MUZA başlayır | 1-ci buraxılış

1

2

3

4

5

6

“MİKSTEYP” bölməsi Müəlliflər: - Bahar Qəhrəmanlı - Aytən Şükürova

7

Bahar Qəhrəmanlı

Ənənəvi R&B futuristik inqredientlərlə

Laki Dey

(səh: 49 Смесь классического R&B с футуристическими элементами - Лаки Дэй)

Rubrikamızın ilk məqaləsində haqqında danışacağımz şəxs dinləyərkən R&B ifa etdiyinə şübhə duymadığımız kimi, işlərində də nəzərdən qaçırıla bilməyəcək dərəcədə fərqli toxunuşlar etdiyinə əmin olduğumuz sənətçi Laki Dey (Lucky Daye)dir. O, həm aranjeman, həm də bəstəkarlıqla məşğul olur və buna görədir ki, yaradıcı insan kimi nəinki öz yaradıcılığı üçün, hətta Ne-Yo, Ella Mai, Trey Songz kimi bir çox sənətçiyə bu mövzuda kömək edir. “E! News”a verdiyi müsahibədə də dediyi kimi o, özünü 70-lərlə 90lar musiqisinin qarışığı hesab edir və yaradıcılığında musiqisini bəzi futuristik inqredientlərlə dadlandırmaq istəyir.

8

Luiziyanalı ifaçı karyerasına Atlantada başlayı. İlk sinqlı “Roll Some More” 2018-ci ildə işıq üzü görür və ilk “atışdan” axıcı və idarəli vokalı ilə dinləyicilərin diqqətini, sevgisini qazanır.

Musiqi sahəsində yeni-yeni məşhurluq əldə etməsinə baxmayaraq, 2019-cu ildə “Painted” albomunu

dinləyicilərə təqdim edir və bu albom, əslində, 2 EP’nin birləşməsindən ibarət olur. Qısa zamanda R&B, soul sevənlərinin rəğbətini qazanan albom təsadüfi deyil ki, elə həmin il 4 qremmi nominasiyasında namizəd oldu.

Bəs Laki Deyi fərqləndirən və dinləyən-

lərin qısa zamanda rəğbətini qazanmasına səbəb olan əsas faktor nə idi? Bu suala “Ənənəvi R&B-ni qeyri-ənənəvi formada təqdim etməyə çalışması” kimi cavab verərdim. Belə ki, elə onun səs gətirən “Painted” albomunun fank, soul və caz elementlərini özündə birləşdirməsi, dinləyərkən hiss etdiyiniz “groove” və maraqlı bəstəkarlıq bacarığı onu ənənəvilik və vaxtı keçmiş dəblə uzlaşmaqdan xilas etməklə qalmır, ənənəvi R&B-ə yeni bir nəfəs verir. Hər halda bu yenilikçilik öz zəminində “köhnə janrlar da bugünkü auditoriyanı ələ keçirə bilər” ideyasını daşıyır. Buna nümunə olaraq “Real Games”i göstərə bilərik.

Laki Deyin treklərinin canlı versiyaları da məşhurdu. Həmin çıxışlarında canlı, yoxsa studiya versiyasını daha çox sevdiyimi müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkdim deyə bilərəm. Yeri gəlmişkən, həmin canlı versiyalar təkcə instrumental və vokal baxımdan qulaqlarımın pasını silməklə qalmayıb, vizual olaraq da mənə zövqlü dəqiqələr yaşatdı deyə bilərəm.

Son olaraq, elə bu yaxınlarda Laki Dey Kaytranada ilə birgə işlərini sevənlərinə təqdim etdi. Siz bu işləri keçiddən dinləyə bilərsiniz.

9

Aytən Şükürova

“Eşqsiz inqilab olarmı?”

Mişel Gyureviç

Karyerasına “Chinawoman” səhnə adıyla başlayan və uzun müddətdir özünü elə tanıdan Mişel Gyureviç (Michelle Gurevich) fərqli səs tonuyla, alışılmamış vokal tərziylə və üstün söz yazma qabiliyyətiylə qısa zaman ərzində öz dinləyicilərini qazanmağa başladı.

Mahnı sözləri yazan, xoreoqrafiya hazırlayan, qısa filmlər çəkən və fərqli musiqi instrumentlərində ifa edə bilən Gyureviçin bir nöqtədə partlayış yaradacağı aşkar idi.

Ancaq böyük ehtimal ki, özü daxil olmaqla heç kəs bunun “MySpace”ə yükləyəcəyi mahnıyla baş tutacağını gözləmirdi.

Tərz olaraq “slowcore rock” və “lo-fi pop” arasında süzülən Mişel Gyureviç öz rus köklərindən ilhamlanırdı. 2007-ci ildə yayımlanan çıxış albomu “Party Girl” və bu alboma adını qoymaqda kömək olan mahnının da uğuruyla qısa müddətdə Almaniya, Polşa, Beyrut və Türkiyə başda olmaqla, Şərqi Avropada çox sevildi.

2010-cu ildə ikinci albomu “Show Me the Face” öz dinləyiciləriylə qovuşur. 11 mahnının toplandığı albomda Gyureviç söz yazarı, vokalist və prodüser olaraq yer alır.

Kariyerasının ikinci mahnısı “Russian Ballerina” studiyada yazıldıqdan beş il sonra 2013-cü ildə - “Gezi Parkı” hadisələrinin yaşandığı ərəfədə xəbərləri yaxından izləyən Gyureviç türk dinləyicilərinə dəstək olmaq məqsədilə ifa etdiyi “Kiss in Taksim Square” mahnısını yayımladı.

Türkiyə və İstanbula vurğun olan Gyureviç o tarixə qədər qonşu ölkələrdən də 10

sevənlərinin olduğu iki konsert vermişdi.

Dinləyicilərin bu mahnıya olan düşüncələri də müsbət yöndə idi. Onlar bu mahnını özlərinə təqdim olunmuş önəmli hədiyyə kimi qəbul edirdilər:

Gyureviç “Kiss in Taksim Square” mahnısı ilə Taksim “Gezi Parkı” mitinqləri ərəfəsində bu məsələyə həssaslığını mahnının sözləriylə ifadə etdi: ‘’Meet me in Taksim tonight.

A drink and a kiss What in the world could be more civilized?’’

“Bu gecə mənimlə Taksimdə görüş.

Bir içki və bir öpüş.

Dünyada daha mədəni nə ola bilər ki?”

Və son olaraq da bu mahnıyla bağlı ən çox dilə gətirilən rəylərdən biri: “Eşqsiz inqilab olmaz…”

“PROJEKTOR” bölməsi Diqqət: spoiler çıxa bilər!

Müəlliflər: - Səmra Əlizadə - Ceylan Əmirəliyeva Fatimə Əliyeva

11

Netf lix, HB O və digərləri Serial sektorunun uğuru və biz nəyə baxırıq?

2020-ci il - sosial izolyasiya dövrü. İçində biz də olmaqla, gündəlik əyləncə və sosiallaşma imkanlarından məhrum olmuş milyonlarca insan. Bəli, vəziyyət buna gətirib çıxardıb ki, hamımız “NETFLIX” üzvlüyü olmaq fikrinə düşmüşük, yeni seriallar, filmlər axtarırıq, çünki evdə, dörd divar arasında sıxılırıq. Təəccüblü deyil ki, izolyasiya dövründə “NETFLIX” şirkəti əlavə 16 milyon üzv qazanıb və şirkətin səhmləri heç olmadığı qədər qiymət qazanıb. Əlbəttə, bura “HBO Max”, “Amazon Prime”, “Hulu” kimi digər aparıcı onlayn izləmə platformaları da daxildir.

Bəs, ümumiyyətlə, bu seriallar necə oldu ki, bu qədər izlənir və bizim həyatımızda bu qədər yer tutur? Serial sektorunun yaranması televizorların 50-ci illərindən başlayaraq kütləvi şəkildə satılmasından və ABŞda NBC, ABC, CBS; Birləşmiş Krallıqda BBC kimi ilk kanalların yaranması ilı bilavasitə əlaqədardır. Məsələn, 1963cü ildə debüt etmiş, hələ də Dünyanın ən uzun elmi-fantastika serialı “Doctor Who” seri12

alının ümumi serial tarixində o qədər uğuru vardır ki, artıq kult bir seriala çevrilmişdir, hətta bir neçə yan serialı belə var.

Seriallar yarandığı andan dövrün insanlarını izləmiş, dövrə uyğunlaşmışdır Ona görə, bir çox serialda çəkildiyi dövrün sosial siyasi problemlərini görə bilərik.

Hal-hazırda hər janrda: kosmik opera, dram, qorxu, triller, detektiv, məişət, komediya, mistika və s. serial görmək mümkündür.

Hal-hazırda hər janrda: kosmik opera, dram, qorxu, triller, detektiv, məişət, komediya, mistika və s. serial görmək mümkündür.

Səmra Əlizadə

Həmçinin serialların bir neçə növü vardır: Antologiyalar - bura süjet xətti olmayan, hər epizodda fərqli hekayə danışılan seriallar aiddir. Belə seriallar kult serial “Twilight Zone”, “Black Mirror” və s. kimi seriallar aiddir.

Klassik seriallar - bura müxtəlif hekayələrin baş personajın üzərindən qurulduğu seriallar daxildir. Məsələn, “Doctor Who” serialını aid edə bilərik.

Saqalar – bura hekayənin epizoddan epizoda inkişaf etdiyi seriallar aiddir. Bura bir digər uzun serial “Dallas”, və ya yeni seriallardan “Outlander”i aid edə bilərik.

Soap operalar - bura hər epizodun sonunda bitən qısa hekayələrdən ibarət olan, amma eyni zamanda da bütün seriyaları və sezonları özündə birləşdirən əsas süjeti olan seriallar aiddir. Kosmik opera olan “Battlestar Galactica” bura yaxşı nümunə ola bilər.

Sitkomlar, daha açıq desək, situasiya komediyaları - belə seriallar 20-25 dəqiqəlik olur və daimi lokasiyalarda çəkilir. Onlara məşhur “Friends” serialını, “How I met your mother” və “The big bang theory” serialları aiddir.

Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, televiziya seriallarının tarixi 50-ci illərdə, Amerikada televizorların kütləvi şəkildə satın alınması ilə başlamışdı.

O zamanlar indi kult olmuş seriallar böyük rəğbət qazanmışdı, məsələn, “I love Lucy”, və ya “Alfred Hichcock presents” bunlara aiddir. Həmçinin o zaman vesternlər də çox sevilirdi. Seriallar insanlarla bilavasitə əlaqəli olduğundan 60-cı illərdə soyuq müharibə dövrlərində xəfiyyələrə aid serialların məşhurlaşması bizi o qədər də təəccübləndirməməlidir. Belə seriallara indi filmlərini tez-tez gördüyümüz “Mis-

sion Impossible” və “U.N.C.L.E” aiddir.

Vaxt keçdikcə, insanlar dəyişdikcə seriallar da dəyişməyə davam etdi, 80-ci illərdə ekranları saga seriallar, soap-operalar, sitkomlar əlinə aldı, çoxumuzun tanıdığı, hələ də digər və filmlərdə adları hallanan “ALF”, “Golden Girls”, “Dallas” kimi seriallar meydana gəldi.

90-cı illər serial tarixində daha “proqressiv”, siyasət və gündəm ilə daha iç içə olan seriallar ilə yadda qaldı, elə o zamanlar indi əfsanə animasiya serialı sayılan “The Simpsons” serialı başladı, həmçinin hamımızın həddən artıq mürəkkəb və simvolikalarla dolu olan filmləri ilə tanıdığımız David Linchin kult serialı “Twin Peaks” serialı işıq üzü gördü, amma reytinq azlığında ikinci sezonda ləğv edildi, elə o dövrlərdə indiyə qədər milyonlarca geek fanatı olan, ən prestijli elmi fantastika mükafatı olan Hüqo-nu 4 dəfə qazanan serial “Babylon 5” serialı başladı, amma bu serial da 4-cü sezonundan sonra ləğv edildi, amma fanatların təkidi ilə bir başqa kanal serialı satın aldı və bir sezon daha çəkildi.

13

N

əhayət, gəldik 2000-ci illərdən indiyə qədər olan vaxta. Serial tarixinin son 20 ilinə daha diqqətlə baxmaq istəyərdim. Buna bir neçə səbəb gətirəcəyəm, çünki, nə qədər seriala baxmaq mənim sevimli məşğuliyyətim olsa da, nə qədər keçmiş seriallara araara zaman ayırsam da, son 20 ildə sektor o qədər böyüdü ki, artıq təzə seriallar məni yoldan çıxardığından “oldschool” seriallara çətinliklə vaxt tapıram.

Bəli, 2000-ci illərdən başlayaraq serial sektorunun tarixi yenidən yazılmağa başladı. Bu dövr artıq tabuların qırılma dövrü idi. Gəlin bu tabuların nə olduğunu bir az açım. Təəssüf ki, uzun bir zaman serial sektoru, film sektoru, əsasən, Hollivud tərəfindən ikinci dərəcəli bir şey kimi görülürdü.

Hollivud aktyor, və ya aktrisasının televizayaya getməsi onun karyerasının bitməsi kimi bir şey 14

idi, bu son illərə qədər də davam edirdi. Yaxın keçmişdə çəkilmiş seriallarının kastinqinə baxsaq, orada məşhur Hollivud aktyoru, və ya aktrisası tapa bilməzdiniz.

Hollivudun qızıl dövründə buna səbəb televiziyanın müvəqqəti bir şey kimi qəbul edilməsi idisə, sonrakı dövrlərdə buna səbəb maddi problemlər idi, bir serialın büdcəsi filmki qədər ola bilmirdi, ona görə uğur qazanmış bir aktyor, və ya aktrisanın bir seriala vaxt ayırması sadəcə mənasız idi.

Bir digər tabu isə sektorun böyük problemi olan senzura idi. 40 il əvvəl Hitçkok böyük ekranlarda unitaz göstərən ilk rejissor idi. İndi düşünün ki, son illərə qədər seriallarda nalayiq sözlərdən istifadə etmək, narkotik vastilərdən istifadəni göstərmək, pornoqrafik səhnələrdən istifadə etmək, LGBTQ+ cəmiyyətindən olan personajları seriala daxil etmək bir çox kanal tərəfindən qəti şəkildə qadağan edilmişdi və bir kanal bir serial üçün hər şey demək

idi, çünki o həm proyekti maliyyələşdirən idi, həm də izləyiciyə göstərən idi. Bu cür güclü senzura da onun film sektoru ilə ayaqlaşmasına ciddi şəkildə mane olurdu.

Senzura 2000-ci illərdən yavaş-yavaş qırılmağa başladı, insanlar daha həqiqi, daha səmimi işlərə rəğbət göstərirdilər. Heç təəccüblü deyil ki, indi də senzuraya qarşı pozitiv çıxışlar edən HBO kanalının “gangster” ailəsi haqqında olan əfsanəvi serialı “The Sopranos” çıxdığı andan etibarən ən çox izlənən seriallar siyahısına girdi, hətta 2007ci ildə serialın final epizoduna o zaman üçün rekord göstərici olan 11.9 milyon insan izləmişdi, qeyri-adi finalı başa düşməyən insanlar kanalın rəsmi veb səhifəsinə axın edib səhifəni çökdürmüşdülər.

Ceylan Əmirəliyeva

“İnsandan daha çox insan?”

B

lade Runner (1982) rejissor Ridley Skot tərəfindən yaradılan, Filip K. Dikin “Do Androids Dream of Electric Sheep?” adlı distopik əsərindən adaptasiya olunan filmdir.

Filmin əsas hekayəsi 2019-cu ilin noyabrında gecənin hökm sürdüyü, yağışın səngimədiyi post-apokaliptik Los Angelesdə keçir. Rik Dikard adında təqaüdə çıxmış detektiv yenidən işinə qayıtmalı olur. Onun missiyası isə dünya koloniyalarının birindən qaçmış, Los Angelesdə yoxa çıxan 4 replikantı (insanabənzər robot) tapmaq və onların yaşamına son verməkdir.

Hələ filmin ilk dəqiqələrindən replikantların insanlardan daha çox insana bənzədiyini görə bilirik. Detektiv Holden Leonun replikant, yoxsa insan olduğunu yoxlamaq üçün onu Voight-Kampff testindən keçirir.

Bu səhnənin əsas ironiyası isə test boyunca detektivin heç bir emosiya göstərmədiyi halda replikantın emosiyalarını kəskin şəkildə bəlli etməsidir.

Daha sonrakı səhnədə əsas protaqonist Rik Dikard ilə tanış oluruq. Dikard gecəsi ilə gündüzü fərqlənməyən modern Los Angelesdə insanlardan təcrid olunmuş, dünyaya yadlaşmış insanlardan sadəcə biridir. Biz bu yadlaşmanı şəhərin küçələrində insanların bir-biri ilə olan əlaqəsində görə bilərik. Filmin bir çox səhnəsində insanlar bir-birinin nə dediyini anlamaqda çətin-

lik çəkir, küçədə danışılan vahid dil yoxdur və bu səbəbdən digər insanlar kimi Dikard da özünü təcrid etməyə və insanlarla məsafə saxlamağa məcbur olur.

Dikard yalnız replikant Reyçılla tanış olduqdan və Roy Beti ilə qarşıdurmasından sonra əsl insani keyfiyyət və xüsusiyyətlərini göstərməyə başlayır. Özündən bütün xüsusiyyətlərinə görə daha çox insana bənzəyən bu replikantlar Dikardın insanlıqla bağlı olan suallarına cavab tapmasına kömək olur.

Filmin əsas antaqonisti isə üsyançı replikantların lideri Roy Betidir. Ona yaradılışından mükəmməl zəka, güc və sağlamlıq bəxş edilsə də, replikantların yaradıcısı olan Eldon Tayrelin də dediyi kimi, bu, yalnız 4 illik qısa ömrün bahasına başa gələ bilər.

Roy və digər replikantlar Yer üzünə gəlməməmişdən əvvəl insan həyatına dəyər vermirdi.

Hətta biz onların sonradan da insan ölümlərinə davam etdiyini və ironik olsa da, bunu öz yaşam müddətlərini uzatmaq məqsədi ilə etdiklərini başa düşürük. Lakin Roy bunun qeyri-mümkün olduğunu öyrənəndə eksistensial böhran yaşayır, artıq onun bir neçə saat ömrü qalıb və bütün dəyər verdiyi varlıqlar yoxa çıxıb. Bu azmış kimi, detektiv Dikard da onun yaşamına son qoymaq istəyir.

Filmin kulminasiya nöqtəsi olan Roy və Dikardın qarşıdurması səhnəsində Roy özünün Dikarddan hər anlamda daha üstün olduğunu kəşf edir. O, düşməni hes-

ab etdiyi Dikardı öldürmək şansı əldə etməsinə baxmayaraq, onu qurtarmağı seçir. Bununla da Roy artıq insan həyatına dəyər verməyi bacardığını, bunun önəmli olduğunu və insandan daha çox insan olduğunu sübut edir. Nəhayət, sinema tarixinin ən yaxşı monoloqlarından biri sayılan son monoloqu ilə bunu bir daha vurğulayır: “Bütün bu anlar zaman içində yoxa çıxacaq.. Yağışdakı göz yaşları kimi.”

Film boyu Dikard yaşamında hər hansı bir məqsəd tapmaqda çətinlik çəkir. O, qeyri-insani dünya tərəfindən zərbə alıb və sadəcə yaşamağa çalışır.

Son səhnədə isə Dikard tamamilə dəyişmiş və xarakteri inkişaf etmiş şəkildə qarşımıza çıxır. Filmin əvvəlindən fərqli olaraq onun artıq dəyər verdiyi, sevdiyi və qorumaq istədiyi varlıq olan Reyçıl var.

Filmin bu qədər sevilmə səbəblərindən biri, sözsüz ki, izləyicinin ağlında yaratdığı suallardır - Biz kimik? Reallıq nədir? Xatirələr və təcrübələrdən əlavə bizi insan edən nədir?

Həqiqi insan nədən ibarətdir?

Son olaraq yunan bəstəkar Vangelisin filmin gözəlliyinə gözəllik qatan saundtreklərini unutmamaq lazımdır. Açılış səhnəsindən son səhnələrə qədər yüksək texnologiya, aşağı həyat keyfiyyəti və müasir dünyanı hiss etməyimizə kömək edən musiqilər sinema tarixində ikonikliyi ilə öz yerini almışdır.

15

Bir az daha “Blade Runner”

16

Fleetwood Macin hesablaşma albomu: “Rumours” Kadrların arxasına gizlənənlərdən – Vivian Maier Dinləyicilərinin kefini pozan Led Zeppelin plagiatları Vandal rok, neofaşist pank, milliyətçi metal – SSRİ senzurası “1984” kitab üzlüklərində

və daha çoxu

“3-cü küçə” incəsənət bloqunda https://theabbaslieffect.wordpress.com/

17

K i ml iyi mi z i s orğ u lama q b i z ə z a m a n a n l ay ı ş ı n ı u nu tdurur?

Va rd anın Kle o su i l ə ki ml i k proble m i nə qıs a b ax ı ş Fatimə Əliyeva

Y

aşadığımız anların sön günlərimiz olduğunu bilsəydik, nələr hiss edərdik? Nələri dəyişmək istəyərdik? Zaman bizim üçün hansı sürətlə axardı? Ən əsası, insanların bizə baxanda gördüyü çərçivə o anda nə dərəcə etibarlı olardı? “Fransız Yeni Dalğa”nın yeganə qadın rejissoru Aqnes Varda da “5-dən 7-yə Kleo” filmində məhz bu suallara cavab axtarırdı.

Film tənqidçiləri tərəfindən “Fransız Yeni Dalğa” adlandırılan cərəyanın yeganə qadın rejissoru olan Aqnes Varda 1962-ci ildə “5-dən 7-yə Kleo” filmini çəkib. Həmin dövrün rejissorları öz novator və etirazçı əsərləri ilə fərqləndiyi üçün elə Aqnes Varda da mühafizəkar ənənələri yıxan, feminist filmləri ilə məşhurlaşıb. “5-dən 7-yə Kleo” filmində isə onun öz dövrünə olan etirazını, həmçinin daha bəşəri və melanxolik tərzdə görürük.

Filmin ilk səhnəsində tarot kartları düzən və Kleoya suallar verən yaşlı qadının dünyasının rəngli olduğu görünür. Bir neçə dəqiqə sonra kamera Kleonun kədərli üzünə çevrildikdə isə artıq hər şey ağ-qara idi. Bu cür rəng kontrastı bizə Kleonun xəstəliyi və bundan doğan depressiyası ilə bağlı ilk işarəni verir. Xərçəng xəstəsi olduğunu düşünən və bununla bağlı falçı qadından pis xəbərlər alan Kleonun dünyasına daxil olduqca onun yenicə şöhrət qazanmış, parisli bir müğənni olduğunu öyrənirik. Hər dəqiqə yanında olan və ona göstərişlər verən dayəsi, ona balaca kukla kimi davranan sevgilisi və ətrafında pərvanə olan musiqiçilərin əhatəsində yaşayan Kleo üçün bu dünya artıq əvvəlki kimi görünmür. O hiss edirdi ki, onun əsl siması bu deyil. Məhz buna görə, özünə qayıtmaq və niyə var olduğunu başa düşmək istəyən Kleo bir səhnədə bu şablon həyatına bir etiraz olaraq ağ rəngli, dəbdəbəli geyimlərini soyunur, qara libasını geyinir.

18

Filmin bir çox hissəsində Kleonun batil inancları olduğunu da görürük: tarot falı, sınan güzgü və izdihamın içində öldürülən kişi onun qorxularından xəbər verən simvollardır.

Qəhrəmanımızın içindəki yalnızlıq hissini bizə daha yaxından göstərən izdihamlı küçələr və kafelər, mənə görə, bu ağ-qara filmin ən rəngarəng detallarıdır. Bu baxımdan, filmdə Kleonun yanından axıb gedən insan selini 3 fərqli aspektdən izah edə bilərəm. Birincisi, bu səhnələrdə səs-küylü yerlərdən fikirli-fikirli ötüb keçən və kafedə sakitcə insanları izləyən qəhrəmanımızın daxili təkliyi daha tez gözə çarpır. İkincisi, Kleo mağazaların qarşısından keçərkən insanların, xüsusilə kişilərin ona maraqla baxması Kleonun cəlbedici görünüşünü vurğulayır. Bu isə cəmiyyətin duyan və hiss edən bir qadını yalnız vitrin manikeni, və ya gözəllik ilahəsi kimi qəbul etdiyinə işarə edirdi. İzdihamın üçüncü və ən maraqlı tərəfi isə, bizi dövrün sosial və siyasi problemləri ilə tanış etməsidir. Xüsusən kafedə insanların kiçik dialoqlarını dinləyən Kleo ilə birlikdə biz də 60-lar nəslinin qadın-kişi münasibətləri, Əlcəzair-Fransa müharibəsi və qadınların məhdud həyatları ilə tanış oluruq.

Əvvəldə qeyd etdiyim kimi, Aqnes Varda feminist bir rejissor idi. Amma kiçik bir haşiyə çıxaraq qeyd edim ki, onun “Vagabond” (“Evsiz-Eşiksiz”) filmini bu “5-dən 7-yə Kleo” filmindən daha feminist hesab edirəm. Kleo obrazında isə standart qadın gözəlliyinə edilən etiraz qədər, bütün insanlara xas olan bəşəri ağrılar – şəxsiyyət problemi, ölüm qorxusu da var idi.

Kleonun parkda tanış olduğu mehriban zabitlə olan dialoqları da xüsusilə təsirlidir. Çünki bu səhnələrdə Kleo əsl adının Florens oluğunu, amma hamının onu Kleopatra, qısaca Kleo adıyla çağırdığını açıqlayır. Bununla da, Kleonun yaşadığı həyatın başqaları tərəfindən yönləndirildiyinə bir daha şahid oluruq.

Filmdə Kleonun öz xəstəliyinin cavabını gözləyərkən keçirdiyi 5-dən 7-yə qədərki 2 saatı izləyirik. Amma bu 2 saat Kleo üçün və onunla empatiya quran biz izləyicilər üçün daha gec axır. Elə Vardanın verməyə çalışdığı hiss məhz bu idi: “ölməkdən qorxan bir insanın “heç kim baxmayanda mən kiməm?” sualı ilə keçirdiyi bir neçə saatı, əslində, adama necə də bir ömür kimi gəlir”. Üstəlik dövrlər, sənətçilər necə dəyişir dəyişsin, bu kimlik problemi heç bir mədəniyyətdən yan keçə bilmir.

19

20

“ P A L I T R A” bölməsi Müəllif: - Xavər Zahir

21

Dahiliklə dəliliyin sərhədində - Nakam məhəbbətin qurbanı

Kamilla Klodel

(səh: 50 На грани гениальности и безумства жертва неполноценной любви Камилла Клодель)

Xavər Zahir

“Romanlarda tez-tez, həyatda isə çox nadir hallarda rast gəldiyimiz tünd mavi gözlər və geniş, hamar alın...”

- Kamilla Klodeli kiçik qardaşı Pol Klodeldən yaxşı heç kim təsvir edə bilməzdi. Hətta dahi Roden də...

İncəsənət tarixində az xatırlanan, illər keçməsinə baxmayaraq, adı yenə də usta heykəltəraş Rodenlə bir yerdə hallanan Kamilla Klodel... Ömrü boyu özünü bir heykəltəraş kimi təsdiq etməyə, istedadının tanınmasına çalışan, “cəmiyyət və qadın” problemi ilə mübarizədə ağlını itirən virtuoz sənətkar...

22

Uşaqlığından palçıq və gillə oynayan Klodelin həvəsi qısa zamanda onun bacarıqlarını daha da inkişaf etdirir. Anasının daimi danlaqlarına, atasının narazılıqlarına baxmayaraq, istedadlı qız dayanmadan heykəllər, büstlər hazırlayır. Yeganə sirdaşı isə ondan 4 yaş kiçik olan qardaşı Poldur... Onun istedadını görən atası heykəltəraş Alfred Buşedən qızına müəllimlik etməsini istəyir. Klodelin əl işlərini nəzərdən keçirən Buşe onun heç bir təhsil almadan yaratdığı əsərlərə baxanda dostu Rodenin üslubuna bənzərlik görür və qızı onunla tanış etmək qərarına gəlir. Hər şey elə o görüşdən sonra başlayır...

1883-cü il... 19 yaşlı Klodel 43 yaşlı Rodenlə görüşür... Ogüst Roden qızın düzəltdiyi heykəllərə diqqətlə baxır, detalları incələyir... Onun göstərişləri ilə bir il də üzərində işləyən Klodel artıq 1884-cü ildən Rodenin tələbəsi kimi onun emalatxanasında çalışmağa başlayır. Həmin ildə 16 yaşlı qardaşı Pol Klodelin büstünü hazırlayan Kamillanın istedadı Roden imzasıyla da təsdiqlənir. Hətta bu heykəli görən Roden onun qarşısında xeyli dayanır və ən xırda üz cizgilərinə qədər heykəli incələyir... Bu, Klodelin əsl istedadını göstərən ilk işlərindən biri olur.

Bir yerdə işlədikcə gənc və gözəl Klodelin sənətə olan bağlılığını, tükənməz əzmini görən Roden ona vurulur. Rodenə elə gəlir ki, 45 yaşında, həqiqətən də, aşiq olub və əsl məhəbbətini tapıb.

Klodel də ona dərin məhəbbətlə bağlanır. Aralarındakı 24 illik yaş fərqinə baxmayaraq, özlərini sənətə həsr etmiş bu iki insan ideal

cütlüyə çevrilir. Həmin illərdə Roden onun ilham pərisinə çevrilən Klodelin onlarla büstünü hazırlayır, digər nəhəng heykəllərinin qadın personajlarını da onun naturasında yonur. Elə Klodel də sevgilisinin büstünü ona hədiyyə edir.

Kamilla Klodelin 1886-1905-ci illərdə bir neçə versiyada hazırladığı “Şakuntala”, yaxud “Vertumn və Pomona” romantik kompozisiyası dövrünün kişi heykəltəraşlarının əsərlərindən, xüsusilə də, Rodenin intim hissləri önə çəkən cütlük heykəllərindən fərqlənir. Hər şeydən əvvəl, kompozisiyada məhəbbət və ağlı vəhdətdə göstərən Kamilla bədənlər arasındakı təmasın da zərifliyinə diqqət edib. Heykəlin mövzusu qədim hind sanskriti Mahabharatadan ilhamlanan Kalidasa adlı şairin əsərindən götürülüb.

Sənətşünaslar “Şakuntala”nı Kamillanın daxili axtarışları, mənəvi səyahəti, varlığının təsdiqi kimi qiymətləndirirlər.

Axı buradakı Pomona məhsuldarlıq ilahəsi, Vertumn isə dəyişkənlik tanrısıdır.

Bu obrazlara Ovidinin “Metamorfozları”nda da rast gəlinir.

Heykəltəraş haqqında çoxsaylı sənədli filmlərdən əlavə, iki bədii ekran işi də çəkilib. 1988ci ilə aid “Kamilla Klodel” və 2013-cü ildə ekranlaşdırılan “Kamilla Klodel, 1915”.

Həmçinin 2017-ci ildə təqdim olunan “Roden” filmində də Klodelin onunla münasibətlərinə yer ayrılıb.

23

Ogüst və Kamilla gecəgündüz emalatxanada işləyir, sifarişləri vaxtında çatdırmağa səy göstərirdilər.

Klodelin istedadına bələd olan Roden hətta heykəllərini tamamlamağı ona tapşırır.

Lakin bir müddətdən sonra, onsuz da, mürəkkəb münasibətlər içində yaşayan cütlük arasında mübahisələr başlayır. Klodel Rodendən onunla evləməsini istəsə də, o, 20 ildən artıq qeyri-rəsmi nigahla bir yerdə yaşadığı Roza Böredən ayrılmaq istəmir. Ogüstü sevən Roza ərinin gənc Kamilla ilə olan eşq macərasını öyrənəndə özündən çıxsa da, Rodenə bələd olduğundan bir müddət sonra onlara qarışmır. Bəlkə də, savadsız, xüsusi təhsili olmayan Rozanın qadın kimi uzaqgörənliyi elə bunda olur...

1892-ci ildə Kamilla, bəlkə də, yaradıcılığının şah əsərini yaradır. Rodenlə 10 illik münasibətin sonlarına yaxın - ehtiras və konfliktlərlə dolu gərgin iş rejimində doğulan “Vals”, yaxud “Bürünc vals” kompozisiyası dinamikliyi, hərarəti ilə valeh edir. Kamillanın bəstəkar Klod Debüssi ilə tanışlığı da həmin vaxta təsadüf edir. Bəzi mənbələrdə Kamillanın bu heykəli məhz Debüssinin “Valse Romantique”

əsəri haqqında belə yazıb: “Rəqsdən sanki həyat doğulur, lakin iki nəfərlə birlikdə hərəkət edən bu parça isə onları sarmağa çalışan kəfəni xatırladır.

Onların hansı tərəfə - əbədi məhəbbətəmi, yoxsa ölümə tərəfmi istiqamətləndiyini ayırd edə bilmirəm.

Yalnız onu bilirəm ki, bu iki qəhrəman çox dərin kədərə bürünüb. Bu kədər ya ölümdən, ya da ölümdən də acı olan məhəbbətdən qaynaqlana bilər...”

Sevimli qardaşı Polun diplomat kimi uzaq Çində ondan ayrı qalması, ailəsinin ondan üz döndərməsi, üstəlik çox sevdiyi Rodenin də onu Roza ilə bölüşməsi Klodelin mənəvi dünyasını getdikcə daha çox sarsıdır. Bunlar azmış kimi Rodenlə işlədiyi illər ərzində iştirak etdiyi bütün sərgilərdə “Rodenin tələbəsi” kimi tanınması, həmişə onun kölgəsində qalması, adının belə xa t ı r l a n m a ması qəlbi yaradıcılıq eşqi ilə döyünən qadını tamamilə çökdürür.

1893-cü ildə Rodendən ayrılır, bir müddət sonra isə bətnindəki körpəsini itirir...

əsərindən ilhamlanaraq yaratdığı qeyd olunur.

Kompozisiya tənqidçiləri də heyran edir. Fransalı jurnalist və yazıçı Oktav Mirbo bu sənət “Kloto” adlı əsəri Klodelin ən 24

radikal işlərindən hesab edilir.

Həm sehrli, həm qorxuncdur: ya qoca qarı ağaça çevrilir, ya da əksinə... Ya torpağa nüfuz edən budaqları görürsən, ya da torpaqdan baş qaldıran kökləri... Qədim yunan mifologiyasında Kloto üç Moyra bacıdan ən kiçiyidir. O, insanın həyat sapını əyirəndir.

Rodendən ayrılan Kamilla sərbəst işləyərkən zaman və insan məfhumları haqqında daha çox fikirləşirdi və düşüncələrini yaratdığı obrazlarda simvollarla çatdırırdı. Elə “Kloto” ilə eyni ildə - 1983-də ərsəyə gətirdiyi “Kamillik” kompozisiyası kimi. Bu heykəli Kamillanın avtobioqrafik zarisovkası da saymaq olar. Diz çökərək yalvaran məsum qız heykəli onun özü, ona tərəf baxmadan ayrılmağa çalışan mərkəzi fiqur Roden, Rodenin başı üzərində dayanan obraz isə Rozadır.

Lakin Kamillanın heç bir əsəri bu qədər səthi izaha malik deyil. Hətta 1988-ci ilə aid filmdə də Rodenin bu heykəl qarşısındakı reaksiyasına Kamilla özü izah verir... “Sən elə bilirsən ki, burada mən, sən və Roza təsvir olunub... Əslində, onların üçü də mənəm”. “Kamillik” - hər şeydən əvvəl, böyümə, yetkinləşmə simvoludur, cavanlıqdan qocalığa gedən birtərəfli yoldur. Dizləri üstə çökmüş cavanlıq səni saxlamağa çalışsa da, qələbəni başının üzərindəki qocalıq qazanacaq.

30 yaşlı tənha qadın indi öz həyatını təhlil etməyə başlayır: “Axı o kimdir? Bu illər ərzində kim olaraq yaşayıb? Rodenin köməkçisi, sevgilisi, naturaçısı, yoxsa istedadlı heykəltəraş?... İndi onun əlində heç nə yoxdur, istedadından, yaratmağa olan alovlu istəyindən başqa...”

19-cu əsrin sonlarında Parisdə yapon incəsənəti xüsusi populyarlıq qazandığından yerli sənətkarların da yaradıcılığına təsirsiz ötüşmür. Kamillanın 1897 1903-cü illər ərzində hazırladığı “Qeybətçi qadınlar” və “Dalğa” adlı miniatür işləri də buna nümunədir.

“Qeybətçi qadınlar” əsərində bir danışan və onu maraq dolu şübhə ilə dinləyən üç qadın təsvir olunub. Bu, həm də Klodeldə tədricən baş qaldıran paranoyanın təzahürüdür.

O elə düşünürdü ki, ətrafında onu tanıyan hər kəs - yüksək təbəqə nümayəndələri də dayanmadan onun haqqında danışır, şaiyələr yayır, ona quyu qazmağa çalışırlar.

“Dalğa”da isə azadlığı hiss edən üç qadının şən obrazı yaradılıb. Saçları da dəniz kimi sözə baxmayan qadınlar təbiətin gözəlliyi qarşısında sevinclərini bölüşürlər. Lakin burada da xoşbəxtliyin ani olduğu şaxə qalxan dalğanın tezliklə hər şeyi yuyub aparacağı fonunda verilib. “Dalğa” əsəri heykəltəraşların nadirən müraciət etdiyi mürəkəb materialdan - oniksdən hazırlanıb.

Beləcə, Kamilla qadın istedadını qəbul etməyən cəmiyyətə qarşı nifrətlə, daxilindəki ifrat azadlıq duyğusuyla sərbəst işləyib tanınmağa, Rodenin kölgəsindən çıxmağa can atır. 1900-cü illərin əvvəllərində öz emalatxanasını açır, işçilər götürür.

Bu dönəmdə anası ondan üz döndərsə də, atası onu maddi olaraq dəstəkləyirdi. Artıq əlaqələrini genişləndirməyə başlayan Kamilla sifarişlər qəbul edir, sərgilərə dəvətlər alır. Bir neçə il ərzində heyrətamiz əsərlər yaradır. Tənqidçilərin fikirləri isə birmənalı olmur. Onların bəziləri Kamillanı qeyri-adi istedad sahibi kimi tanıtsalar da, digərləri qadın heykəltəraşı diqqət mərkəzinə qoymaq istəmirlər.

Hər əsərində Roden imzasının axtarılması, öz

üslubunu yaratmağa çalışan, azad ruhlu Kamillanı özündən çıxarır. Bütün olanlar, ömrü boyu özünü təsdiq etməyə çalışan qadına taleyin işgəncəsi kimi görünür. 1905-ci ildə ciddi əsəb sarsıntısı keçirən Kamilla gecə vaxtı emalatxanasındakı heykəlləri sındırıb-dağıdır. Həkimlər ona şizofreniya diaqnozu qoyur. Paranoik hallar keçirərkən Kamilla iddia edir ki, Roden onun bütün yaradıcı ideyalarını oğurlayır.

Hətta onun istedadına qısqanclıqla yanaşdığından, guya, Kamillanın hər addımını izləmək üçün xüsusi adamlar da tutub. Bu halda yalnız yaşayan qadın emalatxanasına heç kimi buraxmır, özü də günlərlə oranı tərk etmir.

1913-cü ildə onun yeganə maddi dayağı olan atası vəfat edir, lakin bunu Kamillaya xəbər vermirlər. Elə həmin il Kamilla Klodel ruhi xəstəxanaya göndərilir. Paranoik hallar keçirsə də, tez-tez isteriyalar yaşasa da, mənbələrdə qeyd olunur ki, Klodel heykəllərinin üzərində tamamilə sağlam düşüncə ilə işləyirdi. Onun ruhi xəstəxanaya göndərilməsini, bir tərəfdən nüfuzunun sarsılmasını və bacısının şöhrətinin kölgəsində qalmağını istəməyən diplomat və şair olan Pol Klodellə əlaqələndirirlər. Digər tərəfdən isə, bunda Rodenin əli olduğu vurğulanır.

1914-cü ildə alman ordusunun hərəkəti ilə əlaqədar Kamillanı da digər pasiyentlərlə bərabər, Avinyonun bir neçə kilometrliyində yerləşən başqa ruhi xəstəxanaya köçürürlər. 49 yaşında - yaradıcılığının ən peşəkar dövründə xəstəxanaya salınan sənətkar ömrünün son 30 ilini burada keçirməli olur. İlk vaxtlar qardaşı Pol onu ziyarət etsə də, nə anası, nə də bacısı ona baş çəkmir, hətta anası onunla hər hansı bir üsulla əlaqə saxlamağı da qadağan edir.

Xəstəxanada ona heykəltəraşlıqla məşğul olması üçün ləvazimatlar verilsə də, o, imtina edir. Həmin dövrdən sübut kimi, Klodelin xəstəxanadan qardaşına yazdığı bir neçə məktub qalıb. Həmin məktublardan birində Klodel yazırdı: “Ruhuma hakim kəsilən kədərə təslim olmaqdan başqa çarəm yoxdur...”

Qeyd olunduğu kimi, əsəb sarsıntısı keçirən Klodel əsərlərinin əksəriyyətini məhv etmişdi.

Lakin onun irsi kimi qalan 90-a yaxın yaradıcılıq nümunəsi 2017-ci ildə heykəltəraşın xatirəsini əbədiləşdirmək üçün açılan “Kamilla Klodel Muzeyi”ndə sərgilənir. Kamillanın bir neçə əsəri isə Parisdəki “Roden muzeyi”ndə onun üçün ayrılmış salonda nümayiş olunur.

25

“ G E E K Z O N A” bölməsi Müəlliflər: - Fatimə Qəhrəmanlı - Ayan Şamçı

26

Satoşi Kon Fatimə Qəhrəmanlı

S

atoşi Kon universitet illərində həyatına illustrator, və ya rəssam olaraq davam etməyi düşünsə də, debütü Toriko manqası ilə kollec dövrünə təsadüf edəcəkdi. 1987ci idə kollecdən məzun olduqdan sonra isə Kaikisen manqasının müəllifi olur, fəaliyyətinə “Roujin Z”, “Magnetic Rose” filmlərində animator, arxa plan dizayneri kimi işləyərək davam edir. Sonuncu və “natamam” olmasına baxmayaraq, sevilən Opus manqasını animasiya sahəsinə keçməzdən əvvəl - 1995-96 illərdə yazır. Burada söhbət bir manqakanın manqa dünyasına çəkilməsi və qəhrəmanlarla üzləşməsindən gedir.

Rejissorluğa gəldikdə isə, ilk addımı “Jojo’s Bizarre Adventure”in 5-ci epizodu ilə

və mistik animasiya dünyası atır. Amma bir çox insan onu ilk filmi olan “Perfect Blue” ilə tanıyır. Film yetişməkdə olan pop ulduzunun karyerasının istiqamətini dəyişməsi ilə psixoloji sağlamlığının getdikcə pozulmasını və bunun ardı ilə baş verən hadisələrin onun reallıqla əlaqəsini necə itirdiyini göstərir. Ancaq izləyici olaraq siz də ifaçının yaşadığı baş qarışıqlığını və paranoyanı onunla bölüşəcəksiniz.

Bu uğurun növbəti mərhələsi isə “Millennium Actress” (2002) filmi olur. İzlədiyiniz vaxt boyunca təqaüdə çıxmış aktrisanın xatirələrini araşdıraraq onun həyatına səyahət edirsiniz.

Rejissor bu dəfə də protaqonist olaraq qadın ulduzu seçir.

Dediyinə görə, qadın obrazı təsvir etmək onun üçün daha asandır.

27

28

“Adətən qabaqca animasiya hazırlanır, buna uyğun olaraq musiqi bəstələnir. Kon isə bu prosesin əksinə gedirdi, əvvəlcə musiqi bəstələnir, daha sonra animasiya buna uyğunlaşdırılırdı.” ~ Susumu Hirosava “Millennium Actress” onunçün “Perfect Blue”daki baş qəhrəmanın daha pozitiv tərəfdən ələ aldığı “eyni qəpiyin fərqli üzləri”dir. Belə ki, bu film ulduz və onun pərəstişkarı ilə olan əlaqəsini daha işıqlı tərəfdən təsvir edib. Hadisələr arasındakı keçidlərin yaratdığı çaşqınlıq rejissorun bir çox işində olduğu kimi bu filmdə də özünü göstərir. “Millennium Actress” həmçinin bu və bundan sonrakı işlərinin soundtreklərini bəstələyəcək, eyni zamanda, onunla dərin bağ quracağı Susumu Hirosawa ilə əməkdaşlığının ilk mərhələsi olur.

Gəldik Kon-un üçüncü şah əsərinə. 2003 ildə “Tokyo Godfathers”ı izləyicilərinə təqdim edir.

Film rejissorun yaradıcılığındaki ən ürəkaçan və bəsit (çaşqınlıq yaratmayan) iş kimi bilinir. Yeni il ərəfəsində 3 evsiz insan tərk edilmiş körpə tapır və onu valideynlərinə təhvil verməyi missiya halına gətirirlər. Bu macəra isə özlüyündə hər qəhrəmanın keçmişi ilə hesablaşması üçün vasitə olur.

Dediyinə görə, bu işlərdən sonra vaxt məhdudiyyəti kimi səbəblərdən istifadə edə bilmədiyi çox idealar artıq qalırdı. Elə bu fikirləri həyata keçirməkçün ən yaxşı üsulu anime serialı çəkmək olaraq görür. 2004-cü ildə 13 epizoddan ibarət “Paranoia Agent” yayımlanır. İzləyici yenə reallıq və xəyalın qarışıqlığında hadisələrin düyününü açmağa çalışır. Hər seriyada fərqli insanların problemlərini araşdırmaqla bərabər, bu insanları birləşdirən həm xəyali, həm də xarici faktorların məhsulu olduğu deyilən “Shounen Bat”ın qurbanlarına ölümcül zərbələr yetirməsi və bunu araşdıran iki detektivin problemi həll etməyə çalışmağını göstərir.

Rejissorun izləyə bildiyimiz sonuncu əsəri “Paprika”nın məzmunu belədir: DC mini adlı cihaz vasitəsilə psixoloq pasiyentlərinin yuxularına girir və onları müalicə edir. Lakin bir gün bu cihaz oğurlanır, nəticədə, reallıq və yuxu ayırmaq çətinləşir.

2010-cu ilin may ayında mədəaltı vəzi xərçəngi diaqnozu qoyulan rejissor həmin il avqust ayında vəfat edir. Satoşi Konun 46 yaşında vəfat etməsi ilə üstündə işlədiyi “Dreaming Machine” animesi də yarımçıq qalır.

29

B İ Z YA Ş A M A Ğ A ÇALIŞMALIYIQ (səh: 52 Мы должны стараться жить)

Ayan Şamçı “Ruhlarla sovrulanlar” (“Spirited away”), “Mənim qonşum Totoro” ( “My Neighbour Totoro”), “Ponyo” kimi nağılvarı, qəribə məxluq və sehrlərlə dolu olan “anime”lərin müəllifi – Hayao Miyazaki “Külək qalxır” adlı “anime”sinin (“ The Wind Rises”) nəinki son işi, həm də bioqrafik olduğunu bildirəndə izləyicilər çaşqınlığa uğramışdı.

“Miyazakinin möcüzələrlə dolu dünyası bioqrafik bir janra necə sığışacaqdı?” - hamının fikrində yalnız bu sual fırlanırdı. Lakin Miyazaki bu çətinliyin də öhdəsindən gəlib həm izləyicilərini heyran edən mənzərələrlə dolu, həm acı həqiqətləri üzə çırpacaq qədər real bir iş ortaya qoya bildi. “Külək qalxır” 2013-cü ildə Yaponiyada ən çox gəlir gətirən film olmuş, 2014 - cü ildə ən yaxşı tammetrajlı çizgifilm nominasiyası üzrə Oskar mükafatı namizədi olmuşdur.

Süjet xətti, və ya hər şey necə başladı

Bəs “Külək qalxır” nədən bəhs edir? 2013-cü ildə ekrana çıxan bu “anime”nin əsas süjet xətti Yaponiyanın tarixi şəxsiyyətlərindən biri olan, II Dünya müharibəsi illərində Yaponiya İmperiyasının istifadə etdiyi “Mitsubishi A5M” və “Mitsubushi A6M Zero” qırıcı təyyarəsinin dizayneri Ciro Hirokoşi (Jiro Horikoshi) haqdadır.

Cironun uşaqlıq xəyalı pilot olmaqdır, lakin gözündəki zəiflik buna mane olur, hətta pilot olaraq uğursuzluğa düçar olması haqda kabuslar görür. Lakin müəlliminin hədiyyə verdiyi jurnal sayəsində məşhur italyan aviasiya mühəndisi Kaproni (Giovanni Battista Caproni) onun xəyallarında göründükdə anlayır ki, təyyarə yaratmaq üçün onun heç də pilot olmağa ehtiyac yoxdur. Bununla da onun aviasiya mühəndisi olaraq 30

enişli-yoxuşlu yolu başlayır.

Ciro eyni ixtisas üzrə Tokio Universitetinə qatarla getdiyi zaman Nahoko adlı qızla tanış olur və Valerinin misraları üzərindən onların arasında kiçik bağ yaranmağa başlayır.

Elə həmin vaxt zəlzələ (Böyük Kanto Zəlzələsi - 1923) səbəbindən qatar qəzaya uğradıqda Nahokunun dayəsi Kinunun ayağı zədələnir və onlara yardım edən məhz Ciro olur. Lakin onlar xilaskarın kim olduğunu bilmədən və təşəkkkür etmədən Ciro yoxa çıxır.

Cironun ilk uğursuzluğundan sonra şirkət Honco ilə onu alman aviasiya mühəndisi Yunkerin işləri vasitəsi ilə texniki biliklərini inkişaf etdirmək üçün Almaniyaya göndərir. Burada da onlar həm özlərinə, həm də yəhudilərə qarşı diskriminasiya ilə üzləşirlər. Almanlar yaponların hər şeyi almanlardan götürdüklərini deyir

və bazalarındakı məlumatlara girişlərini limitləyir.

Ciro işə qayıtdıqda ona yenidən qırıcı təyyarə dizaynı sifarişi verilir, lakin gözlənilmədən bu layihə də testdən keçə bilmir və onu istirahətə, yay kurortuna göndərirlər.

Burada o, gələcək nişanlısı Nahoko ilə qarşılaşır, alman obraz Kastorp ilə tanış olur. İlk uğursuzluqlarına baxmayaq, Ciro, nəhayət, istəyinə çatır, dostu Honconun dediyi kimi bir təyyarə ilə neçə illik inkişaf uçurumunu keçmiş olur, amma əsas sual budur: Nəyin bahasına? Külək ondan nələri alıb apardı? Onun müəllifi olduğu heç bir təyyarə II Dünya müharibəsindən geri qayıtmır, ona görə yox ki keyfiyyətsiz idilər, sadəcə Yaponiya müharibəni uduzmuşdu.

Hekayələrdən yaranan hekayələr Miyazaki Ciro Horikoşinin hekayəsini 2008-ci ildən manqa şəklində yazmağa başlamış və 2009-2010-cu illər ərzində “Model Graphix” jurnalında dərc etmişdi. Əslində, bunu anime şəklinə salmaq barədə planı yox idi. “Ponyo” səhnələşdiriləndən sonra onu sikvel kimi davam etdirmək istəsə belə, prodüseri Toşio Suzuki yazdığı manqanı ekranlaşdırmağı təklif etdi. İlk olaraq, Miyazaki bu təklifi rədd etmişdi, əsas səbəb olaraq da bu manqanın Gibli studiyasının əsas izləyici qrupu olan uşaqlara uyğun olmadığını göstərmişdi. Lakin bu arqumentə cavab olaraq əməkdaşlarından birinin “uşaqlar da tanış olmadığı mövzulardan agah olmaldırlar” deyəndə Miyazaki fikrini dəyişdi. İlk olaraq, qeyd etmək istərdik ki, Miyazaki bu əsərin yaradılmasında üç əsas mənbədən bəhrələnmiş və hər üçünün vəhdətindən yeni bir iş ərsəyə gətirə bilmişdir: birincisi, yapon yazıçısı Hori Tatsuo tərəfindən yazılmış “Külək qalxıb” (The Vind has risen”) adlı qısa hekayə, ikincisi, fransız şairi Pol Valerinin məşhur əsərlərindən biri olan “Dəniz Qəbiristanlığı” (“Le Cimetière Marin”) və sonuncusu isə alman yazıçısı Tomas Man tərəfindən “bildungsroman” (alman ədəbiyyatına xas janr) janrında yazılmış “Sehirli dağ” (“The Magic Mountain”) əsəri.

Həmin adı çəkilən əsərlərin süjet xəttinin ayrılıqda “Külək qalxır” ilə əlaqəsi olmasa da, onlarla tanış olsaq, Miyazakinin hər üçündən kiçik də olsa, öz əsərinə bir toxunuşla iz qoyduğunu görə bilərik. Bu əsərlər fərqli ölkələr və zamanlarda yazılsa da, ümid və kədər, sevgi və gözlənilməz faciələr onların ortaq nöqtələridir.

“Sehrli dağ” əsərində Kastorp adlı gəmi

dizayneri (shipbuilder) Davosdakı sanatoriyada qohumunu ziyarət edərkən vərəm xəstəliyinə tutulmuş olur. Sanatoriyada qaldığı müddət ərzində holland Dionisyandan tutmuş yezuit marksistə qədər müxtəlif ideyalara və dünya görüşlərinə malik bir çox insanlarla görüşür. Avtobioqrafik janrda yazılmış “Külək qalxıb” əsərində isə “mən” adlı obrazın və vərəm xəstəliyinə tutulmuş nişanlısının kədərli hekayəsindən bəhs olunur. Və nəhayət, həm Miyazakinin film, həm Tatsuonun hekayə başlığı Valerinin şeirindən bir misrası ilə ilhamlanaraq yazılmışdır.

Gəlin daha detallı nəzər salaq. Əsl həyatda Ciro Horikoşinin kiçik bacısı yox, böyük qardaşı var və nişanlısı həyatını vərəmdən itirməyib. Miyazaki isə bu parçaları Tatsuonun əsərinə istinadən yazır. Əlavə olaraq, Nahoko adı, əslində, Tatsuonun “Nahoko” adlı başqa əsərindən götürülüb. Bəs Cironun yay kurortunda tanış olduğu cənab Kastorp sizə tanış gəlirmi? Bəli, bu ad da Tomas Mannın yazdığı əsərdəki baş obrazdır. Miyazaki hətta bu faktı gizlətmir, Ciro ilə Kastorpun dialoqlarında “Sehrli dağ”a işarələr edir. Məsələn Kastorp ilə ilk dialoqunda alman “Bu da sehrli dağ. Unutmaq üçün yaxşı yerdir” deyə başlayır, sonra sirr sayılacaq məlumatları Ciro ilə bölüşür. “Çinlə müharibə et. Unut. Maniçurada kukla dövlətini yarat(Mançuoko). Unut. Xalqların liqasını tərk et. Unut. Dünya ilə müharibə et.

Unut” deyərək mühəndis Yunkerin Hitlerə qarşı mübarizə apardığını, Yaponiyanın da, Almaniyanın da problemlər yaşayacağını deyir.

31

Müharibə və dilemmalar İzləyiciləri Miyazaki kimi pasifist birinin məcburi əmək düşərgələrində hazırlanmış, müharibədə minlərlə həyatın məhv olmasına səbəb olan təyyarənin dizayneri haqda film hazırlanmasını dərk etmirdilər.

Halbuki Miyazaki Ciro Horikoşinin “Mən sadəcə gözəl şeylər yaratmaq istəyirdim” fikrindən ilhamlanmışdı. Axı Ciro da Miyazaki kimi hökümətin xalqı müharibəyə məhkum edərək məhv etməsini pisləyirdi. O, öz gündəliyində yazmışdı: “Yaponiya məhv edilir. Hərbi iyerarxiyanı və hakimiyyətdəki kor siyasətçiləri Yaponiyanı bu məğlubiyyət qazanına sürükləməkdə günahlandırmaqdan başqa bir şey edə bilmirəm”.

Bununla da Miyazaki real həyatdakı şəxsi və etik dilemmaları öz filminə köçürür. Bəzən yaradıcılar və incəsənət adamları sağ qalmaq, yaxud sevdikləri işləri etmək uğrunda bu cür dilemmalara məruz qalırlar. Nəzərimizdə saxlayaq ki, Miyazakinin atası da Horikoşinin təyyarə hissələrini düzəldən aviasiya şirkətinin rəhbəri olub.

Miyazaki öz filmində bu dilemmalardan istifadə edərək Cironu hətta daha ağır seçimlərlə bir araya qoyur. Ciro artıq geriyə baxdıqda istəkləri küləklə sovrulmuş olur.

Buna baxmayaraq kimsə yenə ona pıçıldayır: “Ciro, sən yaşamağa çalışmalısan. Eşidirsən, Ciro?”.

32

33

“CV QUTUSU” bölməsi Müəlliflər: - Xan Cəfərli - Sevgi İsmayılbəyli

34

RAST

gələnlər Xan Cəfərli

Q

rup 1993-cü ildə Rəşad Haşımov (piano), Asif Kərimov (skripka), Vilayət Qəhrəmanzadə (ritm gitara) və İlqar Quliyev (vokal) tərəfindən yaradılmışdır.

Bir müddət sonra 16 yaşlı Sevda Ələkbərzadə qrupa vokalist kimi daxil olur. Ondan əvvəl isə “Aypara” qrupunda Vaqif Gərayzadə ilə çalışmışdır.

Bu dövrdə Rast musiqiçilərinin yeniliyi ondan ibarət idi ki, milli xalq musiqilərini dünya musiqiləri ilə sintez edərək dinləyicilərə yeni bir tərz təqdim etmişdilər.

Qrup 1996-cı ildə “Ömrün Allahı Sevgidir”, “Gəl Yanıma” adlı mahnılarını kliplə yayımlamışdılar.

Eyni ildə Fransada keçirilən “Radio France İnternational” müsabiqəsində iştirak edərək 360 qrupdan 10 ən güclü qrupların sırasına düşərək müsabiqənin finalçısı olmuşdur.

Qrupun rəsmi olaraq 2 albomu yayımlamışdır. Birincisi, 1996cı ildə qrupun eyniadlı albomu, ikincisi isə, 1998-ci ildə “Rast Dünyası” adında olmuşdur.

1999-cu ildə Heydər Əliyev Sarayında ilk konsertlərini verən qrup ondan sonra daha da populyarlıq qazanmışdır. Həmin vaxtlar qrupun ən kefiyyətli işlərindən olan “Kaş ki, mən dəniz olaydım” mahnısının klipi yayımlan-

mışdır. Klipdə Bəhram Bağırzadə və bir sıra məşhur simalar yer alır.

2000-ci illərin əvvəlində Sevda Ələkbərzadə qrupu tərk edir və solo fəaliyyətə başlayır. Sonra qrup fəaliyyətini dayandırsa da, yenidən Rəşad Haşımov yeni vokalistlərlə birlikdə qrupu bir yerə gətirməyi bacarır. 2003-cü ildən qrupun solistləri Jalə və Lamiyə Kərimova bacılarıdır. Qrupun yeni solistlərlə ilk klipi ‘’Rast gələrəm”, ardından isə ‘’Sənə görə’’ mahnısı tamaşaçılar tərəfindən böyük maraqla qarşılanmış və ‘’Qaragilə” mahnısına da yeni nəfəs verilmişdir.

Daha sonra Jalə Kərimova qrupdan ayrılmışdır. Lamiyə Kərimova hal-hazırda qrupun solisti olaraq karyerasına davam edir.

Rəşad Haşımov 2008-ci ildə Azərtaca verdiyi müsahibədə Sevda Ələkbərzadə haqqında bunları demişdi: “Sevda Ələkbərzadə qrupa gələndə 14-15 yaşı var idi, musiqi təhsili yox idi.

Bacısı Elmira Ələkbərzadə ilə tələbə yoldaşı olmuşduq. Sevda bizim qrupda püxtələşdi.

Xeyli işlər gördük və axıra yaxın hiss etdik ki, alınmır, dincəlməyə ehtiyac var. Dedik ki, bir-birimizi niyə aldadaq?!

Sanki hər şey tükənmişdi. Ümumiyyətlə, bəzən işində fasilə verməlisən, öz imkanlarını qiymətləndirməlisən, imkanlara yenidən baxmalısan. O gedəndə

hamı şokda idi. Ancaq biz çox səmimi, dostcasına yollarımızı ayırdıq. Çoxları gözləyirdi ki, aramızda qalmaqal olacaq.”

2008-ci ildə qrup “Bizə rast gəlin” adlı yeni albomunu təqdim etməyə hazırlaşırdı. Alboma Cahangir Cahangirovun, Altun Şaşiqovun 12 mahnısı, habelə qrupun rəhbəri Rəşad Həşimovun kompozisiyaları daxil idi.

Lakin albom həmin vaxt yayımlanmadı və hələ də yayımlanmayıb.

Lamiyə Kərimova ifasında ən sevilənlərdən ‘’Gəl yanıma’’, ‘’Qayıdıram’’ mahnılarını misal göstərmək olar ki, sonralar Rəşad Haşımov tərəfindən aranjiman edilərək yeni nəfəs verildi.

Daha sonra 48-ci Montro Caz Festivalında qrup əfsanəvi amerikalı funk və soul-caz saksafon ifaçısı Maceo Parker ilə bir səhnəni bölüşüblər.

Həmin dövrlərdə “Bilmirəm” və yenidən aranjiman olunan “Sənsiz” parçalarını yayımladılar.

Caz, muğam, pop, funk janrlarını bir yerə gətirən Rast qrupu hələ də fəaliyyətinə davam edir. Əlavə olaraq isə, 2019-cu ildə “Sevgi vergidir”, 2020ci ildə isə, yeni hitləri “Canan” mahnısını yayımlamışdılar.

“Rast” Azərbaycan üçün böyük bir rastlantı yaratmış caz qrupudur. Vokalistlərin öz fərqli səs tembrləri, instrumetlərin keyfiyyəti qrupun fərqli abu-hava yaratmasına imkan verirdi.

35

Bir az daha “RAST”

36

(səh: 54 Гений, ставший художником от отчаяния Фрида Кало)

Ç a r ə s i z l i kd ə n r ə s s a m o l m u ş d a h i

Fr i d a K a h l o

Bizi əhatə edən ətraf aləmin gözəlliyi şair və yazıçını, bəstəkar və rəssamı yaratmağa ruhlandırır. Ətrafda baş verən hadisələri və varlıqları təsvir etmək üçün yaxşı müşahidəçi olmaq lazımdır. Müşahidəçi ətrafa yalnız tamaşa edən deyil, həm də onu görən insandır. Rəssam isə müşahidə edən, sirli, sehrli təsvirlər yaradan biridir. Ötən əsrin ən möhtəşəm rəssamlarından biri olan Frida Kahlo 1907-ci ildə Meksikada anadan olub.

6 yaşında keçirdiyi iflic nəticəsində bir ayağından əlil qalan Frida, buna baxmayaraq, məktəbdə güclü iradəsi ilə seçilən, ən fəal şagirdlərdən olur. Lakin 18 yaşında – 1925-ci ildə başına gələn tramvay qəzasından sonra Fridanın həyatında, demək olar ki, ikinci mərhələ başlayır. O, 32 əməliyyat keçirir, lakin bu əməliyyatlardan sonra da heç bir ümid işığı görünmür. İflic nəticəsində əlil olan ayağı qanqrena səbəbindən 1954-cü ildə kəsiləcəkdi.

Artıq yataq xəstəsi olan Frida həyatını daha da sıxıcı bir şəkildə keçirməmək üçün yatağının tavanında olan güzgüyə baxaraq əsərlər yaratmağa başladı. Müalicə ərzində davamlı olaraq şəkil çəkdi. İlk avtobioqrafik əsərini 1926-da neftlə yaratdı. Bu ilk avtoportretdə bir dinamika idi və qalan həyatı boyu bunu davam etdirdi: onun həyatındakı hadisələr və keçird-

Sevgi İsmayılbəyli iyi hisslər şəkillərində əks olunurdu.

Bir müddət sonra Frida siyasi, bədii və intellektual mühitlərdə fəaliyyətə başlamışdı.

Hər şey onun amerikalı yoldaşı Tina Modotti ilə birlikdə Meksika Kommunist Partiyasının görüşlərinə getməsi ilə başladı. Tezliklə partiyaya üzv oldu və həyatını dəyişdirəcək adamla – rəssam Dieqo Rivera ilə tanış oldu.

Dieqo onun rəsmlərinə heyran idi və Fridanı şəkil çəkməyə davam etməsi üçün həvəsləndirirdi. O vaxtdan bəri daim Fridanın evinə gedib gələrdi. Nəhayət, onlar 1929-cu ildə ailə həyatı qururlar. Onların münasibəti sevgidən, əyləncəli günlərdən və yaradıcılıqdan ibarət idi.

Münasibətlərini hər kəs “fillə göyərçinin evliliyi” adlandırırdı. Lakin bu bağlılıq uzun çəkmir. 1939cu ildə boşanırlar. Onların sevgisi o qədər böyük idi ki, heç bir problem bu cütlüyü ayrı qalmağa məcbur edə bilmir və 1940-cı ildə Dieqo ilə Frida yenidən evlənirlər. Fridanın geyindiyi uzun, rəngarəng və ekzotik daş-qaşlardan ibarət əsl Meksika paltarı Dieqonun təklifi idi və həmin geyim Fridanın “qaşları” ilə birgə bir markaya çevrildi. Dieqo onun ən böyük fanatı idi.

37

Frida dövrünün ən mükəmməl rəssamlarından biri idi. Sənət əsərləri hamını ilhama gətirirdi. Lakin unutmaq olmaz ki, o, bir rəssamdan əvvəl qadın idi. Frida çox həssas idi. Həyat yoldaşının xəyanətləri – bacısı ilə olan xəyanəti, xəstəliyi ucbatından ana ola bilməməsi, kommunist Trotskini evində gizlətməsi nəticəsində polis nəzarətində qalması və s.

Həyat onu pessimist bir insan kimi yaşamağa məcbur edirdi. Dieqoya ən çox ehtiyacı olan zamanlarda Dieqo başqa qadınlarla idi. Frida tənha idi. Onun tək sığınacağı, dayağı əsərləri idi. İki ən məşhur rəsmi məhz depressiyada olduğu dövrdə çəkilmişdi: “İkili Frida” və “Meşədəki iki çılpaq”.

1953-cü ildə keçirilən ilk sərgisində bir tənqidçi belə qeyd etmişdi: “Fridanın həyatını və əsərlərini ayırmaq mümkün deyil. Onun həyatı – onun əsərləridir”.

Fridanın sağlamlığı çox pis idi və həkimlər sərgidə iştirak etməyi ona qadağan etmişdilər.

Buna baxmayaraq, təcili tibbi yardım maşını ilə inadkar rəssam sərgiyə gəlir. Fotoqra38

flar və jurnalistlər heyran qalmışdılar. Yataq qalereyanın mərkəzinə yerləşdirilmişdi və Frida burada zarafatlar edir, mahnı oxuyur, içki içirdi. Sərgi böyük uğur qazanmışdı.

1954-cü ildə Frida gündəliyində açıq şəkildə intihar düşüncələrini yazırdı. O, 1954cü ilin 13 fevralında vəfat edir və hətta autopsiya da edilmir. Onun qalıqları Meksika İncəsənət Sarayında saxlanılır və tabutu milli mətbuatı tənqid edən Meksika Kommunist Partiyasının bayrağı ilə ö r t ü l m ü ş d ü r.

Onun bədəni Mülki Ağrılar K re m a to r i y a s ı n d a y a n d ı r ı l m ı ş d ı r, külü isə doğma Kasa Azul adlanan evində saxlanılır.

Onun son rəsm əsəri Frida Kahlo Muzeyində göstərilir. Bu, çox parlaq rəngdə olan qarpızın müxtəlif parçalarını göstərən “masonita” barədə yağlı boya ilə çəkilmiş rəsmdir. Bu parçaların birində onun imzası ilə yazılmış “VIVA LA VIDA” (Həyatı yaşa) sözlərini oxumaq olar. Gündəliyindəki son sözləri bunlardır: “Rahat bir şəkildə getməyi və bir daha qayıtmamağı ümid edirəm”.

Читая одну книгу вы имеете возможность прожить несколько жизней. Разнообразный мир на книжной полке @bookshelfspeaker в Инстаграме, предлагает вам рецензии, уютную атмосферу и много другого!

39

“ÇAP MAŞINI” bölməsi Müəlliflər: - Çiçək Məmmədova - Laləzar Osmanova

40

Dünya ədəbiyyatında qadın subyektinin təkamülü Çiçək Məmmədova (səh: 55 Эволюция женщины в мировой литературе)

Ə

srlər boyu qadının rolu, xarakteri və görünüşü dəyişib. Bu gün bizə tanış olan qadın obrazlarının, yaxud görüntülərinin bir əsr, hətta əlli il əvvəl qəbuledilməz olduğunu hamımız bilirik. Bu məqalədə isə dünya ədəbiyyatının qadın obrazlarına münasibətdə necə inkişaf etdiyinə nəzər salacağıq.

Antik dövr əsərlərinə baxdıqda hətta əsərlərin adlarında qadınların hüquqlarından məhrum olduğunu müşahidə edirik (“İlliada”, “Odisseya”).

Antik dövrün lirikası erkən orta əsrlərdə (Dante, Şekspir əsərlərində) qadın və kişi arasındakı sevgi əlaqələrinə təsir edən əsas mövqeyi gizlədirdi. Bu, təkcə Avropa İntibah Dövrünün deyil, həm də Şərq poeziyasının səciyyələndirici xüsusiyyətlərindən idi. Leyli və Məcnunu, ya da Fərhadı sevgilisi Şirinlə xatırlayaq. Bir-birini ehtirasla sevən insanların obrazı bu əsərlərin hər birinin əsasını təşkil edirdi. Buna görə yuxarıda göstərilən adlar, eləcə də, Cülyetta, Ofeliya, Dezdemona və başqaları artıq uzun müddətdir ki, ümumiləşmiş adlara çevrilib.

Fransız filosofu Jan-Jak Russonun düşüncələri ilə maarifçilik mövzusunda qadın obrazını nəzərdən keçirək. Onun fikrincə, qadının mövqeyi itaətkardır. Üstəlik, bu, üzüyolalıq həyatının bütün sahələrinə - məişətdən dinə qədər yayılır. Filosofun fikrincə, qadınlar ev və itaət üçün hazırlanmış və zehni fəaliyyətlərdən uzaq dayanmalı məxluqlardır.

18-ci əsrin sonlarında qadınların sosial vəziyyəti ədəbiyyatda yeni bir istiqamət - romantizm çərçivəsində dəyişir. 19-cu əsrə qədər davam edən bu situasiya xoşbəxtliyi və maraqları üçün mübarizə aparan qadın obrazının meydana gəlməsi ilə dəyişir. Lakin bu mübarizə heç bir nəticə vermir.

Bu personajlar arasında Tatyana - Puşkin, Katerina - Ostrovski və Anna Karenina - Tolstoy da var.

Hüqo, Balzak, Flober, Zola, fransız ədəbiyyatında eyni tip qadınlardan bəhs edirdi. Sonradan bu obrazların mükəmməlləşdiyini görürük: qadın şəx-

si xoşbəxtliyinə nail olur bu Jorj Sand, Lev Tolstoy və başqalarında özünü göstərir. Bütün sınaqlardan keçib Pyer ilə ailə xoşbəxtliyini tapan Nataşa Rostovanı xatırlayaq. Bu baxımdan, Jorj Sandın “İndiana” romanı qadın bərabərliyi problemi haqqında yazılan ilk feminist roman hesab edilə bilər.

Cemma Varren Etel Lilian Voyniçin “Ovod” əsərində siyasətlə aktiv şəkildə maraqlanan və həyat yoldaşının işini davam etdirən bir qadındır.

Mühüm problemlərin həllində ağlı və təmkinliyi ilə digər qadınlardan fərqlənir. Cemma ümumi problemləri öz xoşbəxtliyindən üstün tutur, bunu Cemmadan 25 il sonra ortaya çıxan Dezi Byukennen haqqında isə eyni fikri söyləmək olmaz. Fitsceraldın qəhrəmanı hərəkətləri ilə eqoistliyini biruzə verir və öz xoşbəxtliyi başqalarının bədbəxtliyinə səbəb olsa da, onu məmnun edən şeyləri edir. Şəxsi xoşbəxtliyini quran, qarşı cinsdən asılı olmayan, kişi ilə bərabər və sosial baxımdan azad olan bir qadın obrazı 20-ci əsr ədəbiyyatında ortaya çıxır.

Azərbaycan ədəbiyyatında belə obrazı Cəfər Cabbarlı təqdim edir: bu həm “Almaz”, həm də “Sevil”dir. Bu pyeslərin qadın obrazları nümunəsində o, Şərqdə qadın azadlığı mövzusunu ortaya qoyur.

Dünya ədəbiyyatında qadın obrazı dövr, ölkə və digər amillərlə əlaqədar olaraq dəyişdi. Janrın orijinallığı, yaradıcılıq üsulu, müəllifin prioritet gördüyü şəxsi maraqları qadın xarakterinin aşkara çıxarılmasında rol oynadı. Buna görə Antik dövrdə, İntibah, Maarifçilik, sentimentalizm, romantizm, klassik realizm dövrlərində hakim olan parlaq qadın obrazı hökm sürdü, qadının azadlığı mövzusu ortaya çıxdı.

Və bundan fərqli olaraq orta əsrlərdə 20-ci əsr klassizmi, sosialist realizm, avanqard və postmodernizm istiqamətlərində qadın obrazı arxa plana keçdi.

41

Xalq qəlbində əbədiləşən şair

(səh: 56 Поэт, воздвигнувший памятник в сердцах народа)

İlk sətirlərdən kimin haqqında danışdığımızı başa düşə bilərsiniz. Hər kəs bu şairin adını həyatında azı bir dəfə eşitmişdir, o, şeirdə də deyildiyi kimi, təkcə rus deyil, həm də dünya ədəbiyyatı tarixində əbədi qalacaq.

Bu gün rubrikamızın əsas qəhrəmanı rus ədəbiyyatının ən tanınan siması Aleksander Puşkindir.

Aleksandr Sergeyeviç Puşkin 1799-cu ildə anadan olmuşdur. Doğum günü (6 iyun) Rusiyada rus dili günü kimi qeyd olunur. Bu da təəccüblü deyil - dilçilərin hesablamalarına görə, Puşkinin söz ehtiyatı 300 min sözə bərabər olmaqla, onlardan 26 mini orijinal sözlər idi. Uşaqlıqdan bəri oxumağa olan sevgisi tədricən müəllif kimi yazmaq istəyinə çevrildi. Tsarskoye Selo Liseyindəki buraxılış imtahanında Puşkin özünün yazmış olduğu “Tsarskoye Selo-dakı xatirələrini” oxuyur. Şairin həyatı və yaradıcılığı, ümumiyyətlə, bir neçə dövrə bölünür, bunlardan biri də Sankt-Peterburq dövrüdür. 1817-1820-ci illəri əhatə edən bu dövr olduqca sərt hesab olunur. Siyasi şeirləri hökumətin narazılığına və cənuba sürgün edilməsinə səbəb olur. Dörd il sürgündə olduğu müddətdə 42

Laləzar Osmanova

Puşkin “Qafqaz əsiri” və “Baxçasaray bulağı” şeirlərini yazır. Şair həmin dövrdə “Yevgeniy Onegin” romanı üzərində işləməyə də başlayır. Aleksandr Puşkinin bu məşhur romanı haqqında hər kəs nəyi bilməlidir?

Bu əsərdə şair, əsasən, özünü axtaran müəyyən bir insanın taleyi haqqında yazır.

Maraqlıdır ki, ilk fəsilləri yazmağa başlayanda şairin ağlında ümumi bir fikir yox idi. Şair elə yazdığı zaman süjet yaranırdı.

Buna baxmayaraq, bütün süjet xətləri hesablanmış və vahid şəkildə bağlanmışdır.

Puşkinin həyatındakı mühüm hadisə sosial ideyalar dünyasına daxil olmaq, siyasət və din haqqında mübahisələr, Rusiyanı xilas etmək üçün layihələr idi. Şair Çaadaevlə dost idi, gizli “Çiçəklənmə Birliyi” üzvlərinə yaxın olub, “Yaşıl lampa” ədəbi və teatr cəmiyyətinin və “Rus ədəbiyyatını sevənlərin azad cəmiyyəti”nin işində iştirak edirdi.

1820-1824-cü illərdə Puşkinin yaradıcılıq fəaliyyəti romantizm idi. Şair aşiq olmağı, cavabsız sevgini, hər insana başa düşülən bir dildə xəyal qırıqlığını təsvir edir, bu da öz əsərində romantizmin diqqət çəkici məqamıdır.

Mən sizi sevirdim: bəlkə, məhəbbət Tamam sönməmişdir könlümdə hələ.

Qoy eşqim verməsin sizə əziyyət, Kədərli olmayın bircə an belə. Ümidsiz sevirdim sizi sakitcə, Didirdi puhumu qısqanclıq, təlaş.

Mən sizi sevirdim səmimi, incə, Beləcə sevəydi başqası da kaş.

(Mən sizi sevdim)

Puşkin Dante, Şekspir, Servantes və Lope de Veqanın əsərlərini romantik ədəbiyyata bağlayır. Şairin romantizm haqqında fikirləri ilk növbədə anti-klassik idi. Dostlarına yazdığı məktublarda qeyd edir: “Romantizm haqqında nə qədər oxusam da, hər şey düzgün deyil”. “Dənizə” şeiri bu istiqamətin son xəracıdır.

Sürgündə olduğu müddətdə şair Puşkinin epiqramlarında əks olunan Krım bölgəsinin yeni başçısı qraf Vorontsovla dil tapmır. Ən böyük rus şairinin yaradıcılıq yolu şeir, nağıllar, epiqramlar, roman və hekayələri əhatə edir. “Müfəttiş” in yazılmasında Puşkinin rolunu qeyd etmək lazımdır, çünki bu fikri Qoqola o vermişdi. Digər tərəfdən İvan Turgenev, Aleksandr Sergeyeviçin şeirlərini depressiyaya müalicə hesab edirdi.

Aleksandr Sergeyeviç, eyni zamanda, rus ədəbiyyatında realizmin banisi hesab olunur. 1830-cu ildə onun dövrünün görkəmli şəxslərinin toplaşdığı “Sovremennik” qəzeti nəşr olunur. Şairin dövründə qəzetin cəmi 6 sayı çapdan çıxır və sonra onun tərəfdarları, dostları tərəfindən davam etdirilir. 1831-ci ildə Puşkin Natalya Qonçarova ilə evlənir. Şair evlilik haqqında yazır: “Mən evli və xoşbəxtəm. Yeganə istəyim həyatımda heç bir şeyin dəyişməməsidir. Daha yaxşısını gözləyə bilmərəm”. Ancaq,

təəssüf ki, evləndikdən sonra həyatında çətin dövrlər başlayır, ölümcül duelə cəmi 6 il qalmışdı. Bu dövrdə yalnız real əsərlər yazır, lakin onlar qəbul edilmir, şair hətta yaxınlarından belə dəstək tapa bilmir. Düşməni, jurnalist və yazıçı F.V. Bulqarin tərəfindən təhrik olunaraq şairin təqib kampaniyası çapa başladı.

1836-cı ildən şairin həyat yoldaşı haqqında dedi-qodular Sankt-Peterburqda yayılmağa başladı. Aleksandr Sergeyeviç anonim məktublar aldı. Bütün bunlara fransız zabit Dantes kömək edirdi.

1837-ci ildə Puşkin və Dantes arasında duel baş verdi, orada şair ağır yaralanmış və tezliklə ölmüşdür. Ölümündən bir gün sonra “Rus əlil” qəzeti nəşr olunur: “Rus poeziyasının günəşi batdı! Puşkin öldü, həyatının ən böyük illərində, böyük karyerasının ortasında öldü! .. Bu barədə danışmaq üçün daha bir gücümüz yoxdur və ehtiyac da yoxdur: hər rus ürəyi bu dönməz itkinin tam dəyərini bilir və hər rus ürəyi parçalanır. Puşkin! Şairimiz! Sevincimiz, milli şöhrətimiz! ..“ Bir çox şeir və qeydləri onun ölümünə həsr edilmişdir. Azərbaycan yazıçıları arasında Mirzə Fətəli Axundov ölümü haqqında yazmışdı: “Puşkinin ölümü ilə bağlı Şərq şeiri” əsəri bu mövzuya həsr olunmuşdu”.

A.S.Puşkin özünü dünya ədəbiyyatının səhifələrinə əbədi yazdı.

43

“ Q A L E R E Y A” bölməsi Müəllif: - Rəfiqə Seyidova

(sonrakı səhifə üçün sözlük) 1. Aludəçilik, vəsvəsə 2. Qızıl bölgü (və ya qızıl nisbət) riyaziyyat və incəsənətdə tətbiq olunur. İki ədəd o vaxt qızıl nisbətdə olur ki, onların cəminin daha böyüyünə nisbəti onlardan böyüyünün kiçiyinə nisbətinə bərabər olsun 3. Qızıl bölgünün əsaslandığı riyazi ədədlər ardıcıllığı 4. “O an” anlayışı fransız fotoqrafiyasında foto jurnalistikanın atası kimi tanınan fransız fotoqrafı Henri Cartier-Bresson tərəfindən tanınan “Həlledici an” ifadəsinin qısaldılmış formasıdır 44 5. Orijinalı ingilis dilində “Film is not dead” olan ifadə

“Pis” şəkillərin gözəlliyi

Nan Qoldin

(səh: 58 Красота “плохих” картин – Нэн Голдин)

B

iz fotoları nəyə əsasən sevir və bəyənirik? Əsrlərdir həyatın hər sahəsində olduğu kimi, sənətdə də insanların mükəmməlliyə qarşı duyduqları obsessiya¹ hələ də öz hökmünü sürməkdədir. Əsərlərdə axtardığımız hər zaman həyatın, əslində, o qədər də yayğın olmayan mükəmməl simmetriyasi olmasa da, çox zaman tapdığımız bu olur. Buna səbəb uzun illərdir davam edən və bizi, bəlkə də, geri salan mükəmməllik axtarışıdır. Məhz elə bu səbəbdəndir ki, Mikelancelo (Michelangelo) heykəllərini, Leonarda Da Vinci, Klaude Monet və Cekson Pollok kimi məşhur rəssamlar saysız əsərlərini məhv etmiş; Alfred Hitçkok, Stanley Kubrik, Ves Anderson və David Finçer kimi rejissorlar filmlərində gördüyümüz aktyor və aktrisaları, kamera arxasındakı heyəti təngə gətirmişdir. Bu, danılmaz bir həqiqətdir ki, illər keçsə də, insanlar mükəmməllik qarşısında valeh olmağa davam edəcək, onu hər yerdə, eləcə də şəkillərdə axtaracaqlar.

Qızıl bölgülər², fibonacci nisbətləri³, şəkil içində çərçivələr, portretin şəklin simmetriya mərkəzində yerləşdirilmiş gözləri, kompozisiya, məşhur fotoqraf Henri Cartier Bressonun ifadəsilə desək “o an”lar⁴, kölgələr və işıq, rənglər, çalarlar və kontrast... Fotoqrafiya ilə maraqlananlara bu terminlər, yəqin ki, çoxdan tanışdır. Bütün bunlar bizlərə ilk öyrədilən qızıl qaydalardır. Fotonu gözəl foto edən

Rəfiqə Seyidova nüanslardan biri də o axtardığımız mükəmməlliyi bizə təqdim edən kadrla bütünləşmiş doğru çəkiliş texnikasıdır. Bəs bu həmişə belədirmi? Qismən, hə. Amma bəzi hallarda texniki baxımdan o qədər də yaxşı olmayan, hətta gözlə görülə bilən qeyri-mükəmməlliklərlə “bəzədilmiş” fotolar bizə xoş görünür. Və belə düşünənlərin sayı heç də az deyil. Yəqin, elə bu səbəbdəndir ki, 2020-ci ildə hələ də analoq kameralar istifadə edilir, qırmızı otaqlarda lentlər yuyulur. Hətta analoq kameramız olmasa belə, telefonla çəkilmiş şəkillərə belə effektlər verməkdən, polaroid çərçivələrə salmaqdan və gözlə görülən qüsurlarla bəzəməkdən əl çəkə bilmirik. İngilis dilindəki məşhur deyimdə də qeyd olunduğu kimi: “Film fotoqrafiyası hələ ölməyib”.⁵ “Pis” şəkillərdən hələ də əl çəkə bilməməyimizə bir çox səbəb göstərilə bilər: xoş nostalgiya, nə vaxt harda görünəcəyini bilmədiyimiz qırmızısarı sürpriz ləkələr, dolğun rənglər və cızıqlar...

Bəlkə də, bütün bu nüansların hamısı eyni bir məqsədə xidmət edərək həmin anın ən səmimi görüntüsünü ölümsüzləşdirir və biz də qeyri-mükəmməlliklərinə rəğmən, bəlkə də, elə məhz bu səbəbdən onları sevməyə davam edirik.

Bu hissləri məndə yaşadan və “çirkin fotolar”ı mənə sevdirən fotoqraflardan biri də Nan Goldindir.

45

Nancy “Nan” Qoldin Amerikalı fotoqrafdır. Yetkin yaşlarında evdən qaçaraq bir neçə ailənin himayəsinə verilmədən əvvəl, Qoldin hərkəs tərəfindən qəbul edilən dünyadan, valideynlərindən və tərbiyə olunduğu yəhudi ailəsindən qaçmaq üçün əlindən gələni etdi. Qoldin konservativ yəhudi ailəsindən qaçmazdan öncə 18 yaşlı bacısının intiharı ilə sarsılır. Onun sözlərinə görə, o, fotoqrafiya olmasa həyatda qala bilməzdi. 1960-cı illərdə Bostonda bir yeniyetmə olaraq şəkillər çəkməyə başlayan Nan 1970-ci illərdən başlayaraq Nyu-Yorka köçdü. Burada o, sonradan sahibləndiyi “ailəsi”nin, dostlarının və sevgililərinin olduqca şəxsi, spontan, cinsi və transqressiv fotoşəkillərini çəkməyə davam edərək təsviri sənət fotoqrafiyasında yeni bir cığır açdı.

1979-cu ildə Nyu Yorkdakı gecə klubunda o, ilk slayd-şousunu təqdim etdi və onun rəngarəng fotoşəkilləri tezliklə təsviri sənət fotoqrafiyasına yeni bir töhfə olaraq elan edildi.

Sənətçinin ilk işləri olan LGBTQ+ icmasından olan şəxslərin fotoşəkilləri özünün də bir parçası olduğu Amerikadakı subkultural cəmiyyətin 1990-cı illərdə yaşadıqlarının vizual sənədləri hesab oluna bilər.

46

Qoldinin çox zaman bulanıq və əyri şəkilləri elə çirkli mənzillərdə makyajı axmış dostların simasına fokuslanmış kadrlardır. Müsahibələrindən birində o deyir: “Mən fotokameranı əlimin bir uzantısı kimi görürdüm. Şəkil çəkərkən heç vaxt heç bir obyekti – hansısa bir pivə şüşəsini belə yerindən tərpətməmişəm. Bunu mən günah hesab edirdim. Mənə görə hər şey elə olduğu kimi göstərilməli idi.”

Cinsi asılılıq haqqında Ballada (orijinal adı “The Ballad of Sexual Dependency”) – onun daim dəyişən şousuna verdiyi ad sonralar musiqi ilə müşayiət olunan 900-dən çox fotoşəkilin qırx beş dəqiqəlik multimedia təqdimatına çevrildi.

Bu dövr ərzində Goldin QİÇSdən ölən 2 dostunun da fotoşəkillərini çəkməyə başladı və həmçinin öz Asiya səfərini də dokumentallaşdırdı. Sənətçinin fotoşəkilləri haqqında səsləndirdiyi bu fikir isə şəkillərin təsir gücünü sadəcə daha da artırır: “Əvvəllər kifayət imi düşünürdüm.

qədər Əslində,

şəkil çəksəm, şəkillərim mənə

heç nə

kəsi qədər

itirə bilməyəcəyitirdiyimi göstərir.”

Onun işləri iki böyük turistik retrospektivdə - Whitney Amerika İncəsənət Muzeyi və Mərkəzi Pompidou, Paris və Whitechapel İncəsənət Qalereyasında sərgilənmişdir.

47

İndi isə bəzi məqalələrimiz rus dilində:

- Смесь классического R&B с футуристическими элементами - Лаки Дэй - На грани гениальности и безумства – жертва неполноценной любви Камилла Клодель - Мы должны стараться жить - Гений, ставший художником от отчаяния Фрида Кало - Эволюция женщины в мировой литературе - Поэт, воздвигнувший памятник в сердцах народа - Красота “плохих” картин – Нэн Голдин

48

Смесь классического R&B с футуристическими элементами - Лаки Дэй Бахар Гахраманлы Человек, о котором мы расскажем в первой статье нашей рубрики - Лаки Дэй, исполнитель жанра R & B. Он одновременно является и аранжировщиком, и композитором, а также работает с такими исполнителями как Ни-Йо, Элла Мэй и Трей Сонгз. В интервью для «E! News Лаки Дэй сказал, что считает свое творчество смесью музыки 70-х и 90-х с некоторыми футуристическими элементами. Певец из Луизианы начал свою карьеру в Атланте. Его первый сингл “Roll Some More” вышел в 2018 году и очень быстро завоевал внимание и любовь фанатов благодаря беглому и контролируемому вокалу. На фоне набирающейся популярности певец издает альбом «Painted», что по сути, являлся миксом двух мини-альбомов.

«Painted» быстро завоевал симпатию слушателей и был номинирован на 4 номинации Грэмми в год выпуска (2019). Но что было главной чертой, которая отличала Lucky Day и благодаря которой он за короткое время завоевал любовь фанатов? Я бы сказала, что это все благодаря попытке представить традиционный R&B в нетрадиционной форме. Сочетание элементов фанк, соул и джаза в альбоме «Painted», дают новое дыхание классическому R&B. Это новшество основано исполнителем на идее, что «старые жанры могут захватить сегодняшнюю аудиторию». И этому яркий пример “Real Games”. Также огромную популярность имеют живые версии треков Лаки Дэй. Трудно сказать, какая версия - живая или студийная – нравится больше. Но что можно сказать точно, так это то, что живые версии стали для меня визуальным новшеством. На заметку любителям совместных работ Лаки Дэя и Kaytranada – совсем недавно они выпустили совместный трек. Представляем его по ссылке ниже.

49

На грани гениальности и безумства – жертва неполноценной любви Камилла Клодель Хавар Захир Она в состоянии истерии... Слезы, смех, крики... Она разрушает статуи, которые сделала в своей мастерской. В мастерской, где она укрывалась днями и месяцами, как в святой клетке... В каждой разбитой статуе чувствуется безграничный талант, неиссякаемая решимость, сильная страсть, глубокая любовь. «Прекрасный лоб над дивными глазами того густо-синего цвета, который часто встречается в романах и столь редко в жизни...»

- никто не мог бы описать Камиллу Клодель лучше, чем ее младший брат Поль Клодель. Даже гениальный Огюст Роден. Несмотря на то, что Клодель редко упоминается в истории искусства, ее имя по-прежнему ассоциируется со скульптором Роденом. Виртуозная художница, всю свою жизнь пытавшаяся осознать свой талант, зарекомендовать себя как скульптор и потерявшаяся в борьбе с проблемой “общества и женщин”. В дополнение к многочисленным документальным фильмам, о скульпторе были сняты два художественных фильма – «Камилла Клодель» 1988-ого года и «Камилла Клодель, 1915» 2013ого года. Об отношениях Клодель и Родена также повествуется в фильме «Роден» 2017-ого года. Клодель с детства любила играть с глиной, что сыграло огромную роль в развитии ее способностей. Несмотря на постоянные выговоры матери и недовольство отца, она продолжала делать различные статуи и бюсты. Единственным человеком, с которым она делилась секретами, был ее младший брат Поль. Видя талант дочери, отец Камиллы просит скульптора Альфреда Буша стать ее учителем. Изучив работы Клодель, А. Буш замечает в них сходство со стилем своего друга Родена, и приходит к решению познакомить его с юной Камиллой. Все начинается после этой встречи… В 1883-ем году 19-летняя Клодель знакомится с 43-летним Роденом. Огюст Роден внимательно рассматривает ее работы, изучает самые мелкие детали. Она

50

становится ученицей Родена, а спустя год, 1884-ом году Клодель начинает работать в мастерской Родена. В этом же году Камилла изготовила бюст своего 16-летнего брата. Роден долго рассматривает бюст, изучает все детали. Эта работа Клодель была одной из первых, раскрывших ее настоящий талант, который подтвердил даже Роден. Роден был поражен приверженностью молодой и прекрасной Клодель к искусству и ее неиссякаемой решимостью. Родену кажется, что в 45 лет он действительно влюбился и нашел свою настоящую любовь. Клодель также глубоко влюблена в него. Несмотря на разницу в возрасте в 24 года, эти два человека, посвятившие себя искусству, становятся идеальной парой. В те годы Роден изготовил десятки бюстов Клодель, которая стала его музой, его другие скульптуры женщин становятся похожими на Камиллу. Клодель, в свою очередь, также готовит бюст возлюбленного. Изготовленная в различных вариантах романтическая композиция же «Вертумн и Помона (Шакунтула)» (1886-1905) отличалась от работ мужчинскульпторов того времени, в особенности, от композиции Родена, подчеркивающей интимные места влюбленных пар. Прежде всего, Камилла, показавшая любовь и единство ума в композиции, также обратила внимание на элегантность контакта между телами. Тема статуи взята из творчества поэта Калидаса, вдохновленного древним индийским эпосом «Махабхаратой». Искусствоведы считают «Шакунталу» внутренним поиском Камиллы, духовным путешествием и подтверждением ее существования. Помона - богиня плодородия, а Вертумн - бог перемен. На такие образы можно также наткнуться в «Метаморфозах» Овидия. Август и Камилла работали днем​​ и ночью в мастерской, пытаясь выполнить заказы в срок. Видя талант Клодель, Роден даже поручал ей завершить его скульптуры. Но через некоторое время в и так сложных

отношениях пары возникают разногласия. Клодель хочет, чтобы Роден женился на ней, но он, в свою очередь, не хочет покидать Розу Боре, с которой более 20 лет находится в неофициальном браке. Узнав о любовных похождениях мужа с молодой Камиллой, Роза злится, но зная характер Родена, не вмешивается. Возможно, именно в этом видится дальновидность неграмотной и необразованной Розы как женщины… В 1892-ом году Камилла создала, возможно, свою лучшую работу. Эта скульптура была создана ближе к концу 10-летних отношений с Роденом и родилась в напряженном графике. Полная страсти и конфликта композиция «Вальс» («Бронзовый вальс»), очаровывает своим динамизмом и теплотой. Знакомство Клодель с композитором Клодом Дебюсси произошло в тот же период. Согласно некоторым источникам, эта статуя Камиллы была вдохновлена​​ “Романтическим вальсом” Дебюсси. Композиция также впечатляет критиков. Французский журналист и писатель Октав Мирбо писал об этом произведении искусства: «Танец будто порождает жизнь, но эта ткань, которая движется вместе с ними, напоминает саван, пытающийся обернуть их. Идут ли они к вечной любви, или к смерти – не могу сказать. Все, что я знаю, это то, что эти два героя глубоко опечалены. Эта печаль может исходить либо от неминуемой смерти, либо же от любви, которая в разы болезненней смерти…» Пребывание любимого брата в Китае в качестве димпломата, отречение собственной семьи, и вечная «дележка» Родена с Розой еще более потрясает духовный мир Клодель. А тот факт, что на всех выставках ее узнавали только как ученицу Родена, оставляя ее имя в тени, полностью уничтожает женщину, чье сердце переполнено любовью к творчеству. В 1893ем году девушка расстается с Роденом, а еще через некоторое время у нее случается выкидыш. «Клото» считается одной из самых

радикальных работ Клодель. Эта работа одновременно волшебная и пугающая: или старуха превращается в дерево, или же наоборот. Можно увидеть либо ветви, проникающие в почву, либо же корни, поднимающиеся из земли... В древнегреческой мифологии Клото - самая младшая из трех сестер Мойры. Она крутит нить человеческой жизни. Уйдя от Родена, Камилла стала свободна в творчестве, больше думала о времени и человеческих концепциях и передавала эти мысли через персонажей, которых она создавала. В один год с «Клото» (в 1983-ем году) была создана работа «Совершенство». Эту скульптуру также можно считать автобиографическим очерком Камиллы. Девушка на коленях, которая о чем-то молит – это сама Камилла, фигура, пытающаяся уйти, не глядя на нее, - это Роден, а образ над головой Родена - это Роза. Ни одна работа Клодель не объясняется так быстро и легко. В фильме 1988-ого года Камилла объясняет реакцию Родена на статую: «Ты думаешь, что это я, ты и Роза... На самом деле, все трое - это я». «Совершенство» это, прежде всего, символ роста, зрелости, односторонний путь от юности к старости. Молодость на коленях будет стараться удержать тебя, но победу в любом случае одержит старость над головой». В этот период 30-летняя незамужняя женщина начинает анализировать свою жизнь: «Кто она? Кем она была все эти годы? Помощницей Родена, его любовницей, натуралистом или талантливым скульптором? Теперь у нее нет ничего, кроме ее таланта, ее пламенного желания творить...» В последнее десятилетие XIX века в Париже становится популярным японское искусство. Из этого культа формируется новый стиль, который глубоко укореняется в ар-нуво. Вот где талант Камиллы Клодель раскрывается в полной мере и закрепляет за ней славу скульптора идущего в ногу со временем. Наиболее полно он проявился в «Болтуньях» 1897

года, а тремя годами позже вышла её знаменитая «Волна». Здесь Камилла использует редкий материал – оникс и выстраивает композицию на игре округленных линий. Это произведение также является проявлением постепенной паранойи Клодель. Она думала, что все представители высшего класса постоянно говорили о ней, распространяли слухи, пытались копать под нее яму. «Волна» создала веселый образ трех женщин, чувствующих свободу. Женщины, чьи волосы так же непослушны как море, радуются красотой природы. Но и здесь все счастье показано на фоне восходящей волны, которая смоет все счастье. «Волна» изготовлена из ​​ оникса - сложного материала, редко используемого скульпторами. Таким образом, Камилла переполнена ненавистью к обществу, которое не принимает талант женщины, и с чрезвычайным чувством свободы она пытается выйти из тени Родена. В начале 1900-х Камилла открыла собственную мастерскую и наняла рабочих. Хотя ее мать отреклась от нее, отец поддерживал женщину финансово. Камилла, которая уже начала расширять свои контакты, принимает заказы и получает приглашения на выставки. Она создает удивительные работы в течение нескольких лет. Но мнение критиков разделилось. В то время как некоторые считают Камиллу выдающимся талантом, другие не хотят видеть талант в скульптореженщине. Попытки критиков найти Родена в каждой ее работе выводят из себя свободолюбивую Камиллу. Женщине, пытающейся самоутвердиться, все это кажется пыткой. В 1905 году на фоне нервного срыва Камилла разбила статуи в своей мастерской ночью. Врачи поставили ей диагноз шизофрении. В приступах паранойи Камилла утверждает, что Роден крадет все ее творческие идеи. Мол, он так завидовал ее таланту, что даже нанял особых людей, чтобы наблюдать за каждым движением Камиллы. При этом женщина никого не пускает в

мастерскую и не покидает ее днями. Последняя работа Камиллы Клодель - бюст ее брата Поля. Она и не подозревает, что отлитый в бронзе 37-летний Поль вскоре отправит ее в психиатрическую больницу… В 1913 году отец Камиллы, который являлся единственной финансовой поддержкой, умер, но женщине об этом никто не сообщил. В этом же году Камилла Клодель была отправлена ​​в психиатрическую больницу. Хотя она и была параноиком и часто истерична, источники говорят, что Клодель работала над статуями с полным здравомыслием. Ее отправление в психиатрическую больницу связывают с Полом Клоделем, который не хотел, чтобы репутация его сестры была запятнана, а также им двигало нежелание находиться в тени славы сестры. Также подчеркивается замешанность Родена во всей этой истории. В 1914 году из-за действий немецкой армии Камилла вместе с другими пациентами была переведена в другую психиатрическую больницу в нескольких километрах от Авиньона. Женщина была помещена в больницу в самый плодотворный период своей карьеры – 49 лет и провела там последние 30 лет своей жизни. Хотя ее брат Поль изначально посещал ее, ни ее мать, ни сестра не посещали Камиллу, мать строго-настрого запрещала комулибо с ней общаться. Несмотря на то, что Камиллу снабдили всем необходимым оборудованием для создания скульптур, она отказалась что-то изготавливать. В одном из писем брату Клодель писала: «У меня нет другого выбора, кроме как подчиниться горю моей души...» Как отмечалось, Клодель уничтожила большинство своих работ. Тем не менее, около девяноста ее произведений выставлены в музее Камиллы Клодель, который открылся в 2017 году. Несколько работ Камиллы выставлены в музее Родена в Париже.

51

“Мы должны стараться жить” Аян Шамчы Хаяо Миядзаки, автор аниме, похожих на сказки, полных странных существ и магии, как “Унесённые призраками”, “Мой сосед Тоторо”, удивил зрителей своей последней работой. Ее название - «Ветер крепчает», которая, по его словам, также является биографической. Как мог мир Миядзаки, полный чудес, вписаться в биографический жанр? - это вопрос, который был у всех на уме. Однако Миядзаки сумел преодолел эту трудность и представить реалистичную работу, которая полна сцен, одновременно поражающих публику и раскрывающих горькие истины. “Ветер крепчает” был самым кассовым фильмом в Японии в 2013 году, а в 2014 году он был номинирован на премию «Оскар» за лучший полнометражный художественный фильм

Сюжетная линия, или как все началось

О чем же говорится в “Ветер крепчает”? Основная сюжетная линия этого аниме, которое было выпущено в 2013 году, рассказывает об одной из исторических личностей Японии, Дзиро Хорикоси, дизайнере истребителей Mitsubishi A5M и Mitsubushi A6M Zero, которые использовались Японской империей во время Второй мировой войны. Мечта Дзиро в детстве - стать пилотом, но его слабое зрение – помеха для этого, и ему даже снятся кошмары о неудачных взлетах. Однако когда благодаря журналу, подаренному ему учителем, известный итальянский авиационный инженер Джованни Баттиста Капрони начал появляться ему в снах, он понял, что ему не нужно быть пилотом, чтобы изобрести самолет. Так и начинается его путь как авиационного инженера. Когда Дзиро едет на поезде в Токийский университет, он знакомится с девушкой по той же специальности, которую зовут Наоко, и через стихи Валери между ними начинает образовываться небольшая связь. Во землетрясения (Великое землетрясение Канто - 1923 г.) нога няни Наоку Кину была повреждена, и именно Дзиро помог им. Но Дзиро исчезает прежде чем они успевают узнать, кто же их спаситель. После окончания университета в 1927 году Дзиро и его друг Киро Хондзё начали работать в компании производитства самолетов «Mitsubishi». Из его диалога и наблюдений со своим другом ясно, что хоть Япония и стала кредитором во время Первой мировой войны, после окончания войны ситуация снова ухудшилась, и она превратилась в страну, страдающую от голода, нищеты и безработицы. Его друг каждый раз подчеркивает, что Япония отстает и что они не смогут заполнить пробел в развитии страны. Дзиро относится к ситуации более позитивно: он надеется, что когда-нибудь она улучшится, и его вдохновляют даже самые незначимые детали. Например, рыбья кость, которую он нашел в своей еде, когда он был студентом, помогла ему спроектировать будущий самолет, а когда Хондзё жаловался на бедственное положение упряжки быков, перемещающих самолет, Дзиро наоборот говорил, что любит их. После первой неудачи Дзиро компания отправила его и Хондзё в Германию, чтобы улучшить их навыки в технике под руководством немецкого авиационного инженера Юнкера. Там же они сталкиваются с дискриминацией по отношению к себе и евреям. Немцы утверждают, что японцы заимствовали все у них, и ограничивают их доступ к информации в базе данных. По возвращении Дзиро на работу ему дают задание - снова создать дизайн истребителя, но неожиданно этот проект тоже не проходит тестирование, и его отправляют на летний курорт. Здесь он встречает свою будущую невесту Наоко и немецкого персонажа Касторпа. Несмотря на свои первоначальные неудачи, Дзиро, наконец, получает то, что он хочет, как говорит его друг Хондзё, созданием одного самолета он обходит пропасть развития многих лет, но главный вопрос: какой ценой? Что ветер у него отнял? Ни один из спроектированных им самолетов не вернулся со Второй мировой войны не потому что они были низкого качества. Они не вернулись, потому что Япония проиграла войну.

52

Истории, созданные историями

Миядзаки начал писать историю Дзиро Хорикоси в 2008 году в форме манги и опубликовал ее в журнале “Model Graphix” в 2009-2010-х годах. На самом деле, он не собирался превращать ее в аниме. После того, как “Рыбка Поньо на утёсе” вышла в свет, он хотел продолжить ее как сиквел, но продюсер Тосио Судзики предложил экранизировать мангу. Первоначально Миядзаки отклонил предложение, сославшись на то, что манга была непригодна для детей - основной аудитории студии «Гибли». Однако когда одна из его коллег сказала, что дети тоже должны быть вовлечены в такие темы, Миядзаки передумал. Прежде всего, мы хотели бы отметить, что Миядзаки вдохновлялся тремя произведениями для создания своей оригинальной работы: во-первых, рассказ японского писателя Хори Тацуо под названием «Ветер поднялся» (The Vind has risen”), второй, «Кладбище у моря» (“Le Cimetière Marin”), одна из самых известных работ французского поэта Валери Поль, и последняя, ​​«Волшебная гора» (“The Magic Mountain”), написанная немецким писателем Томасом Манном в жанре “bildungsroman” (жанр, присущий немецкой литературе). Хотя сюжетные линии этих работ не имеют ничего общего с «Ветер крепчает», здесь можно проследить элементы каждой из них. Даже если эти работы были написаны в разных странах и в разное время, они являются совокупностью надежды и печали, любви и неожиданных трагедий. В произведении “Волшебная Гора” судостроитель (shipbuilder) по имени Касторп заболел туберкулезом, когда навещал родственника в санатории в Давосе. Во время пребывания в санатории он встретил много людей с разными идеями и мировоззрениями. Автобиографическая работа «Ветер поднялся» рассказывает об образе «Я» и печальную историю его невесты с туберкулезом. И фильм Миядзаки, и работа Тацуо были вдохновлены стихами из поэмы Валери. Давайте рассмотрим некоторые детали. В реальной жизни у Дзиро Хорикоси есть старший брат, а не младшая сестра, и его невеста не умирает от туберкулеза. Миядзаки же пишет эти отрывки со ссылкой на работу Тацуо. Кроме того, имя Наоко было взято из произведения Тацуо под названием “Nahoko”. А как насчет Касторпа, с которым Дзиро познакомился на летнем курорте? Это имя главного героя произведения Томаса Манна. Миядзаки не скрывает этот факт, наоборот ссылается на «Волшебную гору» в диалогах Дзиро и Касторпа. Например, в их первом диалоге Касторп говорит: «Это волшебная гора. Это хорошее место, для забывания” и делится тайнами с Дзиро. “Воюй с Китаем. Забудь. Создай марионеточное государство в Маньчжоу-го. Забудь. Выйди из Лиги Наций. Забудь. Воюй с миром. Забудь», - говорит инженер, который убеждает, что Юнкер воюет с Гитлером, и что у Японии и Германии будут проблемы.

Война и дилеммы

Зрители не осознавали, что такой пацифист как Миядзаки, снял фильм о конструкторе, самолет которого был сделан в трудовых лагерях и убил тысячи людей на войне. Однако Миядзаки был вдохновлен идеей Дзиро Хорикоси: «Я просто хотел создавать красивые вещи». В конце концов, Дзиро, как и Миядзаки, был против провоцирования правительством людей на войну. Он писал в своем дневнике: “Япония уничтожается. Я ничего не могу поделать, кроме как обвинить военную иерархию и слепых политиков в том, что они втягивают Японию в этот котел поражения”. При этом Миядзаки переносит реальные личные и этические дилеммы в свой фильм. Иногда создатели и художники сталкиваются с такими дилеммами, чтобы выжить или сделать то, что они любят. Следует отметить, что отец Миядзаки был также главой авиастроительной компании Хорикоси. Миядзаки использует эти дилеммы в своем фильме, чтобы противопоставить Дзиро с еще более сложным выбором. Когда Дзиро оглядывается назад, его желания уносятся ветром.Тем не менее, кто-то снова шепчет ему: «Дзиро, ты должен попытаться жить.Ты меня слышишь, Дзиро?.

“Разве кто-то видел ветер? Нет, отнюдь, ни я, ни ты. Но умеет проникать он сквозь дрожащие листы.

53

Гений, ставший художником от отчаяния Фрида Кало Севги Исмаилбейли Красота окружающего нас мира вдохновляет на творчество поэтов и писателей, композиторов и художников. Чтобы суметь описать происходящее вокруг вас, вы должны быть хорошим наблюдателем. Наблюдатель – это не просто зритель, это человек, который анализирует все, что он видит. А художник - это наблюдатель, который создает таинственные и волшебные образы. Фрида Кало одна из величайших художниц прошлого века, она родилась в 1907 году в Мексике. Несмотря на то что в шесть лет одна нога Фриды была парализована, девушка отличалась силой воли и была активной в школе. После трамвайной аварии в 18 лет в жизни Кало происходят изменения. Она переживает 32 операции, но они безуспешны: надежды на восстановление ноги не остается никакой. Парализованную ногу ампутируют в 1954 году из-за гангрены. Прикованная к постели Фрида начала творить от скукоты. Она создавала картины, глядя на зеркало на потолке. Фрида непрерывно рисовала даже во время лечения. Свою первую автобиографическую работу она написала в 1926-м нефтью. В первом автопортрете художницы чувствовалась динамика; она же осталась с ней на всю оставшуюся жизнь: события жизни Фриды и пережитые ею чувства находили отражение в ее картинах. Через некоторое время Фрида начала проявлять себя в политической, художественной и интеллектуальной сферах жизни своей страны. Все

54

началось, когда девушка начала посещать встречи мексиканской коммунистической партии со своей подругой-американкой Тиной Модотти. Вскоре она стала членом партии и встретила человека, который изменит её жизнь - художника Диего Риверу. Диего восхищался ее картинами и вдохновлял Фриду продолжать рисовать. Он часто навещал дом Фриды, а в 1929 году пара поженилась. Этот брак был полон любви, веселых и творческих дней. Все называли их отношения «браком голубки и слона». Однако этот брак не продлился долго. В 1939 году Фрида и Диего развелись. Но их любовь была настолько велика, что никакие проблемы не могли заставить их долго оставаться друг без друга, и в 1940 году Диего и Фрида вновь поженились. Предложенное Диего длинное мексиканское платье с красочными и драгоценностями, а также «брови» Фриды превратились в бренд. Диего являлся самым большим поклонником Фриды. Фрида была одним из самых талантливых и совершенных художников своего времени. Её произведения вдохновляли всех. Но давайте не будем забывать, что прежде всего она была женщиной. Фрида была очень чувствительной - супружеская неверность, предательство своей сестры, невозможность стать матерью из-за болезни, пребывание под надзором полиции из-за сокрытия коммуниста Троцкого в своём доме – все это влияло на душевное состояние женщины. Жизнь заставила её стать пессимистом. Диего был с другими женщинами,

когда она нуждалась в нем больше всего. Фрида была одинока. Её единственным убежищем и поддержкой были её произведения. Две самые известные картины художницы были нарисованы во время депрессии: это «Две Фриды» и «Две обнаженные в лесу». На своей первой выставке в 1953 году один критик отметил: «Невозможно разделить жизнь и произведения Фриды. Её жизнь - это её произведения”. Здоровье Фриды ухудшалось, и врачи запретили ей посетить выставку. Тем не менее, упрямая художница приехала на выставку на машине скорой помощи. Фотографы и журналисты были поражены. Ее кровать была размещена в центре галереи, а Фрида шутила, пела и пила. Выставка прошла с большим успехом. В 1954 году Фрида открыто писала о своих суицидальных мыслях в своём дневнике. Она умерла 13 февраля 1954 года, её тело даже не было вскрыто. Останки художницы хранятся в Мексиканском дворце искусств, а её гроб покрыт флагом коммунистической партии Мексики. Тело Фриды было кремировано в “Civil Pain”, а прах художницы хранится в ее доме-музее. Её последняя картина выставлена ​​в доме-музее Фриды Кало. На масляной картине “Да здравствует жизнь” изображены кусочки арбуза в ярких цветах. На одном из кусочков арбуза можно прочитать написанные ею слова «Viva La Vida». Последними словами Фриды Кало в её дневнике были «Надеюсь, что я уйду без всяких тревог и никогда не вернусь».

Эволюция женщины в мировой литературе Чичек Мамедова Роль женщины, ее характер и внешний вид менялся на протяжении столетий. Все мы знаем, что те образы женщин, которые привычны нам сегодня, были недопустимы столетие, а то и пятьдесят лет назад. Взглянем, как же мировая литература эволюционировала во взглядах на них. Даже взглянув на произведения античности, в которых, казалось бы, даже по названию ощущается фиксированность на женщине, отмечается бесправное ее положение («Иллиада», «Одиссея»). И лирика античности, и произведения раннего Средневековья, Данте, Шекспир – маскировала низменное положение женщины, возвышая любовные отношения между мужчинами и женщинами. Этим характеризовалось не только европейское Возрождение, но и восточная поэзия. Вспомним Лейли и Меджнуна, или же Фархада со своей возлюбленной Ширин. Образ горячо любящих друг друга людей являлся основой каждого из этих произведений. И именно поэтому упомянутые выше имена, а также Джульетта, Офелия, Дездемона и другие уже давно стали нарицательными. Рассмотрим женский образ эпохи Просвещения через мысли французского философа Жан-Жака Руссо. По его мнению, позиция женщины была подчиняющейся. Причем это подчинение распространялось на все сферы ее жизни – начиная от бытовых, заканчивая вероисповеданием.

По мнению философа, женщины созданы для дома и повиновения и что умственные занятия для нее не предусмотрены. К концу 18 века социальный статус женщины меняется в рамках нового направления в литературе – романтизма. В этот период, продолжавшийся вплоть до 19 века, появляется женщина, борющаяся за свое счастье и интересы. Но эта борьба в конечном счете не приводила ни к каким результатам, она была пассивна. Среди этих персонажей пушкинская Татьяна, Катерина Островского и Анна Каренина Толстого. Гюго, Бальзак, Флобер, Золя раскрывали этот же тип женщины во французской литературе. Впоследствии этот образ совершенствуется: женщина добивается личного счастья – это проявляется у Жорж Санд, Л. Толстого и других. Мы помним Наташу Ростову, которая прошла через все испытания и обрела семейное счастье с Пьером. А роман Санд «Индиана» можно считать первым романом, поставившим проблему женского равноправия, первым феминистическим романом, романом, указывающим на важность женской независимости. Нельзя также не отметить Джейн Остен и ее «романы нравов». Джемма Уоррен Этель Войнич («Овод») – это женщина, играющая активную роль в политике и продолжающая дело своего мужа. Она выделяется на фоне других женских образов трезвостью

ума и хладнокровием при решении важных задач. Джемма ставит общую идею выше собственного счастья, чего не скажешь о Дэзи Бьюкенен, которая появилась спустя более чем 25 лет после Джеммы. Героиня Фицджеральда эгоистична в своих действиях и делает лишь то, что приносит удовлетворение, даже если это повлечет за собой несчастье других людей. Образ женщины, строящей личное счастье, независимое от мужчины, образ, который с мужчиной равноправен и социально свободен, появляется в литературе 20 века. В азербайджанской литературе такой образ представил Джафар Джаббарлы: это и «Алмаз», и «Севиль» – на примере женских образов этих пьес он раскрывает тему эмансипации женщины Востока. Образ женщины в мировой литературе менялся относительно эпохи, страны и других различных факторов. Жанровое своеобразие, творческий метод, личные предпочтения автора играли свою роль в раскрытии женского персонажа. Именно поэтому в эпоху Античности, Возрождения, Просвещенья, в периоды сентиментализма, романтизма, классического реализма доминировал яркий женский образ, раскрывалась тема эмансипации женщины. И, наоборот, в эпоху Средневековья, в направлениях классицизма, соцреализма, авангардизма и постмодернизма 20 века женский образ отодвинут на второй план.

55

Поэт, воздвигнувший памятник в сердцах народа Лалазар Османова Слух обо мне пройдет по всей Руси великой, «…» И долго буду тем любезен я народу, Что чувства добрые я лирой пробуждал, Что в мой жестокий век восславил я Свободу И милость к падшим призывал. («Я памятник себе воздвиг») Уже с первых строчек можно понять, о ком идет речь. Каждый хотя бы раз в жизни слышал имя этого поэта, он, как и предрекается в самом стихотворении, навсегда останется в истории не только русской, но и мировой литературы. Герой нашей рубрики сегодня – самая узнаваемая фигура русской литературы Александр Пушкин. Александр Сергеевич Пушкин в 1799 году. День его рождения (6 июня) отмечается в России днем русского языка. И это неудивительно – согласно подсчетам лингвистов, словарный запас Пушкина равен 21 тысяче уникальных слов при их общем количестве в 300 тысяч слов. Его любовь к чтению с детских лет постепенно переходила в желание написать что-то свое, авторское. На публичном выпускном экзамене в Царскосельском лицее Пушкин прочитал написанную им оду “Воспоминания в Царском селе.” Не се ль Элизиум полнощный, Прекрасный Царскосельский сад, Где, льва сразив, почил орел России мощный На лоне мира и отрад? («Воспоминания в Царском Селе») Жизнь и творчество поэта обычно делится на несколько периодов, одним из которых является петербургский. Этот период, охватывавший 1817-1820е годы, считается достаточно суровым.

56

Его политические стихотворения стали причиной недовольства правительства и последовавшей за этим ссылки на юг. За четыре года южной ссылки Пушкин написал поэмы “Кавказский пленник” и “Бахчисарайский фонтан”. Поэт также начал работать над романом в стихах “Евгений Онегин”. Что об этом известном романе Александра Пушкина должен знать каждый? В этом произведении поэт в большей части затрагивает судьбу конкретного человека, который ищет себя. Интересно то, что начав писать первые главы, поэт не имел в голове общего замысла. Он выстроился в ходе написания. И несмотря на это, все сюжетные линии будто арифметически просчитаны и связаны в единое целое. Важным событием в жизни Пушкина было вступление в мир социальных идей, споров о политике и религии, о проектах спасения России. Поэт дружит с Чаадаевым, сближается с членами тайного «Союза благоденствия», участвует в работе литературно-театрального общества «Зеленая лампа» и «Вольного общества любителей российской словесности». Творческая деятельность Пушкина в 1820-1824-х годах овеяна романтизмом. Поэт описывает влюбленность, неразделенную любовь, разочарование языком, который понятен каждому человеку, что в свою очередь и является изюминкой романтизма в его творчестве. Я вас любил: любовь ещё, быть может, В душе моей угасла не совсем; Но пусть она вас больше не тревожит; Я не хочу печалить вас ничем. Я вас любил безмолвно, безнадежно, То робостью, то ревностью томим; Я вас любил так искренно, так нежно, Как дай вам Бог любимой быть другим. («Я вас любил»)

Пушкин относил к романтической литературе произведения Данте, Шекспира, Сервантеса и Лопе де Вега. Взгляды поэта на романтизм были прежде всего антиклассическими. В своих письмах друзьям он упоминал: «Сколько я ни читал о романтизме, все не то.» Стихотворение “К морю” же является последней данью этому направлению: Мир опустел... Теперь куда же Меня б ты вынес, океан? Судьба людей повсюду та же: Где капля блага, там на страже Уж просвещенье иль тиран. («К морю») Во время ссылки поэт не ладит с новым начальником крымского края графом Воронцовым, что нашло отражение в эпиграммах Пушкина: Полумилорд, полукупец Полумудрец, полуневежда. Полуподлец, но есть надежда Что будет полным наконец. Творческий путь величайшего русского поэта охватывает поэзию, прозу, стихотворения и поэмы, сказки, оды, эпиграммы, романы и повести. Стоит отметить роль Пушкина в написании ‘’Ревизора’’, так как именно он подал Гоголю эту идею. Иван Тургенев же считал стихи Александра Сергеевича лекарством от депрессии. Литературный критик В. Г. Белинский писал: “Пушкин принадлежит к числу творческих гениев, тех величайших исторических фигур, которые, работая для настоящего, приготовляют будущее, следовательно, не могут принадлежать только одному прошлому”. Александр Сергеевич также считается основоположником реализма в русской литературе. В 1830 году увидела свет его газета «Современник», вокруг которой собрались видные деятели того времени.

При жизни поэта вышло всего 6 номеров газеты, далее же она продолжалась его сторонниками и друзьями. В 1831 году Пушкин обвенчался с Натальей Гончаровой. Поэт писал о браке: “Я женат - и счастлив. Одно желание мое, чтоб ничего в жизни не изменилось, лучшего не дождусь”. Но к сожалению, после брака начались трудные периоды в его жизни, до роковой дуэли осталось всего 6 лет. В этот период он писал только реалистичные произведения, они не принимались, поэт не встречал поддержки даже со стороны своих близких. В печати началась кампания травли поэта, спровоцированная его недругом, журналистом и писателем Ф.В. Булгариным. С 1836 года в Петербурге начали ходить сплетни о жене поэта. Александру Сергеевичу приходили анонимные письма. Всему этому поспособствовал французский офицер Дантес. В 1837 году состоялась дуэль между Пушкиным и Дантесом, на которой поэт был тяжело ранен и вскоре скончался. На следующий день после его смерти, в газете «Русский инвалид» было напечатано: «Солнце русской поэзии закатилось! Пушкин скончался, скончался во цвете лет, в средине своего великого поприща!.. Более говорить о сем не имеем силы, да и не нужно: всякое русское сердце знает всю цену этой невозвратимой потери, и всякое русское сердце будет растерзано. Пушкин! Наш поэт! Наша радость, наша народная слава!..» Его смерти посвящено множество стихотворений и заметок. Из азербайджанских писателей о его смерти написал Мирза Фатали Ахундов – этой теме была посвящено его произведение «Восточная поэма на смерть Пушкина». А. С. Пушкин навсегда вписал себя в страницы мировой литературы.

57

Красота “плохих” картин – Нан Голдин Рафига Сеидова Почему нам нравятся фотографии? Как и во всех сферах жизни, все еще наблюдается многовековая одержимость людьми совершенством в искусстве. Хоть это и не та идеальная симметрия, которую мы ищем в работах, чаще всего именно ее мы и находим. Причиной этого является постоянный поиск совершенства, который,, возможно, сдерживает нас от прогресса. Вот почему статуи Микеланджело и бесчисленные работы известных художников, таких как Леонардо да Винчи, Клод Моне и Джексон Поллок, были уничтожены; Актеры, которых мы видим в фильмах Альфреда Хичкока, Стэнли Кубрика, Уэса Андерсона и Дэвида Финчера, скучают за кадром. Неоспорим тот факт, что на протяжении многих лет люди будут продолжать очаровываться совершенством, ища его повсюду, в то числе в картинах. Золотое сечение2, числа Фибоначчи3, кадры на картинке, глаза портрета, расположенные в центре симметрии изображения, композиция, «решающие моменты»4 Генри Картье Брессона, тени и свет, цвета, оттенки и контраст... Для тех, кто интересуется фотографией, эти термины наверняка знакомы. Все это первые золотые правила, которым учат фотографов. Одним из нюансов, делающих фотографию красивой, является правильная техника съемки, которая на фото дает нам ощущение совершенства, которое мы так ищем. Всегда ли это так? Отчасти, да. Но в некоторых случаях нам нравятся фотографии, которые технически не очень хороши или даже «украшены» видимыми дефектами. Вероятно, именно по этой причине в 2020 году все

58

еще используются аналоговые камеры, фотографии которых проявляются в красных комнатах. Даже без аналоговой камеры, мы редактируем фотографии, сделанные на телефон, добавляя различные эффекты, рамки Polaroid и украшая их видимыми недостатками. Как гласит известная английская поговорка, «Кино не умерло». Есть много причин, по которым мы до сих пор не можем отказаться от «плохих» снимков: приятная ностальгия, красно-желтые неожиданные пятна, насыщенные цвета и царапины, которые мы не знаем, когда и где искать... Возможно, все эти нюансы служат одной и той же цели и увековечивают самый искренний образ этого момента, и мы, несмотря на их недостатки, продолжаем их любить. Нан Голдин - одна из фотографов, которая подарила мне эти чувства и заставила любить «уродливые фотографии». Нэнси “Нан” Голдин американский фотограф. Прежде чем попасть под опеку нескольких семей, Голдин сделала все возможное, чтобы убежать из еврейской семьи, в которой она выросла. Но перед побегом Голдин застала самоубийство 18-летней сестры. По ее словам, пережить это потрясение без фотографии она бы не смогла. Нан начала фотографировать будучи подростком в Бостоне в 1960-х, а затем переехала в Нью-Йорк в 1970-х. Здесь она открыла новый путь в искусстве фотографии, продолжая делать очень личные, спонтанные, сексуальные и трансгрессивные фотографии своей новоиспеченной «семьи», друзей и близких. В 1979 году в ночном клубе в Нью-

Йорке Нан Голдин представила свое первое слайд-шоу, и ее красочные фотографии стали новым вкладом в фотографию изобразительного искусства. Фото представителей ЛГБТК+ сообщества можно считать визуальными документами субкультурного общества Америки 1990-х годов, частью которого являлась сама Голдин. Часто размытые и кривые образы фотохудожницы сфокусированы на лицах друзей с размытым макияжем в грязных квартирах. В одном из своих интервью она говорит: «Я видела камеру как продолжение своей руки. Когда я делала снимок, я никогда не перемещала ни один объект даже бутылку пива. Я считала это грехом. Для меня все должно быть показано как есть ». Баллада о сексуальной зависимости (ориг. название - “The Ballad of Sexual Dependency”) - сорокапятиминутная мультимедийная презентация более чем 900 фотографий в сопровождении музыки. Этот фотоальбом Нан Голдин посвятила своей покойной сестре. За это время Нан начала фотографировать двух друзей, умерших от СПИДа, а также задокументировала свою поездку в Азию. Вот что она сама сказала впоследствии о силе фотографий: «Раньше я думала, что если бы я сделала достаточно фотографий, я бы никого не потеряла. На самом деле, мои фотографии показывают, сколько я потеряла». Ее работы были выставлены в двух главных туристических ретроспективах – Музее американского искусства Уитни и Центре Жоржа Помпиду, а также в художественной галереях Парижа и Уайтчепел.

Mənbələr: Dahiliklə dəliliyin sərhədində - Nakam məhəbbətin qurbanı Kamilla Klodel: 1.https://www.theguardian.com/ artanddesign/2017/feb/26/camille-claudel-rodins-lover-acclaim-sculptor?CMP=share_btn_fb 2.https://www.bbc.com/culture/ article/20170509-the-tragic-lover-who-never-escaped-rodins-shadow 3. https://www.theartstory.org/artist/ claudel-camille/artworks/ 4. https://ru.newmediator.org/298camille-claudel-debussy-and-lavalse-1891.html 5. https://kulis.az/news/27762 6. https://en.wikipedia.org/wiki/Camille_Claudel 7.https://ru.wikipedia.org/ wiki/%D0%9A%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%8C,_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B0

Xalq qəlbində əbədiləşən şair https://lit-helper.com/p_Tvorcheskii_i_jiznennii_put-_Pushkina_Aleksandra_Sergeevicha http://rushist.com/index.php/literary-articles/3398-pushkin-aleksandr-sergeevich-zhizn-i-tvorchestvo https://ote4estvo.ru/eto-interesno/1408-tvorchestvo-pushkina.html https://interneturok.ru/article/romantizm-v-poezii-pushkina https://moiarussia.ru/izuchaya-geniya-lyubopytnye-fakty-iz-zhizni-i-tvorchestva-a-s-pushkina/

Biz Yaşamağa Çalışmalıyıq https://en.wikipedia.org/wiki/The_Wind_ Rises https://www.polygon.com/animation-cartoons/2020/5/30/21275291/the-wind-rises-studio-ghibli-hayao-miyazaki-hbo-max https://ghibli.fandom.com/wiki/The_ Wind_Rises https://en.wikipedia.org/wiki/Jiro_ Horikoshi https://en.wikipedia.org/wiki/Giovanni_ Battista_Caproni https://en.wikipedia.org/wiki/Japan_ during_World_War_I http://www.dcstamps.com/manchukuo-japanese-puppet-state-1932-1945/ https://en.wikipedia.org/wiki/League_of_ Nations https://en.wikipedia.org/wiki/Pacifism https://www.poetryfoundation.org/poems/43197/who-has-seen-the-wind

“Pis” şəkillərin gözəlliyi – Nan Qoldin [1] https://art.art/blog/artists-destroyed-work-way-banksy-online-artshredder [2] https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-6-artists-destroyed-art [3] https://www.all-about-photo.com/ photographers/photographer/152/ nan-goldin https://www.dazeddigital.com/photography/article/34062/1/your-ultimate-guide-to-nan-goldin https://www.tate.org.uk/art/artists/ nan-goldin-2649/nan-goldin-workcomes-empathy-and-love

59

© Bütün hüquqlar qorunur 60