MUZA başlayır | 2-ci buraxılış

“

İlk buraxılışımız üçün o qədər həyəcanlı idik ki, sizə ürək sözlərimizi deməyi unutmuşduq.

Hə, bir az gec olsa da, istədik, komanda olaraq sizə sevgimizi və bu buraxılışda sizi nələr gözlədiyini qısaca bölüşək. Düşünürük ki, həyatın enişli-yoxuşlu yollarında hər birimizin daim həm inkişaf edib, həm də əylənməyə ehtiyacımız var. Bax elə məhz buna görə də biz bir komanda altında birləşib həm biliklərimizi, maraqlarımızı sizinlə bölüşmək, həm də zövq aldığımız işi görərək sizin də qəlbinizi oxşamaq istədik. İkinci buraxılışımızda “Muza” sizi Yablonska və Həmdi bəyin fırçasından çıxmış rəsmlərlə tanış edəcək, “Arctic Monkeys” qrupunun niyə məhz elə adlandırdığını anladacaq, Kafkaya bir az ayrı rakursdan baxmağınıza kömək edəcək, Kendrik Lamar və Big Seanin soyuq müharibəsinin səbəbini birgə araşdıracaq, “Oldboy”un adi film yox, böyük mənaya sahib trilogiyanın bir parçası olduğunu anladacaq və digər bunlar qədər cəlbedici digər incəsənət parçaları ilə sizi tanış edəcəkdir!

Bəs “Muza” sizdən nə gözləyir? Əlbəttə ki, sizin oxunmağınızı və çəkinmədən irad, təklif, fikirlərinizi bizimlə bölüşməyi!

Sizə ən böyük dəyərlərdən biri olan vaxtınızı ayırıb bizimlə olduğunuz üçün təşəkkür edir və daha çox vaxtınızı almadan sizi “Muza” ilə baş-başa buraxırıq. Ümid edirik ki, ikinci görüşünüzdən zövq alacaqsınız.

Xoş sevgilərlə, “Muza” komandası

2

3

MÜNDƏRİCAT MİKSTEYP “Soyuq müharibə” – 8 – 11 “İnsanlar onlar haqqında nə danışır və ümumiyyətlə, Arctic Monkeys kimlərdən ibarətdir?” – 12-15 “Hər rəng var, janr yoxdur” – 16-17 PROJEKTOR “Köhnə filmlərin cazibəsi nədədir?” – 19-21 “Çan Vuk Parkın “İntiqam” trilogiyası haqda” – 22-25 “Teodoros Ancelopulos Yolda olmaq” – 26-31 PALİTRA “Karolina Jablonskanın fırçasından: sevgi, şiddət və qorxu” – 33-37 “OSMAN HAMDİ BƏY - Qəlblərin şəfası sevgiliyə qovuşmaqdadır” – 38-42 GEEKZONA “Rəngli Həyat Axtarışında” – 45-49 “Gözlərini bağlamasan, heç nə görməyəcəksən Yan Şvankmayer” – 50-53 ÇAP MAŞINI “Kafkaya minor baxış” – 55-59 QALEREYA “Fotoda MÜHARİBƏ” – 61-67 DİGƏR “Sadquru: dahi, yoxsa şarlatan?” – 69-71

4

С о д е р ж а н и е: Микстейп «Холодная война» - 74-77 «Кто на самом деле Арктические Обезьяны и что о них говорят люди?»

- 78-81 «Нет жанрам, да – цветам» - 82-83 Прожектор «В чём прелесть старого кино» - 5-87 Палитра «Из-под кисти Каролины Яблонской: любовь, насилие и страх» - 89 – 93 Печатная машинка «Назад в литературное прошлое, или что мы читали в детстве» - 95-97 Галерея «Война на фото» - 99 – 105 Разное «Садхгуру: гений или шарлатан?» - 107-109

5

“MİKSTEYP” bölməsi Müəlliflər: - İsmayıl Cabbarzadə - Laləzar Osmanova - Bahar Qəhrəmanlı

6

MUZA PODKASTLARI TEZLİKLƏ ANCHOR.FM-DƏ!

7

Soyuq müharibə İllər keçdikcə hip-hop inkişaf edir. Təsadüfi deyil ki, Amerikada məşhurlaşan bu musiqi janrı artıq bir mədəniyyət forması alıb. Janrın baş qəhrəmanı olan reperlər arasında münasibət hər zaman qaydasında olmur. Bu münaqişələrin əsas göstəricisi olan “diss” termini burada ortaya çıxır. Ancaq bəzi reperlər var ki, onlar bir-birlərini rəsmi şəkildə dissləmir.

Onlar ya öz mahnılarında, ya da qonaq olduğu mahnılarda istinadlar edir, incə nüanslarla qarşı tərəfə söz göndərir. Bu “soyuq müharibə”, xüsusilə, müasir repin 2 ən görkəmli nümayəndəsi arasında gedir – Kendrick Lamar və Big Sean.

İsmayıl Cabbarzadə

Bu iki reperin kifayət qədər uğuru var. Əvvəl araları yaxşı olsa da, son 7 ildir ki, Kenny və Sean münasibəti korlanıb. İllər öncəyə nəzər salaq:

13 avqust, 2013: Big Sean ikinci studiya albomu “Hall of Fame” üçün hazırlıqlara başlayıb. Bu albomda “Control” adlı bir mahnı olmalı idi. Sean ilə yanaşı Jay Electronica və Kendrick Lamar bu mahnıda yer alırdı. Mahnı yayımlananda isə əksər dinləyici dinlədikdə təəccübləndi.

Kendrick Lamar bu mahnıda 11 reperə müraciət edib – J. Cole, Meek Mill, Big K.R.I.T., Drake, Wale, Pusha T, A$AP Rocky, Mac Miller, Tyler the Creator, mahnıda birgə yer aldığı Jay Electronica və ən əsası, mahnının sahibi Big Sean.

8

Kendrick onlara istinadən bu sözləri deyib: “Sizə sevgim var, amma sizi öldürməyə çalışıram ki, fanatlar sizdən heç nə, heç bir isim və feil eşidə bilməsin”. O, həm də özünü “Nyu-Yorkun kralı”, o cümlədən “bütün sahilin kralı” adlandırıb.

14 avqust, 2013: Trekin yayımlanmasından bir gün sonra Big Sean bu haqda danışıb: Hamı məndən “o hissəni eşitmisən?” sualını soruşur. Əlbəttə, eşitmişəm.

Mən öz oxuduğum hissəni hazırladım, daha sonra Jay və Kendrick-ə göndərdim ki, onlar da öz hissələrini hazır etsinlər. Kendrick yenidən mahnını mənə atanda bir az qəribə hiss etdim. Ancaq yenə də öz-özümə dedim ki, bu, hip-hop və mədəniyyətdir. Kendrick mənim dostumdur, ancaq onun hissəsini silə, və ya dəyişə bilərdim. Bu isə hiylə olardı. Və əsl qanqster bunu etməz. Mən belə görmüşəm.

27 avqust, 2013: “Hall of Fame” albomu yayımlanır, ancaq Sean “Control” trekini alboma yerləşdirməyib. Buna rəsmi səbəb kimi nümunə götürülən mahnı [sample] göstərilsə də, dinləyicilər məlum məsələyə görə bunun olmadığını düşündü.

26 yanvar, 2015: Sean müsahibəsində bildirir:

İllustrasiya: Nərmin Mahmudova

“Geriyə baxdıqda bir çox şeyi dərk edirəm. İnsanlar neqativ musiqini sevmir.

Onlara dram tərzli şeylər lazımdır. “Control” fərqli tərzə malik idi, Kendrick adlar-filan çəkirdi, bu isə insanlara mənfi təsir edə bilərdi. Onun etdiyinə hörmətlə yanaşıram, heç vaxt kiməsə kölgə salmaq istəməmişəm.

Mən o zaman səhv edərdim ki, onun hissəsini kəsərdim”.

24 fevral, 2015: Big Sean “Me, Myself, and I” adlı “freestyle” yayımlayır. Və burada Kendrick-ə istinad edilən bir hissə vardı: “Öldürməkdən danışan reperlər var, onları hiss etmirəm”. Ancaq Sean bu hissənin bir diss olmadığını da vurğulayıb. Daha sonra bunu inkar edərək hədəfin bu cür insanların hamısı olduğunu bildirib.

30 mart, 2017: Kendrick “DAMN.” albomu üçün hazırladığı “HUMBLE.” adlı ikinci sinqlı yayımlayır. Bu sinqlda “lil’ bitch” anlayışı Sean-a istinad edilib.

22 iyul, 2016: Kendrick və Sean “Holy Key” mahnısında birgə yer alır. DJ Khaled-ə məxsus mahnıda iki reperin eyni tərzdə oxumağı dinləyicilərin diqqətindən yayınmır.

31 oktyabr, 2016: Sean “No More Interviews” mahnısında köhnə sevgilisi Naya Rivera və musiqiçi Kid Cudi ilə arasında olan mübahisədən danışır, amma Kendrick ilə olan məsələdən də yayınmır. Kendrick-in özünü “repin qurtarıcısı” adlandırmasından istifadə edən Sean buna istinadlar edir.

9 fevral, 2017: “Breakfast Club” müsahibəsində aparıcının “Kendrick səni məğlub etdi” fikrinə Sean qəti şəkildə qarşı çıxır və bunun illər öncə olduğunu bildirir.

23 mart, 2017: “The Heart Part 4” adlı yeni sinqlında Kendrick əməlli-başlı Sean barədə danışır. Amma ortada yenə də nə ad, nə də rəsmi diss var.

10

27 iyul, 2017: Kendrick “ELEMENT.” klipini yayımlayır.

Klipdə dənizdə batan bir insan sadəcə əlini sudan çıxararaq kömək istəyir. Bir çoxlarına görə batan bu adam Sean idi.

Bütün bunları geridə qoyaraq 2020ci ildə iki reper arasındakı münasibətə nəzər salaq. Fevral ayının 16-sı Big Sean və Joe Budden “Pull Up” müsahibəsində bu söhbətə toxundu. Sean: “Nipsey [Hussle] vəfat etdikdən sonra danışmaq istədiyim ən vacib insan Kendrick idi. Mən və o - həqiqətən də, aramızda bir tarix vardı. Aramızdakı bu mübarizə gedərkən “kaş ki, edə biləcəyim bir şey olsa” deyirdim.

“No More Interviews” mahnımda çox irəli getdim və insanlar Kendrick, və ya onun kimi hədəfimdə ola biləcək adlar çəkirdi. Əslində isə heç kimə ünvanlı bir şey deməmişdim”.

foto: Julia Galdo

Kendrick “The Heart Part 4”-ü çıxaranda hamı Sean haqqında danışıldığını düşünmüşdü. Sean isə Kendrick-in leyblı Top Dawg Entertainment rəhbəriylə danışdıqda bu cavabı alıb: “Oradakı hər şey tamamilə sənin haqqında deyil”.

Sean təəssüratlarına davam edir: “J.Cole-un festivalında ön sıralarda idim. Yanımda TDE-dən Punch vardı. O gəlib əhvalımı soruşduqdan sonra heç mahnılarımda Kendrick-ə salam göndərdiyimi soruşdu. Konkret olaraq beynim yanmışdı, necə yəni?

O davam edərək ona mütləq salam göndərməli olduğumu dedi. Punch həm də dedi ki, onun nömrəsini götürüm, əlaqə yaradım, çünki hörmət qarşılıqlıdır”.

Yekun olaraq qısaca qeyd edək ki, onlar arasındakı bu “müharibə”nin illərlə davam etmə səbəbi elə internet imiş. An etibarilə onlar arasında heç bir məsələ yoxdur. Ümid edək ki, iki reperdən ortaq mahnılar görək.

İnsanlar onlar onlar haqqında haqqında İnsanlar nə danışır danışır və və ümumiyyətlə, ümumiyyətlə, nə

“Arctic Monkeys” kimlərdən ibarətdir? ibarətdir? kimlərdən

Laləzar Osmanova

Breaking news, they take the truth and make it fluid, The trainer’s explanation was accepted by the steward, A montage of the latest ancient ruins Soundtracked by a chorus of ‘’You don’t know what you’re doing

Son xəbər: Həqiqəti oğurladılar və məhv etdilər, Təlimatçının izahları rəhbər tərəfindən qəbul edildi.

Təzə antik xarabalıqların montajı Nəqarətdə “sən nə etdiyini bilmirsən” kimi səsləndirilib

12

“Arctic Monkeys” – qeyri-adi ada sahib olan ingilis indi-rok qrupu bir çox insanın sevgisini qazanıb. Bəs bu qrupun yaranma hekayəsi necədir? Əvvəlcə, ondan başlayaq ki, bu qrup digərlərindən fərqli olaraq, ilk sinqlları çıxmamışdan daha əvvəl internet vasitəsi ilə bir çoxlarının sevimlisinə çevrilib.

Bizi maraqlandıran əsas sual isə budur: hər şey necə başladı?

olan konsertdə isə dinləyicilərə səslənən mahnıların olduğu pulsuz CDlər verildi, ancaq sayları məhdud idi. Qrupun pərəstişkarları həmin mahnıların nüsxəsini çıxarıb bir-birinə ötürürdülər. Bu isə mahnıların daha çox dinlənməsinə və qrupun tanınmasına səbəb oldu. Müsahibələrin birində qrup üzvləri etiraf etdilər ki, mahnıları internetdə onlar yox, pərəstişkarları yayıb.

Hələ yeniyetmə yaşında Aleks Törnr (Alex Turner) və Ceymi Kuk (Jaime Cook) Milad bayramında valideynlərindən musiqi alətini istədilər və xoşbəxtlikdən onların xəyalları reallaşdı. Bir müddət sonra isə onlar qrup yaratmağı qərara aldılar.

Həmçinin qrupda Endi Nikson (Andy Nickson) və Met Helders (Matt Helders) də var idi. 2006-cı ildə bas ifaçısı Endi Nikson qastrollardan bezdiyini və qrupu tərk etmək istədiyini bildirdi. Daha sonra onu Nikolas Omalli ilə (Nickolas O`Malley) əvəz etdilər. Yaxşı, bəs onda niyə məhz “Arctic Monkeys”?

Qısa müddət ərzində İngiltərənin şimalında məşhurlaşan bu qrup “BBC”nin marağını çəkməklə qalmadı, həm də tanınmış fotoqraf Mark Bul tərəfindən çıxışları lentə alınaraq “Fake Tale of San Fransisco” mahnısının klipində istifadə olundu.

Qrupun adı ilə bağlı müxtəlif hekayələr olsa da, hər şey, əslində, çox sadədir. Bu ideya uşaqlıqdan məhz eyni adlı qrupda olmaq istəyən gitarist Ceymi Kuka aiddir. İlk hazırlıqlar 17 mahnının yazıldığı və “Beneath the Boardwalk” demo albomunun hazırlandığı “Yellow Arch” studiyasında başladı. “The Grapes” klubunda

2006-cı ildə çıxan “Whatever People Say I Am, That’s What I’m Not” debüt albomu bir çox müsbət rəy alması ilə bərabər, üz qabığına görə tənqid də edildi. Məsələ burasındadır ki, albomun üz qabığında siqaret çəkən gəncin fotosu var idi, bu da öz növbəsində siqareti təbliğ etmək kimi qəbul olunmuşdu.

Lakin heç bir tənqid qrupun uğuruna kölgə sala bilmədi.

“Don’t sit down, ‘Cause I’ve Moved Your Chair” mahnısından sonra qrupun rəsmi səhifəsində ’’The Hellcat Spangled Shalalala’’, ’’Brick by Brick’’, ’’Reckless Serenade’’ və digər mahnıları yükləmək üçün icazə verilir.

2013-cü ildə isə Arctic Monkeys diskoqrafiyasında “One for the Road”, “R U Mine?”, “Why’d You Only Call Me When You’re High?’” “Do I Wanna Know?”

2007-ci ildə “Whatever people “Arabella” və “Snap Out of It” say I’m, That’s what I’m not” iki kimi mahnılar yer alır.

BRIT mükafatına layiq görülüb.

Tezliklə gənclər 2-ci albom olan Konsert turlarından sonra qrup “Favorite Worst Nightmare” rəsmi olaraq 2 il fasilə verəcəkləriüzərində işləməyə başladılar. Bu ni elan etdi, amma 2016-cı ildə albom da müxtəlif mükafatlar Aleks Törnr pərəstişkarlarını almağa müvəffəq oldu, eyni za- Arctic Monkeysin geri qayıtmanda 2007-ci ildə BRIT mükaf- dığı və əvvəlkindən daha yaxşı atı üzrə ən yaxşı rok qrup adına mahnılarla yenidən birləşməyi layiq görüldü. xəbəri ilə sevindirdi. Həqiqətən də, “Tranquility Base Hotel and 2008-ci ildən sonra qısa fasilə Casino” albomu müsbət rəylərlə yaşayan Arctic Monkeys 2009- qarşılandı. cu ildə fanatlarını yeni işləri ilə Hər albomda fərqli tərzlərdən sevindirməyi bacardı. Konsert istifadə edən Arctic Monturlarına, festivallarda fəal işti- keys, bəlkə də, buna görə çoxraklarına və ən əsası “Peaky ları tərəfindən sevildi. Onların Blinders” serialında səslənən mahnıları da qrupun adı qədər “Dangerous Animals” mahnısı- qeyri-adi və cəlbedicidir. na baxmayaraq, qrup əvvəlki qədər sevilmədi.

14

Do I wanna know If this feelin’ flows both ways?

(Sad to see you go) Was sorta hopin’ that you’d stay (Baby, we both know) That the nights were mainly made For sayin’ things that you can’t say tomorrow day

Görəsən, bu hisslərin Qarşılıqlı olduğunu bilmək istəyərəmmi?

(Gedişini görmək məni məyus etdi) Qalacağına ümid edirdim?

(Sevgilim, ikimiz də bilirik) Gecələr, əsasən, sabah deyə bilməyəcəklərini Demək üçün yaradılıb

15

Hər rəng var, janr yoxdur COLORS SHOW

T

əsəvvür edin ki, dinlədiyiniz hər musiqi parçasının öz rəngi və çaları var və həmin əsərləri sizə xatırladan ifaçı, mövzu, bəstə və səslərlə yanaşı, həm də məhz o rənglərdir. Bu, eşitdiyimiz və hiss etdiklərimizin sadə formada rənglərlə ifadəsi də sayıla bilər. Əslində, bu sadə və maraqlı konsept “COLORS” adlı platformaya məxsusdur. Belə ki, qısaca, “COLORS - dünyanın hər yerindən özünənəməxsus istedadlar nümayiş etdirən, üslub baxımından fərqli yeni sənətçilərin və orijinal səslərin təbliğinə yönəlmiş unikal estetikası olan musiqi platformasıdır” deyə bilərik. Ən azından, bu, onların cəmiyyətə özləri haqqında təqdim etdikləri informasiyadır. Lakin burdakı əhəmiyyət sadəcə “mahnılar və rəngləri” ideyası ilə

İlk başlarda Mahalia, Goldlink və Billi Ayliş kimi sənətçilərə səhnə şansı təqdim edən studiya artıq Deniyel Sizrdan Komana, Doja Ketdən Ganaya qədər tanınan ifaçıların tələbinə çevrilib. Əslində, bu məqamda Stark çətin seçimlər arasında qaldı, çünki tanınmış ifaçılar studiyanın özünün həm izləyici, həm şöhrət qazanmasına kömək edəcəkdi. Bu ifaçıları “COLORS” səhnəsində görmüş olsaq da, Stark sonrasında hər kəsin eyni səhnə şansına layiq olduğunu və rəqəmlərə fikir verməyəcəyini dedi.

kifayətlənmir. Əslində, hər şey Filip Starkın 2016-cı ildə Hamburqdakı işindən Bahar yeni musiqi layihəsinə Qəhrəmanlı görə ayrılması ilə başladı. Konsepti sadə idi: sosial şəbəkələrdə gördüyümüz musiqi kontentindən seçilən, keyfiyyətli musiqi videoları yaratmaq. Bununla da layihə seçmə musiqiçilərin kəşf olunmasına təkan verəcək və insanları, müxtəlif ölkə və mədəniyyətləri emosional baxımdan bir-birinə bağlayacaq və ən əsası, bir platformada birləşdirəcəkdi. Sonrasında bu fikri Nyu-Yorkda yaşayan fotoqraf dostu Filiks Qlesmayra danışır. Filiks Berlinə gələrək dostuna studiya qurmaqda kömək edir.

ORS” kanalının “YouTube”da əlçatan olması hər kəsə çox asanlıqla dünyada mövcud olan fərqli ifalar və tərzlər kəşf etməyə kömək edir. Bəziləri düşünür ki, rəng çalarları sənətçi və trekin aurasına uyğun olaraq seçilir. Yəni demək olar ki, rəng musiqiçinin kim olduğunu və dinləməyin insana həzz verdiyi mahnıların ümumi əhval-ruhiyyəsini əks etdirir. Eyni zamanda rənglər sakitləşdirici və təmizdir, bu da işıqlı yer və ifaçıların qüsursuz geyimləri ilə birlikdə gözoxşayan vəhdət yaradır. Ümumi olaraq ”COLORS” səhnəsinin, bəlkə də, ən maraqlı və cəlbeHal-hazırda yeni ifaçılar və mahnılar kəşf dici tərəfi vizual musiqiyə minimalist və xam etməkdə bizə kömək olan vasitələr əsasən yanaşılmasıdır.

TV və musiqi platformalarıdır, amma “COL-

“COLORS” platforması öz veb səhifələrində belə qeyd edib: “Biz dərindən inanır və etibar edirik ki, azarkeşlər, sənətçilər və yaradıcılardan ibarət olan ictimaiyyətimiz açıq fikirlilik, qəbul etmə və empatiya kimi oxşar dəyərləri paylaşırlar”. Şüarları isə belədir: “Hər rəng var, janr yoxdur”.

“PROJEKTOR” bölməsi Diqqət: spoiler çıxa bilər!

Müəlliflər: - Nigar Əbdürəhimova - Şahmar Həsənbəy - Nəzrin Əzizli

18

Köhnə filmlərin cazibəsi nədədir?

Y

üksək keyfiyyətli kompüter qrafikası və inanılmaz Nigar dərəcədə mürəkkəb hekayələr dünyasında izləyiciləri köhnə Əbdürəhimova kinolar daha da cəlb edir.

Köhnə kinoların qızğın pərəstişkarları var, şüarları isə sadədir: “indi belə kinolar çəkmirlər”. Əlbəttə ki, çəkmirlər. İncəsənət inkişaf edir, texnologiya inkişaf edir - heç nə yerində dayanmır. Ancaq müasir kinonun daha pis olduğu iddia edilə bilərmi? Hər kəs özünə görə cavab verəcəkdir. Kimsə üçün Çarli Çaplin klassikası yarım saatlıq bir işgəncədir, kimisi üçün isə “Taxt Oyunları” mədə bulandırıcıdır.

Amma qızıl ortanı tapan insanlar da az deyil. O insanlar ki “Hanqover” və “Cazda yalnız qadınlar” filmindən eyni zövqü ala bilir, “Ulduzlararası” və “İvanın uşaqlığı” filmlərində eyni cür duyğulana bilirlər. Payız fəslini sevənlərə, “Kasablanka”ya təkrar-təkrar baxanlara səslənərək soruşuram: özünüzə heç “biz niyə hələ də köhnə filmlərə baxırıq?” sualını vermisiniz?

1

BƏZİ SƏBƏBLƏR GÖZ QABAĞINDADIR:

Kinolar çəkildiyi dövrü çox yaxşı əks etdirir. Kino həmin zaman maşınıdır ki, sizi bu gündən alıb 50-ci illərdəki Moskvaya qədər apara bilir. Bu xüsusi atmosferə girəndə isə 2 saat yarım ərzində böyük şəhərin gecə işıqları ilə qarşılaşıb, yaşıllıqla bəzənən yataqxanada, kiminsə gəncliyində özünüzü tapacaqsınız.

2

Köhnə kinolar müasir kinematoqrafiyanın tərəqqisini görməyə kömək edir. Yüksək keyfiyyətli görüntü yaratmaqda bir çox metodun həyat yolunu izləmək üçün ilk nümunələrdən başlamalısınız.

19

Nümunə olaraq bir neçə dəfə komediyada təqdim olunan məşhur komik effekti götürək: əsas personaj - cazibədar və təsirli bir qız öz dostları ilə salamlaşır, onu bəyənən sadə oğlan isə bu salamın ona göndərildiyini düşünür.

Hər kəs bu cür kadrların olduğu bir çox filmi xatırlayacaq. Bəs onların arasında 1925-ci ilin “Gold Rush”ı yer alacaqmı?

3

Köhnə filmlərin ən əsas izlənmə səbəblərindən biri də zaman keçsə də, onların heç dəyişməməsidir. Belə filmlər hər keçən il daha da köhnəlir, amma qavrayışımızda yeni və fərqli nüanslarla yadda qalır.

20

Yuxarıda yazılanlar açıq faktlar idi. Bəs mən özüm nə əlavə etmək istəyirəm?

Mənim kimi ərköyün və hər şeydən tez bezən biri üçün köhnə filmlərin sadəliyi, dəqiq və aydın süjet xətləri onları daha çox sevməyimə səbəb olur. Mən daha çox səssiz filmləri sevirəm. Sonsuz hərəkətli səhnələrdən sonra daha incə keçidlər mənə zövq verir.

Mənim üçün ötən əsr film musiqiləri ilə müasir dövrün saundtrekləri fərqli anlayışlardır: köhnə filmlərdə musiqi kinonun ayrılmaz bir hissəsi idi və əsas qəhrəmanın monoloqu qədər vacib idi. İndi isə musiqi baş verən hadisələrin sadəcə arxa planı olaraq qalır. Musiqili teatrlar isə istisnadır.

Nəticədə, Nəticədə, sizinlə sizinlə köhnə köhnə filmlər filmlər siyahımı siyahımı paylaşmaq paylaşmaq istəyirəm. istəyirəm. Kinematoqrafiya Kinematoqrafiya həyatınızda həyatınızda bir bir dəydəyişiklik işiklik etməsəniz etməsəniz belə, belə, bu bu filmlərlə filmlərlə tanış tanış olmağınızı olmağınızı məsləhət məsləhət görürəm. görürəm.

Casablanca / 1942 Sunset boulevard / 1950 Roman holiday / 1953 Some like it hot / 1959 La dolce vita / 1960 A king in New York / 1957 The gold rush / 1925 Schindler’s list / 1993 Ivan’s childhood / 1962 City lights / 1931 It happened one night / 1934

21

Çan Vuk Parkın “İntiqam” trilogiyası haqda - İlk hissə

U

niversitetdə fəlsəfə üzrə təhsil almış və həmin dönəmdə “Film Gang” adında bir kinoklub yaradan Çan Vuk Park (Chan Wook Park) Alfred Hitçkokun (Alfred Hitchcock) “Vertiqo” filmindən təsirlənərək film sektoruna addım atmağı düşündüyünü deyir. Və beləliklə, Koreya və dünya kinematoqrafiyasında adından söz etdirəcək bir rejissorun “doğuşu” gerçəkləşir.

İntiqam... Bu anlayış adından da göründüyü kimi Çan Vuk Park trilogiyasının onurğa sütunudur. Park filmləri bizləri intiqam anlayışının dərinliklərinə aparır və intiqam adlanan hissin paradoksal mahiyyətini ortaya qoyur. “İntiqam” trilogiyası ilə film sektorunda özünəməxsus yer edən Çan Vuk Park trilogiyaya ilk olaraq 2002-ci ildə “Cənab İntiqam üçün simpatiya” (“Sympathy for Mr. Vengeance”) filmini lentə alaraq başlayır. Trilogiyanın 2-ci filmi bir çox şəxs

Şahmar Həsənbəy

tərəfindən tanınan, izlənən və sevilən “Yaşlı oğlan” (“Oldeuboi(Oldboy)”) filmidir.

Hətta trilogiyadan xəbərsiz olub da ancaq “Yaşlı oğlan” filmini izləyən, və ya bu film ilə trilogiyadan xəbər tutan kütlə də az deyil. Son olaraq isə rejissor 2005-ci ildə lentə aldığı “Xanım İntiqam üçün simpatiya” (“Sympathy for Lady Vengeance”) filmi ilə trilogiyanı yekunlaşdırır.

Çan Vuk Park “Cənab İntiqam üçün simpatiya” filmini çəkərkən ağlında hər hansı bir trilogiya fikri olmadığını deyir. Amma bir-birinin davamı olmayan hər 3 filmin ortaq nöqtəsi məhz intiqam düşüncəsidir.

Trilogiyanın qəhrəmanlarına görə bütün sistem, nizam-intizam o qədər ədalətsizdir ki, intiqam duyğusu onların yeganə ümid yeri, onları həyata bağlayan tək çarədir. İntiqamlarını alıb özləri öz ədalətlərini təmin etdikləri zaman isə onları həyata bağlayan bu tək çarədən, bu ümid yerindən də yoxsul qalmış olurlar. Az öncə paradoks dediyimiz də məhz budur. Və bu obrazlar bütün baş verəcək hadisələri bilə-bilə yenə bu paradoksa doğru qaçmağa davam edirlər.

Məhz bu yerdə rejissorun özünün intiqam və intiqamdan yaranan paradoks haqqında fikirlərini yazmaq da yerinə düşər:

“İntiqam möhtəşəm bir enerji və ehtiras tələb edən bir duyğudur. İntiqam arxasınca qaçan insan gündəlik həyatındakı bütün zövqlərini bir kənara atmalıdır. İntiqam arzusu başqa cür bir zövq gətirir, amma sonda bu zövq heç bir işə yaramır. İntiqam üçün alışıb yanan şəxs məqsədinə çatıb intiqam alsa da, bütün bunların fonunda itirdiklərini geri gətirə bilmir. Bax intiqam duyğusundakı paradoks da məhz budur. İnsanın bütün enerjisini, ehtirasını, arzusunu sonda heç bir nəticə verməyəcək bir hadisəyə kökləməsi məni çox cəlb edir”.

23

Şiddət səhnələrinin çoxluğu, güclü rejissor işi, səhnələrdəki bədii yanaşma, rəng və işıqlardan istifadə və bütün bunları müşayiət edən möhtəşəm kamera işi. Və bir də, təbii ki, musiqilər. Xüsusilə də, “Yaşlı oğlan” filminin musiqiləri.

Bəstəkar Yan Vuk Co (Yeong-Wook Jo) tərəfindən bəstələnən o əsrarəngiz soundtreklər. “Yaşlı oğlan” filminin ağır ssenarisindən dolayı filmin yükünü qaldıra bilməyənlər, və ya filmi bəyənməyənlər ən azın-

filmdən birincisinə gəlin bu buraxılışımızda nəzər salaq.

Trilogiyanın ilk filmi olan “Cənab İntiqam üçün simpatiya”da kar və lal olan Ryu böyrək çatışmazlığından əziyyət çəkən bacısına baxır.

Böyrək transplantasiyası xərclərini ödəmək və bacısını ölümdən xilas etmək üçün varlı bir ailənin qızını qaçırır. Ancaq işlər heç də onların planladığı kimi getmir.

Film mənə görə trilogiyanın ən zəif filmi olsa da, Koreyadakı sinfi

dan filmin musiqilərini bəyəndiklərini deyirlər. Bütün bu sadalananlar hər 3 filmi bir-birinə bağlayan özəlliklərdən bəziləridir.

Bundan başqa, filmləri bir-birinə bağlayan digər özəlliklər rejissorun izləyiciyə çatdırmaq istədiyi Cənubi Koreyanın sosial, iqtisadi, mədəni həyatı, bununla yanaşı ölkənin uşaq qaçırma, insan alveri, orqan mafiyası, işsizlik kimi problemləridir.

Bütün bu problemləri bir ortaq cəhət kimi özündə əhatə edən üç

bərabərsizliyə toxunaraq yoxsulluq, işsizlik, insan alveri və s. məsələləri digər 2 filmə nəzərən daha çox ön plana çıxarır. Film eyni zamanda yaxşı bir məqsəd uğruna olsa belə, kimi isə qaçırmanın doğru olub olmadığını sorğulayır. Hadisələrin gedişatı elə cərəyan edir ki, kimin haqlı, kimin haqqsız olduğuna qərar verə bilmirsən. Obrazlar bir tərəfdən baxdığında haqlı, digər tərəfdən baxdığında isə haqsız vəziyyətdə olurlar.

Filmdə bir qisas döngəsi, bir qisas dairəsi var. Bu dairə ətrafında formalaşan hadisələr intiqam alan və intiqama məruz qalan obrazların yerini dəyişir. Film bu dairəvi qarışıqlığı yaxşı bir ssenari halına gətirərək izləyiciyə təqdim etməyi bacarır. Günahkar-günahsız, yaxşı-pis kimi anlayışları kökündən sorğulayan film heç vaxt tərəf tutmur və izləyicini də ssenarindən dolayı buna bir növ məcbur edir. Bir kitab olaraq düşünüldüyündə ön söz kimi görülə bilən bu film trilogiyanın başlanğıcı üçün düzgün bir seçimdir.

Məqalənin davamı 3-cü buraxılışda!

“

“

(c) İvan ALVAREZ

Uşaq oğruları iki yerə bölünür: yaxşılar və pislər. Yaxşılar ailələrlə əməkdaşlıq edir.

25

Teodoros Ancelopulos Yolda olmaq

D ənizlərin ölkəsi, antik

Nəzrin m ə d ə n i y yə t i n Əzizli beşiyi, yaranış

haqda sonsuz hekayələrin-miflərin ölkəsində doğulmuşdu Teodoros Ancelopulos (Theo Angelopoulos). Bəlkə də, elə bu səbəbdən kinematoqrafiyası poetik gücə malik idi.

Qatarlar, dənizlər, yağış, duman, çətirlər və uşaqlar... Eyni ilə bir şairin əl çəkə bilmədiyi obrazlar, bir rəssamın üstün tutduğu rəngləri kimidir onlar. Eleni Karaindrou isə bu rənglərin tək bəstəkarı.

Hər filmində həqiqət ilə xəyal dünyası arasında bir uyğunluq

26

tapmağa çalışan rejissor musiqini həm hədəflədiyi atmosferin meydana gəlməsi, həm də bu xəyali keçidlərin dəstəklənməsində vasitə olaraq istifadə edirdi.

Yunanıstanın müasir Homeri olan Teo ölkəsinin reallığını sehirli bir şəkildə əks etdirirdi. Erkən yaşdan etibarən ədəbiyyat və şeirə olan bağlılığı onu dil və estetizm, modernizm üzrə araşdırmalara yaxınlaşdırdı. Aristotelin dram sənətini inkar edən Brextin epik teatrı, yadlaşdırma texnikası onun üçün dayaq nöqtəsi olmağa başladı.

Elə bu səbəbdən onun izləyicini katarsizə (arınmağa) uğratmaqla yormaq iddiası olmamışdır.

Kino ilə tanışlığı isə əsl kabus kimi başlamışdı. 1946-1947-ci illər, müharibədən sonrakı, hər kəsin kinolara axın etdiyi illərdə... O illərdə izlədiyi filmlər arasında yaddaşına ilk həkk olunanı Maykl Kurtizin oynadığı “Çirkli üzlü mələklər” (“Angels with dirty faces”) olmuşdu. Filmdəki qəhrəman iki gözətçinin qolları arasında elektrik stoluna doğru gətirilirdi. Onlar yeridikcə kölgələri də divarda böyüyür, sonra isə birdən qışqırıq eşidilir: “ölmək istəmirəm!”. Bu haray uzun müddət yuxularından çıxmamış, beləcə kino həyatına daxil olmuşdu. Divarda getdikcə böyüyən kölgə və bir harayla…

“

Əslində, tək bir film çəkir, tək bir kitab yazırıq. Eyni mövzu üzərində fərziyyələr, fiqurlar…. Kino eyni anda həm keçmiş, həm gələcəyi, həm də bu günü sərgiləmə gücünə malikdir. Əgər öz kinomu ayırd etməli olsam, bunun keçmiş zamana və bu anda axan zamana, zamanın özünə dair bir kino olduğunu söylərdim.

“Sonsuzluq və bir gün” (“Eternity and a day”) filminin girişində yer alan Heraklitdən bir monoloqda deyilir: “Zaman nədir? Zaman dəniz kənarında oynayan bir uşaqdır”.

Elə həmin filmdə tək istəyi 19-cu əsr şairinin tamamlamadığı şeirlərini sonlandırmaq olan şair zamanın

axışını, bir günün nə qədər davam etdiyini öyrənmək arzusundadır. Bu onun üçün həyati əhəmiyyətə malikdir, çünki ömrünün sonlanmasına yalnızca bir gün vaxtı var. Şeirləri tamamlamaq üçün bilmədiyi yeni sözlər kəşf etməyə məcburdur.

Bu müddətdə biz, əslində, onun özünün yarımçıq qoyduğu, heç zaman tamamlaya bilmədiyi həyatı, xəyalları olduğunu anlayırıq. Filmdə Ceyms Coysun “Uliss” romanındakı kimi qəhrəmanımızın hekayəsi də bir gün boyu davam edir. Bu baxımdan filmdəki şair evinə dönən Odisseyi, arvadı Anna isə Penelopanı xatırladır. Odissey savaşlardan hər şeyin sonuna - hekayənin bitdiyi yerə gəlib çatmışdır.

Ancelopulos böyük bir ustalıqla zamanı zamanın içində təsvir edir.

Biz gah 19-cu əsr şairini, gah da qocanın ölmüş arvadını onunla eyni səhnədə dəfələrlə görürük. Bu sanki qocanın şüur axınının məhsuludur.

Bir gün boyu rastlaşdığı insanlar, kəlimələr satın aldığı uşaq ona hara aid oluğunu, yuvasını tapmaqda köməklik edəcəkdir. Sonda kəşf etdiyi sözlərdən biri olan esxilis, yəni harada olur, olsun, sürgündə olan, bütün həyatı boyu haraya aid olduğunu, yuvasını axtaran qoca bu tamamlanmama hissindən qurtulur və sevdiyi qadınla rəqs edərək insanlara qoşulur. Qadına isə cavab artıq məlumdur, sabah sonsuzluq və bir gün qədər davam edir.

27

Beləcə, biz “niyə film çəkirsiniz?” sualına Ancelopulosun cavabını təxmin edə bilərik.

“Zamanın axışını yumşaltmaq üçün!”. Filmlərində uzun planlardan istifadə etməsi onun 1961-ci ildə təhsil aldığı Paris Filmoqrafiya İnstitundan qovulmasına səbəb olmuşdur. Ancaq buna baxmayaraq, o daha sonra da uzun planlarla əldə edilə biləcək ölü zamanı ələ almış, standart kino montaj qaydasına qarşı çıxmışdır. Elə Parisdə oxuduğu illərdə kəşf etdiyi Homer isə bu yolda onun dəstəkləyicisi, sevimli şairi olmuşdur. Bir sözlə, yüksək sürətlə hərəkət edən, daim harasa tələsən əsrin sürətini onun kinematoqrafiyasından gözləmək yanlış olardı. Sənətkar bizə yavaşlamamızı, gözdən qaçırdıqlarımızı daha diqqətlə izləməmizi istəmişdir. Buraxın, səhnə özü tamamlansın!

Ancelopolos demokratiya, mədəniyyət, filosof və olimp tanılarının olduğu qədər vətəndaş müharibələri, diktatorluq, sürgünlər və insan həyatındakı faciələrin yaşandığı ölkədə doğulmuşdur. Tarix Troya müharibəsinin yaşandığı torpaqları bu dəfə dünya müharibələri ilə sınamaq qərarına gəlmişdi. Teo Ancelopulos isə tarixi anlaşılacaq hala salmaq üçün filmləri ilə zamanın tozunu alırdı. İtmiş zamanın izinə düşmək “çirklənmiş” zamanlara bir çarə arayışı baxımından “Ulisin Baxışı” (“Ulysses’ Gaze”) filmi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Filmdə rejissor Manakiş qardaşlarının 60 ildən uzun bir müddətdə Balkan və Osmanlı torpaqlarını gəzərək kəndlilərin, əkinçilərin, bir sözlə ulu əcdadlarımızın keçmişini lentə aldıqları ilk filminin axtarışındadır. Lakin onun arayışı balkanların tənəzzülü ilə müşayiət olunur. Onunla birlikdə isə

28

biz zamanında insanların özünə ideologiya hesab etdiyi kommunizmin çöküşündən sonrakı Avropanı izləyirik. Artıq post-modern zamanlarda insanın inanacağı, güvənəcəyi heç nəyi qalmamışdır.

Filmdə “yıxılan bir yurd təkrarən necə qurula bilər?” sualına cavab axtarılır.

Vətəninə geri dönən rejissorun illər sonra həmin torpaqlarda hiss etdiyi yadlaşma hissi, yurdsuzluq halı isə Leninin parçalanmış heykəli ilə simvolikləşdirilir. Bu yenilmə uzun müddət inqilablar yaradan və işarət barmağı ilə irəlini, hədəfi göstərən qəhrəmanın, xilaskarın məğlubiyyətini göstərir. Filmin bir hissəsində rejissor jurnalist dostu ilə içərkən o qədər ümid etməmizə rəğmən dəyişməyən dünyaya qədəh qaldırır.

Teo Ancelopulos sözlərdən ən qorxuncu olan ölüm kəliməsi ilə eynilə kino kimi hələ uşaq ikən tanış olmuş, yaddaşına həkk etdirmişdi. Uşaqlığı italyanların Yunanıstanı işğal etdiyi, vətəndaş müharibələri, faşistlərin Afinanı ələ keçirdiyi illərə təsadüf etmişdir.

Savaşlardan sonra yıxılmış ölkədə həyatlarına davam edə bilməyən təxmini 500 min yunan kişisi ölkələrini tərk edib Almaniya, Avstraliya və Amerikaya işləməyə getmişdirlər. Bu da qadınların və uşaqların kimsəsiz qalmalarına, çöl, kənd həyatının yox olmasına səbəb olmuşdur. Filmlərinin baş qəhrəmanı olan immiqrantların, sürgünlərin olması məhz bu tarixi hadisələrlə bağlıdır. O deyirdi: “Bu, eyni zamanda anamın əsri idi. Anamın əsri ümidin, xəyalın böyük çöküşü ilə nəticələndi”. Beləcə, o, 1944-cü illərin dekabr ayında anasının əlindən tutub cəsədlərlə dolu Afina küçələrində atasının ölü bədənini axtaran uşaqlardan biri oldu. Son filmi olan “Ağlayan çəmən” (Weeping meadow”) də məhz bu haqda, tarixin gedişatını dəyişmək istəyən analar haqqındadır. Filmdə Eleni troyalı Helen kimi vətənsiz, müharibədə ata-anasını itirərək kimsəsiz qalan, evləndikdən sonra isə yenidən bütün sevdiklərinimüharibədə bir-birinə qarşı vuruşaraq düşmən tərəflər olan oğullarını və ərini itirən bir qadındır. Bu baxımdan Eleni ağlayan çəməni, ikiyə bölünərək faşizmin yıxıcı təsirlərinə məruz qalmış Avropanın tükənişini simvolikləşdirir.

“Bir ananın qanlı yarasından qopub gələn bir haray dəyişdirə bilərmi tarixin axışını?”

Filmdə hadisələr çox yavaş, lakin şairanə bir şəkildə təsvir olunur. Qalacaq yeri olmayan insanların teatrı ev olaraq istifadə etməsi, ayrılıq anında Eleninin hələ bitməməsinə rəğmən hördüyü şərfin ipini ərinə verməsi, yarımçıq hörgünün iki əldə bir-birlərindən uzaqlaşdıqca sökülməyə başlaması …. Yuyulmuş bəyaz çarşafların çalınan musiqi sədaları altında sehirli, teatral hərəkətlərlə yellənməsi və bütün bu faciələrə rəğmən davam edən rəqslər…

“Mənzilə çatmağa daha neçə yol qalıb?”

Ancelopulosun bitirmədən vəfat etdiyi “Səssizlik trilogiyasına” daxil olan filmlərindən biri isə “Dumanda mənzərədir” (“The dust of time”). Film analarını tərk edərək heç vaxt üzünü görmədiklərini atalarını tapmaq üzrə yola çıxan bacı və qardaşın hekayəsindən bəhs edir.

Uşaqlar atalarının varlığından, harada olduğundan xəbərsiz şəkildə yola çıxma qərarı almışlar. Qatar taqqıltıları, məktublar, bitmək bilməyən gecə və gündüzlər isə onları film boyu müşayiət edir.

Film davam etdikcə uşaqların, əslində, Tanrını axtardığının fərqinə varırıq.

Tanrısını axtaran müdafiəsiz, gücsüz varlıqları bu yolda bir çox maneələr, çətinliklər gözləyir. Uşaqlar atalarını tapmaq üçün təsadüf etdikləri zaman dilimi də çox qəddardır. İki dünya müharibəsi görmüş bu dünya tamamən insanlıqdan çıxmış, mərhəmətsiz, nifrətdolu bir hala gəmişdir. Bu dünyada ac bir uşaq belə yemək üçün mütləq işləməyə məhkumdur.

29

Kiçicik, müdafiəsiz qızlar təcavüz edilərək kənara atıla bilər. Beləliklə, çıxdıqları səyahətin başlanğıcında sahib olduqları məsumluq getdikcə qazanacaqları təcrübə və böyümə ilə nəticələnir. Xoşbəxtlikdən filmin ortalarına doğru onların bu yolda bir dostu, rəhbəri peyda olur. Rejissor mifologiyada atasını sevən, özü də arayışda olan obrazı - Oresti ustalıqla filmində istifadə edir. Birlikdə olduqları bu yol isə sonsuz, anlaşılmaz işarətlərlə doludur. Səhnələrdən birində atın ölümü tanrıya çatmaq yolunun uzanmasına, ümidin yavaşyavaş tükənməsinə işarədir, çünki at yunan mifologiyasında tanrıların minik vasitəsi, carçısıdır. Uşaqların atın ölməsinə ağladığı anda Ancelopulos, demək olar ki, hər filmində istifadə etdiyi, həyat, başlanğıc, xoşbəxtlik və eşqin rəmzi olan toy səhnəsini yaradır. Rejissor bununla sanki həyatın kədər və sevinclə birlikdə yoğrulduğuna, bir-birinin

30

şadlıq və kədərində xəbərsiz insanlara işarə edir. Toy həm də rejissorun bu yolda ümidinin heç zaman tükənməyəcəyini simvolikləşdirir.

Lakin filmdə çarəzlik hissi yenə də davam etməkdədir. Bunu səssizcə, helikopter vasitəsilə çıxarılaraq aparılan nəhəng əl heykəlindən anlamaq olar. Sanki işarət barmağı qırıq olan heykəl də düzgün yol göstərməkdə aciz olduğunu dilə gətirmək istəyir. Bu yolda texnologiya, ideologiyalar da onun qarşısını kəsməyə, insanlardan uzaqlaşdırmağa hazırdır.

“Başlanğıcda hər yer qaranlıq imiş, amma sonradan işıq meydana gəlmiş, qaranlığı aydınlatmışdı. Torpaqdan dənizə qədər hər tərəfdə çiçəklər varmış. Dağlar, çiçəklərin üzərində isə quşlar və kəpənəklər uçurmuşlar”.

Filmin sonunda “ uşaqlar “ata”larını tapırlarmı, yoxsa dumanın altındamı qalacaqlar?” sualına, təəssüf ki, cavab tapa bilmirik. Onlar çayı keçdiklərində hekayənin başladığı yerdə olduqlarını anlayırıq. Lakin qorxmalarına artıq gərək qalmamışdı, çünki qaranlıqda işıq doğmuşdu və bu işıq həyat ağacını işıqlandırırdı.

“Fəlsəfə yolda olmaqdır” ideyasını hər zaman irəli sürən, filmləri tamamlanmamış hekayələr, səyahətlər, həyatlar üzərində quran Teo Ancelopulos 2012-ci ildə “Səssizlik trilogiyasını” bitirmədən motosiklet qəzasında vəfat edir. Bu tamamlanmama mistizmi onun öz həyat hekayəsinin də bir parçasına çevrilir.

“Bizlər zamanın içində daima hərəkət edirik. Bu səbəbdən filmlərimin bitdiyi yerdə “Son” yazmıram, yalnızca ilk filmimdə vardı və bir daha qoymadım. Tək bir böyük film yaradıram və mənimlə birlikdə o da bitəcək”.

31

“ P A L I T R A” bölməsi Müəlliflər: - Kənan Bağırov - Xavər Zahir

32

Karolina Jablonskanın fırçasından: sevgi, şiddət və qorxu Bir çox rəsm Kənan əsərlərini bir araya Bağırov toplayan və günlük olaraq istifadəçilərə təqdim edən “DailyArt” müəyyən vaxtlar çox da məşhur olmayan rəsmlər haqqında məqalələr hazırlayır. Yaradıcısıyla daha da yaxından tanış olmağıma şərait yaradan “Gözlər” adlı rəsm də belə sənət əsərlərindən biridir.

“Gözlər” əsəri həm rəng çalarları, həm də quruluşu etibarilə istər-istəməz insanın diqqətini cəlb edə bilir. “DailyArt”da qeyd olunur ki, rəssam əsərin rəng palitrasını rejissor David Lynch filmlərindən ilhamlanaraq yaradıb.

Amma yalan olmasın, “Gaspar Noe rənglərinə” daha yaxın olduğunu da düşünməmiş deyildim. Elə bunu oxuyar-oxumaz bu sənətkarla tanış olmaq eşqinə düşdüm. Sözügedən rejissordan ilhamlandığına görə, hələ gənc

olduğunu düşündüyümdə (güman etdiyimdə) məni başqa bir heyrət hissi bürüdü. Bu da, yəqin ki, üsyankar sənət adamı sevgimə görə bu qədər hərarətli idi. Nəysə, bu “hərarətdən” çox danışa bilərəm, ayrı və geniş mövzudur. Rəssamdan və əsərlərinin fəlsəfəsindən danışım.

Karolina Jablonska rəsmlərinin əsas vazkeçilməzi insan fiqurlarıdır. Bu insanlar əksərən fiziki və mənəvi olaraq yorğundur. Əsərlərindəki qəhrəmanların böyük bir qismi sanki “obyektivə poza verir” düşüncəsini formalaşdırır. Bu nüans rəsmi izləyən insanı rəsm əsərinə daxil edərək, personaj və izləyici arasında “gümüş bağ” qurur. Əgər bu bağ qırılsa, demək ki, “empatiya” hissimiz rəsm qarşısında məğlubiyyətə uğrayıb. Bununla belə, Jablonskanın personajları burada özlərinə tapşırılan rolu yerinə yetirməkdən zövq alırlar.

Raster Gallery (c)

- Sənət həyatınız barədə məlumat verə bilərsiniz?

- Polşanın Krakov şəhərində yaşayan rəssamam. 2015-ci ildə Krakov Rəssamlıq Akademiyasının Rəsm fakültəsini bitirmişəm.

Varşava Raster Qaleriyasını təmsil edirəm. Həmçinin Potencja Qaleriyasında rəssamlar Tomas Krecicki və Cyryl Polaczek ilə birlikdə fəaliyyət göstərirəm. Biz Krakovda birlikdə müxtəlif layihə və sərgilər təşkil edir, Polşadan və xaricdən müxtəlif sənətkarları buraya dəvət edirik. Qrup sərgiləri ilə sənətimizi xaricdə təmsil etməyə və tanıtmağa çalışırıq. Qorxu və tragikomik janrda qısa filmlər çəkirik.

- Əsərləriniz üçün sizə ilham verən nədir?

- İlham mənbələrim əsasən intuitivdir. Plansız çalışıram. Amma iş bitdikdən sonra mənə nəyin təsir etdiyini anlamaq heç də çətin deyil. Daha çox rejissor David Lynchin filmləri, Caravaggio, Rembrant, Titan kimi rəssamların rəsmlərindən ilhamlanıram.

- David Lynchdən ilham aldığınızı söylədiniz. Ən sevdiyiniz filmi hansıdır?

- “Wild at heart” ( Vəhşi duyğular) filmi ən sevdiyimdir.

34

Rəsmlərinin böyük əksəriyyəti erotik və şiddət məzmunludur. Bunlar ilk olaraq diqqət edilməyən, amma sonradan təcavüzkar rol yerinə yetirən təbii xoreoqrafiyalardır. Cəmiyyətimiz bu konsepsiyalara heç də yad deyil. Ona görə də, çox asanlıqla obrazların kədərini bölüşə və bir az da dərinə getsək, bu obrazların yerində “Elinalar, Nərminlər” görə bilərik.

Yazar Dorota Maslovskayanın nəsrlərindən təsirlənərək yaradılmış sadə aksesuarlar, idman ayaqqabıları, tatular rəssamın obrazlarını günümüzə bağlayan xarakterik xüsusiyyətləridir. Əsərlərində feminist duyğular qabarıq şəkildə görünsə də, rəssam daxili alovu təkcə feminist duyğulara deyil, hətta antoqonist tərəfin də hər cür şiddət və təcavüzünə qarşı yönəldir.

- Rəsmlərinizdə qadın obrazları tez-tez müşayiət edilir. Bunun feminizmlə bir əlaqəsi varmı?

- Əlbəttə! Rəsmlərimdə, əsasən insanlara, duyğularına, münasibətlərinə və qorxularına yer verirəm. Qadın obrazlar üstünlük təşkil edir, amma bir çox kişi obrazlarına da rast gəlmək olar.

Rəsmlər təkcə feminist xüsusiyyətləri daşımır.

Yuxarıdakı əsərini isə Jablonska radioda eşitdiyi bir pop musiqidən təsirlənərək yaradır. Musiqinin sözləri təxminən belə olur: “Hər hansı bir cəmiyyətin keyfiyyət göstəricisi o cəmiyyətdə qadına necə davranılmasından asılıdır. Mənim qollarım üçün yetəri qədər böyük kişi yoxdur.”

35

Əsərin adı elə burada işlədilən “Mənim qollarım üçün yetəri qədər böyük kişi yoxdur”, yəni “No Man Is Big Enough for My Arms” olur.

Musiqinin sözlərinin, həmçinin günümüzün reallığının rəsm ilə ahəngdarlığı rəsmi daha da təsirli edir.

- Bəzi rəsmlərinizdə avtoportretlərinizi yaratmısınız. Burada Frida Kahlodan ilhamlandığınızı desəm, yanılmış olarammı?

- Xeyr, Frida Kahlodan ilhamlandığımı deməzdim, sadəcə digər rəsmlərdəki kimi obrazlarımı müəyyən insanların yerinə qoyuram, bir növ empatiya yaradıram və bu insanlardan biri də mənəm.

Jablonskaya görə, bir çox dəyərli münasibət və arzuların (o cümlədən, sənət əsərlərinin) gücünə inansaq və heyran olsaq da, münaqişə, şiddət, nifrət və digər pis xarakterli hadisələr baş verən həyatda yaşamaq çətindir.

36

- Rəsmlərinizi çəkərkən mükəmməliyyətçi davranırsınızmı və bu sizin xarakterik özəlliyinizdirmi?

- Rəsmlərimdə məqsədyönlü olaraq bəzi səhvlər buraxıram.

Düşünürəm ki, rəsm və yaradıcılıqdakı müəyyən səhvliklər onun keyfiyyətini daha da artırır.

- Azərbaycanlı gənclər üçün incəsənətlə bağlı hansı kitab və yazarı tövsiyə edərdiniz?

- Müxtəlif kitablar oxuyuram. Amma, bəlkə də, sizə Nobel mükafatlı yazıçı Olga Tokarczukun “Bieguni” (eng. “Flights”; az. “Uçuşlar”) və digər kitablarını məsləhət görə bilərəm.

- Təsviri incəsənət tələbələrinə məsləhətiniz nə olar?

- Yaradıcılıqla məşğul olan insanlara məsləhət vermək çətindir və fikrimcə, bir az haqsız yanaşmadır. Çünki yaradıcılıq daxildən gələn hissdir. Ümumilikdə isə deyə bilərəm ki, bacardığınız qədər çalışın, səyahət edin və insanlarla tanış olun.

37

OSMAN HAMDİ BƏY “Qəlblərin şəfası sevgiliyə qovuşmaqdadır” 1839-1861-ci illər...

31-ci Osmanlı padşahı Əbdülməcidin taxtda olduğu və modern Türkiyənin formalaşmasına təkan verən tənzimat (islahat) illəri... Qərb mədəniyyətinin Osmanlı üzərində ən güclü təsirə malik olduğu dönəm... Sarayda portretlərin çəkilməsinə başlanılması, Qərb musiqisinə, mədəniyyətinə marağın artdığı dövr...

Osman Hamdi bəy də məhz belə bir mühitdə yetişib. İlk türk arxeoloqu və çağdaş türk muzey işinin qurucusu olub. Atası sədrəzəm İbrahim Etəm əfəndi də Sultan Mahmud tərəfindən təhsil üçün xaricə göndərilən ilk 4 türkdən biri olub. Sultan Əbdülməcidə fransız dilini öyrədib, Xarici İşlər üzrə məmur, türklərin Berlindəki səfiri, sədrəzəm kimi müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. Buna görə də oğluna yaxşı təhsil vermək imkanı olub.

Atası Xarici İşlər Naziri olduğu vaxtlarda 14 yaşlı yeniyetmə Osman Hamdi hüquq təhsili almağa başlayır. Atasının işi ilə əlaqədar onunla birlikdə Belqrada və Vyanaya səyahət edir. Avropanın mədəni həyatından təsirlənən gənc atasının da razılığı ilə Parisdə hüquq üzrə oxumağa başlayır. Lakin bir müddətdən sonra Osman Hamdi təsviri sənətə olan sevgisi ilə hüquqdan tamamilə əl çəkib rəsamlğı dərindən öyrənməyə başlayır. Dövrün tanınmış Avropa rəssamlarının şagirdi olan Hamdi marağını çəkən arxeologiya

Xavər Zahir dərslərində də iştirak edir. Parisdə 12 il qalır.

1867-ci ildə Paris sərgisində əməkdaş kimi iştirak edir. İlk dəfə bir Osmanlı sultanının (32-ci Osmanlı padşahı Sultan Əbdüləziz) Qərb torpaqlarına ekspozisiyanı ziyarət etmək üçün səyahətə gəlməsi isə bu sərginin tarixi əhəmiyyətini daha da artırır. Məhz bu hadisə Osmanlının Qərb mədəniyyəti ilə yaxından tanışlığında böyük təkan rolunu oynayır.

Osman Hamdi Parisdə tanış olduğu Mari adlı xanımla evlənir və 1869-cu ildə İstanbula qayıdır. Daha sonra Midhət paşanın xarici işlər müdiri kimi Bağdada yollanır. Burada olarkən ölkənin tarixi və arxeologiyası ilə maraqlanır. Həm rəsmlərini çəkir, həm də ilk arxeoloji işlərinə başlayır və ilk tapıntılarını İstanbula göndərir.

1871-ci ildə vətənə qayıdan Osman Hamdi bəy dil biliyinə görə xarici səfirlərlə iş üçün təyinat alır. Bir müddət sonra isə Vyanadakı sərgiyə göndərilir. Burada yenə Mari adlı 17 yaşlı qızla tanış olur. Sonradan ikinci həyat yoldaşı olan bu xanım adını dəyişərək Nailə (Naile Hanım) edir...

Xarici dillərə mükəmməl bələd olması illərlə yüksək vəzifələrdə çalışmasına kömək olur. 36 yaşında dövlət məmurluğundan ayrılıb özünü tamamilə rəssamlığa həsr etmək istəsə də, qısa müddətdən sonra - 1881-ci ildə Humayun Muzeyinin (“Müzey-i-Hümayun”) direktoru olur.

Gənc yaşında Avropada görüb öyrəndikləri, incsənətə yanaşmanı vətənində də tətbiq etməyə başlayır. Onun bu sahədə islahatları ölkənin mədəni həyatında böyük inkişafa və irəliləyişə səbəb olur.

Osman Hamdi bəy ilk islahatlarından birində qazıntılar zamanı tapılan artefaktların, eləcə də yerli sənət əsərlərin xaricə göndərilməsini qadağan edir. Xaricilərin arxeoloji qazıntılarına türk təmsilçilərin qatılmasına şərait yaradır. Muzey işi nizamnaməsini hazırlatdırır ki, buraya arxivlənmə, bərpaçılıq, saxlanma anbarlarının düzəldilməsi, eləcə də modern muzey binalarının inşası və s. daxil edilir. Şəxsən özü yarım qalmış arxeoloji qazıntılarla maraqlanmağa başlayır. Bu qazıntılar zamanı dəyərli

İstər həyatının dövlət məmurluğuna həsr etdiyi illəri, istərsə də, muzey işi, arxeologiya və təhsildəki fəaliyyəti olsun, Osman Hamdi bəy heç zaman rəssamlığı kənara qoymur. Daim işləyir və bir-birindən əlvan koloritli əsərlər yaradır.

Mədəniyyətin bir çox sahəsində olduğu kimi türk rəssamlığında da ilkə imza atır...

Belə ki, məhz Osman Hamdi bəy türk təsviri sənətinə insan fiqurlu kompozisiyanı gətirən ilk fırça ustasıdır.

Osman Hamdi əsərlərində orientalizm (şərqçilik) üslubu aydın nəzərə çarpır.

Lakin Hamdi bəyin baxış bucağı, Avropa orientalistlərinin yaradıcılığından mövzusuna, ideyasına, təsvir texnikasına görə fərqlənir. Əksər Qərb rəssamları Şərq mövzulu əsərlərində səfaləti, geriliyi, vəhşiliyi göstərməyə meyilli olsalar da, Osman hamdi tablolarında biz tamamilə başqa istiqamətin - gözəlliyin, ehtişamın, əzəmətin, maarifənmənin şahidi oluruq.

tapıntılarla qarşılaşır, bir neçə sərdabə aşkarlayır. Ən əhəmiyyətli arxeoloji qazıntısını 18871888-ci illərdə Livanda reallaşdırır və “İskender Lahdi”ni (İsgəndərin sərdabəsi) tapır.

Osman Hamdi bəy bütün gücü ilə ölkəsinin mədəni inkişafına çalışır.

Təkcə muzeylərin açılışı deyil, həm də “Sanayi-i Nefise mektebi - Mimar Sinan Üniversitesi Güzel sanatlar akademisi”nin də yaradılması onun adı ilə bağlıdır.

Nadir memarlıq üslubuna malik məscidlər, türbələr, onların qarşısında, yaxud içində təsvir edilən insan fiqurları... Bu fiqurların geyimləri, duruşları və s. Hamdi bəy fırçasının sehrini göstərir. Kompozisiyalarının rəngarəngliyi və maraqlı insan obrazlarının yaradılması da bir növ “səhnə” effektini yaradır. Əsasən, dini elementlərlə zəngin islam mədəniyyətini əks etdirən bu səhnələrdən əlavə, rəssamın müəyyən bir hərəkət anının kətana həkk olunmuş fotosu təsirini bağışlayan tabloları da var. Bu da təsadüfi deyil, çünki Osman Hamdi bəy əsərlərini çəkərkən fotolardan köməkçi vasitə kimi istifadə edirdi. Bəzi sənətşünaslara görə, bu, rəssamlıqda qüsur sayılır, lakin Hamdi bəyin kətana köçürdüyü naxışlar, müxtəlif insan fiqurları kompozisiyadakı yerlərinə elə ustalıqla yerləşdirilib ki, onun təxəyyülünün zənginliyinə və istedadına heç bir şübhə oyatmır.

Oxumağa, maariflənməyə üstünlük verən və bunu təbliğ edən sənətkar əsərlərində də kitablara, qiraət edən insanlara, xüsusilə gənclərə yer verib.

Onun “Oxuyan gənc əmir” (1878), “Quran oxuyan qız” (1880), “Quran dərsi” (1890), “Quran oxuyarkən” (1902), “Həyatın qaynağı” (1904) və s. bu qəbildəndir. Musiqi alətində ifa edən insan fiqurlarının, şahmat oynayanların, şərq və qərb elementlərini birləşdirən libaslardakı qadınların təsviri Hamdi bəy əsərlərinə özünəməxsusluq qatır. İndinin özündə də rəssamın əsərləri dünyanın ən böyük hərraclarında milyonlarla dollara satılır. 2019-cu ildə Osman Hamdi bəyin “Quran oxuyan qız” (1880) tablosu 6.3 milyon sterlinqə satılaraq Türkiyənin ən bahalı rəsm əsəri kimi tarixə düşüb. Bəs “Quran oxuyan qız” tablosunu bu qədər dəyərli edən nədir? Görəsən, rəssam bu əsəri ilə hansı ideyanı aşılamaq istəyir?

Hamdi bəyin rəssamlıq yaradıcılığında əsas mövzulardan biri də Osmanlı cəmiyyətində qadına olan baxış, İslamda qadının mövqeyidir. Bu əsərə də diqqətlə baxanda ilk gözə çarpan məqam qızın geyimi və baş örtüyüdür. Axı islamda qadının bu cür bədənə yapışan, onun cizgilərini bəlli edən libaslara və saçın görünməsinə qarşı “tabu” var. Lakin rəssam qızı elə bu cür də təsvir edib. Bəzi fikirlərə görə, bununla Hamdi bəy qadının islam qanunlarına laqeydliyini, eləcə də “dini savadsızlığını” göstərməyə çalışır, yaxud da əksinə, oxuyub-öyrənməyin geyimdən və bu cür “xarici elementlərdən” asılı olmadığını, dini ehkamların qadın azadlığını məhdudlaşdırdığını vurğulamaq istəyir. Əsərdəki arxa fonda şəbəkəli formada işlənmiş pəncərə, divardakı mavi ornamentlər, yerdəki xalçanın (canamazın) naxışları, Quran qoyulan rəhilin naxışları, qəndilin forması tamaşaçıya estetik zövq aşılayır.

Fırça ustasının ən sirli və indiyə qədər mübahisəli qalan tablolarından biri isə “Mehrab” (1901) adlanır. İkinci adı “Yaradılış” olan bu rəsmdə Məscidin mehrabında rəhil üzərində əyləşmiş hamilə qadın təsvir edilib. Onun ayaqları altında isə dağınıq halda səpilmiş dini kitablar (Quran, Avesta, Buddizmə aid kitab...) var.

Bu əsər indiyə qədər də birmənalı qəbul olunmur. Sənətşünasların, tənqidçilərin bəzilərinə görə, bir qadının məsciddə bu şəkildə təsvir olunması özü də namaz qılınarkən insanların Kəbəyə üz tutduqları hissədə - mehrabda Quran qoyulan rəhilin üstündə üzü əks tərəfə oturması, üstəlik müqəddəs kitabların onun ayağı altına qoyulması islam dininə edilən təhqirdir. Digər baxış bucağına görə isə rəssam bu təsvirlə dinin qadının azadlığını əngəllədiyini vurğulmaq istəyib. Müqəddəs kitabları ondan aşağıya qoymaqla qadının üstünlüyünü, hamiləliyini göstərməklə isə əsl yaradıcının qadın oluğunu (qadın başlanğıcını) çatdırmağa çalışıb. Yaxud da maariflənməyə gedən yolda dini ideologiyadan uzaq, hürr insanların doğulacağı gələcək ideyasını əks etdirib. Maraqlısı budur ki, rəsm əsəri itib və onun harada olması barədə heç bir məlumat yoxdur.

Osman Hamdi bəyin dünyada ən çox tanınan əsəri “Tısbağa tərbiyəçisi (təlimçisi)”dir. 1906-cı ildə işlədiyi bu tabloda mərkəzdə dayanmış kişi fiquru rəssamın özüdür. Qeyd edildiyi kimi, o, fotolardan istifadə edərdi və bu əsər üçün də xüsusi libas - qırmızı kaftan geyinib şəklini çəkdirmiş və həmin foto əsasında kətan üzərində işə başlamışdı. Təsvir edilən məkan isə Bursadakı “Yeşil Cami”nin ikinci mərtəbəsidir. Əsərə diqqətlə baxaq: Qırmızı kaftan geyinmiş yaşlı, qozbel bir dərviş. Uçulub-tökülən bir məkan. 5 tısbağa - 3-ü işığa doğru gələrək yarpaqları yeməyə çalışır, 2-i isə qaranlığa doğru uzaqlaşır. Dərviş yorğundur və məlul-məlul onları izləyir. Kürəyindən “nəkkarə” (yarımkürə şəklində kiçik nağaradır. Sufi musiqisinin 4 təməl çalğı alətindən biridir) və onu çalmaq üçün mizrab asılıb. Arxasında qovuşduduğu əllərində isə ney tutub. Tısbağaları musiqi ilə “tərbiyələndirməyə” çalışır.

Həyatından da artıq bildiyimiz kimi ömrünü cəmiyyəti maarifəndirməyə, mədəni səviyyəsini yüksəltməyə çalışan Hamdi bəy “Tısbağa tərbiyəçisi” qismində öz prototipini yaradıb. Tısbağalar isə yeniliyə, islahatlara qarşı çıxan bürokratlar, ağır-axsaq, güc bəla ilə irəliləyən toplumdur.

Tısbağaları əhilləşdirməyin çətinliyini, hələ üstəlik bunu musiqi vasitəsilə - yəni mədəni yolla etməyin mümkünsüzə bərabər olduğunu dərvişin yorğun və çarəsiz üzündən, bir də sanki təslim olmuş kimi neyi artıq arxa tərəfdə tutmağından anlamaq olar. Çünki cəmiyyətin maariflənməsi, yeniliklərə öyrəşməsi tədrici və böyük səbir tələb edən işdir...

Rəsmdə pəncərənin üzərindəki lövhəcikdə isə belə bir yazı var: “Şifau’l kulub likau’l mahbub”, yəni “Qəlblərin şəfası sevgiliyə qovuşmaqdadır”.

Araşdırmalar nəticəsində rəssamın bu əsəri yaradarkən nədən ilhamlandığı da məlum olub. Belə ki, 1869-cu ildə Fransada yayımlanan “Le Tour du Monde” adlı səyahət dərgisində çap olunan illüstrasiyanı xatırladır. Hamdi bəyin atası ilə məktublaşmalarından aydın olub ki, o, bu qravürlə tanış olub. Əsərə tarixi konteksdə təhlil edənlər isə satirik analogiyanı Osmanlı imperiyasında həyata keçirilən islahatların effektsizliyi ilə müqayisə edirlər. Həmçinin rəsmin ərsəyə gəlmə tarixi imperiyadakı sosial-siyasi çevrilişlər dövrünə, Birinci Dünya müharibəsi əsərəfəsinə, sultan 2-ci Əbdülhəmidin islahatları dönəminə təsadüf edir.

Tısbağa tərbiyəçisi tablosunun ikinci versiyası isə 1907-ci ilə aiddir. Birincidən (222x122) ölçülərinə görə fərqlənən ikinci əsərə (136x87) bir neçə detal da artırılıb.

Divardan asılan ikinci lövhəcikdə “Allah” və “Məhəmməd” kəlmələri yazılıb. Pəncərə kənarında isə vaza var, həm də tısbağaların sayı 5 yox, 6-dır. Londona qədər gedib çıxan bu əsəri 1984-cü ildə Erol Simavi 100 min dollara alır. İndiyə qədər onun kolleksyasına aid olan bu tablo “Sakıp Sabancı Müzesi”ndə sərgilənir.

Osman Hamdi bəy yaradıcılığında islam və Şərq motivləri nikbin ruhda əks olunub. Burada şərq insanının ağlı, intellekti, incəsənətə, oxumağa və öyrənməyə həvəsi təsvir edilib. 20-ci əsrin aydınlarından biri olan, ölkəsinin inkişafı üçün çalışan Osman Hamdi bəy müxtəlif sahələrdəki xidmətləri ilə nəinki bugünkü Türkiyə, ümumilikdə bütün dünya mədəniyyəti üçün qiymətli xəzinələr qoyub. Sənətkarın irsi indi də öyrənilir və araşdırılır.

42

“ G E E K Z O N A” bölməsi Müəlliflər: - Ayan Şamçı - Fatimə Qəhrəmanlı

44

Rəngli Həyat Axtarışında Ayan Şamçı

Deyilənə görə, insan həyata yaşamaq üçün gəlib. Yaşayaraq ən rəngli, amma bəzən ən çirkin izlərini dünyaya ayaq basaraq qoymaq üçün doğulub. Cəmiyyətin digər üzvlərinə qayğı göstərmək, müsbət təsir etmək və hətta yaşama səbəblərinə çevriləcək qədər sevmək kimi xoş hisslərlə əhatə olunaraq yaşamalıdır deyə ağlımızdan belə keçmir. Bu, qarşılıqlı və zəncirvari getməli olsa da, insanlar bəzən həyatlarının ən ali missiyalarını unudurlar – insanları və həyatı sevmək. Bu unutqanlığa da çoxlu faktorlar təsir edir – uğursuz ailə, şiddət, ölüm, itki və s. travmalar insanları bir şeytan kimi ali yollarından döndərib bəzilərini intihara, bəzilərini isə şiddət göstərən tərəflərə sürükləyir. Çox qəribədir ki, eyni bədbəxt taleləri yaşamalarına baxmayaraq, insanlar empatiya hisslərini özlərində boğub digərlərinin kiçik

xoşbəxt anlarını məhv etməyə çalışır, nəticədə “rəngli həyat” dediyimiz anlayışdan həm özlərini, həm ətrafdakıları məhrum etmiş olurlar. Anlamırlar ki, fikir bildirmək kimi qələmə verdiyimiz adi bir söz, hərəkət belə insanları incidə, həyatlarının mənasını itirməyə səbəb ola bilər.

Sizcə, intiharlara səbəb nədir? İnsanlar, həqiqətən, tamamilə həyatdan bezib canlarına qıya bilərmi, yoxsa xarici faktorlardır intihar fikirlərini insanlara məcbur çıxış yolu kimi sırıyan? Düşünür və ümid edirəm ki, ikincidir. Məhz “Rəngli” (“Colorful”) animesinin çatdırmaq istədiyi əsas fikir, bəlkə də, budur. Bizdə 13 yaşlı Elina, “Rəngli”də isə 14 yaşlı Makotonun timsalında yeniyetmələr həyatlarının ən çılğın vaxtlarında şiddətə, nifrətə, bullinqə məruz qalaraq məhz həyatlarını sonlandırmaq qərarını verirlər.

45

Elə bu animeni yaradarkən Keiçi Hara (Keiichi Hara) və roman olaraq yazarkən Eto Mori də Yaponiyanın mühüm sosial problemlərindən biri olan yeniyetmə intiharlarına diqqət çəkmək, həm də intiharların kökaltı səbəbləri haqda narahatlıqlarını bölüşmək istəyiblər.

Keiçi Hara “anime dünyası”nda imzasını ilkin olaraq “Doraemon” adlı 22-ci əsrdən gələn, mavi, robot pişik haqda bəhs edən çizgifilm-serialı ilə qoyub. “Doraemon” “Rəngli”dən fərqli olaraq, daha parlaq rənglərlə əhatələnsə də, 2010-cu ildə ekrana çıxan “Rəngli”nin çalarları daha xüsusi, daha qəlbətoxunandır. Reala yaxın təbiət mənzərələrindən tutmuş adi qaynar yeməyə görə ağızdan çıxan buxarın detallı şəkildə verilməsi izləyicini özünə çəkə bilir.

Miyazakinin böyük bədheybətlər, sehrbaz qarılar, pişik maşınlar və digər utopik və qeyri-utopik dünyasından fərqli olaraq, Haranın “Rəngli”də yaratdığı dünya adi insan problemlərinə toxunaraq, əslində, necə aciz və kövrək olduğumuzu bir daha vurğulayır. Siz bu dünyada özünü və yaxınlarını bağışlamağın çətinliyini, dost vəfasını, yeniyetmələrin bəzən necə nifrət dolu və qəddar ola biləcəyini, yeniyetmə seks işçiliyi kimi həm acı, həm də xoş mövzuların şahidi olacaqsınız.

Yaxşı, bəs Makoto kimdir? Makoto bizim baş obrazımızın adı olsa da, əslində, biz izləməyə başlayarkən 3 gün öncə intihar etmiş olur. Onun əvəzinə isə “deyəsən, mən ölmüşəm və bu, problem deyil” deyən, yenidən həyata qayıtmağa həvəssiz olan günahkar, adsız və cinssiz bir varlıq onun bədəninə daxil olur. Demə, bu varlıq digər ruhlar kimi o dünyaya tam getməyə hazırlaşarkən həyata qayıtmaq üçün bir şans üzünə gülüb və digər insanın bədəni sayəsində yenidən həyata geri dönə bilər.

Bunun üçün isə yeganə bir şərt var: 6 ay içində əvvəlki həyatda etdiyi səhvi xatırlamalıdır. Ruh başqa seçiminin olmadığını görüb mələk, yoxsa şeytan olduğu bilinməyən, tanrının (filmdə “boss”un) elçisi, məktəb formasında balacaboylu Purapura ilə razılaşır.

46

Ruh gözlərini açarkən narahat baxışlarla yenidən həyata dönən övladlarını süzən ailə ilə qarşılaşır. Öncə bu insanlar qayğıkeş ailə portreti kimi gözlərimizi sığallasa da, sonradan aydın olur ki, Makotunun atası lazımından artıq işləsə də, vəzifəsi qalxmayan “ağ köynəkli” uğursuz işçi, anası flamenko rəqs müəllimi ilə atasına xəyanət edən, həmişə gərgin görünən bədbəxt qadın, qardaşı Mitsuri isə Makotodan fərqli olaraq, qiymətləri çox yaxşı olan, amma həm də ailədə baş verənlərə qarşı vecsiz görünən bir oğlandır. Ailədaxili problemlər ilə tanış olub Makoto üçün üzülən ruh ən azından məktəbdə hər şeyin yaxşı olacağına ümid etsə də, ümidləri bir anda suya düşür. Demə, Makotonun məktəbdə heç dostu yoxmuş, qəribəliyinə və balaca boyuna görə sinif yoldaşları tərəfindən “çirkin ördək” kimi çıxdaş olmuşdur. Yeganə aşiq olduğu qız - Hiroka Kuvabara (Hiroka Kuwabara) isa seks işçiliyi ilə məşğul olurmuş. Üzünə çırpılan həqiqətlərdən sonra Makoto ilə tam empatiya quran ruh depressiyaya düşür və yalnız rəsm dərnəyində Makotonun yarımçıq qalmış rəsminə baxaraq özünə təskinlik tapır. “Ana”sının bişirdiyi dadlı yeməklər, aşırı qayğıkeşliyi onun ürəyini bulandırır, heç nə olmamış kimi davranan “ata”sı və “qardaş”ı onu təəccübləndirir.

Makotonun yenidən məktəbə gələndən sonra tamamilə fərqli “ruh”a sahib olduğunu hiss edən yeganə şəxs isə Şoko Sano (Shako Sano) olur.

Qırıq-qırıq nitq ilə danışan, aşırı utancaq Şoko nə qədər Makotoya maraq və diqqət göstərsə belə, Makoto ondan bir o qədər uzaq qaçır, hətta Şoko onun evinə baş çəkərkən onunla sözün əsl mənasında iyrənc davranır.

Beləcə depressiv Makoto həm də heç bir insan hisslərini vecinə almayan, anasını belə acılayan aqressiv yeniyetməyə çevrilir.

Elə bu vaxtlarda Purapura gəlib ona əsl missiyasını xatırlatmağa və Makotonun həyatını isə bu cür korlamamağa çağırır, çünki ruhun vaxtı məhduddur və o, səhvini xatırlamasa, Makoto tamamilə həyatdan gedəcək.

Ruh isə nə qədər aqressiv olsa belə, insana xas xüsusiyyətləri qayıtmağa başlayır və kiçik gənclik narahatlıqları ona əsas problemləri unutdurur.

Müəllimi onun yadına salır ki, ali məktəb seçimi vaxtı yaxınlaşır, Makotunun isə sinif üzrə ən son yerdə sıralanması heç də ona kömək etməyəcək.

Nə edəcəyi üzrə fikirlərində var-gəl edərkən eyni sinifdən olan Saoteme ilə qarşılaşması onun həyatında dönüş nöqtəsi olur. Birgə küçələrdə gəzişərkən Makotonun “Yaşadığımız dövrə sığmadığımızı düşünürəm” fikrinə artıq dostuna çevrilən Saotome “Düzdür, çoxlu problemlərimiz var, amma indiki zaman yaşanmalı ən yaxşı zamandır” deyə cavab verir. Sadə, səmimi Saotomenin çətin də olsa, universitetə girmək həvəsi Makotoda insani həvəs və məqsəd oyadır. Dostunun köməyi ilə o artıq özünü cəmiyyətin bir parçası sayır və əslində, heç kimin göründüyü qədər ideal olmadığını kəşf edir. Özünün də dediyi kimi: “Biz - insanlar monoxromatik (birrəngli) deyilik. Bir çox rənglərimiz var. Gözəl də, çirkin də. Rəngli olmaq normaldır.”

Nəhayət, sonda biz birinci özünü, sonra isə doğmalarını bağışlayaraq Makotonun çətin də olsa, düzgün qərar verdiyini görürük. Bəs siz özünüzü bağışlamağa hazırsınızmı, əziz rəngli insanlar?

49

Gözlərini bağlamasan, heç nə görməyəcəksən Yan Şvankmayer Sürrealizm cərəyanının çağdaş nümayəndələrindən olan

Fatimə Yan Şvankmayer (Jan Švankmajer) 1934-cü ildə ÇexiyaQəhrəmanlı da anadan olur və elə bu ildə də Çex Sürrealist Qrupu

yaranır (1970-ci ildə özü bu qrupa qoşulur). 9 yaşında Yeni İldə atasından hədiyyə olaraq kukla teatrı alması ilə “Şvankmayerliyə” ilk addımlarını atır. Belə ki, kino industriyasında yaşayacağı həyatın təməlini kukla teatrı ilə qoyur. Elə bu səbəbən onu rejissor yox, sənətkar adlandırmaq daha düzgün olar. Çünki fəaliyyətini rejissorluqla məhdudlaşdırmaq qeyri-mümkündür. Şvankmayerin filmləri gil, kukla, “cut-out”, “stop-motion” kimi animasiya növlərində ustalıq tələb edir. Özünü rejissor olaraq görməməyinin səbəbini isə özü belə açıqlayır: “Əslində rejissor adından çəkinirəm, çünki filmi yalnız yaradıcılığımda istifadə etdiyim vasitələrdən biri kimi hesab edirəm. Bu, rəsm çəkəndə, əşyalar, fraxtajlar, kollajlar düzəldəndə və ya toxunma təcrübələrimi həyata keçirəndə aldığım həzzə bərabərdir. ‘Şair’ kəlməsi bayağılaşdırılmasaydı, mən özümü bunun üçün bir şair adlandırardım: “Təkcə bir şeir var və onu hansı yolla ifadə etməyimizin fərqi yoxdur”.

50

Filmlərinin mövzusu haqqına yazmağı düşünürdüm, amma yaza bilmərəm, çünki filmlərinə toxunmalısınız, onları hiss etməlisiniz: sujetlər haqqında deyiləcək şeylər Şvankmayerin işlərini ifadə etməkdə acizdir. Hətta sözlər onun dünyasında o qədər zəifdir ki, bir çox filmində dialoqa ehtiyac belə duymur. Ola bilsin, oxucuda sual yarandı ki, bəs gözlə necə toxunmaq olur? Mən də elə buna görə işlərindən bəzilərini bura yazıram, lakin bəzi əsərlərinə yazı ərzində toxunacam: “Dimensions of dialoge/ Možnosti dialogu”- 1982, “Food”- 1992, “Alice/ Něco z Alenky”- 1987, “Lunacy/ Šílení” - 2005, “Jabberwocky/ Žvahlav aneb šatičky slaměného Huberta” - 1971, “Faust/Lekce Faust” - 1994, “Conspirators of Pleasure/ Spiklenci slasti” - 1996, “Little Otik/ Otesánek” - 2000, “The Last Trick/ Poslední trik“ - 1964 və b.

Rejissor animasiyanı reallıq və fantazmaqoriyanın, dil və repressiyanın, fərd ilə siyasətin, azadlıq ilə hakimiyyətin arasındaki gərginliyi ifadə edən vasitə kimi istifadə edir. İşlərinə baxdıqda adi, gündəlik əşyaların sürreallığını kəşf edirik, onların “kim olduğunu” öyrənirik. Lakin qorxu filmlərində görməyə öyrəşdiyimiz kimi, obyektlərə insan ruhunun, ya da lənətinin yüklənməsini müşahidə etmirik. Götürək elə “Picknick mit Weissman(1969)”i: əşyalar şəxsiyyət qazanır, “dəliyə dönür”, insanı diri-diri basdırırlar. Şvankmayer filmlərində şüursuz cisimlərə can verir; cisimlər azaddır, onların öz iradəsi var. Bu bədənlərin obyektləşməsinin əksidir. Əşyalar öz istəkləri nəticəsində insanların olmur, ancaq bizim üçün vəziyyət başqadır; ömür boyu bir bağın hasarı olmağı, bəlkə də, özümüz seçmişik.

Elə “Zahrada (1968)” filmində gördüyümüz bu səhnə qazana bilmədiyimiz azadlığımıza bir vurğudur. Çex sürrealist nəzəriyyəsində məqsəd totalitarizmin kontekstində tez-tez repressiya olunan subyektivliyin şüuraltı ölçüsünü bərpa etməkdir. Bu yanaşmanı “Byt/Mənzil (1968)” filmində isə belə görürük: bir adam düşmən mühitinə çevrilən bir mənzildə mühasirəyə alınır, xarici dünyayanı geri qazanmaq cəhdlərinin hər dəfə canlanan obyektlər tərəfindən qarşısı alınır və otaq baş qəhrəmanı tədricən taqətdən salır. Çıxışı olmayan bu mənzildə maddənin və rasionallığın əlamətləri solur, adamdan qalan tək şey onun divarda yazılmış adı olur. Yeri gəlmişkən, azadlıq mövzusu həmçinin sənətçinin “Šílení (2005)”, “Spiklenci slasti (1996)” filmlərində də işlənilib.

Toxunulması vacib olan bir məsələ də səs

Şvankmayerin əvvəl filmlərinə, daha sonra isə film istehsalına kommunist rejim tərəfindən qadağa qoyulur və bu səbəbdən 1980-ci illərə qədər başqa ölkələrdə tanınmır. Ancaq onun üçün bunun faydaları olub. Deyir ki, senzura ona ifadə etməyin yeni, yaradıcı yollarını araşdırmağa, simvollarla düşünməyə sövq edib. Həmçinin rədd cavabı alan ssenarilər yığılıb qalır və şanslısınızsa, bunu gələcəkdə istifadə edə bilərsiniz. Elə 2018-ci ildə çəkilən “Hmyz” filmi də 70-ci illərdə, gələcək üçün saxladığı ssenaridəndir.

Müsahibələrinə baxdıqda diqqətimi çəkən başqa bir şey də onun yaradıcı prosesi, ideyalarını gözləmədiyim şəkildə tətbiq etməyi idi. Rejissorun heç bir filmi fikirdən yaradılmayıb. İdeyanı film gedişatında inkişaf etdirməyi düşünmürdü, onun fikrincə, mövzuya kifayət qədər hakim olduqda ideyalar özü törəyir və mövzunu təkmilləşdirib istiqamətləndirir, amma ideya birinci yaranan və ya yaratmaq üçün səbəb olmamalıdır.

dizaynıdır. Qısa filmlərinin demək olar ki, heç birində dialoq yoxdur: səs sözə hakimdir. Luis Kerrolun “Alisa möcüzələr ölkəsində” əsəri əsasında çəkdiyi “Něco z Alenky (1988)” ilk uzunmetrajlı filminə baxdıqda sözlərin, cümlələrin seyrəkliyi məni təəccübləndirmişdi. Şvankmayerin dediyinə görə, hər hadisənin - saçın daranması və yaxud köynəyin düymələnməsinə qədər hər şeyin səsi yenidən qeydə alınır. Obyektlərin danışmadan özünü ifadə etməsi səni narahat etmir, həmin cismləri özlüyündə başa düşürsən, materiallara toxunursan və dialoqa ehtiyac duymursan. Və bunun nəticəsidir ki, bəziləri üçün xüsusilə bu film Luis Kerrolun əsəri əsasında çəkilmiş ən yaxşı işdir, çünki səs dizaynının filmin yuxu kimi təcrübə edildiyini izləyiciyə hiss etdirməsində böyük rolu var.

Yan Şvankmayer filmlərində daha çox əsas mənbə olaraq uşaqlıq, erotizm və yuxudan istifadə edir və nəticələr “grotesque”, bəzən qorxulu, bəzən komik (qara yumor demək daha uyğun olar), eyni zamanda sürreal iş ərsəyə gətirir. Düzü, o, müsahibələrində çox zaman sürreal işin olmadığını və sürrealizmdən istifadə etdiyini dilə gətirir: “Andre Breton “Sürreal rəsm” deməzdi, “Rəssamlıqdakı sürrealizm” deyərdi. Eyni şəkildə mən filmdəki sürrealizmdən danışıram. Sürrealizm psixologiyadır, fəlsəfədir, mənəvi bir yoldur, ancaq estetika deyil. Sürrealizmə hər hansı bir estetika yaratmaq maraqlı deyil”.

53

“ÇAP MAŞINI” bölməsi Müəlliflər: - Əhməd Əhmədov - Çiçək Məmmədova (Rus dili bölməsi)

54

“

Kafkaya minor baxış “Sığınacaq yer axtaran bir it, yuva quran bir siçan kimi yazmaq.” (“G.Deleuze and Guattari- Kafka”)

Əhməd Əhmədov Kafkanın Praqada yəhudi əsilli bir ailədə doğul-

ması onun Praqa yəhudiləri tərəfindən istifadə olunan yiddiş və çex dilləri ilə qarışmış bir alman dilinə sahib olmasına gətirib çıxarmışdı. Günter Anders Kafka haqqında araşdırmasında belə deyir:

“

İllustrasiya: Nərmin Mahmudova

Kafka bir yəhudi olaraq tam xristian dünyasının insanı deyildi.

Yəhudiliyini vecinə almayan bir yəhudi kimi tam yəhudi sayılmazdı.

Almanca danışan biri olaraq tam mənasıyla bir çex insanı deyildi.

Almanca danışan bir yəhudi olması səbəbi ilə tam olaraq bohemiyalı bir alman olduğu da iddia edilə bilməzdi. Bohemiyalı olması tam olaraq avstriyalı olmasının qarşısını alırdı.

“

Almanca danışan yəhudilər azlıq içində azlıq təşkil edirdilər. Almanlar tərəfindən yəhudiliklərinə görə, çexlər tərəfindən isə almanlıqlarına görə xoş qarşılanmayan bu insanlar Praqanın mədəni həyatının əskikliyi düşünülməyəcək parçası idilər.

Kafka ona və onun kimi digər Praqa yəhudilərinə yazı aktını tıxayan bu qarışıq vəziyyəti Broda yazdığı məktubunda belə ifadə edir: “Yazmamaq imkansızlığı, almanca yazmaq imkansızlığı, başqa cür yazmaq imkansızlığı”.

55

Wagenbach bir dilin bütün yoxsulluq simptomlarının Kafkada olduğunu, amma yaradıcı bir istifadəyə soxulduqlarını və yeni bir ifadə zənginliyinin, yeni bir çevikliyin xidmətində olduqlarını qeyd edir.

Bu nöqtədə isə Deleuze və Guattari Kafkanın yeni bir dil istifadəsi kəşf etdiyini iddia edir: “məna tərk ediləcək və ondan geriyə yalnızca kağızdan bir skelet, ya da siluet qalacaqdır” Kafka dilin bütün yoxsulluğu içində Praqa almancasından istifadə edir və söz bazası quruduğuna görə, onu yoğunluğu içində titrəşdirir. “Hər cür simvolik, hətta mənalandırıcı, ya da yalnızca göstərən dil istifadəsinə qarşı tamamilə yoğun bir dil istifadəsini qoymaq”. (“Deleuze and Guattari- Kafka”) Mənadan geriyə yalnızca qaçış xətlərini yönləndirəcək qədər bir şey qalır. Artıq nə gerçək mənaya görə bir şeyin adlandırılması, nə də məcazi mənaya görə metaforların təyin ediciliyindən danışmaq olar.

Yəni Deleuze və Guattarinin deməyə çalışdığı şey Kafkanın şüurlu şəkildə hər cür simvolikanı, metaforu öldürdüyüdür.

“Metamarfoz (çevrilmə) metaforun ziddidir”. (“Deleuze and Guattari-Kafka”)

(c) Loui Jover

Robert Grillet də eyni iddianı səsləndirir.

Bəs əgər metafor yoxdursa, Kafkanın heyvan personajlarını necə oxumaq lazımdır? Ədəbiyyatı düşüncə üçün fərqli edən şey fərdin özündən çıxıb bir başqa şeyə çevrilmə arzusudur. Oluş fərdin bir vəziyyətdən başqa bir şeylə, və ya virtual bir düşüncə ilə qarşılaşmasının obyektidir.

Yazı oluşdan ayrıla bilməz: “Yazarkən qadın olunur, heyvan, və ya bitki olunur, qavranılmaz olana kimi molekul olunur”. (“Gilles Deleuze-Essays crit-

ical and clinical”) Ədəbiyyat deleuze üçün yazma aktı ilə varoluş tərzləri yaratma işidir. Və buna görə də, hər bir əsər bir həyat tərzi, bir “oluş” tərzi verir. “Üslub böyük yazıçılarda hər zaman bir həyat üslubudur. Əsla fərdi bir şey olmayıb, bir yaşamaq imkanı, bir varoluş şəkli icad etməkdir”. (“Deleuze 1995-Negotations”) Yazıçı bir mənada köçəridir - möhtəşəm bir oluş və başqa şeylərə çevrilmə gücü vardır. Səyahətlərinin məqsədi insanın ola bilmədiyi şey ola bilmə imkanına yönəlməkdir, yəni ontoloji sərhədlərini qırmaqdır.

Qaçış xətləri olduğun yerdə çoxalmağı ifadə edir. Yəni fiziki olaraq qaçış deyildir. Bir “yersiz-yurdsuzlaşmadır”.

Deleuze və Guattari x-oluş anlayışını ortaya atır (heyvan-oluş, qadın-oluş və s.). Heyvan-oluş isə bir heyvana çevrilməyi deyil, heyvan olmadan heyvan ola bilmə potensialı ilə əlaqəli bir təcrübədir.

Amma oluş bir təqlid deyildir. Çünki oluş periodunda fərd oluşduğu zaman oluşduğu şey də özü qədər dəyişməkdədir. Yəni oluş olduğu şeyin içinə tamamilə qarışmaq demək deyildir. Çünki oluş sərhədləri bəlli bir şey halına gəlməyə, sabit bir vəziyyətə gəlməyə yox, dinamizmə gətirir.

“Oluş”a misal olaraq Kafkadan başqa Melvilleni (balina-oluş), Van Goghu (günəbaxan-oluş) göstərmək olar.

Heyvan-oluş major olandan minor olana, çoxluqdan azlığa doğru bir hərəkətdir. “Çevrilmə” də atasının Kafkanı bir böcək kimi gördüyü yerdən etibarən bir çıxış yolu tapmaq cəhdidir. Problem azadlıq deyil. Problem çıxış problemidir. Yalnız böcək-oluş sayəsində ailə üçbucağından çıxma cəhdini reallaşdıra bilmişdir.

Yeni yaşayış sahələri tapmaq üçün.

Deleuze və Guattari Kafkanın yaradıcılığını təməl alaraq yeni bir ədəbi üslubdan söz açır.

“Minor ədəbiyyat minor bir dilin ədəbiyyatı deyil, daha çox azlığın major bir dildəki ədəbiyyatıdır”. (“G. Deleuze and Guattari-Kafka”) Minor olan azlığın azlıq olmaq halından yox, azlıq

olmaq halının dildəki təsirlərindən gəlir.

Bu, sadəcə Kafkaya aid deyildir. Məsələn Samuel Bekket, Vircinia Wulf, Coysu da misal kimi göstərmək olar.

Kafka major bir dili alır və onu yersiz-yurdsuzlaşdıraraq başqa bir şey olmağa məcbur edir. Bu mövzu ilə əlaqəli olaraq, David Martin-Jonesun sözlərini xatırlamalıyıq: “Deleuze və Guattari major bir dili minor bir şəkildə danışdırmağın onun kəkələməsinə və hətta inləməsinə yol açmaq olduğunu deyirdi.

Minor olmaq major bir dili alaraq seçdiyimiz kimliyi ifadə edə biləcək tərzdə danışdırmaqdır. Bununla birlikdə isə cəmiyyətin major səsinin sabitliyini pozmaq imkanlarına sahibdir.

Xüsusilə sənət və ədəbiyyat ilə. Bu səbəbdən minor olmaq müxalif olmaq yox, o sistemin içində yer alaraq onu içəridən dəyişdirməkdir”.

Kafkanın, demək olar ki, bütün əsərlərində fərdi problemlər mikroskop altında böyüdülmüş şəkildə təsvir olunur və damdar bir məkan hissi oyandırır.

Nəticə olaraq da, bu problemin iqtisadi, hüquqi, bürokratik səbəblərlə əlaqəli olduğu hiss olunur.

Yəni hər fərdi problem bilavasitə siyasətə bağlanır.

Burada artıq fərdi olan hər şey siyasidir, siyasi olan hər şey fərdidir. Nəticə olaraq, minor ədəbiyyat siyasidir.

Deleuze və Guattari isə major (böyük) ədəbiyyatlarda bunun tərsinə olduğunu iddia edirlər. Onlara görə, bu ədəbiyyatlarda fərdi problem fərdi olmayan digər problemlərlə daha az birləşməyə meyillidir.

Yəni sosial mühitin bir növ arxa plan kimi istifadə olunduğunu deyirlər.

“Böyük ədəbiyyatlar da ancaq bir anlıq söhbətə səbəb olan şey, kiçik ədəbiyyatlarda hər kəsin

ölüm-itimiylə əlaqəli bir qərar vacibiyyətinə malik olur”. (“Deleuze and Guattari-Kafka”) Bundan başqa Kafkanın ədəbiyyatında istedadlı insanlara çox az rast gəlirik.

Bu da minor ədəbiyyətin bir digər xüsusiyyətidir. Çünki bu ədəbiyyatda hər şey kollektiv bir dəyər daşıyır.

Subyekt yoxdur.

“K hərfi artıq nə bir rəvayətçini, nə də bir adamı göstərir: bir fərdin təkliyi, yalqızlığı üçün özlərinə bağlı olması dərəcəsində maşınsı (mexaniki) bir tənzimləməni və kollektiv bir günahkarı göstərir”. (“Deleuze and Guattari-Kafka”) Ümumilikdə isə Ulus Bakerin də dediyi kimi, yazıçı artıq heç bir ana dilə sahib deyildir və ana dilinə qarşı da tədbirlər almış kimidir.

Müasir ədəbiyyat isə bu tədbirlərin cəmindən başqa bir şey deyil kimi görünür.

“ Q A L E R E Y A” bölməsi Müəllif: - Rəfiqə Seyidova

60

Fotoda MÜHARİBƏ “Şəkillərin yetərincə yaxşı deyilsə, demək, yetərincə yaxın deyilsən”.

Rəfiqə Seyidova

Bu sözlər məşhur müharibə fotoqrafı və “Maqnum Foto”nun həmtəsisçilərindən olan Robert Kapaya aiddir. Eyni zamanda digər bir müharibə fotoqrafı Ceyms Neçvey haqqında çəkilmiş sənədli filmin də açılış sitatıdır. Bəlkə də, bütün foto dünyasında təhlükələrə rəğmən subyektinə yetərincə yaxınlaşmağı bacarmış şəxslər də elə məhz müharibə fotoqraflarıdır və onlar haqqındakı məqaləmə mən də bu cümlə ilə başlamaq istədim.

Bu cümlədən sonra rejissor bizi yetərincə yaxına, yəni fotoqraf Ceymsin fotokamerasına yerləşdirilmiş kiçik video kameradan görünən görüntülərin tən ortasına aparır. Film irəlilədikcə biz fotoqrafı görür, onunla birgə obyektivdən baxmış qədər oluruq. Filmin ilk 5-ci dəqiqəsində o, artıq növbəti obrazı olan ağlayan qadını tapır və biz də qadının bombalanmış evlər önündəki portretini görürük. Qadın xarabaya dönmüş köhnə evin divarlarına baxmağa və ağlamağa, biz isə fotoqrafla birlikdə bütün bu olanları izləməyə davam edir, qadının daha çox fotosunun çəkilməsinə şahid oluruq. Bu məqamda ağıla bir sual gəlir. Bəs biz bu situasiyada nə edərdik? Yəqin ki, şəkil çəkməyi dayandırardıq. Amma qarşılaşdığımız mənzərə isə tam fərqli olur.

Qadın ağlamağa, fotoqraf şəkillər çəkməyə, biz isə bütün bu olanları izləməyə davam edirik.

Müharibə fotoqrafiyasının illərdir, mübahisələrə səbəb olan əxlaqi dilemmalarından biri də elə məhz bu sualdır. Fotolar çəkilməyə davam etməlidirmi? Fotoqraf qarşıdakı şəxsi sadəcə bir subyekt kimi görür, yoxsa onun əzabının bir parçası olaraq orada fəaliyyətini davam etdirir? Və ən əsası, bu nə qədər vacibdir, və ya ümumiyyətlə, vacibdirmi?

61

İzləyicilərdən bir qismi bu suallara cavab tapmağa, digər qismi isə olanları səssizcə izləməyə davam edərkən səhnə dəyişir. Səliqəli geyimdəki intellektuallar divardan asılmış və içində ağlayan qadının da olduğu fotolara baxır və jurnalın üz qabığı üçün mükəmməl rəsmi axtarırlar. Onlardan biri deyir: “bu şəkildə kifayət qədər kədər yoxdur”. Digərləri razılaşıb başqa bir şəkil haqqında rəy bildirir və dağılmış binalar arasındakı boynubükük kişinin kadra necə gözəl yaraşdığı və bu fotonun necə yaxşı olduğu mövzusunda həmfikir olurlar.

Corc Rocer – fotoqraf, fotojurnalist və Maqnum Fotonun həmtəsisçisi də İkinci Dünya müharibəsində alman düşərgələrində gördüklərini sənədləşdirərkən bizim kimi izləyicilərdən bəzilərinin dilemmasına ortaq olmuş və sonralar olanları bu sözlərlə xatırlamışdır:

“Düşərgədə bir neçə saat keçirəndən sonra mən fərqinə vardım ki, mən ölü bədənlər, ağaclar və binaların qrafik olaraq gözoxşayan kompozisiyası axtarışındayam”.

O, bu travmatik təcrübədən sonra müharibə fotoqrafiyası ilə bir daha məşğul olmur. Bütün bunlarla paralel olaraq haqqındakı sənədli filmi izləməyə davam etdiyimiz Ceyms isə hələ də şəkillər çəkməyə davam edir və deyir: “Fotoqraf olma qərarım elə müharibə fotoqrafı olma düşüncəsi ilə başladı. Bu qərarı 70-ci illərin əvvəlində Vyetnam müharibəsi dövründə aldım. Vyetnamdan gələn fotolar bizə həqiqətdə pərdənin arxasında nələr olduğunu göstərirdi. Bu fotolar siyasi və hərbi liderlərin sözləri ilə təzad təşkil etdiyini və tamamilə əks görüntüləri üzə çıxarırdı. Bunlar güclü və ölümcül müharibənin nə qədər soyuq və insafsız olduğunu birbaşa göstərən sənədlər idi. Bu fotolardan çox təsirləndim və bu ənənəni davam etdirərək həyatımı buna həsr etməyə qərar verdim”.

62

Müharibə fotoqrafiyası, əslində, nədir və kimə lazımdır? Bu suallara cavab axtararaq gəlin, müharibə fotoqrafiyasının tarixinə baxaq. İlk müharibə fotolarının tarixi 1847-ci ildəki ABŞ və Meksika savaşına gedib çıxır. Bu fotoların müəllifi bilinməsə də, fotolar Meksikada çəkilmiş və generalların, mayorların portretindən tutmuş mənzərə şəkillərinə, küçə mənzərələrinə və onların savaş sonrası vəziyyətinə fokuslanmışdır.

Bu şəkillərin ən səciyyəvi xüsusiyyəti isə əks etdirmədikləridir: nə ölü, və ya yaralı bir bədən, nə də dramatikləşdirilmiş savaş səhnələri bu şəkillərdə yer almır. Müharibə səhnəsini özündə əks etdirən bu fotolar sonrakı nümayəndələrindən fərqli olaraq qəhrəmanlıq, və ya vətənpərvərlik duyğuları daşımır, heç bir təbliğat məqsədi güdmür.

“Foto həqiqətə aid bir xatirəni və hadisəni vizuallaşdırır, və ya birbaşa təcrübə etmədiyimiz, baş verdiyinə şübhə duyduğumuz bir hadisənin həqiqiliyini yenidən çatdıraraq tarixin bir parçasına çevrilə bilməsini təmin edir” (Şahin Işıl, 2015, səh. 1).

Tarixin bir hissəsinə çevrilmiş digər bir müharibə isə yuxarıda sözügedən ilk müharibə fotolarının çəkilməsindən 6 il sonra baş tutmuş Krım müharibəsidir. 1855-1856cı illərə təsadüf edən Krım və ABŞ-ın daxili müharibəsi bu fotoqrafiya sahəsinin inkişafına təsir etmiş iki əsas amildir. Bu sahədə səciyyəvi olan digər bir müharibə isə İkinci Dünya müharibəsi olmuşdur.

Krım müharibəsini sənədləşdirən ilk fotoqraf Rocer Fentondur. Fenton ingilis höküməti tərəfindən Krıma yollanarkən ondan müharibənin dəhşət və şiddətini göstərən fotoları çəkməməsi istənilir. Buna səbəb isə əsgərlərin geridə qalan ailələrinin üzülməməsi kimi göstərilir. Fentondan sonra Krıma gedən digər bir fotoqraf Ceyms Robertson isə heç bir senzuraya məruz qalmayan və müharibəni olduğu kimi əks etdirən fotolar çəkir.

63

Bu gün maraqlandığımız digər bir məqam isə bu fotoların necə çəkildiyidir. Fotoqraflar obyektivi ilə birlikdə əsgərlərlə yan-yana hadisələrin və düşmən gülləsinin mərkəzində olur və həmin anların bəzən çılpaq, bəzən isə poetik görüntüsünü əldə etməyə çalışır. Sənədli filmindən söz açdığımız Ceyms deyir: “...Sonralar bunun təhlükəli olduğunu, bir növ macəra və insanların həqiqi duyğularını hiss etmək (sənəti) olduğunu gördüm”. Əslində, müharibə fotoqrafları müharibədən əsgərlər qədər təsirlənir, ağlayan qadını çəkərkən, bəlkə də, onun hisslərinə ortaq olaraq işlərinə davam edirlər.

Müharibə normal həyatın dayandığı andır.

Ceyms deyir: “Normal həyatda sevdikləri insanı itirmiş kədərli bir ailənin evinə gedib onların uzun müddət şəkillərini çəkmək düşünülə bilməz.

Bu, həqiqətən, edilə bilməz. İnsanlar məni qəbul etməsəydi, o anların şəkilləri, o şəkillər çəkilə bilməzdi. Sözügedən insanların icazəsi və işbirliyi olmasa belə şəkilləri çəkmək mümkün olmazdı. Onların məni qəbul etmələri, mənim orda olmağımı istəməkləri bununla bağlıdır ki,... onlar başa düşürlər ki, kamerası ilə birlikdə gələn yad bir adam onların səsi olur, onların ağrılarını dünyaya təqdim edir, nələr baş verdiyini göstərir.”

Müharibə fotoqrafiyasının əxlaqi dilemması və onun bizə lazım olub olmaması kimi məsələlər hələ də həll olunmamış qalsa da, bu şəkillərin, bəlkə də, fotoqrafların bizə göstərdiyi dəqiq olan tək şey savaşın heç vaxt heç bir sıravi vətəndaşa xeyir gətirmədiyi və siyasi lider və dövlətlərdən başqa heç kimə lazım olmadığıdır. Hətta güman ki, fotoqraflara belə.

“DİGƏR” bölməsi Müəllif: - Ləman Daleyibova

68

Sadquru: dahi, yoxsa şarlatan?

Sadquru (Sadghuru) məşhur yoq və mistikdir. Nüfuzlu beynəlxalq forumlar və dünyanın müxtəlif universiLəman tetlərinə qonaq kimi çağırılır. Sadquru ənənəvi təlimləri Daleyibova təbliğ etmir, əksinə, o, təlim və təcrübələrində müasir həyat üçün ən əhəmiyyətli olan yoqa elmlərinin bütün istiqamətlərini cəmləşdirir. Hindistanda ən nüfuzlu 50 insanlardan biridir və ‘’Fərqli və Fövqəladə Xidmət’’ mükafatına layiq görülüb.

Sadqurunun əsl adı Caqqi Vasudevdir (Jaggi Vasudev). Yaxşı təminatlı hind həkiminin ailəsində anadan olub. Gənc ikən o tez-tez məktəbdən qaçar, cəngəlliyə gedərdi. Oxumağı sevmirdi, buna baxmayaraq “İngilis ədəbiyyatı” üzrə bakalavr dərəcəsini aldı. 1999-cu ildə əsas məqsədi “Ümumbəşəri inkişaf və rifah səyləri” olan “İşa Fond”unu təsis etdi. Fond dünyanın 250 mərkəzində 9 milyondan çox könüllü tərəfindən dəstəklənir, hətta BMT-nin İqtisadi və Sosial Şurasında xüsusi məsləhətçi statusuna layiq görülüb. Sadqurunun özü Oksford, Stenford, Harvard və Uels kimi dünyada aparıcı olan bir çox universitetlərdə, “Davos Forumu”nda, Dünya Bankında, TED konfranslarında çıxış etmiş, “Google” əməkdaşlarına mühazirə oxumuşdur.

Yüksək nüfuzlu yoqun ideal tərcümeyi-halı şəxsi həyatındakı bir həqiqətlə ləkələnir: 1990-cı illərin sonlarında o, meditasiya zamanı transa düşən və huşunu itirərək həyatını itirən həyat yoldaşının ölümündə ittiham olunur.

Qadının atası polisə müraciət edir, lakin bir müddət sonra dəlillər olmadığından iş bağlanır. Sadqurunun özü isə bunu bu cür izah edir ki, onun həyat yoldaşının ruhu maxasamadhiyə(böyük və son samadhi) çataraq bədənini tərk etmişdir. Mistikin pərəstişkarları, sözsüz, ona inanır.

Beləliklə, Sadqurunun uğurunun sirri nədədir?

O kimdir: dahi, ya şarlatan? (c) Raghu Rai

69

Mən Sadqurunun bioqrafiya və fəaliyyəti ilə Heydər Əliyev Mərkəzində onun mühazirələrinə biletlərin qiymətini bildikdən sonra maraqlanmağa başlamışam. Maraq və təbii skeptisizmim məni nüfuzlu mistik və yoqun video mühazirələri olan kanalına apardı.

Qeyd etmək lazımdır ki, Sadquru cazibəsi, daha detallı desək, məşhur təbəssüm və incə yumor hissi sayəsində bütün gərginlik və skeptisizmi aradan qaldırır. O, heç vaxt sizin özünüzün “düşünməyinizə” imkan verən suallara ciddi cavab vermir və suallarınızı cavablayarkən anlayırsınız ki, bu fikirlər öz şüuraltınızda formalaşmamış halda qala fikirlərmiş, əslində.

Yoq isə sizin fikirlərinizi dəqiq və sadə şəkildə inkişaf etdirir.

Madqurunun sehri izləyicilərini dərhal rahatlandırmasından ibarətdir, çünki o, qüsursuz bir sakitlik və mənəvi aura ilə əhatə olunmuşdur. Yoqun cavabları neytral olmaqla fərqlənməkdədir. Klassik video psixoloqları və motivatorları probleminizdə maraq hissi yaratsa da, Sadquru hər şeyə tamamilə laqeyd münasibətlə yanaşır və bununla da dərin etimad qazanır.

70

(c) Raghu Rai

Sadquru fəlsəfəni inkar edir, çünki onun fikrincə, «fəlsəfə bizi həqiqətdən uzaqlaşdırır». Eyni zamanda, məşhur yoqun fikirləri sufilərin dünyagörüşü ilə üst-üstə düşür. Asket cərəyanı, həmçinin Sadquru məktəbi kimi sufizm də həm elmi, həm də mənəvi fəaliyyətləri özündə ehtiva edir. Sufizm Peyğəmbərin göstərişlərinə ciddi riayət edilməsi və dünyadakı hər şeydən uzaqlaşmaqla fərqlənir. Sufizmdə insan ruhunun ən kiçik hərəkətləri, həmin hərəkətlərdəki gizli motivlər, habelə şəxsi təcrübə və dini həqiqətlərin daxili şüura təsiri dərin təhlil edilmişdir. Sufizmin əsas komponentləri asketizm, mistisizm, ali mənəviyyat, fədakarlıqdan ibarətdir. Bu təsvir sizə Sadquru məktəbini xatırlatmırmi? Hələ Hindistanda sufi məscidinin olması faktı da diqqət cəlb edən məqamlardandır.

Sufizmin əsəs prinsipi insanın bütün qəlbi və ruhu ilə özünü tam dərketməsi və imanıdır. Bu səbəbdən bir sufinin mənəvi kamillik yolu yalnız müəllimə tam itaət və bütün göstərişlərinin yerinə yetirilməsindən keçir. Sadqurunun sufizmin İslamın bir istiqaməti kimi mövcudluğu haqqında heç bir təsəvvürü olmasa da, bu elmlərin bir-birinə yaxın olduğunu inkar edə bilmərik. Lakin həqiqi sufilər dinc xalqın maariflənməsi üçün pul almağa razı olmazdılar.

Dünyada nə qədər stresli vəziyyət varsa, bir o qədər də insan sakitliyə, meditasiya və imana ehtiyac duyur. Sadqurunu dinləyə, və ya onu şarlatan adlandıra bilərsiniz, amma ruhani özünüdərketmənin XX əsrin ikinci onilliyində əsas öyrənmə obyekti olduğuna razı olmaya bilməzsiniz. Hər bir halda daxili mənəvi dünyaya “bələdçiniz”in kim olmasına baxmayaraq, son məqsəd daxili harmoniya olacaqdır.

71

İndi isə ənənəyə sadiq qalaraq, bəzi məqalələr rus dilli oxucularımız üçün:

Рубрика “ М И КС Т Е Й П ” Авторы: - Исмаил Джаббарзаде - Лалазар Османова - Бахар Гахраманлы

73

Холодная война По мере того, как проходят годы, хип-хоп развивается. Неслучайно что ставший известным в Америке, этот музыкальный жанр стал частью культуры. Между главными героями этого жанра – рэперами - отношения не всегда хороши. Тут появляется термин “diss”, своеобразный показатель и способ начинания раздоров. Но есть и рэперы, которые «диссуют» друг друга не публично. Они делают отсылки либо в своих песнях, либо в совместных проектах с другими артистами, отправляя между строк посыл противнику. Эта «холодная война» в особенности проявляет себя в отношениях между двумя выдающимися представителями современного рэпа – Кендриком Ламаром и Шоном Андерсоном (Big Sean).

Исмаил Джаббарзаде

Оба рэпера достаточно успешны. И хотя раньше они ладили, в последние семь лет отношения Kenny и Sean оставались испорченными. Обратим взор в прошедшие годы:

13 августа, 2013: Big Sean начал подготовки для второго студийного альбома “Hall of Fame”. В этом альбоме должна была быть песня под названием “Control”. Наряду с Шоном в этой песне принимали участие Jay Electronica и Kendrick Lamar. Однако после релиза песни значительная часть слушателей была удивлена. В композиции Кендрик Ламар обратился к одиннадцати рэперам: J. Cole, Meek Mill, Big K.R.I.T., Дрейку, Wale, Pusha T, A$AP Rocky, Маку Миллеру, Tyler the Creator, принимавшему наряду с ним участие в создании песни Джею Электронику и, самое главное, владельцу песни – Big Sean. Подразумевая их, Кендрик сказал: «Я питаю к вам любовь, но пытаюсь убить вас, чтобы быть уверенным в том, что ваши самые преданные фанаты больше не услышат ни одного слова от вас». При этом он называет себя «королём Нью-Йорка», в том числе и «королём всего побережья».

74

14 августа, 2013: Через день после релиза трека Big Sean высказался на эту тему: Все спрашивают у меня, слышал ли я песню. Конечно, я её слышал. Я написал и исполнил свою часть, и послал её Джею и Кендрику, чтобы и они подготовили свои. Когда Кендрик послал песню, мои эмоции были смешанными. Но я всё же сказал себе, что это хип-хоп и это культура. Кендрик мой друг, но я мог бы стереть или изменить часть песни. Но это было бы нечестно. Настоящий гангстер так не поступает. Таково мое мнение.

27 августа, 2013: Альбом “Hall of Fame” публикуется, но Шон не включает в него трек “Control”. Хотя официальной причиной этому было «неудовлетворение образцом песни», слушатели были уверены, что песню не включили из-за упомянутой выше части.

26 января, 2015:

Иллюстрация: Нармин Махмудова

Шон сообщает на интервью: «Я осознаю многие вещи, смотря назад. Люди не любят негативную музыку. Им нужно что-то в стиле драмы. У “Control” был другой стиль, Кендрик называл имена, а это могло отрицательно подействовать на людей. Я отношусь с уважением к тому, что он сделал, я никогда не хотел бросать ни на кого тень. Ошибку я совершил бы, поменяв эту часть песни».

75

24 февраля, 2015: Big Sean публикует фристайл под названием “Me, Myself, and I”. И здесь имеется часть с отсылкой к Кендрику: «Есть рэперы, говорящие об убийстве, я их не чувствую». Но Шон подчеркнул также, что эта строчка – не дисс. Впоследствии, отрицая это, он поясняет, что его целью были все люди, относящиеся к такому типу.

30 марта, 2017: Кендрик выпускает “HUMBLE” – второй сингл, подготовленный для альбома “DAMN”. В этом сингле словосочетание “lil bitch” является отсылкой к Шону.

22 июля, 2016: Кендрик и Шон принимают совместное участие в создании песни “Holy Key”. От внимания зрителей не ускользает схожесть обоих рэперов в исполнении песни, принадлежащей DJ Khaled.

31 октября, 2016: Шон в своей песне “No More Interviews” говорит о конфликте со своей бывшей девушкой Наей Риверой и музыкантом Кидом Кади. Но он не забывает и об отношениях с Кендриком. Шон делает отсылки, используя то, что Кендрик назвал себя «спасителем рэпа».

9 февраля, 2017: На интервью “Breakfast club” Шон категорически отрицает предположения ведущего о том, что Кендрик его поборол. Он утверждает, что так было много лет назад.

23 марта, 2017: В сингле “The Heart Part 4” Кендрик совершенно прозрачно говорит о Шоне. Но на виду снова нет ни имени, ни официального дисса.

76

27 июля, 2017: Кендрик публикует клип “ELEMENT”. В клипе утопающий в море человек просит помощи. По мнению большинства, тонущим человеком был именно Шон.

Оставив всё это в стороне, обратим внимание на взаимоотношения рэперов в 2020 году. Шестнадцатого февраля Big Sean и Joe Budden коснулись этой темы в интервью “Pull Up”.

Sean: «После смерти Nipsey [Hussle] самым главным человеком, с которым я хотел поговорить, был Кендрик. У нас действительно была история, между мной и им. Пока между нами шло это противостояние, я всё думал: «вот бы я мог что-либо сделать». С “No More Interviews” я зашёл довольно далеко, и люди называли Кендрика и тех, кто наряду с ним, моей мишенью. На самом же деле, я не говорил ничего адресованного кому-то лично».

foto: Julia Galdo

Когда Кендрик выпустил “The Heart Part 4”, все подумали, что там говорится о Шоне. Шон же, побеседовав с главой лейбла Top Dawg Entertainment, принадлежащему Кендрику, получил ответ: «Абсолютно всё там не про тебя». Шон продолжает о своих впечатлениях: «Я был в первых рядах на фестивале J. Cole. Рядом со мной был Punch из TDE. Узнав, как я поживаю, он поинтересовался, посылал ли я «привет» Кендрику в своих песнях. У меня конкретно мозг прожгло - что это значит? А он продолжил и сказал, что я непременно должен послать «привет». Punch также сказал, чтобы я взял его номер и наладил связь, потому что уважение взаимно». Подводя итоги отметим, что причиной продолжения этой «войны» между ними годами был интернет. На данный момент между ними нет никаких разногласий. Будем надеяться на сотрудничество двух рэперов и ждать совместных песен.

77

Кто на самом деле Арктические Обезьяны и что о них говорят люди?

Лалазар Османова

Breaking news, they take the truth and make it fluid, The trainer’s explanation was accepted by the steward, A montage of the latest ancient ruins Soundtracked by a chorus of ‘’You don’t know what you’re doing

Срочные новости: правду украли и искалечили Объяснения инструктора были приняты заведующим Монтаж свежих античных руин Под музыку из припева “ты не знаешь, что делаешь”

78

Arctic Monkeys (Арктические обезьяны) - британская инди-рок группа с необычным названием, сумевшая покорить сердца и стать фаворитом многих. Как насчет того, чтобы узнать историю этой группы и познакомиться с ней поближе? Начнем с того, что эта группа стала одной из первых, творчество которой было продвижено через интернет-ресурсы и стала известной еще до выхода первого сингла. Как же все начиналось? Британские подростки Алекс Тёрнер и Джейми Кук попросили у своих родителей какой-либо музыкальный инструмент на Рождество, и, к счастью, их мечта осуществилась. Спустя некоторое время они решили создать группу. В состав группы вошли также Энди Николсон и Мэтт Хелдерс. В 2006 году басист Энди Николсон объявил, что утомился от гастрольной деятельности и вскоре его заменили на Николаса О’Мэлли. Почему именно Arctic Monkeys (Арктические обезьяны)? Было придумано немало историй о названии группы, но все оказалось намного проще. Идея принадлежала гитаристу Джейми Куку, который, как оказалось, с самого детства мечтал играть в группе с таким названием. Первые репетиции проводились в студии Yellow Arch, где было записано 17 песен, вскоре вошедших в демоальбом ’’Beneath the Boardwalk’’. На концерте в клубе ’’The Grapes’’

слушателям были бесплатно розданы компакт-диски с записанными песнями, но количество дисков было ограничено. Фанаты копировали песни и передавали друг другу, что, собственно, поспособствовало быстрому распространению песен. На одном из интервью участники группы признались, что это не они распространяли свои песни через Интернет, а их поклонники. За короткое время ребята стали популярными в северной части Англии, чем и заинтересовали BBC Radio и другие местные радиостанции. Фотограф по имени Марк Бул снимает их выступление и выкладывает на собственной странице клип на песню ’’ Fake Tales of San Francisco’’.

В 2006 году группа выпустила дебютный альбом ’’Whatever People Say I Am, That’s What I’m Not’’ (рус. Что бы про меня там ни говорили, знай, я не такой) . Пластинка стала самым быстро реализованным дебютным изданием, получила много положительных отзывов, но подверглась критике из-за обложки альбома. Дело в том, что на обложке была фотография молодого человека с сигаретой, что в свою очередь было принято некоторыми людьми как пропаганда курения. Но критике не удалось затмить успех группы.

После выхода сингла ’’Don’t Sit Down Cause I’ve Moved Your Chair’’ на официальном интернет-сайте группы появляется разрешение для свободного скачивания треков ’’The Hellcat Spangled Shalalala’’, ’’Brick by Brick’’, ’’Reckless Serenade’’ и др.

В 2013 году дискография Arctic Monkeys пополняется песнями ’’One for the Road’’,’’R U Mine?’’,’’Why’d You Only Call Me When You’re High?’’, ’’Do В 2007 году ’’Whatever Peo- I Wanna Know?’’,’’Arabella’’и ple Say I Am, That’s What I’m ’’Snap Out of It’’.

Not’’ получил две награды BRIT Awards. Вскоре ребята начали работать над второй студийной пластинкой ’’Favorite Worst Nightmare’’. Этой работе также удалось отметиться премиями, группа же была признана лучшей рок-группой на церемонии Brit Awards 2007.

После 2008 года группа переживает недолгий перерыв. Уже в 2009 году они радуют фанатов новыми работами. Несмотря на гастроли, выступления на фестивалях и появление песни ’’Dangerous Animals’’ в сериале ’’Острые козырьки’’, результат бывает не настолько хорошим, как раньше.

80

После гастролей участники официально обьявили 2-летний перерыв, но в 2016 году Алекс Тёрнер обрадовал поклонников новостью о том, что Arctic Monkeys воссоединились и вскоре появится новый, не похожий на предыдущие работы альбом. Действительно, пластинка «Tranquility Base Hotel & Casino» была оценена как своеобразное переосмысление ранней музыки. Музыкальный стиль группы менялся с каждым новым альбомом, что является одной из особенностей Arctic Monkeys. Их песни, увлекающие и необычные, как и название их группы.

Do I wanna know If this feelin’ flows both ways?

(Sad to see you go) Was sorta hopin’ that you’d stay (Baby, we both know) That the nights were mainly made For sayin’ things that you can’t say tomorrow day

Хочу ли знать, Взаимное ли это чувство? Я расстроился, увидев, что ты уходишь, Вроде как надеялся, что ты останешься. Крошка, мы оба знаем, Что ночи созданы в основном для того, чтобы говорить вещи, Которые нельзя сказать назавтра.

81

Нет жанрам, да - цветам COLORS SHOW Представьте, что каждое музыкальное произведение, которое вы слушаете, имеет свой собственный цвет и тон. Таким образом, с этой песней у вас ассоциируется не только исполнитель, жанр, и звуки, но и различные цвета палитры. Это также может быть простым цветовым выражением того, что мы слышим и чувствуем. Фактически, эта простая и интересная концепция принадлежит платформе «COLORS».

«COLORS» — это музыкальная платформа с уникальной эстетикой со всего мира, демонстрирующая талантливых исполнителей и продвигающая новых артистов и оригинальные песни, выделяющиеся своим стилем. По крайней мере, это информация, которую они предоставляют общественности о себе. Однако деятельность платформы не ограничивается концепцией «песни и цвета». Фактически, все началось, когда Филип Старк,

живущий в Гамбурге, уволилися с работы в 2016 году для создания музыкального проекта. Бахар Идея была проста: Гахраманлы создавать качественные музыкальные клипы, которые выделяются среди музыкального контента, который мы видим в социальных сетях. Таким образом, проект будет выявлять талантливых людей, связывая их эмоционально, связь также будет построена между различными странами, культурами, и, что наиболее важно, объединять их на одной платформе. Немного позже Филип поделился этой идеей с другом из Нью-Йорка Феликсом Глесмайром. Феликс приехал в Берлин, чтобы помочь своему другу открыть студию.

Первоначально создавая возможность быть узнанными для таких артистов, как Махалия, Голдлинк и Билли Айлиш, студия стала востребованной для известных исполнителей от Даниэля Сизра до Команы, от Доджи Кейт до Ганы. В этот момент перед Старком стоял непростой выбор - известные исполнители помогли бы студии завоевать и публику, и славу. Впоследствии Старк отметил, что все исполнители, независимо от их узнавемости, заслуживают одинакового шанса и он не будет обращать внимания на цифры. В настоящее время инструменты, которые помогают нам открывать новых исполнителей и песни, - это, в основном, телевизионные и музыкальные платформы, но доступность канала «COLORS» на YouTube позволяет каждому очень легко открыть для себя различные исполнения и стили, существующие в мире. Некоторые думают, что оттенки подобраны с учетом

ауры исполнителя и трека. Другими словами, цвет отражает личность музыканта и общее настроение песен, которые людям нравится слушать. В то же время цвета успокаивающие и чистые, что вместе с ярким пространством и безупречной одеждой исполнителей создают эффектное единство. В целом, пожалуй, наиболее интересным и привлекательным аспектом сцены COLORS является ее минималистичный и сырой подход к визуальной музыке. Одним из важных моментов является то, что «COLORS» также предлагает контент, который выходит за рамки традиционной концепции жанра и гарантирует, что аудитория будет каждый раз слышать что-то новое. Если вы ищете исполнителя, который адаптирует современный джаз, альтернативную поп-музыку или RnB к электронике, вы можете найти ответ на свой поиск на этой платформе.

Платформа «COLORS» пишет на своем веб-сайте: «Мы глубоко верим и надеемся, что наших поклонников, художников и создателей разделяет схожие ценности, такие как непредубежденность, принятие и сочувствие». Наш слоган таков: «Не существует жанров, существуют цвета».

Рубрика “Прожектор” Внимание: могут быть спойлеры!

Автор: - Нигяр Абдурагимова

84

В чём прелесть старого кино В мире качественной компьютерной графики и невероятных в своей затейливости сюжетов, искушённого зрителя часто тянет к чёрно-белым истокам. Нигяр Есть ярые поклонники старого кинематографа, их девиз прост: Абдурагимова «сейчас так уже не снимают». Разумеется, не снимают. Искусство развивается, технологии совершенствуются — ничто не стоит на месте. Но можно ли утверждать, что современное кино хуже? Каждый ответит по-своему. Кто-то примет за пытку полтора часа классики с участием Чарли Чаплина, а у кого-то скрутит живот от просмотра «Игры престолов». Но есть и люди золотой середины, такие, как я сама. Те, кто могут в равной степени восхищаться «Мальчишником в Вегасе» и «В джазе только девушки»; те, кто проливает слёзы как над «Интерстелларом» так и над «Ивановым детством». Те, кто понимает, что хорошее кино, как и плохое, снимается в любую эпоху, в любом цвете. Я обращаюсь ко всем, кому нравится встречать осень, в который раз пересматривая фильм «Касабланка»: а вы задавались вопросом «почему мы всё ещё смотрим старое кино»?

1

Очевидных причин несколько:

Фильмы очень хорошо передают эпоху, в которой они были сняты. Кино – та самая машина времени, которая легко перенесёт вас в Москву пятидесятых годов. И вы окунётесь всем своим существом в эту особенную атмосферу, сольётесь на два с половиной часа с ночными огнями большого города, станете незримым сожителем заселённого до краёв общежития и очутитесь в чьей-то молодости.

2

Старое кино хорошо помогает увидеть прогресс современной кинематографии, чтобы проследить путь жизни множества приёмов в создании качественной картины, нужно начинать с самых первых образцов.

85

Возьмём в пример знаменитый комический эффект, неоднократно вводимый в комедии: сцена, где главная героиня – обаятельная и эффектная девушка здоровается со своим знакомым, а простофиля, которому она очень понравилас, ошибочно думает, что приветствие посылается через весь зал именно ему.

3

Старое кино, в конце концов, смотрят по той простой причине, что эти фильмы устояли перед веянием десятков годов и пережили перемен, не изменяя себе. Эти фильмы переживают процесс выдержки и каждый год дополняет их новыми нюансами в нашем восприятии.

86

Всё вышесказанное было очевидным. Что я добавлю от себя? Мне, как человеку с капризным вкусом, переживающим постоянное пресыщение, полезна бывает простота старого кино с его чётко выраженными линиями и ярко определёнными границами. Мне нравится немое кино с его театральной выразительностью. После бесконечного экшена я люблю насладиться плавной сменой сцен и последовательным переходом одного действия в другое. По-разному воспринимаю я музыку фильмов прошлого столетия и саундтреки современного кино: раньше песни были частью повествования, они были так же важны, как и монологи главных героев. А сейчас музыка – фон, придающий контраст разворачивающемуся действию. Исключение – мюзиклы.

Я Я хочу хочу поделиться поделиться с с вами вами личным личным топ-листом топ-листом чёрно-белой чёрно-белой классики. классики. Даже Даже если если вы вы не не выносите выносите этого этого этапа этапа в в жизни жизни кинематографии, кинематографии, всё всё же же советую советую ознакомиться ознакомиться с с этими этими фильмами. фильмами.

Casablanca / 1942 Sunset boulevard / 1950 Roman holiday / 1953 Some like it hot / 1959 La dolce vita / 1960 A king in New York / 1957 The gold rush / 1925 Schindler’s list / 1993 Ivan’s childhood / 1962 City lights / 1931 It happened one night / 1934

87

Рубрика “Палитра” Автор: - Кянан Багиров

88

Из-под кисти Каролины Яблонской: любовь, насилие и страх D a i l y A r t , Кянан к о т о р а я Багиров с о б и р а е т множество картин и ежедневно представляет их пользователям, начала серию статей о картинах, которые не очень популярны. Картина «Глаза» - одно из таких произведений искусства, которое позволило мне познакомиться с ее создателем. “Глаза” привлекают внимание человека яркой цветовой гаммой и структурой. “DailyArt” пишет, что цветовая палитра картины была создана по мотивам фильмов режиссера Дэвида Линча. Но, честно говоря, в картинах я больше чувствовала влияние палитры Гаспара Ноэ. Прочитав это, я решила познакомиться

с художником поближе. Из-за объекта вдохновения у меня была мысль, что художник молодой. Но я была приятно удивлена, когда оказалось, что это не так. В картинах Каролины Яблонской обязательно присутствие человеческой фигуры. Чаще всего изображенные люди истощены морально и физически. Большинство героев ее произведений словно «позируют в объектив». Этот нюанс создает «серебряную связь» между персонажем и зрителем, вовлекая зрителя в картину. Если эта связь разорвана, это означает, что наше чувство «эмпатии» побеждено. Однако героям Яблонской нравится играть отведенную им роль.

Raster Gallery (c)

- Могли бы вы рассказать о своей творческой жизни?

- Я художница, живу в польском городе Кракове. В 2015 году окончила художественный факультет Краковской академии художеств. Я представляю Варшавскую растровую галерею, а также работаю в галерее Potencja с художниками Томасом Кречицким и Цирилом Полачеком. Мы вместе организовываем различные проекты и выставки в Кракове, приглашаем художников из Польши и из-за рубежа. Мы стараемся представлять и продвигать наше искусство за рубежом с помощью групповых выставок, снимаем короткометражные фильмы в жанрах ужасов и трагикомедии.

- Что вас вдохновляет?

- Мои источники вдохновения в основном интуитивны. Я работаю без плана. Но нетрудно понять, что на меня повлияло, когда работа завершена. Больше всего меня вдохновляют фильмы режиссера Дэвида Линча, работы таких художников как Микеланджело, Рембрандта и Титана.

- Вы упомянули Линча. Какой из его фильмов ваш любимый?

- «Дикие сердцем».

90

Большинство картин художницы содержат эротический или насильственный подтекст. Сначала на это не обращается внимание, но потом образ, предстающий насильственным, выходит на передний план. Наше общество не чуждо этим концепциям. Поэтому, если достаточно глубоко проникнуться образами и их болью, на их месте можно увидеть Элину, Нармин и других жертв насилия. Простые аксессуары, спортивная обувь и татуировки, созданные под влиянием работ писательницы Дороты Масловской, - характерные черты, связывающие образы художницы с современностью. Хотя феминистские настроения ярко выражены в ее работах, художница направляет свое внутреннее пламя не только на эти настроения, но и на все формы насилия и агрессии со стороны антагониста.

- В ваших работах много женских образов. Это как-то связано с феминизмом?

- Конечно! В своих картинах я в основном сосредотачиваюсь на людях, их чувствах, отношениях и страхах. Преобладают женские образы, но можно встретить и много мужских персонажей. Картины отражают не только феминистские настроения.

Яблонская создала эту картину под влиянием песни, которую слышала по радио. Слова музыки выглядят примерно так: «Качество общества зависит от того, как в этом обществе обращаются с женщинами».

91

Название работы «Ни один мужчина недостаточно велик для моих рук». Гармония слов музыки, а также реальность сегодняшнего дня с живописью делают картину еще более впечатляющей.

- У вас есть несколько автопортретов. Можно ли сказать, что на это вас вдохновила Фрида Кало?

- Нет, я бы так не сказала. Я просто помещаю свой образ на место определенных людей, как на других фотографиях, я чувствую своего рода эмпатию, что я - одна из этих людей. По словам Яблонской, хотя мы верим и восхищаемся силой многих ценных взглядов и желаний (в том числе произведений искусства), трудно жить в жизни, в которой много, насилия, ненависти и других негативных событий.

92

- В области рисования вы обладаете качествами перфекциониста. Является ли это вашей визитной картой?

- Я специально делаю ошибки в своих рисунках. Считаю, что определенные ошибки в живописи и творчестве повышают ее качество.

Какую книгу и автора вы порекомендовали бы азербайджанской молодежи?

- Читаю разные книги. Но я бы порекомендовала «Бегуны» и другие книги лауреата Нобелевской премии Ольги Токарчук.

- Какой совет вы бы дали студентам изобразительных искусств?

- Сложно давать советы творческим людям. Творчество — это внутреннее чувство. В целом могу сказать, работайте сколько можете, путешествуйте и встречайтесь с новыми людьми.

93

Рубрика “Печатная машинка” Автор: - Чичек Мамедова

94

Назад в литературное прошлое, или что мы читали в детстве В недалеком детстве мы успевали читать Чичек книги между просмотром любимых Мамедова мультиков, подготовкой домашнего задания и игр во дворе с друзьями. Тогда единственным источником любимых книг была школьная библиотека. Никаких тебе онлайнприложений с загруженными книгами в текстовом или аудио-формате. Сейчас, вспоминая о них, кажется, что мы окутываемся в детство: те теплые и очень яркие эмоции, которые нам дарили герои прочитанных нами книг. Давайте попытаемся воссоздать виртуальную полку наших детских воспоминаний. Классикой детской литературы, конечно же, является Том Сойер со своим другом Гекльберри Финном. Их приключения занимают особое место в сердце каждого юного читателя. Точно так же наверняка вы помните “Чука и Гека” Гайдара, или маленькую отважную Герду, которая спасала брата Кая от рук Снежной Королевы. “Приключения Незнайки”, “Волшебник изумрудного города”, “Старик Хоттабыч”, “Алиса в стране чудес”, “Приключения электроника”, “Хроники Нарнии” – ну что, уже нашли любимую книгу? Все эти истории настолько близки, ведь читали мы их не раз, и даже не два: порой страницы книг перелистывались мною раз пять.

Если вам приходилось натыкаться на жанр детектива, то в детской и подростковой среде из этих авторов выделяется Энид Блайтон. Именно она создала серию “Великолепная пятерка”, в которой четверо друзей и их собака распутывали тайны и вели расследование. Конечно, есть куда более известные детективы – это и “Шерлок Холмс”, и произведения Агаты Кристи, Эдгара По, но именно с детективами Энид Блайтон я столкнулась впервые поэтому они имеют очень важное значение для меня. Вернув одну из книг Блайтон в библиотеку, по совету библиотекаря взяла “Четвертую высоту” Елены Ильиной. Это была первая история, из-за сюжета которой я заплакала. Действие происходит во Вторую мировую войну, когда отважная 19-летняя Гуля идет добровольцем

на фронт, но погибает в боях под Сталинградом. Книга потрясла меня настолько, что через некоторое время я снова взяла ее. На полках всех школьных библиотек была также книга под названием “Тим Талер, или Проданный смех” немецкого писателя Джеймса Крюса. По сюжету, маленький герой повести Тим продает свой заразительный смех в обмен на исполнение любых желаний. Но спустя некоторое время он понимает, что счастье заключается вовсе не в деньгах и пытается вернуть свой смех назад. Вспоминая историю сейчас, очень отчетливо чувствуешь влияние на нее легенды о докторе Фаусте, но конечно же, в детстве эта книга несла единственный и добрый посыл – никогда не зависеть от денег.

Жемчужина детской литературы – серия книг о Гарри Поттере. Это книги не только нашего детства, но и детства будущих поколений. Наверное, нет ни одного человека, кто не знал бы историю о мальчике, который выжил. Все мы смотрели (скорее всего, не раз) фильмы о нем, а самые ярые поклонники прочли все книги авторства Джоан Роулинг. А сейчас давайте вспомним еще одну классику детской литературы – “Путешествия Гулливера” Джонатана Свифта. Кстати, если прочесть это произведение в более зрелом возрасте, можно обнаружить очень много политических подтекстов, потому что Свифт просто завуалировал актуальные проблемы своего времени под сказку для детей. Все мы наверняка знаем “Робинзона Крузо” Даниэля Дефо, эта история о человеке, попавшем на необитаемый остров, очень популярна и интересна по сей день. Детство – это пора, которая заканчивается очень быстро, но воспоминания оттуда мы проносим до конца жизни. Несмотря на обилие детской и подростковой литературы, каждый день появляются новые книги, которые можно прочитать детям. Написав в строку поиска “Топ книг для детей и подростков”, можно ознакомиться с ними. Представляем вам лишь некоторые из них: «Затерянные во льдах. Экспедиция Шеклтона», «Навстречу белому медведю», «Скажи мне «Здравствуй!». Первые книги, прочитанные нами, до сих пор хранятся на задворках нашей памяти, ведь именно они ввели нас в большой литературный мир. В этой статье, конечно же, указаны не все детские книги, поэтому если и у вас есть “особенная” книга, обязательно поделитесь ею с нами.

Рубрика “ Га л е р е я ” Автор: - Рафига Сеидова

98

Война на фото «Если твои фотографии недостаточно хороши, значит ты недостаточно близок».

Рафига Сеидова

Эти слова принадлежат известному военному фотографу и соучредителю «Магнум Фото» Роберту Капе. Также это заглавная цитата фильма о другом военном режиссере- Джеймсе Нахтвее. Во всем мире фотографий именно военные фотографы сумели достаточно приблизиться к субъекту, несмотря на опасности, поэтому я решила начать статью о них именно с этой фразы. После этой цитаты режиссер подводит нас достаточно близко к объективу. На протяжении фильма мы видим фотографа так, как он видит мир - через объектив фотокамеры. На пятой минуте фильма он находит свой другой образ- плачущую женщину, и мы наблюдаем ее перед взорванными домами. Женщина продолжает плакать и смотреть на стены старого дома, превращенного в хижину, мы же вместе с фотографом продолжаем наблюдать за этим и становимся свидетелями еще большего количества фотографий женщины. В этот момент в голову приходит один вопрос: а что бы мы сделали в этой ситуации? Наверное, перестали бы фотографировать. Но перед нами возникает совершенно другая картина. Женщина продолжает рыдать, фотограф продолжает снимать, а мы продолжаем за этим наблюдать. Вот что на протяжении многих лет волнует людей в военной фотографии – этическая сторона профессии. Нужно ли продолжать фотографировать? Фотограф видит в стоящем перед ним человеке только субъект, или продолжает свою деятельность, разделяя с ним эти страдания? И самое главное - важно ли это, и если да, то насколько?

99

В то время как одна часть зрителей пытается найти ответы на вопросы, а другая часть беззвучно наблюдает, сцена сменяется другой. Интеллектуалы в аккуратных костюмах смотрят на висящую на стене картину плачущей женщины и выбирают идеальную обложку для журнала. Один из них говорит: «на этом фото недостаточно печали». Другие соглашаются с ним и комментируют очередную фотографию и соглашаются в том, что фото, где среди разрушенных зданий стоит ссутулившийся мужчина, очень красивое и подходит им. Джордж Роджер- фотограф, фотожурналист и соучредитель «Магнум Фото», документировавший то, что видел в немецких лагерях во время Второй Мировой войны, разделил с некоторыми из нас эту дилемму и после вспоминал об этом так:

«После нескольких часов в лагере, я осознал, что ищу подходящую композицию для трупов, деревьев и зданий.» После этого травматичного случая он больше не занимался фотографией. Параллельно этому, герой просматриваемого нами документального фильма Джеймс все еще занимается фотографией и говорит: «Мое решение стать фотографом началось именно с мысли о военной фотографии. Я принял это решение в начале 70-х в период войны во Вьетнаме. Фотографии, пришедшие с Вьетнама, показывали нам то, что происходило «за кулисами». Эти фотографии опровергали слова политиков и отражали обратное. Они показывают все ужасы смертельной, безжалостной войны. Я впечатлился и, продолжая эту традицию, решил посвятить свою жизнь этому делу.»

100

Что такое военное фото и кому это надо? В поисках ответов на эти вопросы, посмотрим на историю военной фотографии. История первых военных фотографий приходится на 1847 год – тогда началась война между Америкой и Мексикой. Хоть автор этих фотографий неизвестен, они сделаны в Мексике и представляют из себя различные фото военных и мест сражений. Отличительной чертой этих кадров является отсутствие мертвых или раненых тел и «огламуренных» сцены войны. Фотографии не содержали в себе патриотического, героического подтекста и не содержали пропаганду каких-то идей. «Фото визуализирует происходящее или доказывает правдивость событий, которые мы не в состоянии увидеть воочию, таким образом, становясь частью истории. Другой войной, ставшей частью истории, является война в Крыму, произошедшая через 6 лет после войны в Мексике. Обе эти войны оказали значительное влияние на развитие военной фотографии. Еще один толчок развития этого направления оказала Вторая мировая война. Первым фотографом, запечатлевшим Крымскую войну, является Роджер Фентон. Фотографа отправляет английское правительство с просьбой не показывать ужас и жестокость Крымской войны. Причиной называют нежелание расстраивать родных и близких солдат. После Фентона в Крым едет Джеймс Роберт и, не сталкиваясь ни с какой цензурой, снимает фотографии, отражающие действительность.

101

Фотографии жуткой войны во Вьетнаме были представлены на выставках в Америке. Кадры этой войны, распространенные в прессе, породили новые серьезные споры и шумную общественную реакцию. Фотографии этого периода вызвали обсуждения на тему бессмысленности войны и участия в этой войне Америки. Самые запоминающиеся фотографии с этой войны принадлежат фотографу Джеймсу и известны под названиями: “Простреленный в голову вьетнамский солдат” и «Сбежавшая голая девочка». Эти важные фотографии доказали влияние военных фотографий на общество и изменили ход истории. Эти фотографии показали нам, зрителям, грязное лицо войны и человеческие страдания, вызвали громкую публичную реакцию. В этом ключе выясняется мощь и сила военной фотографии. Сегодня еще одним интересным моментом для нас является то, как проходят эти съемки. Фотографы со своими объективами находятся в центре вражеских атак рядом с солдатами и снимают их иногда голыми, а иногда пытаются создать поэтическое изображение. Джеймс говорит об этом: «Позже я увидел, что эта профессия опасна, она ,своего рода, приключение и является способом понять человеческие чувства». На самом же деле, военные фотографы могут растрогаться, как и солдаты на войне, а снимая плачущую женщину, могут разделять ее чувства, при этом продолжая свою работу. Война является тем моментом, когда нормальная жизнь останавливается. Джеймс говорит: «В нормальной жизни даже невозможно подумать о том, чтобы прийти домой к семье, пережившей утрату, и снимать их печаль. Это, действительно, недопустимо. Если бы люди меня не приняли, эти фотографии бы никогда не получились. Если бы не было разрешения этих людей, эти фотографии были бы невозможны. Они соглашаются на это, потому что понимают, что этот пришедший к ним незнакомый человек, может стать их голосом, показать миру их страдания, показать реальность.» Несмотря на этическую дилемму военной фотографии, фотографии с горячих точек еще раз доказывают бессмысленность и жестокость войны для нас, обычных граждан. Они нужны лишь политикам и идеологическому курсу их государства.

Рубрика “Разное” Автор: Ляман Далейибова

106

Садхгуру: гений или шарлатан? Садхгуру- известный йогин и мистик. Он является гостем на престижных международных форумах и в Ляман различных университетах по всему миру. Садхгуру не проповедует традиционного учения, а объединяет в Далейибова своих учениях и практиках все наиболее значимые для современной жизни аспекты йогических наук. В Индии он входит в число 50 самых влиятельных людей и награжден премией за “выдающиеся и исключительные заслуги”. Настоящее имя Садхгуру- Джагги Васудев. Он родился в обеспеченной семье индийского врача. Мальчик часто пропускал школу, сбегая в джунгли, не любил учиться, но, тем не менее, получил степень бакалавра в области английской литературы. В 1999 году он основал “Фонд Иша” – “в сердце деятельности которой находится стремление к всеобщему процветанию и благополучию”. Фонд поддерживают более 9 млн волонтеров в 250 центрах по всему миру. Ему присвоен особый консультативный статус в Экономическом и Социальном Совете ООН. Сам Садхгуру выступал в ведущих университетах мира, таких как Оксфордский, Стэндфордский, Гарвардский, Йельский. Читал лекции сотрудникам Google. Выступал на форуме в Давосе, во Всемирном банке, на конференциях TED. Идеальную биографию высокооплачиваемого йогина омрачает факт из его личной жизни: в конце 1990-х его обвиняли в смерти жены, которая во время медитации впала в транс и умерла, не приходя в сознание. Отец женщины заявил в полицию, но через некоторое время дело прекратили за отсутствием улик. Сам Садхгуру объясняет это тем, что его жена покинула тело, достигнув махасамадхи (прим. ред.: махасамадхи (великие и последние самадхи) является сознательным и намеренным актом покидания своего тела). Поклонники мистика безоговорочно верят ему.

Так в чем же успех Садхгуру? Кто он: гений или шарлатан? (c) Raghu Rai

107

(c) Raghu Rai

Я заинтересовалась личностью Садхгуру, когда узнала о стоимости билетов на его лекцию в Центре Гейдара Алиева. Мое любопытство и природный скептицизм привели меня на канал видеолекций влиятельного мистика и йогина. Стоит отметить, что обаяния и харизмы Садхгуру не занимать. Его знаменитая прищуренная улыбка и тонкое чувство юмора сразу же снимают напряжение и скептический настрой. Он никогда не отвечает на вопросы всерьез, позволяя вам самим «додумать», а ответы его, в основном, уже были в вашем подсознании, только в несформулированном виде. Йогин дает абсолютно верную и простую формулировку вашим же мыслям. Магия Садхгуру заключается в том, что он моментально расслабляет зрителей. Его окружает аура безупречного спокойствия и одухотворенности. Ответы всемирного йогина обладают призрачной нейтральностью. Если классические видеопсихологи и мотиваторы создают ощущение заинтересованности вашей проблемой, Садхгуру выдает все с абсолютной безучастностью, тем самым вызывая глубокое доверие.

108

Садхгуру отрицает философию, потому что «философия лишь уводит нас от истины». При этом, взгляды известного йогина совпадают с мировоззрением суфиев. Суфизм, как аскетическое направление, включает как учение, так и духовные практики (как, впрочем, и учение Садхгуру). Суфизм отличается строжайшим следованием предписаниям пророка и отрешением от всего мирского. Суфиям был присущ глубокий анализ мельчайших движений души человека, скрытых мотивов его поступков, а также внимание к личному переживанию и внутреннему осознанию религиозных истин. Основными составляющими суфизма принято считать аскетизм, мистицизм, утончённую духовность, подвижничество. Не напоминает ли вам это описание учения Садхгуру? И тот факт, что в Индии есть суфийская мечеть, вызывает большее любопытство. Положения суфизма должны постигаться душой и сердцем человека, и приниматься на веру. По этой причине путь духовного совершенства суфия лежит только через полное подчинение учителю и выполнение всех его указаний. Даже если Садхгуру понятия не имеет о существовании такого направления ислама, как суфизм, мы не можем отрицать тот факт, что эти учения близки между собой. Только истинные суфии вряд ли согласились бы брать деньги за просветление мирного народа. Чем больше в мире стрессовых ситуаций, тем больше люди нуждаются в спокойствии, медитации и вере. Вы можете прислушаться к Садхгуру или прозвать его шарлатаном, но не можете не согласиться с тем , что духовное самопознание становится главным объектом изучения во втором десятилетии двадцатого века. И кто бы ни являлся вашим «проводником» в сокровенный духовный мир, конечной целью будет внутрення гармония.

109

M Ə N B Ə L Ə R: “İnsanlar onlar haqqında nə danışır və ümumiyyətlə, “Arctic Monkeys” kimlərdən ibarətdir?” Кто на самом деле Арктические Обезьяны и что о них говорят люди? – https://24smi.org/celebrity/98940-arctic-monkeys.html https://ru.wikipedia.org/wiki/Arctic_Monkeys https://en.lyrsense.com/arctic_monkeys/american_sports “Teodoros Ancelopulos - Yolda olmaq” http://www.theoangelopoulos.gr/ https://mubi.com/notebook/posts/persistence-of-vision-the-cinema-of-theodoros-angelopoulos http://kiralikkelimeler.blogspot.com/2010/07/silence-ofgod.html https://cinephilefix.com/2020/01/21/film-analysis-landscape-in-the-mist/ “Karolina Jablonskanın fırçasından: sevgi, şiddət və qorxu” Из-под кисти Каролины Яблонской: любовь, насилие и страх – ”DailyArt” - https://getdailyart.com/23238/karolina-jabonska/eyes/ar Karolina-Jabłońska-portfolio-2020.pdf “Удушение” http://www.artnet.com/artists/karolina-jab%C5%82o%C5%84ska/suffocation-owVUDd01fTVFJA7RhsNg2A2 İbeyi – “No Man Is Big Enough for My Arms” Все работы художницы- http://karolinajablonska.com/ paintings/

110

“OSMAN HAMDİ BƏY “Qəlblərin şəfası sevgiliyə qovuşmaqdadır”” Musatafa Cezar “Sanatta Batı’ya Açılış və Osman Hamdi”, İstanbul 1971 https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B5%D1 %81%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%89%D0 %B8%D0%BA_%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF% D0%B0%D1%85 http://www.leblebitozu.com/kaplumbaga-terbiyecisi-ile-taninan-osman-hamdi-bey-ve-tablolari/ http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=4544 https://www.youtube.com/watch?v=nDA9Ijsn4QU https://www.youtube.com/watch?v=FGZf9vtiqqI https://www.turkishnews.com/tr/content/2014/10/28/kaplumbaga-terbiyecisinin-oykusu-osman-hamdi-bey/ http://www.howtotalkaboutarthistory.com/artist-feature/artist-feature-osman-hamdi-bey/ “Rəngli Həyat Axtarışında” https://www.rogerebert.com/far-flung-correspondents/colorful-japanese-award-nominated-film-finally-gets-a-release-ifonly-on-vod https://matthigh.wordpress.com/2011/08/01/anime-review-colorful-movie/ https://en.wikipedia.org/wiki/Colorful_%28film%29 https://www.youtube.com/watch?v=3XmFSSAaeos “Fotoda MÜHARİBƏ” https://militaryhistorynow.com/2012/06/12/how-early-photographers-captured-historys-first-images-of-war/#:~:text=The%20very%20first%20war%20photographer,a%20technology%20known%20as%20daguerreotype.&text=It%20 was%20taken%20in%201847. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/328368 https://www.wbur.org/hereandnow/2017/03/31/vietnam-war-photos-associated-press

111

Bizə sözünüz varsa, muzajurnal@gmail.com

© Bütün hüquqlar qorunur