კალმის წვერზე დატეულნი

Page 1

manana TaraSvili

kalmis wverze dateulni


avtori madlobas uxdis Temur da anuka tefnaZeebs, JuJuna wereTels da ioseb makraxiZes finansuri TanadgomisTvis.

redaqtori: aleko iverieli stili-koreqtura: xaTuna baliaSvili

dakabadoneba: Salva muradaSvili


kalmis wverze dateulni

3

avtorisagan gorSi davibade da gavizarde, amitom gasakviri ar aris Tavze metad miyvardes mSobliuri qalaqi da misi mkvidrni. bavSvobis yvelaze naTeli wertili Cemi gamzrdelia _ imerelma kacma damatkbo mamobis surneliT. Zalian stumarTmoyvare da mosiy­ varule adamiani iyo. misgan viswavle, rom siZulviliT suli ar unda gaisvaro, rom adamiani meore adamianis mosafereblad aris mosuli amqveynad.E profesiiT pedagogi Tavidan arc vfiqrobdi Jurnalisto­ baze, magram... gasuli saukunis bolos mec Semexo maSindel saqarTveloSi `u~-ze dawyebuli yvelanairi ubedureba: uSuqoba, ugazoba, upuroba, ufuloba, mavanTa uguloba, umuSevroba, anu CemTvis yvelaze saSineli u s k o l o b a. yovel Rame mesizmrebodnen Cemi moswavleebi... im kruxs vgav­ di, wiwilebis gareSe rom datoves... sasowarkveTa momeZala... rodesac mivxvdi, rom skolas mowyvetils usaqmuroba auarebel problemaze damafiqrebda da Wkuidan SemSlida, TviTgadarCenis mizniT gadavwyvite Cemi fiqrebisTvis ufro sasargeblo mimar­ Tuleba mimeca. kalami `avlese~ da garSemo mimovixede. veZebdi adamianebs, visi cxovrebac misabaZi unda yofiliyo danarCenebi­ sTvis, vinc Rirseulad umklavdeboda siZneleebs, Zalian uWir­ daT, magram arsebobis mZime wuTebSic ar kargavdnen yvelaze mTavars _ adamianis saxes. paralelurad, SeZlebisdagvarad dav­ diodi da vaSuqebdi gorSi gamarTul saqmian Sexvedrebs da kulturul RonisZiebebs. cotam Tu icis, rom 25 weli uStatod da uxelfasod, mar­ Tla uangarod `viJurnaliste~. gulwrfelad getyviT, es ar iyo ubralod drois mokvla: CemTvis yvelaferia qarTuli _ `xmaTa xaverdebis da RmerTebis ena~, miyvars adamianebic da did sia­ movnebas maniWebs maTTan urTierToba. SemoqmedebiTi muSaobisas erTi frazac ar damiweria grZnobis gareSe. sityvebs Sua duRa­ bad gulisgulSi gatarebul siyvaruls viyenebdi da ase fereb-


4

manana TaraSvili

ferebiT Seiqmna aTasamde werili, romlebic wlebis manZilze ibeWdeboda adgilobriv presaSi: `gorel feiqarSi~ (redaqtori nunu xiTariSvili), `goris moambeSi~ (redaqtori zaur waqaZe), `xalxis gazeTSi~ (redaqtori rezo oqruaSvili). am werilebis didi umetesoba mcire moculobisaa. adgilo­ brivi gazeTis formati Znelad iZleoda frTebis gaSlis saSua­ lebas, ver xerxdeboda didi narkvevebis momzadeba da Jurna­ listuri Jinis srulad dakmayofileba. SezRudul moculobaSi saTqmelisTvis rame damiklia ki ara, piriqiT, ufro metad vcdilobdi maqsimalurad yvela rakursiT danaxuli responden­ ti meCvenebina mkiTxvelisTvis. ratom gadavwyvite werilebis wignad gamocema? respondentebis didi umetesoba goris koloritebi iyvnen, an arian. isini goris istorias qmnidnen da gamorCeulni iyvnen profesiuli saqmianobiT da cxovrebis wesiT. yvelam damsaxu­ rebulad moixveWa saxeli, dideba, xalxis siyvaruli da pati­ viscema. minda momavali Taobis gorelebma am wigniTac daimaxsov­ ron maTi saxelebi, Seiyvaron isini da iamayon, rom im qalaqSi cxovroben, sadac es adamianebi daabijebdnen. cxadia, erT patara wignSi SeuZlebelia yvela dabeWdili werilis Tavmoyra. Sevecade mkiTxvelisTvis mimewodebina sauke­ TesoTa Soris saukeTeso `mtevnebi~ sakuTari Jurnalisturi `rTvelidan~. ra Tqma unda, Rirseuli gorelebis ricxvi bevrad aRemateba Cemi werilebis raodenobas. yvelas ver gavwvdi da movefere, risTvisac gulwrfeli bodiSi minda movixado danar­ Ceni Tanaqalaqelebis winaSe: mapatieT, Cemo Zvirfasebo, me erTi var, Tqven _ Zalian bev­ rni. RmerTma metad gamravloT, Cemo gorelebo!


kalmis wverze dateulni

5

siTboTi savse wigni (redaqtoris winasityvaoba) visac Tvali miudevnebia qalaq gorSi gamomavali presis furclebisTvis gasuli saukunis 90-iani wlebidan dRemde, mas yuradRebidan ar gamorCeboda erTi niWieri da daxvewili ge­ movnebis mqone Jurnalistis saintereso publikaciebi... es gaxlavT yvelasTvis sayvareli da dasafasebeli adamiani, mravali aseuli sagazeTo werilis avtori, qalbatoni manana TaraSvili. daibada 1965 wels q. gorSi. 1991 wels daamTavra cxinvalis pedagogiuri institutis filologiis fakulteti. msaxurobda qarTuli enisa da literaturis pedagogad. 1994 wlidan eweva intensiur Jurnalistur saqmianobas. 2000 wlidan msaxurobda qalaq goris gamgeobaSi, sazoga­ doebasTan da masmediasTan urTierTobis samsaxuris wamyvan spe­ cialistad. aqtiuradaa Cabmuli arasamTavrobo seqtoris muSa­ obaSic. itacebs poezia, klasikuri musika, saxviTi xelovneba, xelsaqme... Znelia, wignis patara winasityvaobaSi srulyofilad Seafaso misi mravalwliani namoRvawari. avtorma Cveni qalaqis Rvawl­ mosil da koloritul pirovnebaTa mTeli galerea warmoadgina: mwerlebi, msaxiobebi, musikosebi, mxatvrebi, qoreografebi, mec­ nierebi, pedagogebi, medicinis muSakebi, sportsmenebi... ai, vin arian am mSvenieri wignis personaJebi. literaturis dargSi: meufe Tadeozi (ioramaSvili), vano CxikvaZe, nodar tabiZe, zaur waqaZe, vaJa dadianiZe, giorgi maxa­ robliZe, daviT axlouri, manana SubiTiZe, inesa merabiSvili, olia bragvaZe, meri marwyviSvili, sofiko meqvabiSvili, Sergil suxitaSvili. Teatraluri xelovnebis moRvaweni: giga lorTqi­ faniZe, oTar quTaTelaZe, anzor gvaZabia, levan ozgebaSvili, koba gabeSia. musikis sferodan: jemal beglariSvili, mayvala


6

manana TaraSvili

xorbalaZe, samusiko kolejis qalTa gundi, nino wiklauri, miSiko koSkaZe. saxviTi xelovnebidan: avTandil RuduSauri. qoreografebi: didi maestro iliko suxiSvili, gamoCenili xe­ lovani omar xubaevi, nukri dvali, ia TavaZe. mecnierebidan: istorikosi, profesori eldar mamisTvaliSvili. leqtor-peda­ gogebi: liana baxtaZe, valeri suxiSvili, nino tatiaSvili, Tamar uTneli­Svili, lela kakaSvili, Tina RviniaSvili. medici­ nis muSakebi: trifon gamsaxurdia, sergo jafiaSvili, jumber gogiaSvili, aleko CoCia, zaal gabaSvili, aleko xuroSvili. sportsmenebi: saamayo falavani SoTa CoCiSvili, eduard koSkaZe, gela pavliaSvili. sazogado moRvaweni, qalaqis kolorituli pirovnebani: Cermen dudaiTi, vasil sabanaZe, lamara Sayula­ Svili... wignSi Sesulia avtoris or-ori Canaxati da feletoni. qalbaton manana TaraSvilis sasaxelod unda iTqvas, rom mis werilebSi yvela cnobili pirovneba warmoCenilia srul­ yofilad, rogorc damsaxurebiT, aseve maTTvis damaxasiaTebeli adamianuri TvisebebiT. avtori SesaniSnavi moqarTulea, aqvs weris sakuTari stili, saintereso mTxrobelia. es yvelaferi metyvelebs Jurnalistis niWierebaze da imeds iZleva, rom misi SesaniSnavi wigni saTanadod iqneba dafasebuli da arasdros moakldeba erTguli mkiTxveli...

aleko iverieli Sida qarTlis msoflio kulturis

Semswavleli centris prezidenti


7

kalmis wverze dateulni

asea, sicocxle moklea, xelovneba _ maradiuli... mamuliSvilis ambavi yvelaferi iTqva, yvelaferi dai­ wera, saTqmeli TiTqos aRaraferia... mis qeba-didebaSi moiRalnen qa­ r­ T­ ve­ li Jurnalistebi, sityvebs da­ u­ naneblad xarjavdnen maqebarni. ho, yvelam yvelaferi icis, magram aris kidev raRac, lamazi da amaRlebuli, siamayis grZnoba rom hqvia. geamayeba, rom es udidesi xelovani Seni miwawylis Svilia da dausruleblad gin­ da ismino legendebi mejvrisxevidan afrenil mocekvave biWze, msoflio rom gaaoca arwivadqceulma. ioseb stalini, kliment gotval­ di, luqsemburgis hercoginia Sarlota, Sveciis monarqi gustav adolf VII, javaharlal neru, jon kenedi, CerCilis qvrivi, belgiis mefe bodueni, kviprosis prezidenti makariosi da mra­ vali sxva _ ai, arasruli sia im adamianebisa, romlebic moixib­ lnen iliko suxiSvilis qarTuli baletis xelovnebiT da siy­ varulis niSnad xeli CamoarTves did xelovans. dRes iliko suxiSvili 95 wlis iqneboda, CvenTan erTad gai­ xarebda, CvenTan erTad izeimebda lamis erTi saukunis iubiles. mizani ilikos cekvis sanaxavad suxiaanT ubans awydebodnen mejvris­ xevelebi. biWs ritmis iseTi grZnoba hqonda, yvela xvdeboda, rom igi cekvisTvis iyo gaCenili. erTi wlis daoblda, dedam _ ana kazanovam saxl-kari gayida da TbilisSi gadasaxlda. ojaxs


8

manana TaraSvili

uWirda, amitom patara iliko xan mixailovis prospeqtze yidda wabls, xanac saswrafo depeSebi dahqonda. obol biWs mamobilad moevlina leqso aleqsiZe, romlis sa­ cekvao studia-saswavlebelSi eufleboda iliko cekvis dros mux­ lebze dacemis saidumloebas da cerebze sirbilis teqnikas. Rru­ beliviT isrutavda yvelafers. Tan ganacvifra aRmzrdeli cekvis aTvisebis unariT, swrafi fantaziiT, niWiTa da dakvirvebiT. male iliko suxiSvili qarTuli cekvebis ubadlo Semsrule­ blad aRiares. 1937 wels moskovSi saqarTvelos xelovnebis pirvel de­ ka­ daze ilikos cekvis Semxedvare ioseb stalins uTqvams: `ra ganaTlebulia SobelZaRli fexebSio~. ymawvil kacs ar akmayofilebda miRweuli, sxva safiqrali gas­ Cenoda, sxva mizani amoZravebda, ufro didi saqmisTvis er­ Coda guli da... erT mSvenier dRes ansamblis Seqmna gadawyvita. dideba Sromis xelSia mocekvavis gamWriaxma gonebam Tavidanve ganWvrita, rom ansam­ blis momavali, adre Tu gvian, saqarTvelos kulturis presti­ Jis saqme unda gamxdariyo, amitom didi mondomebiT Seudga mis Camoyalibebas. omi jer ar iyo damTavrebuli. erTi wlis ganmavlobaSi naxev­rad mSier-mwyurvalni, yovelgvari xelfasisa da materialuri mxar­ daWeris gareSe iliko msaxiobebTan erTad akeTebda did erovnul saqmes. raRa Tqma unda, meuRles gverdidan ar iSorebda, qarTuli cekvis sakurTxevelTan erTad mividnen nino da iliko. orive daundobeli da mkacri iyo ansamblis interesebis sakiTxebSi. sarepeticio wvrTna tardeboda nervebis daZabviT, xangrZlivi pauzebis gareSe, foladiseburi disciplinis devi­ ziT: `yvelaferi winsvlisTvis.~ ansamblSi `keTili~ dasveneba aravis ewera. ninos repeticiebSi guruli sicxare Warbad ifr­ qveoda. iliko ukompromiso iyo, ansamblSi wylis mnayvels da zarmacs ar gaaCerebda.


kalmis wverze dateulni

9

yoveli gamarjvebis Semdeg kvlav brZolas iwyebda Semdegi gamarjvebisTvis. daufasda titanuri Sroma _ Semoqmedis bedis etls varskvlavTa Tanavarskvlavedi gauZRva cisken. oqros dReebis krialosani ninos qoreografiul mozaikebSi ilikos cecxlovani ferebi Sehqonda. TandaTanobiT ansambli zRapruli amiraniviT davaJkac­ da da mziuri saqarTvelos surneli mTel msoflios mohfina... ansamblis wevrebma fexis cerebze anSlagiT Semouares dedami­ was. cekviT gacviTes msoflios udidesi sakoncerto darba­ zebi. ena ver aRwers im aRtacebas, rasac ucxoeli mayurebeli ganicdida, maTTvis xom Cveni cekvebi romantikuli gancdebis wyaro iyo. ovaciebs bolo ar uCanda, naxevar saaTze met xans ukravdnen taSs. koncertis Semdeg midiodnen mocekvaveebTan da kiTxulobdnen: `muxlebi mTeli gaqvT?~, `Tqveni Ceqmebis naxva SegviZlia?~, `rogor yris naperwkals qarTuli xmali?~ ramdenjerme ansamblma ufasodac Caatara damatebiTi koncerti, rac kapitalisturi samyaros moqalaqeTaTvis sensaciuri ambavi iyo. nino ramiSvilisa da iliko suxiSvilis xelmZRvanelobiT an­ samblma msoflios uCvena `momxiblavi~, `gasaocari~, `eleqtro­ nuli~, `romantikuli~, `fantastikuri~, `warmtaci~, `gonebis Semaryeveli~, `andamaturi~, `zRapruli~, `cecxlovani~ didi qarTuli baleti, romelmac Tavisi wvlili Seitana msoflio sakacobrio kulturis oqros fondSi. zed wamwamze mizixar mTeli cxovreba `wamwamze~ ujda ilikos nino. Zalian uyvarda meuRle, eTayvaneboda mis niWs. kargad icoda, rom igi araCveu­ lebrivi adamiani iyo. qali _ saocreba, romlis Rirsebebi auwonavia. iliko rom gaicno, nino ramiSvils axali damTavrebuli hqonda maria perinis sabaleto studia. zedmiwevniT icoda kla­ sikuri baleti, brwyinvale balerinad iTvleboda, romelsac sakuTari tanis RerZis garSemo 32-jer SeeZlo Setrialeba.


10

manana TaraSvili

swored misma profesionalizmma moxibla `suxiaanT~ biWi, ro­ melic didxans ver axerxebda ninosTan miaxloebas misi mkacri mSoblebis da aRmzrdelebis gamo. gambedaoba maSin moikriba, roca qarTuli cekvebis baletmeisteri da wamyvani solisti gaxda. paemani Sedga. axalgazrdebi mixvdnen, rom erTmaneTisTvis iyvnen gaCenilni, magram... ninos yvelam dauwuna arCevani, mo­ cekvavea da rad gindao. marto mamam uTxra: Tu ginda gahyevi colad, ara da saxli gaqvs da ukan moxvalo. ilikos zurgda­ kemsili perangi ecva. yvelas jibrze im zurgdakemsil perangian biWs gahyva nino. arc unania arasodes. cxovrebis dasawyisSi siZneleebic hqondaT, magram yovlis­ SemZle yofila siyvaruli. SeuZlebeli SeZles da Camoayali­ bes ansambli, romelic msoflios `merve saocrebad~ monaTles mraval qveyanaSi. maTi cekvebi yovelTvis da yvelgan qoreo­ grafiuli dResaswauli iyo. didma baletmeisterma kasiane ga­ leizovskim ilikos da ninos uwoda `xelovnebis RmerTebi~, romlebmac Sesves ukvdavebis wyaro, xelovnebis neqtari. ...erTmaneTze zrunvaSi SemoacvdaT wlebi. iliko uzomo pa­ tivs scemda meuRles. yofiTi wvrilmanebisTvis arasodes mo­ acdenda. is ki ara, yavasac TviTon uduRebda da yovel diliT sawolSi mihqonda misTvis. ninos marto sarepeticio darbazSi yofna evaleboda. roca sikvdilma moakiTxa, maSinac sul ninoze wuxda, sevdiT Sexvda uflis ganaCens, radgan dasakenteblad ar emeteboda cxovrebis megobari... xerxi sjobia Ronesa... yvelaze dasamaxsovrebeli da `sazeimo~ Sexvedra ansambls axal zelandiaSi mouwyes. TviTmfrinavis win Camwkrivebulma mao­ ris tomis 60-ma warmomadgenelma, romelTac xelSi dolebi da Sxamiani mSvild-isrebi eWiraT, yuriswamRebi Rriali da muqaris Rmuili atexes. maT saxeze sazareli niRbebi aefarebinaT. mwkrivs gamoeyo nadiris tyaviT Semosili tomis beladi


kalmis wverze dateulni

11

_ uzarmazari tanis da saSinlad daRrejilniRbiani mamakaci. igi veluri cekviT da naxtomiT uaxlovdeboda TviTmfrinavs, isev ukan ixevda, Tan Sxamian Subs ilikos uRerebda. danarCeni velurebic kaJiani SubebiT imuqrebodnen. beladi gatexili taS­ tis xmiT yioda sabrZolo devizebs, yvelas aqezebda stumrebis winaaRmdeg. qarTveli mocekvaveebi Sefiqriandnen. sami maTgani TviTmfri­ navSi Sevarda da rekvizitidan ramdenime xanjali da xmali gamoitanes. mdgomareoba kritikuli gaxda. bolos beladma ilikos win yvavili daagdo. ilikos gamWriaxma gonebam us­ wrafesad miiRo swori gadawyvetileba, yvavili aiRo da gulze daibnia, riTac megobroba gamoxata. misma saqcielma mowonebis Rmuili gamoiwvia maspinZelTaASoris. gaugebrobis burusi gaifanta da stumar-maspinZelTa Soris ndoba gaRrmavda. * * * inglisis qalaq sanderlendis merma koncertis Semdeg ku­ lisebSive gamosaTxovari sufra gauSala qarTvel mocekvaveebs. magidasTan miitana sagangebod Camosxmuli erTmetriani sqeli brolis sasmisi, Seavso saukeTeso britanuli RviniT da qar­ Tveli vaJkacebis gamocda moindoma: vinc amas daclis, qalaq sanderlendis sapatio wevri gaxdebao. ilikom xerxi ixmara: _ batono mero, vinaidan yvela CvenganisTvis Zvirfasia qalaq sanderlendis sapatio wevris wodeba, axla yvela SevsvamT da ise davcliT sasmiss. sicil-xumrobaSi 70-ma kacma mosva Rvino da... daclili bro­ lis sasmisi ansamblis muzeums Seemata. mosagonars ra gamolevs Tavisufal dros gamonaxavda Tu ara, iliko qarTlis Suagu­ lisken, biZaSvilebisken moiCqaroda. gorSi valeri da omar su­ xiSvilebi eimedebodnen, mejvrisxevSi _ Jora, andro da tari­ eli. sxva mokeTe da megobaric blomad hyavda.


12

manana TaraSvili

gogi dalaqiSvili (axlobeli): `rogorc adamiani, iliko uaR­ resad keTili da patiosani iyo, rogorc xelovani _ Seudarebeli~. mayvala abduSeliSvili (mocekvave): `suxiSvilebis ansamblSi 8 weli gavatare. umkacresi repeticiebis miuxedavad, es iyo ubednieresi wlebi Cems cxovrebaSi. batonma ilikom damxvewa, rogorc mocekvave. misi sikvdili Zalian ganvicade da Cemi wuxili leqsiTac gamovxate~. yvelaze meti mosagonari darCa respublikis damsaxurebul artists, individualur SemsrulebelTa respublikuri konkur­ sis laureats, evropisa da msoflios festivalebis araerTgzis laureats omar xubaevs, romelmac 20 weli dahyo suxiSvilebis ansamblSi: _ iliko suxiSvili iyo kargi mosaubre, swrafad moazrovne da Tavisi qveynis didi patrioti. misTvis ar arsebobda gamou­ vali mdgomareoba. igi ansamblis patroni da dasayrdeni iyo. saWiroebis SemTxvevaSi pirvel dartymasac yovelTvis TviTon iRebda. gveamayeboda xelmZRvaneli, romelic yvelas uyvarda da yvela afasebda. am siyvaruls TviTmfrinavidan CamosvlisTanave vgrZnobdiT. ...somxeTSi Cveni kulturis dReebi iyo, romelsac mTavrobis warmomadgenlebic eswrebodnen. veravin gariska scenaze sityviT gamosvla. bolos iliko gavida, daiwyo ubralod da mokle sityvaSi imdeni siyvaruli Caaqsova, taSis grialiT gaaciles scenidan. ...ansamblSi miRebis dros proteqcia gamoricxuli iyo. axal­ mosuli `gamocdas~ abarebda ansamblis win da yvelas uCvenebda Tavis SesaZleblobebs. veranairi zari `zemodan~ ver aiZulebda ilikos susti mocekvave mieRo. amdenad, suxiSvilebTan moxve­ dra yvela jildoze meti iyo. qarTuli cekvis racionalizatorma bevri siaxle Semoitana qarTul qoreografiaSi, erT-erTi iyo kankala gasma qarTul cekvaSi (erTis magivrad fexs orjer iqnevdnen). es aris ur­ Tulesi ileTi, romelsac bevri cnobili mocekvavec ver asru­ lebs. ilikoseuli kankala gasma qarTulma filmma `qeTo da kotem~ Semogvinaxa.


13

kalmis wverze dateulni

epilogis magier sicocxlis mTeli sixaruli SemoqmedebaSia, qmnide _ niSnavs mokla sikvdili. iliko suxiSvilma daamarcxa sikvdili _ qarTuli cekvis qariSxaliT mTel msoflios Semouara. daamarcxa sikvdili _ yvela cekvaSi Taviseburi locva Caaqsova, Taviseburi siuJeti. daamarcxa sikvdili _ qarTul qoreografias zurabiviT Cae­ duRaba da, vidre saqarTveloSi Tundac erTi qarTveli icekvebs, mis saxels daviwyeba ar uweria. asea, sicocxle moklea, WeSmariti xelovneba maradiuli!

2002 w.

locvasaviT sakiTxavi leqsebi `didebulad galobs da locu­ lobs meufe Tadeozis leqsi! man sa­ saxelod gaagrZela did qarTvelTa Rvawli da striqonebi, strofebi ise aamRera, aaduRa, rom Znelia Tavi daaRwio maT magiur Zalas. aTas striqonSi advilad gamoarCev meufis leqss, amoicnob mis ritmsa da riT­ mas. es imitom, rom misi gonebidan ankara wyarosaviT moedineba sidiade, siwrfele da alalmarT­ loba. misi leqsebi locvasaviT unda ikiTxo, raTa kidev ufro miuaxlovde ufals. poezia ki ara, ufro amomavali ciskris var­ skvlavia, saocrad mocimcime da gzis gamabrdRvialebeli~, _ ase axasiaTebs TianeTis da fSav-xevsureTis moZRvris Semoqmedebas misi ZvelisZveli megobari, mwerali zaur waqaZe. swored am poeziis mosasmenad Seikriba goris sazogadoe­ ba goris saswavlo universitetis saaqto darbazSi. Sexvedra


14

manana TaraSvili

gaimarTa goris municipalitetis gamgeobisa da istoriul-eT­ nografiuli muzeumis iniciativiT da meufe andrias locvakurTxeviT. darbazma ver daitia yvela msurveli. xalxis didi nawili gareT elodeboda sasurvel stumars. meufis molodinSi poeziis did moyvarul zviad xubulurs gavesaubre: _ sulierebis zeimi gveqneba dRes. ar aris patara ambavi, roca mRvdelTmTavari, sasuliero piri eris Tvalwin war­ moCindeba ara mxolod rogorc warCinebuli da Rirseuli moZRvarTuxucesi, aramed rogorc sxva niWiT dajildoebuli adamiani. Tu davukvirdebiT meufis leqsebis versifikacias, riTmebs, davinaxavT namdvil poets. mis poeziaSi iseTi sisuf­ Tavea, ver ifiqreb, radgan meufe da sasuliero piria, imitom saubrobs RmerTze, sulier siwmindeze. morwmune saero pir­ sac SeiZleboda daewera aseTi leqsebi, magram didi sarwmu­ noebrivi cecxli marTlac gamorCeuls xdis mRvdelmTavris Semoqmedebas. cota mouTmenlad velodebi RonisZiebis daw­ yebas, imitomac, rom leqsebs kiTxuloben Cemi mos­ wavleebic Rirsi mama giorgi mTawmindelis saxelobis skola-gimnazi­ idan. dadga nanatri wuTi, darbazi fexze amdgari Seegeba meufe Tadeozs, romelmac daloca Sekrebilni da dideba usurva gors saqarTvelos didebasTan erTad. `mravalJamieri~ daagugunes ansambl `goris~ Coxosanma mom­ Rerlebma. RonisZiebis wamyvanma _ sergi makalaTias saxelo­ bis goris istoriul-eTnografiuli muzeumis sazogadoebasTan urTierTobis menejerma Temur kapanaZem damswre sazogadoebas acnoba, rom erTi wlis win rigiTma gorelma qeTevan xadurma mas aTxova meufis leqsebis krebuli `aRTqmuli gazafxuli~, romelic misi samagido wigni gaxda. udidesi STabeWdileba mos­ venebas ar aZlevda, swored maSin daibada am saRamos Catarebis idea. Tanamoazrec male ipova goris istoriul-eTnografiuli muzeumis direqtoris Tina sosaniZis saxiT da Canafiqri saqmed aqcies _ qarTlis gulSi moiwvies qarTuli poeziis didi tradiciebis Rirseuli gamgrZelebeli, uwmindesis uerTgulesi


kalmis wverze dateulni

15

TanamebrZoli, samSoblosTvis gulanTebuli, saTno da Tavmda­ bali mitropoliti Tadeozi. Temur kapanaZem Zvirfasi stumris biografia gadaufurcla Sekrebil sazogadoebas.Mmeufe Tadeozi _ eriskacobaSi mirian ioramaSvili daibada 1946 wlis 12 oqtombers goris raionis sofel flavSi mravalSvilian ojaxSi. RvTis siyvaruli mor­ wmune mSoblebisgan gadmoeca, romlebic xSirad daatarebdnen mas geris wminda giorgis da ikorTis mTavarangelozis salo­ cavebSi. nawyveti meufis dis _ qalbaton nanulis mogonebi­ dan: `ojaxSi 10 bavSvi vizrdebodiT, iyo gaWirvebac, magram deda mariam te­ raSvili gansakuTrebiT gamoirCeoda uflisadmi rwme­ niT. `Tu ara RvTis didi wyaloba, 10 bavSvs rogor gavz­ rdidio~, _ xSirad icoda Turme Tqma. miriani bavSvobidanve gamoirCeoda da-ZmebSi niWiT, sikeTiT, udidesi siyvaruliT. yov­ elTvis gaWirvebulTa Semwe iyo~. patara mirianma swavla flavis rvawlian skolaSi daiwyo. pirveli leqsi 5-6 klasSi dauweria. skola qveSSi daamTavra da n. baraTaSvilis saxelobis goris saxelmwifo pedagogiur instituts miaSura. istoria-filologiis fakultetis dam­ Tavrebis Semdeg qveSis saSualo skolas daubrunda istoriis maswavleblad. erTi weli gaatara iq, maleve mixvda, rom sxva iyo misi gza-savali da mcxeTis sasuliero seminarias miaSura saswavleblad. bevrs emudarnen qveSelebi, magram arCevanisTvis aRar gadauxvevia. M momavali meufis sasuliero gza alaverdis sakaTedro ta­ ZarSi daiwyo, sadac alaverdelma episkoposma grigol cercvaZem jer diakvnad, Semdeg berad aRkveca da saxelad Tadeozi uwoda. 1978 wlis 2 agvistos uwmindesma da unetaresma ilia II-m sionis sakaTedro taZarSi episkoposad akurTxa igi. oTxi aTe­ uli welia urTules da mZime gzas gadis, ufals da qarTul sityvas erTad emsaxureba. misi Rvawli kargad icoda mama gab­ rielmac, masve ekuTvnis sityvebi: `Tqven arc ki iciT, vin aris meufe Tadeozio~. RonisZiebaze bevrma gamoxata siyvaruli da pativiscema meu­ fis misamarTiT. vano CxikvaZem Seaxsena sazogadoebas, rom meufe


16

manana TaraSvili

Tadeozi goris sapatio moqalaqea, `CemTvis ki saqarTvelosi da msofliosic. gaubzaravi sulis patroni nebas ar aZlevda saqarTvelos, rom saRaTas ZiliT daeZina~, _ dasZina mweralma. X sajaro skolis direqtorma gela jafariZem gaixsena stu­ dentobis wlebi, saerTo sacxovreblis 25-e oTaxi, sadac maSin erSi myof saTno da gulisxmier mirian ioramaSvilTan erTad cxovrobda da misi bevri kargi leqsis Seqmnis Tanadamswre gaxda. man ymawvilkacobaSi dawerili da ukve dakargulad miC­ neuli leqsebi Seaxsena TanaoTaxelsa da megobars, riTac Za­ lian gaaxara. leqsis `vali~ daubruna mitropolits leqsis ostatma giorgi maxarobliZem. `qristes asakSi or Tanamdebobaze muSaobda meufe Tadeozi _ mcxeTis sasuliero seminariis reqtori imavdroulad sapat­ riarqos qorepiskoposic iyo~, _ aRniSna `banovanis~ wevrma meri marwyviSvilma da sakuTari striqonebi uZRvna `gulmarTal da alal kacs~, romelsac `RmerTTan saubris da leqsis garda araferi aqvs danaSauli~. `ufali Rirseulebs irCevs,~ _ am sityvebiT daiwyo mo­ gonebaTa gaxseneba nunu oTaraSvilma. mas sakuTari leqsebiT Caenacvlnen banovaneli sofiko meqvabiSvili, poeti nodar mdi­ nariZe da mweralTa kavSiris Tavmjdomare jemal injia. `ra iqneboda wuTisofeli, Tqvennairi kacebi xandaxan mainc rom ar gamoanaTebdnen, _ mimarTa poet-meufes specialurad am dRisTvis CamobrZanebulma megobarma poetma tariel xarxela­ urma. `mixaria, rom madliani saRamoTi axmianda Cveni universite­ tis kedlebi da gvestumra adamiani, visac Cveni deda-samSoblos sulier burjad yofna da qarTuli sityvis msaxureba erTmaneT­ Tan xmaSewyobiT Seuxamebia~, _ kmayofilebas ver malavda goris universitetis reqtori giorgi sosiaSvili. wminda nikolozis saxelobis taZris winamZRvarma, dekanoz­ ma gedeonmaMmrevlisa da eparqiis saxeliT madloba gadauxada meufe Tadeozs mobrZanebisTvis da im samsaxurisTvis, rac man gaswia qarTveli xalxis sulierebis gzaze kalmiTa da jvriT


kalmis wverze dateulni

17

xelSi. misi Rvawli marTlac rom didi gakveTilia TiToeuli marTlmadideblisTvis. RonisZiebaze meufe Tadeozis leqsebi waikiTxes moswavlee­ bma: elina gozalovam (XII sajaro skola), mariam sordiam (#1 skola-liceumi), leqso mariamiZem (Rirsi mama giorgi mTaw­ mindelis gimnazia), qeTevan titviniZem (IV sajaro skola), Salva gagniZem (XII sajaro skola), aleqsandre cotniaSvilma (XI sajaro skola), X sajaro skolis direqtoris moadgilem irma cilikaSvilma... darbazSi ismoda keTilxmovani, siyvaruliT gamTbari, marTali, brZnuli striqonebi: `Seni sicocxle ers uxaria, mravalJamier kaTalikoso~, `saukuneebs apkurebs / sur­ neli Seni vazisa~ (wminda ninos), `zogjer mgelsac eSinodes gabrazebul cxvarisao, / marTals RmerTi Seeweva, gaswevs qedi xarisao~, `brZeni mamulze loculobs, mterma ar dauzianos~, `mamulo Seni gadamrCeni mxolod jvaria, / mamulo SenTvis Tavdadeba zecis karia~, `sulis simtkiciT qarTuliT / sulis mters brZoda marad~ (mama gabriels), `sakargymos TavSi mjdo­ marev, xar qristes wminda mxedari~ (vaJa-fSavelas), `Tval­ gasaxelad moCitul kvirtebs / nanad CaesmiT CurCuli xeTa, / yvelafers ambobs yvelafers itevs / es unazesi saxeli _ deda~... darbazSi RvTiuri xmebic gaisma _ meufe Tadeozis leqsze Seqmnili galoba `netar arian morwmuneni~ Seasrula wminda nikolozis saxelobis taZris mgalobelTa gundma (regenti eTer iaSvili), maTve igalobes `iavnana~, romlis fonzec leqsi waikiTxa VIII sajaro skolis moswavlem aleqsandre WavWava­ Zem. goris qalTa kamerulma gundma (diriJori Teona ciramua) aaJRera `mamao Cveno~, `quTaisuri serenada~ da `kirie elei­ son~. musikaluri nomrebiT gaalamazes saRamo sulxan cincaZis saxelobis samusiko kolejis III kursis studentma Tamar xu­ ciSvilma (profesor anzor Somaxias klasi, koncertmaisteri Tamaz abramiZe), momReralma emzar ioramaSvilma, II sajaro skolis moswavlem lika vaniSvilma, v. muradelis saxelobis samusiko skolis meoTxe klasis moswavlem cici jolbordma (pedagog lamara baramias klasi), wminda giorgis saxelobis


18

manana TaraSvili

skola-liceumis folklorulma ansamblma `onavrebma~, III sa­ jaro skolis moswavleebma qeTi lazaraSvilma da Tako kaka­ laSvilma, VI sajaro skolis ansamblma `gorelebma~, romelic specialurad am RonisZiebisTvis Seiqmna. Temur kapanaZem madloba gadauxada goris gamgebels papu­ na koberiZes, sakrebulos Tavmjdomares daviT razmaZes, go­ ris saswavlo universitetis reqtors giorgi sosiaSvils da restoran `imperialis~ mepatrones merab quCukaSvils gaweuli daxmarebisTvis da didi grZnobiT waikiTxa meufe Tadeozis le­ qsi `cidan uflis wyaloba male mogvevlineba~. ekranze meufe Tadeozis moRvaweobis amsaxveli fotokolaJi gamoCnda, bolo sityviTac man mimarTa mrevls: _ yvelaze saSinel droSi vcxovrobT, rogorc arasdros ise gvWirdeba sulieri siZliere. Cven gansakuTrebuli mrwam­ sis matarebeli eri varT. Cveni sarwmunoebis WeSmaritebaze RaRadebs saaRdgomod cecxlis gadmodinebac wminda miwaze. mere rogori `momferebelia~ saaRdgomo cecxli, Tavidan 15 wuTi arafers wvavs. adamianma guliT unda iwamo RmerTi da rwmeniT yovelTvis dafaruli iqnebi, boroti axlos ver mo­ gekareba. uRmerToba Znelia da mikvirs, rogor arseboben isini, visac RmerTis ar swamT. RmerTi gvaZlierebs da gvaZlevs Za­ las. RmerTi pirvel rigSi didi siyvarulia da am siyvaruliT Cven Zlierebi varT. dalocvilebi iyaviT, tkbil saqarTvelos RmerTi swyalobdes, kargad gaxsovdeT, jvaria Cveni gadam­ rCeni. WeSmaritad, meufeo! 2014 w.


kalmis wverze dateulni

19

sicocxlis fxizeli daraji… patara RmerTiviT dadioda patara qa­ laqSi... gamorCeulad sxvanairi iyo: uzado inteligenti da raindad dabadebuli, uan­ garo, dauzareli, adamianTa sicocxleze uzomod Seyvarebuli, mudam sxvis saSvelad momarTuli.... saafTiaqo sasworze aiwone­ boda misi patiosneba _ erTi misxalic ar daakldeboda... ar kiTxulobda vis exmare­ boda: mdidarsac da Raribsac, nacnobsac da ucnobsac erTnairad uwvdida daxmarebis xels, amitomac uyvardaT gorSi provi­ zori trifon gamsaxurdia, yvela Tavis axloblad Tvlida, erTi gasaubrebiT igi `Seniani~ xdeboda. ojaxi ar darCenila, visac ar moemsaxura madliani mkurnali. misi qaliSvili _ damsaxurebuli eqimi, amJamad 90 wels mitanebuli naTela gamsaxurdia xalisianad igonebs mamas, amayad mifurclavs misi cxovrebis epizodebs. ...senakis mazris sofel nosirSi daibada XIX saukunis miwu­ ruls. mSoblebs mis garda cxra Svili hyavdaT. mraval­Sviliani ojaxis warmomadgenelma jer senakis oTxklasiani skola daam­ Tavra, Semdeg quTaisis qarTuli gimnazia. sami weli imuSava baqoSi, vituSinskis afTiaqSi. 1915 wels moewyo yazanis saxelm­ wifo universitetTan arsebul specialur kursebze, romlis damTavrebis Semdeg meafTiaqis TanaSemwis diplomiT dabrunda imave afTiaqSi receptorad. baqoSi samudamod daukav­Sira Tavisi cxovreba elene adamiZes, romelic masTan erTad muSaobda. 1917 wlidan saqarTveloSia. sxvadasxva adgilas mouwia muSaobam.Mmisi moRvaweobis marSruti ase gamoiyureba: foTi _ receptor-kontroliori kerZo afTiaqSi, zugdidis raionis sofeli darCeli _ afTiaqis gamge, kaspis raionis sofeli wiTelqalaqi _ afTiaqis gamge, bolos gori _ misi saboloo navsayudeli.


20

manana TaraSvili

misi xelmZRvanelobiT gorSi funqcionireba daiwyo tub­ dispanserma, romelic aRiWurva rentgenis da fizioTerapiis kabinetebiT, bioqimiuri laboratoriiT; garemontda da gai­ zarda sawolebis ricxvi qalaqis saavadmyofoSi, muSaobis uke­ Tesi pirobebi SeeqmnaT mozardTa poliklinikas, qalTa da bavSvTaAkonsultacias, samalario sadgurs, vendaavadebisa da kanis sneulebaTa dispansers, afTiaqsa da sxva. aSenda saeqimo punqtebi qveSis, zeRduleTis, karaleTis, varianisa da skris sasoflo sabWoebSi, xolo sadac ar iyo samkurnalo qseli, saeqimo da saferSlo punqtebi gaxsna. mejvrisxevis, tyviavis, Sindisisa da karaleTis saeqimo Stats daamata ginekologis, pediatrisa da stomatologis saStato erTeulebi. aSenda sa­ bavSvo baga, sarZeve samzareulo da sxva. im periodSi goris samedicino samsaxuri yovelTvis maRal doneze iyo Tavisi maCveneblebiT. susxiani 37 weli masac Seexo... 23 agvistos daapatimres, magram `qvaze dadebulma madlma~ Tavisi qna _ viRacam icno da xeli ver moibrunes dasaxvretad. 1940 wels brali mouxsnes da gaaTavisufles. ufro meti enTuziazmiT Seudga saqmianobas. pacientebisTvis pirveli wamali misi Tbili mzera da momnusxavi Rimili iyo. Semdeg yuradRebiT mousmenda gaWirvebuls da arafrisdidebiT uars ar etyoda daxmarebaze. Tu saafTiaqo qselSi saWiro medikamenti ar moiZebneboda, Tavisi meTvalyureobis qveS iqve daamzadebinebda uebar saSualebas. Tan Tavze adga TanamSrom­ lebs, ambobda: marto SenaerTi araferia, Tu damzadebis wesi dairRvevao... qalbatonma naTelam gaixsena: `erTxel Cemi da operacias ikeTebda TbilisSi. mama ar Cavida mis sanaxavad. roca amis gamo vusayvedure, aRSfoTda: `Cems Svils ra Wirda, saukeTeso profesorebi dastrialebdnen, me kidev ramdenime gaWirvebuli adamiani imediT melodeboda, Ramis 4 saaTamde vmuSaobdi, rom meore diliT maTTvis wamlebi damexvedrebinao~. aseTi Tavdadebuli iyo. Zexorcieli ar arsebobda misi momduravi. SemoqmedebiTad udgeboda sayvarel saqmes da umaR­


kalmis wverze dateulni

21

les rangSi ayvanili profesionalizmis wyalobiT uSecdomod kurnavda sneulT. didi siTboTi da siyvaruliT ixsenebenM`Zia trifons~ mi­ si mSobliuri #1 afTiaqis TanamSromlebi: neli CinCriki, nana kevauri, bela kasraZe, luiza mamukaSvili. axsovT uSua­ lo, kontaqturi, iumoriT savse, avadmyofTaTvis dabadebuli provizori, TavauReblad rom amuSavebda maT pacientis drou­ li momsaxurebisTvis. Tu romelime TanamSromelSi eWvi See­ pareboda, aRar andobda rTuli receptiT wamlis damzadebas. gansakuTrebiT hyvarebia axalgazrdebi. dRemde axsovT misi moferebiT naTqvami `genacvaleT sulSio~. sikvdilis Jamsac moemsaxura pacientebs. erT-erTi maTgani mec viyavi. mastitiT gawamebuli meZuZuri deda mivadeqi mis sacxovrebels. odnav SeRebuli karidan momaxsenes, batoni trifoni Zalian cudad ariso. gamobruneba davapire, magram oTaxis siRrmidan momesma misi dasustebuli xma: `vin ariso~ _ kiTxulobda. moaxsenes Cemi problemis Sesaxeb. ramdenime wuTSi xelT mqonda nanatri recepti, romelsac dRemde saTu­ Tad vinaxav da romelmac operaciisgan mixsna mec da Cemgan dakvalianebuli sxva pacientebic. Cems Semdeg viRac Tbiliseli misula. kiTxva-kiTxviT mi­ ugnia ganswavluli afTiaqarisTvis. isic daakvaliana, mad­ lieri gaistumra da erTi saaTis Semdeg daadga maradisobis gzas. aRsaniSnavia misi dawerili mrwamsi, romelic hipokrates ficis Semdeg samagido unda iyos yvela medikosisTvis: `unda iyo patrioti, Semoqmedi, giyvardes Seni profesia, yoveldRiurad iswavle, ikiTxe Seni codnis asamaRlebeli literatura. avadmyofebisaTvis rCeva-darigebebis micemisas samedicino literaturis gadaxedvas sircxvilad nu miiCnev. nu aCqardebi, Tu ver gaerkvie, Senze mcodnes mimarTe. ar daiviwyo winaparTa darigeba _ `asjer gazome, erTxel gasWeri~. yoveldRiurad izrune Seni codna-gamocdileba gadasce yvelas, gansakuTrebiT medmuSakebs. gaxsovdes, rom medmuSakis mier miRebuli codna-


22

manana TaraSvili

gamocdileba aucilebelia Seni Tanamemamulis, adamianis gajan足 saRebisTvis. Seni movaleobaa xalxs emsaxuro. giyvardes avadmyofi, nu daiSureb misTvis codnis, energiis daxarjvas. piradi saqme gadade, mas daexmare. samkurnalo saSualebebze uaris Tqma borotebad miiCnie. iyavi Tavmoyvare, uangaro. avadmyofze gaweuli daxmarebisT足 vis gasamrjelos aReba Seuracxyofad, damcirebad, danaSaulad CaTvale. aravin moatyuo, Sens mimarT gaweul borotebas sikeTiT upasuxe. nu gaarCev adamianebs megobrobiT, naTesaobiT, Tanam足 debobiT, pirvelad imas daexmare, visac Seni daxmareba pirvel rigSi esaWiroeba, Tundac SenTan cud ganwyobilebaSi iyos. gaxsovdes, Seni moqmedeba-moRvaweobis magaliTze mTeli Taoba izrdeba. Cemi mizani iyo, zemoT aRniSnuli mrwamsiT memuSava, Tu ramdenad SevZeli, es xalxma gansajos.~ diax, sityva-sityviT ase icxovra... Rirseulad atara TeTri xalaTi, Tavisi patiosnebiT Seayvara Tavi gorelebs ise, rom yvelas gulSi Zegladaa misi saxeli. raRa Tqma unda, grZnobda xalxis did siyvaruls da es iyo misi sicocxlis eleqsiri. modi da, nu daeTanxmebi goeTes, rom yvelaze didi bed足 niereba patiosnebaa...

2017 w.


kalmis wverze dateulni

23

vasTrji iyos Cveni megzuri cxovreba xelovnebas miuZRvna, xelov­ nebiT xalxs emsaxura. aocebda mnaxvels `musikaluri~ fexiT. cerebiT movlilma msofliom meti sisadave da ubraloeba SesZina. ar uyvars sakuTari warmatebebiT Tavis mowoneba, arc ki icis alalad mopo­ vebuli sigelebis da medlebis zusti ra­ odenoba. miaCnia, rom mTavari Cin-medali kacuri kacis saxelis Rirseulad tarebaa. visac erTxel mainc unaxavs omar xubae­ vi scenaze, yvela aRiarebs, rom igi cekvis­ Tvisaa dabadebuli. skolidan mosdevs cekvisa da simReris siyvaruli, dRemde Tbilad ixsenebs simRe­ ris maswavlebels severian lazaraSvils. bavSvobaSi warmatebiT gamodioda saskolo olimpiadebze, ukravda, mReroda, cekvavda. bolos am ukanasknelma ajoba danarCens. misi pirveli nabijebi goris TviTmoqmed SemsrulebelTa cekvis ansambls ukavSirdeba, romelsac respublikis damsaxure­ buli artisti mixeil SubaSikeli xelmZRvanelobda. am ansamb­ lis ZiriTad birTvs Seadgendnen SesaniSnavi mocekvaveebi: avTo lobJaniZe, anzor kupraZe, valter asaSvili, murad erisTavi, guram dedanaSvili, moris gelaSvili, varTo abazovi. TiToeuli maTgani misabaZi iyo damwyebi mocekvavisTvis. maT xelSi gaizar­ da, daixvewa da asafrenad moemzada. `Cvens ansamblSi omari sruliad patara movida, _ igonebs misi ufrosi kolega, goris koloriti avTo lobJaniZe, _ ulamazesi biWi iyo, TvalSisacemi, tanadi. araCveulebrivad flobda cekvis teqnikas, masaviT veravin cekvavda `simds~, rac mTavaria, kargi ymawvili iyo yvela plusiT, rac ki SeiZleba gaaCndes adamians. ar eSleboda arc qveynis da arc xalxis siyvaruli. sadac ar unda wasuliyo, yovelTvis axsovda, rom goreli iyo. xelovnebis motrfialem mTeli Tavisi Semoqmedeba xalxs miuZRvna~.


24

manana TaraSvili

moxdenili axalgazrdis ostaturi ileTebi SeumCneveli ar darCenia jano bagrations, romelmac simRerisa da cekvis sa­ xelmwifo damsaxurebul ansamblSi (dRevandeli `erisioni~) miiw­via goreli mocekvave. ansamblis baletmaisteri Tavad jano iyo, lotbari _ anzor kavsaZe. Turme es mxolod didi gzis dasawyisi iyo. maSin jer kidev ar icoda, ras umzadebda fortuna. da ai, is uCveulo dRec gauTenda. Tbilisis zaqaria faliaSvilis saxelobis operisa da bale­ tis TeatrSi qarTuli xalxuri cekvebis individualur Sem­ srulebelTa respublikuri konkursi mimdinareobda. Jiuris Tavmjdomareobda qarTuli cekvis jadoqari iliko suxiSvili. oqros medlebi sami nominaciisTvis iyo dawesebuli: cekva `qar­ Tuli~, `xonga qafT~ anu `mipatiJeba~ (osuri dueti cerze SesrulebiT) da `mTiuluri~. im dRes veriko lanCavasTan erTad Seasrula osuri du­ eti. gamoCnda Tu ara scenaze cerebze laRad mavali axalgaz­ rda, iliko gumaniT mixvda, rom suxiSvilebis ansambls axali solisti moevlina. oqros medliT xeldamSvenebuli estumra omar xubaevi qa­ rTuli xalxuri cekvis saxelmwifo akademiur ansambls da... daiwyo `oqros xana~. gaamarTla ilikos ndoba, organulad Seerwya axal koleq­ tivs, fexi ar Seunelebia misi ritmisTvis. Tavdauzogavi muSaoba ilikos da ninos cxovrebis stili iyo, yoveldRiuri 4-5 saaTi varjiSi – Cveulebrivi movlena. ufro metic, koncertis win mTeli dRe sarepeticio darbazSi atarebdnen. araviTari SeRavaTi da dasveneba, varjiSobdnen sruli datvirTviT. Sedegi yvelam kargad viciT: anSlagiT Semovlili dedamiwa, ucxoelebisTvis scenaze aRmoCenili saocari da egzotikuri qveyana `saqarT­ velo~, erTmaneTs Canacvlebuli narnari Tu Sokis momgvreli, cecxlovani cekvebiT gabruebuli, aRfrTovanebuli, taSiTa da ovaciiT daRlili mayurebeli msoflios xuT kontinentze. meti raRaa bedniereba, iyo sayvareli ansamblis yvela didebi­ sa da warmatebis TviTmxilveli da mTavari monawile.


kalmis wverze dateulni

25

oci dauviwyari weli Semoacvda suxiSvilebis ansamblSi. araCveulebrivi partniorebi hyavda: inga TevzaZe, sofiko iaS­ vili, cisana gelovani... sam Tveze naklebi arasodes hqoniaT turne. rva Tve argentinaSi iyvnen, TiTo weli _ saberZneTSi, italiaSi, inglisSi, laTinuri amerikis qveynebSi, avstraliaSi... yvela qveyanas Taviseburi xibli aqvs, magram espaneTma gansa­ kuTrebuli STabeWdileba moaxdina masze. albaT imitom, rom espanuri cekvebic gansakuTrebiT uyvars. sazRvargareT maSinac cxovrobdnen da Sromobdnen qarTvele­ bi. bevri atirebuli qarTveli emigranti daumSvidebia kon­ certis Semdeg, nostalgiamoreulebs sulier Svebas hgvridaT masTan saubari da siaxlove. gadis dro da suxiSvilebis gamorCeuli Segirdi Tavad iw­ yebs pedagogiur moRvaweobas. vladikavkazis agrarul univer­ sitetSi swavlisas saTaveSi Caudga universitetis xalxuri cekvis ansambl `gorecs~, romelmac did warmatebebs miaRwia misi xelmZRvanelobiT _ samjer gaxda evropis laureati: or­ jer CexoslovakiaSi, erTxel iugoslaviaSi, 1989 wels `gore­ cma~ samxreT-dasavleT ruseTis laureatoba moipova, mis xelmZ­ Rvanels ki saukeTeso baletmaisteris prizi gadaeca, romelic dRemde inaxeba universitetis muzeumSi. `gorecidan~ Crdilo oseTis saxelmwifo ansambl `narTSi~ gadainacvla. Semdeg ZirZveli, didi kulturuli tradiciebis mqone Crdilo oseTis saxelmwifo akademiuri cekvis ansamblis `alanis~ samxatvro xelmZRvaneli da direqtori iyo. orive ansamblma triumfiT moiara msoflio. sad aRar ukravdnen taSs `narTisa~ da `alanis~ uzado Semoqmedebas. 1998 wlidan omar xubaevi gorSi Camodis da dRemde qar­ Tuli cekvis saxalxo ansamblis `Savlegos~ xelmZRvanelia. `Savlegoc~ gaicnes msoflios sxvadasxva qveyanaSi. rac mTa­ varia, igi qarTvelma mayurebelma Seiyvara, romelic yvelaze gemovnebiani da mkacri Semfasebelia. `Savlego~ Tavisi rangis ansamblebs Soris erT-erTi yvelaze popularuli gaxda saqarT­ veloSi. amJamad ansambli kvlav aRmavlobis procesSia, ixveweba axali cekvebi. rogorc ansamblis xelmZRvanelma brZana, `Sav­


26

manana TaraSvili

legos~ did yuradRebas aqcevs saqarTvelos kulturis saminis­ tro da folkloris centri. ...mudam moZraobaSi myofi daRlas vera grZnobs. sakuTari Ta­ viT arasodes yofila kmayofili, ufro metis keTebis survili aqvs. uyvars yvelaferi, rac kargia da kargadaa Sesrulebuli: kargi naTqvami, moqceva, cxovreba. misi azriT, mocekvaves niW­ Tan erTad fizikuri Zalac unda hqondes. Tavad rom Zlieri ar yofiliyo, amden warmatebas verc miaRwevda. kargad flobs karates, uZlieresia mklavWidSi, axalgazrdobaSi warmatebebi hqonda WidaobaSi, jarSi yofnis dros pirveli adgili aiRo samboSi amierkavkasiis masStabiT, zedized 6 mowinaaRmdege daa­ marcxa, maT Soris sportis ostatebic. misi ojaxi xelovnebis didi moyvarulia. meuRle Tamar andRulaZe fortepianos pedagogia. maT erTmaneTi koncertis dros gaicnes gorSi. vaJi cekvavda, qali gundSi mReroda. oTxi weli xvdebodnen erTamenTs. roca Tamaris mamam sasiZos gacnoba moindoma, man ver gaubeda, rom meore dRes didi xniT midioda gastrolebze, amis Sesaxeb moskovidan amcno telefoniT. sasimamrosTan CaSlil paemans sxva `danaSaulic~ daumata _ gastrolebidan dabrunebulma guliswori daukiTxavad wahgvara mamas da Cinebuli ojaxi Seqmna. iyo tkivilic, magram erTmane­ Tis TanadgomiT dasZlies da gaZlierdnen. sami qaliSviliT xaroben. isini dedis nakvalevs gahyvnen. lalim da ninikom Tbilisis saxelmwifo konservatoria daam­ Tavres. amJamad lali belgiaSia meuRlesTan erTad, romelic samxedro ataSea `natoSi~. lalis wlinaxevris vaJi aleqsandre jer kargad arc icnobs saxelovan babuas. SuaTana qaliSvilma dianam goris musikaluri saswavlebeli daamTavra da gorel patarebs emsaxureba. igi dabadebis dRis centris `arlekinos~ dijeia. hyavs qal-vaJi, 11 wlis mari da 9 wlis nika, romlebic uzomod arian Seyvarebulni da cilaoba mosdiT babuaze. nika rom patara iyo, yvelaze meti `ana-bana~ (anu banani) omar babuas mohqonda misTvis. da-Zmas uyvars cekva, Tumca, ufro metad musika. nika kargad mReris qarTul xalxur simRerebs. SviliSvilebi babuas sicocxleze metad uyvars. igi


27

kalmis wverze dateulni

ver egueba wlebis matebas da xSirad xumrobs rusulad, rom is ar aris `deduSka~, is aris `muJ babuSki~. qalbatoni Tamari `saSinao saqmeTa ministria~, magram sabo­ loo sityva ojaxis mamas ekuTvnis. Sesabamisad, `amindsac~ is qmnis ojaxSi, rasac ityvis, kanonia, yvela ugebs da uZlebs mis datvirTul reJims. _ Tavisi saqmis fanatikosia, xSirad Tavad ukeTebs interpre­ tacias xalxur musikas da mere Rameebi ar sZinavs axal musikaze da cekvaze fiqriT, sanam ar daxvews da saboloo saxes ar miscems, _ gamando Tamarma, _ mouclelia, Torem saojaxo saqmeebi kargad gamoudis, yvelafris keTebas axerxebs, Cveni saxlis win, mdinare mejudis sanapirozec sakuTari xeliT moawyo patara fanCaturi. bolo Jams batoni omaris sajildao qva qarTul-osuri kon­ fliqtis daregulireba gaxda. samxreT oseTis ganaTlebis, kulturis, axalgazrdobis, turizmis da sportis ministri energias ar iSurebs urTierTobebis dasaTbobad: qurTaSi ukve Seqmna qarTuli da osuri cekvebis saxelmwifo ansambli, kidev mravali sasikeTo saqme aqvs dagegmili. _ rodesac ministroba SemomTavazes, didxans vfiqrobdi am winadadebaze da gadavwyvite: Tuki SemiZlia sikeTis motana ori eris Serigebis procesSi da uars vityvi, es iqneba Cemi mxridan araswori nabiji da danaSauli. amitom aviRe Tavze am urTule­ si misiis Sesruleba. me momwons sanakoevis politika, romelic emsaxureba ori eris kvlav daaxloebas, xalxis keTildReobas, cxovrebis donis amaRlebas da galamazebas. Zalian bevri adami­ ani Semogvyurebs imedis TvaliT, ndobas ki gamarTleba sWirdeba. am urTules misias siamovnebiT vasrulebT. aba, Cveni datvirTva ra mosatania im sixarulTan, rac ori xalxis urTierTndobis aRdgenas da konfliqtis mSvidobiani gziT mogvarebas mohyveba, _ gulwrfelad gamando ministrma. saubris bolos sirCas mohkida xeli. _ vasTrji osebis salocavia. dae, vasTrji iyos qarTveli da osi xalxis naTeli momavlis megzuri! RmerTma gisminoT, batono omar!

2007 w.


28

manana TaraSvili

mayurebels enatreba scenis korife `wiwamuridan~ daiwyo misi aRzeveba wa­ myvani rolebisken. warmoudgenelia, magram cxrameti wlisam damajereblad iTamaSa am speqtaklSi xandazmuli policmaisteri. mas Semdeg 50 weli alamazebda qarTul sce­ nas respublikis damsaxurebuli artisti, aleqsandre popovis, kote marjaniSvilis da Smagi samniaSvilis premiebis laureati oTar quTaTelaZe. 200-mde kolorituli saxe gamoZerwa da damsaxurebulad miiRo xalxis siyvaruli. sxvadasxva dros muSaobda Tbilisis sankulturis, mozard mayurebelTa da rusTavis saxelmwifo TeatrebSi. lili iose­ lianis namowafars SeeZlo did scenebze emoRvawa, magram dedis siyvarulma daabruna gorSi da im dRidan Tavi gorelebs miuZ­ Rvna. rogorc poetma da prozaikosma zeinab metrevelma aRniSna, mas arasodes mouxsnia sindisierebis tvirTi, yovelTvis iyo niWierebis, kacobis da WeSmariti mamuliSvilobis barometri. 70 wlis iubile gasuli wlis seqtemberSi unda ezeima, magram agvistos mrisxane cam Tavdayira daayena yvelaferi. sa­ bednierod omma male gadaiquxa da mayurebelTan dagvianebuli `paemani~ goris samusiko saswavlebelSi 2009 wlis martSi Sedga. miuxedavad imisa, rom zustad im dros goris giorgi erisTavis saxelobis TeatrSi speqtakli iyo daniSnuli, oTar quTaTelaZis niWis uamravi Tayvanismcemeli movida samusiko saswavleblis sakoncerto darbazSi. uadgilod darCenilebi derefnidan adevnebdnen Tvals RonisZiebas. saRamos uZRveboda goris universitetis profesori Tamila gogolaZe. did xelovans iubile miuloces megobrebma da misi niWis Tayvanismcemlebma: goris municipalitetis sakrebulos Tavmj­ domaris moadgilem givi abalakma, iakob gogebaSvilis saxelo­ bis premiis laureatma, Rirsebis ordenis kavalerma, reJisorma


kalmis wverze dateulni

29

anzor gvaZabiam, respublikis damsaxurebulma artistma darejan Wamaurma, poetebma vaJa SiukaSvilma da meri marwyviSvilma, axal­ gazrda iuristma Salva tlaSaZem, yofilma moswavleebma sandro da Tiko oniaSvilebma. yvelas undoda gamoexata sayva­ reli xelovanisadmi siyvaruli da pativiscema. _ didi madloba, rom is msaxiobad gaCnda amqveyanaze, goris Teatri ver itevda mis xmasa da energias. pativi unda vceT udides msaxiobs, romelmac epoqa Seqmna mSobliur TeatrSi, _ aRniSna Jurnalistma vasil mamulaSvilma. _ ra geCqareboda 70 wlis rom gaxdi, _ `usayvedura~ me­ gobars kompozitorma jemal beglariSvilma, _ dagecada 20-30 weli, Teatrs gaaremontebdnen da Rirseul iubiles mogiwyob­ diT. _ oTar quTaTelaZe Cveni qalaqis da qveynis siamayea. garda imisa, rom didi msaxiobia, wlebis manZilze qarTuli sityvis madls aswavlida, mxatvrul kiTxvaSi wafavda mowafeebs, Tanac uangarod, yovelgvari honoraris gareSe. gviyvarxar da gveyva­ rebi, batono oTar, Cveno sasiqadulo mamuliSvilo! _ mimarTa i. b. stalinis saxelmwifo muzeumis direqtorma robert maR­ lakeliZem. _ dRes maqvs ufleba, rom avRelde. kidev momeca saSualeba, rom 30 wlis Semdeg, Tundac am ampluaSi, scenaze vidge im bumberaz msaxiobTan erTad, romelsac oTar quTaTelaZe hqvia, _ siamayiT ganacxada poetma da msaxiobma nodar mdinariZem, _ marTalia es iubile TeatrSi ar gaimarTa, magram guli ar dag­ wydeT, batono oTar, is scenac Zalian pataraa TqvenTvis. _ oTarma ori cxovrebiT icxovra: Cveulebrivi adamianis da didi msaxiobis. saocrad keTilSobili, maRali kulturis matarebeli da Tavmdabali dRemde didi bavSvia, _ ase daaxasi­ aTa megobari poetma vaxtang WankotaZem. RonisZieba gaalamazes momReralma Tamuna oqropiriZem, go­ ris municipalitetis qoreografiul ansambl `goris~ (xelmZ­ Rvaneli zura beriZe) mocekvaveebma, iubilaris SviliSvilebma _ lali da oTar quTaTelaZeebma, patara momReralma Salva javaxiSvilma.


30

manana TaraSvili

uCqamod ismenda iubilari xotba-didebas. sadRac Sors imzireboda naRvelmoreuli TvalebiT, TiTqos es yvelaferi mas ar exeboda. arc aris gasakviri. mavanTagan omamdec `naomari~ da Teatrs moSorebuli suli kidev ufro daumZima agvistos mov­ lenebma da fiqrad aqcia damoklebuli samSoblos bediT danaRv­ lianebuli xelovani. mis kaeSans gasaRebi mouZebna gorelebis sayvarelma lotbarma giorgi saZagliSvilma, Tbili misalmebis Semdeg `duelSi~ gamoiwvia iubilari da momajadoebeli xmiT simRera wamoiwyo. `urmulis~ fonze leqsad daiRvara sityvis mexotbe, Zveleburi rixiTa da Cveuli ostatobiT moxibla da aacremla mis Semoqmedebas danatrebuli gorelebi. iubileze Sekrebilebs erTi siurprizic elodaT. xelovanis meuRlem, Tavadac xelovanma, qalbatonma olia bragvaZem wig­ nad Camoqna wlebis manZilze meuRleze Tqmuli da dabeWdili, duRabad qarTl-kaxuri iumoriT gajerebuli laRi striqonebi daamata maTi ojaxuri yofa-cxovrebidan da oTar quTaTelaZis erTgul mayurebels miuZRvna. araCveulebriv wignSi `TeatrSi quxda quTaTelaZe~ yvela WrilSia danaxuli sayvareli msaxio­ bi, xazgasmulia scenis didostatis naRdqarT­ veloba, kacurka­ coba, raindoba da udidesi Tavmdabloba. _ Cven vecnobiT Tavis saqmeze uzomod Seyvarebul artists, romelic uSurvelad ixarjeba. mas ar SeuZlia zereled moekidos patara rolsac ki. uzomod ixarjeba, cdilobs Rrmad Caswvdes personaJis buneba-xasiaTs, Taviseburad gaiazros igi da origi­ naluri StrixebiT warmoaCinos, _ ambobs winasityvaobaSi wignis redaqtori nodar tabiZe da iqve dasZens, _ batoni oTari axlac SemarTulia, SemoqmedebiTi cecxliT aRsavse, Teatris kari ki misTvis daxSulia (xandazmuli brZandebiTo). sazogadoebas surs, rom kvlav ixilos scenaze oTar quTaTelaZe, kvlav datkbes misi ostatobiT. amitomac moiTxoven Secdomis gamosworebas. goreli mayurebelic uerTdeba nodar tabiZis survils, mouTmenlad davelodebiT im dRes, roca scenaze misi uzado ostatobiT Sesrulebuli rolis Semdeg ovaciebiT daviRlebiT.

2009 w.


kalmis wverze dateulni

31

marad axalgazrda xelovani saocrad uxdeba goris quCebs. mxa­ rze CanTaakidebuli axal­ gazrduli SemarTebiT daiareba da mudam mzad aris sxvis dasaxmareblad. Tavaziani Rimili da guliani mokiTxva misi savizito baraTia. mravalwaxnagov­ nad niWieri Semoqmedi da mzrunveli pedagogi yvelgan waruSlel kvals tovebs. qvelmoqmedebiT ganTqmuls `papa terezac~ Searqves. xuTi aTeuli weli gaatara scenaze da ai, TxemiT ter­ famde Teatralma 75-e weli Camomarcvla cxovrebis krialo­ sanze. iubi­ le `art-kafeSi~ mouwyo goris literatorTa da xelovanTa kavSirma. darbazi ver itevda megobrebsa da misi niWis Tayvanismcemlebs. Sexvedra gaxsna goris literatorTa da xelovanTa kavSiris prezidentma daTo axlourma, romelmac miuloca saxelovan da Rvawlmosil Semoqmeds iubile. Sekrebili sazogadoeba gaamxiarula anzor gvaZabias repli­ kam _ `75 wlis~ xsenebaze axalgazrduli sulis `Tineijerma~ reJisorma myisierad moiTxova, `cifrebi SeatrialeTo~. saRamos wamyvanma literaturaTmcodne manana mgalobliSilma siyvaruliT isaubra xelovanze. saRamoze gaixsenes misi biogra­ fia da Semoqmedeba. TbilisSi daibada da gaizarda. mama did samamulo omSi dae­ Rupa. bebiisgan qcevis manerebi iswavla, dedisgan `vefxistyaosa­ ni~. 1954 wels Tbilisis kultsaganmanaTleblo saswavleblis Teatraluri ganyofilebis studenti gaxda. sadiplomo samsaxi­ obo speqtaklSi miusovis mZafri saxasiaTo roli iTamaSa (v. ka­ taevis `dasvenebis dRe~), xolo sareJisoro speqtaklSi _ filosofosi qsante (figeiredos `mela da yurZeni~). saswavleblis damTavrebis Semdeg miwveviT gaemgzavra foTis TeatrSi samuSaod. sapatio sigeliTac dajildovda axal­gazrda inJinris rolisTvis speqtaklSi `CamodiT CvenTan~. keTilsin­


32

manana TaraSvili

disi­ eri muSaobisTvis foTis mowinave adamianebis Semadgenlo­ baSi Cairicxa, misi suraTi ki saqalaqo stendze gaakres. Semdeg griboedovis saxelobis rusuli dramis TeatrSi gaibrwyina misma niWma. gorSi leninis roliT gaicnes (popovis `ojaxi~). imdenad Seuyvarda es qalaqi, aRarc ufiqria misi mi­ toveba, sakuTar Tavs `gagorebul~ megrels uwodebs. Tumca, ram­ denime wels mainc mouwia zugdidis TeatrSi samxatvro xelmZ­ Rvanelad muSaobam, sabolood isev gors daubrunda. saxasiaTo rolebis brwyinvaled Sesrulebis Semdeg usayvarlesma pedagogma lili ioselianma aseTi Sefaseba misca moswavles: `anzor gvaZa­ bia uartistulesi msaxiobia, sixarulis, silamazis momniWebeli Semoqmedi~. 36 wlis asakSi saxmo simebis dazianebis gamo gadawyvita reJi­ suraSi ecada bedi. ar iRebdnen asakis gamo. sabednierod, proteq­ torobam gaWra, Torem, xom ver Seqmnida SesaniSnav speqtaklebs. erT-erTi maTgani Sarl pieros `wiTelquda~ ori aTeuli weli aRafrTovanebda mayurebels. Teatris paralelurad batoni anzori aqtiur pedagogiur saqmianobas eweoda da eweva dRemde. studentebis garda mego­ brobs goris invalidTa klubis unarSezRudul patarebTan, rom­ lebTanac mudam sixaruliT miiCqaris. uangarod daexmara maT ori speqtaklis dadgmaSi, patara msaxiobebis formebzec TviTon zrunavda. iubileze sityviT gamosulma stumrebma saxeldaxelod `daxa­ tes~ misi portreti. vano CxikvaZe: `iseT dros movida anzori TeatrSi, roca saqa­ rTvelos Teatraluri ca gadaWedili iyo varskvlavebiT. fexda­ fex mohyva misi Taoba did korifeebs da Rirseuli memkvidreobac gauwies maT. didi amagi aqvs goris Teatrze. momaval Taobas xom gverdidan ar iSorebs, didi xidia axalgazrdobasTan. ar girCevT anzoris asakze saubars, es kaci calke cxovrobs da wlebi calke~. nana TavzaraSvili: `uzomod uyvarda Cems Taobas Teatri, mTeli kvira sagangebod vemzadebodiT warmodgenaze dasaswrebad, vipran­ WebodiT, kabebs varCevdiT. bileTebs winaswar Tu ar dajavSnidi, speqtaklis dRes SeiZleba veRarc geSova. TeatrSi Sesuli dedo­


kalmis wverze dateulni

33

flad grZnobdi Tavs. araCveulebrivi msaxiobebi gvyavda, romelTa Soris gansakuTrebuli adgili eWira anzor gvaZabias. misi Ses­ rulebuli rolebic mogvwonda da dadgmuli speqtaklebic~. meri marwyviSvili: `yvelam viciT, rom xelovneba akaikacebs da akeTilSobilebs adamians. batoni anzoris SemTxvevaSi, xelovneba ki ar alamazebs mas, piriqiT, igi Tavad alamazebs xelovnebas.~ kaxi faCoSvili: `anzoris nakli is gaxlavT, rom nakli ara aqvs~. vaJa SiukaSvili: `rac goreli gaxda, imis mere vicnob. maocebs misi kontaqturoba adamianebTan, misi `mravaldargosnoba~. ad­ vili ar aris, iyo erTdroulad warmatebuli reJisori, msaxiobi da qoreografi~. sofo meqvabiSvili: `jemal melqaZe mas figaros uwodebda _ yvelgan iyo da arsad daugviania. fexiT Semoiara da moZebna uded­ mamo bavSvebi da meurveobas uwevda maT~. jeri axalgazrdebze midga. sayvarel pedagogs iubile mi­ uloces Segirdebma. leqsTa TqmaSi ejibrebodnen erTmaneTs go­ ris universitetis studenturi Teatris wevrebi: giorgi berua­ Svili, levan lomiZe, Tamar oqroSiaSvili, sofo muzaSvili, daTo Crdileli, lali gigauri, avTo titviniZe, baCo qorqaSvi­ li, Teona rusitaSvili, Teona papuaSvili, giorgi stefaniSvili, lika buTuriSvili, Salva Coxeli. saiubileo saRamo daamSvena ulamazesma qarTulma simRerebma giorgi saZagliSvilisa da lali tonias duetis, omar grigala­ Svilis, lali javaxiSvilis da marika kvaliaSvilis SesrulebiT. saRamos dasasruls iubilarma waikiTxa leqsebi, sxarti da energiuli moZraobiT Seasrula qoreografiuli nomeri, niSnad imisa, rom wlebma veraferi daaklo da Zveleburad kvlavac formaSia. _ gviyvardes axalgazrdebi, rogorebic ar unda iyvnen, _ mou­ woda iubilarma Sekrebil sazogadoebas. Tavad ase uyvars, gverdidan ar icilebs da Tavs evleba stu­ dent gogo-biWebs. swored es aris misi axalgazrdobis saidumlos gasaRebi.


34

manana TaraSvili

gveamayebiT, batono jemal! ucnaurad daiwyo misi musikaluri cxovrebis gza... musikas arsad ar swav­ lobda, magram yvelaferi Seicvala ma­ Sin, roca mamidam pianino iyida. TariRic ki axsovs _ 1953 weli idga. mezob­ lis gogom daiwyo siaruli maT ojax­ Si fortepianoze samecadinod da iseT gulSi Camwvdom melodiebs aJRerebda, TviTonac gauCnda musikisadmi interesi. maSin 13 wlis iyo. 14 wlisam smeniT daiwyo melodiis mim­ sga­ vseba, usmenda saestrado simRerebs da ase erToboda. erTxelac TiTebi profesionaliviT aTamaSda klaviSebze da... mixvda, rom es melodia arsad mousmenia, rom igi miseuli iyo. am mignebam JruanteliviT dauara mTel sxe­ ulSi da sis­ xli auCqrola. amis Semdeg Ziebis foriaqiT Sepyrobili aRar aCerebda TiTebs, Taviseburi notebic moigona, rom mu­ zad mosuli melodia rogorme daemaxsovrebina. Semdeg xuT­ xa­zi­ani notebi iSova da agrZelebda `gulis Wiis~ gaxarebas. 15 wlisam gitaris TviTmaswavleblis daxmarebiT violinos gasaRe­ bi iswavla da, rogorc TviTon ambobs, notebis `cota azrze movida~. 16 wlisam martodmartom Tavidan bolomde gaarCia beThovenis ocdaxuTive sonata. es Seityo misma mezobelma da `daasmina~ igi erT-erT musikis maswavlebelTan. unaklod Sesrulebuli 25 sonatis mosmenis Semdeg gadairia is pedagogi, # 1 samusiko skolis direqtorTan _ nikoloz baxtaZesTan gadaamisamarTa niWieri ymawvili. direqtoric gadairia, magram skolaSi veRar miiRo _ ukve didi biWi xaro. gavida kidev erTi weli... ukve xvdeboda, rom musikis gareSe sicocxle aRar SeeZlo. kategoriulad ganucxada mamas, rom skolaSi aRar ivlida, Tu musikis maswavlebelTan ar atarebda. mama ar iyo amis winaaRmdegi, magram finansuri problemebis


kalmis wverze dateulni

35

gamo ver usrulebda survils. isev mamidam iyoCaRa. daxmareba aRuTqva sayvarel ZmisSvils. misi pirveli maswavlebeli vokalisti Tina CaCibaia iyo. pa­ tara vunderkindma samusiko skola eqsternad daamTavra, Svidi wlis masala weliwadsa da oTx TveSi gaiara. gamocdaze amayad uyurebda Tina maswavlebeli misi moswavliT moxibluli peda­ gogebis gaocebul saxeebs. niWier moswavles paralelurad patar-patara musikaluri nawarmoebebic `ewereboda~, gaerkva Tu ara notebSi, dReSi erT-or nawarmoebs mainc werda. 1958 wlis ianvarSi sabavSvo opera `niSnebis gasaubreba~ dawera, riTac Zalian moixibla cnobili kompozitori aleqsandre SaverdaSvili. swored misi xelSewyobiT gaagrZela swavla Tbilisis IV musikalur sas­ wavlebelSi. fakultetis arCevis ufleba misces, ratomRac kontrabasi airCia. paralelurad kompoziciaSi SaverdaSvili amecadinebda. sadiplomo kompoziciiT daamTavra saswavlebeli, magram wiTel diplomSi carieli dautoves specialobisTvis gankuTvnili grafa (maSin diplomSi ar iwereboda specialoba `kompozitori~). 1962 wlidan aleqsandre maWavarianis klasSi swavlobs kon­ servatoriaSi, romlis damTavrebisTanave siRnaRSi gaanawiles. pirveli weli Zalian datvirTuli hqonda: TbilisSi cxovro­ bda,GsiRnaRsa da gorSi muSaobda, ganawilebuli hqonda kviris dReebi: sami dRe siRnaRisa iyo, ori dRe goris samusiko sas­ wavlebelSi aswavlida Teoriul sagnebs. da ai, mis cxovrebaSi siyvarulis droc dadga. ulamazesi, TaflisferTvaleba gogona moewona. pirveli da­ naxvisTanave Soki miiRo, magram verafris Tqma ver gaubeda. gogonas beWedi ekeTa xelze da gaTxovilad CaTvala. mogvi­ anebiT Seityo, Turme beWdis tareba xriki yofila abezari Tayvanismcemlebis Tavidan mosaSoreblad. axloblebi Caerivnen maT urTierTobaSi, uSuamdgomles qali­ Svilis mSoblebTan, maTac uari ar uTxres sasurvel sasiZos da maleve iqorwines jemal beglariSvilma da lali grZeli­ Svilma.


36

manana TaraSvili

44 weli laba xarebiviT WapanwyvetaSi gaatares. advili ar iyo ojaxis rCena musikosisTvis. mZime wlebSi kompozi­ toris natifi TiTebiT sadurglo samuSaosac eweoda ojaxis gamosakvebad. lalic samusiko skolis pedagogi iyo mcire xelfasiT. col-qmari gaWirvebas iumoriT da sikeTiT ebrZoda. dRemde siyvaruliT anTebuli TvalebiT laparakobs batoni jemali aw gardacvlil meuRleze, romlis gadidebuli su­ raTidan warmtaci silamaze dResac efineba beglariSvilebis saxls. sikeTis gansaxiereba yofila lali. igi iyo misi nawarmoe­ bebis pirveli Semfasebeli. meuRlis yoveli xumroba axsovs, isic, rogor gamoakra lalim didi asoebiT dawerili warwera samusiko saswavleblis foieSi: `vcvli kompozitor qmars bi­ znesmenSio~. es xumrobiT, ra Tqma unda, Torem erTmaneTze amos­ diodaT mze da mTvare. saocrad xalisiansa da iumoriT savse lalis latariis bileTebis yidva hyvarebia, bolos marTla gaumarTla da moigo kidec avtomobili. L meuRlisgan yvelaze Zvirfasi samaxsovro qal-vaJi darCa. qaliSvili #1 musikaluri skolis pedagogia. vaJma ar isurva mamis nakvalevze siaruli da sxva profesia airCia. batonma je­ malma SviliviT miiRo ojaxSi rZali. misi sami SviliSvilidan yvelaze patara qeTaTo beglariSvilia. saerTod, Zalian uyvars bavSvebi, quCaSi gavlil patarasac ki moufereblad ar uSvebs da sakuTars ras uzamda. qeTaTos gazrdaSi Zalian exmareboda rZals, lalis sanacvlod daudga mxarSi da udedamTiloba ar agrZnobina. 50 weli uangarod emsaxura musikaluri kulturis ganviTa­ rebas, magram rad ginda? didi fuli arasdros hqonia, magram axla muSaobis staJi ufro meti aqvs, vidre xelfasi _ 45 larad aziarebs musikis siyvaruls moswavleebs. imazec Zalian wuxs, rom erT dros aJriamulebul musikalur saswavlebelSi TandaTan siwynare isadgurebs. batoni jemali sagundo JanrSic muSaobs da vokalurSic. gaformebuli aqvs reJisor iuri kakulias speqtaklebi: `mTas


kalmis wverze dateulni

37

daubrunda mTieli~, `kikviZe~, `kazakebi~, `axalgazrda gvar­ dia~. bolo ori speqtakli soxumis TeatrSic daidga. sagundo konkursebSi miRebuli aqvs ori pirveli, ori meore da erTic mesame premia. goris himnze Camovugde sityva, mis erT-erT saukeTeso simRe­ raze, romelic poet beglar noZazis leqsze dawera. `Cemi gori gulis Tanasworia~ _ es teqsti Tavisi Jruantelismomgvreli musikiT imTaviTve aitaca goris mosaxleobam. `himnomania ar miyvars, magram es simRera Cems Tavs davukveTe, bevri vifiqre, mindoda igi yvelas simRera yofiliyo, amitom movundi didxans mis Seqmnas. 11 weli eloda dawerili sim­ Rera Sesrulebas. pirvelad samamulo omis damTavrebis 45-e wlisTavze Sesrulda lomkacis ZeglTan~, _ ambobs simReris avtori. wlebis Semdeg hitad qceuli simRera folkloris sardafma Cawera zura CxeiZis xelmZRvanelobiT. niWi da Rvawli arasodes rCeba SeumCneveli. titulebmac `moakiTxes~ rCeuls _ gaxda goris sapatio moqalaqe, mieniWa vano muradelis saxelobis premia. 2015 wlis 23 aprils go­ ris giorgi erisTavis saxelobis TeatrSi gaimarTa gorelebis sayvareli da aRiarebuli kompozitoris 75 wlis iubile. sa­ gundo musikis ganviTarebaSi Setanili wvlilisa da damsaxu­ rebisTvis jemal beglariSvils `qarTuli sagundo musikis amagdaris~ medali da sapatio sigeli gadasca saqarTvelos sagundo sazogadoebis xelmZRvanelma lia WoniSvilma. garda amisa, TavadaznaurTa Sida qarTlis sadroSom `xelovnebis rain­ dis~ wodeba mianiWa, xolo arasamTavrobo organizaciam `goris darbazi~ goris oqros fondis sigeli gadasca. qalaq goris municipalitetis sakrebulosa da meriis saxeliT kompozitors iubile miuloca da `vefxistyaosani~ usaxsovra sakrebulos Tavmjdomarem papuna koberiZem. saocrad uyvarT batoni jemali megobrebsa da studentebs. am siyvarulze mesaubra misi erT-erTi megobari, musikaTmcodne manana xuciSvili: `Cven ormocdaaTwlovani megobroba gvakavSi­ rebs da jer aravisgan maxsovs masze cudad Tqmuli. rogorc


38

manana TaraSvili

pirovneba, jemali araCveulebrivad gulisxmieri, uangaro da Tbilia, adamianuri damokidebulebiT gamoirCeva rogorc ko­ legebis, aseve sxvebis mimarTac. SesaniSnavi sagundo nawarmoe­ bebis avtoria, msoflio donis namuSevrebi aqvs. rogorc peda­ gogi, igi Zalian mcodne da gadmocemis unariT dajildoebulia. studentebTan gulisxmierebiT da gulTbilobiT gamoirCeva, aseve pasuxoben isinic. dRemde aqvs kontaqti Tavis yofil mo­ swavleebTan, romlebic warmatebul pedagogebad Camoyalibdnen misi damsaxurebiT. erT-erTi yofili moswavlea lia WoniSvi­ lic _ konservatoriis sagundo-sadiriJoro fakultetis pro­ fesori, romlis xelmZRvanelobiT pirvelad gamovida jemal beglariSvilis rCeuli sagundo qmnilebebis ortomeuli~. aRsaniSnavia, rom manamde am nawarmoebebis umravlesoba xel­ naweris saxiT arsebobda da mxolod specialistebis viwro wrisaTvis iyo xelmisawvdomi. ortomeulis mizania farTo sazogadoebas gaacnos jemal beglariSvilis sagundo Semoq­ medeba. Tavmdabalma xelovanma mokrZlebiT aRniSna: `adre Tu Cems simRerebs marto gorSi mRerodnen, axla rigaSi da sankt-peter­ burgSic mRerian~. sinamdvileSi misi nawarmoebebis Sesrulebis geografiuli areali sakmaod gaizarda. cnobili diriJorisa da lotbaris giorgi saZagliSvilis sityvebi minda gavaJRero: `saamayoa, rom msoflios yvela klasikuri kapela da gundi asrulebs mis nawarmoebebs.~ gveamayebiT kidec, batono jemal!

2016 w.


kalmis wverze dateulni

39

vaJa dadianiZis ori portreti _ problema da Semoqmedi... martooba da Semoqmedi... _ kiTxva sakmaod tevadia da sagaze­ To interviuSi gaWirdeba problemis yve­ la aspeqtis warmoCena da maTze pasuxis gacema. amitom mxolod zogierT maTgan­ ze gavamaxvileb yuradRebas da Zalian mokled mogaxsenebT. WeSmariti Semoqmedi marto arasodes ar aris, radgan Semoq­ medeba erTjeradi aqti ar gaxlavT _ igi uwyveti procesia. mTavrdeba erTi nawarmoebi da iwyeba meoreze fiqri da a.S. ase rom, `martoobisaTvis~ Semoqmedi verasodes ver iclis, igi mudam ganxorcielebuli Tu ganuxorcielebeli ideebis tyveobaSia. rac Seexeba `martod yofnas~, es Semoqmedis­ Tvis xSirad aucilebelia, Tumca, zogjer xalxmraval adgile­ bSic, vTqvaT TviTmfrinavSi, matarebelSi da a.S. SesaZlebelia nayofieri muSaoba. _ warsulSi redaqtorobdiT `mxedrionis~ Jurnals, ra kav­ Siri gaqvT `mxedrionTan~? _ aqedanve minda ganvacxado, rom `mxedrionis~ wevri ara­ sodes vyofilvar; arc sxva romelime politikuri partiisa Tu organizaciisa, radgan, mimaCnia, rom mwerali mxolod Tavisi xalxisa da qveynis interesebs unda emsaxurebodes. `mxedri­ onTan~ damokidebulebis Sesaxeb ki getyviT, rom yovelTvis mjeroda da axlac mjera maTi patriotuli SemarTebisa. kargad vicnob maT Tavkacebs, romelTagan erTi Cemi disSvili gaxlavT, visi Tavdadeba da vaJkacobac afxazeTis omSi saqveynodaa cno­ bili. igi aq, gorSi mamaCemis ojaxSi gaizarda, im ojaxSi, sadac adamianisTvis cxovrebis mTavar principad mxolod patiosneba iTvleboda. axla ki gaixseneT 1993 weli. wagebuli omidan dab­ runebuli `mxedrionelebis~ sulieri mdgomareoba, romlebmac daqiravebul banditTa da ruseTis specialuri daniS­ nulebis


40

manana TaraSvili

kaciWamia razmelebTan brZolaSi Svidasi TanamebrZoli da­ karges. amas daumateT oficiozis saagitacio manqanis TandaTan mzardi braldebebi maTi morodiorobis, banditobis, mZarcvelo­ bis da a.S. Sesaxeb, rasac sakuTari silaCrisa da momxveWelobis dasafaravad avrcelebda swored is xalxi, vinc Tavisi Svilebi da axloblebi ucxoeTSi gadamala da im omSi yvelaze metad moiTbo xeli. me dResac mrcxvenia im binZuri kampaniisa. meore msoflio omis dros sabWoTa propagandam bevri krimi­ nali gmirad Seracxa. Cven ki namdvili gmirebi kriminalebad vaqcieT. baraqala Cvens qarTvelobas! ai, aseT pirobebSi daibada Jurnalis daarsebis idea, ra­ sac `mxedrionis~ Tavkacebma maSinve dauWires mxari. mTavari redaqtoris moadgileobaze Tanxmoba ganacxada gamoCenilma qarTvelma poetma anzor abulaSvilma. Jurnalis daarsebas miesalmnen mweralTa kavSiris maSindeli Tavmjdomare guram fanjikiZe, `literaturuli saqarTvelos~ mTavari redaqtori Tamaz wivwivaZe, `damoukidebeli mweralTa kavSiris~ gamgeo­ bis Tavmjdomare xuta berulava. Jurnals davarqviT `silaSi vardi~. misi garekanis mxatvroba Seasrula gamoCenilma qarT­ velma mxatvarma rusudan fetviaSvilma. JurnalTan aqtiurad TanamSromlobdnen: didi qarTveli mwerlis _ Wabua amire­ jibis TiTqmis mTeli ojaxi, grigol abaSiZe, akaki baqraZe, rezo miSvelaZe, nugzar SataiZe, leri CantlaZe, grani qav­ Taria, koba imedaSvili da sxva. movamzadeT sami nomeri, magram mxo­ lod pirveli nomris gamocema movaswariT, ris Semdegac Jurnalma gasagebi mizezebis gamo Sewyvita arseboba. arada, namdvilad keTilSobiluri miznebi gvamoZravebda: saqarTvelos teritoriuli mTlianobis dakargviT gamowveuli tkivili eris gamTlianebisTvis brZoliT gvindoda gagvenelebina. sxvac bevri ram gvsurda, magram... JurnalSi dabeWdili interviudan minda erTi patara amonaridi gagacnoT: Cveni korespondentis manana amirejibis kiTxvaze _ `ideur saqarTveloSi Tu xedavT maSvelTa korpusis adgils?~ _ maSindeli iusticiis ministri aseT pasuxs iZleva: `bevr saxelmwifoSi arsebobs oficialuri


kalmis wverze dateulni

41

organizaciebi, romlebic iseT funqciebs asruleben, rac gaT­ valiswinebulia maSvelTa korpusis wesdebiT... stiqiuri ube­ durebis dros Svelian adamianebs da maT qonebas. bunebrivia, Jurnalmac dadebiTi roli unda Seasrulos am saqmeebisTvis mebrZoli adamianebis sulis CamoyalibebaSi, maTi sasikeTo saq­ meebis warmosaCenad. sxvagvarad verc maSvelTa korpuss da verc `silaSi vards~ gamarTlebulad ver miviCnev im ubralo mizezis gamo, rom Tvalis dasanaxavad mZuls iaraRiani kaci~. yuradReba miaqcieT bolo sityvebs da es ibeWdeba `mxedrio­ nis~ JurnalSi! _ ra adgili uWiravs qals Tqvens cxovrebaSi? _ Tavisi, anu... sakmaod mniSvnelovani. _ daudgmeli piesebidan romlis dadgmas isurvebdiT? _ im piesisas, romelic jer ar damiweria... manamde ki – yvela piesis. _ TvliT Tu ara mamobas xelovnebad da rogori mama brZan­ debiT SvilebisTvis? _ kiTxvis koreqtulobaSi cota eWvi mepareba, magram ma­ inc gipasuxebT. daskvna ki mkiTxvelisTvis mimindvia. Cems Svilebs, maTi asakis miuxedavad, yovelTvis velaparakebodi rogorc toli – tols. yvela Taobas Tavisi gansakuTrebuli raRac moaqvs, risi bolomde gagebac sxva Taobis adamia­ nebs uWirT. amitom bavSvebze sakuTari azris da nebis Zal­ datanebiT Tavze moxvevam SeiZleba uaresi Sedegi gamoiRos, vidre maT mier daSvebulma Secdomebma. mSoblebis movaleobaa Svilebs Tavisi azri gauziaron, Svilebis uflebaa miiRon an ar miiRon igi. _ wuTisoflis sevda... _ amaze Cemi erT-erTi leqsis striqonebiT gipasuxebT: `tyuilad gakrTobs SiSi aryofnis, _ sikvdili TviTon gaswavlis sikvdils!~ _ ymawvilkacobis auxdeneli ocneba... _ dakavebuli vyofiliyavi mxolod sayvareli saqmianobiT. magram, samwuxarod, amas dRemde ver vaxerxeb. _ yvelaze kuriozuli kuriozi?


42

manana TaraSvili

_ mTeli Cveni cxovreba kuriozebiTaa aRsavse, Tumca, mex­ sierebas mxolod zogierTi SemorCeba xolme. `kuriozTa ku­ riozobisa~ ra mogaxsenoT, magram erT TavSesaqcev ambavs mogi­ yvebiT. es xuTi-eqvsi wlis win moxda: zamTris Ramea. iaponur gasaTbob navTquras patruqi gamovucvale, navTiT gavaliplipe da avanTe. Turme patruqi sworad ar damiyenebia da cecxlis ali metrze met simaRleze avarda. veRarc Cavwie ukan. arada, SeiZleba navTqura afeTqebuliyo. aforiaqebuli Cemi meuRle maguli maSinve telefons eca da `gaWirvebis talkvess~, go­ ris Teatris maSindel samxatvro xelmZRvanels aleqsi jayels daureka, romelmac `direqtiva~ mogvca, rom araferi gveRo­ na da mis mosvlas davlodebodiT. aleqsi Tavisi `vilisiT~ sam-oTx wuTSi Semogrialda ezoSi da es asormocdaaTkilo­ gramiani kaci CitiviT amofrinda meoTxe sarTulze, xelSi Teatridan wamoRebuli cecxlmaqrobi eWira. swrafad Sexsna luqi, gatexa damcavi mina da... cecxlCamqrobma odnav amoiq­ Sina da gayuCda. ra gveqna, saxan­ Zros davurekeT. iqidan gvir­ Cies, rom navTqura saswrafod gadagvegdo ezoSi, magram es `kompetenturi~ rCeva WkuaSi ar dagvijda – mezoblebs ver gavwiravdiT. bedze magi­daze patara WiqiT wyali idga. aleqsim uneburad waavlo xeli da navTquras Seasxa, romelic, Cvenda gasakvirad, maSinve Caqra. rogorc Semdeg gavacnobiere, mTeli am gawamawiis dros vijeqi da mSvidad gazeTs vkiTxulobdi. am mdgomareobidan aleqsis sityvebma gamomarkvies: sxva dros rom aseT rameze damirekavT, Sen aRmgzneb saSualebas wamogiReb, magulis ki – damamSvidebelsao. _ sakuTari leqsebidan romels waukiTxavdiT mkiTxvels? _ marTali giTxraT, ar miyvars sakuTari leqsebis kiTxva, gansakuTrebiT farTo auditoriis winaSe. Tumca, aseT SemTx­ vevebs bevrjer ver avaride Tavi. mxolod Zalian viwro wreSi, sami-oTxi Wiqis Semdeg mexsneba xolme `saRerReli~. _ yuradRebas iqcevs saTaurebi: `silaSi vardi~ (Jurnali), `xe alvad amodioda~ (piesa), `naTlis yvavilebi~ (leqsebis kre­ buli), es bunebis gansakuTrebuli siyvaruliT aris gamowveuli Tu...


43

kalmis wverze dateulni

_ adamianis samive sxeuli mWidrodaa dakavSirebuli bune­ basTan. fizikuri sxeuli _ mineralur samyarosTan, eTeruli _ mcenareulTan, xolo astraluri _ cxovelurTan. ase rom, adamiani bunebis nawilia, romelic `bunebrivad~ ikavebs Tavis kuTvnil adgils Semoqmedis naRvawSi. _ ras nanobT ganvlili cxovrebidan? _ drois uqmad flangvas. _ poeti, dramaturgi, kidev rogor vaJa dadianiZes ar vic­ nobT? _ Zalian miyvars Wadraki da, radgan drois simciris gamo turnirSi veRar vmonawileobdi, saWadrako kompozicias Seve­ xizne. amas biZgi misca did qarTvel saWadrako kompozitor, saerTaSoriso didostat ioseb krixelTan megobrobamac. sul mokle xanSi ramdenime saerTaSoriso konkursSic gavimarjve da ise CamiTria, rom sxva yvelaferi gadamaviwya. es iyo raRac bangi, romlisganac Zlivs gavTavisufldi, Tumca, am droisTvis ukve ocze meti saerTaSoriso mniSvnelobis prizi mqonda mogebuli. drodadro mainc `gamabriyveben~ xolme, radganac dRemde saqarTvelos nakrebis wevri var da gundis interesebis gamo xandaxan isev mivujdebi xolme saWadrako magidas. _ ticiani Tu galaktioni? _ ar SeiZleba Semoqmed adamianebs ise mivudgeT, rogorc sportsmenebs da maincdamainc sxvadasxva simaRlis kvarcxl­ bekze ganvalagoT... ase rom – ticianic da galaktionic!

2001 w.


44

manana TaraSvili

geexariT, gorelefi! pirispir vsxedvarT civ oTaxSi. vyvebiT uTavbolo wuTisoflis av-kargze. maspinZeli gauTaveblad mebodiSeba sicivis gamo. rac SemiZlia vanugeSeb. meramdened vuxsni, rom mec am qveynis Svili var da araferi mikvirs, miT ufro inteligentis ojaxSi. fiqris gor­ gals warsulisken vugoreb, `fesvebSi~ veZeb misi xasiaTis gasaRebs da ase Tanmimdevrulad vkinZav monaTxrobs, msaxiobis cxovreba rom hqvia. Cveni stumaria goris Teatris erT-er­ Ti wamyvani msaxiobi, miniaturebis Teatris direqtori koba gabeSia. omi jer ar iyo damTavrebuli qveyanas rom moevlina. mainc sixaruliT Sexvdnen mis dabadebas. saxeli SeurCies, qvevri moxades da martvilis raionis sofel nalefsavos axali mkvid­ ri adRegrZeles mezoblebma. or kviraSi sabWoTa armiam gamar­ jveba izeima, magram omis `surneli~ didxans udioda sofels. tyavis burTis magivrad WinWis burTs dasdevda patara koba, skolaSic naCuqari fexsacmliT mivida, imasac maSin icvamda, Senobas rom miuaxlovdeboda. gaWirvebis miuxedavad, uzomo stumarTmoyvareobiT gamoirCeoda misi ojaxi. yvelaze sasia­ movnod es daamaxsovrda im wlebidan. ukve wamozrdils mamida miepatrona, romelmac TbilisSi wamoiyvana Zmiswuli. bavSvobaSi martvilis Teatraluri dasis xelmZRvanelma oTar grigalavam Sehyara Teatris siyvarulis ukurnebeli `seni~, amitom profesiis arCevaze bevri ar ufiqria. sergo zaqariaZis saxelobis kulturul-saganmanaTleblo sas­ wavlebels miaSura. mis daostatebaSi didi wvlili miuZRviT pedagogebs levan SatberaSvils, esma axalkacs, kowo badriZes, SoTa sxirtlaZes, mirian dedanaSvils, Salva kapanaZes, Salva maWavarians, irakli axuaSvils. goris TeatrSi ganawilebiT Camovida. pirveli dReebidanve yuradReba miiqcia niWierebiT, rasac Tan erTvoda TvalSisace­ mi garegnobac. reJisorebi Tamamad andobdnen saxasiaTo rolebs.


kalmis wverze dateulni

45

mokle xanSi Rirseuli adgili daimkvidra goris Teatris kole­ qtivSi. sxvadasxva dros 50-ze meti scenuri saxe aqvs gamoZer­ wili. maTgan gansakuTrebiT uyvars Siola nazRaiZe (k. lorTqi­ faniZis `mTas daubrunda mTieli~, dadgma i. kakuliasi), markozi (d. kldiaSvilis `msxverpli~, dadgma i. kakuliasi), lazare (i. samsonaZis `lazares aRdgineba~, dadgma al. jayelisa), cocxis gamyidveli (g. naxucriSvilis `firosmani~, dadgma g. abramiSvil­ isa). bednieria, rom urTierToba hqonda iseT reJisorebTan da msaxiobebTan, rogorebic iyvnen lili ioseliani, iuri kakulia, qeTevan xarSilaZe, SoTa kobiZe, giorgi abramiSvili, daTo cis­ kariSvili, aleqsi jayeli, Salva xerxeuliZe, vaso kaxniaSvili, valerian marsagiSvili. ervand araqelovi. _ cxovrebaSi Tu giTamaSiaT? _ Txrobas vawyvetineb. _ arasodes. movixsni Tu ara grims, iqve vamTavreb TamaSs. mokled, speqtaklidan speqtaklamde Cveulebrivi adamiani var. _ roli, romelmac SegZraT... _ leo ozgebaSvilis `mZevalSi~ piteras roli Sevasrule. es iyo gancda, romelic cxovrebaSic SeiZleboda mqonoda. ro­ lis mixedviT rogorc mamas gaveSebuli SvilisTvis Tofi unda gamometaca. Zalian ganvicade, vaJis mama gaxlavarT, Tanac im periodSi Cemi kaxa gumisTasTan ibrZoda, amdenad, Sinaganad ad­ vili ar iyo CemTvis amis gakeTeba. _ Teatris dRevandel satkivarze ras gvetyodiT? _ xelfasi puris fulad ar gvyofnis, mainc yvelafers vu­ ZlebT, imitom, rom gviyvars Teatri, romelsac mofereba da Tanadgoma sWirdeba, iseve rogorc Cvens msaxiobebs _ arasodes gifiqriaT Teatris mitoveba? nuTu ase magiuria scenis mtveri? _ ar dagimalavT, davapire ekonomiuri problemebis gamo. imis gamoc, rom Cveni `kakali~ aRar Cxrialebda, Turme msaxi­ obs patronic sWirdeba. davapire, magram axali samxatvro xelmZRvanelis _ zaza waqaZis mosvlam SemaCera, igi anTebulia TeatrisTvis. Zalian mjera misic da Cveni Teatris momavlisac. oTaxSi batoni kobas meuRle, msaxiobi iamze cinaZe Semodis. maT erTmaneTi saswavlebelSi gaicnes. lamazi biWi... lamazi


46

manana TaraSvili

gogo... meti raRa unda siyvaruls. agizgizda koconi, romelsac wlebma veraferi daaklo. ukve mozrdili Svilebis patroni meuRleebi Tvlian, rom namdvili siyvaruli arasodes ar kvdeba. _ ori xelovani erT ojaxSi... bevria Tu cota? _ ojaxis yvela wevri SeiZleba xelovani iyos, Tu maTi pro­ fesia sazogadoebas sWirdeba, _ erTxmad mpasuxoben. meuRle msaxiobTa daxasiaTebisTvis ki reJisorebis azrs Semog­ TavazebT. anzor gvaZabia: `koba da iamze saintereso msaxiobebi arian. kargad mRerian da moZraoben. misabaZia maTi kolegialoba. erT­ gulebi arian muSaobaSi. vTvli, rom maTi SesaZleblobebi amou­ wuravia~. zaza waqaZe: `uzomod Sromismoyvareebi arian, TviTonve iT­ xoven muSaobas. batoni koba Tavidan bolomde qarTuli sisx­ lis, qarTuli Coxis matarebelia. axal rolze muSaobis dros `gmirs~ kanSi SeuZvra da misi cxovrebiT cxovrobs~. _ axal speqtaklSi ra roliT gagvaxarebT? _ baton kobas­ Tan vagrZeleb dialogs. _ Cemi gmiri afxazeTis revkomis Tavmjdomare nariq eSbaa. vcdilob, maqsimalurad davixarjo, vnaxoT, ra gamova. bolo Strixebi portretisTvis: 32 welia scenaze tria­ lebs. sanacvlod arafers iTxovs, magram Tvlis, rom daunaxa­ obac Znelia. imedi aqvs, rom misi `kveric~ gamocxveba. wuxs, rom miniaturebis Teatrs Senoba aRar aqvs. sakuTari xasiaTi ar moswons, samagierod, zomaze metad gulkeTilia. uamuri Jamidan gamosavals moTminebasa da erTianobaSi xedavs. gori misi say­ vareli qalaqia, misi gamSvenebisTvis, mzeWabukis Zeglis mopir­ keTebis dros didi mondomebiT ezideboda orTvaliT masalas. wertilis dasasmelad raRacas veZeb, ar veSvebi. _ samegreloSi dabadebuli msaxiobi ras etyoda gorel mayu­ rebels? _ rogor miyvarxarT, rom icodeT, gaixareT gorelebo! _ megrulad, Tu SeiZleba... _ muWo miorT giCqudani, geexariT gorelefi!

2002 w.


kalmis wverze dateulni

47

madloba aRmafrenisTvis niWiereba valia uflis winaSe, romelic mTeli cxovrebis manZilze unda ixado... advili ar aris am tvirTis Rirseulad zidva, magram saqarTvelos respublikis damsaxurebuli artistis _ levan ozge­ baSvilisTvis araferia SeuZlebeli. ami­ tomac gamorCeulad uyvars gorel mayure­ bels, taSis TanxlebiT Semodis da gadis batoni leo scenaze, `utaSo gorSi taSiT ganebivrebuli msaxiobiao~, _ xumroben masze kolegebi. ...yvelaferi wereTlis Cixidan daiwyo. aq iyo erTi sardafi, sadac Teatrze uzomod Seyvarebuli 15-16 wlis biWi marTavda warmodgenebs. TviTon iyo dramaturgic, reJisoric, mTavari rolis Semsrulebelic. Cvens sasiqadulo msaxiobs, dauviwyar Salva xerxeuliZes SeumCneveli ar darCenia es ambavi. patara biWis artistizmiT moxiblulma batonma Salvam Teatris maSin­ del mTavar reJisors – siko vaCnaZes amcno leos gatacebis Sesaxeb. erT dResac goris quCebSi gamoCnda rveulis furcelze dawerili afiSebi _ `nacarqeqia~, romelic dadga patara re­ Jisorma (ra icoda maSin biWma, rom am speqtakliT misi bedi gadawydeboda). Salva xerxeuliZis daJinebuli moTxovniT speqtakls siko vaCnaZe da msaxiobi lado cxvariaSvili daes­ wrnen. batoni siko maSinve mixvda, rom niWTan hqonda saqme da bevri aRar ufiqria _ did scenaze miiwvia niWieri axalgaz­ rda. mas Semdeg msaxiobi erTgulad emsaxureba sayvarel Teatrs. misi Cveuli iumoriT Sezavebuli artistizmi xiblavs da atyvevebs mayurebels. batoni leo ki ar TamaSobs, cxovrobs scenaze, ise ostaturad irgebs da iTavisebs rols, sxva am rolSi warmoudgenelic kia. igi erTaderTi da ganumeorebelia, rogorc masze amboben: `ori leo TeatrSi ar arsebobs~.


48

manana TaraSvili

_ leo saocrebaa pirdapir, _ aRtacebas ver malavs re­ Jisori anzor gvaZabia, _ sruli seriozulobiT vacxadeb: Cven, qarTvelebs iseve SegviZlia viamayoT Cveni levan ozgebaSviliT, rogorc safrangeTi amayobs Tavisi lui de fiunesiT. batoni leo araerTxel miiwvies sxva TeatrSi samuSaod, sa­ dac, eWvs gareSea, ufro did momavals eloda, magram man, naRdma gorelma kacma, ver daTmo saficari qalaqi da sayvareli mayu­ rebeli, ver daTmo scena, romelmac jer kidev bavSvi Caixuta gulSi da mas Semdeg ganuyrelad erTad arian. msaxiobs 200-mde roli aqvs naTamaSebi. sul bolos cagare­ lis `xanumaSi~ mogvevlina. misi akofa maRali ostatobis kidev erTi dadasturebaa... amboben, Teatri cxovrebis sarkeao. msaxiobs mxolod maSin gamosdis roli kargad, roca is gverdiT mdgom partniorze fiqrobso. levan ozgebaSvili am mxrivac gamorCeulia. siyvaru­ liT saubroben masze TeatrSi: didebuli partniori, yuradRe­ biani megobari, ojaxis didi motrfiale, sakuTari Tavisadmi momTxovni da, rac mTavaria, kacuri kaciao. kacuri kaci... amaze didi Sefaseba adamianisTvis, albaT, arc arsebobs! kacurkacoba es aris saukeTeso adamianur TvisebaTa flobis xelovneba, niWi moyvasis usazRvro siyvarulisa, rac bevrs ar ZaluZs. es aris wodeba, romelsac xalxi mxolod Tavis rCeu­ lebs aniWebs, xalxi brZenia... amitom yvela wodebaze maRali meCveneba es wodeba. rac Seexeba batoni leos kacurkacobas, marTlacda, TvalSi­ sacemia misi sisadave da ubraloeba, vaJkacoba da patiosneba. am sikeTed qceul adamians TiTqos aRarc ki axsovs Tavisi arse­ boba da sxvis bednierebaze fiqrSi aTen-aRamebs. gansakuTrebiT axalgazrdebi uyvars, damwyeb msaxiobTaTvis xom pirdapir gzis manaTobeli sanTelia. masTan uSiSrad grZnoben Tavs axalgaz­ rdebi, Tan isic kargad axsovT, rom mis gverdiT ubralod ar SeiZleba cudad TamaSobde. wlebma veraferi daaklo baton leos. eg aris, gulmaviwyi


49

kalmis wverze dateulni

gaxda, am bolo dros makaronis wvnianis garda sxva saWmelebis saxelebi `aRar axsovs~. albaT, mixvdiT – es levan ozgebaSvi­ lis morigi xumrobaa. iumori misi cxovrebis ganuyreli Tanamg­ zavria. igi nebismier dros, nebismier situaciaSi inarCunebs iumoris grZnobas. maSin, roca zogisTvis mwvaved dgas puris problema, batoni leo rixianad acxadebs: `puris rigSi dgoma Cemi hobiao~. esec Taviseburi niWia, albaT, – Rimili mohgvaro adamians da gaulamazo gatanjuli cxovreba. gasakviri ar aris, rom aseTi iumoris patroni Cinebul iumoristul leqsebsac werdes. am leqsebSi iumoris garda igrZnoba faqizi suli avtorisa, saTuTad rom esiyvaruleba TiToeul adresats. misma mravalmxrivma niWma dramaturgiaSic pova asaxva: ukve ori piesis avtoria, romelTagan erTi _ `mZevali~ warmatebiT daidga goris TeatrSi da mayureblis didi mowoneba daim­ saxura. SeuZlebelia sagazeTo werilSi yvelafris Tqma levan ozge­ baSvilze, arc mqonia amis pretenzia, ubralod, mindoda mime­ loca axali weli, madloba meTqva sayvareli msaxiobisTvis im udidesi sixarulisa da aRmafrenisTvis, romelsac is Tavisi SemoqmedebiT gvaniWebs. werili anzor gvaZabias sityvebiT minda davamTavro: `batonma leom asi weli unda icocxlos mayureblisTvis, sxvanairad mas ufleba ara aqvs!~

1995 w.


50

manana TaraSvili

reportaJi Semoqmedis rTvelidan aTeuli wlebia gvivsebs da gvilamazebs cxovrebas Tavisi SemoqmedebiT, aTeuli wlebia veficxebiT Cveni Tanaqalaqeli mwerlis sulis gamonaSuqs, araerTxel gagvaxara sxvadasxva literaturul kon­ kursebSi gamarjvebiT da amasobaSi oqros Semodgomac mosula... giorgi erisTavis saxelobis goris Teat­ ris mcire darbazSi Seikribnen misi Semoq­ medebis Tayvanismcemlebi, Tumca, darbazma srulad ver daitia yvela msurveli. bevri fexzemdgomi daeswro Semoqmedis `rTvels~. pirveli mimlocveli samTavisisa da goris mTavarepiskoposi, meufe andriaa: _ Tqveni sityva emsaxureba Cvens ers da Tanaziaria Cve­ ni cxovrebis, Tavadac Tanamoziare xarT erovnuli tkivilis, Tqveni mxneobis suliskveTeba etyoba Tqvens adreul leqsebs, Tqveni wlovanebis sibrZne iqneba maswavlebeli WeSmariti sibrZ­ nis momavali TaobebisTvis. _ maincdamainc saSiSi asaki araa 60 weli, erT-or yabalaxze gadaxtomas kidev moaxerxeb, _ ase `daamSvida~ iubilari pro­ fesorma SoTa qurdaZem da Semdeg vrclad isaubra mis Semo­ qmedebaze, _ yvelaze didi bedniereba kacisTvis moyvasia. vano CxikvaZes mkiTxvelTa didi auditoria hyavs, amaze meti bed­ niereba raRa unda iyos. riTaa misi mwerloba dafasebuli? Cvens mwerlobaSi, literaturis yvela JanrSi ase xalvaTad da SemoqmedebiTad werdes kaci, iSviaTia. misi proza ilia WavWavaZis da mixeil javaxiSvilis stils magonebs, ki ar imeo­ rebs maT, ubralod hgavs. mas Tavisi SemoqmedebiTi kredo da Sexedulebebi aqvs. kargad icis, cxovreba unda dainaxo iseTi, rogoric aris da unda izruno misi gakeTilSobilebisTvis. ai, risTvis uyvars igi xalxs. mis Semoqmedebas libod udevs qar­ Tuli soflis yofa, qarTveli glexis sibrZne. Tavis nawarmoe­ bebSi cdilobs, gvirabis bolos sinaTle daanaxos gzasacdenil


kalmis wverze dateulni

51

gmirebs, maT gulSematkivradac gvevlineba, vinc usiyvarulod tovebs wuTisofels. vanos mxilebis paTosi aqvs, arafers ma­ lavs da arafris eSinia, namdvilad Cveni drois mweralia. bolo ar uCanda mwerlis Semoqmedebis damfaseblebs. gedevan xelaia (akademikosi): `mwerlis iubile rTvelia da es rTveli xvav-baraqiani gamodga vano CxikvaZisTvis... igi gvxib­ lavs kacurad Zlieri SemoqmedebiT, qarTluri sidarbaisliT, tradici­ ebis siyvaruliT. misi moTxrobebi saukeTeso SenaZenia CvenTvis...~. Tamila gogolaZe (profesori): `wlebis momateba mas uxaria, visac aqvs sarCo, Sen ki, Wirnaxuli bevri daamzade, mweralo, zvinebad dadgi, mSobliur qalaqs patara gulisgula Zeglic daudgi Seni nawarmoebiT... bevri siTbo gaeci, mweralo, da axla, rac ar unda Zviri Rirdes gadaciebul xalxSi Tundac erTi grami siTbo, Cveni Tanamoqalaqeebis saxeliT TqvenTvis mogviZ­ Rvnia, rameTu saukuneze naxevari wliT met xans Rirseulad atarebT Semoqmedis sapatio saxels. gCuqni cxinvalis brolis qarxanaSi damzadebul or sirCas, romliTac, imedia, samaCablos dabrunebis sadRegrZelo daileva~. medea suxaSvili (pedagogi): `uamravi wigniT didi sixaruli mianiWeT mkiTxvels... aRmzrdelobiTi da ganmwmendi daniSnuleba gaaCnia Tqvens nawarmoebebs, gvacnobinebs sakuTar Tavs, gvax­ senebs, vin viyaviT da rogor unda gadavrCeT... SemoqmedebiTi simwifis xanas gilocavT, zeciuri dedoflis _ dedaRvTismSob­ lis meoxeba ar mogklebodeT Tqven da Cvens saqarTvelos~. jemal moniava (respublikis damsaxurebuli artisti): `bed­ nieri var, rom es kaci arsebobs. sazedaSe rTveli iyo misi ukanaskneli wigni, romelmac SemZra da cremlebi madenina. an imas ra damaviwyebs, rogori anSlagi iyo amerikaSi, roca misi piesa `ori mdinaris SesarTavTan~ viTamaSe. qarTul sityvasa da qarTul mwerlobas monatrebuli 650 qarTveli cremlebad daiRvara da aRar gvSordebodnen... vano saocari narkvevistia, rac yvela mwerals ar SeuZlia. misnairi Semoqmedi Tbilis­ Sic ar dadis bevri. mas SeeZlo, magram ar isurva dedaqalaqSi cxovreba, aq undoda, gorSi, rom kargad mieyuradebina qarTlu­ ri xmisTvis. didi madloba gorelebs, rom iciT mwerlis fasi~.


52

manana TaraSvili

jemal injia (poeti): `mavanma gorelma Cinovnikma daiCivla, gorSi inteligencia ar ariso, maS vin arian is suliT lamazi adamianebi, Tqvens Semoqmedebas xarbad rom dawafebian da dRes am darbazs amSveneben?! madloba, Cemo vano, rom guli gtkiva gorze. iebis surnelis SegrZnebaa Sens leqsebSi, sityvaZarRviani da baraq­ iania Seni proza, vano poeti da vano prozaikosi erTi mTelia da orive qarTuli mxatvruli sityvis WeSmariti ostatia. niqozisa da cxinvalis mitropoliti, meufe isaia: `saocrad Tbili saRamoa, sixaruliTYivseba guli, madloba Cvens iubi­ lars misi ganvlili cxovrebisTvis, wesierebisTvis. gacnobis gareSec usayvarlesi iqneboda igi CemTvis Tavisi SemoqmedebiT. Cveni xalxisTvis yvelaze didi simdidrea aseTi adamianis ar­ seboba. RmerTma nu qnas, rom `koxta Tamroebi~ da misi dam­ faseblebi gamoilios Cvens qveyanaSi~. olia bragvaZe (Jurnalisti): `yvelas gilocavT am lamaz dRes, radgan vano Cvenia, yvelasia, romelic qarTul CuqurTmasityvas elaciceba mTeli cxovreba. ar SegaSinos, Cemo vano, 60ma welma, radgan 60 wels zemoT biWebi gorSi kacurad dadian... axla Cems naqargs `ramzes meores~ giZRvni, 10 wlis Semdeg ki daviT aRmaSenebls mogarTmev amave scenaze~. sxva saCuqrebic miiRo iubilarma, maT Soris `banovanelebis­ gan~ RvTismSoblis xati, romelic meri marwyviSvilma gadasca, lizi mamulaSvilisgan kaklis xeze nakveTi kompozicia (namu­ Sevari im kaklis xisganaa damzadebuli, romlis qveSac giorgi saakaZem nadimi gadaixada gamarjvebis Semdeg). mwerlisadmi siyvaruli da pativiscema gamoxates sityviT gamomsvlelebma: profesorma zaza cotniaSvilma da nodar dalaqiSvilma. sakuTari leqsebi waikiTxa poetma nodar mdi­ nariZem, romelmac omaxianad mimarTa 60 wlis Semoqmeds: `dRes xalxs sWirdeba TqvenisTanebi, samagaliTod da saTayvanod~. ori musikaluri nomeri miuZRvnes mamas leqso da vaniko CxikvaZeebma. Zmebma jer erTad Seasrules karos ansambli, Sem­ deg leqsom aaJRera azaraSvilis sentimentaluri tango. saRamo gaalamazes gorelma Semsruleblebma: sofo qeba­ Zem, Tamaz abramiZem, zarika WaruaSvilis triom, `folkloris


53

kalmis wverze dateulni

sardafTan~ arsebulma vaJTaA gundma (xelmZRvaneli arsen aza­ laZe) da gogonaTa gundma `maxaroblebi~ (xelmZRvaneli lela merabiSvili), giorgi saZagliSvilis da lali tonias duetma, meSvide samusiko skolis pedagogebma marika kvaliaSvilma, mzia iasaSvilma da marina zeinkliSvilma. saqarTvelos istoriul sagvareuloTa (TavadaznaurTa) da maT TanamdgomTa sakrebulos Sida qarTlis samxareo organiza­ ciis winamZRoli nugzar maWavariani Coxa-axaluxiT damSvenebu­ li warsdga damswre sazogadoebis winaSe. _ vano CxikvaZe samSoblos winaSe valmoxdili adamiania da dRes Tavis daTesils imkis. aramarto aRiarebuli poeti da prozaikosia, samoqalaqo Tavisufali sazogadoebis Camoya­ libebaSic Seitana wvlili _ es aris Cvens qalaqSi pirveli RonisZieba, romelic oficiozis gareSe tardeba da Cinovnikebis kabinetebSi ar dagegmila, rac metad mniSvnelovania. xalxma Tavisi surviliT gaukeTa saRamo sayvarel mwerals. asec unda iyos, sazogadoebam unda akeTos is, rac mas siamovnebs da mo­ swons. didi madloba yvelas, vinc suli STabera am saRamos: goris samusiko studiebis koordinators maia jafiaSvils da goris universitetis leqtors manana mgalobliSvils, gazeT `xalxis gazeTis~ redaqtors rezo oqruaSvils, gamomcemloba `farnavazis~ direqtors rusudan gardafxaZes, _ daasrula man da asparezi iubilars dauTmo. dinjad wamodga 60 wlis sityvis ostati, misTvis Cveuli TavmdablobiT `wyali gadaasxa~ yvela momlocvelis mondomebas. saxeze ewera da Tavadac aRiara, rom yvela saqebar sityvas ar iRebda, rom mTavari saqme isev wina aqvs. diax, rTvelia, rTveli, magram baraqiani rTvelis Semdegac ra gamoulevs xelovans sawer-safiqrals... esec ar iyos, Semodgomas zamTari mosdevs, qarTvel mkiTxvels ki ar ezamTreba! atkive­ buli sulis gadasarCenad axla metad gvWirdeba Tqveni marTali da madliani sityva, jer kidev bevrjer unda davagemovnoT naRdi qarTuli suliT naavadari Tqveni saganZuris surneli. dekembramde jer Soria, batono vano!

2007 w.


54

manana TaraSvili

qveynad erTia galaktioni gasul saukunes galaktionis sa­ ukunedac moixsenieben saqarTvelo­ Si... veravin gabeda qarTvel niWi­ er poetTa Soris mis siaxloves misvla. galaktioni Soreuli mna­ TobiviTaa _ mis sidiades Tvals ver usworeb, magram Soridanac nodar tabiZe biZasTan gaTbobs da gasazrdoebs. lamazad brZa­na revaz miSvelaZem: `rogorc XX saukunis poeturi sity­ vis misiam, man erTbaSad moitana mxatvruli Semoqmedebis oqros zodebi da Tavisi jiuti nebiT ara marto aiZula literatu­ ruli azri, daenaxa da daefasebina es zodebi, gamoCenisTanave dadga erovnuli poeziis saWesTan da sicocxlis bolomde ar gauSvia xelidan winamZRolis CiraRdani. dResac TiTqos galak­ tionis misnuri xeli marTavs Tanamedrove qarTul poezias~. galaktioni uyvarT, galaktions afaseben, galaktions xSi­ rad igoneben, sxvanairad warmoudgenelicaa... 2004 wlis dekembris wynari saRamo... goris ganaTlebis mu­ SakTa saxlis direqtori nana gigaSvili da goris mweralTa kavSirTan arsebuli qalTa saloni `banovani~ poeziis moyvaru­ lebs maspinZlobdnen. `Cemi galaktioni~ _ ase erqva galaktion tabiZisadmi miZ­ Rvnil RonisZiebas, romelsac bumberazi poetis aranakleb saxe­ lovani ZmisSvili nodar tabiZe eswreboda. _ am saRamos gvinda warmovaCinoT, Tu rogor gviyvars gore­ lebs galaktioni, _ aRniSna Sexvedris wamyvanma, `banovanis~ xelmZRvanelma Lleila qavTaraZem. misi gamosvlis Semdeg erTmaneTs enacvlebodnen banovanelebi: marina kapetivaZe, ciala saaTaSvili, Lleila qavTaraZe, meri marwyviSvili... yvela krZalviT saubrobda poetze, romelic sicocxleSive legendad iqca. Semdeg daiZra leqsis CanCqeri, galaktions sakuTari leqse­ biT gaesaubrnen irma SubiTiZe da sofiko meqvabiSvili.


kalmis wverze dateulni

55

`erTis magivrad dRes ori mzea, ciuri mze da galaktioni~, _ es citata amonaridia zviad maRalaSvilis leqsidan `dabadebula galaktioni~, romelic misma dedam _ qalbatonma lali toniam gaacno damswre sazoga­ doebas. analogiurad, mamis _ suliko rostomaSvilis leqsi waikiTxa misma qaliSvilma Ddiana rostomaSvilma. saRamo lamazi qarTuli simRerebiT daamSvenes xalxuri sim­ Reris lotbarma giorgi saZagliSvilma da momRerlebma: nineli WoniSvilma, lali toniam, marina buzalaZem, lali javaxi­Svilma. gorelebis Semdeg jeri galaktionis ZmisSvilze midga. _ nodar tabiZe TviTonac didia, TxemiT terfamde inteli­ genti, masTan xuTi wuTis urTierTobac ki didxans mihyveba sagzlad adamians, _ siamayiT ganacxada Lleila qavTaraZem. zeaRimarTa nodar tabiZe, dinjad alaparakda, mis bageTagan TiToeul sityvas interesiT eloda sulSegubebuli msmeneli. baton nodars xuTi wigni aqvs dawerili galaktionze. 15 weli gaatara biZasTan erTad, rogorc Tavad gausva xazi, misi `ab­ jarTmtvirTveli~ iyo, Tavidanve gaicnobiera biZis sidiade, amitom dRiurebs awarmoebda da bevri mniSvnelovani epizodi Semoinaxa poetis cxovrebidan. _ sami mwvervali aqvs qarTul poezias, Cemi gagebiT, ra Tqma unda: rusTaveli, vaJa da galaktioni. am ukanasknels lirikiT veravin Seedreba. yoveldRe rom waikiTxo galaktioni, axal niuansebs, axal plastebs aRmoaCen mis poeziaSi. igi ar aris Cveulebrivi adamiani, sxva varskvlavzea dabadebuli, roca mwvervalzea, Seudarebelia, roca Zirs eSveba bavSvs emsgavseba, _ gulaxdilad hyveboda nodar tabiZe. `usaxlo suls~ (ase uwoda poetma Tavs erT-erT leqsSi) erTi dRec ar hqonia `mSvidi, usatkivaro~. galaktions uyvarda Sroma, yofila SemTxveva oTxi brwyinvale leqsi erTad dauwe­ ria, Tumca, titanuri jafis kvali ar etyoboda mis leqsebs. bevrs kiTxulobda, `kargi leqsi maSin iwereba, roca kargad, anu bevrs kiTxulobo~, _ uyvarda Turme Tqma. arasodes Sehparvia eWvi Tavis TavSi, Tavidanve gacnobierebu­ li hqonda, rom erTaderTi iyo, uzarmazari da ganumeorebeli.


56

manana TaraSvili

amas yvela mokvdavi grZnobda. qurdmac ki icoda galaktionis fasi. zRapruli intuiciis patronma araCveulebrivi memkvidreoba dagvitova. misi Semoqmedebis mwvervalia `artistuli yvavile­ bi~. es wigni wyalgamyofi xidia poetis `aqeTa~ da `iqiTa~ SemoqmedebaSi. meri iyo misi poeturi ideali. masTan araviTari urTier­ Toba ar hqonia, magram galaktionisTvis igi iyo qalis xateba – yvela qalis saukeTeso TvisebebiT gabrwyinebuli. saocrad guluxvi yofila restoranSi. rodesac fuli sWirdeboda, `fluri masesxeo~, _ etyoda ZmisSvils da nasesxs aucileblad daabrunebda, Tanac punqtualurad. arasodes aravis ar uSvebda kabinetSi (anu Tavis samyaroSi), TviTon gamoutanda wigns sakuTar ZmisSvilsac ki. mwerlebTan rTuli urTierToba hqonda, xvdeboda, rom misi toli da swori aravin iyo, amitom uWirda maTTan megobroba. galaktionis meore meuRle _ olga dariusi ulamazesi da uganaTlebulesi qalbatoni iyo, uzarmazari poeturi energiis matarebeli, kargi gagebiT `SeSlili~, sxvanairad, Cveulebrivi qali mas verc gauZlebda. olgamac, rac SeeZlo, zida tvirTi, zRapruli urTierToba hqondaT Svidi wlis ganmavlobaSi. meti manac veRar gauZlo. mizezTa da mizezTa gamo maSin ar SeiZleboda religiaze xmamaRali saubari, magram galaktioni suliT iyo qristiani. mas RmerTTan SeeZlo saubari, amitomac iyo gamorCeuli, uflis gareSe igi didi ver iqneboda. ...amaRlebuli ganwyobiT datoves poeziis moyvarulebma gala­ k­ tionis sauflo. gareT ulamazesi suraTis mowmeni gaxdnen: grZnobamoreuli zeca TiTqos siyvaruls sTxovda dedamiwas, Suamavlad galaktioniseul iisfer fifqebs agzavnida, romle­ bic narnarad adneboda monatrebul bageebs. saocari sanaxavi iyo cisa da miwis sveli ambori...

2006 w.


57

kalmis wverze dateulni

zaur waqaZe _ 65 TiTqos pirvelad miWiravs xelSi, ver vimorCileb kalams... sityvebsac frTxilad varCev, ra unda vuTxra saamebeli adami­ ans, romelsac diTirambebs urCevnia saqmiT daumtkico erTguleba. verc lamazi sit­ yvebiT gavakvirveb mxatvruli sityvis os­ tats, romlis moCuqurTmebuli qarTuliT Seqmnili romanebi saTuTad arxevs mkiTx­ velis sulis simebs, sagazeTo statiebi ki _ saWiro sityviT saWiro adgilze yovel­ Tvis drouli da aqtualuria. mwerlis portretis daxatva rTulic aris da advilic. man kargad icis, rom sawuTro saxelosnoa, sadac unda irjebodes da bolomde ixarjebodes. aramiwieri TvaliT imzireba saku­ Tari samyarodan, waqaZiseuli moqnili sityviT ebrZvis mters da efereba moyvares. `goris moambeze~ gadagebul redaqtors bevrjer TavganwirviT daucavs gazeTis sicocxlec da Rirse­ bac. saSinlad ver itans Ralats. uzomo SromismoyvareobiT, pasuxismgeblobis grZnobiT da Sinagani discipliniT magaliTis mimcemia TanamSromlebisTvis da ara marto maTTvis. SuadRe wamoepara, Tumca jer adrea sibere da mSvildis dadeba Semoqmedi adamianisTvis, romlisganac bevrs elodeba mkiTxveli. frensis bekonma wignebi azris xomaldebs Seadara, JamTa tal­ RebSi rom mocuraven da zrunviT gadascemen Zvirfas tvirTs Taobidan Taobas. didxans sicocxles da azris xomaldTa simravles gisurvebT, batono zaur!

2002 w.


58

manana TaraSvili

`isic saqmea, fSaveloba Tuki SevZeli~ ...buneba gadairia didi qarTveli mefis _ daviT IV-is xsenebis dRes. yinvanarevi qara­ Soti gzas ar aZlevda miwisken saalersod daSvebul fifqebs. Seyvarebuli fantelebi ar epuebodnen gaveSebul qarTa mbrZane­ bels, jiutad mofarfatebdnen satrfos­ Tan Sesaxvedrad, wamiT axerxebdnen kidec Sexebas, magram pirze eyineboda miwas maTi vnebiani ambori. 8 Tebervlis am susxian saRamos stum­ rebis naklebobas ar uCioda gorSi arsebuli literaturuli saloni `art-kafe~, sadac poeziis moyvarulebs moeyaraT Tavi. poetma daTo axlourma mkiTxvels SesTavaza axali krebuli, romlis anotaciaSi vkiTxulobT: `oriaTasTerTmeti~ _ ase hqvia Cems mecxramete wigns. leqsebis umravlesoba xom oriaTasTerT­ meti wlis saxsovaria... vcdilob, vwero Zalian ubralod, Tanac ise, rom am ubraloebaSi mSvenierebam fasi ar dakargos. vwer ise, rogorc mewereba...~ RonisZiebis wamyvanma literaturaTmcodne manana mgalobli­ Svilma misalmebis Semdeg mokled isaubra goris literatorTa da xelovanTa kavSiris saqmianobaze, romelic sami welia goris kulturul cxovrebas mniSvnelovani RonisZiebebiT acocxlebs da alamazebs. kavSiris saqmianobis suli da guli, cxadia, upirvelesad misi prezidenti daTo axlouria, romelic Tavisi aqtiurobiT da SromismoyvareobiT magaliTis mimcemia sxvebisTvis. niko sa­ madaSvilis saxelobis premiis laureati, saqarTvelos mwera­ lTa erovnuli kavSirisa da JurnalistTa federaciis wevri, istoriis akademiuri doqtori erTnairi pasuxismgeblobiT da warmatebiT redaqtorobs gazeTebs: `ufliscixe~, `goris universiteti~, `literaturuli qarTli~ da Jurnals `Cveni universiteti~. igi bavSvebis usayvarlesi redaqtoricaa da sabavSvo gazeT `yayaCos~ furclebiT samSoblos siyvarulsa


kalmis wverze dateulni

59

da sikeTes abrialebs mozardTa gulebSi. garda amisa, igi 18 wignis avtori (maT Soris 6 monografiis da ramdenime aTeuli istoriuli narkvevis), literaturuli da samecniero wignebis redaqtori da recenzentia. adgilobriv da respublikur Jurnal-gazeTebSi gamoqveynebuli aqvs 800ze meti publicisturi werili. sazogado saqmianobiT Zalian datvirTuli xelovani mainc axerxebs muzasTan ganmartoebas, riTmebTan WidiliT sazrdoobs misi suli. _ saqarTvelo poeziisa da siyvarulis qveyanaa, bevri kargi poeti gvyavs da maT rigebSia Cveni daTo axlouric, _ aRniSna qalbatonma manana mgalobliSvilma, _ mTis kilo-kaviT gajere­ bul mis leqsebSi moudunebeli erovnuli ZarRvia. misi Semo­ qmedeba realisturi nakadiT aris gamsWvaluli, romantikosic aris, Tumca, progresulad moazrovne romantikosia, ioli gziT ar uvlia, hqonda rTuli periodebic, magram niWiTa da Sromis­ moyvareobiT sZlia. sjera momavlis. poets misive leqsebiT miesalma goris koloriti, yvela­ saTvis cnobili da sayvareli reJisori anzor gvaZabia, goris literatorTa da xelovanTa kavSiris mdivani meri marwyviSvi­ li, mwerali geronti goginaSvili, goris g. erisTavis saxelo­ bis dramatuli Teatris direqtori nodar mdinariZe, poetebi jemal injia da giorgi maxarobliZe. cnobilma mxatvarma giorgi kusraSvilma poets saCuqrad ga­ dasca goris cixis legendis mixedviT Sesrulebuli qmnileba `goris cixis simboluri gasaRebi~, xolo misma SviliSvilma sofo CuxrukiZe-kusraSvilma waikiTxa daTo axlouris da akaki biZinaSvilis leqsebi. RonisZiebaSi monawileobas iRebdnen goris raionis soflebis _ berSueTis da yelqceulis sajaro skolis moswavleebi, rom­ lebmac waikiTxes krebulis avtoris leqsebi da Seasrules misive leq­ sebze Seqmnili simRerebi. aRsaniSnavia, rom axlouris leqsebze araerTi simReraa Seq­ mnili, zogierTi maTgani krebulis prezentaciazec aJRerda. am leqsebze Seqmnili sakuTari simRerebi Seasrula vaxtang cecx­ laZem, xolo omar grigalaSvilma da ina lomourma msmenels


60

manana TaraSvili

SesTavazes goreli musikosis eliko aleqsiZis simRera. avtorma Tavadac waikiTxa sakuTari leqsebi, romlis ma足 moZravebeli Zala siyvarulia. poets nazad da amaRelveblad uyvars, satrfos aCrdiliviT asdevnebia da misi arsebobiT suldgmulobs, sayvarel qalTan yoveli Sexvedra misTvis zeimia, amboryofis dros sul ar enaRvleba, `vis ra ezedme足 teba~. sxva poetebis msgavsad masac aRelvebs samSoblos bed-iR足 bali, ufals SesTxovs Semweobas, deda RvTisas avedrebs Tavis xalxs, tkiviliani xmiT godebs: `ra gamaxarebs, roca xalxi cremliania~, Tumca, sjera, rom `mwuxris Jami male Caivlis~, mzad aris mamulisTvis iseTi rame gaakeTos, `sxvas ki ara da, gaukvirdes cotne dadians~. poeti warmoSobiT fxovelia, misi winaprebi gabidaurebi iyvnen, im Temidan, saidanac gaxldaT vaJa-fSavelas deda gulqan fxikelaSvili. leqsSi `vaJa-fSavelas~ poeti ambobs: `vaJa mTa iyo, mTasTan jibri sad gagonila?! isic saqmea fSaveloba Tuki SevZeli~. SeZlo, namdvilad SeZlo, fSaveli kacis gamZleobiT miuyveba Saras, saqmianoba muxlCaudrekeli aqvs, Semoqmedeba _ sain足 tereso... 2012 w.


kalmis wverze dateulni

61

`ra gza gamomivlia, giTxran Cemma leqsebma...~ yoveli didi Tu mcire xelovani Tavis taZars agebs, romlis kedleb­ sac sakuTari SedevrebiT asuraT­ xatebs. rac ufro RmerTTan axlo­ saa xelovani, ufro lamazia taZari da mlocvelic moWarbebulad hyavs. giorgi maxarobliZis poeziis taZa­ ri erT-erTi yvelaze gamorCeulia gorSi, romelsac `mrevli~ namdvilad ar aklia. Tavad Semo­ qmedi Cumad, fexakrefiT daiareba qalaqSi, ar unda vinme Sea­ wuxos Tavisi arsebobiT, magram, rogor darCeba SeumCneveli sulmadliani poeti, misi `peplebis frTebze~ dawerili liri­ uli striqonebi notebad qceuli dafarfatebs xalxSi, xSirad gitaris TanxlebiT. SeumCnevlad gafrinda wlebi... naxevarsaukunovan Semoqmeds goris mweralTa saxlis iniciativiT Sexvedra mouwyves giorgi erisTavis saxelobis saxelmwifo akademiur TeatrSi. mcire darbazi ver itevda giorgi maxarobliZis niWis Tayvanismce­ melT. RonisZiebas uZRveboda Teatris dasis xelmZRvaneli ma­ nana mgalobliSvili. im lamaz saRamos iyo bevri milocva, leqsi da simRera. `gorelebis galaktioni~ uwoda iubilars banovanelma meri marwyviSvilma, mweralma vano CxikvaZem mxrebCamoyril beRuras Seadara igi, ara imitom, rom susti da umweoa, piriqiT, zomaze metad Tavmdabalia, rogorc did adamianebs sCveviaT, romlebic suls gviyvavileben unapiro SemoqmedebiT. iubilars miesalmnen goris mweralTa saxlis direqtori, poeti jemal injia, mwe­ rali zaur waqaZe, poeti JuJuna vaSagaSvili. `sulmdidar da jibeiaf~ megobars miefera poeti giorgi xorbalaZe, msaxiobi nodar mdinariZe, ufros kolegas sakuTari leqsi miuZRvna axalgazrda poetma vika qaldanma, Tbilisis


62

manana TaraSvili

saxelmwifo universitetis studentebma Tiko da sandro oniaS­ vilebma iubilaris leqsze Seqmnili slaid-Sou warmoadgines. RonisZieba gaalamaza gorelebis sayvarelma musikosma miSiko koSkaZem, romlis repertuarSic Warbobda giorgi maxarobliZis leqsebze dawerili simRerebi. bolos scenaze gamoCnda iubi­ lari, romelmac mayureblisTvis axlobeli da sayvareli le­ qsebi waikiTxa. ... saRamo damTavrda, magram ar mTavrdeba xalxis siyvaruli sityvis kiriTxurosadmi, romelic alali da cxeli guliT daiareba grZnobagacivebul adamianTa Soris. didxans sicocxle da muzebis simravle vusurvoT sayvarel poets!

2010 w.

baironis nakvalevze scena mxiarulma mokarnavaleebma gadas­ eres, valsic CaTavda da samarisebur siC­ umeSi baironis aCrdilma gaironina. didi ingliseli poetis Sesaxeb ambavs STam­ beWdavad mogviTxrobdnen wminda gior­ gis saxelobis skola-liceumis pedago­ gebi: valeri ceraZe, naira jeiranaSvili, inga xarSilaZe, leila namoraZe, marina jirkveliSvili, xaTuna jiniyaSvili, qeTi ZamaSvili, nana kaWkaWiSvili, romlebmac moswavleebTan erTad warmoadgines literaturuli kompozicia `simarTle baironis Sesaxeb~. lord baironi erTaderTi ingliseli poetia, romelmac um­ niSvnelovanesi gavlena iqonia evropis kulturis da politi­ kis ganviTarebaze. rTul bavSvobagamovlili baironi Tavidanve gamoirCeoda Zli­eri xasiaTiT da siamayiT. man brwyinvale leqsebi dagvitova, magram `maradiuli sulis borkilgayrili goni~ leqsze maRla


kalmis wverze dateulni

63

saqmes ayenebda – cxovrebis miznad samarTlianobisadmi brZola hqonda dasaxuli. baironis humanuroba da sifaqize gamovlinda qarTveli gogo­ nas – Tirzas mimarTac, romelic man aleqsandriaSi monaTa bazarze SeiZina. misi xangrZlivi da gulwrfeli mcdeloba, sam­ SobloSi moexvedrebina tyve gogona, uSedego aRmoCnda. Tirza daiRupa, misma sikvdilma Zalian imoqmeda mgrZnobiare poetze, romelmac leqsebis cikli uZRvna udrood gardacvlil qal­ iSvils. damTavrda Teatralizebuli sanaxaoba, romelic inesa mera­ biSvilis wignis _ `baironi qarTulad~ prezentacias mieZRvna. xilulad mosmenilma baironma udidesi siamovneba mianiWa may­ urebels, risTvisac Zal-Rone ar daiSures Sexvedris inicia­ torebma manana CuxrukiZem da maguli gardafxaZem qalaq goris sakrebulos da gamgeobis TanadgomiT. sityva eZleva qalaqis gamgebels paata CxeiZes, romelmac sazogadoebas warudgina saqarTvelos baironis sazogadoebis prezidenti, baironis saerTaSoriso asociaciis direqtorTa sabWos wevri, Tbilisis saxelmwifo universitetis profesori, napoleonis saerTaSoriso sazogadoebis namdvili wevri, Tbili­ sis baironis skolis direqtori inesa merabiSvili. _ `baironi qarTulad~ mSvenieri, niWieri qalbatonis cxo­ v­ rebis nawilia, romelic gorSia dabadebuli da gazrdili. man brwyinvaled daicva disertacia moskovSi, sadac didi momavali uwinaswarmetyveles. miuxedavad imisa, rom Znelia filolo­ giaSi aRmoCenis gakeTeba, man es SeZlo. igi wavida baironis nakvalevze da dResac didi siyvaruliT emsaxureba baironis saqmes saqarTveloSi, _ aRniSna paata CxeiZem. qalbatonma inesam madloba gadaixada gulTbili Sexvedris­ Tvis. aRtacebuli darCa liceumis pedagogTa ostatobiT, mie­ siy­ varula patara bairons (laSa SubiTiZe) da Tirzas (TaTia odiSvili). qalbatoni inesa baironebis ojaxamde baxtaZeebis ojaxidan `mivida~. cnobilma pedagogma liana baxtaZem udidesi roli iTamaSa misi profesiis gansazRvraSi. dReebis qaravanma Tan gai­


64

manana TaraSvili

yola moswavlis da maswavleblis Seupovari Sroma. im saRamos qalbatoni liana gulaCuyebuli hyveboda `elvare varskvlavi­ viT caze gaWrili~ Segirdis warmatebul nabijebze, romelmac mTeli msoflio Semoiara. inesa merabiSvilis pirovnebaze da mis Semoqmedebaze isau­ bres skola-liceumis direqtorma manana CuxrukiZem, wignis re­ daqtorma medea zaaliSvilma, galaktionis Svilobilma nunu ebanoiZem, filologiis mecnierebaTa doqtorma, profesorma ramaz qurdaZem, germanistma dali fanjikiZem, goris saxelm­ wifo universitetis leqtorma manana mgalobliSvilma. didxans gagrZelda siyvaruliT aferadebuli saRamo. sworad SeniSna maguli gardafxaZem: `inesa Sexvda monatrebul gore­ lebs, gorelebi ki monatrebul inesas~. ...da aRar eTmobodaT erTmaneTi.

2003 w.

eldar mamisTvaliSvili – 60 eldar mamisTvaliSvils didi wardgine­ ba ar sWirdeba mkiTxvelTa winaSe – cnobi­ li istorikosi, profesori, parlamentari 70-mde samecniero statiisa da 8 wignis avtoria. misi fiqri niadag Cvens mSob­ liur qalaqs dastrialebs, goris isto­ riis dauRalavi mematianea. am qalaqis gar­ eSe cxovreba ver warmoudgenia. Amis gamo Tavis droze bevr `sarfian~ da `macdur~ winadadebaze Tqva uari. misi wignic `goris istoria~ gacxadebuli didi siyvarulis dasturia. _ batono eldar, mkiTxvels ainteresebs Tqveni pirovneba. gviambeT rame Tqvens Sesaxeb... _ gorSi davibade da gavizarde. mama ar maxsovs, omidan ar dabrunebula. davamTavre mexuTe saSualo skola. goris pedago­


kalmis wverze dateulni

65

giuri institutis istoria-filologiis fakulteti. weliwadnaxevari goris I saSualo skolaSi vimuSave istoriis maswav足 leblad. Semdeg Tbilisis saxelmwifo universitets mivaSure. davamTavre aspirantura Sua saukuneebis istoriis specialobiT. maSinve davicavi xarisxi, xolo sadoqtoro disertacia _ 1983 wels. sxvaTa Soris, Cemi istorikosoba imanac ganapiroba, rom cixisubanSi gavizarde. goris cixe yovelTvis iyo Cemi fiqris wyaro. myavs ori qaliSvili da sami SviliSvili. _ Tqvens bavSvobas xom ar gaixsenebdiT? _ oo, Cemi Taobis warmomadgenlebs cota ucnauri bavSvoba gvqonda, ver vityvi cudi, magram dRevandeli bavSvebisgan sru足 liad gansxvavebuli. dRes rom Cemi SviliSvili kompiuteriT TamaSobs, Cven ubralo saTamaSoebic ki ar gvqonda. Cvens dros `modaSi~ iyo laxti, grZelijori, fexburTi. iciT fexburTs rogor vTamaSobdiT? namdvili burTi fufunebad iTvleboda da iSviaTad gvqonda. Cveni burTi kenWebiTa da simindiT gavsebuli winda iyo. Tu vinme Rors daklavda, buStSi vaTavsebdiT `safex足 burTo masalas~. _ rogori xasiaTi aqvs profesor eldar mamisTvaliSvils? _ vfiqrob, rbili. mxolod isic gasaTvaliswinebelia, rom Cemi principebi maqvs da maTi Ralati ar SemiZlia. _ gadmocemiT vici, rom axalgazrdobis mfarveli brZandebiT. zrunvasa da siyvaruls ar aklebT maT. _ ar vici, ras laparakoben. niWieri axalgazrdebi ki marTla Zalian miyvars. _ mkiTxvels xom ar SeaxsenebdiT Tqvens wignebs? _ bolo dros gamocemulebs davasaxeleb: `goris istoria~ (I tomi), `qarTvel ebraelTa istoria~, `amilaxvrebi~, `qar足Tvelebi da bibliuri samyaro~. male gamova `goris istoriis~ II tomi. _ sponsorobas vin giwevT? _ ZiriTadad megobrebi. `qarTvelebi da bibliuri samyaros~ gamocemaSi SoTa CoCiSvili damexmara. qalaqis xelisuflebac mxarSi midgas. `goris istoriis~ II tomi Cveni gubernatoris da misi moadgilis _ irakli boWoriZis da daviT qoblianiZis uSualo xelSewyobiT gamodis.


66

manana TaraSvili

_ Tqveni samomavlo gegmebi? _ gegmebi bevri maqvs. isev goris istorias minda davubrunde da erisTavebze gamovce wigni. _ Tu grCebaT Tavisufali dro da rogor atarebT mas? _ Tavisufal dros megobrebSi vatareb. miyvars maTTan er­ Tad varjiSi da sufrasTan yofna. kidev baRSi muSaoba miyvars. SemiZlia vidge da saaTobiT vuyuro erT xes. _ rogorc parlamentari ras gvetyodiT? _ Cven swori kursi gvaqvs arCeuli, oRond didi moTmineba da dro gvWirdeba miznis misaRwevad. Zalian minda gorma swrafad aRidginos Tavisi pewi, vnaxo iseTi lamazi, bavSvobaSi rom miyvarda. amisTvis xalxmac da xelmZRvanelobamac unda gaiTa­ visos, rom Cveni qalaqi mxolod da mxolod Cveni sazrunavia. minda yvelas siamaye gvqondes lamazi da mowyobili qalaqi­ sa, sadac aRar iqnebian maTxovari bavSvebi da gasacodavebuli xalxi. * * * batono eldar! 60 weli didi veraferi asakia iseTi kacisTvis, romlis cxovrebiseuli ritmi zambarasaviT aris daWimuli. gazeTis koleqtivis saxeliT gilocavT dabadebis dRes da minda or enaze daglocoT: lexaim, batono eldar, didxans icocxleT, qarTveli da ebraeli xalxis sadideblad.

1999 w.


kalmis wverze dateulni

67

ori eris erTobis sadarajoze `samaCabloelTa cocxali mematiane~ _ ase uwoda poetma daTo axlourma cnobil mweralsa da Jurnalists vasil sabanaZes. ZirZveli cxinvaleli dRemde Seyvarebu­ lia Tavis qalaqze, romelic 1991 wels iZulebiT datova da goris `mdgmuri~ gaxda. im periodSi cxinvalSi gamomavali erTaderTi qarTulenovani gazeTis `sab­ WoTa oseTis~ redaqtori, cxadia, gul­ xeldakrefili ver dajdeboda, Semoikriba devnili Jurnalistebi da sulieri sazrdo gauCina iZule­ biT gadaadgilebulebs – gamosca axali gazeTi `Sida qarTli~, romelSic ibeWdeboda yvela saxis informacia cxinvalsa da cxinvalelebze. gazeTis mTavari mizani mainc qarTul-osuri urTierTobebis aRdgena da devnilTa dabruneba iyo. misi nostalgia cxinvalisadmi amiT ar damTavrebula da gamosca araerTi wigni, romelTa saTaurebis dasaxelebac ki sakmarisia imis dasturad, rom mwerlisTvis ar arsebobs sxva safiqrali mSobliuri cxinvalis garda: `cxinvali da cxinva­ lelebi~, `cxinvaleli mandilosnebi~, `Cemi mSobliuri cxin­ valis instituti~, `liaxvis xeobis cnobari enciklopedia~ (medicina). mkiTxvelis yuradReba minda SevaCero vasil sabanaZis wignze `qarTul-osuri ojaxebi~, romlisTvisac avtori eqvs welze meti agrovebda masalebs. winasityvaobidan vigebT, rom wignis mizania erTgvari wvlili Seitanos qarTul-osuri konfliqtis mogvarebaSi, qarTvelebsa da osebs Soris ndobis aRdgenaSi. cxadia, erTi wigni am Temaze srulad ver daitevda saTqmels, amitom wignze dadebiTi gamoxmaurebis SemTxvevaSi avtori mza­ daa gaagrZelos muSaoba am mimarTulebiT. wigni sulmouTqmelad ikiTxeba. pirvel werilSi `Rvawl­ mosili redaqtori~ daTo axlouri dawvrilebiT mogviTxrobs vasil sabanaZis moRvaweobaze, mas mohyveba Tamar farexelaSvi­


68

manana TaraSvili

lis narkvevi `bedi kacisa~. masSi mxatvrulad aris dasuraT­ xatebuli kaci, romelsac `Rirseulad miekuTvna Rirsebis or­ deni didi erovnuli RvawlisaTvis~. igi `amayad mouyveba Tavis wil biliks, im biliks, romelsac bedisweris boZebuli mZime jvari unapiro sikeTem da siyvarulma msubuqad azidvina~. werili `ras metyvi, Cemo cxinvalo~ wignis avtoris gu­ listkiviliT aris gajerebuli. marTlac, veravin gaigebs edemqalaqis yofili binadrebis satkivars. cxinvals xom `qalaqibaRi~ Searqves Camosulma stumrebma. marto samasi xe vasil sabanaZes aqvs darguli sxvadasxva dros cxinvalis parkebsa Tu skverebSi. guSindel dResaviT axsovs, rogor aSenda mis Tval­ win cxinvalis sakoncerto darbazi, bavSvTa univermaRi, kinoTe­ atri `Cermeni~, qarxnebi: `emalsadeni~, `eleqtrovibromanqana~, samkervalo da trikotaJis fabrikebi, sacxovrebeli korpusebi mamsurovis masivSi, `SanxaiSi~ da a.S. `arasodes cecxlsasroli iaraRi ar amiRia am qalaqis da­ sacavad, me xelSi sxva iaraRi meWira mudam, es iyo sawer-kalami da am kalmiT yvelas movuwodebdi, erTmaneTs gajibrebodnen cxinvalis siyvarulSi~, _ acxadebs avtori. sainteresoa eqskursia saqarTvelos warsulSi. `qarTulosuri urTierTobebi – mezobloba, megobroba, qorwinebebi, na­ Tesaobebi iwyeba farnavaz mefidan, e.i. Cvens welTaRricxvamde IV-III saukunidan da modis dRemde. es urTierTobebi rom icod­ nen qarTvelebma da osebma, vfiqrob, qarTul-osur konfliqtze saubari aRar iqneboda~, _ miaCnia vasil sabanaZes. wignSi moTxrobilia im qarTvel mefeebze, romlebsac osi meuRleebi hyavdaT, aRwerilia maTi urTierTobebi, romelic sxvebisTvis sanimuSo iyo. bagration mefeTa Semdeg Txrobis jeri rigiT adamianebze dgeba. wignSi 85 Sereuli ojaxia Sesuli, individualuri cxovrebiT da istoriebiT. TumcaRa, yvela maTgans aqvs erTi saerTo: TiToeuli Sereuli ojaxi mtkiced dgas ori eris er­ Tobis sadarajoze.

2012 w.


kalmis wverze dateulni

69

mziani maradisobisken moklea cxovrebis gza, radgan gaCenis­ Tanave ibadeba dasasrulic. adamianma yve­ laferi unda moaswros am gzaze. yvelam Ta­ visi sakeTebliT unda dakecos wuTisoflis Sara, romlis bolo zogisTvis wyvdiadia, zogisTvis maradisoba. ... gorSi daibada da gaizarda, magram bavS­ vobis wlebis saukeTeso mogonebebi yazbegis raionis sofel snosTan aris dakavSirebu­ li. bevri urbenia qar-niavis saTareSo gorakebze, dRemde axsovs xatula yvavilebis surneli da mzedafenili miwis oxSivari. am qorbuda sofelSi eguleboda dedis Zma ioram RuduSauri _ bavSviviT sufTa, ukeTilSobilesi pirovneba, monadire, meleqse, mefutkre. man Seayvara WiuxebSi nadiroba, aswavla badis srola da Tevzaoba, daaaxlova poeziasTan. damTavrda bavSvobis xana da samxatvro akademias miaSura. bedma amjeradac gaumarTla da didebul pedagog Tengiz cxondias Seax­ vedra. baZavda,… moswonda misi Sromismoyvareoba, saqmisadmi serio­ zuli damokidebuleba, moswonda, rogorc mxatvari da pirovneba. guli dawyvita axalgazrda ostatis udroo gardacvalebam. funjTan damegobrebuli 25 welia gauTaveblad xatavs da xatavs. mere ra, rom saxelosno ara aqvs, Turme oroTaxiani bi­ nis saZinebel oTaxSic SeiZleba Seqmna da karadis Tavze Semodo xelovnebis nimuSebi, zogierTi maTgani erTi amosunTqviTaa Ses­ rulebuli, zogis Seqmnas ramdenime Tve dasWirda. teva aRar iyo misi binis patara oTaxebSi. megobrebi da­ JinebiT Txovdnen Tanxmobas gamofenis mowyobaze, is ki dumda. bolos veRar gauZlo moZalebul Semotevas, wiwilebiviT mi­ iTvala wlebis naamagari da saocari damTxveva aRmoaCina – gaCuqebul-gayidulis garda 50 namuSevari Seugebebia Tavisi dabadebis 50 wlisTavisTvis. kargad eniSna 50/50-ze da damor­ Cilda megobrebis nebas. 19 maiss goris samxatvro skolis sagamofeno darbazSi


70

manana TaraSvili

moewyo mxatvar avTo RuduSauris namuSevrebis personaluri gamofena. stumarTa Soris imyofebodnen goris raionis gamge­ beli nukri papunaSvili da misi moadgile guram abramiZe. sityviT gamomsvlelebma, respublikis damsaxurebulma mxat­ varma irakli mWedliSvilma, docentma Tamila gogolaZem da `goris moambis~ redaqtorma zaur waqaZem mokled mimoixiles niWieri mxatvris Semoqmedeba. rogorc Tamila gogolaZem aRniS­ na, avTo RuduSauris naxatebze misi sulis da gulis cec­ xlia gadmofrqveuli, Semoqmedi xelisgulze dadebul suls sTavazobda damswre sazogadoebas. amaRlebuli ganwyoba dameufla avTo RuduSauris naxatebis xilvisas. gamiWirda emociebisTvis sityvieri samosis SerCeva. xelis erTi mosmiT dauviwyari suraTebi Seuqmnia mxatvris funjs, Tvals itacebs ferTa livlivi, ubralo, yofiT su­ raTebSi STambeWdavad aqvs gadmocemuli adamianuri xasiaTis Strixebi, ETuSeTis peizaJebi ki sulismieri ZafebiT migaqse­ lavs samSoblos xatze. aRfrTovanebas sxvebic ver faravdnen. jaba SatakiSvili (samxatvro skolis direqtori): `brwyin­ vale fermweria, misi gamofena aqamdec unda mowyobiliyo~. zeinab metreveli (mwerali): `avTos ferebi bedimdevariviT yvelgan Tan dagyveba, sadac suli isurvebs, rom amqveyniuri usasooba da ubedureba sulis fskerze Cakirul xelovnebad aqcios. avTo mamakacuri sadardelis mxatvaria. misi Semoqmedeba yvelam ise vaJkacurad unda zidos, rogorc Tavad atarebs didi niWierebiT savse martosulobas~. zarika WaruaSvili (musikosi): `Zalian momewona lamaz fe­ rebSi gadawyvetili peizaJebi. mis naxatebSi poeziac Cans da musikac. kidev erTxel rwmundebi, rom xelovneba sicocxlea, sicocxle ki _ xelovneba~. giorgi kusraSvili (mxatvari): `laRi monasmebi aqvs, ar enaneba saRebavi da kidev, yvelaze mTavari, TiToeul naxatSi gaerTiane­ buli aqvs 4-5 kompozicia, romlebic SeiZleboda calke daexata~. valeri ceraZe (pedagogi): `avTos sakuTari, gansxvavebuli xelwera aqvs. ar eSinia ferebis. nebismieri feri Tamamad aqvs


71

kalmis wverze dateulni

ti­ loze dadebuli. naxeT `oqros SemodgomaSi~ ferTa rogori TamaSia? Tanac iseTi harmoniuli, romelime feris gamokleba war­ moudgenelia. anda misi daxatuli ca, rogori gabrazebulia, TiT­ qos ingreva, misi naxatebi didxans rCeba adamianis mexsierebaSi~. Tamar kasraZe (samxatvro skolis kursdamTavrebuli): `su­ nTqva miWirs, imdenad didi energia da moZraoba modis am su­ raTebidan. maT avtors sulisSemxuTveli siyvaruliT gauTbia sevdiani da civi wuTisofeli~. saTqmeli iTqva, saZiebeli kvlavac bevria, rTuli da ekli­ ania Semoqmedis Saragza mziani maradisobisken.

2005 w.

sasargeblo saqmianoba sasiamovno dasvenebasTan erTad oTxi aTeuli welia goris qalTa kameruli gundi msoflio musikaluri sazogadoebis yuradRebis centrSia. oTxi aTeuli welia mas ucvlelad xelmZRvanelobs saqarTvelos saxalxo ar­ tisti, saerTaSoriso da zaqaria faliaSvilis premiebis lau­ reati, Tbilisis vano sara­ jiSvilis saxelobis konservatoriis profesori Salva mosiZe. musikaTmcodneebi aRniSnaven, rom Salva mosiZis skolas analogi ara aqvs msoflioSi. miuxedavad imisa, rom evropa­


72

manana TaraSvili

Si sagundo xelovnebis didi kulturaa, evropuli klasikuri gundebi erT maneraSi mRerian da xSirad maT verc ki gaarCev erTmaneTisgan. maTgan gansxvavebiT qarTveli maestro sakuTari ganumeorebeli xelweriT axdens msmenelze zegavlenas da ase gagrZeldeba momavalSic. amis winapiroba ukve arsebobs _ qalTa kamerul gundTan Se­ iqmna bavSvTa sagundo studia, romelic 70-mde mozards aerTianebs. imedismomcemi patara qoristebi pedagogebis nino wiklauris, Tamuna oqropiriZisa da zviad bliaZis didi mcde­ lobiTa da Tavdauzogavi mecadineobis Semdeg warmatebiT wars­ dgnen gorel msmenelTa winaSe ivnisSi, seqtemberSi ki goris raionis sofel bobnevs miaSures, sadac qalTa kameruli gundis sazafxulo Sekrebis banakia ganTavsebuli. patara studielebis gamgzavrebis mizani iyo aqtiur dasvenebasTan SerwymiT serio­ zuli mosamzadebeli samuSaoebis Catareba maTi profesiuli zrdis TvalsazrisiT. bobnevSi Casuli bavSvebi moixiblnen iqauri bunebiT. zRvis donidan cxraas metrze mdebare sofeli jansaRi haeriT iyo gaJRenTili, samyaros Semqmnels ar dauSurebia saRebavebi am dalocvili kuTxis mosaxatad, gulmodgined gamoukveTia kldee­ bi, samoTxesaviT aubibinebia mindor-veli. gundis menejerma mzia gurgeniZem banakSi CasvlisTanave gaacno bavSvebs dRis reJimi. yoveli dRe dilis gamamxneve­ beli varjiSiT iwyeboda. sauzmis Semdeg saintereso viqtorinakonkursi imarTeboda, sadac yvelas hqonda saSualeba gamoev­ lina Tavisi gonebrivi da inteleqtualuri potenciali. ucxo enis pedagogi Tamar futkaraZe inglisuri enis gakveTilebs utarebda mozardebs. repeticiisTvis sami saaTi hqondaTY gamoyofili, romelsac qormaisteri nino wiklauri uZRveboda koncertmaister mTva­ risa berZniSvilis akompanimentiT. patara qoristebs gverdidan ar scildeboda goris musi­ kaluri saswavleblis direqtori sandro kaWarava, romelic vrclad gvesaubra bavSvTa gundis Seqmnis aucileblobaze da maT samomavlo gegmebze:


kalmis wverze dateulni

73

_ sabavSvo studiis Camoyalibebis idea mravali wlis win dagvebada me da Salva mosiZes. mogexsenebaT, rom man Seqmna gundi, romlis msgavsi, damerwmuneT, msoflioSi ar arsebobs. amas Tamamad vambob imitom, rom mosmenili gvyavs TiTqmis yvela saukeTeso koleqtivi, romelTaganac mosiZis gundi simReris maneriT gansxvavdeba. gundis gogonebma Semoiares evropis TiTq­ mis yvela qveyana da iaponia, orjer gaimarjves saerTaSoriso konkursSi germaniasa da ungreTSi. batoni Salvas fenomeni is aris, rom sul sxva JReradobas miaRwia. bgeraze ise muSa­ obs, ise iTxovs momRerlisgan, rom yvelasTvis advili ar aris. SeiZleba smenian da niWier axalgazrdasac gauWirdes misi moTxovnebis dakmayofileba. amitom CavTvaleT, rom pataraobi­ danve unda aRizardos gundis momRerali. aranaklebi problema iyo CvenTvis pedagogis SerCeva. bavSvTa studia unda migvendo im axalgazrda qormaisterisTvis, ro­ melic mosiZis skolas gaivlida, misi aRzrdili iqneboda da gaagrZelebda muSaobis im maneras, rac batonma Salvam Seqmna. Cvenda sasixarulod, mkafiod gamoikveTa ori aseTi axalgazrda _ nino wiklauri da Teona ciramua. Teona meore welia saswav­ leblis studentTa jgufs xelmZRvanelobs, nino ki _ bavSvTa gunds dRidan daarsebisa. Cvenma eqsperimentma gaamarTla da warmatebulad grZeldeba. amis Tqmis uflebas maZlevs is, rom ivnisis dasawyisSi warmatebiT Catarda bavSvTa gundis sajaro gamosvla Cveni saswavleblis sakoncerto darbazSi. ra Tqma unda, mTavari SedegisTvis jer ar migviRwevia, mag­ ram yvela winapirobaa saimisod, rom es gundi ara marto saqa­ rTveloSi iqneba cnobili, aramed aRiarebas moipovebs mTels evropaSi, msgavsad misi winamorbedi qalTa gundisa. axlo mo­ mavalSi patarebi qalTa gundTan erTad Caatareben erTgvar saangariSo koncerts konservatoriis mcire an did darbazSi. Cven urTierToba gvaqvs kolegebTan, molaparakebas vawarmoebT impresarioebTan da garkveuli repertuaris Seqmnis Semdeg pa­ tarebis xelovnebas safrangeTSi an holandiaSi warmovaCenT. sagundo studiaSi welsac gveqneba miReba. swavlebis oTxi wlis Semdeg studiis kursdamTavrebulebi miiReben serTifi­


74

manana TaraSvili

kats da umtkivneulod moxdeba RirseulTa gadayvana qalTa did gundSi. bobnevis sazafxulo Sekrebis banakSi Tavs evlebodnen mo­ zardebs. maT yvela piroba Seuqmnes Sinaarsiani dasvenebisa da produqtiuli mecadineobisTvis. mzareulebi nargiza gazaSvi­ li, nano SatakiSvili da ia surameli ugemrielesi kerZebiT anebivrebdnen bavSvebs, aranakleb madisaRmZvreli iyo banakis teritoriaze arsebul ToneSi nino mSvidobaZis gamomcxvari dedas puris surneli. kvebis sakiTxis organizebas warmatebiT arTmevda Tavs qalTa kameruli gundis momRerali, saqarTvelos saxalxo artisti ma­ nana gogiCaSvili, romelic maqsimalurad iTvaliswinebda yvela bavSvis gemovnebas. banakidan wamosvlis wina dRes sevdam daisadgura. bavSvebs eZnelebodaT bobnevis datoveba. mSoblebis saxeliT madloba gadaixada erT-erTi aRsazrdelis bebiam Tamar futkaraZem: _ didi madloba qalbaton mzia gurgeniZes, nino wiklaurs, mTvarisa berZniSvils da baton sandro kaWaravas imisTvis, rom Zalas da energias ar iSurebdnen Cveni Svilebis SemoqmedebiTi winsvlisTvis. Cemi SexedulebiT, bavSvTa gundis SeqmniT udides saqmes Caeyara safuZveli. vfiqrob, aseTi maRalkvalificiuri spe­ cialistebis dauRalavi SromiT, Cveni gogonebisa da biWunebis sibejiTiT es gundi gaxdeba Rirseuli cvla goris qalTa kam­ eruli gundis, didi maestros Salva mosiZis xelmZRvanelobiT~. _ banakSi Cveni Camosvlis upirvelesi mizani iyo yovel­ dRiuri mecadineoba imisTvis, rom saqme win wagvewia bavS­ vTa momzadebis TvalsazrisiT. aq moxda Serwyma _ sasargeblo saqmianoba sasiamovno dasvenebasTan. axlos gavicaniT TiToeuli bavSvi ganaTlebis, eTikis, wesrigisa da aRzrdis TvalsazrisiT. SevecadeT metad SegvekavSirebina da dagvemegobrebina isini, _ ganacxada gundis menejerma mzia gurgeniZem. ...sazafxulo Sekrebis banakSi qalTa kameruli gundis gogonebic isvenebdnen da gadiodnen urTules repeticiebs, Tavis droze es banaki swored maTTvis Seiqmna, raTa mudmivad formaSi yofili­ yvnen, zafxulSic emuSavaT da muSaobaSi wyvetiloba ar hqonodaT.


75

kalmis wverze dateulni

patara momRerlebisTvis samagaliTo iyo didebis titanuri Sroma, maTi urTierTsiyvaruli da gundis xelmZRvanelebisadmi udidesi pativiscema. repeticiebze mkacri da Seuvali maestro mamasaviT Tbilad epyroboda gogonebs. swored es ojaxuri atmosferoa qalTa kameruli gundis warmatebis gasaRebi da igi gaxdeba momavali Taobis damafr­ Tianebeli.

2007 w.

kaci daxunZluli saWadrako da SaSis amocanebiT, leqsebiTa da krosvordebiT Sinaur mRvdels Sendoba ara aqvso, naTq­ vamia, Tumca, `goris moambes~ arc Sinauri aviwydeba da arc `gareuli~. gazeTis daarsebidanve redaqciaSi muSaobs misi erT-erTi yvelaze aqtiuri da `swraf­ mavali~ TanamSromeli Sergil suxitaSvili. wlebis simZime mxolod daTovlil Tmebs Sestyobia. Tavad axalgazrduli SemarTebiTa da energiiT emsaxureba sayvarel saqmes. misi publikaciebi Tu sportuli werilebi yovelTvis mimzidveli da sainteresoa. SeuZlebelia ar mogewonos poeturi suliT nasaz­ rdoebi miseuli cecxlovani striqonebi. mudam sxvebze zrunvas, sxvebis `gamomzeurebas~ emsaxureba. urigo ar iqneba Tavadac `gamovamzeuroT~ da axlos gavacnoT mkiTxvels. misi cxovreba sada da ubralo, erTi rigiTi inteligentis gzaa, Tavdadebuli SromiTa da gacemuli siTboTi savse dReebiT akinZuli. daibada Telavis raionis sofel kurdRelaurSi, sa­ Sualo skolis damTavrebis Semdeg vercxlis medliT xeldamS­ venebuli wamovida Telavidan pirtitvela biWi. bedis borbalma Cvens qalaqamde moacila da mas Semdeg gors aRar gascile­ bia. aq, pedagogiur institutSi daamTavra fizika-maTematikis


76

manana TaraSvili

fakulteti, aqve daojaxda da cxovrebis oromtrialSi Caeba. Sergil suxitaSvils Wadrakis samyaroSic kargad icnoben. igi xom erovnuli ostatia saWadrako kompoziciaSi. miRebuli aqvs 35 pirveli prizi respublikur da saerTaSoriso konkursebSi, misi 6 amocana Setanilia msoflio saWadrako xelovnebis oqros fondSi, aris saqarTveloSi retroamocanis fuZemdebeli, saqa­ rTvelos Cempioni 1970 wlidan dRemde samsvliani amocanebis ganyofilebaSi, muSaobs kompoziciis yvela JanrSi. jer kidev IV klasidan TamaSobda Wadraks. maswavlebeli ar hyolia, Tavad Seiswavla am brZnuli TamaSis ana-bana. Semdgom kompoziciam gaitaca. 1953 wels `axalgazrda komunistSi~ gamo­ qveynda misi pirveli oTxsvliani amocana. imave wels Sergilis amocanebi daibeWda rumineTis saWadrako Jurnal `revista de Sax~-Si, sxvadasxva dros gamoqveynebuli aqvs 1200 amocana, aqe­ dan 1000-ze meti ucxoeTSi. 1975 wels TbilisSi gaimarTa saWadrako kompozitorTa msoflio kongresi. batonma Sergilma iq gamarTul Tematur konkursSi V prizi moipova samsvliani amocanebis ganyofilebaSi. 1990 wels miwveuli iyo rumineTis pirvelobis msajad saWadrako kompoziciaSi amocanebis JanrSi (TviTSamaTi da koo­ peraciuli amocanebi). misi msajoba Sefasda 9 quliT (Sefasebis kriteriumi 10 qulaa). 1967 wlidan saqarTvelos nakrebis wevria saWadrako kom­ poziciaSi. 1970 wels am nakrebma moipova II adgili sakavSiro gundur pirvelobaSi, xolo 1986-90 wlebSi orjer daikava IV adgili. gundma, romlis SemadgenlobaSi 10 problemisti iyo, 104 qula daagrova, aqedan 26 qula Sergilis angariSze modioda. batoni Sergili krosvordebiTac aris gatacebuli. garda amisa, sikeTisa da silamazis motrfiale kaci SesaniSnavi leq­ sebiT gamoxatavs Tavis grZnobebs. 60 weli moitova ukan. uamravi siZnelis miuxedavad, dRemde uboroto bavSviviT sufTa guliTa da sindisiT agrZelebs cxovrebas. arada, cxovreba rarig Zneli da Wrelia.

1998 w.


kalmis wverze dateulni

77

zRviT monaberi nostalgia zRvis sanapiro efereboda mis bavSvo­ bas... araerTxel damtkbara mzis amosvliT talRebis nebiera asuli... amitomac uyvars zRva da etrfis mSvenierebas. ukve mozrdi­ li qarTlis SuagulSi ikeTebs budes da axla gorelebs ayvarebs Tavs sialaliT, gulkeTilobiT, niWierebiT. dRemde axsovs yvavilnarSi Cafluli mamiseuli saxli oCamCireSi. cremlian wlebSi iq Stabs gaxsnian afxazebi, misTvis ki Soreuli gaxdeba mSobliuri kuTxe... da iwyeba mtanjveli molodini. mas Semdeg ar SeSrobia `furcels melani~, mas Sem­ deg `sulis oaziss~ leqsebiT iferadebs. `aprilis Ramis fragmentebidan~ manana SubiTiZis mesame kre­ bulia, romelic Tavad gviyveba poeti qalis idumal Tu gaxsnil grZnobebze. krebulis diasaxlisi mkiTxvels poeziis ukidegano tramalebSi epatiJeba, grZnobiT umReris `qarTlis Rameebs~, CurCuliT ebaaseba sayvarel qalaqs. is `mTvareuli mTvaris~ arCeuli dedofalia, mnaTobT moukirwylavT misi `sulis varskvlaveTi~, siyvarulis zvre­ bi uSlis `Jruantelis bususebs~, kvlav da kvlav etaneba `sxivebSemoblandul, aTrTolebul fandurs~, gazafxulis ferTa usazRvro mozRvavebiT aRtacebuli `gaficxebul qa­ rebs~ ecekveba, frTxilad aRebs `goris cixeze Camowolili nislebis sarkmels~, krZalviT eTayvaneba gorelebis salocavs – gorijvars. `gorijvaro, awvarTulo caTamde, goris cixev _ sakmevelo Cemo, siyvarulis cecxli rogor gadamdeT cas da miwas erTnairad vCemob~. sad ar aRwevs misi sifrifana suli, maxvili mzeriT mxolod mas ZaluZs SeamCnios `dardiT mkvdari nacrisferi Semodgoma~, `cis varclSi vnebiT gadawolili mTvare~, `cisartyeliT mo­


78

manana TaraSvili

artaxebuli zeca~, mxolod mas ZaluZs amokrifos `frTafarTqala zRapari, namcecebad TovlSi mimonafali~, misi TvaliT, `bage gadaxsniaT broweulebs, hgvanan maskaradze mowveulebs~. arc mnaTobni rCeba SeumCneveli: `caze varskvlavni krTian, cas Jruanteli uvlis~. mgrZnobiare poeti qalisTvis samSoblo upirvelesia siyvar­ ulis krialosanSi: `fiqri Cemi, xati Cemi, imeri da ameria~, _ acxadebs igi da mkiTxveli ijerebs mis gulwrfelobas. am safiqralSi afxazeTi yvelaze win modis. `me Seni miwisa var – sul cida da narCeni, Sen Cemi sicocxle xar, tkivili, ganaCeni. Sens fesvSi Cavkirulvar trfialiT ananTebi, cis karic qarTulia aq, imad vTamamdebi~, _ mimarTavs saTayvano mxares da aseTi pirmoukravi iaris feTqva mis araerT leqsSi igrZnoba. sulisSemZvrelia misi monatreba, nostalgia mSobliuri mi­ wis da `zRvis TeTri sasTumlis~, romelsac ver Sordeba oc­ nebis cisferi aTinaTi. `Toliebs veferebi TvalebiT mali-male talRaTa gadmosrolil qamands ver davemale!~ – varams gviziarebs da grZnob, rogor wveT-wveTad moedineba po­ etis daWrili gulidan sisxli, romelsac oRro-CoRro gzebiT gezi mSobliuri kerisken auRia da manamde idens, sanam afxaze­ Tis miwaze ar gaivakebs. `mamuli mtkiva, cicqna qarTvelo~, _ mimarTavs Svils da gadis `dardSi Cawuruli wlebi~. Jam-Jamad rwmenis qarbor­ bala wamouvlis, icis, rom afxazeTi `TmeniT elodeba SvilTa TvisTa-amay mercxlebs~. aSvebuli aqvs imedis ialqnebi: `imedis koSkze valageb agurs, es koSki mZlea da... qarTulia~.


kalmis wverze dateulni

79

misi krebulic qarTuli sulis matarebelia. CasxediT am `matarebelSi~, romelic sasiamovno mogzaurobas gpirdebaT po­ eti qalis liriul samyaroSi. bolo gaCereba aucileblad afxazeTi iqneba, mas xom `yrmo­ bis bilikebi~ Cumad moelian... 2008 w.

qalaqis pirveli qalbatoni wignze muSaobis periodSi qalbatonma izo kariWaSvilma aw gardacvlili bela mayaSvilis arseboba Semaxsena, romlis Svidwlianma moRvaweobam Rrma kvali daaC­ nia Cvens qalaqs. megobrebma misi xsov­ nis sapativsacemod gamouSves gazeTi, romelSic gilda gudaZe, Tina CubiniZe, nana gelaSvili, neli jojiSvili, amiran kirvaliZe, manana da izo kariWaSvilebi, robert maRlakeliZe, vaxtang WankotaZe, givi gagniZe, nunu maRlakeliZe-burjanaZisa da nata ambokaZe Tbilad ixseneben gorisTvis amagdar qalbatons. maTi mogone­ bebis anareklia es naCqarevi werili. `qalis cxovrebis gza _ es aris gza sicocxlis maradi­ uli arsebobisTvis. WeSmaritad bednieria is qali, vinc am gzas RirsebiT gaivlis, qals garda ojaxuri cxovrebisa, sxva cxovrebac aqvs _ `sazogadoebrivi saqmianoba~, _ am sityvebis avtoria qalbatoni bela mayaSvili, romlis ganvlili gza samagaliTo unda iyos yvela sajaro moxelisTvis. man gviCve­ na, rom mxolod xalxisa da saqmis siyvaruli SegaZlebinebs SeuZlebels, migvaxvedra, rom am siyvarulis gareSe veraferi aSendeba verasodes. Cinebuli gvaris Cinebulma warmomadgenelma ukeTesobis da­ sanaxad sxva rakursiT auxila `Cini~ gorelebs da ganviTa­ rebis sxva simaRleebs aziara ZirZveli qalaqi. manamde TelavSi


80

manana TaraSvili

skolas amTavrebs oqros medalze, TbilisSi _ politeqnikuri institutis msubuqi mrewvelobis fakultets da SromiT fer­ xulSi ebmeba. sxvadasxva dros muSaobda trikotaJis fabrikaSi mTavar inJinrad, 26 komisris raikomSi mrewveloba-transpor­ tis ganyofilebis gamged, Semdeg kompartiis raikomis meore mdivnad. 1977 wels dainiSna partiis goris saqalaqo komitetis pirvel mdivnad. maSin Zalian iSviaToba iyo aseT sapasuxismge­ blo Tanamdebobaze qalis gamoCena. qalaqi molodiniT iyo daZa­ buli, magram belam maleve daamtkica, rom `lekvi lomisa sworia...~ qaluri susti mxrebiT itvirTa vaJkacuri saqme _ daiwyo qa­ laqis aRmSenebloba. arc TviTon isvenebda da arc sxvas asvenebda. ar gamorCenia arc erTi dargi, sadac misi piradi monawileobisa da iniciativis gareSe xdeboda seriozuli gadawyvetilebebis miReba. romeli erTi CamovTvaloT: bambeulis samrewvelo gaerTianebis rekonstruqcia, gafarToeba, axali teqnikis danergva; samecnierosamrewvelo gaerTianeba `dilas~ Seqmna analizuri xelsawyoebis qarxnis da samecniero kvleviTi institutis bazebze xom axali progresuli sityva iyo qalaqis ekonomikis marTvaSi. goris 25-ze met samrewvelo organizaciaSi Catarda rekon­ struqcia-ganviTarebis samuSaoebi, ra Tqma unda, Sesabamis uw­ yeb­ riv saministrosTan erToblivi, efeqturi muSaobiT. misi moRvaweobis dros uamravi aguri daido agurze da aSenda qa­ laqis Semosasvleli, goris cixesTan ulamazesi `mzeWabukis~ memoriali, `verxvebis~, `ZnelaZis~, `Walis~, `wmindawylis~ dasaxlebebi, kombinatis dasaxlebasac miemata axali keTilm­ owyobili korpusebi, ramac sagrZnoblad gaaumjobesa mSromeli xalxis sayofacxovrebo pirobebi. saxelmwifo Teatris Senobas Cautarda kapitaluri rekonstruqcia. daiwyo axali kinoTeat­ ris _ `gamarjvebis~ mSenebloba. profili Seecvala goris peda­ gogiur instituts, rac sakmaod rTuli amocana iyo. 1984 wels qalbatoni bela gadaiyvanes saqarTvelos sayo­ facxovrebo momsaxurebis, erTi wlis Semdeg ki msubuqi mrew­ velobis ministrad. goridan wasulic ar wyvetda kavSirs


81

kalmis wverze dateulni

naamagar qalaqTan, misi piradi `saCuqari~ iyo gorelebisTvis higienis saxli, arc bambeulis samrewvelo gaerTianebas aklebda yuradRebas. dauRalavi moRvaweobiT Zalian Seayvara Tavi gorelebs. mar­ Tla iSviaTi xelmZRvaneli iyo _ fenomenaluri, mravalmxriv ganviTarebuli. Zalian momTxovnic iyo, pirvel rigSi sakuTari Tavis mimarT. man kargad icoda, ras da rogor akeTebda, hqonda saqmis gadanawilebisa da problemebis gadawyvetis iSviaTi unari. ver itanda zarmacebs da mouqnelebs. uyvarda gamoTqma: `mizezs nu eZebT, gamonaxeT gzebi da saSualebebio~. rTul periodSi uwevda moRvaweoba, magram misi mtkice xasiaTi maRal inteleqt­ Tan erTad yovelTvis iyo warmatebis sawindari. Tavmdabali da Tbili gulis patroni yvelas Wirs iziarebda, yvelasTan pou­ lobda saerTo enas. gorelebma gulwrfelad Seiyvares keTili saqmeebis, yuradRebis, gverdze dgomisa da samarTlianobis gamo. es siyvarulia maradiuli xsovnis Suqura.

2017 w.

keTili jadoqari iyo dro Cvens qalaqs amSvenebda kaci, romlis oqros marjvenas axlac locaven gorelebi. locaven isini, vinc ganicada am marjvenis jadosnuri Zala. adamianebis sicocxleze uzomod Seyvarebuli qirur­ gi upretenziod mihyveboda drois etls. uyvarda Tavisi saqme da sjeroda rasac akeTebda. alRosa da unars uqebdnen, daw­ yebuli saqmis bolomde miyvana icoda. suliT xorcamde inteligenti arasodes kargavda wonasworobas. aravis unaxavs igi ayvirebuli, Tundac aRelvebuli, yvelanair qariSxals saku­ Tari sulis quraSi gamoatarebda da garegnulad ki arafers SeimCnevda.


82

manana TaraSvili

mere rogori Tbili iyo, rogori yuradRebiani. uangaro da dauzareli Rameebs aTenebda mZime avadmyofebis sasTumalTan. yvelas satkivari stkioda da yovelive piraduls iviwyebda, roca saqme adamianis sicocxles exeboda. da iyo gauTavebeli operaciebi. bevri iseTic mourCenia, saaqao piri rom aRar hqonda, magram keTili jadoqari ar anebebda sikvdils maT Tavs da oqros marjvenis wyalobiT pirdapir saswaulebs sCadioda. mis TanamSromlebs, albaT, emaxsovrebaT, Tu rogor aiyvana batonma sergom sakuTari xeliT II sarTulze gorTan avariaSi moxvedrili samtredieli Wabuki da rogor yvelaferi iRona mis gadasarCenad. Rirseulma qirurgma mamobis tvirTic Rirseulad atara, Svilic iseTi gazarda, rogoric sergo jafiaSvils ekadreboda _ Tavisnairi alali, patiosani, sikeTiT savse. erTi axirebuli Cveva hqonia patara maias bavSvobaSi: Sin dabrunebul mamas karebSive xvdeboda, aiZulebda Caecva TeTri xalaTi da gae­ sinja misi Tojinebi, romlebic `Tavs cudad grZnobdnen~, mamac RimiliT usrulebda gogonas survils da yoveldRe aTamde Tojinas cocxali adamianiviT guldasmiT sinjavda ise, rom erTi sayveduric ar uTqvams SvilisTvis, erTxel ar dauCivlia, daRlili varo. jafiaSvilebis saojaxo albomSi fotosuraTebTan erTad inaxeba uamravi madlobis baraTi da wrfeli guliT dawerili leqsis striqonebi, rac naTlad metyvelebs mkurnalis kaika­ cobaze. daTesili sikeTe arasodes ikargeba. eqimis sicocxle madli­ eri pacientebis RimilSi grZeldeba. 1994 w.


kalmis wverze dateulni

83

melodiebis dedofali Tbilisi... xmauriani italiuri ezo... ukve ramdenime welia aq damkvidrda gorSi dabadebuli da namoRvawari musikosi. misi patara, magram myudro binis kedlebis sam­ kauli sxvadasxva dros miRebuli sxva­ dasxva diplomi da sapatio sigelia. oTaxis kuTxeSi amayad dgas misi `udide­ bulesoba~ roiali, patronisgan naferebi da dafasebuli. aq mosvla yvelas uxaria, imitom rom saxls uTbilesi da usay­ varlesi Semoqmedi diasaxlisi hyavs, ro­ melic Tavisi kulinariuli naxelaviTac (maT Soris, ugemri­ elesi `tartaletkebiT~) anebivrebs stumrebs. rogorc Tavad ambobs, musika misTvis yvelaferia: haeri, sunTqva da cxovrebis azri. simReriT iwyeba samyaros Seg­ rZneba masSi. jadosnuri bgerebiT qsovs natifi melodiebis bades, romelSic Semdeg monusxuli msmeneli exveva. tyuilad ar uwoda mas kolega-kompozitorma macaco sefiskveraZem `mel­ odiebis dedofali~. misi mSoblebi erTaderTi qaliSvilis eqimobaze ocnebobdnen, bedisweram ki sxvagvarad ineba. oTxi wlidan aRiRinebuli pata­ ra gogona erTxelac instruments miujda. fortepianos klav­ iSebTan gaTamaSeba sabolood maTTan damegobrebiT damTavrda. mere da mere smeniT daiwyo simRerebis awyoba. gogonas mon­ domeba SeumCneveli ar darCeniaT mis mSoblebs da patara may­ vala goris pirvel samusiko saswavlebelSi Seiyvanes. maSin saswavleblis direqtori iyo saocari musikosi da pedagogi, xelovnebis damsaxurebuli moRvawe nikoloz baxtaZe, romlis saxelsac ukavSirdeba goris samusiko kulturis aRorZinebisa da ganviTarebis istoria. Tavad qalbatoni mayvala dausrule­ blad saubrobs usayvarles pedagogze: _ batoni nikolozi iyo sicocxliT savse, sazogadoebrivi saqmisTvis Tavdadebuli, sikeTes Tesda Cumad, uxmaurod, uan­


84

manana TaraSvili

garod gascemda codnasa da siyvaruls. mSobliur miwaze da xelovnebaze uzomod iyo Seyvarebuli. bevr axalgazrdaze moax­ dina emociuri gavlena, maTSi aRmoaCina musikaluri monacemebi, dausaxa swori gezi, daakvaliana, Seayvara klasikuri musika, daexmara mieRoT profesiuli musikaluri ganaTleba da Semdeg mis gverdiT gaegrZelebinaT muSaoba. Cemi mexsierebidan ara­ sodes amoiSleba misi SemoqmedebiTi gakveTilebi da misi didi Rvawli Cems musikosad CamoyalibebaSi: Tbilisis musikalur saswavlebelSi rom vabarebdi (gorSi jer ar iyo gaxsnili), fortepianos uqonlobis gamo sagamocdod TbilisSi mis myudro binaSi vmecadineobdi. yoveli kviris bolos Camodioda goridan daRlili batoni niko, Semimowmebda namuSevars, mivyavdi Tbili­ sis wamyvan profesorebTan da pedagogebTan konsultaciebze. ar damaviwydeba misi bednieri saxe, roca Cemi Caricxvis ambavi Seityo jer samusiko saswavlebelSi, Semdeg konservatoriaSi. madlierebac adamianobis savizito baraTia.Aqalbatoni may­ vala yoveli wlis 2 marts vakis sasaflaoze yvavilebiTa da sanTlebiT dabadebis dRes ulocavs sayvarel pedagogs, iqi­ dan wamosuli ki cdilobs iseve Seayvaros Tavis moswavleebs musika, rogorc batonma nikolozma mas Seayvara Tavis droze. davubrundeT biografiis detalebs... Tbilisis d. arayiSvilis saxelobis #1 samusiko saswavlebeli fortepianos specialobiT daamTavra, Tbilisis sarajiSvilis saxelobis konservatoria _ musikis Teoriis specialobiT. muSaobda pedagogad da koncert­ maisterad goris samusiko saswavlebelSi da moswavle axalgaz­ rdobis sasaxleSi. mogvianebiT iyo Tbilisis bavSvTa filarmo­ niis da xelovnebis akademiis koncertmaisteri. amJamad mayvala xorbalaZe goris vano muradelis saxelobis samusiko aTwledis koncertmaisteri da goris ekonomikuri universitetis pedagogia. nikoloz baxtaZis namowafari mis tradiciebs agrZelebs. uangaroba arc misTvisaa ucxo xili. Tu moswavles gansakuTre­ buli niWi Seatyo, Tavs aRar anebebs, materialuradac udgas mxarSi. ase daexmara erT-erT moswavles zuriko xomasuriZes goris raionis sofel mejvrisxevidan. biWis ojaxi socialurad daucvelia. 2008 wlis agvistos omSi zurikos mama moukles.


kalmis wverze dateulni

85

niWieri oboli instrumentis uqonlobis gamo ver axerxebda srulfasovan mecadineobas. mayvala xorbalaZis didi mcdelo­ biT da Tamar muralovas mxardaWeriT biWs pianino SeuZines. da­ ufasdaT amagi. 2015 wels zuriko marmarisis IV saerTaSoriso konkurs-festivalidan didi warmatebiT dabrunda, saukeTeso qarTuli simReris SesrulebisTvis igi dajildovda sigeliT, romelsac 10 qveynis musikosi awerda xels. moswavlesTan er­ Tad sapatio sigeli qalbatonma mayvalamac miiRo, rogorc simReris avtorma da pedagogma. pedagogobis paralelurad eloliaveba bgerebs da qarTul musikalur kulturas daxvewili simRerebiT amdidrebs. Sromis­ moyvare xelovans Seqmnili aqvs 300-mde saestrado simRera, ro­ mansebi da gundebi. mis simRerebs asruleben cnobili momRerlebi: Tamriko WoxoneliZe, mariam roiniSvili, Temur wiklauri, inga beraZe, anano mJavia, darejan gurasaSvili, diana rostomaSvili, eka kvaliaSvili, irma soxaZe, paata TediaSvili, Zmebi darbaiZeebi, trio `hangi~, goris samusiko saswavleblis studenturi gundi, goris qalTa kameruli gundi Salva mosiZis diriJorobiT, kon­ servatoriis kvarteti. SemsrulebelTa ricxvs gamoakldnen me­ dea ZiZiguri da eTer kakulia. am ukanasknelis TxovniT dawera pirveli himni nardis federaciisTvis. meore himni mxatvrebisTvis Seqmna. simRera dawera gadacema `remontisTvisac~ da mainc... Tavisi Semoqmedebis saukeTeso nawilad Tvlis im sagundo simRerebs da sagaloblebs, romlebic mowiwebiT miuZRvna sru­ liad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs da romlebsac profe­ sionali momRerlebi asruleben. aRniSnuli sagaloblebi saxel­ wodebiT `sadidebeli uflisa~ 2015 wels gamoica gori-atenis eparqiis mitropolitis andrias (gvazava) locva-kurTxeviT da sapatriarqosTan arsebul morwmune qalTa sazogadoebis goris ganyofilebis meoxebiT. garda sayvareli saqmianobisa, sakmaod aqtiuradaa CarTuli sazogadoebriv cxovrebaSic. Rirsebis ordenosani kompozito­ ri aris goris xelovanTa, saqarTvelos profesional qalTa sazogadoebis aqtiuri qvelmoqmedi wevri, qalTa sabWos wevri, respublikuri da saerTaSoriso konkursebis laureati, dajil­


86

manana TaraSvili

doebulia uamravi diplomiT da sapatio sigeliT. dRemde aqti­ urad monawileobs gorisa da Tbilisis kulturul cxovrebaSi. Tamamad SeiZleba iTqvas, am or qalaqSi mis gareSe TiTqmis ar Catarebula da ar tardeba arc erTi kulturuli RonisZieba. calke sasaubro Temaa italiel tenorTan paolo levanti­ nosTan misi megobroba, romelic yovelwliurad ufro myardeba. aRsaniSnavia, rom megobari musikosebi erTad atareben saqvelmoq­ medo koncertebs saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi. qalbaton mayvalas qaliSvili _ nino laSqaraSvili pia­ nistia, xarobs sami SviliSviliT: giorgi, Tornike da irina kirkitaZeebiT. misi meuRle nikoloz baraTaSvilis saxelobis goris universitetis istoriis mecnierebaTa profesori giorgi laSqaraSvili uecrad gardaicvala. dedisadmi pativiscema adamianis pirveli moraluri simaR­ lea. qalbatoni mayvalac udides pativs scems dedas, mis did damsaxurebad Tvlis, rom bavSvobidanve alRo auRo da swori mimarTuleba misca qaliSvilis niWs, ris Sedegadac dRes igi Semdgari musikosia. kompozitori, koncertmaisteri da pedagogi mayvala xor­ balaZe-laSqaraSvilisa madlobs ufals rTulad savali, magram saintereso gzisTvis, mas abednierebs da acocxlebs cnobil Semoq­ medebTan megobroba: _ Zalian bevr did Semoqmeds vicnobdi da vicnob. CamoTvlas ar movyvebi, ar minda vinme gamomrCes. sanam cocxali var, minda vWirdebode adamianebs. sikeTe gadamdebia virusiviT. Cemi sim­ RerebiT minda gavakeTo sikeTe, vCuqni maT momRerlebs, isinic sikeTiT mibruneben. Cemi oponentebic Zalian maZliereben, sul minda davumtkico maT, rom raRac SemiZlia. cxovrebis stimuli ar unda dakargo, sicocxlis bolomde unda ibrZolo adamianma. Cemi simRerebi win midis, me ukan mivdev maT. roca operis wam­ yvani solisti mReris Sens simReras patriarqze, rogor ar gaZlierdebi? Cemi survilia meti profesionali iyos Cvens qveyanaSi da meti Rirebuli musika Seiqmnas. 2000 wels nunu gabunias TaosnobiT moewyo kompozitoris pirveli SemoqmedebiTi saRamo.


87

kalmis wverze dateulni

2017 wels saqarTvelos parlamentis erovnul biblioTekaSi kvlav Seikribnen mayvala xorbalaZis kolegebi, megobrebi da misi niWis Tayvanismcemlebi. amjerad saqarTvelos qalTa sabWom gauke­ Ta organizeba kompozitoris saiubileo TariRs. 70 wlis ene­ rgiuli Semoqmedi Tbilad miesalma stumrebs. Sexvedraze kvlav aaJReres misi gulSi Camwvdomi simRerebi zaqaria faliaSvi­lis saxelobis operisa da baletis wamyvanma solistebma da es­ tradis cnobilma momRerlebma: armaz daraSvilma, mzia daviTa­ Svilma, Tamar lobJaniZem, naTia qoroRliSvilma, gia daviTianma, inga beriZem, anano mJaviam, paata TediaSvilma da sxvebma. SemoqmedebiT saRamos goridan Casuli inteligenciis war­ momadgenlebic eswrebodnen. isini siamayiT ismendnen yofili Tanaqalaqelis misamarTiT naTqvam saqebar sityvebs da mis melo­ diebs, romlebic, rogorc sityviT gamomsvlelebma aRniSnes, Rirebulia da dros gauZlebs. swored es aris mTavari _ aba, qari Tu waiRebs, is ra musikaa...

2017 w.

individualuri xelweris leqtori maisi misi Tvea... maisSi dabadebu­ li maisiviT surnelovani da fera­ dovani arsebobiT alamazebda yvelas cxovrebas, vinc mas icnobda. ener­ giuli da dauRalavi, mudam mCqe­ farebis epicentrSi myofi saTayvano leqtori axlo urTierTobaSi iyo studentebTan. bevri maTganis xvaSia­ dis mcodne da keTili rCeviT dam­ kvalianebeli maqsimalisti yofila swavlebis dros – uSeRavaTod iTxovda imas, rasac gascemda. uZlieresi pedagogi individualuri xelweriT gamoirCeoda. yvela institutis misaReb gamocdebze cnobdnen liana baxta­ Zis gamowvrTnil abiturientebs. wlebis manZilze inglisuri


88

manana TaraSvili

enis maswavlebelTa mTeli pleada gamozarda. Rvawlmosilma qalbatonma ori araCveulebrivi Svilic Semata goris sazoga­ doebas. qaliSvili – lela xubuluri warmatebulad gahyva dedis kvals. vaJma zviad xubulurma daamTavra ori fakulteti: istoria-qarTuli ena da literatura da xelovnebaTmcodneoba. swored masTan saubarSi Camoiqna portreti leqtor-maswavle­ blisa, romlis saxelsac dRemde mowiwebiT da pativiscemiT axseneben gorSi. ...daibada 1937 wels. mama – vasil baxtaZe did samamulo omSi daeRupa. deda – saqarTvelos respublikis damsaxure­ buli msaxiobi mariam varZelaSvili-baxtaZisa goris TeatrSi moRvaweobda. patara liana TeatrSi gaizarda, kulisebSi swav­ lobda gakveTilebs, mis Tvalwin mimdinareobda repeticiebi, garda amisa, maT ojaxSi imarTeboda banketebi da patara gogona pirispir uyurebda did msaxiobebs: Salva RambaSiZes, giorgi SavguliZes, akaki kvantalians, sandro JorJolians da sxvebs. ra Tqma unda, es yvelaferi ukvalod ar Caivlida. asec moxda, Teatri misi cxovrebis organuli nawili, Teatrmcodneoba ki – meore specialoba gaxda araoficialurad. misi vaJis TqmiT, qalbatoni liana bevr iseT cnobil ada­ mians emegobreboda, vinc aminds qmnida da qmnis qarTul Teat­ ralur kulturaSi. 1955 wels oqros medalze daamTavra goris qalTa III sa­ Sualo skola. yvela sagans erTnairi siZlieriT flobda. man ki yvelas gasakvirad profesiad arasaskolo sagani – ingli­ suri ena amoirCia (Tavad germanuls swavlobda). damoukide­ blad Caabara da daamTavra Tbilisis ucxo enaTa pedagogiuri instituti da rogorc warCinebuli, inglisuri enis kaTedraze datoves samuSaod. studentobisas aqtiurad iyo CarTuli samecniero muSaoba­ Si da studentur TviTSemoqmedebaSi. iyo amierkavkasiis da re­ spublikur sakavSiro samecniero konferenciebSi gamarjvebuli, studentTa samecniero sazogadoebis Tavmjdomare, institutis komkavSiris komitetis mdivani. aspiranturis kursis gavlis Semdeg gors moaSura. muSaobas iwyebs inglisuri enis maswavle­


kalmis wverze dateulni

89

blad goris III da VI saSualo skolebSi. 1964 wlidan goris n. baraTaSvilis saxelobis saxelmwifo pedagogiur institutSia ucxo enaTa kaTedraze jer ufros maswavleblad, Semdeg amave kaTedris docentad. gorSic aqtiurad eweoda samecniero saqmianobas, amzadebda studentebs samecniero konferenciebisTvis. 12 wlis manZilze iyo sazogadoebriv profesiaTa fakultetis dekani, institutis akademiuri sabWos wevri, partiis goris saqalaqo komitetis wevri, qalaqis qalTa sabWos gamgeobis wevri, goris saxalxo ganaTlebis sabWos Tavmjdomare, giorgi erisTavis saxelo­ bis goris saxelmwifo dramatuli Teatris samxatvro sabWos wevri. xelmZRvanelobda institutis profkavSiris kultmasob­ riv seqtors. mravali saintereso RonisZieba aCuqa gorelebs. momzadebuli aqvs mravali dramatuli, poeturi, SemecnebiTi da Tematuri saRamo inglisur enaze. 1997 wels dajildovda Rirsebis ordeniT. mTeli Segnebuli cxovreba momavali Taobis aRzrda-ganaT­ lebis da moraluri formirebis keTilSobilur saqmes Sealia. liana baxtaZisgan marto inglisurs ki ara, xelovnebis siyvar­ uls da Tavad cxovrebas swavlobdnen axalgazrdebi, koleqti­ uri daswrebiT dahyavda isini goris da Tbilisis TeatrebSi, Semdeg ganixilavdnen nanax speqtaklebs, iwvevdnen reJisorebs, msaxiobebs, dramaturgebs, igi SesaniSnavad aTavsebda erTmaneT­ Tan Teatraluri xelovnebis da profesiuli sagnis siyvaruls. marto inglisuri eniT arasodes ifargleboda da ucxour, gansakuTrebiT inglisur literaturaSic arkvevda studentebs, rac mas profesiulad ar evaleboda, magram undoda maTTvis klasikiT eCvenebina gansxvaveba britanul da amerikul ingli­ surs Soris, an, ras niSnavs slengi da Jargoni inglisur enaSi. garda amisa, araerTi cnobili adamianis SemoqmedebiT saRamoze mTavari momxsenebeli iyo wlebis manZilze. bolos saxlidan rom ver gadioda, proeqtoriT miuloca dedis dRe gorelebs. es sazogadoebis survili iyo da Svilebs Zalian eamayebaT. _ rogorc deda, liana megobrulad ekideboda Cems axal­ gazrdul biWur Tavqarianobas, magram uzomod momTxovni iyo


90

manana TaraSvili

Svilebis swavla-ganaTlebis mimarT, _ ixsenebs zviadi, _ misi damsaxurebiT gvaqvs araCveulebrivi kabinet-biblioTeka, sadac cal-calke hqonda daxarisxebuli qarTuli, rusuli da in­ glisuri wignebi. TviTonac bevrs kiTxulobda da Cvenganac igives moiTxovda. Tu mTeli klasi wavidoda Sataloze, mi­ gebda, marto ki ver vbedavdi gakveTilebis gacdenas mSoblebis xaTriT, maT avtoritets vufrTxildebodi. deda sul daka­ vebuli iyo, kerZo praqtikac hqonda saxlSi, udroobis gamo diasaxlisobisTvis saTanadod ver iclida, Tumca, SesaniSnavi kulinari iyo. erTaderTi comeuli ar exerxeboda, sadResas­ waulo da rigiTi kerZebi kargad gamosdioda. ojaxSi tradi­ cia gvqonda, erTad vvaxSmobdiT, xan kinoTeatrSic mivdiodiT mTeli ojaxi sadilamde, an sadilis Semdeg. liana Cemi leq­ toric iyo da Cveni kursis kuratoric. TavSic aRvniSne, pro­ fesiulad ar evaleboda, magram TviTon Cadioda TbilisSi da saukeTeso leqtorebi hyavda mowveuli CvenTvis: qeTevan abaSiZe mxatvrobaSi, vaxtang anjafariZe TeatrmcodneobaSi, aleqsandre gvencaZe kino­ mcodneobaSi, Cveni leqtori iyo, agreTve, maSin­ deli xelisuflebisgan Serisxuli akaki baqraZe. saintereso da sisxlsavse muSaoba hqonda dedas studentebTan, gansakuTrebiT studenturi dReebis dros. Zalian miWirs dedis gareSe yofna. xelovnebaze saubari Cveni cxovrebis ganuyofeli nawili iyo. axlac, roca axali Tvali `gamexsneba~ aTasjer nanaxi filmis, speqtaklis an bevr­ jer wakiTxuli wignis axlidan gadaxedvisas, davapireb lianas vuTxra, mere maxsendeba, rom deda aRar aris da kvlav da kvlav saSinlad mwydeba guli. ...liana baxtaZis saxels daviwyeba ar egebis. vfiqrob, qa­ laqis mesveurebma unda miiRon saTanado gadawyvetileba, ris safuZvelzec memorialuri dafac gaukeTdeba aw gardacvlili Rvawlmosili pedagogis sacxovrebel saxls da misive saxelo­ bis quCiTac gagvaxareben gorelebs. 2016 w.


kalmis wverze dateulni

91

`mini-klinika~ suxiSvilis universitetSi lamazi, naTeli Senoba... gemovnebiT mowy­ obili da komfortuli garemo... Sig Sesu­ li grZnob, rom ucxod ar xar, yvelaferi qarTuli da mSobliuria, kedlebic ki qarTuli suliTaa gaJRenTili _ es Sps suxiSvilis universitetia. Cveni mizani universitetTan arsebuli reproduqciuli janmrTelobis centris _ `sofia mkur­ nalis~ muSaobis gaSuqebaa, romlis `di­ asaxlisi~ profesionali mean-ginekolo­ gi marine egnataSvilia, magram aq mosuli gverds ver auvli universitetis reqtors da Rvawlmosil pedagogs. jer baton valeri suxiSvils movusminoT, 75 wlis energiul, saintereso cxovrebagamovlil adamians, TxemiT terfamde inteligents da WeSmarit mamuliSvils, romlis erTaderTi satkivari, misive sityvebiT, erovnuli suli da erovnuli Rirebulebebia. _ mimaCnia, rom Cveni universiteti ukve Cadga warmate­ bul universitetTa rigebSi. amaze isic metyvelebs, rom Cven ukve gviwveven evropis umaRles saswavleblebSi, memorandumi gvaqvs gaformebuli oqsfordis, barselonas, poltavis uni­ versitetebTan. oqsfordSi saswavlo programebis konkursze laureatis medali gadmogveca. rogorc gamoirkva, Cveni prog­ ramebi savsebiT Seesabameboda evropul standartebs. arCeuli var evropis wamyvan universitetTa klubis wevrad, gadmogvces evropis xarisxis niSani. samjer gaviareT akreditacia, avtorizacia, 12 programas va­ xorcielebT. sakmaod maRalkvalificiuri specialistebi gvyavs, sul 200-mde TanamSromelia, aqedan 120-mde _ xarisxiani pro­ fesor-maswavlebeli. sakmaod maRali anazRaureba aqvT da sia­ movnebiT modian CvenTan samuSaod. universitets ori korpusi aqvs gorSi da erTi TbilisSi. gvaqvs sazogadoebrivi kolejic, vamzadebT sxvadasxva specia­


92

manana TaraSvili

listebs. dasaqmebis procenti Zalian maRalia. amJamad 1132 studenti gvyavs mTlianad, koleJSi _ 200-mde. momaval wels es kontingenti, albaT, ufro moimatebs. studentebi Zalian kmayofilebi arian. rogorc xedavT, Senobac da yvelaferi ak­ mayofilebs standartebs. erT rames vTxov pedagogebs, SeiZleba bavSvs sagani ver as­ wavlo, an ar iswavlos, magram erovnuli Rirebuleba, samSob­ los siyvaruli, patiosneba da Rirseba axla Tu ar aswavle, mere veRar iswavlis. es Tvisebebi aucileblad unda Camoay­ alibo da ganaviTaro axalgazrdebSi. gagikvirdebaT da, CvenTan bavSvebi rom modian I kursze, bevri ram akliaT, magram sul sxvani midian aqedan. amas maTi mSoblebic aRniSnaven da aRi­ areben, rom isini marTla gaizardnen, ara marto specialobis TvalsazrisiT, aramed adamianuri RirsebiTac. yvelaze metad Cveni erovnuloba mawuxebs. samwuxarod, dResdReobiT erovnuli Rirebulebebis pativiscema ar igrZnoba. stalinis Zegls rom Tavi davaneboT, gogebaSvilis Zeglic ki ara gvaqvs. 90-ian wlebSi gogebaSvilis memoriali davdgiT kom­ binatis teritoriaze. maSindelma mTavrobam ubodiSod gadaagdo es Zegli da policiis Senoba Cadga iq. verc imas mivaRwieT, rom gogebaSvilis prospeqti dagverqmia Sindisis gzatkecilisTvis. ara vcemT pativs eris Svilebs. ramdeni Rirseuli mamuliSvili gavlanZReT da gavanadgureT. ilia Tavis droze Cioda amas, ma­ gram vin ugdo yuri. es tkivili dResac grZeldeba. TbilisSi riyeze idga sarajiSvilis Zegli, romelic mospes da reiganis ZegliT Caanacvles. Cven yvelas pativs vcemT, reiganic iyos, ma­ gram Cvenic iyos, batono. gogebaSvilis Zegli ar unda gvqondes? ratom, risTvis, ra daaSava? is, rom Taobebi gazarda? Cveni universiteti patara kunZuliviT varT. Zalian vcdi­ lobT, rac SegviZlia vnergavT studentebSi erovnul Rirebu­ lebebsa da Rirsebas. ase vicxovre da ase vagrZeleb axlac. Tavidan rom miwevdes am gzis gavla, uyoymanod gavivlidi. yovelTvis vfrTxilobdi, rom Secdoma ar dameSva. gorSi dabadebul-gazrdilma rigiTi muSidan daviwye Cemi moRvaweoba. axal­ gazrdobasTan vmuSaobdi Cemi dReni. sameurneo saqmianobas


kalmis wverze dateulni

93

veweodi, yvelgan mqonda didi warmatebebi. gavxdi profesori, akademiis wevri. bevri samecniero sazogadoeba Seiqmna, zoggan vice-prezidenti var, zoggan _ wevri. profesiiT agronomma mebostneobaSi davicavi disertacia. jer soflis meurneobis mecnierebaTa kandidatis xarisxi davicavi, mere gavxdi soflis meurneobis mecnierebaTa doqtori. 20 weli vimuSave meur­ neobis direqtorad, aqedan 15 weli _ ZeveraSi. uZlieresi meurneoba gvqonda, raionis mogebis 50-52% marto Zeveris meurneobaze modioda. Tavidan rom Cavibare meurneoba, 2500 tona xils iRebdnen da avediT 14 aTas tonamde. paralelu­ rad daniSnuli viyavi sakavSiro agropromis kolegiis wevrad moskovSi, deputatis rangSi gvcemdnen pativs. TviTmfrinavidan Camosulebs ukve trapze manqaniT gvxvdebodnen. _ ra fakultetebi gaqvT universitetSi? _ TiTqmis yvela fakulteti, rom specialoba miiRo da Sens qveyanas gamoadge. qarTvelebs qvaca gvaqvs da kakalic. marto 304km zRva gvakravs, bunebrivi da niadagobrivi pirobebi, sabadoebi, sim­ didreebi _ yvelaferi aqvs saqarTvelos damoukideblobisTvis, mTavaria gamoviyenoT Cveni niWi da SesaZlebloba da gvqondes moqalaqeobrivi Segneba. Cven Tu gonivrulad ar gamoviyeneT, carieli miwa gind yofila da gind ara. Cven rom klimati gvaqvs, sad aris sxvagan? waiRo msoflio wyaldidobebma, qariSxalma, Cven RvTis ubeSi varT, marTla RvTismSoblis wilxvedri qveyana gvaqvs, magram ver viyenebT Cveni qveynis araCveulebriv pirobebs, Cveni mindvrebi daumuSavebelia, xalxs gauWirves, materialuri SesaZlebloba aRar aqvT da imitom, Torem qarTveli kaci rom mSromeli, patiosani da Tavisi qveynis patrioti iyo, vin Seed­ reboda. aba vin moitana es qveyana dRemde? uzarmazari qveynebis garemocvaSi rogor SevinarCuneT TviTmyofadoba? axla sul raRac oc weliwadSi teritoriis 25% davkargeT, raRa gvaqvs salaparako... xSirad vumeorebT Cvens studentebs: `Tqven xarT is Taoba, romelmac saqarTvelos unda uSvelos, gamoasworos misi manki­ eri mxareebi da normaluri cxovreba Seuqmnas momaval Taobasac


94

manana TaraSvili

da sakuTar Tavsac~. me xom ar vici maTi saxiT vis velapara­ kebi, iqneb momaval prezidents, an momaval did Rvawlmosil mecniers, an ministrs _ yvelaferia mosalodneli. asaki iseTi ramea, Tu iswavlian da sakuTar Tavze imuSaveben, yvelafers miaRweven. miuRweveli araferia... * * * _ qalbatono marine, Zalian erovnuli suliskveTebisaa Tqve­ ni reqtori... _ namdvilad, Tan Zalian humanuri adamiania. jer marto 20-mde studenti gvyavs, visac universitetis damfuZneblebi TviTon aswavlian, eseni arian oboli, udedmamo, usaxlkaro, gaWirvebuli bavSvebi da omSi daRupulTa Svilebi. maT ise uyvarT, lamis `deda~ da `mama~ dauZaxon damfuZneblebs. maT SeZles gaekeTebinaT universiteti-ojaxi, sadac erTmaneTis yve­ laferi ician da mxarSi udganan erTmaneTs. Cvenma reqtorma yvelaferi dawvrilebiT icis universitetis cxovrebis Sesaxeb da arc erTi wvrilmani ar gamorCeba. imdenad gulisxmieri da yuradRebiania, Cvens erT-erT meddas saxlidan moutana saku­ Tari xeliT naxarebi monstera, `Turme am yvavils eZebdiTo~. agvistos omis dros damfuZneblebma universitetis erT-erT korpusSi Seasaxles devnilTa 50 ojaxi, mTeli weli inaxavd­ nen, sinaTlis, wylis, gaTbobis xarjebi maTi sazrunavi iyo. sakuTari xarjebiT uzidavdnen saWmels pirveli sami dRis gan­ mavlobaSi, sanam aRricxvaze ar aiyvanes isini. gverdidan ar moSorebian da iziarebdnen maT tkivils. _ Tqvens `mini-klinikaSi~ ra xdeba... _ reproduqciuli janmrTelobis centri _ Sps `sofia mkur­ nali~ gaxsnilia suxiSvilis universitetis bazaze. Cveni klinikis damfuZnebelia eka suxiSvili, romelic suxiSvilis universitetis Tbilisis korpusis dekania. me direqtoris moad­ gile gaxlavarT, Tqveni mona-morCili marine egnataSvili. Cvens klinikas me­morandumi aqvs gaformebuli universitetTan, romlis mixedviTac am universitetis yvela studenti momsaxurebas iRebs ufasod, xolo misi ojaxis wevrebi _ 50%-iani fasdaklebiT.


kalmis wverze dateulni

95

klinikaSi muSaobs saxelmwifo programebi, gaeros egidiT orsu­ lobis meTvalyureobis programa, Cveni ZiriTadi mizania ojaxis dagegmareba, orsuloba da orsulobis meTvalyureoba. momarTvianoba Zalian didia. `sofia mkurnalSi~ praqtikas gadian Cveni kolejisa da universitetis studentebi samedi­ cino mimarTulebiT. _ andobT praqtikantebs Tqvens pacientebs? _ vinaidan CvenTan ZiriTadad orsulebi arian, maTTan ki gan­ sakuTrebuli midgomaa saWiro, Tavs vikavebT. TiToeuli wuTi fsiqologiuri momentia orsulisTvis, amitom zedmetad tram­ vireba dauSvebelia. _ ramdeni TanamSromeli gyavT? _ aTi: mean-ginekologi nata kereseliZe, romelic ultrabgeriT gamokvlevebsac atarebs, kolposkopiis eqimi Tamar Ro­ lijaSvili, medicinis mecnierebaTa doqtori, Terapevti da kardiologi laSa ninoSvili, endokrinologi evgenia maliaS­ vili, mean-ginekologi ekaterine suxiSvili, eqimi nani ambro­ laZe. gvyavs, agreTve, didi praqtikisa da gamocdilebis mqone saSualo medpersonali: ufrosi eqTani marika tatulaSvili, eqTani mzia fuxaSvili, medda-laboranti ana gigauri. weliwadSi vatarebT daaxloebiT 150 orsuls rogorc saxel­ mwifo, ise Sida programiT. garda amisa, muSaobs kon­ tracefciis ufaso programa, romlis mixedviT Cveni klinika pirvel adgilzea saqarTveloSi. _ `garedan~ bevri modis TqvenTan? _ sakmaod. TanamSomlebis, studentebisa da maTi ojaxis wevrebis garda moqalaqeebsac vemsaxurebiT. programas mTlianad vakmayofilebT, yvela saxis imunuri, bioqimiuri da klinikuri analizis warmoeba xdeba Cvens laboratoriaSi. Cveni klinikis profili uSvilo qalebTan muSaobac aris. gvyavs qalbatonebi, visac 3-5-7 weli Svili ar hyoliaT. Sedegi sakmaod warmatebulia. Cveni eqimebi davdivarT treningebze, vi­ RebT kvalifikacias, gvaqvs mudmivi ganviTareba. mcirericxovani, magram kvalificiuri medpersonali gvyavs. ician es, gvendobian, aravin midis Cvengan ukmayofilo.


96

manana TaraSvili

_ abortisTvis Tu moumarTavs vinmes? _ ki, magram Cveni klinikis dasaxelebidanac gamomdinare, amas rogor gavakeTebT? Cven xom sicocxlis gagrZelebisTvis vmu­ SaobT. USAID-is dafinansebiT mSobelTa skolac muSaobs CvenTan. _ ramdenadac vici, TqvenTan ucxoelebic mobrZandebian... _ Zalian bevri, imitom, rom batoni valeri evropis univer­ sitetTa reqtorTa sabWos wevria, rac imas niSnavs, rom Cvens universitetdamTavrebuls Cveulebrivad SeuZlia saerTaSoriso bazarze gasvla. Zalian Sekruli koleqtivi gvaqvs, rac Cveni ufrosis dam­ saxurebaa. Tavisufal drosac xSirad vatarebT erTad, did pativs vcemT da veferebiT erTmaneTs. erTi sityviT, gvixaria samsaxurSi mosvla.

2014 w.

qalis yvelaze didi bedniereba dedobaa jumber gogiaSvili... yvela qalisTvis kargad nacnobi saxeli da gvari, Cinebuli meani, naRdi dastaqari, vin moTvlis ram­ deni gadarCenili da axlad dabadebuli sicocxlis `avtori~. dReSi marto erTi mSobiaroba rom vigulisxmoT, 40 wlis manZilze ramden Cvils daanaxva samyaro, amis daTvla TqvenTvis momindvia. advili ar yofila Tavis damkvidreba medicinis ko­ rifeebiT mokaSkaSe samedicino sivrceSi, dRe da Rames asworebda, uZilo Rameebis fonze iWedeboda profesionali mkurnalis portreti, romelsac Tavisi gulwr­ felobiT asxivosnebda. simarTlis uzomod moyvaruli pirSi mTqmeli iyo yovelTvis. mavanni ver itandnen amis gamo, magram maT siZulvils xalxis siyvaruli faravda. dRemde uyvarT da eimedebaT gaWirvebis talkvesi TeTrxalaTiani, mis erT sityva­ sac ki didi fasi da wona aqvs. 75 wlis damsaxu­ rebuli meani


kalmis wverze dateulni

97

kvlav Zveleburad mxned gamoiyureba, axla ukve misive sax­ elobis axal da Tanamedroved mowyobil klinikaSi emsaxureba pacientebs, enawylianad saubrobs ganvlili gzis, klinikaSi danergili siaxleebisa da samomavlo gegmebis Sesaxeb. _ batono jumber, rogori iyo cnobili mean-ginekologis ganvlili gza? _ davibade daba TerjolaSi 1939 wels. SvidSvilian ojaxSi vizrdebodi, me yvelaze umcrosi viyavi da `nabertyalas~ meZax­ da Cemi da. skolac TerjolaSi davamTavre. Semdeg staJisTvis vmuSaobdi soflis ambulatoriaSi sanitris TanaSemwed. ori weli vimuSave. araCveulebrivi cxeni gvyavda, ambulatoriis gamge qali iyo, is cxenze ver jdeboda, me kidev ubelo cxeniT davrbodi. misaRebi gamocdebi warCinebiT Cavabare da Caviricxe sto­ matologiur fakultetze. sami weli vswavlobdi, magram ar masvenebda wadili vyofiliyavi zogadi profilis eqimi, kerZod, qirurgi. meanobaze maSin arc mifiqria. bevrjer viTxove sam­ kurnalo fakultetze gadayvana, magram araferi gamomivida. daviwye gancxadebebis wera iseT samedicino institutebSi, sadac saerTod ar iyo stomatologiuri fakulteti. gavagzavne es gancxadebebi ruseTSi, ukrainaSi, TurqmeneTSi, uzbekeTSi. ma­ Sin rusuli kargad ar vicodi da Cemi rusulis maswavlebeli mexmareboda gancxadebebis weraSi. oRondac sxvagan Cavricxuli­ yavi da Tanaxma viyavi erTi kursiT ukan damexia. aseTi insti­ tuti aRmoCnda TurqmeneTSi, sadac gadavedi 1962 wels. manamde warmatebiT mqonda damTavrebuli sami kursi TbilisSi, magram isev mesame kursze mimiRes. institutis damTavrebis Semdeg jeri ganawilebaze midga. komisias qirurgad gaSveba vTxove. adgili ar aRmoCnda, ma­ Sin ginekologad mainc-meTqi, radgan ginekologia igive qirur­ giaa. gamiSves maSindeli sabWoTa kavSiris yvelaze daSorebul samxreT regionSi _ es iyo kuSka. iq saboloo sasjels ixdid­ nen is adamianebi, romelTac mxolod ori-sami weli hqondaT darCenili cixeSi gasatarebeli. muSaoba daviwye gogirdis kom­ binatis saolqo saavadmyofos mean-ginekologad.


98

manana TaraSvili

ori weli davyavi kuSkaSi. cudad ar viyavi, magram miwis yivili Tavisas Svreboda, erTi suli mqonda, rodis Camovidodi saqarTveloSi. sanam ori weli srulad ar amomewura, diplomi ar momces. erT bednier dResac saqarTvelos miwaze davdgi fexi. saocari SegrZnebaa, roca didi xnis wasuli brundebi sam­ SobloSi ukve profesiadauflebuli da mzad xar mtlad daedo Sens xalxsa da qveyanas. cxadia, jer mSobliur kuTxes mivaSure. Terjola rom movi­ siyvarule, Camovedi gorSi, sadac Cemi da iyo gaTxovili. Cemi muSaobis dawyebis brZaneba 1967 wlis 20 dekembers daiwera. gaixara goris samSobiaro saxlis Tavkacma rezo simoniam, didi zar-zeimiT mimiRo qalTa garemocvaSi myofma, Seni imedi meqneba, axalgazrda kaci xar da qalebze ukeTesad damexmarebio. marTlac, Tavi ar damizogavs, vmuSaobdi dRe da Rame. maSin meuRle ar myavda, vcxovrobdi mdgmurad, dRis or mesameds vatarebdi samSobiaroSi. etapobrivad gaviare yvela safexuri: viyavi ordinatori _ Cveulebrivi eqimi, sameano ganyofilebis gamge, ginekologiuri ganyofilebis gamge, mTavari ginekologi da mTavari eqimi. _ riT gansxvavdeba Tqveni klinika sxva Tqveni profilis klinikebisgan? _ ra Tqma unda, Sedarebac ar SeiZleba im saxelmwifo sam­ Sobiaros, sadac me vmuSaobdi da amJamindel klinikas Soris. bevri ramaa aq iseTi, rac maSin ar iyo: gvaqvs boqsirebuli palatebi da samSobiaro blokebi, melogines da pacients ar uxdeba sxvagan siaruli, palataSivea civi da cxeli wyali, zamTarSi gaTbobaa SesaniSnavi, gvaqvs lifti da, rac mTavaria, Zalian Zvirad Rirebuli kondicireba yvela palatasa da orive saoperacio blokSi. calke gvaqvs samrecxao da saSrobi ezoSi, kvebis bloki, is, rac aucilebeli atributikaa samSobiaro sax­ lis funqcionirebisTvis, yvelaferia umaRles doneze, yovel SemTxvevaSi, saqarTvelos pirobebSi. sxvaTa Soris, licenziis aRebamde klinikaSi Camovida jandac­ vis saministros warmomadgeneli qalbatoni, romelmac gviTxra: `ezo Zalian momewona, magram SigniT kidev ukeTesad gqoniaT


kalmis wverze dateulni

99

yvelaferio~. klinikis gaxsnaze yvela moviwvie, visac sityva eTq­ mis medicinaSi. maT daaTvalieres da Zalian moiwones yvelaferi. _ ra siaxles sTavazobT TqvenTan mosul mSobiareebs? _ CvenTan mosul yvela mSobiares an pacients Sesavsebad va­ ZlevT specialur blanks, Tu ra moewonaT Cvens klinikaSi, ro­ gori iyo samedicino personalis da kvebis blokis momsaxureba, ra winadadebebi SemoaqvT da a.S. pacientis gaweris Semdgom Cven amas yuradRebiT vaanalizebT. CvenTan mSobiaroba xdeba gautkivarebiT, Tu mSobiares amis survili eqneba. ra Tqma unda, saubaria maTze, vinc bunebrivi samSobiaro gzebiT mSobiarobs da sakeisro kveTa ar sWirde­ ba. am bolo dros prioritetad miviReT spinaluri anesTezia anu xerxemlidan gakeTebuli gautkivareba. amis Zalian eSiniaT, magram gamoricxulia raime siave, iseTi wamlebiT keTdeba, ab­ soluturad verafers grZnoben. sami wlis ganmavlobaSi aravin mosula gansakuTrebuli CivilebiT. operaciis dros velapara­ kebiT kidec mSobiares. mas ori zewari aqvs Camofarebuli, Cven vmuSaobT muclis RruSi da xandaxan gadavxedavT da velaparake­ biT. yvela mis sasicocxlo funqciebs marTavs anesTeziologi. prioritets yovelTvis bunebriv, fiziologiur mSobiarobas vaniWeb, Tu es SesaZlebelia. meanis gamocdileba, misi eqimuri azrovneba aris mxolod da mxolod imaSi, rom gaigo mosalodne­ lia formaluri garTulebis gareSe mSobiaroba, Tu paTologi­ uria da saWiroebis SemTxvevaSi Tavis droze gakeTdes sakeisro kveTa CvenebiT. normalurad mofunqcionire samSobiaro saxlSi maqsimum 25 %-s ar unda aRematebodes sakeisro kveTebis raode­ noba, magram CemTvis amJamad es SeuZlebelia. ratom? nakeisrali rom meored modis samSobiarod, aucileblad isev unda gaikve­ Tos, radgan is nawiburi, romelic saSvilosnozea, ver itans am SekumSvebs, SeiZleba gaskdes da iqneba katastrofa _ bavSvic kvdeba da qalsac an gadaarCen, an ara, unda amokveTo yvelaferi. amitom mec aweuli maqvs axla 40-45%-mde es maCvenebeli da aqedan TiTqmis yvela ganmeorebiTi sakeisro kveTaa. qalisTvis fiziologiuri mSobiarobis prognozi yovelTvis ukeTesia. Tu orsuli drouladaa ayvanili aRricxvaze qalTa


100

manana TaraSvili

konsultaciaSi da Catarebuli aqvs drouli konsultaciebi da mkurnaloba, is janmrTeli Sedis stacionarSi samSobiarod. magram Tu viwro menjia, sanayofe wylebis naadrevi daRvra, samSobiare moqmedebis sisuste, bavSvis JangbadiT ukmarisoba da a.S. Cveni xelovneba imaSia da codna-gamocdileba, Tavis droze daisvas diagnozi da gakeTdes Careva. danarCeni bunebas unda vacadoT. ase mSobiarobdnen qalebis 70-80% winaT. _ fsiqologebi amboben, rom bavSvisTvisac ukeTesia, roca samSobiaro tkivilebs gamoivlis... _ namdvilad. rodesac bavSvi gamodis samSobiaro gzebSi, jer menjis SesavalSi Seva, mere nel-nela, did segments veZaxiT, menjis RruSi, menjis viwro nawilSi, amas dro sWirdeba da am periodSi sasunTqi centri mwifdeba. nakeisral bavSvebs Tavi kvaxiviT mrgvali aqvT, amaT _ zviniviT, amaze mTeli naSromebia gakeTebuli. 1989 wels mec warmatebiT davicavi disertacia Temaze: `sameano operaciebiT miRebul nayofTa da axalSobilTa centraluri nerviuli sistemis dazianebis klinikur-morfolo­ giuri koreliacia~. prioriteti yovelTvis fiziologiur mSo­ biarobas eniWeba. rac bunebam da RmerTma daawesa, imas ver Secv­ li, Tu Secvli, Zalian cudad. _ aborti Tu keTdeba TqvenTan? _ ara. Tu rame cudi gamikeTebia Cems cxovrebaSi egaa da eg madevs codvad. aborti xom igive mkvlelobaa. klinikis gaxsnaze meufe andrias Sevpirdi, rom axal klinikaSi aborti arasodes gakeTdeboda da piroba aRar damirRvevia. Tu qals mucelSi moukvda bavSvi da didia misi mowamlis Sansi, an saxlidan moi­ yvanes Zlieri sisxldeniT, am dros aucileblobaa gamofxiko pacienti, SeuCero sisxli, sxva SemTxvevaSi aq aborti ar keTdeba,Aaq naRdi samSobiaro saxlia. _ wels ramdeni bavSvi daibada Tqvens klinikaSi? _ wels 350-mde bavSvi daibada. _ Tqven amSobiareT Tqveni meuRle? _ Cemi ojaxi eqimebis ojaxia, meuRle, Svilebi, rZalic _ yvelani eqimebi varT. ufrosi vaJi daviTi _ goris hospital­ Si direqtoris moadgilea samkurnalo dargSi, meore vaJi _


101

kalmis wverze dateulni

levani eqoskopiis specialistia. rac Seexeba maT dabadebas, Cemi meuRle me ar vamSobiare, magram me gavukeTe operacia. daviTi Tbilisis meoTxe samSobiaroSi daibada, romelic specializebu­ lia rezus-uaryofiTi mSobiareebisTvis. bavSvi 4,5 kilogrami daibada da lamis gadaiyola dedamisi. iyo saSvilosnos nawi­ lobrivi gaxeva, Zlivs gadavarCineT. wina mware gamocdilebidan gamomdinare, meore Svili sakeisro kveTiT moevlina qveyanas. SemdegSi ganviTarda fibromioma. meuRles Zalian eSinoda da jiutobda, amitom Tavis droze ver gakeTda es operacia. erT saSinel dilas autyda saSineli sisxldena, aRar iyo vinmes Camoyvanis dro, Seviyvane saoperacioSi, kolegebi davixmare, Cemi xeliT gavukeTe operacia da amovkveTe mTeli saSvilosno. Znelia sakuTari xeliT ojaxis wevris gakveTa, magram gamouval mdgomareobaSi viyavi, sikvdil-sicocxleze iyo laparaki da gamwarebuls bevri aRar mifiqria. _ bavSvis naTlioba aravis SemouTavazebia? _ mqonda ori aseTi SemTxveva, erTi ruiseli qalbatoni iyo, Tbilisidan Camosuls momakvdavi damaxvedres. vamSobiare cocxali nayofiT, garTulebebsac kargad gavarTvi Tavi, guliT mTxovda bavSvis naTliobas, magram maSin me TviTon mounaTlavi viyavi da uari vuTxari. Tavad 63 wlis asakSi movinaTle. _ Tqveni sayvareli sadRegrZelo, albaT, sicocxlis sadRe­ grZeloa... _ diax, amas ase vambob: vinc axla Cems samSobiaro saxlSi daibada, imis TamadobiT vadRegrZeloT Cveni momavali Taoba, Cveni cxovrebis miznebi. _ ras usurvebdiT qalebs? _ pirvel rigSi mravalSvilianobas, rogorc patriaqi gvmoZ­ Rvravs _ ojaxur simtkices, janmrTelobas da dedur bedniere­ bas. qalisTvis ar arsebobs meti bedniereba, vidre dedobaa. sams mainc ar unda scildebodes Svilebis ricxvi, radgan ori Svili ar aris namati. oridan erTi rCeba dedis, meore _ mamis sanacv­ lod. namatad mesame iTvleba. xom gagigiaT: `erTi Svili ara Svili, ori Svili viTom Svili, sami Svili marTla Svilio~.

2014 w.


102

manana TaraSvili

mwared dagvimesija moulodnelad da uCumrad dagv­ tova... SokSi Cagvagdo ucnauri sik­ vdiliT... gardacvalebidan xuTi dRis Semdeg moisaklises, gvianRa iyo pani­ ka da aliaqoTi... gasvenebis dRes mis ezoSi misuls guli amomijda: bevri adamiani Sekre­ biliyo, yvelas uyvarda, yvela afa­ sebda da pativs scemda, sikvdilis agonias ki mainc marto SeebrZola... didi adamianebis xvedri yofila martosuloba. rezo oqruaSvili redaqtorad iyo dabadebuli, `xalxis gazeTi~ WeSmaritad xalxis samsaxurSi Caayena. marTali sityvis raindi mTeli cxovrebis manZilze ar Ralatobda Tavis prin­ cipebs, simarTlisTvis wina xelisuflebis msxverplic gaxda, magram gamarjvebuli gamovida gisosebidan da uSiSrad gaagr­ Zela sayvareli saqme. Zalian stkioda samSoblo. goric Zalian uyvarda, saaTobiT gvisaubria qveynis da qalaqis saWirboroto sakiTxebze. TiTqmis yvela goreli Jurnalisti mis frTebqveS moiCi­ ta da misi redaqciis budidan afrinda. yvelasTan poulobda saerTo enas: didTanac da patarasTanac. gansakuTrebiT uyvarda momavali Taoba. saukeTeso megobari da ukonfliqto pirovneba iyo. 16 weli aqtiurad vTanamSromlobdiT da kargis meti araferi magondeba. keTili rCevebiT TiTqos cxovrebiseul gakveTilebs gvitarebda. Tavisi sikvdiliTac Cagvitara bolo gakveTili, mwared dagvimesija: ufro metad giyvardeT da ufro xSirad moikiT­ xeTo erTmaneTi. am danapirebs aucileblad SevasrulebT, batono rezo! 2016 w.


kalmis wverze dateulni

103

xidi aRmosavleTs da dasavleTs Soris sicocxle zogjer lamaz kvals tovebs, swored am kvalma miiyvana 20 Tebervals gorelebi daviT CubiniSvilis saxelobis goris kulturis da turizmis centrSi im kargi adamianis gasaxseneblad da dasafa­ seblad, romelic wlebis manZilze uZRve­ boda goris sportkomitets. xsovnis saRamoze imyofebodnen qalaq goris da goris raionis xelmZRvaneli mu­ Sakebi, moWidaveTa didi ojaxis saukeTeso warmomadgenlebi, Tbilisidan CamobrZandnen saqarTvelos spor­ tis departamentis Tavmjdomare daviT namgalauri, moadgile ediSer maRalaSvili, evropis Cempioni Widaoba ZiudoSi Sen­ geli ficxelauri, yofili sabWoTa kavSiris Cempionebi Tamaz maWavariani, murman CiburdaniZe, vladimer kankava, saxelovani moWidaveebi zurab jorjikia, vasil suxiSvili, nodar gelaS­ vili, Temur qurcikiZe, daviT berZeniSvili, profesorebi anzor abralava da anzor babuxadia, damsaxurebuli mwvrTneli SoTa zukakiSvili, poeti Temur CalabaSvili. xsovnis saRamo goris raionis gamgeobam da kulturis da sportis sammarTvelom gamarTa. sammarTvelos ufrosma robert maRlakeliZem gaixsena, Tu rogor amSvenebda eduard (edika) koSkaZe Cvens qalaqs. dRes igi 65 wlis iqneboda. misi saxiT darbazma wuTieri dumiliT pativi miago axlaxan gardacvlili, SesaniSnavi eqimis aleko CoCias da goris teraqtSi daRu­ pulTa naTel xsovnas. Semdeg erTmaneTs enacvlebodnen edikas megobrebi, igonebdnen kacs, romelic TiTqos imisTvis daibada, wuTisoflis gzasavali sikeTiT da siyvaruliT gaeiolebina megobrebisTvis da ara mxolod maTTvis. gaixsenes SemTxveva, Tu rogor gauwoda daxmarebis xeli zestafonis raionis mkvidrebs, sruliad ucxo adamianebs, rom­ lebic daapura, Rame gaaTevina, sakuTari saxsrebiT mwyobridan gamosuli avtomanqanac SeakeTebina da diliT gza dauloca.


104

manana TaraSvili

mogvianebiT isini keTili kacis dasaflavebaze Camovidnen da paraklisic gadaixades misi sulis mosaxseneblad. guram papitaSvili: `edika medlis orive mxares – samsaxurebri­ vsac da megobrulsac abrwyinebda, iRebda guls da debda SenTan~. Tamaz maWavariani, anzor qibrowaSvili: `saqarTveloSi bevri Widaobs, magram Widaobis ojaxis wevroba cota rTulia. edika am ojaxis Rirseuli wevri iyo~. ediSer maCaiZe: `sabaJos veZaxdiT. igi iyo xidi, romelzec yvela stumars unda gaevlo, dasavleTidan Tu aRmosavleTidan momavals. yovelTvis imedi gvqonda misi uRalatobis~. guram saRaraZe: `sicocxlis eleqsiri iyo, dauzareli, yve­ las mimarT zrdilobiani. aseTi xsovnis saRamoebi xSirad unda Catardes. ukvdavebaSi gadasuli adamianebi namdvilad imsaxure­ ben did yuradRebas da pativiscemas~. megobris xsovnas miuZRvnes simRerebi kvartetma (karlo gag­ niZis, jemal gagniZis, alika maxvilaZis da lali tonias Semad­ genlobiT), saqarTvelos saxalxo artistma mixeil mcuraviS­ vilma, momRerlebma Tamuna oqropiriZem da TaTia odiSvilma. darbazi moinusxa niWieri gitaristis xviCa maRlakeliZis Semo­ qmedebiT da eduardis vaJis _ miSiko koSkaZis simRerebiT. es ukanaskneli amJamad leningradSi moRvaweobs, magram gamogvi­ tyda, rom sadac ar unda iyos, `muxlmoyrili efereba gors~. saRamos dasasruls Sida qarTlis kulturisa da sportis sammarTvelos ufrosis moadgilem gia TenaZem daajildova edu­ ard koSkaZis saxelobis turnirSi gamarjvebuli axalgazrda falavnebi: anri bibilaSvili, badri TenaZe, ioseb mestumriS­ vili, paata merebaSvili, giorgi xarSilaZe, zviad bazandaraS­ vili, daviT karbelaSvili, sandro msxalaZe. gamarjvebulebs prizebi gadasca miSiko koSkaZem. guram papitaSvilma gaakeTa gancxadeba, rom amieridan yovel­ wliurad gaimarTeba eduard koSkaZis saxelobis turniri Ta­ visufal WidaobaSi. eduard koSkaZe ukvdavebaSi gadasaxlda.

2005 w.


kalmis wverze dateulni

105

amqveynad darCenili sikeTe wuTisofeli... marTlac wuTieria es sofeli da amitom vcdilobT, raRac dav­ tovoT amqveynad. aleko xuroSvilisTvis es `raRac~ saxelia. kargad icis, rom mxo­ lod sikeTea maradiuli, amitomac Camdgara xalxis samsaxurSi da yvelgan miaqvs imedi, Rimili da eqimis mzrunveli xeli. 30 welia, rac TeTri xalaTi acvia, pirveli saeqimo naTloba Rromis saubno saavadmyofoSi miiRo, Semdeg goris cen­ tralur raionul saavadmyofoSi ganagrZo moRvaweoba qirur­ gad. mravlad hqonia mZime wuTebi, bevrjer mdgara sikvdilsicocxlis zRvarze, magram profesionalizmis wyalobiT da uflis nebiT yovelTvis gamarjvebuli rCeboda. 1991-95 wlebSi amave saavadmyofos mTavar eqimad airCies. avadmyofebis mimarT gulgrilobas da uyuradRebobas aravis patiobda. pirad magaliTs Tavad iZleoda, TiToeul avadmyofs ojaxis wevriviT patronobda. aravin icoda, ra dros romeli karidan Semoipareboda mTa­ vari eqimi kontrolis mizniT. yofila SemTxveva Ramis sam saaTzec misula saavadmyofoSi mkurnali. dRemde sjera, rom disciplinis gareSe saqme ar gakeTdeba. cxovreba kibea da Semdegi safexuri goris da goris raio­ nis janmrTelobis dacvis sammarTvelos ufrosoba aRmoCnda. aq 1995-98 wlebSi imuSava, 1998 wlis aprilidan dRemde ki Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis regionuli de­ partamentis direqtoris moadgilea, paralelurad `qirurgias~ ukiTxavs goris samedicino saswavlebelSi. 2001 wlis 17 ivniss Caabara sasertifikacio saxelmwifo ga­ mocda specialobaSi `jandacvis organizacia~ da iciT rogor? orasi kiTxvidan arc erTi ar dautovebia upasuxod. medikosi lamazi ojaxis ufrosic gaxlavT. misi meuRle _ qeTevan dudauri goris samSobiaro saxlis pediatria, xolo qa­


106

manana TaraSvili

liSvili Tamari _ saxelmwifo samedicino universitetis stu­ denti. ojaxur dinastias mxolod vaJma _ zaqariam uRalata, man ar isurva eqimoba da amJamad ivane javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetis magistrantia. baton alekos fizikuri Sromac uyvars. Tavisufal dros goris raionis sofel araSendaSi mamapapiseul saxlisken miiC­ qaris, sjera, rom qarTveli xalxis SromismoyvareobiT da gam­ WriaxobiT sanimuSo qveyanas avaSenebT. am mSeneblobisTvis mokrZalebiT ezideba Tavis wil agurs, uRalatod miuyveba arCeul gza-savals.

2002 w.

siurpriziT dawyebuli SemoqmedebiTi saRamo Sroma gaisurvila, fizikuric da gonebrivic... xan Zafebs elaciceba, xanac mgosnis `yalams~ ulesavs wvers da iqm­ neba ulamazesi naqargebi da sxartula, iumoriT gajerebuli miniaturebi da novelebi, romlebic Zaldautaneblad miiwevs mkiTxvelisken. goris sazogadoeba ukve kargad ic­ olia bragvaZe maguli gardafxaZe nobs mis Semoqmedebas, magram axali ieriT kidev erTxel ixila goris sa­ musiko kolejSi. amjerad RonisZiebis sulisCamdgmelebi iyvnen goris municipalitetis moswavle-axalgazrdobis kulturulsaganmanaTleblo centris direqtori guliko bziSvili da amave centrTan arsebuli literaturuli Teatris samxatvro xelmZRvaneli maguli gardafxaZe. ulamazesi saRamo gia yanCelis ulamazesi melodiiT daiwyo kompozitorma mayvala xorbalaZem. saRamos wamyvanma maguli gardafxaZem mayurebels warudgina olia bragvaZe _ Rvawlmosi­


kalmis wverze dateulni

107

li Jurnalisti, pedagogi, qargvis ubadlo ostati, cxra wig­ nis avtori, mweralTa kavSiris wevri, araCveulebrivi megobari, meuRle, deda da bebia. pirveli sityvis warmoTqmis pativi wilad ergo guliko bzi­ Svils, Tumca, qalbatonma oliam ar acada saubari da Ta­ vad mouTxro darbazSi myofT, Tu rogor lamazad daiwyo misi SemoqmedebiTi saRamo dilidanve. Turme nu ityviT, centris di­ reqtorma da misma TanamSromlebma siurprizi mouwyves _ mesame sarTulis aivnidan gadmoaxedes olia bragvaZe da qvemodan gaab­ rues mosaferebeli sityvebiT, Tan sxvadasxva dros dawerili misdami miZRvnili leqsebic waukiTxes. `es meore originaluri milocva iyo Cems cxovrebaSi. pirveli meuRlisgan maxsovs, 40 wlis iubi­ leze kari gavaRe da... Zlivs vipove uzarmazari Taigulis buCqSi Cakarguli oTari~, _ xmakmayofili saubrobda qalbatoni olia. Semoqmed qalbatons miesalmnen goris municipalitetis meris mrCeveli Salva tlaSaZe, `banovanis~ wevri leila qavTaraZe, dedasaviT miefera olia bragvaZes goris literatorTa da xe­ lovanTa kavSiris prezidenti, poeti daviT axlouri, aRniS­ nuli kavSiris wevri meri marwyviSvili. reJisori anzor gvaZa­ biac moefera `rZals~, didi siyvaruliT moikiTxa kolega oTar quTaTelaZe da gamojanmrTeleba usurva mas. sxvebsac mieca saSualeba misalmeboda da azri gamoeTqva mis Semoqmedebaze. jemal injia: `yvela mwerali 33 asoTi wers, olia bragvaZe _ 34-iT. misabaZi da saamayo megobaria, irgvliv sikeTesa da si­ yvaruls afrqvevs. sasiamovno prozaikosi qalbatonia, qarTul mwerlobaSi Semoitana iaponuri Janri, romelsac yvela saWir­ boroto sakiTxi moayola kaxuri dialeqtiT~. robert maRlakeliZe: `gansakuTrebuli emocia da siamovneba momgvara saTqmeliT gajerebulma haikuebma~. mayvala xorbalaZe: `Tvalebi mqonda daxuWuli da ise vus­ mendi zeinab metrevelis miZRvnil leqss. am leqsiT yvelaferia naTqvami. araerTma adamianma aRiara, rom ar icnobdnen qalbaton olias wignebs da axla ukve maTi wakiTxvis survili gamoTqves~.


108

manana TaraSvili

Tamar lomsaZe: `didi madloba maguli gardafxaZes da guliko bziSvils, rom suli STaberes da lamazad warmoaCines isedac lamazi da mravalmxrivi niWiT dajildoebuli qalbatonis Semo­ qmedeba. goris municipalitetis meriis moswavle-axalgazrdo­ bis kulturul-saganmanaTleblo centrSi arsebuli proeqtis _ `Cven vqmniT momavals~ _ mravaltomeulSi olia bragvaZis Semoqmedeba gamosulia me-6 tomSi, ase rom, qalbaton olias si­ yvarulSi erTmaneTs ejibrebian qalaqisa da raionis gamgeobebi.~ beso kaiSauri: `me qalbaton olias vuwode ilieli _ il­ ias gzaze mavali Tavisi cxovrebiT, SemoqmedebiT, visTvisac `mamuli, ena, sarwmunoeba~ upirvelesia. samSoblos satkivar­ Tanaa gaTavisebuli misi gulis tkivili. igi socialur qsel­ Sic aqtiuria da iseT dros uTqvams saTqmeli, roca saSiSic ki iyo.~ RonisZieba gaalamaza goris municipalitetis moswavleaxalgazrdobis kulturul-saganmanaTleblo centrTan ar­ sebulma literaturulma Teatrma (xelmZRvaneli maguli gardafxaZe). scenaze iumorisa da oxunjobis dro dadga da sayvarel gmirebad iqcnen dasis wevrebi: maka wkrialaSvili, eka iluriZe, sofo nariaSvili, nino kedelaZe, eldar quriZe, zura mZinaraSvili, lika melanaSvili, gvanca alimbaraSvili, mariam tlaSaZe, Tornike kariWaSvili, monika qoqaSvili, eTo glurjiZe, Tornike glurjiZe, nino koCuaSvili, qeTi gior­ gaZe, romlebmac gaasceniures personaJebi olia bragvaZis nove­ lebidan: `gayrili col-qmari~, `rogor moviqceT, ha?!~ `zemodanac modiodnen~. mayurebelma ovacia ar daiSura da umaRlesi Sefaseba misca maT Sesrulebas. kmayofili darCa Ta­ vad miniaturebis avtoric, romelmac survili gamoTqva, moma­ valSi piesis saxiT miewodebina literaturuli TeatrisTvis Tavisi novelebi. qalbatonma oliam madloba gadaixada lamazi RonisZiebis mowyobisTvis da bolos naRveli gaeria xmaSi: `mapatie, rom Sen saxlSi xar da me ki scenaze. da Tu Sen amas Sennairi gulmowyalebiT mapatieb, ra damrCenia, mec gapatieb, rom Sen saxlSi xar da me ki scenaze~. am sityvebis adresati darba­


kalmis wverze dateulni

109

zSi armyofi misi meuRle, respublikis damsaxurebuli artisti oTar quTaTelaZea, romelic avadmyofobis gamo didi xania Camo­ Sorebulia Teatrs. saRamos dasasruls qalbatonma oliam Tavisi nasaTuTari naqargebi samaxsovrod gadasca maguli gardafxaZes da guliko bziSvils. mayurebeli kmayofili tovebda darbazs. ratom moswonT misi miniaturebi da haikuebi? rogorc Tami­ la gogolaZem aRniSna, siyvaruliT daiwera misi wignebi, ami­ tomac ipova gza mkiTxvelis gulamde. 2015 w.

minorSic maJori meri marwyviSvili da sofiko meqvabiSvili... mu­ zasTan Sexmatkbile­buli ori ganuyreli megobari, salon `ba­ novanis~ da literatorTa da xelo­ vanTa kavSiris Rirseuli meri marwyviSvili sofiko meqvabiSvili wevrebi, araerTi poe­ turi krebulis da amRe­ rebuli leqsebis avtorebi. maT leqsebze simRerebi Seqmnes mayvala xorbalaZem, omar grigalaSvilma, eliko aleqsiZem, vax­ tang cecxlaZem. poeziis biliks erTnairi nabijebiT, magram gansxvavebuli JReradobiT miuyvebian, maT yvela Sexvedraze Tu Tavyrilobaze erTad xedaven, simboluria, rom amJamad erTad gamovida maTi leqsebis krebulic `ocneba da siyvaruli~. sainteresoa wignis redaqtoris manana mgalobliSvilis Se­ faseba megobari qalbatonebis poetur Semoqmedebaze. wignis Se­ savalSi naTqvamia: `meri marwyviSvilis poezia gvxiblavs poeturi mignebisa da aRmoCenis saocari unariT, silaRiT,


110

manana TaraSvili

uSualobiTa da sisadaviT, ganwyobilebis Zaldautanebeli da Seuborkavi formis gamoxatviT. poeti leqsad gviRimis, leqsad gaucia mas usazRvro siyvaruli, saocari tkbilxmovanebiT gve­ saubreba sevdiTa da siyvaruliT savse samyaroze. damajereblad gadmogvcems grZnobebs, martivad agnebs saTqmelis Sesabamis formas, Sinaganad wrfelia da uSualo. rac Seexeba mis megobars, sofo meqvabiSvilis Semoqmedeba ideuri da sityvieri sisadaviT xasiaTdeba, poeti cxovrebis yvela sferoSi poeziis sagans xedavs. saTqmeli rodi eleva, radgan sicocxles mravalferovnebiT SeigrZnobs. igi yovelT­ vis srulyofilad grZnobs sityvis fers, gemos, surnels, siR­ rmes da siwrfeles. moxerxebulad da gaazrebulad iyenebs mSobliuri enis leqsikur simdidres. mis leqsebSi ZarRviani qarTuli ena saocar surnelebas afrqvevs~. 15 ivliss goris municipalitetis meriis moswavle-axalgaz­ rdobis kulturul-saganmanaTleblo centrSi gaimarTa aRniS­ nuli wignis prezentacia, romelic gaxsna centris direqtorma leqso valiaurma. man aRniSna, rom goris municipalitetis meriis moswavle-axalgazrdobis kulturul-saganmanaTleblo centrSi ori welia moqmedebs proeqti `Cven vqmniT momavals~, romlis farglebSic gamodis gorSi moRvawe poetebisa da mwer­ lebis krebulebi. valiaurma darbazs miuloca kidev erTi po­ eturi krebulis dabadeba da lamazad mowyobil scenaze miiwvia krebulis avtori lamazi qalbatonebi. RonisZiebaze Teatralizebulad warmoadgines megobari poetebis Semoqmedeba. scenaze erTmaneTs enacvlebodnen go­ ris municipalitetis meriis moswavle-axalgazrdobis kul­ turul-saganmanaTleblo centris mxatvruli kiTxvis wris (xelmZRvaneli zviad xubuluri) moswavleebi: zura oqropi­ riZe, naniko sadRobelaSvili, salome da nuca margvelaS­ vilebi, naTia bainduraSvili. cocxlad Sesrulebuli sasia­ movno musikis fonze (koncertmaisteri Tamaz abramiZe) maT monacvleobiT waikiTxes meri marwyviSvilisa da sofiko meqv­ abiSvilis leqsebi.


kalmis wverze dateulni

111

RonisZiebis bolos poet qalbatonebs axali poeturi krebu­ lis gamocema miuloces guliko bziSvilma, robert maRlakeli­ Zem, aleqsandra didebelma, nodar mdinariZem. leila qavTaraZem gaixsena salon `banovanis~ pirveli xelmZRvaneli mari gociriZe da waikiTxa sakuTari leqsebi, romlebic meri marwyviSvilsa da sofiko meqvabiSvils miuZRvna. daTo axlourma yuradReba gaamaxvila im faqtze, rom poeti qalbatonebi sazogado moR­ vaweebic arian da yvela sasikeTo wamowyebaSi mxarSi udganan literatorTa da xelovanTa kavSirs. `rac ar unda minori iyos maTi leqsi, minorSic maJoria~, _ aseTi mokle formulireba gaukeTa maT Semoqmedebas anzor gvaZabiam. sxvebsac miecaT azris gamoTqmis saSualeba. nunu oTaraSvili: `miyvars meris patriotuli da sofos vnebiani leqsebi~. manana mgalobliSvili: `muzebTan Serkineba rCeulTa xved­ ria~. Tamriko uTneliSvili: `meris da sofos leqsebi gvatkboben da gvaxaliseben. auarebeli problemis miuxedavad, borotebis keTeba da Ralati ver aswavles maT~. zviad xubuluri: `maT aqvT saintereso poeturi mignebebi, rac aucileblad moewoneba mkiTxvels~. marine jaliaSvili: `qali mainc qalia, lamazi da poeturi suli rom gaqvs, ukve bednierebaa~. olia bragvaZe: `iseTi leqsebi gadmoafrqvies scenidan, si­ cocxlis imedi mogvces, garda amisa, vici, rom maT leqsebze simRerebia dawerili. kompozitors rom survili gauCndeba Sens leqsze simRera Seqmnas, es ukve gamarjvebaa~. sul gamarjvebulebs gevloT SemoqmedebiT gzebze, Zvirfaso qalbatonebo! 2015 w.


112

manana TaraSvili

guliani goreli saocari biWia, gorze da gorele­ bze uzomod Seyvarebuli... bedma pe­ terburgisken gaufina fiandazi, mas ki nevis prospeqts mSobliuri qalaq­ is quCebSi xetiali urCevnia, sadac TiToeuli goji Tavisi nafexurebiT aqvs naferebi, TiToeul xesTan ki uamravi mogoneba akavSirebs. laRi da udardeli bavSvoba hqon­ da. mama kacobis niSansveti iyo misTvis. kvici gvarze xtiso da memkvidreobiT miiRo mSoblisgan sialale, moyvasis mxarSi dgo­ mis unari, siyvarulisa da erTgulebis niWi. eg aris mxolod, gitaraze jer ar ukravda, arada edika koSkaZe dakvriTa da sim­ ReriTac iyo ganTqmuli. patara miSikos burTi ufro izidavda, fexburTs TamaSobda da bavSvTa ansambl `soseloSi~ mReroda, ufro mozrdilma ansambl `gorSi~ gadainacvla. mamis sikvdilma Zirfesvianad Secvala yvelaferi. usaSvelod enatreboda udrood wasuli mSobeli. umamobis daZleva misive gitariT scada, romelsac jer kidev SemorCenoda patronis xe­ lebis siTbo. ukve aJRerebul instrumentSi mamis sulis Zaxilic igrZno. mas Semdeg cxovrebis megzurad gaixada madliani sakravi. bevri koncerti aqvs Catarebuli, umetesoba saqvelmoqmedo. yvelgan da yovelTvis mowonebas imsaxurebda. quTaisSi `fes­ tivalis koloritis~ wodeba mieniWa, magram igi upirvelesad goris koloritia. sami welia peterburgSi moRvaweobs. mis gamoCenas taSiT xvdebian peterburgis kompozitorTa saxlSi da ara marto iq, `TeTri Rameebis~ qalaqSi gamovida miSiko koSkaZis pirveli albomic. gorSi keTilma survilma Camoiyvana. unda Tavisi niWisa da codnis realizacia moaxdinos mSobliur qalaqSi, siaxle da sicocxle Semoitanos mis kulturul cxovrebaSi. Tavad musikosi aseT gancxadebas akeTebs: `lamis yoveldRe Sevxvde


kalmis wverze dateulni

113

putins, miSa qarelma ki ver moicala CemTan Sesaxvedrad, rom Cemi biznes-gegmebi gavacno~. 15 ivniss miSiko koSkaZe goris meoTxe saSualo skola­ Si (direqtori nino tatiaSvili) miiwvies. uari ar uTqvams, didi adamianisTvis damaxasiaTebeli TavmdablobiT uyoymanod gamoeSura bavSvebisken da maTTvis saintereso SekiTxvebs sim­ ReriT upasuxa. 22 ivniss d. CubiniSvilis saxelobis goris kulturisa da teqnikis sasaxleSi kidev erTxel aRafrTovana msmeneli Tavisi Seudarebeli SemoqmedebiT. scenaze mas mxari daumSvenes: gore­ lma Semsruleblebma, gitaris jadoqrebma xviCa maRlakeliZem da oTar ramiSvilma. Tavadac jadoqarma araCveulebrivi saRamo aCuqa darbazSi Sekrebilebs. es iyo qarTuli simReris dResas­ wauli. G gulianad mReroda guliani goreli biWi... 2012 w.

redaqtoris winasityvaoba wignidan `zaza~ naadrevad wavida, cxovreba ar daacales da imitom... wavida, magram ver viviwyebT, dasaviwyebeli biWi ar aris da imitom... gonebidan ar gamomdis fiqri: mainc risTvis ibadebian zazasnairebi? nuTu imisTvis, rom dilis macocxlebeli niaviviT SemoiWran Cvens uRimRamo yofaSi, agvaforiaqon, ag­ vamaRlon, danatrebul siTbosa da siyva­ ruls gvaziaron, Semdeg ki... Semdeg maleve migvatovon. isini xom didxans ver sunTqa­ ven `aqaur~ haers, `iq~ urCevniaT _ wmindanTa saufloSi, sadac aravin aravis ar atyuebs, sadac erTmaneTi uyvarT, sadac ar Zarcvaven da ar klaven. gorSi daibada, ostrovskis quCaze mdebare patara erTsarTu­ lian saxlSi. Senoba dabali iyo, samagierod Weri hqonda maRa­


114

manana TaraSvili

li, iseTi amaRlebuli sulis biWi izrdeboda iq _ yvelasgan gamorCeuli Wkua-gonebiT, erudiciiT, inteleqtiT. xarobda ojaxi, misiT amayobda ubani, naTesaoba, IV saSualo skolis pedagogebi. skolis damTavrebis Semdeg Tbilisis saxelmwifo universitets miaSura. iqac auarebel students Soris ise brwyi­ navda, rogorc TviTnabadi oqro. `msgavsi msgavss Seimecnebso~, _ gvaswavlis biblia. uni­ versitetSi gaicno da daimegobra daTo (dajo, rogorc siy­ varuliT eZaxda) jorbenaZe _ uniWieresi, alali, sikeTisa da siyvarulis motrfiale, sicocxliT gaumaZRari lamazi Wabuki. Tavisi piradi `me~ TiTqos daToSi iyo gansxeulebuli, ami­ tomac Seiyvara TavdaviwyebiT. zazas da daTos megobroba cota xans gagrZelda Cvens codvil miwaze, Semdeg maT zecaSi gadainacvles ukve sulad­ qceulebma. im avadsaxsenebel 19 aprils dajos arakacebma tyavis qur­ Tukis gaxda mosTxoves. vaJkaci iyo, Tavmoyvareoba hqonda da ar gaixada. aba, `urCobas~ rogor apatiebdnen? sasikvdilo Wriloba miayenes gulSi. swored am dros zaza universitets uaxlovdeboda TanakurselebTan erTad. gamoekida gaqceul mkv­ lels. arc mas apaties Tavdadebuli megobroba, ori mZime Wriloba miayenes. fizikurad Zlieri biWi Tavisi fexiT mivida saavadmyo­ foSi. erTi ar dauCivlia, ar dauwuwunia Tavis Wrilobebze, piriqiT, megobris gadarCenaze loculobda, amitomac egonaT, rom saSiSi araferi sWirda. yvela daTos dastrialebda Tavs, amasobaSi zaza sisxlisgan daicala... gvianRa dafacurdnen... ixveweboda Jurnalistikis fakulte­ tis dekani nodar tabiZe, es erTi biWi mainc gadamirCineTo, sisxlis gadasasxmelad studentebis mTeli armia idga. ra aRar iRones profesorma alioSa bakuraZem da misma TanaSemwem mamuka zazaZem, ar daufasdaT amagi, sikvdilis Jamsac uRalato gamodga biWi _ sayvareli megobris suls fexdafex aedevna. dedis glova yvelaze SemaZrwunebelia amqveynad, miT uf­ro, roca karg Svils uklaven... miT ufro, roca mkvleli daus­


kalmis wverze dateulni

115

jeli rCeba... rkinis qalamani Caicves zazas ubedurma mSob­ lebma, magram rkinisgulian CinovnikebTan ras gaxdebodnen? SeZres qveyniereba, amer-imeri, pasuxi yvelgan erTi iyo: `saqme ayvanilia gansakuTrebul kontrolze, Sedegebze gacnobebT damatebiT~. amaod boboqrobda sazogadoebrivi azri. 230-mde kacma moawera xeli maSindeli prezidentisadmi gagzavnil werilSi, sadac moiTxovdnen damaluli mkvlelis povnas da saTanadod dasjas. mereda ra... dapirebebi dRemde dapirebebad darCa. `pat­ roni~ gamouCnda garewars. saswrafod gadamales, gadaCqmales, gaauCinares, dasaWerad ver gaimetes `dedikos~ biWi. naZirala arCies oqro-biWebis spetak suls. ras izam! egec Cveni senia. ver vafasebT Rirseulebs Rir­ seulad. zaza roiniSvilma Rrma kvali datova yvelas gulSi, vinc ki mas icnobda. gvaCvena, rogor unda vicxovroT, rogor unda gviyvardes. amaze meti raRa unda mosTxovo 19 wlis Wabuks... zazas piradad ar vicnobdi, Tumca, es bevrs arafers ar cvlis... bevri kargi msmenia am mercxala biWze, xolo wign­ ze muSaobis dros misi `saganZuris~ (werilebi, dRiurebi, Canawerebi) gacnobis Semdeg saocrad maxlobeli gaxda igi CemTvis. zogjer mgonia, rom sulisTvis ar arsebobs aranairi ganzomileba, sulieri naTesaoba gvakavSirebs `amqveynelebs~ `imqveynelebTan~, imis miuxedavad, vicnobdiT maT Tu ara. zazas xsovna ar iSleba Cemi mexsierebidan, me misi kaibi­ Wobis Wirisufali var, lamazi sicocxlis damtirebeli, si­ cocxlisa, romelsac naadrevad dascvivda surnelovani fur­ clebi. 1999 w.


116

manana TaraSvili

rCeulTa xvedri ukvdavebaa am codvamadlian wuTisoflisTvis az­ ris misacemad ibadebian kargi vaJkacebi. Tu Cveulebrivi mokvdavni sicocxleSi sakuTar Tavze zrunaven, rCeulni adamianebze arian gadagebulni. aleko CoCia rCeuli iyo rCeulTa So­ ris: gawonasworebuli, ganaTlebuli, su­ liT xorcamde inteligenti, profesionali qirurgi da uRalato megobari. 33 weli erTgulad emsaxura gorisa da goris raionis mo­ saxleobas, mravali moabruna saaqaod, dRemde locaven misgan naferebi da sicocxlenaCuqari adamianebi eqimis madlian marjvenas. valmoxdili wavida Cvengan da Tavisi ganvlili cxovreba dagvitova nimuSad, Tu rogor unda icxovros WeSmaritma qris­ tianma, saqarTvelos moyvarulma qarTvelma da hipokrates ficis erTgulma dastaqarma. 6 dekembers 70 weli Seusruldeboda... gardacvlili iubilaris xsovnis pativsacemad goris raio­ nuli saavadmyofos ezoSi Seikribnen misi kolegebi, megobrebi, axloblebi. RonisZiebis organizatori iyo qalaq goris gamgeoba. Sekrebilebi tkiviliT ixsenebdnen adamians, romelmac didi adamianuri RirsebebiT Rrmad gaidga fesvebi maT gulebSi. bevrs cremli ubrwyinavda TvalSi. bevri gulSi icremleboda sxvebis SeumCnevlad. zura kaWkaWiSvili: `ubrwyinvalesi pirovneba iyo, yvela gaWirvebulis pirveli damxmare. bevri sikeTe aqvs uangarod ga­ keTebuli. didi wvlili miuZRvis goris raionuli saavadmyofos SenarCunebaSi~. anzor kopaZe: `Cemi bavSvobis megobari zedmiwevniT keTilSobili iyo, wyenasac ki aravis agrZnobinebda. alekos ori qaliSvili darCa – Tamriko da qeTevani. siZeebi cnobili pirovnebebi arian TbilisSi, erT-erTi siZe dito maxaTaZe warmoSobiT mejvrisxevelia~. iliko TayaiSvili: `metireba alekos gaxsenebaze. dausrule­ blad SemiZlia masze saubari. Cveni samegobros suli da guli


117

kalmis wverze dateulni

iyo, iseTi Sinaarsiani cxovrebiT cxovrobda, ki ar mecodeba, menaneba miwisTvis. cotani darCnen alekosnairebi, gamorCeulni guliT, adamianobiT, ojaxiSvilobiT~. eldar esakia (sabavSvo baRis megobari): `frTamotexilni dagv­ tova megobrebi, bolomde kidev ver gavicnobiereT, vin davkargeT~. geno berZeniSvili (Tanakurseli): `niWieri eqimi iyo, imavdrou­ lad kargi moqarTule, avadmyofTa istoriasac ki gamorCeulad werda, aratrafaretulad. Tamadobac araCveulebrivad SeeZlo~. vano CxikvaZe: `aleko Zalian kargad moergo gors, rogorc pirovneba da rogorc eqimi, didi fesvebi gaidga Cvens qalaqSi. igi marto kargi eqimi ar yofila, saocari adamiani iyo, fxizeli, gonieri. Zalian damaklda, am Cvens yofaSi xom gaiSviaTdnen didi da Rirseuli kacebi~. hamlet davaraSvili: `brwyinvale adamiani iyo, xalxze mzru­ nveli, mowodebiT eqimi, Tavisi saqmis erTguli sikvdilamde~. aleko xuroSvili: `patrioti iyo, uyvarda profesia, adamian­ ebi, mTeli koleqtivi ganicdis mis sikvdils~. gamomsvlelTa xmaSi sevdiani notic gaisma, rac goris raio­ nuli saavadmyofos gauqmebis cnobasTan aris dakavSirebuli. avTandil xiTariSvili: `aleko rom dRes cocxali iyos, meored mokvdeboda, misi guli ver aitanda Cveni saavamdyofos gauqmebas~. daTo RviniaSvili: `aleko CoCiam mTeli epoqa Seqmna Cvens saavadmyofoSi ara marto qirurgiuli samsaxuris, aramed mego­ brobis, erTad dgomis, samarTlisTvis brZolis. didi wvlili miuZRvis Cveni saavadmyofos gadarCenaSi, axla gansakuTrebiT gvi­ Wirs umisoba, roca isev dadga saavadmyofos dakargvis saSiSroe­ ba. imedia, misi suli gvixelmZRvanelebs im marTali saqmisaTvis brZolaSi, romelsac mTeli cxovreba eweoda~. bolo sityva qalaq goris gamgebelma kote TavzaraSvilma warmoTqva. manve Camoxsna saburveli aleko CoCias biusts, rom­ lis avtoria Tbiliseli skulptori SoTa meliva. simboluria, rom biusti swored im saavadmyofos ezoSi gaixsna, sadac dRemde Semonaxulia misi nafexurebis siTbo. imedia, es siTbo mavanTac moulbobs guls.

2005 w.


118

manana TaraSvili

Citmac Tavis bude icis... gaCina sankt-peterburgis olqis patara da myudro qalaqia didi parkiT da umSve­ nieresi tbebiT. am qalaqSi gaatara eqvsi weli Cvenma Tanaqalaqelma zaal gabaSvilma. ...oqros medalze daamTavra goris VII saSualo skola. profesia bavSvobidanve hqonda amorCeuli. eqimis Svilma cxovrebis miznad daisaxa medikosoba. samedicino in­ stituti 1993 wels daamTavra. muSao­ bda goris raionis saavadmyofoSi qirur­ gad, paralelurad goris samedicino saswavlebelSi ukiTxavda qirurgiis kurss. 1995-96 wlebSi sankt-peterburgSi gaiara klinikuri or­ dinatura da gaCinas klinikur saavadmyofos miaSura. usaqmu­ robas ar uCioda, saavadmyofos derefnebi gadavsebuli iyo pacientebiT. TiToeul maTgans mzrunvelobiT Tavs evleboda da aRiarebamac ar daayovna. adgilobrivi gazeTis saSualebiT araerTxel gadauxades madloba saqmisadmi keTilsindisieri damokidebulebis, avadmyofisadmi gamoCenili yuradRebis da sikeTisTvis. urTules operaciebs RiRiniT akeTebda Turme, qarTul melodias andobda gonebis gamWriaxobas. arc operaciis Semdeg adunebda yuradRebas. yofila SemTxveva, xuTi dRe-Ramis ganmav­ lobaSi ar moscilebia avadmyofis sasTumals. amitom iyvnen ime­ dianad mis gverdiT, yovlisSemZled miaCndaT tkivildaamebul da sicocxledabrunebul pacientebs qarTveli eqimi. maT gamog­ zavnil baraTebs dRemde saTuTad inaxavs zaalis deda _ lia bainduraSvili. erT-erT werilSi vkiTxulobT: `batoni zaali didi, Wkviani, keTili, mxiaruli, saqmiani eqimia. mis xasiaTSi moWarbebulad aris gamokveTili sikeTis qmnis survili~. xasiaTSi srulyofilebisken swrafvac hqonda. siaxlis arasodes SeSinebia, mudam Ziebis procesSi myofma axali, e.w.


kalmis wverze dateulni

119

`usisxlo operaciis~ meTodi warmatebiT danerga da lapara­ skopiis pioneri gaxda gaCinaSi, ramac kidev ufro meti popu­ laroba moutana. TiTqos kargad moewyo, TiTqos sawadels miaRwia, magram bevrs yoymanobda da raRac Zala ukan eweoda. guli iqiT miu­ wevda, sadac winaparTa cremlnapkurebi saflavebi eguleboda. enatreboda dedis naxelavi sacivi da Romi sulguniT, Soridan elaciceboda samSoblos feradovnebas. erTi orjer dedamac wauwuwuna. verc gaamtyuneb, mSobels yovelTvis unda gverdSi hyavdes erTaderTi Ze. saqarTvelodan wasuls arasodes uRalatia qarTuli tra­ diciebisTvis. Tan hqonda waRebuli Zveli qarTuli filmebi da simRerebi. vaJa, SoTa, galaktioni, lado asaTiani da nodar dumbaZe xom mis samagido wignebad iqca. zaalis `brali~ iyo, rom misi megobari igor lozovski qarTuli enis Seswavlis `seniT~ daavadda. sxva megobrebic hyavda gverdiT, ai iseTi, TvaldaxuWuli rom endobi kaci, Tumca, qarTul siTbos da stumarmaspinZlobas sul sxva xibli aqvs. zaals sufrazec Sehqonda qarTuli wes-Cveule­ bebi, mWevrmetyveluri sadRegrZeloebiT da qarTuli simRerebiT xiblavda msmenels. imdens ecada, bolos masze ukeT mRerodnen rusebi `JuJuna wvimas~, `sulikos~ da `Wrelo pepelas~. yvela qarTvels mainc samSoblosken mouwevs guli. zaalic Camovida gorSi da mwvane Suqi aunTo laparaskopiis meTods Cvens regionSi. `usisxlo operaciis~ sikeTe ukve ramdenime aT­ eulma pacientma gamocada. am meTodiT SeiZleba iseTi daavade­ bebis mkurnaloba, rogoricaa naRvlis buStis mwvave anTeba, ku­ Wis wylulis perforacia (kuWis gaskdoma), mwvave apendiciti, Tiaqrebi, sakvercxis kista da simsivneebi, saSvilosnos gare orsuloba, Cirqovani anTebebi. garda amisa, xdeba muclis Rrus organoebis rTuli SemTx­ vevebis diagnostika, saSvilosnos milebis gadakvanZva droebiT da samudamod, saSvilosnos subserozuli kvanZebis mocileba (fibroma), uSvilobis zogierTi mizezis dadgena da mkurnalo­ ba, milebis gaTavisufleba anTebadi Sexorcebebisgan, saSvilos­


120

manana TaraSvili

nos milebis gamtarianobis aRdgena, polikistozis diagnostika da mkurnaloba. sikeTe arasodes ar yelyelaobs, piriqiT, TiTqos Crdil­ Si yofnas cdilobs, magram imdenad kaSkaSaa misi madli, rom verafriT ver daimaleba. budes dabrunebuli profesionali qirurgi uxmaurod agrZelebs moRvaweobas xalxis sasikeTod. saTqmels saqme ityvis... 2004 w.

Cermen dudaiTis cxovrebis wesi goris quCebs amSvenebs TmadaTovlili, naTeli Rimilisa da alali gamoxedvis osi erovnebis mamakaci Cermen dudaiTi, romelic uzomodaa Seyvarebuli da gadajaWvuli qar­ Tul xelovnebasa da kulturaze. profesiiT TerZia, magram literatura misi cxovrebis ganuyofeli nawilia. sakmaod kargad icis qarTveli da osi mwer­ lebis Semoqmedeba, bevr maTgans piradad icnobs, drodadro Ta­ vadac uTamamdeba kalams da, rogorc Tavad uyvars Tqma, `Jur­ nalistobs~ _ 150-mde werili aqvs dawerili qarTveli da osi xalxis megobrobaze, eweva mTargmnelobiT saqmianobasac. Tema? isev da isev qarTveli da osi xalxis megobroba. arc aris ga­ sakviri, bunebiT keTili da tolerantia, Tanac, amiT gamoxatavs madlierebas im qarTvelebis mimarT, vinc cxovrebis dasawyisSi mxarSi amoudga da umamo biWs upatrona. ambobs, rom bevri maT­ ganisgan aris davalebuli, bevrisgan axsovs Tanadgoma, rom ara es adamianebi, Zalian gauWirdeboda gzis gakvalva. daibada axalgoris (maSindeli leningoris) raionis osur sofel RduleTSi. bavSvobidanve Seisisxlxorca qarTuli sit­ yvis tkbilxmovaneba. rva wlis iyo, didi samamulo omi rom daiwyo, iqidan mama aRar dabrunebula. oboli Cermeni kargadac


kalmis wverze dateulni

121

swavlobda, magram dro iyo umZimesi. omis Semdgom wlebSic grZeldeboda gaWirveba. bevrs ijafeboda deda-Svili, magram gamokvebasac Zlivs axerxebdnen. meaTeklaseli biWi mixvda, rom `oblis kveri~ Tavad unda `gamoecxo~ da TbilisSi wasvlis nebarTva iTxova. dedas wi­ naaRmdegoba ar gauwevia ufrosi vaJisTvis. gzis fulad moZiebu­ li groSebi marto goridan Tbilisamde Tu eyofoda, amitom goramde fexiT Camovida. ucxo qalaqSi daRlil-daqanculi SeCerda gazeTebis jixurTan, SeaTvaliera gamofenili presa da `literaturul saqarTvelos~ daadga natvris Tvali. gulkeTil gamyidvels mxedvelobidan ar gamorCenia biWis anTebuli mzera, ufulo myidvels gauRima da gazeTi aCuqa. sixaruliT caSi dafrinavda gazeTCaxutebuli biWi. Turme, es mxolod dasawyisi iyo misi survilebis axdenisa. im dRes meore natvrac aixdina da stalinis saxl-muzeumic ufasod daaTvaliera keTili qalbatonis wyalobiT. TbilisSi Casuli naTesavTan dabinavda. Tan swavlobda da Tan borjomis xidis mSeneblobaze muSaobda. pirveli seriozuli Tanadgoma iq gauwies. _ mZime saqme mevaleboda. samuSaos mwarmoebeli qarTveli kaci iyo. Sevecode axalgazrda biWi, mimiyvana xelosanTan da parketis dageba viswavle, amiT Zalian Semimsubuqda Sroma, _ keTilad ixsenebs damkvalianebels batoni Cermeni, _ jaris mere orenburgSi davamTavre samkervalo teqnikumi, mere biZasTanac gaviare samkervalo praqtika. sxvaTa Soris, biZaCems kerva qa­ rTvelma kacma aswavla, romlis suraTi sicocxlis bolomde ekida samuSao oTaxSi. samweliwad-naxevari gaatara ruseTSi, fulic hqonda, samsaxu­ ric da pativic, magram usaqarTveloba ver aitana da TbilisSi Camovida. misi erovnebisTvis aravis miuqcevia yuradReba, erT-erT atelieSi pirvelive misvlaze misces samsaxuri. iseTi pewiT da sizustiT gaarTva Tavi davalebas, daufases mondomeba. `saqmis kacis~ iarliyiT warmatebiT muSaobda, siyvarulisa da pativis­ cemis meti araferi ar axsovs Tbiliseli TanamSromlebisgan, magram... ver igua Tbilisis hava, guli im qalaqisken miuwevda,


122

manana TaraSvili

sadac pirvelad moxvda sofelgamocilebuli patara biWi. ar uS­ vebdnen samsaxuridan, samjer dawera gaTavisuflebis gancxadeba. wamosvlisas ufrosma uTxra, Tu gagiWirda, momakiTxeo. Cvens qalaqSi erT-erTi atelies ufrosi giorgi razmaZe moevlina mfarvelad. man miliciis ufross daureka, roca Cawe­ ras ar ukeTebdnen gorSi. aqac warmatebiT muSaobda, ZmebiviT hyavda qarTveli TanamSromlebi da klientebi. Tavadac gascemda siTbos da maTganac grZnobda Tanadgomas. keTilad ixsenebs sayofacxovrebo momsaxurebis ufross oTar dalaqiSvilsac. man gamouyo calke oTaxi da misca saSua­ leba, rom moswavleebi hyoloda, xolo, roca avad gaxda, ram­ denjerme daexmara, rom Savi zRvis sanapiroze daesvena. ambobs, rom sxvebTan SedarebiT, binac pirvelma miiRo. areulobis Jams arc ufiqria saqarTvelodan gadaxvewa. ara­ sodes uTqvams uari osobaze, gvarsac namdvil osurs atarebs, magram saqarTveloSi Sobilsa da `isargasrolils~ sxvagan cxovreba ver warmoudgenia. qarTvelebs Zmebad Tvlis da maTgan sad gaiqceva? samezobloSic siyvaruli aqvs daTesili. isic uyvarT da af­ aseben. 2008 wlis agvistoSi, gagania omis dros gorSi iyo, kan­ tikuntad darCenili mezoblebis mitoveba ar undoda, `osuri enis codniT iqneba rameSi davxmarebodi~, _ amas axla ambobs, Torem, ar uyvars sakuTari keTili saqmeebis afiSireba. calke salaparako Temaa misi urTierToba vladikavkazis akaki wereTlis saxelobis me-19 saSualo skolasTan. uwin xSirad Cadioda. erTxel SesCivles, qarTuli wignebis nakle­ boba gvaqvso. maSinve dafacurda, vin ar Seawuxa da goreli inteligenciis saxeliT 440-mde wigni Caitana vladikavkazSi. arc axal-axal Jurnal-gazeTebs aklebda damegobrebul skolas, risTvisac samadlobeli werilic daibeWda skolis direqtoris _ eTer ficxelauris saxeliT. cxovrebis gza-Saras qarTvelTa Soris agrZelebs, Zmoba da Tanadgoma xom misi cxovrebis wesia. 2012 w.


kalmis wverze dateulni

123

`imedia, SecdomiT ar movevline amqveyanas~ nino saZagliSvili... gorelebisTvis ukve ucxo aRar aris es saxeli da gvari. 15 wlis ninos icnoben, uyvarT, afaseben mis erudiciasa da niWierebas. igi erTdroulad sam muzas emsaxureba, imavdroulad uaR­ resad bevrs kiTxulobs, SeuZlia saaTobiT isaubros etruskebze, xeTebze, Sumerebze. uxvsityviani da produqtiulia, bevrs xa­ tavs da wers, ufro metad leqsebs. pirveli leqsi rom warmoTqva, werac ar icoda. deda iwerda pawawina bageTagan gadmoRvril riTmebs. meore klass rom am­ Tavrebda, rogorc Tavad ambobs, pirveli kenWi gaagora muzaTa savanis bilikze da... kenWi rom egona, Zafis gorgali aRmoCnda; rakiRa wveri upo­ va, gamoiSala da gamoiSala dalocvili; mas Semdeg am RvTiuri ZafiT aqsovs leqsebSi saTqmel-sawuxars, tiloze agviristebs miTologiur Tu wignebidan amokiTxul personaJebs. ukve imdeni leqsi da naxati aqvs, gikvirs, ra furceli, kalami da saRebavi hyofnis Rvarcofad movardnil niWierebas. _ ninos bavSvobidan vicnob, masSi gansakuTrebuli niWia, romelic RmerTis saCuqari mgonia. nino wers, xatavs, galobs, ukravs. yvelaferi kargad gamosdis, magram mainc weriT aris gamorCeuli. saswaulad mgrZnobiare, faqizi bunebis da mokrZa­ lebuli gogonaa, magram, roca saqme sakuTar Semoqmedebas exeba, aq ukve mokrZaleba ganze rCeba. nino iumoriTac aris gamor­ Ceuli. saswaulad keTilSobilia da aqvs maRali pasuxismge­ blobis grZnoba. katastrofulad mokle droSi, gatexili Ra­ meebis fasad asrulebs davalebuls an gasakeTebels, Tanac didi gancdebiT. Zalian Sromismoyvarea, mudam Ziebis procesSia da ufrosebis dauxmareblad aRwevs mizans. meamayeba, rom ninos damrigebeli var, darwmunebuli var misi saxeliT gori yovel­


124

manana TaraSvili

Tvis iamayebs, _ siyvaruliT aRniSna #3 saSualo skolis peda­ gogma inesa mindiaSvilma. 10 dekembers goris saxelmwifo universitetSi Tavi moi­ yares ninos niWis damfaseblebma. Sexvedras maspinZlobda axal­ gazrda mweralTa asociacia `parnasi~ (prezidenti daTo ax­ louri, vice-prezidenti giorgi xorbalaZe). kedlebs amSvenebda ninos naxatebi da misi niWis mRaRadebeli sigelebi. gogonam Tavi gaacno sazogadoebas originalurad dawerili biografiiT. gamoirkva, rom misi sayvareli mxatvaria leonardo da vinCi, Janri _ monumenturi mxatvroba, kompozitorebi _ baxi, beTho­ veni, mocarti. gulgrilad ver usmens neapolitanur, qarTul xalxur simRerebs da galobas. ocnebobs iswavlos xatwera, hqondes sakuTari wigni, Rrmad Seiswavlos etruskologia, gax­ des lingvisti an xelovnebaTmcodne. aqvs miuRweveli survili _ maradJams darCes bavSvad. jeri poeziaze midga. haerSi datrialda misi leqsebis sur­ neli. ninos TvaliT danaxuli mze `zamTrisaTvis satyvevebel xundebsa Corknis~, `vardi gviyveba sicocxlis araks~, mTvare ki _ `mocrcvinavs mTvare guSagi qveynis~. mas Zalian uyvars Ta­ visi leqsebis rveuli, romelic weriT aris `rRveuli~, edar­ deba, rom `metrosTan bavSvTa zimzimebs grova, xelebi kacTken gamowvdilia~. efiqreba samSoblos bed-iRbali da momavali. patara moazrovne analizs ukeTebs yvelafers da cxovrebise­ uli gamocdilebiT damZimebuli adamianiviT daRad amCnevs qa­ Ralds brZnul azrebs da azrian miniaturebs, romlebmac msme­ nelTa mowoneba daimsaxura. yvela kmayofili da aRfrTovanebuli iyo. sixaruli ninosac etyoboda. SeiZleba iTqvas, saRamos mowyobiT `parnaselebma~ SesaniSnavi saCuqari gaukeTes gogonas dabadebis dRisTvis (am dRes igi 15 wlis Sesrulda). mxolod erT rameze swydeboda guli, Tumca, amasac gagebiT Sexvda: `mindoda Cems saRamoze yo­ filiyvnen goris SemoqmedebiTi elitis warmomadgenlebi, sain­ tereso iqneboda maTi azris mosmena Cemi Semoqmedebis irgvliv, magram esec kanonzomierad CavTvale. zustad 10 dekembers 2 saaTze isini didi galaktionis ZmisSvils _ nodar tabiZes


125

kalmis wverze dateulni

xvdebodnen ganaTlebis muSakTa saxlSi, cxadia, iq ufro saWiro da aucilebeli iyo maTi yofna~. bolo sityva ninos dedam nani saZagliSvilma iTxova. _ yovelTvis vgrZnob gorelebis did dainteresebas da Tanadgomas Cemi Svilisadmi. SeiZleba iTqvas, ninos gazrdaSi da aRzrdaSi mTeli gori mexmareba. didi madloba yvelas amisTvis, _ cremlmoreulma aRniSna man. ...ninos rveulSi aris aseTi Canaweri: `saocaria dabadeba. imedia, SecdomiT ar movevline amqveyanas~. imdenad gvaxarebs da gvaTbobs Seni xalasi niWiereba, Sec­ doma Seni ardabadeba iqneboda, Cveno gogona!

2004 w.

cxovrebis gzaze gasayoli sagzali saocaria qarTveli qalis feno­ meni, amouwuravia misi SesaZleblo­ bebi – yofiliyo mudam gamorCeuli deda, meuRle, bebia, ojaxis sindisnamusi, mter-mokeTis pasuxisgamcemi, Znelbedobis Jams rvaliviT mtkice maia julayiZe, veriko biwaZe da utexi... bolodroindelma duxWirma cxo­ v­ re­ bam limoniviT gamowura da vera daaklo mis moTminebas, gauZlo yvelanair ubedurebas, rac ki avJamianobam Tan moi­ yola. gadaiqanca, magram ar Caumuxlavs, rwmeniT iamebs daCxv­ letil dReebs, gulmodgined lambavs imedis ialqnebs da siT­ bogaumqrali TvalebiT gahyurebs mimqrali mamulis xvalindel dRes. sxvanairad arc SeiZleba – is xom qarTveli qalia... `iqneb aseTi qalebis gamoc qarTls futkariviT esia mteri?!~ _ ase ewodeba axal wigns, romlis prezentacia goris turis­


126

manana TaraSvili

tul klub `tonTioSi~ moewyo. orenovani (qarTul-rusuli) wigni OSCE/ODIHR-is finansuri mxardaWeriT gamoica. masSi war­ modgenilia Sida qarTlis regionSi mcxovrebi sxvadasxva pro­ fesiis 60 qalbatoni. `isini aqtiurad arian CarTulni sazogadoebriv cxovreba­ Si da SesaniSnavad uTavseben erTmaneTs ojaxsa da samsaxurs. TiToeul maTganSi lideria _ aqtiuri, maRali pasuxismgeblobis mqone, didsulovani, yovelive keTili RirsebiT dajildoebuli bunebisagan. maT SeuZliaT gabedulad miiRon gadawyvetileba, mzad arian sxvaTa gamocdilebac gaiziaron da sakuTaric ux­ vad gascen. isini pativiscemiTa da siyvaruliT sargebloben sazogadoebaSi. aseTi qalebiT nebismieri eri iamayebda nebismier dros~, _ naTqvamia wignis winasityvaobaSi. ras davamatebdi? maT qveynisTvis da xalxisTvis naxevari guliT araferi ukeTebiaT, gaaskecebuli SromiT da siyvaru­ liT upirispirdebian problemur cxovrebas, yofiT wvril­ manebze amaR­ lebulni Rirsebadaukargavad daiarebian. kargad ician, rom adamiani adamianisTvis modis amqveynad _ moyvasis mosafereb­ lad, sxvaTa sulis dasapureblad, wuTisoflis ok­ robokro gzaze sxvis meyavarjned... prezentaciaze mowveul aseT qalbatonebs umaspinZles wig­ nis avtorebma, OSCE/ODIHR-is trenerebma veriko biwaZem da maia julayiZem. _ Cven davamsxvrieT miTi, rom qalis adgili marto samza­ reuloSia. proeqtis _ `qali da arCevnebi~ _ farglebSi araerT qals SevxvdiT. qalTa gaaqtiurebis mizniT Catarebul erT-erT seminarze mamrobiTi sqesis Cinovnikma brZana: `Cven Wkviani qa­ lebi gvWirdebao~. amis sapasuxod wigni movamzadeT. gadaSalon mama­ kacebma da naxon, rogori niWieri, aqtiuri da saamayo qa­ lebi gvyavs, _ niSnis mogebiT ixumra veriko biwaZem. _ 2000 wlidan vmuSaobT qalTa problemebze, es dro sakmarisia imis dasturad, rom Cveni regionis qalbatonebi arafriT Camouvardebian e.w. `centris~ qalbatonebs, amitomac gadavwyviteT maTi saqmianobis `gamomzeureba~. wigni gavavrce­ leT rogorc saqarTveloSi, aseve poloneTsa da estoneTSi.


kalmis wverze dateulni

127

didi madloba, rom aseTi kargebi xarT da gvaZlevT muSaobis saSualebas da stimuls, _ mimarTa darbazs maia julayiZem. bolo ar uCanda samadlobels wignis avtorebis misamarTiT. madlobas ixdidnen yuradRebisTvis, gaxsenebisTvis, dafasebisT­ vis. gayinuli darbazi verafers aklebda urTierTmonatrebul sazogadoebas. erTmaneTi aRar eTmobodaT, zogs Tvalis upeebi sixarulis margalitebiTac daenama. liana baxtaZe: `erTi adamiani ar zis darbazSi, rom ar vic­ nobde da ar miyvardes. gansakuTrebiT miyvars Cemi aRmzrdelebi, aranakleb _ Cemi aRzrdilebi. vemadlobebi wignis avtorebs. maT moZebnes mizezi, dro da adgili imisTvis, rom cxovrebis orom­ trialSi Cakarguli adamianebisTvis Tavi moe­ yaraT~. olia bragvaZe: `Tavad qali var, magram miyvars bunebis es umSvenieresi qmnileba, am siyvaruliT vaTbob Cems nawerebsa Tu naqargebs~. nino tatiaSvili: `saocari saCuqari mogviZRvnes wignis av­ torebma martSi. es aris sagzali, romelic cxovrebis bolomde gahyveba TiToeul Cvengans~. Tamila gogolaZe: `qali saCuqaria mamakacisTvis, miT umetes Wkviani, ganaTlebuli da aqtiuri. verikom da maiam lamazad da misaRebi formiT `gamogvaWenes~ saqveynod~. Tamar ediSeraSvili: `bednieri var, rom iseT qalTa krebul­ Si movxvdi, sadac bevria Cemi etaloni. es wigni avansia CemTvis, rom maTnairad vicxovro Semdgomi wlebi. qalis upirvelesi movaleoba mainc dedobaa, modiT, viyoT siyvarulis genera­ torebi, raTa siyvaruli da erTmaneTis fasi ukeT vaswavloT Cvens Svilebs~. cira jajaniZe: `mesiamovna, rom axalgazrdebi da `Zvelgaz­ rdebi~ erTad varT wignSi. Cveni dawyebuli saqmeebi xom maT unda gaagrZelon~. lela kakaSvili: `Cemi Taobis saxeliT madlobas vuxdi wig­ nis avtorebs. gverwmuneT, amis Semdeg metad davixarjebiT~. maia elbaqiZe: `dRes kidev erTxel davrwmundi, rom cocx­ lebs gardacvlilebze aranakleb sWirdebaT dafaseba. es udide­ si stimulia Cveni Semdgomi saqmianobisTvis~.


128

manana TaraSvili

nana kaxniaSvili: `es patara wigni WeSmariti inteligenciis arsebobis dasturia. qveyanas mxolod aseTi Zlieri da ganaTle­ buli qalebi gadaarCenen~. uamravi lamazi da Tbili sityva iTqva. respublikis damsa­ xurebulma artistma oTar quTaTelaZem lamazi leqsi miuZRvna rCeul qalbatonebs. cxadia, wigni ar aris Sevsebuli gamocema, Cvens regionSi mravlad arian energiuli, saqmiani, erudirebuli qalbatonebi, romelTa cxovreba misabaZi da samagaliToa. isini axali wignis furclebs daamSveneben.

2007 w.

Cvens purmarils maWari, nigozi da dedas puri Seadgenda _ batono giga, Tqven bevri ram gakav­ SirebT gorTan, yvelaze mniSvnelovans xom ar gaixsenebdiT? _ maxsendeba pirveli qarTuli speqtak­ li, romelic moskovidan Camosvlis Semdeg gorSi davdgi. miuxedavad imisa, rom miR­ wevebi mqonda TbilisSic, ori saintereso weliwadi gavatare Tqvens qalaqSi. _ qarTlis Semodgoma pirmcinare, magram mimqrali mziT SegegebaT, mainc riT gagvaxarebT? _ gaxarebiT verafriT gagaxarebT, metismetad airia situa­ cia Cvens qveyanaSi. _ ras gvetyviT politikis morevSi CaTreul xelovan qa­ rTvelebze? _ politikaSi ki varT CaTreulebi xelovnebi. gana gvinda, an gvixaria, magram Cveni xmac xom unda mivawvdinoT sadac saWiroa, marto axalgazrdebs rogor vandoT qveynis momavali?


kalmis wverze dateulni

129

_ xelSi mogvikvda goris Teatri, vis SeuZlia gaacocxlos? _ goris Teatri erT-erTi saukeTeso Teatri iyo saqarT­ veloSi, sadac moRvaweobdnen cnobili reJisorebi vaso yuSi­ taSvili, gogi abramiSvili, lili ioseliani da sxvebi. goris Teatrs dasic saukeTeso hyavda. dResdReobiT marto gorSi ki ara, yvela regionSi Camkvdaria Teatraluri moRvaweoba, mizezi katastrofuli materialuri mdgomareobaa. Rrmad var darwmunebuli, rom kultura ar aris meorexarisxovani. amaod hgonia mavans, rom dRes kinos da Teatris dro ar aris, radgan pensiebi da xelfasebia gasacemi. xalxs mTlad sibneleSi ver davtovebT. kultura CvenTvis udidesi movlena iyo, aris da iqneba. rac Seexeba Tqvens SekiTxvas, goris Teatri isev gorma unda gaacocxlos. _ Cveni Teatris axali samxatvro xelmZRvaneli zaza waqa­ Ze, rogorc cnobili gaxda, Tqveni aRzrdilia. guls xom ar gagvikeTebdiT? _ yvela misi speqtakli nanaxi maqvs, romlebmac maRalpro­ fesiuli da kargi STabeWdileba datoves Cemze. bolo dros man universitetis TeatrSi dadga brwyinvale speqtakli guram do­ CanaSvilis moTxrobis mixedviT. zaza waqaZe energiuli, Wkviani, dafiqrebuli axalgazrdaa, magram daxmareba da gverdSi dgoma unda, uromlisodac mas gauWirdeba muSaoba. _ goreli megobari Tu SegxvedriaT cxovrebis gzaze, mainc vis ergo Tqveni siyvaruli? _ roca gorSi vmoRvaweobdi, Teatris mTel dasTan vmego­ brobdi. romeli erTi CamovTvalo, maTgan Salva xerxeuliZesTan, givi cicqiSvilTan da lado cxvariaSvilTan cxovrebis bo­ lomde damrCa megobroba. Salva xerxeuliZe iyo pirveli kaci, romelmac TeatrSi misuls dalocva momiwyo. maxsovs bazarSi gavediT, Cvens purmarils maWari, nigozi da dedas puri Sead­ genda, magram dauviwyari dro gavatareT. _ ratom ar SeiZleba goris TeatrSi giga lorTqifaniZem dadgas speqtakli. es mxarSi dgomac iqneboda... _ imdenad dakavebuli var, praqtikulad SeuZlebelia gorSi Cemi speqtaklis dadgma.


130

manana TaraSvili

_ Tqveni saukeTeso dadgmis Sesaxeb gviambeT rame... _ 150-mde speqtakli maqvs dadgmuli da romeli erTi amo­ varCio maTgan. meamayeba, rom nodar dumbaZis yvela nawarmoebis pirveli damdgmeli var. didi bedniereba iyo CemTvis polikarpe kakabaZesTan Sexvedra. erT-erT saukeTeso periodad mimaCnia Cems cxovrebaSi rusTavelis TeatrSi moRvaweoba. _ Wabua amirejibis daTa TuTaSxia Tqven gaacocxleT, ras gvetyviT did qarTvel mweralze? _ WabuasTan Sexvedra CemTvis kinoSi udidesi bednierebaa, mimaCnia, rom `daTa TuTaSxia~ erT-erTi yvelaze didi tiloa Cems SemoqmedebaSi. _ ras ityviT, gadavrCebiT? _ RmerTma dagvifaros, rom amis imedi ar gvqondes. _ dRes gori zeimobs, sasurvel stumrebs egebeba. ras usu­ rvebdiT gorelebs? _ gori yovelTvis aris xolme sasurveli stumrebis mimRebi da mimferebeli. mjera, rom gorelebi ar gaerevian im yovelgvar sibinZureSi, rac qveyanaSi xdeba. _ Wabuas sxva nawarmoebis ekranizebaze xom ar fiqrobT? _ Wabuam dawera meore ubrwyinvalesi nawarmoebi `gora mbo­ rgali~, romlis ekranizebaze wakiTxvisTanave daviwye fiqri. jerjerobiT finansuri problemebi amis saSualebas ar iZleva, magram imedi kiafobs da iqneb es meore genialuri nawarmoebic gadaviRoT kinoSi. _ es mecamete kiTxvaa, xom ar gaSinebT es cifri? _ modiT, es mecamete kiTxva meToTxmeted CavTvaloT da aRar iqneba mecamete.

2001 w.


kalmis wverze dateulni

131

interviu maJoritar deputatTan `uwesieresi kacia, uwyinari, qvelmoqme­ di, bavSvobidanve SromaSi CarTuli, Tavis qalaqze da qveyanaze Seyvarebuli, kargi meojaxe da megobari, msgavsi patiosnebis adamiani iSviaTad minaxavs~, _ ase daaxa­ siaTa ioseb makraxiZe q. goris munici­ palitetis maJoritari deputatis biuros wevrma zurab kaWkaWiSvilma. _ gza deputatobamde... _ gorSi davibade da gavizarde. 1964 wels davamTavre goris meoTxe saSualo skola da mivaSure Tbilisis politeqnikur universitets, romlis damTavrebis Semdeg momeniWa gzaTa mi­ mosvlis inJinris kvalifikacia. Cemi biografia wlebiT aris daxunZluli, imitom rom bevr adgilze momiwia muSaobam: 1965-73 wlebSi vmuSaobdi #3 trestis me-10 moZrav-meqani­ zebul kolonaSi. 1974-75 wlebSi qarelSi viyavi #32 moZrav-meqanizebuli kolonis ufros samuSaoTa mwarmoeblad. ori weli vologdaSic momiwia muSaobam: 1975-77 wlebSi viyavi q. vologdis #3 trestis ufrosi samuSaoTa mwarmoe­ beli. xis damamuSavebel qarxanas vaSenebdiT. sxvaTa Soris, iq daibadnen erTmaneTis miyolebiT Cemi Svilebi. saqarTveloSi dabrunebuli daviniSne #3 trestis me-10 moZrav-meqanizebuli kolonis mTavar inJinrad, sadac ori weli davyavi. 1980 wels gorSi Camoyalibda keTilmowyobis samsaxuri. 1980-81 wlebSi viyavi 35-e moZrav-meqanizebuli kolonis ufro­ si. 1981-85 wlebSi vmuSaobdi #23 moZrav-meqanizebuli kolonis me-13 trestis ufrosad. 1985-99 wlebSi viyavi saavtomobilo gzebis saministros #28 sagzao-saeqspluatacio ubnis ufrosi. 1999 wlidan dRemde Sps `ibolias~ direqtori var.


132

manana TaraSvili

_ albaT, dagifasdaT dajafuli wlebi... _ ki, orjer viyavi `Rirsebis ordenis~ kavaleri 2001 da 2011 wlebSi. aseve viyavi warCinebuli megzeve, sxvadasxva dros Cemi Sroma daafases sigelebiT da diplomebiT. _ yvelaze didi obieqtebi, sadac gimuSaviaT... _ gamovyofdi ramdenimes, ufliscixeSi da javaSi avaSeneT saSualo skolebi, vologdaSi _ didi xis damamuSavebeli qar­ xana. aRvadgineT gzebi axalcixidan adigenamde, abasTumnidan ob­ servatoriamde. 2016 wels gavakeTeT TerTmetkilometriani gza adigenis raionSi. _ xalxis rCeulis erTi samuSao dRe... _ yovel diliT xuT saaTze vdgebi da xuT kilometrs gavdivar Cems ZaRlTan _ totosTan erTad. Semdeg Tavs viwes­ rigeb, rvis naxevrisTvis mivdivar samsaxurSi, 11 saaTisTvis _ biuroSi. kviraSi sami dRe quTaisSi davdivar parlamentSi, yovel meore kviras _ TbilisSi, agrarul komitetSi. ai, aseTi dakavebuli grafiki maqvs. _ Tqveni ojaxis Sesaxeb ras gvetyodiT? _ Cemi meuRle cico makraxiZe IX sajaro skolaSi rusuli enis pedagogia. ufrosi qaliSvili ofelia Tavidan dedis kvals gahyva _ dawyebiTi klasis pedagogi iyo, axla moindoma da mSene­ beli gaxda, me vexmarebi saqmianobaSi. patara qaliSvilma marianam samxatvro akademiis modelirebis fakulteti daamTavra, Tbilis­ Si muSaobs. myavs ori SviliSvili: elene da sosiko. mexu­ tebian da vexutebi, maT gareSe sicocxle ver warmomidgenia. _ Tqveni meore naxevari sad gaicaniT? _ megobris dabadebis dReze da ori weli viyavi Seyvarebuli. _ siurprizebis gakeTeba Tu giyvarT meuRlisTvis? _ imdenad iSviaTad var saxlSi, Cemi meuRlisTvis siurprizi Cemi saxlSi yofnaa. _ Tqveni moucleli samuSao grafikis fonze megobrebisTvis Tu icliT? _ oo, megobrebi Cemi mamoZravebeli Zalaa. rogori moucle­ lic ar unda viyo, saRamoobiT maT sanaxavad yovelTvis gamovyof xolme dros.


133

kalmis wverze dateulni

_ yvela cnobili adamianis garSemo aburdulia Wor-mar­ Talis gorgali, moaruli xmebi Tqveni milionebis Sesaxebac dadioda... _ ki, dadioda, firmaSi 500 TanamSromeli myavs dasaqmebuli da yvelas qoneba me momaweres. dasamali araferi maqvs. mTeli cxovreba SromaSi maqvs gatarebuli, garda amisa, dedaCemi go­ ris raionis sofel meRvrekisidan iyo, iqac maqvs meurneoba. imas ratom aRar amboben, 2008 wels milion-naxevris teqnika rom damiwves karaleTis bazaze? _ raze ocnebobs `qarTuli ocnebis~ deputati? _ minda Cemi deputatobis periodSi raRac gansakuTrebuli da dasamaxsovrebeli gavukeTo Cems mSobliur qalaqs.

2017 w.

SoTa CoCiSvils S - ors gaityorcna saxeli Tqveni, o - cnebas ar hgavs, darCa dideba, T - amamad mihqris cxovrebis etli, a - Rar Rirs wlebis gamokideba. C - ans rom tatamze veRar gixilavT, o - rmocdaaTma Camoazara, C - venma lamazma gorulma fandma i - aponiac Seazanzara. S - oTiviT noxze vervin dagakra, v - ali sportuli gadaxdilia, i - wyeb Senebas qalaqis Tavo, l - ocva–kurTxeviT gza gaxsnilia. s - ibere didxans ar mogekaros, papitaSvilis nabokveralo!

2001 w.


134

manana TaraSvili

`Sevardenis~ aRsazrdelebTan darbazSi sruli siwynarea. TeTr kimo­ noebSi gamowyobili fexSiSveli biWebi an­ Tebuli TvalebiT Sehyureben mwvrTnels. iwyeba morigi mecadineoba goris Sotokan karate-dos klub `SevardenSi~. yvela cdilobs arc erTi niuansi ar gamorCes da zustad Seasrulos ostatis naCvenebi TiToeuli kata (`kata~ formaluri orTa­ brZolaa uxilav metoqeebTan. Soto-kan ka­ rate-do sul 26 katas moicavs). klubSi varjiSis msurveli bevria, magram yvelas rodi ZaluZs fexi auwyos mis ritms. zogi datvirTvas ver uZ­ lebs, zogs nebisyofa Ralatobs da maleve midis. wasulebs axlad mosulebi cvlian. am dinebis procesSi ucvleli rCeba klubis ZiriTadi birTvi _ 80 mozardi, romlebic siste­ maturad varjiSoben da karates gareSe sicocxle ukve veRar warmoudgeniaT. cxadia, Tavdauzogav varjiSs sasurveli Sedegi axlavs... 1990 wels Catarda saqarTvelos pirveli Cempionati Soto-kan karateSi. Cempionis sapatio saxeli `Sevardenis~ aRsazrdelma SoTiko daviTaSvilma moipova. 1991 wels ankaraSi Catarda msoflio pirveloba, saidanac brinjaos medliT dagvibrunda xviCa xaikaSvili. 1994 wels evropis pirvelobaze sadaRaSvilma vercxlis medali aiRo. Tu imasac gaviTvaliswinebT, rom karateSi woniTi kategoriebi ar arsebobs da Cempioni mxolod da mxolod erTi kaci xdeba, dameTanxmebiT, rom arcTu urigo Sedegebi aqvT `Se­ vardenis~ biWebs, rac udavod maTi mwvrTnelis gela pavliaSvi­ lis did mondomebasa da ostatobaze metyvelebs. win kidev mravali Sejibrebaa. axla quTaisSi unda Catardes saqarTvelos Cempionati. momavali wlis ivlisSi ki milanSi tardeba msoflio Cempionati, sadac 75 qveyana iqneba warmod­


135

kalmis wverze dateulni

genili. Cvenma biWebma ukve miiRes miwveva da gulmodgined ga­ nagrZoben varjiSs. roca gela pavliaSvili Soto-kan karateze mesaubreboda, ganmimarta, rom `do~ _ es aris cxovrebis, qmedebis, sakuTari saqmis mizani, romelic imavdroulad sxvasac unda Caunergo. am principis erTgulia `Sevardenis~ mwvrTneli. roca ostati uRalatoa, ar SeiZleba Segirdebma orgulobiT upasuxon. gela pavliaSvilma da misma biWebma kargad ician, ra undaT da ra unda akeTon, yovelgvari xmauris gareSe `fusfuseben~ da nabijnabij, magram mtkiced da Seupovrad miiltvian miznisken. ivnisSi klubs stumari hyavda iaponiidan. saqarTvelos So­ to-kan karates asociaciis mowveviT Tbiliss estumra msofli­ os karates federaciis prezidenti hirokazu kanazava. stumarma Cveni qalaqic daaTvaliera. hirokazu kanazavam ordRiani seminaris Semdeg gamocdebi Caatara, romelSic 22-ma gorelma miiRo monawileoba. maTgan ori: vefxvia xuciSvili da daTo jafariZe III danze gavidnen, sami: giorgi volkovi, levan sadaRaSvili da daTo jafariZe _ II danze, 17 vaJi I dans dasjerda. aqve minda aRvniSno, rom kanazavam VI dani mianiWa saqarTvelos Soto-kan karate-dos prezidents zurab leJavas. stumari kmayofili darCa SedegebiT. manve perspeqtiul iuniorebs samomavlod misca Sansi, rom aimaRlon profesiona­ lizmi iaponiaSi didi ostatebis xelmZRvanelobiT. ase rom, am biWebs xelis Sewyoba da daxmareba sWirdebaT. marto is rad Rirs, rom maTi saxiT Rirseuli momavali gvezrdeba _ moralu­ rad wminda da fizikurad Zlieri biWebi. RmerTma gvimravlos aseTi axalgazrdebi!

1996 w.


136

manana TaraSvili

yayaCosa siwiTliTa... `yayaCo~ _ yvelasTvis sayvareli da saTayvano saymawvilo gazeTi, romelic Tavisi SinaarsiT da SemoqmedebiTi datvirT­ viT ara marto patarebs, maT mSoblebsac axarebs. `yayaCo~ _ sarbieli, sadac bavSvebi swavloben siyvaruls, megobrobas, sikeTes, ecnobian niWieri Tanatolebis Semoqmede­ bas, samSoblos istorias da uamrav saintereso informacias. Tavdapirvelad igi gazeT `Semoqmedebis~ danamatad daibeWda. patara mkiTxvelis gulisken advilad gaigno gza. wlebis ganma­ vlobaSi soliduri tiraJiT gamodioda, magram, cotam Tu ico­ da, ramxela Zalisxmeva da Widili sWirdeboda mis redaqtors, rom usaxlkarod ar darCeniliyo redaqcia, aRar vlaparakob rutinul Sromaze, romelic gazeTze muSaobas sWirdeba. ratom `yayaCo~? `yvela qarTvelma icis leqsi `yayaCosa siwiTliTa~, cnobi­ lia isic, rom didi iakobi yayaCos Savi laqebisgan amzadebda melans da misiT werda `dedaenas~, yayaCo metad gavrcelebuli yvavilia qarTlSi, bavSvis suliviT nazi da saTuTi. ra unda damerqmia saymawvilo gazeTisTvis, Tu ara `yayaCo~, _ es si­ tyvebi gazeTis pirvel redaqtors, cnobil poets aleqsandre tabataZes ekuTvnis. 13 weli iredaqtora batonma aleqsandrem, siyvaruliT meore iakobsac uwodebdnen. misi sikvdilis Semdeg `yayaCos~ furclebi CamouWkna. moiwyines patara mkiTxvelebmac. sabednierod, orwliani pauzis Semdeg aleqsandre tabataZis dawyebul saqmes Rirseuli gamgrZelebeli gamouCnda _ poeti daTo axlouri. misi Zal­ isxmeviT da goris saganmanaTleblo resurs-centris maSindeli xelmZRvanelis giorgi sosiaSvilis mxardaWeriT 2006 wlis oq­ tomberSi `yayaCom~ isev daiwyo sunTqva da axleburad abrialda. axla daTo axlouri gaxda bavSvebis sayvareli redaqtori, romelic dRemde erTgulad dgas yayaCoelebis samsaxurSi. dRe­ niadag muSaobs maTTvis, moswavleTa naazrevs da naxatebs agrovebs, kinZavs da aTasobiT mkiTxvels sTavazobs. am WapanwyvetaSi `yaya­ Cos~ 20 weli Seusrulda. aba, bavSvebis sayvareli gazeTis iu­


137

kalmis wverze dateulni

bile uCumrad rogor Caivlida? hoda, patara yayaCoelebma didi basti-bubu moawyves goris sulxan cincaZis saxelobis samusiko kolejSi. uamravi stumari moiwvies, sazeimo formebSi gamoewyvnen da saqveynod gaamJRavnes `yayaCos~ siyvaruli. saiubileo saRamo mihyavda asociacia `qarTlis dedas~ viceprezidents leila qavTaraZes. masSi monawileobdnen sobi­ sis, berSueTis, yelqceulis, karaleTis, zeRduleTis sajaro skolebis moswavleebi. patara yayaCoelebi miefernen `yayaCos~, patara guliT miuloces gazeTis iubile mis redaqtors `daviT biZias~. bavSvebma aRniSnes, rom gazeTis daxmarebiT da damsaxu­ rebiT ufro laRebi da xalisianebi arian, meti SemarTebiT swavloben, bevri codna SeiZines, gaicnes saintereso adamianebi, Seiyvares xelovneba. moswavleebma `xarki mouxades~ sayvareli gazeTis redaqto­ ris poezias da waikiTxes leqsebi misi Semoqmedebidan. mayure­ belma moismina daTo axlouris leqsebze dawerili simRerebic. ori maTganis avtori gaxldaT kompozitori vaxtang cecxlaZe. msmeneli daatkbo msaxiob omar grigalaSvilis Sesrulebulma ariam (akompanimenti _ eliko aleqsiZe). `yayaCos~ iubile miuloces ufrosma megobrebma leri papu­ aSvilma, aleqsandra didebelma, nodar mdinaraZem, giorgi maxa­ robliZem, meri marwyviSvilma, Tamar lomsaZem. RonisZiebaze gulaxdilad iTqva, rom `yayaCo~ finansurad Zalian SeWirvebulia da mxarSi dgomas da daxmarebas saWiroebs. darbazis saTqmeli xelTubnis sajaro skolis erT-erTma peda­ gogma brZana: _ albaT, aleqsandre tabataZis suli axla Tavze dagvtria­ lebs da locavs `yayaCos~ yvela qomags da moamages. ar Sei­ Zleba am gazeTis sikvdili, RmerTic mis mxares yofiliyos da yvela salocavic, vinc sicocxles gauxangrZlivebs `yayaCos~. saiubileo saRamos bolos `yayaCos~ redaqtorma madloba gadauxada yvelas gazeTis aseTi didi siyvarulisTvis. damai­ medeblad gaisma misi sityvebi: `yayaCo~ ar daWkneba, `yayaCo~ kvlavac iarsebebs~.

2012 w.


138

manana TaraSvili

gloria – 10 ...xuTi wlis asakSi acekvda. pirve­ li naTloba neli kaxoberaSvilis klasSi gaiara. xuTi weli euf­leboda qarTul xalxur cekvebs. Semdeg gorSi arsebul sabaleto skolaSi Sevida. iq patara gogona mTlianad daipyro pedagogis _ luda pugaCo­ vas ostatobam, romelmac didi roli iTamaSa ia TavaZis mocekvaved Camoya­ libebaSi. amas mogvianebiT aRiarebs, manamde cdilobda, yvelaferSi miebaZa saTayvanebeli maswavleblisTvis da, rogorc Tavad ambobs, meore luda yofiliyo. gamouvida... cekviT gauyva cxovrebis gzas. anzor gvaZabiasTan msoflio xalxTa cekvebs daeufla, Temur metrevelTan da ro­ man arCaiasTan _ samejliso-sportul cekvebs. TbilisSi gaiara profesionali mwvrTneli pedagogis sruli kursi. warmatebiT Caabara sakvalifikacio gamocda da mwvrTneli pedagogis wodeba mieniWa laTinis programiT. paralelurad, xSirad gamodioda festivalebze saqarTvelos masStabiT da araerTi diplomis da laureatis wodebis mflobeli gaxda vasiko osipovTan da SoTa sidamoniZesTan erTad. wlebis Semdeg Camoayaliba saqarTvelos cekvisa da sportu­ li cekvis profesionalTa erovnul sabWosTan arsebuli spor­ tul cekvaTa studia `reveransi~ da jgufi `gloria~. jgufis Seqmna rva bavSviT daiwyo. sakuTari saxlis sardaf­ Si daudiodnen pirveli moswavleebi: eka maxaWaSvili, eTuna TofCiSvili, rezo tlaSaZe, oTar beraia, Teona pavliaSvili, megi qavTaraZe, daTo qebaZe, maka jafariZe. xuT TveSi bavSvTa raodenoba 80-mde gaizarda. maT pirvelive gamosvliT Tavi daa­ maxsovres mayurebels, TandaTan gaZlierdnen da medlebiTa da diplomebiT daxunZles `glorias~ istoria.


139

kalmis wverze dateulni

jgufis naTlia oTar beraias deda _ qalbatoni valia be­ raiaa. `gloria~ italiuri sityvaa da `brwyinvas~, `didebas~ niSnavs. marTlac, Seucvlelad brwyinavs jgufi aTi wlis Sem­ degac. amis dasturia goris kulturisa da teqnikis sasaxleSi gamarTuli koncerti, romelSic ia TavaZis 54-ma aRsazrdelma miiRo monawileoba, maT Soris eqvsi wlis anuki xvedeliZem. aTi wlis iubiles 35 erTmaneTisgan mkveTrad gansxvavebuli cekva miuZRvnes. mayurebelma moiwona maTi Sesrulebuli rokenroli, espanuri, rumba, jaivi, pasadobli, matrioSkebi, Ca-Ca-Ca, argentinuli tango da evropuli cekvebis sruli programa. scenaze `cecxli daanTes~ mari mujariZem da laSa abuaSvilma, Tako vaxtangaSvilma da giorgi RolijaSvilma, Tako cercvaZem da giorgi jojiSvilma, mariana odikaZem da miSiko tatiSvilma, ana makasaraSvilma da mamuka suramelma. darbazi mquxare ovaciiT Seegeba patara mocekvaveebs, rom­ lebmac Seasrules matrioSkebis cekva, laTinis popuri da qo­ reografiuli kompozicia `zRapris samyaro~. `glorias~ iubile miuloces yofilma aRsazrdelebma: megi qavTaraZem, eTiko beraiam, eTuna beniZem, giorgi mamisaSvil­ ma, giorgi vaxtangiSvilma, qeTi imedaSvilma, Tengo muxaZem, nino inasariZem, giorgi SoTniaSvilma, Tako gelaSvilma, miSiko iasamniZem. bolos scenaze feierverkebiT gabrwyinebuli saiubileo sam­ sarTuliani torti Semoitanes, romlis `maestro~ gaxldaT cnobili kulinari nino tlaSaZe. iubile damTavrda, magram ar damTavrebula `glorias~ moR­ vaweoba. noemberSi jgufi monawileobas miiRebs TbilisSi gamar­ Tul evropis Cempionatze, erT lamaz saRamos gorel pedago­ gebs aCuqeben, xolo sponsoris moZiebis SemTxvevaSi baqosa da erevans aCveneben sakuTar xelovnebas.

2007 w.


140

manana TaraSvili

`Seni xma gadmodioda~ qarTuli folklori daunjebuli kultu­ ris is nawilia, romlis madli saukuneebis manZilze lampariviT gvinaTebda Znelbedobis Jams. am madlma Sekriba 19 noembers goris giorgi erisTavis saxelobis saxelmwifo dra­ matul TeatrSi sazogadoeba, romelic gane­ bivrebuli ar aris folkloris saRamoebiT. koncertis dawyebamde mosawvevs davxede, Tvali SoTa niSnianiZis striqonisken gameqca: `me noes vabareb erovnul saunjes da rasac vabareb, mtkiva da mimZims, avurCev simRerebs da vazebs avurCev locva-simfoniebs qarTuli miwis~. vicodi, rom koncertis organizatori da sulisCamdgmeli iyo salotbaro skolis xelmZRvaneli, folkloris eqsperti da kon­ sultanti goris da goris raionSi, lotbari giorgi saZagliS­ vili, scenaris avtori _ niWieri filologi da folkloristi eliso margvelaSvili, reJisori kaxa beriZe. namdvilad velodi qarTuli miwis rCeul simRerebs da locva-simfoniebs, magram nanaxma da mosmenilma molodins gadaaWarba. es iyo koncertibalada qarTveli xalxis vaJkacobaze, gonierebaze, siyvarulze, qarTveli qalis kdemamosilebaze da sinatifeze. saRamo uflisadmi miZRvnili sagalobliT daiwyo. Semdeg erT­ maneTs enacvlebodnen qalTa TviTmoqmedi gundi (lotbarebi: marina buzalaZe da gulnara axalkaci, solistebi: lali tonia, nineli WoniSvili, dali abulaZe, nineli muxaZe, inga axalkaci), vaJTa TviTmoqmedi gundi (lotbarebi: elguja tomaraZe da niko RviniaS­ vili, solistebi: zurab CxeiZe, arsen azalaZe, zaza carulaSvili), goris ekonomikuri universitetis vaJTa gundi (xelmZRvaneli miSa mcuraviSvili, solistebi: daTo da Temur muraCaSvilebi, givi giunaSvili), xalxur sakravTa ansambli Temo vaniSvilis, valeri nadiraSvilis, laSa da levan abuaSvilebis, giorgi maWaraZis da vano kopaZis SemadgenlobiT (xelmZRvaneli vano zubiaSvili). sunTqvaSekruli mayurebeli ismenda monatrebul da Cvenive daudevrobiT dasaviwyeblad ganwirul hangebs, romlis silamaze


141

kalmis wverze dateulni

da haerovneba sisxls uCqrolebda msmenels. momRerlebs toli ar daudes ansambl `Savlegos~ mocekvaveebma: zura beriZem, nino Sermadinma, giorgi gurgeniZem, nino jafariZem, maia kakalaSvilma, naTia daviTaSvilma, oliko gegelaSvilma, magda gurgeniZem. Tvals itacebda maTi moqniloba. gansakuTrebuli mo­ woneba daimsaxura cerebze Semdgari, TiTqos gasafrenad gamzade­ buli gia maRalaSvilis Sesrulebulma osurma cekvam `simdi~. saukuneebis miRma amoTqmuli xalxuri leqsebi Cveuli osta­ tobiT miitana msmenelamde msaxiobma oTar quTaTelaZem. im saRamos Rirsebis ordenis miniWeba miuloces goris kul­ turis ganyofilebis gamges mzia gurgeniZes da qarTuli naciona­ luri baletis yofil solists, ansambl `Savlegos~ samxatvro xelmZRvanels omar xubaevs. koncertis bolos vaJebma gaerTianebuli ZalebiT `Cakrulo~ daagugunes. damTavrda warmodgena da SvebiT amovisunTqe _ ga­ darCenila noes mibarebuli erovnuli saunje. rani viyaviT kargad dagvanaxa koncertma, rani viqnebiT, imazec iqneba damokidebuli, SevZlebT Tu ara am saunjis gafrTxilebas da SenarCunebas.

2002 w.

`sinaTle~ sulis Suquraa `sulis Suqura~ _ ase SeiZleba ewodos saero skola `sinaTles~, romelic ukve 15 wlis gamxdara. bunebrivia, gzis dasawyisSi iyo sirTuleebi, romliTac gajerebulia patara skolis istoria, magram `sinaTle~ ar epueboda sibnelesa da gaugebrobas, yvela dire da WuWrutana laRad gadalaxa da erT did, myar ojaxad gaaerTiana profesionali pedagogebi da swav­ lamowyurebuli moswavleebi. 15 wlis Semdeg iubileze moiwvies goris sazogadoeba qala­ qis samusiko kolejis sakoncerto darbazSi. RonisZieba mih­yavda skolis direqtors Tamar uTneliSvils da qarTuli enisa da literaturis pedagogs, mxatvruli kiTxvis didostats zviad xubulurs.


142

manana TaraSvili

qalbatonma Tamarma isaubra skolis pirveli nabijebis Sesa­ xeb, Semdeg mowveul stumrebs acnoba, rom maTi skolis yvela gamoSvebis kursdamTavrebulebma daafuZnes axalgazrduli klu­ bi `sinaTle~. darbazSi sasiamovno hangebi gaisma. nana samxaraZem oriode Tvis mecadineobis Semdeg msmenels gaacno axali vokaluri jgufi `sinaTle~, romlis SemadgenlobaSi arian: nuki Sataki­ Svili, qeTi giorgaZe, ana da iza doliaSvilebi, eTuna Tara­ Svili, nino Cxitauri, Tamuna maisuraZe da TaTia yvelaSvili. skola `sinaTles~ iubile miuloca goris koloritma da Cveni qalaqis sapatio moqalaqem, qoreografma anzor kupraZem. `bavSvma, romelmac icis mSobliuri ena, aucileblad unda icodes qarTuli cekva, qarTul cekvaSia Cveni sidiade, qalis sinatife, kacis vaJkacoba,~_ aRniSna yvelasaTvis sayvarelma qoreografma. batoni anzori wlebis manZilze TiTqmis ufasod aziarebda `sinaTlis~ aRsazrdelebs qarTuli cekvis xiblsa da madls. igi uyvardaT da Tayvans scemen. im saRamos kidev erTxel gaisma misadmi miZRvnili leqsi. masve mieZRvna simRera, romelic Seasrules mako giorgaZem da xatia kasraZem Tea qitiaSvilis akompanimentiT. scenaze cecxli daanTo qoreografma, `sinaTlis~ kursdam­ Tavrebulma qeTi nariaSvilma, romelmac kolega-maswavlebeli gamoicekva da anzor kupraZemac daamtkica, rom kvlav Cveul formaSia. mocekvaveebi `momReralma~ stomatologma, ra Tqma unda, `sinaTlis~ kursdamTavrebulma miSiko iasamniZem Secvala. RonisZiebaze gaixsenes yofili pedagogebi medea suxaSvili, meri margvelaSvili, nunu oniaSvili, medea Caduneli, marina mazmiSvili, ledi JRenti, nunu anTelava, robert manaSerovi da sxvebi, romelTa gakveTilebi dResac axsovT da enatrebaT maT namowafrebs. saRamom sevdis gareSe ver Caiara, moulodnelad gardacvli­ li pedagogis ciala gafrindaSvilis gaxsenebam yvelas cremli mohgvara. mis naTel xsovnas mieZRvna simRera, romelic Seas­ rules nona TabukaSvilma, Tamar uTneliSvilma, sofo gogati­ Svilma, nana samxaraZem da maia maxaWaSvilma.


kalmis wverze dateulni

143

sicocxle grZeldeba... amis dasturi iyo RonisZiebis bolos scenaze gamoCenili `SviliSvilebi~ _ skolis kursdamTavrebu­ lis xatia kasraZis sami Svili: 8 wlis ana, 6 wlis markozi da 3 wlis nini. mayurebelma udidesi siamovneba miiRo qarTuli xalxuri simReriT, romelic patarebma STambeWdavad Seasrules dedasTan erTad fanduris TanxlebiT. asea, sulis Suqura samaradJamod unda enTos... 2011 w.

redaqtoris winasityvaoba wignidan `valmoxdili wavida Cvengan~ Tina RviniaSvili goris III saSualo skolaSi aswavlida. lamazad, Sinaarsia­ nad icxovra, mravali Taoba daafrTiana da valmoxdili wavida wuTisoflidan. su­ liT Zli­ eri, moazrovne qalbatoni yvela adamianSi badebda moridebisa da mowiwebis grZnobas. mkacr pedagogad Tvlidnen, Tum­ ca, am simkacres Tavisi gamarTleba hqonda, kargad icoda, rom cxovrebaSi mTavari sa­ kuTari Tavis povnaa, amitomac moswavleebs `kenweroSi gatkbilebamde~ swavlebis rTul gzaze ayenebda da didi jafis Sedegad gamarjvebis sixarulsac aswavlida. SeuZlebelia ilaparako Tina RviniaSvilze da ar axse­ no giorgi xarauli, romelic 36 wlis ganmavlobaSi Tavka­ cobda nikoloz baraTaSvilis saxelobis goris pedagogiur instituts. `es uberebeli bermuxa nacarwayrili nakverCx­ lebiviT inaxavda patiosnebas, sindiss, Rirsebas. arakacebi ufrTxodnen, eridebodnen, adamianobaze, patiosnebaze Tavga­ daklulni saTuTad inaxavdnen gulSi mis xatebas~, _ aseTi Sefaseba misca mis moRvaweobas cnobilma mweralma da Jur­ nalistma zaur waqaZem.


144

manana TaraSvili

qalbatoni Tina giorgi xaraulis dis­ Svili iyo da genetikuri kodiT gadaeca biZisgan saukeTeso Tvisebebi. ukeTurma wuTisofelma verc is acduna, ver SebRa­ la misi siwminde da patiosneba, suli ver gaayidina, udidesi nebisyofis adamiani bo­ lomde Tavisi mrwamsis erTguli darCa. profesionalizmi da saqmis siyvaruli giorgi xarauli ojaxis wevrebsac dautova memkvidreobiT. misi da _ Jana RviniaSvilic pedagogi iyo, masTan erTad didi wvlili Seitana dis­ Svilebis aRzrdaSi. erTi maTgani _ eliso RviniaSvili pedagogia, meore _ zaza RviniaSvili da misi meuRle nana xaxaSvili mkurnalebi arian. arc erTs ar eSleba cxovrebis dauwereli kanoni, namusianad ezidebian WeSmariti mamuliSvilobis tvirTs. ...wuTiT ar hqonda mocla. fiqrebTan marto darCenilic pedagogad rCeboda. samwuxaroa, rom krebulis simciris gamo gamouqveynebeli darCa misi Sedgenili uamravi SemecnebiTi xa­ siaTis amocana, davaleba, testi. mis arqivSi inaxeba, agreTve, amonaridi Jurnal-gazeTebidan, pedanturi sizustiT Sesrule­ buli vrceli da amomwuravi moxsenebebi, meTodgaerTianebis Semowmebebis Sedegebi, mosmenili gakveTilebis analizebi, misi mosazrebebi saxelmZRvaneloebis avkargianobaze, swavlebis me­ Todebis gaumjobesebaze da moswavleebis siyvaruliT gamTbari uamravi misaloci da madlobis baraTi. ratom uyvardaT Tina maswavlebeli? saqarTvelos istoriidan gmirTa magaliTebiT wvrTnida bavS­ vebs, saukuneTa siRrmidan amziurebda samSoblos tkivili­ an Tu sixarulian dReebs, cxovrebis saZirkvelSi patriotizmi, Sromis­ moyvareoba, disciplinis erTguleba, moyvasis siyvaruli CauduRa­ ba namowafrebs da ase nageb `Senobas~ romeli qartexili moereva? Tina RviniaSvilis gamowrTobili gogo-biWebi dRes Rirse­ uli qarTvelebi arian. amadac gvmarTebs amagdari pedagogis ardaviwyeba.

2002 w.


kalmis wverze dateulni

145

megobris portreti adamianis yvelaze saukeTeso Semfase­ beli megobaria. masze wera advilic aris da rTulic. advilia imitom, rom kar­ gad icnob, rTulia imitom, rom geSinia araferi gamogrCes misi Rirsebebidan da mainc... viReb kalams da vcdilob gamovsaxo misi portretis konturebi, Semdeg suli gavuSiSvlo da gamovamzeuro iq arsebuli saunje. rogorc egziuperma gviTxra, `yvelani bavSvobidan movdivarT~ da masac hqonda vardisferi xana. gamor­ Ceuli bavSvi iyo: ulamazesi, zrdili, gonieri da saocrad Wik­ Wika. ojaxi yvelanairad uwyobda xels mis aqtiurobas, uimisod ar tardeboda aranairi RonisZieba arc karaleTis skolaSi da arc gorSi. deda sadedoflod amzadebda patara princesas, ma­ gram... ar adedofla wuTisofelma. gaTxovda... sigiJemde uyvarda meuRles, Tumca, bedis iro­ niiT ver eRirsa srulfasovan bednierebas. cxovrebas mxolod Svili ulamazebda. Svidi wlis hyavda Salva, qmari rom daeRupa. CadrSi gaexvia axalgazrda qali da Svidi weli Tvalebis meti araferi gamoiCina im Cadridan. isev bedis ironiis `damsaxure­ biT~ SiSveli xelebiT Seeba cxovrebas, ar Seepua yovel fexis nabijze Tanmdev siZneleebs. advili ar aris, ubinao axalgazrda, lamazi qalisTvis martodmarto da patiosnad Tavis gatana, magram man es SeZlo. uamravi xelis mTxovneli hyavda, SeeZlo bednieri yofiliyo, man ki sxva arCevani gaakeTa _ uari Tqva pirad cxovrebaze, Svils miuZRvna Tavi bolomde da ar agrZnobina oblobis sim­ ware. xSirad vxumrobT xolme misi megobrebi, rom igi profesi­ iT dedaa. gverdidan ar iSorebda Tavis erTas, gazeT `gamarjve­ baSi~ muSaobis periodSi redaqtoris muxlze da TanamSromelTa mzrunvelobiT izrdeboda misi vaJkaci, romelsac bavSvobidanve `Sehyares~ qarTuli poeziis siyvaruli. jer kidev pataram


146

manana TaraSvili

zepirad icoda vaJa, akaki, galaktioni da, TiTqmis naxevari `vefxistyaosani~. etyoba dedis genma imZlavra biWSi, Tavadac uyvars leqsebi, zepirad icis bevri maTgani da rogori grZno­ biT kiTxulobs, amis mosmena erTi siamovnebaa. saerTodac, poeturi sulis adamiania... is aRafrTovanebs, rasac sxva verc xedavs. profesional Jurnalists gamorCeuli aqvs xedva da weris stili, TumcaRa, sakuTar CanawerebSi ufro laRia da maTSi metad igrZnoba qarTuli sityvis zeimi. uzomod mgrZnobiare da keTilia, SeuZlia bolo lukma gau­ yos gaWirvebuls. mudam sxvaze fiqrobs da zrunavs. Sromis­ moyvareobiT karg vaJkacs ar Camouvardeba, Tavis dazogva ar icis arc gonebrivi da arc fizikuri muSaobis dros. Zalian ar uyvars sakuTar Tavze laparaki, gansakuTrebiT problemebze saubars gaurbis. movaleoba da pasuxismgebloba umaRles rangSi aqvs ayvanili. ara marto Tavisi SvilisTvisaa kargi deda, uzomod uyvars da pativs scems mSobel dedas _ qalbaton zinas da Zmas rolan­ dis. arc megobrebs gvaklebs yuradRebas, yvelas gvinawilebs siTbosa da siyvaruls. saocari is aris, rom ver Seatyob, ro­ gori mZime cxovreba gamoiara. yovelTvis mowesrigebuli gadam­ debi xalisiT Semogviqrolebs da yovel Sexvedraze gazafxuli moaqvs CvenTan. araerTi saintereso proeqtis avtoria da xarobs imiT, rom SeuZlia sxvas daxmareba gauwios. misi proeqtebis damsaxurebiT bevri qali daeufla kulinarias da stilistis profesias. 2000 wlidan muSaobs ojaxuri Zaladobis problemebze. Za­ ladobisgan dacvis erovnuli qselis goris komitetis xelmZ­ vaneli manamde exmareboda msxverpl qalebs, sanam kanoni amoqmed­ deboda ojaxuri Zaladobis msxverplTa dasacavad. sTavazobda maT sxvadasxva servisebs (fsiqologiuri da iuridiuli kon­ sultaciebi), saxelmwifo TavSesafris gaxsnamde mas hqonda krizisuli centri, sadac sami dRiT ifarebda dazaralebul qalbatonebs. amJamad gorSi arsebuli saxelmwifo TavSesafris adminis­ tratoria. WiSkridanve etyoba iqaurobas patronis xeli. Senoba


147

kalmis wverze dateulni

ki garemontebuli da keTilmowyobili Caibara, magram ezo da midamo Zalze mouwesrigebeli iyo. misvlis dRidanve xelebi daikapiwa, yvela amoiyena gverdSi: mZRoli, daraji, beneficia­ rebi da erToblivi ZalebiT daasufTaves teritoria, darges nargavebi, daTeses mwvanileuli da axares yvavilebi. ambobs, rom kidev bevria gasakeTebeli. beneficiarebis mimarT Zalian yuradRebiania. gulwrfelad uTanagrZnobs da yvelanairad cdilobs xvedri Seumsubuqos. gansakuTrebiT uyvars bavSvebi da Tvlis, rom isini ar unda iCagrebodnen mSoblebis mizeziT. xSirad sakuTari saxsrebiT ukeTebs saCuqrebs da xarobs maTi sixaruliT. ojaxis Semomatebul wevrTanac Sexmatkbilebulia. uxaria, rom misi rZali _ Tiko barbaqaZe tradiciul qarTul ojaxSia gazrdili da masTan advilad poulobs saerTo enas. zrdili da ganaTlebuli axalgazrda gogonac cdilobs siyvarulze siyvaruliT upasuxos da megobruli damokidebuleba hqondes dedamTilTan. masze laparaki dausruleblad SeiZleba. CarCoSi ase mo­ vaqcevdi saTqmels: uaRresad erudirebuli, poeturi, dax­ vewili, erTguli, Sromismoyvare da, rac mTavaria, qaluri lamara SayulaSvili... ratom gadavwyvite megobris portretis Seqmna? 1 ivliss dabadebis dRe aqvs. asakis gaumJRavneblad vulocav iubiles yvela megobris saxeliT. misi janmrTelad yofna da didxans sicocxle imitomac aris aucilebeli, rom gaagrZelos keTil saqmeTa seria, adamianebze zrunvis gareSe xom sicocxle ver warmoudgenia...

2012 w.


148

manana TaraSvili

moZRvari Sesavlis magier guli guls icnobso, naTqvamia. albaT, amitomac gavuSinaurdi iolad, pirvelive Sexvedraze naRdi grZnoba daedo libod Cvens urTierTobas da erTmaneTis sulSi nagrovebi mSvenieri wamebisa da wuTebis Tanaziarni gavxdiT. Semdeg ki... Semdeg iyo wuxili da kurcxali... Cven saqarTveloc erTnairad gvtkiebia da, rac mTa­ varia, erTnairad gvaqvs imedi, rom skolis zari kvlavac omaxi­ anad igugunebs, rogorc simbolo codnisa da znekeTilobisa. kvernaqis gadasaxedidan qalaqis ganapiras, patara gorakze mdebareobs VIII saSualo skola. nel-nela avyevi aRmarTze amaval grZel kibes, 62 safe­ xuri avaTave da gavivake. gareT iseTi qari qroda, saxelsa da gvars rom waarTmevs kacs. iqneb amitomac skolis SenobaSi Sesulma ormagi simyud­ rove vigrZeni. direqtoris kabinetis moZebna ar gamWirvebia, magram misi patroni `Semovlaze~ iyo da mec xeli ar SevuSale. mis mosvlamde mesame sarTulis fanjridan gavcqerodi Cemi qa­ laqis nacnob xedebs. xelisgulze moCanda mwvaneSi Cafluli WavWavaZis prospeqti, qongurebCaJangebuli goris cixe da yvela gorelisTvis saTayvano wminda adgilebi _ gorijvari da saka­ Tedro taZari. ar vici, ras fiqroben merveskolelebi. me ki mgonia, rom am silamazis yoveldRe xilva erT sicocxled Rirs. aqedan momzirali grZnobamaxvili kaci saukuneebiT damZimebuli goris majiscemasac grZnobs da TviTonac utokdeba guli am mSvenieri qalaqis siyvaruliT. dasanania, rom aseTi adgilmdebareobis skola metad sava­ lalo mdgomareobaSia. es Senoba 300 moswavlisTvisaa agebuli. dReisTvis 704 bavSvi swavlobs, amitom iZulebulni arian or cvlaSi imuSaon. skola ver akmayofilebs veranair sanitarul


kalmis wverze dateulni

149

da higienur normebs. arsebobs misi gafarToebis proeqti, magram ar Cans sponsori, romelic momaval Taobas daexmareba. arada, ra madlia am saSviliSvilo saqmis droulad dawyebadagvirgvineba. nino: warsuli _ awmyo _ momavali skolis direqtori qalbatoni nino tatiaSvilia. saintere­ soa misi cxovrebis gza: n. baraTaSvilis saxelobis goris saxelmwifo pedagogiuri institutis biologiis fakultetze swavlobda da leninur stipendiasac iRebda (aseTi stipendia mxolod or students hqonda maSin), daamTavra Tu ara, amave institutis komkavSiris komitetis mdivnad airCies. iyo komkav­ Siris saqalaqo komitetis saorganizacio ganyofilebis gamge, Semdeg komkavSiris II mdivani. amasTan dakavSirebiT mindoda meTqva: dRes bevrma gaaigiva partiul-komkavSiruli saqmianoba samSoblos RalatTan. aseTebs ver daujerebiaT, rom namdvil patriots qveynisTvis sasargeblo saqmis keTeba nebismieri for­ maciis dros xelewifebaT. ganvlilma wlebma Camouyaliba ninos pasuxismgeblobis grZnoba. ukve 13 weliwadia, rac VIII saSualo skolis direq­ toria da am xnis manZilze erTi dRec ar ucxovria skolis gareSe. Sin misulic samsaxurze fiqriT aTenebs, xSirad gvian Ramemde SemorCenia skolis kedlebs, arian damnaxavebi. Tumca, mowmeebi ra saWiroa, skolaSi rom sicocxle `duRs da gad­ moduRs~, amaze bevri ram metyvelebs. im dRes sakuTari TvaliT vnaxe moswavleTa xeliT gakeTe­ buli herbariumebi, yovelwliuri xelnaweri literaturuli Jurnali `kvernaqi~. skolaSi tradiciad iqca, rom inglisuri enis wrem wlis bolos aCvenos inglisurenovani speqtakli. geografiis Semswavleli wre (pedagogi gulqan CxaiZe) ikvlevs gors da goris raions. ra aRar ainteresebT Turme bavSvebs: hid­ rologia, klimati, reliefi, mcenareuli safari, ekologiuri garemo, bunebis dacva. Sekrebili masalebi moaTavses xelnawer JurnalSi, romelic amJamad Tbilisis moswavleTa sasaxleSia.


150

manana TaraSvili

gazafxulze xatvis maswavlebels neli kakaSvils Cautarebia RonisZieba _ `gazafxuli da Cven~. arc garTobaSi CamorCebian merveskolelebi: awyoben laSqro­ bebs, eqskursiebs. yovel paraskevs 6-dan 10 saaTamde imarTeba diskoTeka, romelsac siamovnebiT eswreba xolme ninos oTxi wlis vaJi – bambis qulasaviT TeTri leqso. skola saqvelmoqmedo saqmianobasac eweva. jvarTamaRlebis dRes, rogorc SarSan, aseve wels religiis kabinetis Taosno­ biT (gamge manana yoranaSvili) Segrovda produqti da tansac­ meli axalqalaqis invalid da avadmyof bavSvTa saxlisTvis. direqtorma am humanitarul tvirTs ganzrax gaayola ufros­ klaseli vaJebi, raTa maT sakuTari TvaliT enaxaT, Tu ra mZime Sedegi SeiZleba mohyves alkoholsa da narkomanias. nino tatiaSvilis bedi ise mWidrod daukavSirda skolis cxovrebas, rom misi awmyoc da momavalic yvelasTvis naTeli da gasagebia. rwmena, Sroma, siyvaruli siamayiT miyveboda direqtori virjiniis Statidan Camosuli stumrebis Sesaxeb, romlebmac maRali Sefaseba misces skolis inglisuri enis maswavleblebs: lia tabataZes da nino tlaSaZes. maT srulebiTac ar dasWirvebiaT gidis daxmareba. Camosulebs SesaniSnavi megzuroba gauwia amave skolis moswavlem giorgi eqvTimiSvilma, xolo inglisur enaze warmodgenilma speqtaklma `robin hudma~ dauviwyari STabeWdileba moaxdina stumrebze. giorgi eqvTimiSvils ukiTxavs erTi maTganisTvis (ra Tqma unda, inglisurad): ra gadagvarCens qarTvelebso. stumars Cau­ cinia da uTqvams: _ sami ram: rwmena, romelic jer ar gagaCniaT, Sroma, ro­ melic Zalian ar gepitnavebaT da urTierTsiyvaruli, romelsac dRes naklebad vxedav saqarTveloSi, magram usaSvelo araferi gWirT. marto is, rom Sens samSoblos Seni saxiT ezrdeba iseTi SesaniSnavi axalgazrda, romelic qveynis gadarCenaze fiqrobs, cotas ar niSnavso.


kalmis wverze dateulni

151

siaxlis motrfiale bevri siaxliT gaamdidra qalbatonma ninom skolis cxovreba da bevris gakeTebas apirebs kidev. farad da xmlad skolis pe­ dagogiuri koleqtivi eguleba, romelsac Zalian afasebs samar­ Tliani direqtori. Svidi wlis win qalaqSi pirvelad mis skolaSi daiwyo ing­ lisuri enis gaZlierebuli swavleba. dRes ukve oficialurad iswavleba skolebSi religia da kultura, rac VIII skolisT­ vis ucxo xilad ar iTvleba. maT didi xania gauswres movlenebs da sakmao praqtikac gaaCniaT. 1992 wels gadawyvita ninom, rom skolaSi moeyvana keTiSobilebisa da zneobis gansaxiereba – mama giorgi (oqropiriZe), romelic or kviraSi erTxel leqciebs Caatarebda zneobis sakiTxebze. xalxiT gadavsebul darbazSi moswavleebTan erTad iyvnen sxva msmenelebic. RvTis msaxuri aanTebda sanTels, pirjvars gadaiwerda da Tavisi sasiamovno diqciiT mojadoebul msmenels RmerTis eniT esaubreboda. (cnobisTvis mama giorgi axla xu­ los raionSi moRvaweobs da pirdapir saswaulebs axdens. imde­ nad didia misi zegavlena mosaxleobaze, rom bevrma mahmadianma moixada Calma da daubrunda marTlmadideblur sarwmunoebas). mama giorgis leqciebze daswrebis msurvelTa ricxvi dRiTi­ dRe izrdeboda. am didma interesma daarwmuna qalbatoni nino I klasidanve SemoeRo religiis swavleba. oTxi weli gavida mas Semdeg. Sedegi? gaizarda swavlebisadmi interesi, iklo udis­ ciplinoTa ricxvma. direqtorma isic miTxra, erT-erTi zarmaci moswavle RamiT amdgara da wignis kiTxva dauwyia, gakvirvebuli dedisTvis ki uTqvams: `ratom unda majobos satanam, ratom unda damrCes gakveTili moumzadebelio~. komentari mgoni zedmetia. epilogis magier ratom uyvarT mowafeebs nino direqtori, rogorc maswav­ lebeli? man moaxerxa da moswavleebs gauRviva biologiis siy­ varuli. Tu amas mivumatebT bavSvebis usazRvro siyvarulsac,


152

manana TaraSvili

codva-madlis garCevisa da moTminebis did unars, aRar gagik­ virdebaT, ratom aris es vercxliswyaliviT daudegari qalba­ toni moswavleebisTvis ara mxolod direqtori, aramed maTi megobari da gulis mesaidumlec. bavSvebi usityvodac grZnoben Tanadgomas da amayoben Ta­ vianTi moZRvriT, romlis Zala da madli aRwevs TiToeuli mozardis sulSi da iq Cagdebuli sikeTis marcvlis gaRvivebas Cumad da upretenziod emsaxureba.

1995 w.

aqtiuri cxovrebiT maTi Tanatoli bavSvobidanve celqi da cnobismoyva­ re iyo. ainteresebda yvelaferi, rac mis garSemo xdeboda. gamosavali isev dedam ipova – yvelgan rom ar Caeyo cxviri, sain­ tereso wignebiT akavebda. ise Seuyvarda kiTxva, wigni xelidan aRar gauSvia. dRemde uyvars Zveli wignis suni da wvimian dRes wignTan yofna. daamTavra goris mesame sa­ Sualo skola. amayobs, rom Tanaklaselebi dRemde gverdSi udganan. misaRebi gamocdebi goris ekonomikur institutSi Caabara, magram studentobis sixaruls `raRac~ unelebda. guliT sxva ram ewada, amitom gorSi rom morCa swav­ las, Telavis instituts miaSura. xelaxla Caabara misaRebi ga­ mocdebi istoria-samarTalmcodneobis fakultetze. istoriaSi iseTi codna gamoamJRavna, TiTiT uTiTebdnen masze. kuriozia, magram faqtia – ukve studentma Seityo, rom ugamocdodac SeeZ­ lo swavlis gagrZeleba. Telavis instituti 1995 wels daamTavra da mas Semdeg lela kakaSvili ar moSorebia Tavis moswavleebs. jer xidis­ Tavis #106 saSualo profesiul saswavlebelSi muSaobda,


kalmis wverze dateulni

153

saidanac goris VIII saSualo skolaSi gadainacvla istoriisa da samarTalmcodneobis pedagogad. skola misi meore ojaxia. ver warmoudgenia cxovreba bavS­ vebis gareSe. aTobiT proeqti ganaxorciela maTTan erTad da xarobs moswavleebTan erToblivi warmatebiT. erT-erTi warmatebuli proeqti iyo moswavleTa monawileoba sakonstitucio sasamarTlos olimpiadaSi `adamiani da konsti­ tucia~, ganaTlebis saministros proeqtiT (goris eTnografi­ uli muzeumi) mogebuli Tanxa VIII sajaro skolis warCinebul moswavleebs daurigdaT yovelTviuri stipendiis saxiT. lela skolis gareTac aswrebs aqtiur cxovrebas. 1996 wlidan mravali saqvelmoqmedo RonisZiebis organizatori da iniciatoria, 1997 wlidan – samarTlebrivi klubis `Temidas~ damfuZnebeli da xelmZRvaneli, 1999 wlidan _ treneri ada­ mianis uflebaTa swavlebis dargSi da samoqalaqo ganaTlebis sferoSi. gavlili aqvs mravali treningi da mudmivad imaRlebs kvalifikacias. mudam mouclels mainc rCeba dro megobrebisTvis da axali wignebisTvis, poezia misTvis uaryofiTi emociebisgan ganmux­ tvis da axali energiiT damuxtvis saSualebaa, proza _ sia­ movnebis gaxangrZlivebis. ori welia tao-klarjeTs stumrobs megobrebTan erTad. gazafxulze da SemodgomiT moilocaven xolme qarTul taZrebs, romlebic margalitebiviTaa gabneuli mamuls moglejil teri­ toriaze. didi siyvaruliT hyveba TiToeul maTganze. tbeTi, xanZTa, opiza, oSki, Satberdi, dolisyana, iSxani, bana, sumela, meCeTad qceuli xaxuli da parxali, TorTumis tba da CanCqeri, oTxTa eklesia dRemde inaxaven qarTul suls, amitomac sul sxva madli aqvT am taZrebs. `saocaria, magram iqaurma qarTvelebma dRemde Semoinaxes ena da tradiciebi. TurqeTSi bevria iseTi sofeli, sadac marto qarTvelebi cxovroben, magaliTad, TurmaniZe, SerTuli, cixis Ziri, marto SavSeTis raionSi aTi qarTuli sofelia, _ amayad ambobs lela, magram Txrobas agrZelebs da ganwyoba maSinve ecv­ leba, _ saSineli gancdaa, roca gadakeTebul qarTul taZarSi


154

manana TaraSvili

muslimanebis wesisamebr fexSiSvels giSveben da galobas, loc­ vas da sanTlis danTebas gikrZalaven. Tumca, imdenad madliania is mxare Cveni taZrebis wyalobiT, yvelas vurCevdi inaxulos tao-klarjeTi, romelic sxvadasxvanairi mSvenierebiT xiblavs mnaxvels gazafxulzec da SemodgomiTac~. tao-klarjeTSi lela TiToeuli Tavisi moswavlisTvis loculobs, iqidan Camotanil sanTlebsac urigebs patara megobrebs. 29 dekembers isini miulocaven sayvarel pedagogs dabadebis dRes. asaks arc ikiTxaven, radgan bavSvuri sufTa guliT da aqtiuri cxovrebis ritmiT lela maswavlebeli maTi Tanatolia.

2007 w.

cxovreba mainc grZeldeba ukve iSviaToba gaxda sulis siTbo da adamianuri xibli. amitom gvikvirs da gvixa­ ria, roca am TvisebebiT dajildoebul ada­ mians aRmoaCen. ...bazarSi, guramiSvilis quCaze ganTav­ sebul erT-erT afTiaqSi muSaobs dodo mWedliZe _ saTno da sikeTed daRvrili qalbatoni. afTiaqSi SesvlisTanave moyvasis siyvaruliT gajerebul mzeras Semogage­ bebs, Semdeg yuradRebiT mogismens, Sens Wir-varams gaiTavisebs, salbunad daedeba satkivars da yavarjeniviT SegaSvelebs keTil rCevas. Zunwad laparakobs sakuTar Tavze, marcval-marcval avkenke misi ambebi samzeoze gamosafenad: TbilisSi daibada da gaizarda, xelisgulze atarebdnen nabolaras oTxi da-Zma. Svidi wlisam iwvnia oblobis simware. dRemde eamayeba zaqaria mWedliZis Svi­


155

kalmis wverze dateulni

loba, romelsac gvaris mSvenebas uwodebdnen. anTebuli TvalebiT ixsenebs studentobas. Semdeg bedis bor­ bali cxinvalisken gaugorda axalgazrda farmacevts. iq, cen­ tralur afTiaqSi muSaobisas mohkra Tvali momavalma meuRlem. pirvelive danaxvaze siyvarulma reti daasxa cxinvalel vaJkacs. aRaraferi akiTxa gogos, daiqadna `Cemi iqnebio~ da saswrafod moitaca, raTa sxvisi mSveneba ar gamxdariyo qaliSvili. raRas izamda, erTgulebiT zida ojaxis Wapani manamde, sanam... cxinvalidan qmris suraTi gamohyva mxolod... arada, 34 weli rudunebiT aZlierebda ojaxs. Tvalsa da xels Sua wamoezarda ori vaJi. rom egona davisveneo, swored maSin aiwewa wuTi­ sofeli. qmris sikvdili ar akmara gangebam, keriac auforiaqa, cariel-tarielma miaSura gors im imediT, rom ukan male dab­ rundeboda. imedi ocnebas daemgvana – ufro da ufro Soreuli gaxda xelisgawvdenaze gaSenebuli qalaqi, saxl-karze metad upat­ ronod darCenili qmris saflavi edardeboda. meore saflavi gorSi gauxda mosavleli, goris miwam miibara misi vaJi merabi. Svilis sikvdils mtersac ar usurvebs qarTveli kaci, magram ganadgurebulma dedam SeZlo fexze dadgoma (ukve meramdened), Zala moikriba da dResdReobiT isev sxvebis mimferebelia. eg aris mxolod _ Rimili aqvs cxovrebisgan susxdakruli. erTnairi gulisxmierebiT emsaxureba mileTis xalxs, 45 wlis farmacevtuli gamocdilebiT sworad akvalianebs xan­ daxan ureceptod misul myidvels (xalxur medicinaSic kar­ gadaa garkveuli, uamravi senis wamali icis zepirad), saRamos saxlisken miiCqaris, sadac, rogorc Tavad ambobs, sayvareli Svili Temuri, usayvarlesi rZali dali nadiraZe da saficari SviliSvilebi Teona da TaTia elodebian. cxovreba grZeldeba...

2005 w.


156

manana TaraSvili

mzaRo maswavlebeli codna sibrZnis dedaa, sibrZne da ganswavluloba ki yvela droSi Zvirad fasobs. `ganaTleba ars umtkicesi da uusaim­ edoisi safuZveli keTilmdgomareobisa yovlisa sazogadoebisa~, _ gvaswavlida didi qarTveli moazrovne solomon dodaSvili da, WeSmaritad, uwignur adamians ar xelewifeba Rirebulis Se­ qmna, wigniereba ki gonivruli aRzrdis pirdapirproporciulia. rogoria dReisTvis swavla-aRzrdis saqme, amis gasarkvevad goris III saSualo skolas vestumre, sadac swavleba sorosis programis mixedviT mimdinareobs. `samizned~ pirveli klasi avirCie, romelsac niWieri pedagogi mzaRo nasyidaSvili xelmZ­ Rvanelobs. igi iseTi gatacebiT miambobda Tavisi klasis Sesa­ xeb, erTxel kidev davrwmundi, rom aRzrda siyvarulis gareSe SeuZlebelia. siyvaruli Warbad ifrqveoda mzaRo maswavleblis Tvalebidan. _ riT gansxvavdeba sorosis programa Cveulebrivi programisgan? _ am programis mixedviT wamyvani funqcia moswavles ekisreba da ara maswavlebels. gakveTili grZeldeba manam, sanam Tema ar amoiwureba da bavSvi ar daiRleba. vaswavliT yvelafers. Temad virCevT iseT kiTxvebs, romlebic xels Seuwyobs bavSvis az­ rovnebis ganviTarebas. _ iakob gogebaSvils miaCnda, rom zurgis Seqceva deda enisa didad vnebs ers. sorosis programam xom ar dagaSoraT `dedaenas~? _ sxvaTa Soris, bevrs hgonia, rom Cven `dedaena~ uarvyaviT da amerikul programas mivaniWeT upiratesoba, rac sinamdviles ar Seesabameba. igive programas gavdivarT, rasac sxvebi, ubralod bavSvebTan midgomis forma da swavlebis meTodi SevcvaleT, es aris da es. Cveni muSaoba warmarTulia iqiT, rom moswavleebi mivaCvioT azrovnebas. araswori pasuxis SemTxvevaSi moswavles ar veubnebiT, rom is cdeba. arc sxva bavSvs vaTqmevinebT swor pasuxs im SekiTxvaze, rogorc es xdeba xolme Cveulebriv, kiTxvebis saSualebiT migvyavs bavSvi swor pasuxamde. Cven moswavles sruli Tavisufleba mivaniWeT. mas SeuZlia prezentacia gamikeTos da maTematikis rveulSi micemuli dava­ leba SemoqmedebiTad warmomidginos: Sig naxati Camixatos, an


kalmis wverze dateulni

157

leqsi Camiweros, erTi sityviT, gaformebuli naSromi warmomid­ ginos. SeiZleba bavSvma maTematikis amocana ver amoxsnas, magram furceli ise gamiformos, rom maRali niSanic ki daimsaxuros. axla aviRoT qarTulis gakveTili. `dedaenis~ Ralati arc gvifiqria. piriqiT, Cveni qarTulis gakveTili metad datvir­ Tuli da SemoqmedebiTia. anbani ar gvqonda damTavrebuli, rom Cemma moswavleebma kiTxva icodnen. programuli masalis garda bavSvebs vaZlevT Tavisufal Temebs. mTeli kvira vmuSaobT erTi Temis garSemo. kviris bolos yvela moswavle warmomidgens Tavis saprezentacio furcels da xdeba misi naSromis prezentacia. SeiZleba es iyos naxati, an Canaxati da leqsi, vinc ras moax­ erxebs. magaliTad, aviRoT Tema `gazafxuli~, moswavle wers an xatavs, Tu rogoria gazafxuli. viyenebT, aseve, asociaciur meTods. magaliTisTvis aviRoT igive gazafxulis Tema. gagikvird­ ebaT, iseTi dausrulebelia bavSvebis fantazia. zogma gazafxuli dedas Seadara, `gazafxuli rom modis, buneba dedasaviT Tbebao~, zogma aRniSna, `gazafxulze lamazi yvavilebi amodiso~ da a.S. klasSi gvaqvs ramdenime centri: maTematikis, qarTulis, kiTxvis, weris, aRmoCenebis, xelovnebis. moswavleebs vyofT jgufebad da isini iwyeben mecadineobas maTTvis sasurvel cen­ trSi. gansazRvruli drois Semdeg jgufebi adgils unacvleben erTmaneTs. ase grZeldeba manam, sanam TiToeuli bavSvi yvela centrs ar moivlis dRis ganmavlobaSi. _ ras saqmianobT xelovnebis centrSi? _ moswavleebi ecnobian mxatvrebs, mwerlebs, xdeba sabavSvo wignebis prezentacia. TviTonac xataven da yvela bavSvis sauke­ Teso naxati gamokruli gvaqvs. _ aRmoCenebis centrSi raRa xdeba? _ vafiqsirebT erTi sagnis ramdenime mdgomareobas, an sagnis Tvisebas. magaliTisTvis aviRoT magniti. bevrma bavSvma ar icis, rom magnits SeuZlia mizidva. misTvis es aRmoCenaa. zamTarSi klasSi SemovitaneT Tovli da yinuli da davafiqsireT wylis sxvadasxva mdgomareoba. aRmoCenebis centrSi daTesili gvaqvs xorbali, ukve jejilma amoyo wveri. garda amisa, gvaqvs religiis kuTxe, mwvane kuTxe, vmuSaobT girCebiT, plasteliniT, vzrunavT erTmaneTze. dabadebis dRis


158

manana TaraSvili

centrSi gamokrulia yvela bavSvis dabadebis TariRi, vcdi­ lobT uyuradRebod ar davtovoT arc erTi iubilari. klasSi tyupic gvyavs _ ana da daiana. _ sakuTari Svili xom ar Seasustebs moswavleTa siyva­ ruls? _ RimiliT vekiTxebi. saqme is aris, rom erTi Tvea, rac axalgazrda pedagogi dao­ jaxda. misi rCeuli guja qurdevaniZea. mzaRom pasuxi ar damigviana. _ piriqiT, gaaZlierebs, yvela bavSvs Cemi Svilis TvaliT Sevxedav, _ miTxra da mjera, asec iqneba. vulocav gabednierebas. SvilTa simravles da ulev siyva­ ruls vusurvebT axalgazrda wyvils!

2001 w.

xanuqa sameax! rwmenad akiafebuli wminda zeTi mravali saukunis win, 25 qislevs israelis mcirericxovanma erma daamarcxa berZenTa uZlieresi armia da gaaTavisufla ieru­ salimi. gamarjvebuli ebraelebi taZris ganaxlebas Seudgnen. taZari yovelgvari uwmindurebisgan gawmindes da gamarjvebis aRsaniSnavad menoris danTeba moindomes. didi xnis Zebnis Semdeg qoen-gadolis didmoZRvris dabeWdili patara qila ipoves. masSi mxolod erTi dRis samyofi zeTi iyo, magram... moxda saswauli _ erTis nacvlad zeTi rva dRes enTo. Talmudi mxolod zeTis saswaulze mogviTxrobs: `ipoves erTi dRis samyofi patara qila da enTo rva dRes~. masSi ar aris wina planze wamoweuli cudad SeiaraRebuli partizanuli razmebis _ makaveelebis gamarjveba uZlevel berZnul armiaze, xanuqis saswaulad mxolod erTi didmoZRvris dabeWdili ze­ Tis patara suraa miCneuli, romelic xelSeuxebeli gadarCa. mas Semdeg ebraeli xalxi yovel wels aRniSnavs xanuqas _ rogorc sinaTlis gamarjvebas ukuniT sibneleze, rwmenis gamar­


kalmis wverze dateulni

159

jvebas sisastikeze. 29 dekembers xanuqis dResaswaulis aRsaniSnavad Tbilisidan gorSi CamobrZandnen mTavari rabinis movaleobis Semsrulebe­ li rav avimelex rozelblati, ebraul axalgazrduli fondis `hileli _ Tbilisis~ direqtori moris krixeli, saerTaSori­so qalTa organizacia proeqt `keSeris~ regionuli xelmZRvaneli saqarTveloSi zizi (irma) SafToSvili, `keSeris~ ganyofilebis `beiT bneis~ koordinatori saqarTveloSi eTer TofCiSviligigineiSvili, religiur ebrauli saswavleblis `ieSivas~ peda­ gogi iakob daviTaSvili meuRliTurT, Rirsebis ordenis ka­ valeri zaira davaraSvili. RonisZiebis wamyvanebma zizi SafToSvilma da moris krixelma yvelas miuloces xanuqis dResaswauli, isaubres mis mniSvne­ lobaze TiToeuli ebraelisTvis. xanuqis istoria, marTlac, bevr saocar magaliTs Seicavs da TiToeuli maTgani TiTqos kiJinaa, gverdi ar auaro im WeS­ maritebas, rasac xanuqa aswavlis ebrael xalxs. _ WeSmariti gamarjveba es aris Cveni cxovrebis swori arCev­ ani. gza rwmenisa, uzenaesze mindoba Cveni eris arsebobis saidum­ loa, _ mimarTa msmenels zizi SafToSvilma, _ am sanTlebs Cven vanTebT im saswaulisTvis, im xsnisa da gmirobisTvis, im Svelisa da saocrebisTvis, im nugeSisTvis, romelic uzenaesma Cvens wi­ naprebs aRusrula, rva dRis ganmavlobaSi danTebuli sanTlebi uflebas ar gvaZlevs, rom daviviwyoT erTi cida zeTis qilis saswauli. ebraeli eri ar miiCnevs srul saswaulad im faqts, rom ukanasknelma berZenma meomarma dayara iaraRi. WeSmariti Tavisuflebis momentad aRiqmeba, rodesac didmoZRvarma menora daanTo. dRes, iseve rogorc maSin, yoveli adamiani sakuTar sul­ Si eZebs im patara `sufTa zeTs~, rac Semdgom rwmenad akiafdeba. dRiTi dRe Zlierdeba xanuqis sanTelTa naTeba, swored aseve izrdeba simarTlisa da sinaTlis gamarjvebis Rrma rwmena CvenSi. _ xanuqas gansakuTrebuli aRmzrdelobiTi mniSvneloba aqvs. aTaswleulebis win saberZneTis imperiaze gamarjveba didi Tav­ ganwirva iyo, romelic Taobidan Taobas unda gadaeces, _ brZana iakob daviTaSvilma.


160

manana TaraSvili

_ gori Cemi deduleTia, amitomac miyvars gamorCeulad. Cven aq xanuqas dResaswaulze CamovediT. ar arsebobs msoflioSi ebraeli, romelic am dResaswauls ar aRniSnavs, imitom rom xanuqa sanTlis da sikeTis, civilizaciisa da kulturis, gamar­ jvebisa da warmatebis simboloa, es aris simarTlis gamarjveba usamarTlobaze, TiToeuli normaluri adamianis suliskveTeba. aRfrTovanebuli var, rom agvistos movlenebis Semdeg gori dagvxvda isev lamazad da gautexlad. merwmuneT, aq danTebuli sanTlebi daicavs Cagrul erebs usamarTlobisgan, _ siyvaru­ lad iRvreboda zaira davaraSvili. pirveli sanTeli rav avimelex rozelblatma daanTo, romel­ mac miuloca Sekrebilebs xanuqis dResaswauli da aRniSna, rom erTi patara sanTeli adamianis sulis simboloa, bevri adamianis mier danTebuli sulis sanTeli ukve sikeTea. xanuqa sinaTlis gamarjvebaa ukuniT sibneleze. momdevno sanTlebis danTebis pativi ergoT goris munici­ palitetis sakrebulos Tavmjdomaris moadgiles givi abalaks, iakob daviTaSvils, goris ebraelTa Temis winamZRols moSe baazovs, zaira davaraSvils, ebraul saagento `soxnutis~ war­ momadgenels Sida qarTlSi, goris ebrauli Temis gamgeobis wevrs beso manaSerovs da Sida qarTlis regionuli saavadmyo­ fos anesTezia-reanimaciis ganyofilebis gamges kako janaSvils, profesor eldar mamisTvaliSvilsa da gorel ebraelTa kolo­ rits ilo SafToSvils, goris ebrauli Temis saqvelmoqmedo organizaciis xelmZRvanels daviT SoSiaSvils da stalinis saxl-muzeumis direqtors robert maRlakeliZes. dResaswauli gaalamazes axalgazrda Semsruleblebma: Ta­ Tia xuxaSvilma simReriT `Sma israel~, goris ebraul an­sambl `emunas~ (xelmZRvaneli Teona maRalaSvili) wevrebma: lika futkaraZem, lika moSiaSvilma, naTia janaSvilma, vika orjoni­ kiZem. mowoneba daimsaxura cekva `aWarulma~ ansambl `imedis~ (xelmZRvaneli gia WuluxaZe) wevrebis ilona krixelis, nodar sosiaSvilis da soso gvimraZis SesrulebiT. koncertis Semdeg gaimarTa saxaliso viqtorina, gamarjvebulebs gadaecaT wignebi da samaxsovro saCuqrebi.


161

kalmis wverze dateulni

aRsaniSnavia, rom xanuqis dResaswauli pirvelad Catarda gorSi. profesori eldar mamisTvaliSvili imeds gamoTqvams, rom safuZvelCayrili dResaswauli momavalSic araerTxel Ca­ ta­rdeba da yovelwliurad igi ufro xalxmravali da sanaxaob­ rivad saintereso gaxdeba.

2008 w.

siyvaruliT Sobilni ezoSi TamaSobda umekaSvi­ lebis didi ojaxis erT-erTi gogona. man gamiwia megzuroba da mimiyvana saxlSi, sadac axalgazrda, xalisiani di­ asaxlisi damxvda. simarTle giTxraT, ar movelodi, megona moberebul, TmaWaRara, saoja­ xo saqmeebisgan daRlil qals Sevxvdebodi (xumroba xom ar aris 9 Svilis Soba da gaz­ rda). piriqiT ki moxda _ uzomod bednieri Canda sicocxliT savse Cemi Tanamosaubre – marina kurdRelaSvili, romelmac siamovnebiT gamacno ojaxis istoria. marinas meuRle – beglar umekaSvili avtosatransporto gaerTianebaSi muSaobs mZRolad. 22 wlis win daojaxdnen. mari­ na maSin 17 wlis iyo, beglari – 22-is. wlis Tavze qaliSvili nino SeeZinaT. ninos nana mohyva, Semdeg ojaxs Semoematnen nona, naTia, vaxtangi, nato, Teona, giorgi, beglari (romelic 5 Tvis asakSi moulodnelad gardaicvala) da rusudani. nino da nana ukve studentebi arian. ninom ojaxis Seqmnac moaswro da vaJiSvils zrdis. danarCeni da-Zmani VIII saSualo skolis moswavleebi arian, rusudanis garda, romelic jer mxo­ lod 11 Tvisaa. igi Tavisi 2 wlis disSvilis yvelaze patara deidaa.


162

manana TaraSvili

ra yovlisSemZlea siyvaruli! rom ara col-qmris usazRvro siyvaruli, xom ar daibadeboda maT ojaxSi amdeni bavSvi. ara, aseT mravalSvilian ojaxebs sxvanairi mixedva da dafaseba unda. bevri Svilis dedoba da mamoba namdvilad gmirobaa. erTi wuTiT warmoidgineT 9 bavSvi kovziT xelSi magi­ dasTan sadilis molodinSi. jer marto maTi dapureba TqviT, Tanac am ukiduresad gaWirvebul droSi. mere Cacmac xom undaT? marinasic mikvirda, rogor asdis-meTqi amden saqmes. mTeli dRe sadilebis mzadeba, saxlis dalageba, axla sarecxi! sul Tu araferi, TiTo bavSvi TiTo wyvil windas xom mainc gamoicvlis. TiTqos fiqrebs mimixvda, ise dasZina diasaxlisma: _ gogonebi Zalian mexmarebian, yvelas Tavisi saqme aqvs da ician, vin ra unda akeTos. egeni rom ara, albaT, marTla Zalian gamiWirdeboda. saubarSi patara rusudanmac gamoiRviZa, gaocebuli Tvale­ biT SemaTvaliera. dedam ise Tbilad miualersa, TiTqos igi mea­ Te ki ara, naninanatri siyrmis Svili yofiliyos. mivxvdi, rom Svilebis usazRvro siyvarulSi iyo Caqsovili marinas axal­ gazrdobis `saidumlo~, rom am qalis masazrdoebeli haeri da xalisis wyaro mxolod da mxolod Svilebia, misi siyvaruliT naSobi Svilebi. `goris moambe~: werili mzad iyo, roca SevityveT, mraval­ Svilian ojaxs patara gvancac SeeZina. vulocavT!

1996 w.


kalmis wverze dateulni

163

saSobao gamofena goris ganaTlebis da profesi­ uli swavlebis centrSi gaimarTa goreli xelovani qalbatonebis na­ muSevrebis gamofena-gayidva, romlis organizatorebi iyvnen aRniSnuli centris direqtori nina jalabaZe da Teqis pedagogi marine beglari­ Svili. _ gamofena-gayidvis mTavari mizani goreli xelovnebis erTad Sekreba, erTmaneTis naxelaviT tkboba da axali namuSevrebis gacnoba-Sefasebaa, _ aRniSna qalbatonma marinem. gamofenaze erTmaneTze ukeTesi namuSevrebi iyo warmodgenili. Tvals itacebda olia bragvaZis da cira mgalobliSvilis naqar­ gebi, cisana focxveraSvilis originaluri wiwvis CarCoebi da ka­ laTebi, natalia giunaSvilis naCeCiT naqargi, Teqisa da biseris na­ muSevrebi, nona TarxniSvilis Teqis nawarmi, xaTuna kurtaniZis Teqis nivTebi da aqsesua­ cira rebi, qalTa sakonsultacio centr `sax­ mgalobliSvili lis~ goris ofisSi damzadebuli qvilTis sufrebi, Teqis CanTebi da samkaulebi, lela kurtaniZis Teqis naturmotebi, cisana da­ TaSvilis Teqis Sarfebi da samkaulebi. yvela namuSevarSi igrZnoboda silaRe, usazRvro fantazia da avtoris ostatoba, magram gamorCeul namuSevrebSic iyo gamor­ Ceulebi. maia buxraZe 5 welia oqromkediT aris gatacebuli. damTvaliereblebis didi mowoneba daimsaxura misma naxelavma, saocari sinatifiT Sesrulebulma tradiciulma qar­ Tulma motivebma. aRsaniSnavia, rom Zvelad oqromkedi elita­ rul xelsaqmed iTvleboda saqarTveloSi, misi damkveTebic da Semsruleblebic ZiriTadad dedoflebi da Tavadis qalebi iynen. amis erT-erTi mizezi isic iyo, rom es xelsaqme oqros Zafs saWiroebda, rac mxolod maRali wris qalbatonebisTvis iyo marine mulaZebeglariSvili


164

manana TaraSvili

xelmisawvdomi. yvelaze Zveli oqromkedis nimuSi XII sauku­ niT TariRdeba, TumcaRa, varaudoben, rom igi ufro adreuli droidanaa gavrcelebuli saqarTveloSi. XVII_XVIII saukuneebi oqromkedis aRmavlobis xanaa. XIX saukunidan TandaTanobiT dai­ wyo daRmasvla. mogexsenebaT, oqromkediT ZiriTadad saeklesio nivTebs aformeben, amdenad, gasakviri ar aris, rom komunistebis xelSi TiTqmis daviwyebas mieca es xelsaqme da mxolod 1983 wlidan daiwyo misi aqtiuri aRdgena da popularizacia. saintereso namuSevrebi warmoadgina caro doijaSvilma. cxin­ valis samxatvro teqnikumis kursdamTavrebuli fermweri jer cxinvalis pirvel saSualo skolaSi pedagogobda, amJamad ki cxinvalis sazRvrispira sofel ergneTSi aswavlis xatva-xazvas, dajildoebulia II xarisxis diplomiT mxatvar-maswavlebelTa respublikur gamofenaSi. misi moRvaweobis sfero mravalmxrivia: ferwera, grafika, Tixa, gamoyenebiTi xelovneba. meore devnili qalbatoni, mxatvar-dizaineri eka nikoliS­ vili ulamazesi biseris samkaulebiT da Teqisgan damzadebuli qoTnis yvavilebiT xeldamSvenebuli warsdga damTvalierebelTa wi­naSe. momnusxavi silamaziT da sidiadiT gamoirCeoda Tamriko beT­ lemiSvilis biseris xatebi. rogorc avtorma aRniSna, xatebze muSaoba 2008 wlis 6 agvistos daiwyo da muSaoba arc omis Semdeg Seuwyvetia. didi zomis ulamazesi xatebis Sesaqmnelad kiloobiT wvrili biseri da rutinuli Sromaa saWiro, rasac qalbatoni Tamari siyvaruliT asrulebs. TiTo xatis Seqmnas saSualod 9 Tves andomebs. dRemde 6 xati aqvs dasrulebuli. samomavlo gegmebi ufro masStaburi aqvs: apirebs siuJetebis gakeTebas SoTa rusTavelis `vefxistyaosnidan~. gamofenaze natalia treninac iRebda monawileobas. man foTSi daamTavra samxatvro teqnikumi, profesiiT keramisti 12 weli dainteresebuli iyo ferweriT, skulpturiT, batikiT, Teqis damuSavebiT, ori welia minanqris ulamazes samkaulebs akeTebs. Tavad gamofenis sulis Camdgmeli marine beglariSvili mra­ valmxrivi Semoqmedia, xelovnebis yvela sferoSi mosinja Ta­ visi SesaZleblobebi: TviTnaswavli mxatvari ulamazesi Teqis portretebis, herbariumebis da bumbulis suraTebis avtoria,


165

kalmis wverze dateulni

garda amisa, arc gamoyenebiTi xelovnebaa misTvis ucxo. gamofenam didi mowoneba daimsaxura. xelovani qalbatonebis erTsulovani gadawyvetilebiT, msgavsi saxis Sexvedra da gamofenebi momavalSic araerTxel moewyoba.

2012 w.

nukri dvali damoklebuli gzasavali arguna bedis­ weram... arada, rogor etrfoda sicocxles _ yvela keTili saqmisa da siaxlis wamomwyebi aqtiurad iyo Cabmuli goris kulturuli cxovrebis ferxulSi. yvelas uyvarda gamor­ Ceuli sulis da garegnobis Wabuki. liderad dabadebuli yvelgan da yovelTvis pirvelobda. mis gareSe ar Catardeboda arc erTi kul­ turuli RonisZieba. mravalmxriv daamaxsovra Tavi Tanamoqalaqeebs _ iyo sportsmeni, qoreo­ grafi, vokalisti, sazeimo sxdomebis wamyvani, deklamatori, ram­ denime sabavSvo simReris avtori, ukravda yvelanair sakravze, iT­ vleboda qarTuli da espanuri cekvebis saukeTeso Semsruleblad. mis deidas, saTno da keTilSobil qalbaton maro yanCavels qronologiuri TanmimdevrobiT Seudgenia disSvilis diplomebis grZeli nusxa. maro deidam dafurcluli rveulebic maCvena. sa­ guldagulod Senaxuli TiToeuli furceli 28 wlis Wabukis sicocxlis namsxvrevia. avtoris niWierebaze RaRadeben Jamisa­ gan siyviTleSeparuli leqsebi, simRerebi, megobruli SarJebi. lamazi sicocxle lamaz kvals tovebs. dResac axsovT gore­ lebs misi znekeTiloba da Tavazianoba, graciozuloba da sul­ Si Camwvdomi simRerebi. xsovna orTqliviT adis haerSi da monatrebis wvimad ubrundeba dedamiwas. enatrebaT axloblebsa da megobrebs nukri dvali, mduRare cremlebiT ulboben saflavs naadrevad wasuls da sanam `wvims~, mis saxels daviwyeba ar uweria.

2011 w.


166

manana TaraSvili

giorgi (gogi) beglariSvili kidev erTi kargi gorelis suli amaRl­ da zecad, uzomod dagvwyvita guli mis ax­ loblebs da `imqveyniuri~ gorelebis sias Seemata. universaluri adamiani iyo. ra ar gamos­ dioda xelidan, yvelanairi saqme emarjve­ boda, Tan jariskaciviT mudam dasaxmare­ blad iyo SemarTuli. amitomac, yvelas eimedeboda misi marjvena da keTili guli. mezobeli rom raRacis SesakiTxad midio­ da, pasuxs ar akmarebda da Tavad mihyveboda gasakeTeblad. marto mezoblebs? vis aRar daxmarebia, uars praqtikulad ve­ ravis eubneboda. sadac midioda yvelgan xalisi da sicocxle Seh­ qonda, Rimiliani saxis da gamorCeuli iumoris patroni yvelgan sasurveli stumari iyo. musikis niWiTac iyo dajildoebuli, kargad mReroda da ukravda sxvadasxva sakravze, magram es niWi ar ganuviTarebia, cxovrebam sxva gza da saSualeba aZebnina ojaxis Sesanaxad. usityvod da uxmaurod SeeWida mZime sens. cdilobda ara­ vin Seewuxebina, yovelTvis omaxiani da xmauriani Cumad itanda gausaZlis tkivilebs. mainc ar isvenebda, isev `acxobda~ sike­ Tis `kverebs~. saavadmyofos eqTanma miTxra: CvenTan rom iwva, tkivilebi awuxebda, magram dazianebuli sadenebi mainc SegvikeTa, msgavsi araferi gvaxsovs. aq mosuli pacientebi ufro afuWeben, Torem gakeTebiT vin ras gaakeTebso. lamazi ojaxis patrons iseTi col-Svili hyavda, gogi beg­ lariSvils rom ekadreboda: usaTnoesi da masaviT xelmarjve meuRle _ marina mulaZe, sami erTmaneTze ukeTesi qaliSvili _ nino, maia, veriko. misi sicocxlis azrs ori usayvarlesi SviliSvili _ giorgi da luka xubulurebi warmoadgendnen. ukve gardacvalebuli xmiT daitires mezoblebma. alali


kalmis wverze dateulni

167

cremliT dambali miwiT gaapatiosnes. yvelas gulwrfelad dae­ nana civ miwaSi Casvenebuli cxeli gulis patroni. Tumca, sikvdili agrerigad ver ereva karg adamianebs. gogi beglari­ Svilis keTili saqmeebi Suqurad anTia Cvens gulebSi da Seebr­ Zoleba misi saxelis daviwyebas. es werilic amis dadasturebaa. 2015 w.

oTar (otia) maisuraZe yvela adamians Tavisi cxovreba aqvs, Ta­ visi istoria. bevri ver axerxebs sikvdilsicocxlis gzajvaredinTan pirnaTlad mi­ s­ vlas. oTar maisuraZe maT ricxvs ar ekuTvnis. dauzareli, yvelas pativismce­ meli da Wir-varamis gamziarebeli, mosi­ yvarule meuRle da kargi Svilebis mama _ aseTi saxeli datova mSromelma kacma. bavSvoba raWis ulamazes sofel fsorSi gaatara. biZam da bicolam gazardes wlinax­ evris oboli. yovelTvis keTilad igonebda aRmzrdelebs, raWis momajadoebel silamazes, RvTismSoblisa da jvris salocavebis madls. fsorSi eziara Sromas, patiosnebas, siyvaruls. mox­ denilma Wabukma gulisworic Sesaferisi monaxa _ ulamazesi Tanaklaseli caca koberiZe. 1955 wlidan gorSi Camovida. kulinariis kursebis dam­ Tavrebis Semdeg muSaoba daiwyo gorSi, sazkvebaSi. iyo pirveli klasis mzareuli, miRebuli hqonda medali socialistur Sro­ maSi gamarjvebisTvis da sxvadasxva jildo. saukeTeso gurmani iyo. mis gareSe arc erTi sapatio stumari ar miuRiaT gorSi. vis ar icnobda, visTvis ar CamourTmevia xeli, magram zogi­ erTiviT ar gayoyoCebula, CrdilSi arasodes mouqcevia bavSvo­ bidan Sesisxlxorcebuli ubraloeba.


168

manana TaraSvili

misalmebac ki gansakuTrebuli icoda, raWvelebisTvis damaxa­ siaTebeli sidinjiT da sidarbaisliT gulianad mogikiTxavda, mere aseve gulianad daglocavda da grZnobdi, es dalocva su­ lis sagzlad rogor migyveboda dRis bolomde. svanuri qudis tareba uyvarda. 60 weli Camomarcvla drois krialosanze da... rom ar elodnen, ise moulodnelad umuxTla bedma. misi gvarisa da jilagis gamgrZelebeli patara oTiko axla gadidebul suraTs misCerebia da papis alersi enatreba. maisuraZeebis ojaxSi xsovnis welTaRricxva daiwyo...

1999 w.

aron krixeli cxinvalSi daibada da gaizarda. cxinval­ Si gaatara ymawvilkacobac da mowifulobac. Semdeg `monasteri~ airia da sxva devnileb­Tan erTad gors Seexizna col-SviliT. Zalian ganicdida, ver egueboda devnilis xvedrs, enatreboda mSobliuri qalaqi, cxinvalSi dabrunebaze ocnebobda, magram mis ocnebas jer asruleba ar ewera, amitomac gorSi agrZelebda cxovrebas. gori patara, stumarTmoyvare qalaqia, gulSi ixutebs yvelas, vinc imsaxurebs. aron krixeli is kaci ar iyo, vinmesTan rame SeSloda, amitomac ZmasaviT miiRes gorelebma, siyvarulze siy­ varuliT pasuxobdnen. ase iyo im avadsaxsenebel dRemde, Semdeg... aroni daikargao _ xma gavarda SarSan gorSi. fericvalebis dRes icvala feri misma ojaxma. dasevdianda manamde mxiaruli misi meuRle. aTi dRe masTan erTad gavcqerodiT gzas mezoblebi im imediT, rom mavani mis gamosasyids moiTxovda da sanacvlod janmrTeli da uvnebeli daubrundeboda ojaxs. vai, rom mwared movtyuvdiT, imaze meti arakacebi aRmoCndnen gamtaceblebi, vi­ dre gvegona. marto axloblebi ki ara, ubralo nacnobebic ki SeZra misma tragikulma sikvdilma. is xom uaRresad patiosani


169

kalmis wverze dateulni

da uwyinari kaci iyo, yvelas gaWirvebis tal-kvesi, romelsac yvela endoboda, kaci rwmeniT savse, goreli ebraelebis suli­ eri moZRvari. SeZruli da ganadgurebuli viyaviT yvela. erTaderTi kiTxva gvitrialebda TavSi _ risTvis? aronic da misi meuRlec mxo­ lod sikeTes Tesdnen irgvliv, sikeTis mociqulebad iyvnen movlenilni amqveynad. ar vici, ase sastikad rad moubrundaT bediswera. veRar vuyurebdi mis calad darCenil meuRles da daoblebul Svilebs. mere rogori mosiyvarule da mzrunveli mama iyo. ...aron krixelis mgloviare col-Svili moTqma-godebiT gava­ cileT SarSan israelSi, xolo misi xsovna marad icocxlebs im cxinvalelebis da gorelebis gulebSi, vinc ki mas icnobda.

2000 w.

sikeTis sagalobeli wuTisoflis ki ara, `wam-wumeTis~ stumrebi varT. wamSi Se­ iZleba moxdes gauTvaliswinebeli da ukan dagrCes awyobili Tu asawyobi saqme, ganuxorcielebeli gegmebi. ase moxda Cems SemTxvevaSic, gaazrebac ver movaswari, ise moulodnelad moxda yvelaferi. gamoZaxebuli saswrafo daxmarebis manqana marTlac saswrafod movida da Zlieri tkivilebis gamo goris samxedro hospitalSi aRmovCndi. mosamzadebeli periodis Semdeg im dResve gamikeTda opera­ cia. saoperacioSi rom gamaqanes, wamiT vinane, iqneb narkozidan verc gamovide, SvilebisTvis anderZi mainc dametovebina-meTqi, magram gamaxsenda, rom ocdaxuTwliani Jurnalisturi memkvi­ dreobis garda dasatovi araferi mqonda da ufro gulmSvidad mivnebdi eqimebs. es xumrobiT, ra Tqma unda, sinamdvileSi Tavi­ danve mjeroda maTi xelmarjveobis. narkozidan gamosvlac didi bedniereba yofila... axaldabade­ buliviT Sexari yvelas da yvelafers. Semodgomis moqufruli


170

manana TaraSvili

dRec ki TvalismomWrelad gabdRvialebuli geCveneba. axlo­ blebma ori didi kenWi maCvenes da naRvelTan gamomSvidobeba `momisamZimres~. unaRvlod darCenili raRas vinaRvlebdi? Tanac daavadebuli naRvlis sanacvlod gavicani araCveulebrivi me­ dikebi, romelTa yvelaze mTavari Rirseba mainc adamianobaa. tyuilad hgonia mavans, rom qarTvelebi (miT ufro eqimebi) gacivdnen da sadac aris gadavSendebiT. me sapirispiros vityvi. arasodes damaviwydeba uzado profesionalizmTan Sezavebuli maTi gulisxmiereba, yuradReba pacientis mimarT, Rimiliani da naTeli saxeebi. (calke sasaubro Temaa, rogori gmiroba gamoi­ Cines hospitalis eqimebma da medpersonalma 2008 wlis agvis­ tos omis dros). ai isini, Cemi mSvelelebi _ qirurgebi: koxta (koka) kelaptriSvili daGgiorgi muraCaSvili, anesTeziologi soso metreveli, anesTeziologis medda nana injgia, saoperacio medda TaTuli kapanaZe, palatis meddebi: xaTuna falelaSvili da ani maRlakeliZe, sanitari marika mRebriSvili, TanaSemwe Sorena sardliSvili. udidesi madloba maT, ara mxolod Cemi fexze dadgomisTvis, imisTvisac, rom hipokrates fici gulis ficarze aqvT amokveTili. da kidev... palataSi ori pacienti viweqiT _ me da magda su­ xi­taSvili, mas wuTiT ar tovebda Zmis coli _ nana saaTaSvili, romelmac arc me damaklo yuradReba: mexmareboda wamodgomaSi, RamiT TiTqmis ar eZina da Cems patara gafaCunebazec ki Tvals axelda da eqTans da sanitars uxmobda. minda visargeblo Sem­ TxveviT da nana saaTaSvilsac gadavuxado didi madloba rTuli periodis gaadvilebisTvis. sikeTe arasodes ikargeba da aravin icis, `qvaze dadebuli~ madli vis sad waadgeba yavarjnad sulis cxonebis gzaze. am operaciam kidev erTxel damarwmuna, rom yoveli dRe uflisgan imitom gvaqvs naCuqari, rac SeiZleba metad moveferoT da mxarSi davudgeT erTmaneTs. Cems eqimebsa da nanas es kargad gamouvidaT. swored es aris .Cveni amqveynad yofnis mizanic.

2015 w.


kalmis wverze dateulni

171

asociacia safrTxeSia (sevdiani iumori) am bolo dros Zalian Semiyvarda puris maRaziaSi siaruli. gana marto me Semiyvarda, sxvebsac SevamCnie es seni. xalxi uTe­ nia miiCqaris maRaziisken puris sayidlad da dganan da dganan usasrulod. ityviT, aba ra qnan, ojaxis wevrebs SimSiliT xom ar daxo­ caveno. esec marTalia, batono, magram ZaRlis Tavi sxvagan aris damarxuli. ase rom ara, maT SesaniSnavad ician, rom puri an mova da an ara, ufro ar mova, magram mainc dganan. puris gaZvi­ rebasac ar Seepua xalxi, ver daiSala rigebi. saqme imaSia, rom Cveni puris maRaziebis bazaze Seiqmna `cod­ nis moyvarulTa asociacia~, romelic, Tamamad SeiZleba iTqvas, pirdapir ganaTlebis kerad gadaiqca. asociacia Tavis rigebSi aerTianebs sxvadasxva asakis, sqesis da profesiis warmomadgen­ lebs _ yvelas, vinc ki codnis SeZenis JiniT aris Sepyrobili. TviT purkombinatis direqtoris alali biZac araerTxel una­ xavT rigSi, codnis moyvaruli kacia da imitom, Torem direq­ tori purs dauWerda biZas? samarTlianoba moiTxovs aRvniSnoT, rom asociacias aravi­ Tari piroba ara aqvs Seqmnili normaluri funqcionirebisTvis. ra dasamalia, dilidan saRamomde dgoma ar aris mTlad advili da saxarbielo, samagierod... oo, ise didia SeZenili codniT miRebuli bedniereba, rom aRaravis agondeba sicivisgan gafiC­ xuli xel-fexi da daRlilobisgan gaSeSebuli weli. asociaciis wevrebs Soris friad gulaxdili dialoge­ bi imarTeba Tavisufal Temebze, xdeba mravali saWirboroto sakiTxis gadawyveta. zogi Tavis avtobiografias hyveba, zogs is adardebs, kartofili 15 maneTi rom gaxda, zogi rZals emduris, zogic _ mTavrobas, iqiT _ samaCablos iara, aqeT _ Tbilisis tragedia, mokled, salaparakos ra gamoulevs qarTvel kacs. piradad me puris rigSi viswavle aTasgvari recepti dietu­ ri kerZebis, mwnilebis, namcxvrebis momzadebisa. ukve zepirad


172

manana TaraSvili

vici, vin sad muSaobs da vis ramdeni aqvs xelfasi, visi qmaria loTi da visi _ meqalTane. gavTviTcnobierdi saqarTvelos eko­ nomikaSi, gavixsene saqarTvelos didebuli warsuli, vesaubre Cveni asociaciis wevr eqims janmrTelobis sakiTxebze, morw­ muneebisgan davizepire saeklesio kalendari. aqve maswavles, rom stumarma Tavisi wili puri unda mogi­ tanos, gaviare moklevadiani samedicino kursebi (ufasod) da Tavisuflad SemiZlia rigSi lodinisgan gulSeRonebul ada­ mians pirveladi daxmareba gavuwio. mokled, didi cxovrebiseuli gamocdileba SeviZine. asociacia bazarSi wamsvlelTaTvis awarmoebs bloknots, sa­ dac aRnusxulia yoveldRiuri fasebis mateba sxvadasxva saxis produqtze da maTTvisve iZens sagule wamlebs. zogjer saubari filosofiur mimarTulebas iRebs. laparakia yofna-aryofnaze, aryofnis SemTxvevaSi _ micvalebulis gapa­ tiosnebaze. gamoiTqva mosazreba, rom, Tu kacs Tavisi ojaxi uyvars, ramenairad unda gamonaxos saerTo ena miqelgabrielTan da aRar unda mokvdes. qelexs rom Tavi davaneboT, xis masalis uqonlobis gamo gaWida sakacis damzadeba. Tu daamzadeben da im fasad, bevri Wirisufali rom ver Seswvdeba. asociaciis wevrebma amis gamo erTxmad gamoTqves SiSi, magram iqve gaCnda imedi: micvalebuli TeTr qsovilSi gadaixveso, Tumca, aqac daibada sawinaaRmdego azri _ sarfis gziT xom qsovilis mTeli maragi TurqeTSia gaziduli. asociaciam miiRo gadawyvetileba: dolarebze iyi­ dos da ukan daibrunos Tavis droze kapikebSi gatanili qso­ vili, Tu ar gvinda rom mogviwios micvalebulis celofanSi gadaxvevam. sxva ramec iwinaswarmetyveles asociaciis wevrebma. na­ varaudevia, rom uaxloes xanSi dagvaviwydeba karaqis, Saqris, xorcis gemo, veRar gavixsenebT yvelis fers, protestis niS­ nad qaTmebi aRar dagvideben kvercxs, radgan Tavisufal fasebs gamodevnebuli adamianebi qaTmis dadebul TiTo kvercxs ukve oTx maneTad yidian (TviTon rom daedoT, ras daafasebdnen?)


173

kalmis wverze dateulni

momavali prognoziT Zroxis rZe gawiTldeba sircxilisgan, ma足 woni ki ufro Seikvreba saxameblisgan. xandaxan saintereso saubrebi ucbad wydeba. es maSin, roca puris manqana `udroo dros~ moadgeba xolme maRazias. sabedni足 erod, aseTi ram arcTu xSirad xdeba. erTxel viRac gaunaTlebeli Semoexeta maRaziaSi, jiqur miadga gamyidvels da kategoriuli toniT ganucxada: _ qalbatono, metis moTmena aRar SeiZleba, unda miiRoT gadamwyveti zomebi! _ kerZod? _ uxalisod SeekiTxa gamyidveli, romelic Cveni asociaciis aqtiuri wevria. _ kerZod, sTxoveT purkombinatis xelmZRvanelobas daginiS足 noT dro, roca namdvilad iqneba puri. imazec Tanaxma varT, darekon da Tqvan, dRes puri ar iqnebao, oRond darekon, oRond tyuilubralod nu gvalodineben. am sityvebma tani amiburZgna da laparakis xalisi damikarga. arc sxvebs epitnavaT `aramkiTxe moambis~ gancxadeba. sevdianma fiqrma CamiTria Tavis morevSi. davuSvaT, marTlac gabriyvdes gamyidveli, davuSvaT, purkombinatis xelmZRvanelobamac, moxdes saswauli da, yurad iRos misi RaRadi, mere? Cven ra gveSveleba, Cven, `codnis moyvarulTa asociaciis~ wevrebs? nuTu viRac `uwignuris~ bnel zraxvebs unda Seewiros Cveni asociaciis naTeli miznebi da amocanebi, misi wevrebis intere足 sebi?

1992 w.


174

manana TaraSvili

parlamentSi heri, heri! (feletoni) ojaxuri TaTbiri gvaqvs. magidasTan samni vzivarT _ me, iliko da ilarioni. olRa bebia oTaxSi fusfusebs, Tan cali yuri Cvensken aqvs. xumroba xom ar aris, misma SviliSvilma ins­ tituti daamTavra da axla muSaobis dawyebas apirebs. me arc mekiTxebian, ise msjeloben iliko da ilarioni Cems momavalze. survili aqvT saqmianobiT cxovrebac moviwyo da sindisic gas­ arecxi ar gavixado. _ mag diplomi, biZiko, jerjerobiT karqa Seinaxe, _ marigebs iliko, _ magiT dRes fons ver gaxval, pawa biznesi Tu ar wa­ meiwye, xelfasiT ojaxs ver Seinaxav da... egeba degewyo benzinis zidva, dafiqrdi aba? _ me mgoni produqtiT vaWroba sjobia, manqana yvelas ar hyavs. samagierod, kuWi yvelas aqvs da sWiriaT Wama, _ sityva CamoarTva ilarionma. _ ras bJuturobT, Tu iciT? _ gawiwmatda bebia, _ magisTvis daamTavra bovSvma instituti, rom vaWari gaxdes? Cemi SviliS­ vili parlamentari unda gamevides! ilikom da ilarionma erTmaneTs gadaxedes. _ nametani xom ar meindome, olRa Cemo, _ Seapara ilikom. _ bovSi ginda daRupo? _ mxari auba ilarionma. _ ratom unda davRupo! axla politika modaSia, Cemi zurike­ la viszea naklebi. Tanac yvela parlamentisken miiwevs da, rom ar vargodes, izamdnen viTom? _ ise, kargi xelfasi ki aqvT, manqanac eyoleba... icxovrebs mefurad, _ uceb Seicvala taqtika ilikom. _ parlamentSi Semsvlelma krivi unda icodes karqa, giorgi kandelakisTvis xom ar migvebarebina mowafed Cveni biWi, _ Cai­ Rimila ilarionma, mere uceb raRac gaaxsenda da muqaraze gada­ vida, _ SviliviT gazrdil baRanas xeli rom mouReros vinmem, an `borjomi~ Seasxas, me imas... _ ras cofdebi, Se dagvajulo? _ daawynara ilikom, _ rom icode, Rirs olRas sityvaze dafiqreba, amisTana sufTa kaci


kalmis wverze dateulni

175

mTavrobaSi ijdes, cudi iqneba? me mgoni saWiroc kia. Cveni zurikela arc arafers meiparavs, arc arafers gaafuWebs, Tu ar aaSenebs, qe mainc ar daangrevs. _ Sen ras ityvi, biWo, _ rogorc iqna gavaxsendi ilarions. _ ra vici, queyanas Tu sWirdeba Cemi Tavi... _ patriotulma grZnobam iyivla CemSi. _ dReidanve unda deviwyoT muSaoba, sanam arCevnebi deiwyeba, xalxs unda gavacnoT Cveni biWi. amisTvis agitacia-propagandaa saWiro. klipic ar iqneba urigo, _ saqmiani toniT gvixsnida iliko. _ Sen iseTi sulZaRliani xar, me da zurikos murada rom Semogvakvda, im klips gouSveb da qveS woumZRvareb _ nadiroba gadaarCens saqarTvelos! bevri vicineT da ilikom isev gaagrZela sja-baasi. _ klipi ara, mara winasaarCevno reklama urigo ar iqneba, didi fara rom ar Rirdes. _ faqizo xom ar gagveyida? am winadadebam adgilze gamaqvava, gulmodgined davaSterdi mis mTqmels. magram bebiaCemi ar xumrobda. imdenad gulwrfeli iyo misi gamoxedva, mivxvdi _ gametebuli hyavda ojaxis marCenali. cremlebi momeria, calke bebiis saqcielma amiCuya guli, calke faqizo Semecoda. _ modiT, ureklamod viyri kenWs da visac guli erCis, iman momces xma, _ avlaparakdi. _ ase gerCivnos, nena, naZaladevi araferi gindodes, _ mxari damiWira bebiam. gamixarda, rom faqizo gadavarCine. _ soflis klubSi mainc gaironie da xalxs Seni saarCevno programa woukiTxe, _ ver isvenebs iliko. _ magi rom ar damiweria? _ ra dawera unda dapirebebs, Se abdala, uTxari: Suqi geqne­ baT-Tqva, pensiebs TveSi samjer mogcemT-Tqva. _ ar Tqva, nena, nuRa moatyueb isedac motyuebul xalxs. _ rogorc ar unda damoZRvro, parlamentSi tyuils mainc aswavlian olRa.


176

manana TaraSvili

_ xo ar iswavli, nena, _ Semevedra bebia, _ axlave pirobas Tu ar momcem, me TviTon ar mogcem xmas. me, ra Tqma unda, davaimede, rom veraferi Semcvlida da be­ biac daSoSminda. _ es yoliferi kai, mara romel partiaSi unda gavamwesoT biWi? _ is partia ar gamagonoT, TaviT rom eSvebian cariel auzSi, _ ikivla bebiam, _ nurc im vagonSi Cajdebi, nena, sadRac rom miqris, Torem ra eSveleba Sens dasamiwebel bebias, gadasakargSi rom gagaqanon. _ ki, bebia, rogorc Sen ityvi, _ morCilad vuqnevdi Tavs. _ naTelaSvilis partiaSi xo ar Sesuliyo? nametan naTel momavals gviqadagebs, _ SeekiTxa iliko ilarions. _ cudi kaci araa, mara... mase yvela qadagebs da romels doujeros kacma. _ mrewveloba gadaarCens saqarTvelos? _ saqarTvelos jer siyvaruli gadaarCens, romelic Cvens biWs namdvilad SeuZlia. nacionalur moZraobaze ras ityodi, iliko? _ magens sisxli uyvarT. gardabanSi saakaSvils fexebSi doukles udanaSaulo da apolitikuri cxvari. _ iliko bruciano, daberdi da Wkua mainc Tineijeris gaqvs. kaci stumrad iyo Casuli da ar unda ecaT pativi? _ vixumre, Se kaco, rava yvelaferi gwyins. _ me is mwyins, rom Wkua-gonebas urev baRanas, _ daucacxana ilarionma, Semdeg me momibrunda, _ sulac da sulac samTav­ robo bloks rom miaSuro? jer erTi _ siaSi pirvelebi arian da pirveloba yovelTvis sjobs boloSi CanCals, meorec _ mun­ jis ena dedam icis, qveynis Seneba maT daiwyes da TviTon ukeT ecodinebaT, ra Wirs da rogor daayenon fexze. Senc mxarSi amoudeqi, miaSvele Seni niWi, erTguleba da egeba qe marTla gveSvelos. kidev didxans melaparaka ilarioni, didxans mixsnida cxovrebiseul filosofias da damiyolia. _ aba, Sen ici, biZiko, Tavi ar Seircxvino, iqana yofnisas uzrdelobas nu daeCvevi, sityvas Tu ar daamTavreben, pirSi


177

kalmis wverze dateulni

nuravis Seuvardebi, sxdomebze nurc xvrinvas ikadreb da nurc Zalebis demonstrirebas moyvebi. gaxsovdes, rom ojaxSi gaz­ rdili xar, _ Wkuis darigebiT damRala ilikom. gvian Ramemde ver daviZine samSoblos bedze dafiqrebulma. me aucileblad viyri kenWs da aucileblad gavxdebi par­ lamentari. me meyoleba uamravi kargi megobari, Cveni keTili saqmeebi gamravldeba usasrulod, usaSvelod da mTeli qveyana Cven viqnebiT, mere qveyanas fexze davayenebT, gavimarTebiT, gav­ ZlierdebiT da aRarasodes aRar davecemiT.

2003 w.

iebi wvimaSi (Canaxati) ratomRac wvimiani gaTenda 14 Tebervali... uiRblo mijnurTa TvalebiT icremleboda zeca siyvarulis dRes. imitom xom ara, rom siyvaruli sitkboebasTan erTad cremli da tkivilia da axla erT did cremlad mogrovili sevdis Rrubeli neba-neba iwveTeboda codvil miwaze. ...quCaSi 10-12 wlis gogo-biWebi idgnen. iis konebi gamoetanaT gasayidad. wvimas ver SeeSinebina patara gamyidvelebi, jiutad idgnen da elodnen maT, `visac siyvaruli SeuZlia~. gvar-saxe­ lebi da sadauroba vkiTxe gawuwul bavSvebs. qarelis raionis sofel taxtisZiridan Camosuliyvnen Tiniko da Tamar kober­ iZeebi, Temur da naTia medoiZeebi. _ ratom CamoitaneT iebi gorSi? _ gvegona siyvarulis dRes yvelas dasWirdeboda. _ aRebuli fuliT ris gakeTebas apirebT? _ skolaSi fondis fuli unda CavabaroT. mzera gverdze myofi biWebisken gameqca. cnobismoyvareobam mZlia da vkiTxe: _ ratom ar yidulobT iebs, aravin giyvarT?


178

manana TaraSvili

jer almacerad gadmomxedes `aramkiTxes~, Semdeg Rimilic gamoimetes, `aucileblad viyidiTo~, miTxres. vgrZnob, tyuilad maimedeben, xeli ise morcxvad micocavs, albaT, carieli jibisken. eh, ra dro movida, yvavilsac rom ver uyidi sayvarel gogo­ nas! iis konas davxede. erTmaneTs mWidrod ekvrodnen yvavilis susti Rerebi, jer isev yoCaRad gamoiyurebodnen ferdaukargavi furclebi, isev sunTqavdnen im erTaderTi imediT, rom sicocx­ les SeyvarebulTa xelSi mainc daasrulebdnen. myidveli ki ar Canda... fuli rom mqonoda, yvela konas SeviZendi da biWebs ga­ davcemdi gogonebisTvis misarTmevad. isev gadauReblad wvimda, yvela uiRblo mijnuris magivrad tiroda ca. tirodnen iebic...

2002 w.

Tovli ugrafikod (Canaxati) naadrevi gazafxuli gvestumra ianvarSi. galaRda, gaxalisda buneba, gulispiri gaixsna... TvalismomWrelad gvekekluceboda... dilaobiT odnav susxiani TiTebiT gvealerseboda, SuadRisas ki ukve eWvi Segepareboda ianvris ianvrobaSi. uzamTrobiT mowye­ nili da gakvirvebuli xalxi erTmaneTs ekiTxeboda: zamTaric xom ar gagviyideso. vin icis, iqneb gaeyidaT kidec, buneba rom usindiso daxlidari yofiliyo, magram, nuras ukacravad! buneba gonieria... buneba mbrZanebelia... bunebas uyvars ucnau­ robani, magram arc Tavisi kanonzomiereba aviwydeba. Tebervali Sefiqrianda, Zalian xom ar davaCqareo gazafxuli. Subli SeiW­ muxna, Tavi moiqeqa da ramdenime fanteli gaubedavad dagvafer­


179

kalmis wverze dateulni

fla. TiTqos Segvamzadao, TiTqos gagvafrTxilao, yvelaferi jer win ariso. meore dRes ukve sakmaod gvarianad Semogvitia, gagiJda, gadairia, Segvamcivna. zecamac mwuxare dedakaciviT gaiSala TeTri Tmebi, nafota qertliviT isroda fantelebs da gaCerebas aRar apirebda dalocvili. Tovli modisooo... gadairivnen Cemi biWebi. niblia CitebiviT askdebodnen sarkmlis minebs. TvaliT zomavdnen jerardadebu­ li Tovlis sisqes da momdevno dRisTvis adgilebs irCevdnen sacuraod. patara biWi cota Sefiqrianda, xval rom Tovli aRar iyoso. `ras ambobo, _ rixianad Seutia ufrosma, _ egec xom Suqi ar aris, grafikiT CarTon da gamorTono~. gulianad gamecina... marTlac, madloba RmerTs, rom Tovlis mosvla ugrafikoa, veravin `CagvrTavs~ qselSi da veravin `amogvrTavs~ Tavisi sur­ vilisamebr. isic didi bednierebaa, rom jer mricxvelebi ar dauyenebiaT imis gasarkvevad, Tu vis ezoSi ramdeni fanteli vardeba. yvelas erTnairad SeuZlia yovelgvari gadasaxadis ga­ reSe datkbes da isiamovnos bunebis am simSvenieriT: ersac, ber­ sac, didsac da patarasac, mdidarsac da Rataksac, Ciniansac da uCinosac _ yvelas, vis Ceqmasac jer Ziri ar gavardnia. da Tu maincdamainc bunebam gadawyvita, rom `qselidan amor­ Tvaa~ saWiro, gwamdeT misi obieqturobisa, masTan `saqmis Cawyo­ bas~ nurc SeecdebiT, nurc mis patiosnebaSi SegeparebaT eWvi _ qselidan yvelani erTdroulad `amovirTvebiT~, rac imas niSnavs, rom Tovlianoba, sinaTlisgan gansxvavebiT, yvelasTvis erTdroulad damTavrdeba. asec unda iyos! Tovli xom TavisTavadac siwmindis simboloa!

1999 w.


180

manana TaraSvili

sarCevi avtorisagan siTboTi savse wigni (redaqtoris winasityvaoba) asea, sicocxle moklea, xelovneba _ maradiuli... locvasaviT sakiTxavi leqsebi sicocxlis fxizeli daraji‌ vasTrji iyos Cveni megzuri mayurebels enatreba scenis korife marad axalgazrda xelovani gveamayebiT, batono jemal! vaJa dadianiZis ori portreti geexariT, gorelefi! madloba aRmafrenisTvis reportaJi Semoqmedis rTvelidan qveynad erTia galaktioni zaur waqaZe _ 65 `isic saqmea, fSaveloba Tuki SevZeli~ `ra gza gamomivlia, giTxran Cemma leqsebma...~ baironis nakvalevze eldar mamisTvaliSvili – 60 ori eris erTobis sadarajoze

3 5 7 13 19 23 28 31 34 39 44 47 50 54 57 58 61 62 64 67

mziani maradisobisken sasargeblo saqmianoba sasiamovno dasvenebasTan erTad kaci daxunZluli saWadrako da SaSis amocanebiT, leqsebiTa da krosvordebiT

69 71 75


kalmis wverze dateulni

zRviT monaberi nostalgia qalaqis pirveli qalbatoni keTili jadoqari melodiebis dedofali individualuri xelweris leqtori `mini-klinika~ suxiSvilis universitetSi qalis yvelaze didi bedniereba dedobaa mwared dagvimesija xidi aRmosavleTs da dasavleTs Soris amqveynad darCenili sikeTe siurpriziT dawyebuli SemoqmedebiTi saRamo minorSic maJori guliani goreli redaqtoris winasityvaoba wignidan `zaza~ rCeulTa xvedri ukvdavebaa Citmac Tavis bude icis... Cermen dudaiTis cxovrebis wesi `imedia, SecdomiT ar movevline amqveyanas~ cxovrebis gzaze gasayoli sagzali Cvens purmarils maWari, nigozi da dedas puri Seadgenda interviu maJoritar deputatTan SoTa CoCiSvils `Sevardenis~ aRsazrdelebTan yayaCosa siwiTliTa... gloria – 10 `Seni xma gadmodioda~

181

77 79 81 83 87 91 96 102 103 105 106 109 112 113 116 118 120 123 125 128 131 133 134 136 138 140


182

`sinaTle~ sulis Suquraa redaqtoris winasityvaoba wignidan `valmoxdili wavida Cvengan~ megobris portreti moZRvari aqtiuri cxovrebiT maTi Tanatoli cxovreba mainc grZeldeba mzaRo maswavlebeli xanuqa sameax! siyvaruliT Sobilni saSobao gamofena nukri dvali giorgi (gogi) beglariSvili oTar (otia) maisuraZe aron krixeli sikeTis sagalobeli asociacia safrTxeSia parlamentSi heri, heri! iebi wvimaSi Tovli ugrafikod

manana TaraSvili

141 143 145 148 152 154 156 158 161 163 165 166 167 168 169 171 174 177 178


kalmis wverze dateulni

mere ra, rom uxvad masves fialebiT samsala, yvela Wirma miSvila da grZnobisgan ver damcala, mere ra, rom ar maRirses sixarulis edemi, sixaruliT meyvarebiT vidre daviferflebi... manana TaraSvili

183


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.