenbaar zijn en aan de hand waarvan ik in zekere zin een nieuwe realiteit toon, zonder wat dan ook te manipuleren.” (2)

“ Wat

me aan het her-fotograferen fascineert is het feit dat er een nieuwe afstand tot het origineel ontstaat, door de onscherpte, de reflectie en de korrel die het beeld versluieren. Uiteindelijk doet het er zelfs niet meer toe waar het origineel vandaan komt.” (3)

houden. Bewust op zoek gaan naar een boeiende opname doe ik nooit. (...) Voor mij heeft fotograferen alles te maken met een zekere gemoedstoestand. Wanneer ik werk lijkt het alsof mijn blikveld zich samenbalt, dan merk ik details op waar ik anders aan voorbij zou gaan. Een soort tunnelvisie als je wilt. De indrukken die ik dan ervaar kunnen erg intens en overweldigend zijn. Er mijn camera op richten bedwingt op dat moment de visuele chaos.” (3)

DIGITAAL VERSUS ANALOOG Lange tijd werkte Dirk Braeckman uitsluitend analoog. De laatste jaren gebruikt hij ook digitale fotografie. Anders dan bij het drukken van analoge beelden, print hij zijn digitale beelden niet zelf. Hierdoor concentreert zijn werkproces zich niet meer op het fysiek aan de slag gaan in de donkere kamer, maar wel op het uittesten van verschillende dragers, inkten, formaten en vormen van presentatie. Zo blijft het materiële aspect toch nog belangrijk, al is het nu in een andere vorm.

“ Het afdrukken is een cruciaal aspect van het “ Ik beschouw de digitale fotografie over de hele lijn artistieke proces voor mij. In feite construeer ik het beeld opnieuw in de donkere kamer. Door te experimenteren en toevalligheden toe te laten, zet ik de opname naar mijn hand. En omdat ik nog analoge afdrukken op barietpapier maak, is elke print ook anders. Dat vind ik belangrijk, dat ieder beeld iets uniek in zich draagt.” (3)

nagenoeg als een ander medium dan de analoge, zonder daar een waarde-oordeel aan vast te knopen. Ik merk gewoon dat ze allebei volgens geheel andere wetten functioneren, zowel in de opname als bij de afdruk. Ik vind het boeiend om ze door elkaar te gebruiken, tegen elkaar ‘uit te spelen’.” (3)

PORTRETTEN Dirk Braeckman begon zijn carrière als fotograaf van (zelf)portretten. Sinds het begin van de jaren negentig legt hij geen mensen meer vast die in de camera kijken. De blik wordt afgeblokt en kan dus geen verhalen meer vertellen. Zo verdwijnt ook het anekdotische aspect uit beeld. Het zijn geen traditionele ‘foto’portretten meer, specifieke persoonlijke details worden weggewerkt. Door aan de beelden codes als titel te geven, wordt die anonimiteit extra benadrukt.

“ Ik beperkte me tot het portret en sloot

me zo in zekere zin op in de fotografie. Maar de blik van de geportretteerde was te determinerend. Ik heb me dus heel bewust van de blik afgekeerd en een reeks portretten gemaakt zonder oogcontact. Het waren foto’s waar de blik letterlijk afgewend was. Zo werd het ontbreken van het contact net het onderwerp van de foto’s.” (1)

BINNENRUIMTES Meermaals zien we op Braeckmans beelden anonieme, lege vertrekken waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. De verlaten ruimtes roepen onmiddellijk hele verhalen op. Braeckman associeert ze daarom ook wel met de sfeer die je terugvindt in beelden van crime scenes of van (porno) filmdecors. Hij onderzoekt de plekken niet systematisch, maar documenteert ze op een meer intuïtief niveau. Je kan de ruimtes die Braeckman vastlegt ook wel omschrijven als ‘non-plaatsen’. Dit zijn overgangsruimtes die we in onze hedendaagse omgeving her en der terugvinden; denk aan winkelcentra, luchthavens, industrieterreinen en parkeerplaatsen.

NATUUROPNAMEN Natuuropnamen zijn een relatief nieuw onderwerp binnen Braeckmans oeuvre. Sinds kort fotografeert hij regelmatig rotsen, bergen en details uit landschappen. Voor deze opnamen trekt hij onder andere naar Frankrijk en Zuid-Spanje. Een aantal van deze natuurbeelden drukt hij af op monumentale prints, in lange stroken en op Japans zijdepapier. Door dat levensgrote formaat en de vele details krijgen de landschappen iets bevreemdends en overrompelen ze de kijker ook. Deze werken toont Braeckman voor het eerst aan het grote publiek hier in M.

“ Ik ga niet op zoek (naar die plaatsen). Het is hoe ik besta... het zijn de plaatsen waar ik altijd kom. Het is geen zoektocht naar iets wat om de een of andere reden waardevol is.” (2)

Het zijn allemaal plaatsen waarvan je ergens kunt vermoeden dat er geleefd is, dat die ruimte heel wat doorstaan heeft of dat mensen er veel ondergaan hebben, maar dat je dat nooit te weten zult komen.” (2)

T.N.-I.O.-01

K.A.-A.N.-96

F.E.L.S.#1

Alexia 2010

PUBLICATIE Parallel aan de tentoonstelling verschijnt er een nieuwe, omvangrijke publicatie over het oeuvre van Dirk Braeckman. Naast uitzonderlijk veel beeldmateriaal, omvat deze catalogus teksten van Martin Germann en Dirk Lauwaert. De catalogus (NL / ENG) wordt uitgegeven door Roma Publications en telt 384 pagina’s, in kleur uitgebracht. Te koop in de M-shop: € 55. Bij aankoop van de catalogus ontvang je 1 gratis ticket (geldig tot 31.01.12).

KUNSTEDITIE

P.E.-N.H.-11

COLOFON TEKSTEN Marthy Locht | VORMGEVING Daneel Bogaerts | CURATOR TENTOONSTELLING Eva Wittocx HERKOMST CITATEN 1. Dirk Braeckman in gesprek met Bert Danckaert: Schilderkunst lijkt steeds meer op fotografie. Dirk Braeckman wint Cultuurprijs Beeldende kunst, in: <H>ART, # 2, Edegem, 2006 | 2. Dirk Braeckman in gesprek met Erik Eelbode, in: z.Z(t) I, Ludion, Gent/Amsterdam, 1998 | 3. De kunstenaar in gesprek met Martin Germann.

F.E.L.S.#1

V.u. Denise Vandevoort, Prof. Van Overstraetenplein 1, 3000 Leuven

M • L. VANDERKELENSTRAAT 28, B-3000 LEUVEN • T +32 16 27 29 29 • WWW.MLEUVEN.BE