I Openbare kunst Veldhoven: een open boek?

MvoMieke

Hoofdstuk I

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

In dit hoofdstuk zoom ik in op aspecten die de eigenheid van openbare kunst vanaf 1960 in Nederland markeren. Veranderende regelingen rondom financiering van openbare kunst, de uniciteit van een locatie, betrokkenen in het lokale proces. Engagement is een begrip dat mogelijk dichter bij openbare kunst komt dan waardering. De bestaanswaarde vormt de legitimatie van openbare kunst. Hierin ligt ook meteen de relatie met cultureel erfgoed.

Vitaal Kunst in de openbare ruimte is voor iedereen toegankelijk. De terminologie is niet eenduidig, in de volksmond ook wel aangeduid met straatkunst, niet te verwarren met street art1. Bij openbare kunst gaat het in principe om kunst waarvoor een opdracht is gegeven door bijvoorbeeld de gemeente. Op voordracht maakt de kunstenaar een kunstwerk voor een toegewezen plek; met toestemming geplaatst. De open ruimte van het naoorlogse stadsbeeld wordt vrij plotseling als een akelige leegte ervaren, terwijl dit in de jaren vijftig nog positief aanvoelt. Vanaf de zestiger jaren is openbaar gebied vooral een plek om iets te doen. De nadruk op prikkeling en intensivering van de ervaring is nooit meer verdwenen.

Beeldende kunst en vormgeving kunnen een belangrijke kwalitatieve impuls geven aan de inrichting van de openbare ruimte ĂŠn het gebruik daarvan.

Kunst in de openbare ruimte kan mensen de omgeving anders laten beleven.

Kunstenaars en vormgevers brengen een andere beeldende mentale kwaliteit in, zoals stedenbouwers, landschappers of cultuurhistorici hun eigen kijk toevoegen aan die specifieke publieke ruimte. Door subtiele ingrepen, grootse gebaren en alles daartussenin. De kunstenaar zoekt bestaande grenzen op en onderzoekt deze, waardoor hij andersoortige gezichtspunten, betekenissen en inzichten kan blootleggen. (1, 10,9) Actie reactie Zoals in de achterliggende tijd de beeldende kunst zich ontwikkelt, zo ontwikkelt ook de openbare kunst zich. Die verandert mee in de tijd.

Openbare kunst staat ĂĄltijd in relatie tot haar omgeving en tot de gebruiker van die omgeving. In die zin is een sculptuur dus niet zomaar een beeld 1

Street art een stroming binnen de graffiti-beweging. Ook het wildbreien wordt hiertoe gerekend.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 1

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

buiten. De kern ligt niet in de term openbare ruimte in de zin van buítenruimte. De kern wordt gevormd door de betekenis die de burger daaraan geeft door het gedeelde gebruik ervan. Waarbij iedereen eenzelfde ruimte niet op eenzelfde wijze hoeft te gebruiken. Volgens Sjoerd van Tuinen en Jürgen Habermas2 (sociaal filosofen) vormt de publieke ruimte een plek voor ontmoeting, dialoog en convitaliteit van gemeenschappen. Ruimte die openbaar wordt genoemd, maar waar geen interactie plaatsvindt is ‘slechts’ ruimte en geen ‘democratische’ ruimte. (6, 5, 11)

3

182 m lang, staalplaat, polyester en staalkabel

Openbare ruimte is een punt van herkenning. Denk aan de kegels ‘Flying Pins’ op de kop van de Kennedylaan in Eindhoven en in de volksmond "de Appel" en “de Grijper” van Wim Geeven in Veldhoven. Werken van rust én conflict en discussie. Denk in Rotterdam aan Paul McCarthy’s beeld Santa Claus, in de volksmond "Kabouter Buttplug" 4 (een op een dildo lijkend seksspeeltje) genoemd. Het beeld dat midden tussen de shoppingmalls de consumptiemaatschappij aan de kaak stelt, iets wat door veel mensen als zodanig niet wordt herkend en begrepen. Betreffende mensen ontlenen er geen artistieke noch esthetische ervaring aan. (zie hoofdstuk II blz. 2). Het 2

Jürgen Habermas. (26 juni 2012) The Guardian. Over de sociale waarde van openbare kunst.

3

Maasbeeld (1982), "De Waslijn" in de volksmond, Rotterdam, analytisch kubistische sculptuur van Auke de Vries, in lijn met bijvoorbeeld werk van Alexander Calder. Zonder titel (1999), "Olifanten" in de volksmond, Almere, van Tom Claassen, in lijn met Brancusi ( La Muse Endormie) en Jeff Koons. http://www.calder.org/ ; http://kunstvensters.com/2011/09/07/canon-van-de-modernekunst-constantin-brancusi/ Geraadpleegd 4 januari 2014 4 Het beeld wordt dan een ruimtelijke omgeving van dissensus in plaats van consensus, zoals Habermas de openbare ruimte als democratisch bestempeld.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 2

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

kunstwerk is letterlijk bedoeld om er omheen te lopen, maar de mensen kunnen er naar hun gevoel ‘niet omheen’. Openbare kunst, geen ontsnappen aan! (16) Kunstwerken als verbindend element. Denk aan de ontmoetingsbank in Veldhoven van ontwerpbureau Burobas uit Eindhoven. In het huidige politieke en financiële klimaat krijgt kunst een nieuwe rol, dat van bezuinigingsobject…

5

‘BKR’, nietszeggend over kwaliteit Na de Tweede Wereldoorlog wordt bij grote bouwprojecten geld gereserveerd voor kunst, de zogenoemde BKR-regeling (Beeldende Kunstenaars Regeling) 6. Of een kunstenaar gebruik kan maken van de BKR wordt bekeken door een gemeentelijke commissie op grond van zijn inkomen. De regeling valt onder Sociale Zaken. Deze gaat echter niet over de kunstzinnige beoordeling van de kunstenaar en het ingediende objectvoorstel.

De regeling start in 1956 als opvolging van de regeling Sociale Bijstand voor Beeldende Kunstenaars (SBBK), ook wel Contraprestatie genoemd, en stopt in 1987. In het 1982-1986 besluit de regering tot een drastische verlaging van het BKR-budget. Eigenlijk een sociale voorziening voor verbetering van de positie van beeldend kunstenaars. Ingesteld om het scheppend vermogen en de vaktechnische bekwaamheid van de kunstenaar in stand te houden en waar mogelijk te ontwikkelen om zo de kans tot verwerving van inkomsten uit zijn/haar beroep te vergroten. (10) Het is dus een kunstenaarsregeling en geen kunstregeling! In 1960 maken zo’n 200 kunstenaars er gebruik van, in 1983 rond de 3800 op een totaal aantal van 14.000 kunstenaars.

(Cultuurbeleid in Nederland 1993, p. 129).

De percentageregeling wordt gedurende de jaren nog een aantal keren aangepast. De grootste aanpassing vindt plaats in 1977: de percentageregeling geldt naast de aankleding van rijksgebouwen en scholen (vandaar 5

Fotoalbum Kunstroute Veldhoven. Ontwerpbureau Buro Bas en Wim Geeven. Zie bijlage 2 en 5.

6

http://www.cultureelerfgoed.nl/kunstcollecties/kunstcollectie-van-rijk/ontstaan-in-hoofdlijnen/kunstcollectie/beeldende-kunstenaars geraadpleegd op 8 april 2014 MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 3

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

dat je ook veel openbare kunst ziet bij scholen en opleidingen) voortaan voor alle projecten van de Rijksgebouwendienst. Kunst verbonden aan de verzorgingsstaat. Bovendien wordt niet langer uitgegaan van een vast percentage. De hoogte van de percentages wordt vanaf dan gerelateerd aan de totale bouwsom. Dus waar wordt gebouwd, ontstaat ruimte voor een beeld!

Een beeld staat er als het ware niet ‘zomaar’. Een commissie bestaande uit de Rijksbouwmeester en actieve beeldende kunstenaars ziet toe op de toepassing van de regeling. Ook vindt vanaf dan documentering en openbaarmaking van projecten plaats. De BKR krijgt opvolging door andere regelingen waaronder de Regeling Individuele Subsidies (1984), de Regeling Beroepskostenvergoedingen (1987), beide in 1988 overgedragen aan het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst. Het Mondriaan Fonds wordt in 1993 opgericht, waarmee nagenoeg alle subsidieregelingen vanuit het ministerie zijn gedecentraliseerd. (4) Cultuurlandschap In het jaar 1999 krijgt het beleid voor de openbare ruimte er een cultuurhistorische dimensie bij. De Nota Belvedere brengt de ruimtelijke inrichting van stedelijke en landelijke gebieden in relatie met cultuurhistorie.

Cultuurlandschap is het resultaat van bouwen, zowel in de agrarische als in de stedelijke betekenis. Een polder is cultuurlandschap, een stad ook.

Archeologie, gebouwde monumenten en historisch landschap kunnen de kwaliteit van de ruimtelijke inrichting versterken.

Cultuurhistorische kwaliteiten kunnen een uniek karakter geven aan ruimtelijke ontwikkelingen en zo een tegenwicht bieden aan de toenemende eenvormigheid van onze leefomgeving. Een plek of gebied helpt dan met zijn inrichting vorm te geven aan de identiteit van mensen. Daarnaast kunnen nieuwe ruimtelijke functies bijdragen aan behoud van het erfgoed. (8) Onderhoud heikel punt Kunst in de publieke ruimte lijkt momenteel hekkensluiter binnen de beeldende kunsten. Zonder slag of stoot wordt budget wegbezuinigd. Een recent voorbeeld is de opheffing van SKOR7. Openbare kunst kent geheel eigen wetten en gedrag; ze is meer verbonden met ruimtelijke ordening en het openbare leven dan met de wereld van de kunst. (6) Een positie uit de 7

Stichting Kunst en Openbare Ruimte, met een voorbeeldfunctie in het ontwikkelen van nieuwe vormen van relationele kunst.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 4

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

scoop van beleidsmakers, critici en onderzoekers in kunst én stedenbouw.

Ook binnen culturele overheidsorganen gaat er weinig aandacht naar uit. Het is dan ook een buitencollectie die piept en kraakt en vele werken vertonen ouderdomsgebreken. Zo ook in Veldhoven. In de tijd van de BKR valt het onderhoud onder de Dienst voor Rijks Verspreide Kunstvoorwerpen. Nu wordt het gemeentelijke budget ervoor aangesproken. Zo heeft de gevel van de sporthal Atalanta een specifiek onderhoudsplan om de kleuren intact te houden. Het onderhoud maakt dat er momenteel dan ook kritische vragen worden gesteld8.

De vragen doen zich voor: Hoeveel openbare kunst is genoeg? Welk

kunstwerk bewaren en onderhouden en waarom? Hoe om te gaan met de afvallers? (9, 12)

Een spanningsveld, want ook privatisering en commercie doen een beroep op de openbaarheid met reclamezuilen en programma’s van projectontwikkelaars, maar leveren exploitatiegelden op. (1)9 Onder de noemer ‘Ruimte aan samenleving en particulier initiatief’ wordt door Rutte I en II op de eigen verdiencapaciteit ingezet en op subsidie bezuinigd; feitelijk is deze ideologie van nieuwe zakelijkheid al gestart in de tachtiger jaren onder Brinkman. Iets wat voor openbare kunst een lastig te realiseren streven is. Openbare kunst is à priori voor iedereen vrij = gratis toegankelijk dag en nacht - en bevindt zich binnen de contouren van het dagelijks leven.

Hierin neemt beeldende kunst geen prominente plaats in. (15) Voltooide en onvoltooide tegenwoordigheid De artistieke afweging rondom de aanbesteding van kunst gebeurt door de kunstcommissie. Deze kijkt daarbij naar de samenstelling van de collectie die al in beheer is, het innovatieve karakter van een kunstwerk of wijze van werken van een kunstenaar, de reputatie én opleiding van een kunstenaar, de inpassing en aansluiting op de beoogde locatie en het beschikbare budget.

Soms wordt ook de mening van omwonenden erin betrokken. Met name bij de latere aankopen in de gemeente Veldhoven is dit het geval, zoals bij het werk van Joost van Santen3. Tegenwoordig worden bewoners veel vaker betrokken bij het proces van aankoop en betekenisoverdracht. “Wie nooit

couscous eet, gaat het ook niet lekker vinden”.

In Veldhoven is de screening een taak van de kunstcommissie. De Adviescommissie Subsidie Provincie kan aansluitende eisen stellen als de 8

https://www.vng.nl/files/vng/vng/Documenten/Extranet/Sez/JOC/lbrafstotenBKR.pdf http://www.knm.nl/Beeldhouwkunst-Vijfje/nl/page/623/ Geraadpleegd 8 april 2014. In de loop der jaren volgroeide de betekenis van het begrip beeldhouwen van het oorspronkelijke ‘houwen of weghalen van materiaal’ tot het hedendaagse ‘maken van ruimtelijk werk in de breedste betekenis van het woord’. Het Beeldhouwkunst Vijfje is een ode aan alle beeldhouwkunstuitingen van Nederlandse bodem.

9

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 5

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

gemeente voor de aankoop een beroep doet op deze subsidieregeling. Ook de openbare kunst in Veldhoven is mede mogelijk dankzij de provinciale toekenning van subsidies. Zo maakt de gemeente voor de objecten van onder meer Piet Dirkx en David Vandekop 10 hiervan gebruik. (4) Kunstcommissie huldigt onafhankelijkheidsmotief Naast de gebruikelijke percentageregeling besluit de gemeente Veldhoven in navolging van gemeenten als Tilburg om 1% van de kosten voor het bouwrijp maken van bestemmingsplannen in een eigen fonds te storten plús een jaarlijks bedrag van (destijds) 4500 gulden. De gemeente Veldhoven wil vanaf de tachtiger jaren geen ad hoc beslissingen meer nemen en gaat uit van een samenhangend plan. Ook het beheer over tentoonstellingsruimten, het kunstenaarsbeleid en de kunstuitleen worden hierin opgenomen. 11 De openbare kunst in Veldhoven moet - in samenspraak tussen opdrachtgever en kunstenaar - een pluriform beeld geven van de conceptuele, constructivistische en figuratieve richtingen. Ook neemt de gemeente de regie over de hotspots: ze kiest voor de hoofdaders tussen de verschillende dorpskernen. Maar over de uiteindelijke verschijningsvorm doet ze geen dwingende uitspraken. Naast de visuele en artistieke pluriformiteit hanteert de kunstcommissie als belangrijkste criterium: de kunstenaar komt met een uitgesproken eigen beeldende bijdrage die een dialoog aangaat met de opgegeven plek. Veldhoven is een vrij jonge gemeente en wortelt behoudens een aantal oude dorpskernen in een relatief recent verleden. 12 Dat betekent bijvoorbeeld dat op een aantal locaties aanvankelijk niet echt hoeft te worden gerefereerd aan reeds aanwezige architectuur. (4) Wie heeft het voor het zeggen? Curatie in gebondenheid De overheid zelf onderhoudt zich van ‘artistiek-inhoudelijke-oordelen’. De adviescommissie bepaalt namens haar bewoners de locatiekeuze en uitvoeringskaders. Daarbinnen kunnen kunstenaars met een idee komen en een presentatie daarvan. Tot 1990 heeft de commissie de naam ‘Werkgroep Kunstzinnige Verfraaiing’ met meer aankopen van lokale kunstenaars en na die tijd is de naam: ‘Commissie Beeldende Kunsten’. Dit zegt iets over de veranderende opvatting over kunst in de openbare ruimte. Dat neemt niet weg dat de promotionele waarde, een visitekaartje afgeven over Veldhoven

10 11 12

Bron: kunstenaarsdossiers gemeentearchief Veldhoven.

Uit de notulen van het gemeentearchief, dossier lokale kunstcommissie, door de jaren heen in wisselende samenstelling. http://nl.wikipedia.org/wiki/Veldhoven geraadpleegd 15 april 2014

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 6

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

als zijnde ‘dynamisch en in beweging’, een belangrijke functie van de openbare kunst is. Een vorm van city-branding. (4) Wat zijn de doelstellingen van de kunstcommissie?

In haar nota “De beeldende kunsten… echt in beeld” verankert de Adviescommissie vijf doelstellingen: 1. Het op verantwoorde wijze in standhouden en beheren van de gemeentelijke beeldende kunstcollectie.

2. Het door een gericht aankoop/ en opdrachtbeleid uitbreiden van die collectie.

3. Er voor zorgdragen dat een zo breed mogelijk publiek kan kennisnemen van een zo gedifferentieerd mogelijk aanbod van beeldende kunsten.

4. Het bevorderen van een zo gunstig mogelijk werkklimaat voor de in Veldhoven woonachtige kunstenaars.

5. Het stimuleren van amateurkunst en de kunstzinnige vorming op het gebied van beeldende kunsten.

De toestand van de kunstwerken in de openbare omgeving is zodanig, dat onderhoud dringend noodzakelijk is… Een inventarisatie en kostenraming daarvan is reeds gemaakt.

Voor de aankoop van kunst hebben voorrang de Kempen Campus , Veldhoven West en het gebied langs de A2.

Een breedtefunctionaris (voormalig Cultureel Marktplaats) verbindt hetgeen culturele instellingen te bieden hebben. Mogelijkheden om beeldende kunsteducatie binnen en buiten het onderwijs meer in samenhang te brengen, liggen er ook in samenwerking met volwasseneducatie centrum De Parasol.

De gemeente Veldhoven is een kring 2 gemeente 13, dat wil zeggen een gemeente met tussen de 30.000 en 100.000 inwoners. Haar voorzieningenniveau is in lijn hiermee. (5) Samenspel van actoren: wie zijn er zoal bij betrokken?

Leden van de Adviescommissie krijgen een hausse aan informatie over werk en activiteiten van een groot aantal kunstenaars. Brabant alleen al telt er velen; kunstenaarsinitiatieven floreren er, niet in de laatste plaats dankzij de kunstopleidingen in Eindhoven, Den Bosch, Tilburg en Breda. Voer voor een Brabantse Renaissance! Daarin zijn internationale ontwikkelingen een belangrijke bron, meer dan het eigen verleden zoals in bijvoorbeeld het 13

Zogenaamd ringenmodel rondom gemeentelijk kunst− en cultuurbeleid van de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten)

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 7

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

eveneens Roomse Limburg. De kunstcommissie van Veldhoven – door de jaren heen van wisselende samenstelling en vanuit wisselende beleidskaders – besluit over inzendingen, waarbij een longlist wordt teruggebracht tot een shortlist. De Commissie orkestreert dit proces. Hoe dan ook dient de kunstenaar te beschikken over een professionele opleiding, in belangrijke mate zijn inkomsten uit beeldende kunst te verkrijgen en erkenning te ondervinden in brede kring. De mening van betrokkenen elders over betreffende kunstenaars heeft wel invloed. Opstapelende individuele erkenning vertaalt zich naar een grotere regionale of landelijke erkenning, wat weer basis is voor een grotere lokale erkenning. Toch krijgen vanaf 1990 jonge kunstenaars ‘een voorkeursbehandeling’ om het nageslacht ook een beeld te geven van de kunst in de huidige periode. Kenmerken van de nieuwe aanpak is het plaatsen van openbare kunst in een breder perspectief en het vervlechten van verschillende kennisgebieden op het terrein van ruimtelijke inrichting. Belangrijk hierin is de ondersteuning van het BKKC (Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur), voortgekomen uit de Nieuwe Brabantse Kunststichting. 14 (4) Binnen dit proces krijgt een kunstenaar vroeg of later te maken met politiek, naast het benaderen van private fondsen en sponsoren. Een gemeentebestuur moet toestemming geven voor budget, plaatsing en proces.

Denk aan het aanpassen van bestemmingsplannen en veiligheidsmaatregelingen. De kaders van kunstenaar, ontwerper en architect lopen in elkaar over bij het ontwerpen van de buitenruimte. Afstemming met Stadsontwikkeling, de architect en afdeling Cultuur. En ook met gemeentelijke instellingen in de directe omgeving, zoals bijvoorbeeld een bibliotheek of zorginstelling. Belangrijk ook is de beïnvloeding van de publieke opinie. De pers kan daarin tegenwerkend dan wel ondersteunend werken.

Kunstenaars die in Veldhoven nadrukkelijk met dit proces te maken hebben gehad zijn Piet Dirkx, Joost van Santen, Antoinette Briët en Burobas. (4) Dynamiek van de tijd ingesloten in kunst Volgens Halbertsma is de geschiedenisopvatting beïnvloed door het historisme, de negentiendeeeuwse geschiedenistheorie. Het verleden is niet te vergelijken met het heden en voorbij.

Toch is er altijd een causaal verband, want het verleden is voorwaarde voor het heden en 14

Zoals uit de notulen van de diverse kunstcommissies Veldhoven naar voren komt.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 8

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

daarom zijn er altijd verbanden tussen verledens onderling en de tijd van nu.

De kunsthistorische geschiedenis met een indeling in tijdsblokken die overeenkomen met stijlen, past binnen dit denken. Kunstwerken zijn hierdoor een soort van wijzers van de tijd. Stijlgeschiedenis is één van de meest gangbare opvattingen binnen de kunstgeschiedenis. Een ‘stijl´ vertegenwoordigt een gereduceerd aantal artistieke kenmerken die kunstwerken in onderlinge vergelijking met elkaar gemeen hebben (meester, scholen, plaatsen) en plaatst deze binnen een tijdsdimensie. Denk hierbij aan De Delftse School, Bauhaus, CoBrA. De stijl van Veldhoven? Van alles wat!

De openbare kunst van Veldhoven is op te vatten als een collectie, een selectie. Vanaf de 60e jaren: veel abstracte werken, waaronder van het trio Theo van Brunschot, Henk Oddens en Heinz Reijnders, die ook regelmatig met elkaar exposeren en liefhebber zijn van het werken in taille directe15.

Veel kunstenaars hanteren ordeningsprincipes in geometrisch-abstracte traditie. Kleur en ruimte bepalen het beeld, vaak van industriële materialen.

Denk hierbij aan Jan de Baat (zijn beeld staat sec genomen niet in het tegenwoordige Veldhoven) die constructivistisch opbouwt. Ook de minimal art, waarbij de fysieke aanwezigheid van het object in de ruimte wordt benadrukt door beperking tot vorm en materiaal; beperkt in kleur om niet van de essentie af te leiden. Vaak gebruik van wit-grijs-zwart. Het werk van Frans de Boer en Marja de Boer Lichtveld en Bart Slegers is hieraan enigszins verwant. Ruimte ook voor conceptuele kunst, waarbij dematerialisering van het kunstwerk optreedt. Lichtkunst van Herman Kuijer. Daar waar ook met name het licht ’s avonds de essentie is van de landmarkinstallaties van Joost van Santen. Daarnaast vertegenwoordiging van figuurlijk werk met abstracte toets zoals de beelden van Nel van Lith en Nic Jonk, die al vroeg het kunstenaarschap combineert met ondernemerschap. Tot omgevingskunst / designkunst kan het werk van Bert Staal worden gerekend, wat functioneert als schijngevel om de gemeentelijke afvalverzameling aan het zicht te onttrekken. Opvallend in de Veldhovense collectie is een vrij grote groep werken die geïnspireerd zijn op de natuur (De Peel) en de architectuur van het boerenbedrijf. David Vandekop vangt dit in zijn klei.

15

Zonder concrete , exacte voorstudie het werk direct in het verkozen materiaal bewerken door te hakken en te schuren, al doende groeien zij naar het beoogde eindresultaat. Waarbij het ambachtelijke, technische in het werk duidelijk naar voren komt.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 9

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

16

Publiek geheugen In Nederland worden in zestig jaar duizenden en duizenden werken aan de straat toegevoegd. Vrijstaande kunstwerken verschijnen overal in de openbare ruimte. Zo ook in Veldhoven. Rondrijdend én rondkijkend door Nederland zijn er in relatie tot de complexe publieke ruimte interessante dingen te zien. Een publieke collectie, van grote variatie in schaal, materiaal en ouderdom. Objecten van bekende en minder bekende, internationale en lokale kunstenaars. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw verschijnt het openbare kunstwerk als min of meer autonome kunstvorm op straat. Niet uitsluitend, want ook nu nog worden beelden ter verering of herdenking geplaatst. Naast het meer traditionele figuratieve brons, ook abstracte, opblaasbare of functionele sculpturen in een grote variëteit aan kunstdisciplines en technieken. Zoals wandschilderingen (bijvoorbeeld de plafondschildering in het Veldhovense zwembad van Jacques Slegers geluidskunst, interactieve kunstwerken, lichtkunst (zoals het werk aan de gevel van de bibliotheek van Herman Kuijer, landschapskunst, internetkunst en glaswerk. Van permanente aard meestal, soms ook tijdelijk.

16

Werk van Nel van Lith, Cees Andriessen, Heins Reijnders en Nic Jonk. Foto’s uit dossiers archief Gemeente Veldhoven en Jo Kastelijns (foto Cees Andriessen).

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 10

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

Passend in cultuurlandschap Kunstwerken zijn overal te vinden: in of aan het water, op een plein, op talrijke rotondes. Verandert de stad door de jaren heen, zo ook haar kunst.

In die zin vormen stad en kunst een geheel. Zo onderhoudt kunst in de publieke ruimte ook het geheugen van een stad. Het geheugen kan echter ver afstaan van het dagelijks leven17. Het kunstwerk bezegelt dan niet meer de functie van de locatie zoals bedoeld. Zo kan een openbaar kunstwerk haar oorspronkelijke context verliezen. Bijvoorbeeld een kunstwerk moet de ontsluiting van Veldhoven illustreren, maar is inmiddels middenin een dicht bebouwde woonwijk opgesloten. Een direct gevolg van de Nota’s Ruimtelijke Ordening I en II die gaan over het groeikernenbeleid, waarbij aangewezen kernen meer groei mogen ondergaan dan andere. Gevolgd door een beleid gericht op stedelijke knooppunten. In 1993 geeft de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra het startschot voor uitbreidingsgebieden aan de rand van grote steden voor massale nieuwbouw. In de volksmond Vinex-wijken.

De groei van een stad is steeds uit te drukken in min of meer organische patronen, die laten zien hoe vanuit een bepaald morfologisch uitgangspunt bebouwing wordt toegevoegd in een gestage, doorgaans sprongsgewijze fasering. De vraag ‘Welk soort kunst in welk soort cultuurlandschap thuishoort’, is lastig te beantwoorden. (6, 17) Omgevingskunst Vanuit het idee dat kunst het gebruik van de ruimte intensiveert en in het verlengde daarvan interactie, komt in de zeventiger jaren de omgevingskunst op. Stimulerend daarin zijn de visuele ruimtelijke tekortkomingen van nieuwbouwwijken en de noodzaak tot invulling van opengevallen plekken; de twijfel rondom het nut en de zin van kunst aan gebouwen; de invloed uitgaande van de percentageregelingen.

Een tendens van ‘een loskunstwerk-in-de omgeving’ naar een beleid van visueel ruimtelijke criteria, waarbij kunst haar inbreng heeft in de praktische gebruikswaarde van de ruimte. Rekening houdend met de esthetische eigenschappen zoals door gebruikers ervaren. De gebruikswaarde is sterk afhankelijk van de situering.

Omgevingsvormgeving is gericht op het gestalte geven aan de ruimte tussen en rondom gebouwen en richt zich op het gebruik van alledag. (10).

17

De kunstwerken vormen mede het erfgoed van een stad. De bestaanswaarde reikt dan verder dan de huidige generatie en heeft daarmee nalatenschapswaarde. Het reikt verder dan de huidige tijd, wat ook wel optiewaarde voor de toekomst wordt genoemd.

Brooks, A. (2004). Do People Really Care about the Arts for Future Generations?, p. 275.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 11

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

Genius loci De plek waar een kunstwerk wordt neergezet heeft grote invloed op de waardering van het kunstwerk. De kunstgeograaf Martin Zebracki doet onderzoek naar de beleving van openbare kunst. Hij merkt op dat mensen niet zozeer het kunstwerk als zodanig waarderen. De locatie staat voorop, dan volgt het kunstwerk. Bovendien hebben meer mensen voorkeur voor figuratieve kunst – waarvan je meteen kunt zien wat het voorstelt - in vergelijking met abstracte kunstwerken. Uit zijn onderzoek komt naar voren dat de meeste mensen zonder toelichting abstracte werken niet begrijpen of er betekenis aan kunnen geven. “Kunstliefhebbers zullen het eerder begrijpen

dan de gewone man in de straat. Je moet er echt bijzetten wat iets voorstelt en de vraag is dan of het wel op zijn plek staat.” (15)

Aansprekende elementen?

Figuratieve kunst slaat daarom makkelijker een brug naar de gebruiker.

Iemand kan de voorstelling associëren, koppelen aan situaties die iemand zelf kent, ‘het lijk of het lijkt niet’. Beoordeling van een kunstwerk verloopt door associatie en vergelijking. Bij abstracte kunst is meer sprake van een toevallige associatie, mensen willen er toch nog ‘iets’ in zien om er een oordeel over te kunnen geven, onderdeel van waardering. Valt er niets te ontdekken, dan is er nauwelijks een oordeel of een oordeel dat door andere dan esthetische en / of artistieke ervaring wordt bepaald. Iemand die meer thuis is in kunst, beschikt over meer kennis van visueel materiaal, maar ook over de bedoelingen van de kunstenaar en de tijd waarin het werk is ontstaan. (Zie ook hoofdstuk II) Dat er ook ándere ordeningen in een ruimtelijke omgeving mogelijk zijn, daarvan zijn weinigen zich van bewust.

Thuis is het vaak niet anders bij het inrichten van een ruimte. Ordenende principes zijn materiaal, vorm, kleur en het beeldvlak.

Oordeelsvorming over openbare kunst is in eerste instantie afhankelijk van het gebruik van de ruimte, techniek en betrokkenheid. Wanneer bewoners er meer bij worden betrokken werkt dat positief. De toeschouwer weet dat het beeld er staat en kent iets van de achtergrond hoe het in bezit is gekomen.

(3) De herinnering vraagt erom om levendig te worden gehouden. Heel simpel, door laagdrempelig informatie beschikbaar te stellen voor de passant en de inwoner over wat het kunstwerk voorstelt en waarom het is gemaakt.

(10, 17) Zie bijlage 2: werken die ik uitlicht door de informatie via een website te ontsluiten.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 12

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

(Geen) Kwestie van schoonheid?

Het is opvallend dat de term schoonheid in ruimtelijke plannen bijna nooit in de betekenis van ‘mooi’ wordt gebruikt. Vaak verborgen in termen zoals ruimtelijke kwaliteit, belevingswaarde, compleetheid, uitvoerbaarheid, netheid, variëteit, rommelzones en dergelijke. Schoonheid is iets ‘onmeetbaars’ en het eindoordeel komt van de opdrachtgever en uiteindelijk van de gebruikers van de ruimte, eigenlijk pas nà realisering. Dan krijgen de ruimtelijke invulling en gebeurtenissen daarbinnen, betekenis. Dit raakt een belangrijk begrip binnen cultuuronderwijs in relatie tot identiteit. Identiteit gaat dan over de eigenheid van de omgeving en de collectieve betekenis ervan voor mensen. “Hoe oorspronkelijke zeggingskracht behouden en een plek laten hebben naast eigentijdse vormentaal?” Identiteit wordt vaak gekoppeld aan iets ouds. Dat hoeft niet. In een nieuwbouwwijk vormen de feitelijke kwaliteiten van de ruimte de bron van haar identiteit. Kunst kan geen identiteit importeren, wel openbaren.

Geen openluchtmuseum De inwoners van een stad of dorp overleven inmiddels het landschap dat ze bewonen, waardoor de behoefte ontstaat om herinneringen te koppelen aan locaties. De gemeente formuleert cultuur als "Het geheel van uitingen van

mensen, gericht op het creëren, presenteren en conserveren van waarden" 18 . Het is juist een gezamenlijke opvatting over die waarden, die het gevoel

geeft samen te leven en in die zin zijn waarden nauw verbonden met een algemeen gevoel van welzijn, zich welbevinden. De Gemeente acht het grootste belang van kunst en cultuur de waarde die vervat zit in de kunst / en cultuuruitingen zelf. Het intrinsieke belang (5 p. 33) Binnen de huidige moderne samenleving bestaat er geen consensus over deze genoemde waarden. Cultuur is gebonden aan een groep, een verzameling mensen met een aantal gemeenschappelijke waarden en normen. Binnen de samenleving 18

Gemeentelijke nota "Nota De kunst van de vooruitgang 1996"

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 13

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

zijn meerdere groepen te onderscheiden, die verschillende waarden, verschillende culturele stijlen hebben. Een goed kunst- en cultuurbeleid zal rekening moeten houden met verschillende groepen. Een beleid gericht op een pluriform aanbod voor een gedifferentieerd publiek.

Veldhoven hanteert drie thema’s: verbondenheid, diversiteit en kwaliteit.

Behoud en versterking van diversiteit is daarbinnen leidend. Met lef keuzes maken is de uitkomst van een debat met haar inwoners. Voorlichting voor eigen inwoners en toeristen (publieksvoorlichting) én op cultuureducatieve producten binnen het onderwijs zijn van belang als het gaat om het uitdragen van de betekenis van het specifieke erfgoed. (5)

Hoe een plek te geven aan het collectieve geheugen, zonder de dynamiek in de ruimte te fixeren? Hoe alsnog vorm en inhoud te geven aan béide elementen in het motto van de Nota Belvedère: ‘Behoud door ontwikkeling'?

Hoe is het bindend collectieve geheugen samengesteld?

Engagement en / of WAARDERING De waarde van openbare kunst te beoordelen binnen het waardepatroon van de omgeving als totaal. Een kleine groep is gespitst op het bewust kijken naar vormgeving in het publieke domein, al stelt een toenemende groep mensen zich wel kritisch op ten aanzien van hun dagelijkse omgeving. Slechts 13% neemt de tijd om beeldende kunst in de publieke ruimte te bekijken.

Negen van de tien personen zonder enige interesse in beeldende kunst houdt er helemaal niet van19. (3)

Hoe kan de gebruiker van de openbare ruimte zelf meer onderdeel van het proces worden? Welke rol kan een kunstenaar spelen als initiator in de gebruiksprocessen en met name op de beleving van de omgeving?

(9,17,16) Het zal niet meevallen om niet-geïnteresseerden alsnog voor kunst te winnen. De inzet is erop gericht dat toekomstige generaties minder nietgeïnteresseerden tellen. Of dit kan werken, daarover is het laatste woord nog niet gezegd. Al is participatievergroting niet de eerste prioriteit van het cultuur- en kunstbeleid. (13, 14)

19

Tepaske et al. (2010:21)

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 14

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

Bestaanswaarde vormt kern WAARDERING!!!

Als het om waardering gaat bij openbare kunst gaat het eigenlijk om de bestaanswaarde20. De omgeving is meer dan de visueel waarneembare ruimte. Kunst in de openbare ruimte is een menselijke toepassing en wordt met deze ingreep onderdeel van de totale omgeving. Een gemeente heeft met zogenoemde ‘hardware’ van een locatie(s) van doen, zoals bijvoorbeeld de fysieke waarden in het landschap. Daarnaast rekening te houden met ‘software ’ voor de ruimtelijke ontwikkeling, namelijk de veelkleurige geschiedenis en culturele identiteit van haar (toekomstige) bewoners. Ingeval van openbare kunst is er eerder sprake van engagement21. Een begrip dat eerder gerelateerd is aan collectieve betrokkenheid én als gebeurtenis een collectieve, interpersoonlijke aangelegenheid is. Engagement in de zin van hechten aan openbare kunst als maatschappelijke, sociale en / of morele kwestie.

Aanknopingspunten van invloed op ENGAGEMENT met openbare kunst        

Hebben van een duidelijk herkenbare functie; Getuigen van een directe toepassing en heldere materialen; Voeren van een duidelijke maat, aangepast aan de gebruikersgroepen; Rekening houden met verwachte looplijnen, zichtlijnen en zit- en parkeerplekken; Zicht geven op de omgeving; Inspelen op de behoefte om te treuzelen, te verpozen; Geven van herkenbaarheid aan een bepaalde plek, hulp bij oriëntatie en identificatie; Bekend zijn, in de zin dat de gebruiker weet hoe het in het bezit is gekomen en waarom.

20

Het gaat om de waarde die iemand hecht aan het bestaan voor de kunst, cultuur en samenleving. Iemand hoeft er geen gebruik van te willen maken of het ooit bewust te hebben gezien, dan wel het van belang te vinden als onderdeel voor zijn eigen leven. Iemand moet daarvoor wél bekend zijn met het bestáán van het werk. Goedhart, S., De Ronde, T., Spangenberg, F. en Van der Wal, C., (2007).

Een Brede Kijk op de Belangstelling voor Kunst en Cultuur, p. 12 21 Engagement is afhankelijk van een context. Heeft te maken met een psychologische staat die binnen een proces van relational exchange ontstaat. Ontstaat tijdens een uitwisseling van twee of meerdere partijen. Het is een multidimensionaal concept met gedrags-, cognitieve en emotionele elementen. Geen eenmalige beleving maar een doorlopend proces. Een verbintenis. Het raakt aan kwaliteit van leven. Zie ook thema eindexamen 2013: http://moodle.digischool.nl/course/view.php?id=57 en http://www.boekman.nl/producten/boekman/boekman-64-kunst-en-engagement Geraadpleegd 9 mei 2014.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 15

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

Wellicht zijn er andere factoren die een belangrijker stimulans kunnen geven aan het opnieuw levend worden van de relatie kunstwerk en openbaarheid.

Ik wil mij niet begeven in een debat over de vraag of kunst en engagement elkaar nu al dan niet verdragen, omdat dergelijke discussies resulteren in eindeloze redeneringen op het gevaar af dat elke partij binnen zijn eigen referentiekader omtrent kunst en engagement blijft cirkelen.

Kunst heeft publieke zingeving, al kan de vraag worden gesteld of er soms niet al te hoge verwachtingen over ‘het nut’ van openbare kunst zijn?

Misschien is de werking meer indirect; indirect-bewustzijn- van- hetkunstwerk in de zin van dat (n)iemand er opzettelijk en doelbewust naar toe gaat. Een indirect effect, wanneer het kunstwerk bijvoorbeeld bijdraagt aan de kwaliteit van een ruimte, waardoor mensen zich prettiger bewegen in de openbare ruimte wanneer ze er gebruik van maken. Waardevol!

Bronnen 1. Blok, C. (2006). De geloofwaardigheid van beeldende kunst in de openbare ruimte. Den Haag: Stroom.

2. Goedhart, S., De Ronde, T., Spangenberg, F. & Van der Wal, C. (2007). Een Brede Kijk op de Belangstelling voor Kunst en Cultuur. Amsterdam: Motivaction.

3. Gemeente Veldhoven. Gemeentelijk archief dienst Welzijn en Cultuur.

4. Gemeenteraad (2006). De vooruitgang van de cultuur, nota kunst en cultuurbeleid 2006−2010. Veldhoven.

5. Habermas, J. (2012). The Guardian. http://www.guardian.co.uk/profile/j-rgen-habermas Geraadpleegd 8 april 2014.

6. Hoogervorst, S. (datum van uitgave onbekend). Dossier 51: Kunst in de openbare ruimte.

Amsterdam: Boekmanstichting.

7. Ministerie OC & W. Cultuurnota 2001-2004. Cultuur als confrontatie. Den Haag.

8. Ministerie OC & W (1999). Nota Belvedere . Den Haag.

9. Pollock, V.L. & Paddison, R. (Juli 2010). Embedding Public Art: Practice, Policy and Problems. Journal of Urban Design, Vol. 15 (no. 3), pp. 335-356.

10. Staatsuitgeverij (1977). Kunst en omgeving. Beschouwingen en informatie over de inbreng van beeldende kunsten in de omgeving. Den Haag.

11. Tuinen, S. (2008). Van Theatrum Mundi Naar Experimentum Mundi: Een Constructivistisch Perspectief Op Openbare Intimiteit. Open Cahier over Kunst en Het Publieke Domein 14 , pp. 56–64.

12. Van Burkom, F. (Ed.). (2003). Handreiking Beelden Buiten: Beheer & Behoud. Vereniging Nederlandse Gemeenten, Stichting Cultuurfonds van de Bank Nederlandse Gemeenten en Instituut Collectie Nederland.

13. Van den Broek, A. (2013). Kunstminnend Nederland? Interesse en bezoek, drempels en ervaringen. Het culturele draagvlak, deel 12.Sociaal. Den Haag: Cultureel Planbureau.

14. Van den Broek, A., Haan de, J. & Huysmans, F. (2009) Cultuurbewonderaars en Cultuurbeoefenaars: Trends in Cultuurparticipatie en Mediagebruik. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

15. Zebracki, M.M. (2012).Vrijetijdstudies, volume: 30, issue: 4, pp. 44 – 47.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 16

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

16. Zebracki, M. (Maart 2010). Entropa Provocerende Kunstgeografie. Geografie. http://igiturarchive.library.uu.nl/socgeoplan/2010-0305200230/Geografie%20%20Entropa%20Provocerende%20Kunstgeografie%20%20Martin%20Zebracki.pdf Geraadpleegd 17 juni 2013 17. Zebracki, M. (2012). Public Artopia: Art in Public Space in Question. Amsterdam: Pallas Publications.

Illustratie  Algemeen Dagblad (2008) . Komt Buttplug hier? Dat vind ik tof. Algemeen Dagblad, 11

juni 2008.

  

http://www.ad.nl/ad/nl/1038/Rotterdam/article/detail/2182887/2008/06/11/KomtButtplughier-Dat-vind-ik-tof-.dhtml Geraadpleegd op 8 april 2014 Cultuurwijs (2004). Olifanten. http://www.cultuurwijs.nl/cultuurwijs.nl/cultuurwijs.nl/i000775.html Geraadpleegd 8 april 2014 Kastelijns, J., (2014). Fotoalbum Kunstroute. Veldhoven Sculpture International Rotterdam (Zonder datum). Maasbeeld. http://www.sculptureinternationalrotterdam.nl/collectie/permanent/Maasbeeld.php Geraadpleegd 8 april 2014

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 17

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

Beeldende kunst op straat, beeldig Veldhoven! Bijlage 1: interview Sondervick

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 18

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

Geachte docent, beste onderwijsteam, Graag vraag ik uw medewerking voor dit onderzoek door het invullen van bijgaande vragenlijst. Een onderzoek naar de mogelijkheden van inbedding van Openbare Kunst Veldhoven binnen het cultuuronderwijs van uw school. De gemeente vindt het belangrijk dat haar openbare kunst als Lokaal Erfgoed meer bekendheid krijgt bij haar inwoners, passanten én scholieren. Momenteel is er weinig achtergrondinformatie over de verschillende kunstwerken.

Informatie die van belang is, omdat het één van de randvoorwaarden is om kunstwerken in betekenis te laten toenemen.

De kunstwerken staan verspreid over Veldhoven. De werken geven met elkaar een goed beeld van de ontwikkeling in de openbare kunst in Nederland van de jaren ‘70 tot nu; ook vertegenwoordigen ze verschillende stijlen. e Graag stel ik me aan u voor. Ik ben Mieke van Os, student 4 jaar aan de Hogeschool voor de Kunsten, Beeldende Vorming, docentenopleiding. Op verzoek van de gemeente en in samenspraak met de opleiding analyseer ik een twintigtal soorten kunstwerken, van monumentale kunst tot mediakunst. Ze zijn gemaakt door veelal bekende kunstenaars, al dan niet aan het begin van hun loopbaan. De bedoeling is om een en ander toegankelijk te maken middels een educatief instrument.

Ik pluis de bronnen na. Wat is aanleiding tot het geven van de opdracht, waarom kiest de gemeente voor een bepaalde kunstenaar? De archieven van de gemeente, de bibliotheek van het Van Abbe Museum, BKCC en de RKD vormen de grondslag. Ik beschrijf de kunstwerken beeldbeschouwend, in brede zin. Hoe gaat de kunstenaar te werk?

Wat kun je zeggen over de betekenis, kleur, vorm, materiaal, compositie, locatie, et cetera? Hoe past het kunstwerk in het oeuvre van de kunstenaar? De eventuele relatie met eerdere perioden en / of stijlen en andere kunstenaars. Bij ieder kunstwerk komen werkvormen. Gevarieerd in opzet, zodat ze leerlingen - in het bijzonder de klassen HAVO 3 / 3 -4 VWO - ondersteunen in de verschillende manieren van omgaan met kunst. Recente benaderingen van kunst- en cultuureducatie zijn onderwerp van onderzoek en worden meegenomen, als ook de aansluiting met onder meer het kader van Cultuur in de Spiegel. Evenals aspecten die uit onderzoek naar voren komen rondom de beleving van kunst.

Graag neem ik ook uw gedachten en wensen mee.

De vragen gaan over: mogelijkheden om educatie over Openbare Kunst Veldhoven in te bedden in het onderwijsprogramma. Concrete aanknopingspunten. Koppeling met praktijkwerk? Hoe kijkt u zelf aan tegen de Openbare Kunst in Veldhoven? Uw waardering. Beschikbare kennis, materialen en middelen omtrent de kunstwerken in de openbare ruimte. Het verbinden van educatie over Openbare Kunst Veldhoven en de methode en visie op het vak die u hanteert. Uw antwoorden kunnen mij richting geven en zijn input voor de uitwerking van het educatieve instrument.

Graag ontvang ik uw antwoorden 13 mei of eerder. U kunt mailen naar: kunstopstraatBrabant@gmail.com De bedoeling is om voorgaande op te nemen in een website, welke wordt aangehaakt aan de website van Museum ’t Oude Slot. Daarmee is vanaf juli een specifiek educatief instrument over Openbare Kunst in een webomgeving direct toepasbaar. Op termijn volgen binnen dit stramien ook de andere kunstwerken. In eerste instantie met het oog op het VO, maar ook andere geledingen kunnen er uit putten. Desgewenst te combineren met De Geheimen van Veldhoven en Kunstroute Brabant.

Ik stel uw medewerking zeer op prijs en geef desgewenst graag een toelichting.

Met vriendelijke groeten, Mieke van Os De Groote Aa 23, 5591 KX Heeze, 06 - 34210439

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 19

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 20

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 21

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

Beeldende kunst op straat, beeldig Veldhoven! Bijlage 2: Beschrijvingen openbare kunst.

‘Tiental’ Bijlage 3 e.v. Uitwerkingen werkvormen (Hoofdstuk III, bijlage 3 e.v.)

1.Bureau Burobas, Vormgeving & Omgevingskunst

3.Piet Dirkx, Vormgeving & Omgevingskunst

6.Herman Kuijer, Lichtkunst & Mediakunst

2. Briët , (Parken & Pleinen)

4.Wim Geeven, Monumentale kunst

5. Nic Jonk, (Parken & Pleinen)

7. Henk Oddens, (Monumenten & Gedenktekens 8. Joost van Santen, Lichtkunst &

Mediakunst (Installatiekunst / Landmark)

9. Bart Slegers, Monumentale kunst

10. David Vandekop, Monumentale kunst

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 22

Kunst op straat, beeldig Veldhoven: bekijk het!

I Openbare Kunst Veldhoven, een open boek?

[Uitwerkingen beschrijvingen Beelden Openbare Kunst Veldhoven22 – I Bijlage 3 en volgende - in apart document, in verband met zwaarte van de bestanden]

Burobas Antoinette Briët Piet Dirkx Wim Geeven Herman Kuijer Henk Oddens Joost van Santen Bart Slegers Nic Jonk David Vandekop

I I I I I I I I I I

24 34 40 49 55 61 67 80 84 92

– 33 bijlage 3 - 39 bijlage 4 – 48 bijlage 5 – 54 bijlage 6 – 60 bijlage 7 – 66 bijlage 8 – 79 bijlage 9 – 83 bijlage 10 – 91 bijlage 11 -100 bijlage 12

22

11. Jacques Sleegers, 12.Cees Andriessen, 13. Jan de Baat , 14.Frans en Marja de Boer – Lichtveld, 15.Theo van Brunschot, 16. Piet

Killaars, 17.Nel van Lith, 18.Lou Manche, 19.Heinz Reijnders, 20. Bert Staal: zijn grotendeels uitgezocht wat betreft bronnen archief Gemeente en Van Abbemuseum.

MvoMieke4dt Fontys Hogeschool voor de Kunsten docentenopleiding Beeldende Vorming, scriptie Theorie der Kunsten – Didactiek.

Begeleiding door mevrouw Simone Rijs en Judith Boessen, (praktijk) mevrouw Annette Redegeld en de heer Ot Ottenheim.

Pagina 23