Myworld 03 2014 by MyWorld Magazine

Senegal - Stoffen ontwerpen voor Hermès Pagina 03

Herman Vuijsje Yo braddahs & sistahs Pagina 09

sierra Leone - Ebola houdt Sjierly binnen Pagina 13

dilemma - Mijn familie vraagt steeds om geld Pagina 14

MY WORLD Vakblad voor actieve wereldburgers

Nummer 3 / september 2014

ws INtervie

geld verdienen? graag! Goede ideeën en idealen zijn niet meer genoeg. Waar haal je geld vandaan? Pagina 10

Beeld Peter Boer

kant van De financiële rnemen sociaal onde

REDACTIONEEL

Van het web

MyWork Aissa Dione

Vermenigvuldigen of delen

uizenden Nederlanders sponsoren opleidingen van jongeren in ontwikkelingslanden. Maar wat is beter: meebetalen aan goedkoop en simpel onderwijs voor een grote groep, of investeren in duur en goed onderwijs voor een enkeling? Op vakantie in Malawi gooit het weerzien met Chimwemwe me met een klap terug in dit dilemma. Bijna twintig jaar geleden ontmoette ik hem, een verlegen jongen van veertien. Zijn moeder was verhuisd naar Mozambique. Ze liet Chimwemwe achter bij haar oudste broer, een man zonder geld, maar met acht kinderen. Een jaar later rolde Chimwemwe het scholierenprogramma van onze stichting in. Hij haalde zijn middel bareschooldiploma en kreeg, met een handjevol anderen, de kans om zijn droom waar te maken: een opleiding Business Administration. Zo’n MBA-opleiding bleek nog vrij zwaar: sommige jongeren deden er twee keer zo lang over. En het was prijzig. Voor dat geld hadden we ook tien jongeren kunnen opleiden tot timmerman, verzorgster of automonteur. We gooiden het programma

02 september 2014 MY WORLD

om en sponsorden alleen nog maar goedkopere vakopleidingen. Inmiddels zijn we tien jaar verder en zoek ik Chimwemwe op in het noorden van Malawi. Het gaat hem goed. Hij wist een forse groothandel in kippenvoer van de grond te tillen. Twee mannen scheppen maïs van een truck. Een opslagloods ligt vol zakken krachtvoer. In een hal wordt het voer gemengd met de maïs en opnieuw verpakt. Daarnaast runt Chimwemwe een maïsmolen en een drooginstallatie voor bananen, en verhuurt hij zowel zijn truck als een tractor. Er werken negentien mensen voor hem. Die ene, dure opleiding, plus een dosis geluk en onder nemingslust, vertaalde zich in tien jaar tijd in twintig banen. Namen we destijds de goede beslissing om het programma om te gooien? Met de wijsheid van toen: ja. Maar van déze dure investering hoeven we geen spijt te hebben. mirjam vossen Mirjam Vossen is journalist, onderzoeker en sociaal geograaf. Ze was twaalf jaar actief betrokken bij kleinschalige projecten in Malawi.

Restyling

Dit najaar krijgt myworld.nl een kleine restyling. Gebruikers krijgen meer mogelijkheden om documenten te delen en samen te werken. Bovendien wordt de site beter toegankelijk via tablets en smartphones.

Voedsel De biologische landbouw, het voedselvraagstuk en de toekomst van boeren in Afrika: het waren deze zomer trending topics op myworld.nl. In de groep ‘landbouw’ delen mensen hun kennis, ideeën en nuttige links. Volg ze of word ook lid via community.myworld.nl

2943

Zoveel leden telt de (gratis) MyWorld-community. De leden delen kennis, ervaring en tips in 139 topicgroepen. Per dag heeft MyWorld.nl zo’n 160 bezoekers. Per maand melden gemiddeld dertig actieve wereldburgers zich aan.

ontwerppatronen uit Senegal en GuineeBissau stoffen produceren van de hoogst mogelijke kwaliteit. Inmiddels heb ik wereldwijd klanten. Ook op hoog niveau, zoals Hermès. En hier in Dakar heb ik onlangs het interieur van een nieuw hotel ontworpen en bekleed.”

Beeld Chris Meplon

Beeld Peter Boer

Waar wordt over gepraat in de MyWorld-community? De redactie peilt de stemming.

Xxx

Redder van de textielindustrie textielontwerper. Ze verkoopt en exposeert haar werk over de hele wereld Bedrijfsnaam Aissa Dione Tissus.

Daarna bezoek ik een klant. Ik ben de hele dag onderweg. Ik doe de leveranties meestal zelf en daardoor ken ik deze hele stad als mijn achterzak.”

Hoe ziet je dag er vandaag uit? “Eerst ga ik langs mijn meubelatelier elders in Dakar en dan naar de stoffenfabriek in Rufisque, even buiten de stad, waar mijn weefgetouwen staan.

Hoe ben je in de textiel terecht gekomen? “Ik studeerde filosofie, Engels en kunstwetenschappen in Parijs en vanuit die laatste discipline heb ik me geconcentreerd op de textiel. Maar wel met een specifiek idee. Ik wil met traditionele

senegal - Wie Aissa Dione (62) Is

Senegal had ooit een bloeiende textiel industrie. Wat is er gebeurd? “Een aantal jaren geleden ging de laatste spinnerij hier dicht. Het probleem was dat de fabrikanten wilden concurreren met massaproductie uit Azië. Dat verlies je. Ik concentreer me op de top van de markt. Alleen zo kun je overleven.” En wat nu? “Ik zou die hele textielketen dolgraag herstellen en nieuwe banen creëren. Die spinnerij is de ontbrekende schakel tussen de katoen die in het oosten van dit land op het veld staat en het eindproduct in de winkel. Maar ik heb er nu het geld niet voor. Een spinnerij opzetten kost al gauw een miljoen euro.” Moet daar hulp bij komen? “Nee, dat denk ik niet. Toegang tot krediet, daar gaat het om. Dat hadden en hebben we nog steeds niet. Ook al hebben we nu klanten in Europa en de VS, wat toch wat zegt over onze kwaliteit.” bram posthumus

win 10.000 euro

of win 3500 euro

wereld - De landelijke campagne Fietsen Scoort verdeelt, in samenwerking met MyWorld, 10.000 euro over vier duurzame projecten in ontwikkelingslanden. Iedereen met een duurzaam initiatief kan meedoen. Het mag een project zijn dat mensen in ontwikkelingslanden stimuleert om te fietsen, maar het kan

nederLand - Partin en Wilde Ganzen dagen je uit om in de pen te klimmen voor de verhalenwedstrijd voor kleine goede doelen. Schrijf een kort verhaal over de impact van je project en stuur dit samen met een foto in. Er zijn twee hoofdprijzen van 3500 euro. De wedstrijd is bedoeld om

bijvoorbeeld ook gaan over biologische landbouw, (her) bebossing, zonneenergie, biogas of eerlijke handel. Meedoen kan tot 15 september 2014. De winnaars worden bekendgemaakt op zaterdag 25 oktober tijdens het MyWorld Event.

Kijk op myworld.nl voor het aanvraagformulier en de criteria.

bij te dragen aan een reëler beeld van kleinschalig ontwikkelingswerk. Wat maken initiatiefnemers mee? Wat zijn de hindernissen en onverwachte mee- of tegenvallers? Meedoen kan tot 30 september 2014. De prijsuitreiking is op 29 november tijdens de Partindag. kleinegoededoelen.nl/wedstrijd

MY WORLD september 2014 03

Voor je gelezen

DE BIJEENKOMST Mediadag Impulsis en Wilde Ganzen

Vergeet het fotobijschrift niet! nederland - Betrokkenheid creëren met open communicatie, dat was het thema van de Mediadag 2014, georganiseerd door Impulsis en Wilde Ganzen. ’s Ochtends spraken kenners over de relatie met donateurs, ’s middags gaven experts advies over communicatiemiddelen in het Medialab in Utrecht. nederLand - Zet je je in voor een

kleinschalig ontwikkelingsproject? Dan is de kans groot dat je minder auto rijdt, minder vlees eet en meer internationaal nieuws volgt dan de gemiddelde Nederlander.

at blijkt uit het rapport Mondiaal Burger Daar én Hier. Kenniscentrum NCDO heeft uitgezocht of actieve wereldburgers zich ook in Nederland als ‘mondiaal burger’ gedragen. Dit betekent dat je in je doen en laten rekening houdt met de gevolgen voor de rest van de wereld, bijvoorbeeld door fairtradeproducten te kopen of geen water en energie te verspillen. En ja, mensen met een particulier initiatief scoren op bijna alle aspecten van mondiaal burgerschap hoger dan de rest van de Nederlanders. Ook donateurs van kleine goede doelen, ongeveer een derde van alle Nederlanders scoren hoger dan gemiddeld. Dan rest de vraag: gedragen mensen zich méér als ‘mondiaal burger’ doordat ze betrokken zijn bij projecten in ontwikkelingslanden? Of is het juist andersom? Op die vraag geeft het onderzoek helaas geen antwoord. Voor wie? Iedereen die meer wil weten over de betrokkenheid van Nederlanders bij mondiale onderwerpen. Verkrijgbaar Gratis te downloaden via ncdo.nl

04 september 2014 MY WORLD

Lezersvraag geld inzamelen Hossy Zamani (18), scholier:

“Ik ben Afghaanse en wil voor een meisjesschool in het dorp van mijn oma geld ophalen. Met welke organisaties kan ik samenwerken?” Ernst-Jan Stroes, MyWorld: “Doorzoek myworld.nl op ‘Afghanistan’, dan vind je welke organisaties daar actief zijn. Kijk ook op de sites van Cordaid, Impulsis en Wilde Ganzen.” Marcel Rector, FairFriends.nl: “Er zijn online crowdfundingplatforms die het makkelijk maken om geld in te zamelen. Kijk eens bij FairFriends.nl of onepercentclub.nl.” Ook een vraag? Plaats ‘m op www.myworld.nl

Marga Genemans (60), coördinator Stedenband Tilburg Same Tanzania “Ik ben benieuwd hoe ik moderne media als Twitter kan inzetten. Niet alleen de technische kant, maar ook hoe je het bijhoudt. Als kleinere organisatie heb je niet voortdurend nieuws te melden, maar volgers verwachten wel regelmatig berichten. Dit hoop ik vandaag te leren van de experts, en natuurlijk van de andere deelnemers als ervaringsdeskundigen.”

netwerken myworld event

500 nieuwe vrienden utrecht - Het tweede

MyWorld Event, op zaterdag 25 oktober 2014 in Utrecht, staat in het teken van de toekomst van het wereldburgerschap. Er is volop gelegenheid om te netwerken en te leren. Bezoek de informatiemarkt over crowdfunding en volg workshops van experts over weeshuizen en over culturele dilemma’s rond seks, gezondheid en voortplanting. In de was-

straat kun je ad hoc kennis opdoen over mediaplanning en aan discussietafels word je snel bijgepraat over lobby, het voedselvraagstuk, sociaal ondernemen, vakopleidingen en andere thema’s. De dag wordt georganiseerd door Cordaid, Impulsis, Wilde Ganzen en NCDO, in samenwerking met Partin. Deelname kost 20 euro. Inschrijven: myworld.nl/ myworld-event-2014

lezersfoto Piet IJben (65), bestuurslid Partin en oprichter EMDA “Ik vind het belangrijk om vandaag contacten te leggen met andere initiatieven, en kennis en ideeën uit te wisselen. Ik was bij de workshop crowdfunding en daar zaten leden van twee organisaties bij die in dezelfde sector in Tanzania werken, maar elkaar niet kenden. Zij gaan nu waarschijnlijk samen werken. Dit is heel positief aan dit soort bijeenkomsten.”

Hanan Nhass (34), bedrijfsjournalist Icco Cooperation “Ik heb de workshop verzorgd over digitale nieuwsbrieven. Met een zogenaamd e-zine onderhoud je de banden met je relaties en trek je ze op een natuurlijke manier naar je website. Ik heb deelnemers tips gegeven over de tekst, opmaak et cetera. E-zines moeten actueel zijn. Ook moeten er fotobijschriften bij staan, want die trekken de lezer het verhaal in.” afra de leeuw

De foto van Marc van der Sterren: “Voedselprijzen stijgen rond het groeiende Nairobi in Kenia. Om meer te produceren, stapelen boeren stallen op elkaar. Stichting Kuku Somo (kukusomo.nl) steunt hen met landbouwkennis.” Ook een foto insturen? Mail naar redactie@myworld.nl

MY WORLD september 2014 05

thema omgaan met je idealen

th e m

goede je als je et e o d t h Wa boven doel je roeit? g hoofd

Beeld Bouwe van der Molen

Verslikt in je project Vol enthousiasme ben je begonnen aan een project in een ontwikkelingsland. Maar na een vliegende start beginnen de problemen. Vergaderen kost meer energie dan verwacht, rapportages komen niet op tijd af en in je nieuwsbrief weet je weinig nieuws te melden. Het werk begint als een molensteen om je nek te hangen. Hoe kom je uit de impasse? janneke juffermans

lapeloze nachten heeft ze ervan. Petra van den Heuvel (56) bouwde In Tanji, Gambia, een jeugd- en gemeenschapscentrum en een school. Momenteel is ze bezig met een zorgboerderij voor mensen met een handicap. Ze vindt het moeilijk om steeds opnieuw aan geld te komen. “Je blijft maar in hetzelfde kringetje ronddraaien”, zegt ze. “De boerderij had al af moeten zijn, maar de begroting bleek hoger uit te vallen. Een mogelijke sponsor geeft aan dat het wel anderhalf jaar kan duren voor er een bedrag komt. We organiseren allerlei kleine sponsoractiviteiten, zoals een rommelmarkt, maar dat levert maar een paar honderd euro op.” Ondertussen zitten de verwachtingen van de organisaties en stichtingen die het project steunen haar dwars. “Ik pieker er wel eens over: hoe moet het nu verder? We hadden voor subsidiegever Wilde Ganzen de eindrapportage af moeten hebben. Die mogen we gelukkig een jaar later opsturen, maar als we dan nog

06 september 2014 MY WORLD

steeds niet zover zijn?” Ondanks de zorgen is stoppen voor Petra van den Heuvel geen optie. “Een heel enkele keer overweeg ik dat, dan is mijn energie op. Maar de volgende dag zie ik het weer zonnig in en ga ik ervoor.” Impasse Het overkomt veel mensen die zich inzetten voor hun eigen project, vertelt Sara Kinsbergen, onderzoeker aan het Centrum voor Internationale Ontwikkelingsvraagstukken in Nijmegen (CIDIN). Ze interviewde de afgelopen jaren tientallen particuliere initiatiefnemers. “Mensen hebben soms niet door dat ze een veel te grote last op hun schouders hebben genomen. Slapeloze nachten komen vaker voor.” Volgens Kinsbergen zijn er verschillende redenen waardoor mensen in een impasse komen: geldtekort, te oud worden en niet weten wie je project moet overnemen, maar ook een conflict tussen de Nederlandse stichting en de lokale partnerorganisatie. Iedereen gaat verschillend met die impasse om. Sommigen, zoals Van den Heuvel, blijven doorgaan. Van den Heuvel is wel van plan om het rustiger aan te doen zodra de boerderij af is. “Ik zit eigenlijk nooit eens ontspannen in de tuin een boekje te lezen.” Anderen gooien de handdoek in de ring als het project niet loopt zoals ze zouden willen. Kinsbergen noemt het extreme voorbeeld van een vrouw die, nadat ze in een Afrikaans dorp een leegstaand schooltje had gerealiseerd, uit

“Ik pieker erover: hoe moet het nu verder?”

schaamte niet alleen al het contact met de dorps bewoners verbrak, maar ook met alle Nederlandse donateurs. Ze verhuisde en begon een nieuw leven. Waarvoor mensen ook kiezen: zelden wordt het probleem in alle openheid met de lokale betrokkenen besproken. Het idee, het werkplan, het geld en de belangrijke beslissingen: vaak komen ze allemaal van de Nederlandse initiatiefnemer. De valkuil is echter dat het moeilijk is om die verbondenheid te delen en open te staan voor de ideeën van anderen. Veel projecten zijn daarom zowel financieel als in de uitvoering volledig afhankelijk van de Nederlander die ze heeft opgericht. Persoonlijke binding Die sterke binding met het project kan ook voor jezelf lastig zijn. Bijvoorbeeld als je overweegt ermee te stoppen. Een moeilijk besluit, zelfs als je project nog in de kinderschoenen staat. Ike Dielesen komt net terug uit Buenos Aires, waar ze jongeren gastvrijheidstrainingen wilde geven. “Ik deed de hogere hotelschool en daarna een master Business Studies. Tijdens mijn afstudeeronderzoek in Santiago, Chili, zag ik hoe kansarme jongeren baat kunnen hebben bij een opleiding waardoor ze in de horeca kunnen werken. Zo vormde zich het idee. Ik sprak erover met mensen in Nederland, schreef een projectplanning en won via de wedstrijd YourBricks een coach van MyWorld. Ik besloot mijn plan in Buenos Aires uit te proberen, want die stad sprak me aan.” Dielesen legde van tevoren contact met verschillende

organisaties via e-mail of Skype. Die reageerden enthousiast. Maar de praktijk bleek weerbarstig. Eenmaal in Buenos Aires benaderde Dielesen de organisaties opnieuw. “Ik wilde mijn idee graag onderbrengen bij een maatschappelijke organisatie, want het leek me lastig om gewoon maar een sloppenwijk in te lopen en tegen jongeren te zeggen: ‘Hoi, ik ben Ike en ik wil jullie een training geven.’” Er volgden enthousiaste gesprekken. “Eén organisatie gaf al trainingen aan jongeren. Dat sloot precies aan bij wat ik wilde.” Maar vervolgens lukte het nergens om een vervolgafspraak te krijgen en het plan concreet uit te werken. “Afspraken werden steeds doorgeschoven, e-mails niet beantwoord. Ik weet niet waarom. Ik denk dat ze het al enorm druk hadden met hun eigen projecten.” Dielesen werd er moedeloos van. Ze voelde zich bovendien alleen. “Ik kon wel praten met mijn vriend en mijn familie en vrienden thuis, maar zij konden alleen vanuit Nederland meedenken, niet vanuit de dagelijkse realiteit van Buenos Aires. Toen ook de heimwee toesloeg, besloot Dielesen terug te keren. “Een heel zware beslissing”, zegt ze. “In het begin had ik het idee dat ik gefaald had, en soms heb ik dat nog wel eens.” Sara Kinsbergen: “Stoppen met een zelf gestart ontwikkelingsproject kan echt een persoonlijk drama zijn. Schaamte, schuldgevoel, beloftes die je niet kunt nakomen.” Ze begrijpt de hoofdbrekens goed. “Voor een medewerker van een grote organisatie als ICCO of Oxfam is het ook moeilijk om te stoppen met een project, maar zij volgen het beleid van een organisatie

MY WORLD september 2014 07

thema omgaan met je idealen

en hebben het project niet zelf opgericht. Voor parti culieren is een project veel persoonlijker en veel meer verbonden met hun eigen gevoel. Stoppen is dan veel zwaarder.” Hoewel Dielesen gestopt is, heeft ze haar idee nog niet aan de wilgen gehangen. “Ik hoop het nog steeds een keer uit te voeren. Misschien krijg ik die kans in de toekomst. Ik wil zelf bij een maatschappelijke organisatie aan de slag gaan en wie weet past mijn idee dan wel.” Oerwoud Dielesen had vooraf grondig onderzoek gedaan voor ze naar Argentinië ging. Veel anderen ‘rollen’ er zomaar in, ze ontmoeten per toeval bepaalde mensen, besluiten

Hoe kom ik Uit de impasse? Wees vanaf het begin duidelijk over wie je bent en wat je kunt bieden.

Denk na over je visie op armoedebestrijding en duurzaamheid en blijf dat doen. Wat wil je bereiken, waarom en waarom op deze manier?

Deel je twijfels met de mensen met wie of voor wie je werkt en betrek hen bij het zoeken naar een oplossing.

Laat de mensen met wie je samenwerkt ook op zoek gaan naar andere financiers, zodat jij niet de enige kurk bent waarop het project drijft.

Voorkom dat het project je persoonlijke levensvervulling wordt of je onvervulde verlangen moet oplossen om iets wezenlijks bij te dragen.

08 september 2014 MY WORLD

die te helpen en bijten zich vervolgens erin vast. Kees Meinardi werkte afgelopen januari drie weken in Kameroen voor PUM, dat gepensioneerde managers uitzendt naar ontwikkelingslanden, en ontmoette daar bij zijn dagelijkse kopje koffie een jonge vrouw die in een benzinestation werkte. “Ze vertelde me dat ze verder wilde komen, maar dat niet kon omdat ze geen geld had. Ik besloot fondsen voor haar te werven, zodat ze haar eigen kapperszaak kan beginnen.” De zaak zou een paar duizend euro moeten kosten. Geen groot bedrag, maar toch is Meinardi al zes maanden bezig het geld bij elkaar te krijgen. Eenmaal in Nederland kwam hij naar eigen zeggen in een oerwoud terecht. “Ik wilde voor deze eenmalige actie niet zelf een stichting oprichten, dus probeerde ik het idee te laten adopteren door een bestaande stichting.” Via de MyWorld-community (www.myworld.nl) kreeg hij de tip om aan te kloppen bij het loket voor particuliere initiatiefnemers van Cordaid. Daar stelden ze voor om een Rotary Club te benaderen. Die bleek door de crisis echter minder vrijgevig dan voorheen. Meinardi was terug bij af, om gek van te worden. Uiteindelijk belandde hij bij de gemeente Dordrecht, die een stedenband heeft met Bamenda. Daar vertelden ze hem over een bestaand vrouwenproject in de Kameroenese stad. “Dat zit bij degene die ik probeer te helpen om de hoek!” Meinardi probeert nu contact te leggen in de hoop dat ze uitkomst kunnen bieden. “Na een aantal maanden zoeken, is dit mijn laatste hoop. Ik ben er de persoon niet naar om op te geven, maar het vereist een lange adem. Ik zou dit niet snel nog een keer doen.”

“Stoppen kan een persoonlijk drama zijn, vol schaamte en schuldgevoel” is het moment waarop veel mensen besluiten om een project te starten of geld te geven.” Kinsbergen deed het laatste, maar ze besloot er geen verwachtingen bij te hebben. “Ik zei: ‘Doe ermee wat je wil, al geef je het in één keer uit, ik wil het niet weten’. Hoewel ik mezelf daarmee misschien een impasse bespaard heb, lever ik hiermee geen structurele bijdrage aan armoedebestrijding.” Kinsbergen vervolgt: “Dat je in een impasse terechtkomt, hoort er misschien wel gewoon bij als je probeert een doel te realiseren. Het gaat er dan vooral om hoe je ermee omgaat.” Hoop, vertrouwen en inventiviteit, dat zijn de brandstoffen van Kees Meinardi en Petra van den Heuvel. “Toen we een schooltje wilden bouwen, wonnen we ineens een wedstrijd en hadden al het geld meteen bij elkaar. Ik vertrouw erop dat zoiets nu ook gaat gebeuren”, zegt Van den Heuvel. En Meinardi: “Soms slaap ik er een nachtje over en de volgende dag zie ik dan toch weer nieuwe mogelijkheden.”

Visie Volgens Sara Kinsbergen zijn er een paar vragen die je je moet blijven stellen, wil je enthousiast kunnen blijven werken aan je doel. Welke visie heb ik op armoedebestrijding? Waarom kiezen we deze aanpak en is die wel duurzaam? Hoe verdelen we de taken en verantwoordelijkheden tussen onszelf en de lokale mensen? Afgelopen jaar ontmoette Kinsbergen een sympathieke jongeman, terwijl ze onderzoek deed in Kenia. “Ik dacht: dit

el d

Herman Vuijsje Herman Vuijsje is socioloog, journalist en schrijver. Hij schrijft over veranderingen in ons land op sociaal, moreel en politiek gebied.

Toffe types

lle Menschen werden Brüder. Dichter Friedrich Schiller was in 1785 niet de eerste die de familieband model stelde voor menselijke relaties. Jezus sprak zijn volgelingen ook al toe als ‘broeders’. Ook nu is het gebruik nog wijdverbreid. In de zwarte volkscultuur in de VS is het braddah, sistah en mama niet van de lucht. De warmte en saamhorigheid roepen bij ons iets van jaloezie op. Nog niet zo lang geleden waren we ook in Nederland omringd door ‘omes’ en ‘tantes’ die eigenlijk gewoon buurtgenoten waren. In de liedjes van Johnny Jordaan waren ze prominent aanwezig. Toffe types waren dat, maar ook types om als kind rekening mee te houden. Misdroeg je je op straat, dan gaven ze je zomaar een draai om de oren. Sociologen schrijven nu spijtig over een tekort aan ‘publieke familiariteit’.

Hebben ze een punt? Papa Doc in Haïti was niet bepaald een goede huisvader. Onder Somalische piraten is ‘papa’ een eretitel die je verwerft als je zo rijk en gemeen bent dat iedereen je gehoorzaamt. Uit afgeluisterde telefoongesprekken bleek dat de Turkse premier Erdogan corrupte onderknuppels ‘broer’ noemde. En Afrika-correspondent Koert Lindijer werd in de Centraal Afrikaanse Republiek door een gedrogeerde gangsterjongen met hakmes aangesproken als ‘opa’. Zomaar wat voorbeelden van het oprekken van familiebanden tot buiten de familiesfeer. Bij ons is het juist andersom: de familiewarmte heeft zich teruggetrokken binnen het kerngezin. Of nog verder: een Nepalese antropoloog omschreef onze samenleving eens als ego-centered. Alleen: wie moet nu jaloers zijn op wie?

‘Oom’ of ‘tante’ gaf je zo een draai om de oren

MY WORLD september 2014 09

actueel Sociaal ondernemen “Na drie jaar betalen ze boeken zelf ”

een goed idee is Niet genoeg

in zes stappen naar ondernemen 1

Zet de exploitatiekosten in een goed overzicht. Dan weet je waarop je kunt bezuinigen en hoeveel geld je nodig hebt.

Inventariseer wat je in huis hebt: kun je producten of diensten aanbieden op de lokale markt? Bijvoorbeeld een leslokaal, timmerwerk of een groentetuin.

Met het Business Model Canvas maak je in no time een businessplan. www.businessmodelgeneration.com

Zoek contact met ondernemers in de buurt en kijk wat je voor elkaar kunt betekenen.

Betrek (bevriende) ondernemers in Nederland bij je plannen. Zij kunnen helpen met je businessplan, diensten leveren of afnemen, zakelijke kennis delen en wellicht zelfs een deel financieren met een lening of microkrediet.

Met geld van familie en vrienden heb je een leuk project opgezet. Maar hoe maak je er een rendale business van? maarten van der schaaf

erard van Herel (75) werkt al bijna twintig jaar met zijn stichting Flor Ayuda aan beter onderwijs in Guatemala. In Mixco, een voorstad van Guatemala-Stad, runt de stichting een technische school met goede vakopleidingen voor kinderen uit arme gezinnen. De bouw is onder andere gefinancierd door Impulsis/ Edukans en donateurs uit Nederland. De ouders betalen schoolgeld naar draagkracht. Dat dekt pakweg 40 procent van de jaarlijkse kosten. De rest komt van donateurs en ontwikkelingsorganisaties uit Nederland, dit jaar zo’n 180 duizend euro. Van Herel:

10 september 2014 MY WORLD

“Het Guatemalteekse ministerie van Onderwijs en de gemeente Mixco zouden na twee jaar een deel van de exploitatiekosten dekken, maar daar hebben we nooit iets van gezien.” Voor Flor Ayuda wordt het steeds

“De school organiseert nu busexcursies” lastiger het budget rond te krijgen. Impulsis/Edukans financiert geen exploitatiekosten en ook particuliere donateurs en bedrijven haken steeds vaker af. Dus is de stichting op zoek naar alternatieven. Slippers en koffiebonen Op een oproep van MyWorld om ervaringen en oplossingen te delen,

Zorg dat de mensen die je producten of diensten afnemen, (mee)betalen.

kwamen veel reacties. Dat past in een bredere trend: de politieke steun voor ontwikkelingssamenwerking kalft af en Nederlanders doneren minder aan goede doelen. Anderzijds is er de toenemende populariteit van crowdfundingplatforms als 1%Club en OnePlanetCrowd.nl, waar burgers kunnen investeren in zowel traditionele als commerciële ontwikkelingsprojecten. Zo haalde Ocean Sole Nederland, een bedrijf dat in Kenia van afgedankte slippers kleurrijke kunstwerken laat maken door ambachtslieden en die verkoopt aan toeristen, via One PlanetCrowd.nl binnen een week vijfduizend euro op bij kleine investeerders. Of neem Moyee Coffee, dat koffiebonen ter plekke brandt in Ethiopië. Daardoor verdient Ethiopië ruim drie keer zoveel aan de koffie handel – geld dat anders naar koffiebranderijen in Europa of de VS gaat.

Arnold Roozenbeek (32) Wat: Knowledge for Children Waar: Nederland, Kameroen en Uganda Uitdaging: burgers en overheid laten betalen voor schoolboeken

“Op mijn 24e werkte ik als vrijwilliger op een school in Kameroen met een groot tekort aan schoolboeken. Ik vroeg mijn ouders om via vrienden en familie geld in te zamelen voor nieuwe boeken. Razendsnel hadden mijn ouders 2000 euro bij elkaar, waarvan ik boeken kocht. Die eenmalige actie is uitgegroeid tot een volledige ontwikkelingsorganisatie met twaalf medewerkers en meer dan twintig vrijwilligers in Kameroen en Uganda. In Kameroen hebben we al ruim zestig duizend schoolboeken aangeschaft voor honderdduizend kinderen op 132 scholen. In Uganda, waar we vorig jaar ook

begonnen zijn, hebben we ruim achtduizend boeken gekocht voor vijfduizend kids op 19 scholen. Dit jaar stroomt er 300.000 euro door de organisatie – allemaal giften. Sinds 2008 werken we aan de invoering van een ‘co-investing’-model waarbij de lokale gemeenschap en de overheid trapsgewijs meebetalen aan de schoolboeken. Na drie jaar bekostigen de gemeenschap en de overheid de boeken zelf. Zo hopen we dat ze zich meer verantwoordelijk gaan voelen voor goed onderwijs aan hun eigen kinderen. Makkelijk is dat niet. De gemeenschap is vaak wel bereid, maar politici vragen zich af wat ze er persoonlijk mee opschieten. Daarom willen we hen koppelen aan scholen in het district waar ze vandaan komen. Ze kunnen dan pronken met hun medewerking.” www.knowledgeforchildren.org

“Niet meer met de pet rond” Jannie Eisen (62), Zwolle Wat: Stichting Yoba Waar: Gambia Uitdaging: geld inzamelen voor een eigen stuk grond

“In 2005 kwam ik in Senegal timmerman Omar Jallow tegen, toen ik meubilair zocht voor een schoolproject in Gambia. Hij leerde het vak van meubelmaker aan straatjongeren. Zijn werkbank stond onder een boom. Terug in Nederland heb ik een stichting opgericht om fondsen te werven. Zo kon ik Omar, met wie ik later ben getrouwd, helpen een professioneel leer-werkbedrijf op te zetten. We willen in 2020 volledig zelfvoorzienend zijn. De timmerwerkzaamheden moeten dan genoeg

opleveren om de kost en inwoning van twintig leerlingen te dekken. Klanten zijn er voldoende, want er wordt volop gebouwd in Gambia. De werkplaats draait nu aardig, maar de huur van de grond en de belasting op de machines betalen we nu nog met hulp van vrienden, familie en sponsors. Via crowdfundingsplatform 1%Club haalden we tienduizend euro op voor een verhuisbare overkapping en een leerlingenverblijf. Dat gaan we bouwen zodra we een eigen stuk grond hebben. Daarvoor is nog eens twintigduizend euro nodig. Zodra dat geld er is, zijn we zelfvoorzienend. Ik kijk uit naar het moment dat ik niet meer met de pet rond hoef. Daar ben ik inmiddels wel klaar mee.” yoba-gambia.nl

MY WORLD september 2014 11

actueel xxx Sociaal ondernemen

even Bellen met …

“In 2000 hebben we een opvangcentrum voor drugs- en alcoholverslaafden gebouwd even buiten Zjitomir, een stad 130 kilometer ten westen van hoofdstad Kiev. Daar is plek voor vijftien patiënten. Nu is de opvang voor zo’n 80 procent afhankelijk van donaties uit Nederland, maar we willen dat de mensen in de opvang zelf een inkomen hebben. Dat is goed voor hun eigenwaarde en vergroot de continuïteit van de verslavingshulp. We zijn begonnen met kleine projecten waarvoor weinig investeringen nodig zijn, zoals het verkopen van groenten uit eigen tuin en het houden van kippen,

“Een goed idee is niet genoeg” Yvonne Zomerdijk (63), Limmen Wat: Stichting WOL Waar: Burkina Faso Uitdaging: werkomstandigheden op school verbeteren

“Sinds 1995 werkt Stichting WOL in het afgelegen noorden van Burkina Faso aan het bestrijden van analfabetisme. Destijds ging 10 procent van de kinderen naar de basisschool. Nu, een kleine twintig jaar later, maakt bijna 90 procent van de kinderen de basisschool af. Er zijn nu ook een school voor voortgezet onderwijs en vier beroepsopleidingen: naaien, lassen en metaalbewerking, fietsen bromfietsreparatie en autotechniek. Dat heeft veel impact: vrijwel alle jongeren die zo’n opleiding afronden, vinden snel werk.

12 september 2014 MY WORLD

De kwaliteit van het onderwijs op de scholen staat helaas onder druk, omdat de overheid de leraren te weinig betaalt. Bij een bezoek onlangs schrokken we van de verslechterde werkomstandigheden op de school. Onze partners ter plekke hebben geen idee hoe ze dat moeten oplossen. Wij opperen geregeld ideeën waarmee ze geld kunnen bijverdienen, zoals het inzetten van de autowerkplaats voor betaalde reparatieklussen of het verhuren van klaslokalen, maar daar komt nog weinig van terecht. Je moet ook oppassen met de leraren te vertellen wat ze moeten doen: als ze er zelf niet achter staan, wordt het niks. Goede ideeën alleen zijn overigens niet genoeg. Je moet ook weten hoe je een onderneming moet opzetten.” www.stichtingwol.com

ganzen en varkens. Onze patiënten verzorgen de tuin en de dieren, en de verkoop komt ten goede aan het opvangcentrum. Daarnaast proberen we de bewoners aan het werk te krijgen bij bedrijven in de buurt. Dat is lastig, want veel ondernemers zien dat niet zitten. Verslaafden worden hier toch beschouwd als het uitschot van de samenleving. Gelukkig hebben we nu een OekraïensNederlandse boomkwekerij bereid gevonden om onze mensen in te huren. Een nieuw idee is de verkoop van houtblokken. Sinds de problemen met Rusland is de gasprijs enorm gestegen. Daarmee is de vraag naar hout sterk toegenomen. Door blokken hout te verkopen, denken we weer een bron van inkomsten aan te boren.” www.helpen.org

Beeld Peter Boer

Margreet van Beest (38), Sliedrecht Wat: Stichting Vrienden van Zjitomir Waar: Oekraïne Uitdaging: brug slaan naar bedrijfsleven

Morrende achterban Ocean Sole en Moyee Coffee zijn voorbeelden van bedrijven die worden gerund door ondernemende wereldverbeteraars. Het grote verschil met traditionele hulpprojecten is dat deze initiatieven vanaf het begin als een onderneming zijn opgezet, met een focus op zowel financiële winst als maatschappelijke impact. Wie de overstap wil maken van nonprofit naar commercieel kan klein beginnen. Daarmee blijven de investeringen en risico’s beperkt. Denk vooral ook aan activiteiten die wat verder af liggen van het bestaande project. Zo verkoopt Margreet van Beest producten uit de moestuin van een opvang voor verslaafden (zie kader hiernaast). Grotere ideeën kunnen in een later stadium worden uitgewerkt en uitgroeien tot volwaardige ondernemingen, zoals een reparatie bedrijf van scholieren die vanuit de werkplaats van de vakschool klussen uitvoeren voor betalende klanten, de strategie van Jannie Eisen van Stichting Yoba (zie kader pagina 11). Schoollokalen verhuren Stichting Flor Ayuda heeft inmiddels de eerste stappen gezet naar geld verdienen. De school organiseert busexcursies voor leerlingen en hun familie, en een jaarlijks kermis. Gerard van Herel: “Die initiatieven slaan wel aan, maar de opbrengst is nog schamel. Misschien komt er wel iets uit de contacten met lokale onder nemers en bedrijven.” Een nieuw idee is om de apparatuur van de technische school in te zetten voor onderhoud aan taxibusjes. Of de schoollokalen verhuren aan de universiteit. “Want die staan ’s avonds toch leeg.” Of de school op een dag winst zal maken? Dat verwacht Van Herel niet. “Als we de Nederlandse financiële steun kunnen halveren, zou dat al heel mooi zijn.” Kijk op www.oneworld.nl/moyeecoffee voor de blog van Moyee Coffee

Sjierly Rodrigues Pereira realiseerde haar droom: haar eigen organisatie Schooling for Life opzetten in Sierra Leone. Jongeren helpen met beurzen en life skills-trainingen. Deze keer aflevering 12, waarin Sjierly aan huis gekluisterd is door de ebola-uitbraak.

“HEt gaat om de connecties” een uitgaansverbod, heftig. “Ja, Freetown is op dit moment een spookstad. Iedereen moet binnenblijven, je ziet buiten alleen politie en sensitization cars die mensen wijzen op de gevaren van ebola.” Maakt het je angstig? “Valt mee. Je moet besmette mensen of spullen echt aanraken om zelf besmet te raken. Het virus verspreidt zich niet via de lucht. Ik schud geen handen meer en ik neem een eigen matje mee naar de sportschool. Mijn vrienden blijven elkaar nog wel omhelzen, alsof blanken geen ebola kunnen krijgen.” Hoe gaat het verder? “Ik ben pas heel erg ziek geweest – geen ebola – maar de laatste weken voel ik me weer prima. Nu, na ruim drie maanden, begin ik me thuis te voelen. Afgelopen week hadden we een assessment van potentiële deelnemers aan ons programma, daar kreeg ik veel energie van. Tachtig aanmel dingen, 35 gesprekken en uiteindelijk 27 jongeren die op assessment kwamen. Voor Sierraleoonse begrippen is dit

een enorm zware procedure, mensen hier zijn het niet gewend. Aan het eind van de dag vroegen we wat ze hadden opgestoken van dat proces. ‘Geleerd verantwoordelijk te zijn’, ‘zelfvertrouwen gekweekt’, ‘geleerd om op tijd te komen’, dat soort reacties kregen we. Wow! En dat alleen op basis van het aanmeldproces.” En je huisvesting. woon je nog bij de ouders van een vriendin? “Ik heb nu een fijn huisje met uitzicht op zee! Ik kom hier echt tot rust. Dat is nodig, want het leven hier is heel onrustig en vermoeiend. Dat is lastig uit te leggen. Maar dingen die in Nederland vanzelf gaan, omdat mensen betaald worden om ze te doen, lopen hier gewoon niet. Gelukkig heb ik nu wel bijna al mijn registraties rond. Zo blijkt het toch weer om flexibiliteit en connecties te gaan…” hans ariëns

Sjierly zoekt nog een social media manager en een webmanager voor Schooling for Life in Nederland. Kijk op www.schoolingforlife.net

MY WORLD september 2014 13

Beeld Peter Boer

“Verslaafden worden beschouwd als uitschot”

Het dilemma vraag aan lezers

de oplossing advies van lezers

Hoe herstel ik het vertrouwen tussen mij en mijn neef?

Vorige keer

WAAR VINDEN we geLd voor de groentekas?

Advies

zet je eigen netwerk in

Straatbeeld in Lomé, de hoofdstad van Togo.

Via MoneyGram maak je geld over naar iemand zonder bankrekening.

TOGO - Daniël Elom (44) kwam in 2000 uit Togo naar Utrecht. Net als veel andere migranten ondersteunt hij zijn familie. Maar hij merkte dat niet al het geld dat hij via zijn neef naar zijn oma stuurde bij haar terechtkwam.

“M

ijn neef en ik vertrouwen elkaar niet meer. Hij woont nog in Togo, ik in Nederland. Door mijn werk voor een mensenrechtenorganisatie in Togo was het in 2000 een veiliger keuze naar Nederland te komen. Daarna ben ik hier gebleven. Via mijn neef maakte ik vanuit hier geld over aan mijn oma in Togo. Elke maand tweehonderd euro, soms iets extra’s voor mijn neef zelf. Via mijn nichtje kwam ik erachter dat mijn neef geld voor zichzelf hield en niet alles bij mijn oma terechtkwam. Ik was toen vrij resoluut en besloot het geld via iemand anders naar mijn oma te sturen. Sindsdien is mijn neef boos. Hij snapt niet waarom ik het geld nu via iemand anders stuur.”

14 september 2014 MY WORLD

Misverstand “Wat het extra lastig maakt, is dat mijn neef er niet van overtuigd is dat het voor mij moeilijk is om elke maand een groot bedrag af te staan. Ik ben productiemede werker en moet heel hard werken. Maar niemand in Togo gelooft dat het bestaan in Nederland zwaar kan zijn. Ze denken dat het geld hier aan de bomen groeit, wat ook niet zo gek is: Togolezen komen terug uit het Westen met mooie auto’s en kleding. Zelfs als ik mijn salarisstrook zou laten zien en de huur die ik maandelijks moet betalen, dan nog zouden ze me niet geloven. Ik vind het daarom soms niet meer leuk om naar Togo te gaan. Natuurlijk is het fijn om mijn familie te zien, maar iedereen vraagt me om geld. wantrouwen Mijn oma is nu overleden, dus mijn maandelijkse bijdrage aan haar is gestopt. Ik stuur nu alleen nog geld bij calamiteiten. Dat heeft met de dood van mijn oma te maken,

Beeld Easy Traveler

Het hulpproject aan ouderen in Moldavië van Stichting Nachtkus moet zelfvoorzienend worden. Daarom wil de lokale partnerorganisatie groente verbouwen in kassen. Wilde Ganzen financiert een deel, maar waar halen ze de rest van het geld vandaan? En hoe zetten ze de onderneming straks op een slimme manier op?

Er is niet veel werk in Togo en de levensstandaard is niet hoog. Een arbeider leeft van ongeveer een tot twee euro per dag.

“Ze denken dat het geld hier aan de bomen groeit”

maar ook met het wantrouwen tussen mij en mijn neef. Aan de ene kant zit ik er niet mee – ik weet hoe hard ik werk en hoe moeilijk mijn bestaan hier soms is. Maar tegelijkertijd vind ik het jammer dat het vertrouwen beschadigd is. Toen ik nog in Togo woonde, vertrouwde ik iedereen daar. Nu is dat veranderd. Hoe kan ik mijn neef en zijn familie ervan overtuigen dat ik niet zo welvarend ben als zij denken en het wederzijds vertrouwen herstellen?” janneke juffermans Daniël Elom heet in werkelijkheid anders. Heb je advies of wil je reageren? Of heb je zelf een dilemma? Ga naar myworld.nl of mail naar redactie@myworld.nl

r kwamen handige tips binnen via MyWorld. “Het idee om contact te leggen met een landbouwschool of universiteit in Moldavië staat nu op ons actielijstje”, vertelt bestuurslid Tjitske Faber. Of de tip om meerdere kleine kassen te bouwen, zodat ziektes niet snel overgedragen worden. De gouden tip voor het dilemma zat er niet tussen, maar Faber werd wel geraakt door de reactie van een bestuurslid van Stichting Niketan, die in Bangladesh een zorgboerderij realiseerde voor jongeren met een verstandelijke handicap. “Zij schreef: ‘Extra geld inzamelen was vrij eenvoudig, omdat het om eenmalige steun ging voor voedselzekerheid voor een kwetsbare doelgroep.’ Dat vond ik zo’n mooie zin, ik herkende ons project erin.” Ook voor Stichting Nachtkus bleek het niet zo moeilijk extra fondsen te werven. Het bestuur deed een aanvraag bij een organisatie die werkt in Moldavië. Ze doneren nu 20.000 euro. Er is meer goed nieuws: “Onze contactpersoon in Moldavië heeft zelf vijfduizend euro opgehaald. En van een Poolse organisatie krijgen we ook een grote gift.” Daarmee is in één klap al het geld voor de kassen binnen. “We waren te veel bezig met kruimelwerk”, realiseert Faber zich nu. “Een benefiet concertje hier, een actie daar.” Nu durfen we groter te denken en zitten we om tafel met een sterrenrestaurant voor een groots benefietdiner en een adviesbureau voor hulp bij het professionaliseren van de stichting. Gewoon door het eigen netwerk in te zetten. rinske bijl

MY WORLD september 2014 15

My Experience Luuk Eickmans

MyWorld Training

Bierfiets voor Afrika Luuk Eickmans (34) is directeur van CooP- Africa, een sociale onderneming die in Kenia en Uganda de fiets inzet voor betere inkomens, onderwijs en gezondheidszorg. Hij woonde eerder in Kenia en nu in Uganda, waar hij training geeft aan zijn medewerkers.

Waarin train je je mensen eigenlijk? “Ze hebben alleen boekenkennis en geen enkele praktijkervaring. Bij ons leren ze om een project van A tot Z te begeleiden. Een medewerker heeft nu contact met een boerencoöperatie. Die willen koffie vervoeren vanaf het land, en fietsen kunnen daarbij helpen. Mijn medewerker schrijft zelf een projectvoorstel en zoekt sponsors. Als dat lukt, gaat hij het helemaal uitvoeren.” Waarom leert iedereen álles? “Een probleem bij organisaties als de onze is het personeelsverloop: je investeert veel in mensen en na twee jaar stappen ze over naar een betere baan. Bij ons groeien mensen mee. Zo hebben ze hun eigen inbreng en blijven ze zich ontwikkelen. Ze hoeven niet weg en gaan ook niet weg.” Je bent commercieel econoom. Wat heb jij mensen in Afrika te bieden? “De wisselwerking tussen mijn kennis en hun lokale ervaring en ideeën werkt heel erg goed. Een van mijn stagiairs ervaart bijvoorbeeld een vervoersprobleem op zijn universiteit. Twee campussen liggen vijf kilometer van elkaar en de bus is altijd stuk. Hij bedacht een fiet-

MyWorld biedt inspiratie en gespreksonderwerpen voor iedereen die actief is in of betrokken is bij particuliere initiatieven. Het verschijnt vier keer per jaar als onderdeel van het tijdschrift OneWorld. Meningen in MyWorld worden niet noodzakelijkerwijs door de uitgevers onderschreven. Uitgevers: ncdo.nl / wildeganzen.nl / cordaid.nl / impulsis.nl Wilde Ganzen steunt wereldwijd kleinschalige projecten, opgezet door mensen ter plaatse én

senplan: zet fietsen neer voor algemeen gebruik en laat studenten per ritje betalen. Mijn economische achtergrond kan helpen om dat initiatief commercieel haalbaar te maken.” Wat is jullie meest inventieve idee voor de fiets? “Mijn team in Kenia zag een foto van een Nederlandse bierfiets. Dat vonden ze geniaal: ze willen kijken of ze dit concept in de stad Kisumu kunnen lanceren en er geld mee verdienen.” Eh, een fietsende kroeg: moet je dat als ontwikkelingswerker stimuleren? “Ik kraak niks bij voorbaat af. Als de groep ermee komt, sta ik in principe open voor alle nieuwe ideeën. Bovendien ben ik geen ontwikkelingswerker, maar ondernemer.” www.coop-africa.org mirjam vossen

bevlogen Nederlanders. Cordaid geeft financiële steun, begeleiding en advies aan stichtingen en serviceclubs met een eigen project in een ontwikkelingsland. Impulsis is betrokken partner van particuliere initiatieven in ontwikkelings samenwerking. Redactie: Mirjam Vossen, Hans Ariëns, Lonneke van Genugten, Trisha Goossens Redactieraad: MarieAntoinette Kroone (Impulsis), Renata Ranchor (Cordaid), ErnstJan Stroes (NCDO), Linda Muskens (Wilde Ganzen)

16 september 2014 MY WORLD

MyWorld organiseert trainingen voor mensen die betrokken zijn bij projecten in internationale samenwerking. MYSOCIALMEDIA Wat doen we met Facebook, LinkedIn en Twitter? Leer wat er mogelijk is en hoe je je partnerorganisatie laat meedoen. 17 september, Eindhoven 29 oktober, Amsterdam MYPLAN Tijdens deze training stel je een goed projectplan op waarbij ook de lokale partners betrokken zijn. Utrecht, 20 september MYCOMMUNICATION Je werkt aan een doortimmerd communicatieplan waarmee je donateurs bereikt en enthousiast maakt. Apeldoorn, 27 september MYCAPITAL Wil je aankloppen bij vermogensfondsen voor financiering? Na deze training ben je gewapend met een kant-en-klare pitch. 2 oktober, Rotterdam MYSTORY In deze training leer je persoonlijke verhalen te schrijven over de mensen rond je project. 8 oktober, Amersfoort Meer lezen of je aanmelden? Ga naar myworld.nl/training

Aan dit nummer werkten mee: Rinske Bijl, Peter Boer, Carolien Cuypers, Janneke Juffermans, Afra de Leeuw, Chris Meplon, Bram Posthumus, Maarten van der Schaaf, Herman Vuijsje Basisontwerp & Vormgeving: Bouwe van der Molen Contact: redactie@myworld.nl www.myworld.nl Abonneren, opzeggen of wijzigen: www.oneworld.nl/magazine