appingeda m De groeve en de diep en toekomstperspectief
december 2012
de groeve en de diepen
inhoud inleiding 3
Appingedam als waterstad
to e komst p e r s p e ct i e f
transferia wal en water aantrekkelijke entrees vanaf het water
14
rondje appingedam
Top 10
herkenbare entrees
4
relatie met het landschap
recreatieve kansen
watertuinen en watererven langs de groeve
recreatief en toeristisch profiel
afwisseling in aanlegmogelijkheden
doelgroep
16
welkom, verleiden en verblijven beleving vanaf water en wal
6
de groeve en de diepen water arrangementen watertuinen en terrassen
langs wierden en water gebieds-DNA
8
venetiË VAN HET NOORDEN DNA VAN APPINGEDAM
smakelijk appingedam warm welkom aantrekkelijke wandelingen
18
aanbevelingen 20
10
kansrijke locaties
kader voor beleidsdocumenten
12
22
rondje groningen
2
LITERATUUR 23
fietsEN EN VAREN
COLOFON
cultuur langs de diepen
24
inleiding Appingedam heeft een bijzondere relatie met het water. Door de historische kern stroomt het Damsterdiep, een gegraven diep tussen Groningen en Delfzijl. Het Nieuwe Diep verbindt het Damsterdiep met de Groeve. De Groeve is oorspronkelijk een afwateringskanaal van het Schildmeer richting het Damsterdiep. Het 19e eeuwse Eemskanaal doorkruist deze verbinding. Langs de Groeve is een bedrijventerrein ontwikkeld, dat deels vraagt om een herbestemming. Het gebied tussen de Groevesluis Noord en de historische kern biedt kansen om als aantrekkelijke ‘opvaart’ te ontwikkelen. Ook de oevers kunnen aantrekkelijk worden gemaakt voor (water)recreaten en eigen inwoners. Een belangrijk onderdeel is de beleving en de beeldkwaliteit van de verschillende oevers als verbinding met de verschillende voorzieningen. De westoevers van de Groeve en het Nieuwe Diep zijn een potentieel parelsnoer voor de stad. Daarnaast wordt de koppeling gelegd met het Damsterdiep als icoon door de stad. Een relatie tussen de verschillende visies en plannen die afgelopen jaren zijn gemaakt, is noodzakelijk. Het gaat om het koppelen van kansen om onderlinge projecten, programma’s en ideeën met elkaar in verband te brengen. Zowel in de Identiteitsvisie Damsterdiep (2004) als in het Landschapsontwikkelingsplan Noord-Groningen (2006) worden de kwaliteiten van het landschap rondom Appingedam omschreven: “Het landschap aan weerszijde van het Damsterdiep vormt de ‘geheime tuin’ van het noorden”. De Identiteitsvisie speelt daarop in en zet de landschappelijke kwaliteiten in als belangrijke economische motor voor de gemeente. Het doel is om Appingedam toeristisch-recreatief beter op de kaart te zetten, waardoor meer bezoekers naar de gemeente komen en inwoners voldoende recreatieve mogelijkheden hebben in hun eigen stad. Deze toekomstvisie is een uitwerking van het eerste speerpunt uit “Stadskompas Appingedam, Nota Cultuur en Toerisme Appingedam 2013-2016” en is bedoeld om de kansen voor de Groeve en de Diepen in de context te plaatsen. De variatie in voorzieningen, het verleden, de vormgeving en de vrijheid om te kunnen kiezen tussen cultuur en natuur zijn belangrijke beweegredenen waarom toeristen het gebied bezoeken. 3
to p
10
A p p i n g e d
Waar kan Appingedam op inzetten om zich nog meer als waterstad te manifesteren? De Top 10 geeft een overzicht van bestaande, nog te versterken of verder te ontwikkelen kwaliteiten.
1. langs wierden en water Een prachtig contrast van hoogteverschillen in het landschap, waterrijke lage gebieden en de hoge wierden met fraaie silhouetten.
4. Warm welkom bij de sluis De Groevesluis Noord is de ‘waterentree’ van Appingedam waar kansen liggen om een aantrekkelijke entree te creëren. Deze kan voldoende verleiding bieden om de historische stad te bezoeken.
3. Erfgoed Ekenstein De borg Ekenstein (1648) is een waardevol monumentaal erfgoed dat samen met de naastgelegen borg Rusthoven (1686) en de vervallen steenfabriek een kansrijke plek is voor recreatie en toerisme.
2. Besloten bos en open weidelandschap van bosrijke complexen langs het Damsterdiep,
5. gevels aan water en wal
zoals het historische Ekenstein (park in
Gebouwen met een openbare functie kunnen
Engelse landschapsstijl, 1827), naar het open
zich zowel aan de waterzijde als aan de
kleiweidegebied richting de Groeve en het
straatzijde presenteren; entrees en terrassen aan
Eemskanaal.
het water én aan de straat.
De kracht van dit landschap is de overgang
4
a m
a l s
' w at e r s ta d '
6. Watertransferia Langs water en wierden, door de stad
10. 'nieuw leven' voor de leegstand
en het landschap liggen kansen voor
Leegstand en braakliggende terreinen nodigen
uitwisselingsmogelijkheden voor fietsen en varen
uit om creatief om te gaan met herbestemmen of
(sloep, elektrisch varen, kano).
tijdelijk bestemmen.
8. Smakelijk Appingedam Appingedam kent veel goede eetgelegenheden en is de enige plek in de wijde omgeving waar men culinair kan vertoeven met kansen om de voorziening vanaf het water te bereiken.
7. Watertuinen, -terrassen en -erven Appingedam kent vele stegen en paden over bruggen en langs lommerrijke plekken aan het water. De plekken aan het water bieden kansen om verblijfsplekken van te maken; watertuinen, watererven en terrassen aan of op het water.
9. Stenige haven en ligplaatsen in de natuur De stenige jachthaven in de kern en kansen voor ontwikkeling van ligplaatsen in de natuurlijke omgeving langs de Groeve maken het gebied aantrekkelijk voor een brede doelgroep. 5
de groeve en de diepen
to e komst p e r s p e ct i e f
recreatieve kansen Appingedam heeft kansen om zich te ontwikkelen als toeristisch aantrekkelijk gebied, dankzij haar eigen onderscheidende elementen en door haar ligging. Appingedam heeft al veel te bieden, het is nu zaak om de verschillende onderdelen te verbinden zodat een integraal totaalpakket ontstaat. Om dit te realiseren moet het voorzieningenniveau goed op orde zijn en het ‘product Appingedam’ moet passen bij de wensen van de hedendaagse toerist (kwaliteit, beschikbaarheid, beleefbaarheid). Een andere belangrijke voorwaarde is een ondernemersklimaat waarin ondernemers gezamenlijk een bijdrage leveren aan versterking en uitdragen van het concept water. Om recreanten en toeristen te kunnen ontvangen moet het aanbod zowel kwantitatief als kwalitatief aantrekkelijk zijn.
recreatief en toeristisch profiel Er is een groot aantal trends die van invloed zijn op de wensen, behoeften en het gedrag van de huidige toerist en recreant. Door de vergrijzing wordt de groep met veel vrije tijd steeds groter. Senioren trekken er vaak op uit, ook voor korte (steden)trips. Ze zijn geïnteresseerd in cultuur, maar ook in varen, fietsen en wandelen in de natuur. Het groeiende aantal korte vakanties is een algemene trend. Bij de keuze voor activiteiten speelt de behoefte aan authenticiteit en beleving een grote rol. De consument wil iets unieks ervaren en daarbij betrokken worden, het zelf beleven. Dat unieke moet echter wel oprecht en authentiek zijn.
doelgroep Appingedam zet in op de doelgroep (met name 'actieve senioren' met (klein)kinderen) die als cultuur-, plattelands-, water-, en dagrecreant veel gebruik maken van de fiets en kleinere boten. De ‘actieve senioren’ zoeken bewegingsvrijheid en routes die in één dag bevaren of gefietst kunnen worden. Een kleinschalige omgeving, met voldoende aanbod van kunst, cultuur, gevarieerd winkelaanbod en een aantrekkelijk (water)landschap heeft de voorkeur. Dorpen en stadjes zijn door het ontbreken van voorzieningen aan boord of op de fiets ook interessant. Drukte wordt als gezellig gezien.
6
r e c r e at i e f e n t o e r i s t i s c h p r o f i e l
welkom, verleiden en verblijven Voor de (water)recreatie gelden de thema’s: Welkom, Verleiden en Verblijven. Welkom: vanaf de Groevesluis Noord en de N360 een ‘warm welkom’ aanbieden met een aantrekkelijk en gastvrij ontvangst in de stad. Vervolgens de (water)recreant verleiden om Appingedam te bezoeken. Hierbij is de diversiteit aan voorzien-
ingen en sferen (natuur, cultuurhistorie, recreatieve
beleving vanaf water en wal
voorzieningen, verblijfsmogelijkheden) met name
Voor Appingedam is het water een grote toeris-
van belang langs de oevers van de Groeve (vanaf
tische trekker met een belangrijke economische
wal en water) en de route vanaf het station en
betekenis. Voor het werven van recreanten
Fivelweg (autoverkeer) is essentieel. Verblijven
en toeristen is een aantrekkelijke stad en een
richt zich op de mogelijkheden om een ligplaats
aantrekkelijk landschap met water voor diverse
of overnachtingsplek met de bijbehorende voor-
doelgroepen de randvoorwaarde. De aantrek-
zieningen te vinden.
kelijkheid van de locaties voor de (water)recreant, wordt bepaald door verschillende aspecten, de zogenaamde vijf V’s: Variatie Recreanten willen niet de hele tijd in dezelfde omgeving fietsen of varen. De voorkeur gaat uit naar routes waarlangs men verschillende landschappen actief kan beleven en afwisseling van levendige plekken (dorpen) en rustige plekken (natuur). Variatie in oevers speelt daarbij ook een belangrijke rol. Vormgeving Locaties worden bezocht om de unieke en karakteristieke kenmerken en bijzondere identiteit, die zich uit in ruimtelijke elementen, uitstraling en historie. Verleden Een omgeving met een rijke historie trekt (water) recreanten meer dan nieuwe ontwikkelingen. Volgroeide bomen, monumenten (historisch, industrieel of militair) en oude bebouwing worden hoog gewaardeerd. Vrijheid Mogelijkheden om de eigen route te bepalen en zelf te weten waar aan te leggen is voor de waterrecreant een belangrijk aspect bij de beleving van een gebied. Wanneer er veel alternatieven zijn en er niet teveel gereguleerd is, versterkt dit het vrijheidsgevoel dat wordt gezocht. Voorzieningen Opvallend is dat een grote groep aan de wal op zoek is naar basisvoorzieningen, zoals terrasjes aan het water en wandel- en fietspaden die aanhaken op de omgeving. (bron: Belevingsonderzoek ‘Fryslân vanaf het water’, 2008) 7
de groeve en de diepen
to E koMst P E r s P E ct I E f
Langs wierden en waTer het gebieds-dna en het ‘dorps’-dna brengt de specifieke ruimtelijke kenmerken van appingedam en omgeving in beeld. Ze vormen de inspiratie voor recreatieve ontwikkelingsmogelijkheden. de identiteit van appingedam (‘dorps’-dna) is onlosmakelijk verbonden met het landschap (gebiedsdna). het gebieds- en ‘dorps’-dna is vertaald in dragers; groene dragers (de groenelementen), blauwe dragers (water), grijze dragers (infrastructuur) en rode dragers (bebouwing).
damsterdiep het Damsterdiep ligt in een landschap met verschillende gezichten. rondom Appingedam ontpopt het diep zich als een meanderende, lommerrijke stroom, met aan haar oevers landgoederen en buitenplaatsen. Daar is het Damsterdiep welhaast de geheime tuin van Groningen. haaks op het Damsterdiep liggen vele paden en wegen, vaarten en opvaarten richting de dorpen en wierden. (bron: identiteitsvisie damsterdiep, 2004)
landgoed ekenstein het landgoed Ekenstein vormt samen met de naastgelegen borg rusthoven een aantrekkelijke plek voor recreatie en toerisme. het landgoed Ekenstein is een ontwerp van tuinarchitect lucas Pieters roodbaard. Er zijn twee originele ontwerptekeningen bewaard gebleven van de tuin in Engelse landschapsstijl (slingertuinen) zoals deze in 1821 en 1827 is aangelegd. tegenwoordig is op Ekenstein een hotel, restaurant, conferentieoord en camping met diverse voorzieningen gevestigd. de groeve tussen Appingedam en het schildmeer is de Groeve als waterverbinding een belangrijke recreatieve schakel tussen het Damsterdiepcircuit, de stad Groningen en de doorgang naar zee in Delfzijl. 8
gebieds-dna
gebieds-dna Wierdenlandschap
Steenfabrieken, molens en kalkovens
Ten noorden en ten zuiden van het Eemskanaal
In de loop van de tijd heeft het Damsterdiep zich
is het wierdenlandschap. Dit landschap in Noord-
als een belangrijke transportader ontwikkeld
Nederland is uniek in de wereld: slingerende we-
waardoor er veel industrie ontstond. Rond 1900
gen en paden, meanderende vaarten en diepen
was het Damsterdiep een van de drie belang-
en compacte buurtschappen en dorpen op en te
rijkste industriĂŤle centra in Nederland. Langs het
midden van hoger gelegen wierden in een open
Damsterdiep waren scheepswerven, steenfa-
landschap. Ten zuiden van het Eemskanaal ligt
brieken, kalkovens en houtzagerijen te vinden.
het veenlandschap. Hier liggen relatief grote wa-
De handel die ontstond langs het Damsterdiep
terpartijen die geschikt zijn voor de waterrecreatie.
heeft rijkdom gebracht. Appingedam ontwikkelde zich tot handelsstad met in de omgeving landgoederen en buitenplaatsen zoals Ekenstein en Rusthoven.
Eemskanaal Het Eemskanaal ligt parallel aan het Damsterdiep, met de stad Appingedam daar tussen. Door het sterk afwijkende karakter van het Damsterdiep en het Eemskanaal kent Appingedam ook twee ‘gezichten’: enerzijds een lommerrijk, bijna romantisch karakter langs het Damsterdiep en anderzijds een relatief afstandelijk en anoniem karakter langs het Eemskanaal.
9
de groeve en de diepen
to E koMst P E r s P E ct I E f
veneTiĂ‹ van heT noorden de huidige ruimtelijke kwaliteit van appingedam en omgeving biedt kansen om de identiteit en het imago van de stad te optimaliseren en op verschillende schaalniveaus in te zetten als ‘trekker’ voor de recreant en toerist.
compacte en fijnmazige kern De eigenheid van Appingedam schuilt vooral in de historische binnenstad, de ligging aan het Damsterdiep en de kleinschalige en compacte bebouwing. De kern biedt een fijn vertakt netwerk van wegen en paden langs en over het water en door straatjes en stegen.
waternetwerk De kwaliteiten van het binnenstedelijk Damsterdiep zijn zichtbaar vanaf enkele open plekken langs de solwerderstraat. hier heb je zicht op het water en de bebouwing aan de Dijkstraat. De combinatie van het diepliggende water, de achterkanten van de veelal historische bebouwing met aanbouwen, verborgen hoekjes en trappetjes en het groen van de achtertuinen, maakt van het Damsterdiep zo iets bijzonders dat je maar zelden in andere steden ziet. (bron: centrumvisie appingedam, 2012) 10
dna van appingedam
d n a va n a p p i n g e d a m Beschermd stadsgezicht
Groen in de kern
De hele Damsterdiepzone in het centrum kent
Ondanks de compacte bebouwing en het vele
een historische verschijningsvorm en is een
water kent Appingedam ook een ‘groene kant’.
beschermd stadsgezicht. Ze heeft een klein-
Aan de zuidkant van de historische binnenstad
schalige structuur met smalle straten en stegen.
bevindt zich de Nicolaikerk temidden van een
Wereldberoemd zijn de hangende keukens van
parkachtige zone waar gras en solitaire bomen
Appingedam aan het Damsterdiep.
het beeld vormen. Het Damsterdiep heeft ter
(bron: Centrumvisie Appingedam, 2012)
hoogte van het centrum een relatief groen karakter door de particuliere tuinen langs het water. Meer zuidelijk van de historische kern ligt het Olingbos, als verbinding tussen stad en landschap; het ‘laatste kwart’ van de stadsrand waar de (historische) kern en het landschap bijeen komen.
Bronsmuseum (voormalige steenfabriek) Het Bronsmuseum is gevestigd in een voormalige steenfabriek. Het museum kent een fraaie ligging aan het water, in de nabijheid van het historisch centrum.
Sluis als entree De Groevesluis Noord vormt vanaf het water gezien de entree tot de stad. Vanaf de sluis ligt de Groeve als verbinding tussen het open vaarwater (Eemskanaal en het Schildmeer) en Appingedam. 11
de groeve en de diepen
to e komst p e r s p e ct i e f
kansrijke locaties 4. Het water beleefbaar
Appingedam kent een aantal plekken waar de kansen ‘voor het oprapen’ liggen. Deze
In het verlengde van de Wilhelminaweg, aan
plekken zijn voor het projectgebied in beeld
de overzijde van het Damsterdiep, in de richting
gebracht.
van het centrum liggen een aantal pleinen aan
7
5
6
4
het water. Deze plekken zijn echter slecht of niet
3
bereikbaar en de vaak verrassende doorkijk naar het water ontbreekt of wordt belemmert. Zorg voor plekken aan het water die gekoppeld zijn
8
aan de recreatief-toeristische routes in de kern.
2
1
1. Groevesluis Noord
2. gODEKE brug
Een doorgaande fietsroute in combinatie met
De Godeke brug nodigt uit om het achterliggende
een horecavoorziening bij de sluis maakt het
terrein te betreden. Aansluiting van de brug op
landschap beleefbaar en het ‘achterland’
het padenpatroon is wenselijk.
uitnodigend voor de waterrecreant.
3. Openbare oevers Uitbreiden van terrassen is mogelijk, mits de oevers openbaar toegankelijk blijven als wandelroute langs het water én de (tijdelijke) voorziening niet belemmerend werkt vanwege het zicht op het water.
5. Terras aan het water Er liggen een aantal fraaie pleinachtige ruimtes langs het water. Deze plekken lenen zich bij uitstek voor het creëren van een terras aan het water. Een kleine steiger met trap maakt het mogelijk om ook vanaf de boot (elektrisch varen / sloep) het terras te bereiken. 12
kansen
8. Groen in de kern Borduur voort op de bestaande kwaliteiten van de kern. Zoek ruimtelijke aansluiting van de nieuwe haven met de historische kern. Zorg voor een sterke groenstructuur rondom de haven, als ruimtelijke verbinding met de parkachtige ruimte rondom de Nicolaikerk.
7. Routes langs het water Water is het visitekaartje van Appingedam. Zorg dat nieuwe routes altijd direct langs het water lopen en laat nieuwe bebouwing onderdeel zijn van het ‘waterfront’.
6. Voor- en achterkant Appingedam zal zich zowel aan de straat- of pleinzijde als aan het water moeten presenteren. Achterkanten van gebouwen worden (weer) voorkant. De voorzieningen zijn vanaf beide zijden te bereiken.
13
de groeve en de diepen
to e komst p e r s p e ct i e f
RONDJE GRONINGEN
B
Transferia wal en water Rondom Appingedam worden voorzieningen ontwikkeld zoals boten- en fietsenverhuur of transfe-
Fietsen en varen De Identiteitsvisie Damsterdiep (2004) geeft aan dat het landschap langs het Damsterdiep rijk is aan aardkundige, archeologische en cultuurhistorische elementen. Voor de herkenbaarheid van de historische gelaagdheid is het van belang dat deze relicten worden behouden en waar mogelijk hersteld of versterkt. De wierden behoeven hierbij speciale aandacht. De verscheidenheid
ria. Transferia worden gekoppeld aan (bestaande) recreatieve of cultuurrijke plekken in combinatie met horeca, zoals nabij Ekenstein, de Groevesluis Noord en de haven van Appingedam. Arrangementen kunnen worden aangeboden waarbij men een bootje (elektrisch varen) of fiets kan huren en naar wens bij iedere stepping stone kan wisselen van vervoermiddel.
varend het landschap te ‘lezen’ en te beleven.
Aantrekkelijke entrees vanaf het water
Een samenhangend netwerk van fiets- en
De watersporter kan Appingedam vanaf meer-
wandelpaden vanuit de historische stadskern en
dere kanten binnenvaren, vanaf het Damsterdiep
aansluitend op het vaarnetwerk zorgt voor een
en vanaf de Groeve. De Groevesluis Noord vormt
verbinding met het landschap, de wierden en de
de ‘hoofdentree’ van Appingedam. Om te laten
waterroutes.
zien dat Appingedam een stad is die een bezoek
van het landschap nodigt uit om al fietsend en
A
waard is, is het belangrijk dat de entrees aantrek-
14
Cultuur langs de diepen
kelijk zijn. De entree bij de Groevesluis Noord
Borgen, borgterreinen, kalkovens, steenfabrieken,
kan qua belevingswaarde en kwaliteit worden
De Groevesluis Noord is één van de aantrek-
molens en musea liggen als stepping stones
verbeterd: koppel seizoensgebonden (mobiele)
kelijke entrees van stad en landschap. Langs
langs het cultuurrijke Damsterdiep. Herken-
daghoreca nabij de sluis aan een doorgaande
de Damsterdiep en het Nieuwe Diep liggen
bare fietsroutes, een goede bereikbaarheid en
fietsroute vanuit de stad, via de sluis naar het
kansen een reeks van ‘parels’ of knooppunten
handige uitstapplaatsen vanaf het water zorgen
landschap. Een landmark, waarin ook de voorzie-
te ontwikkelen: (nieuwe) landgoederen langs het
voor (her)beleving van de geschiedenis van het
ningen voor mobile daghoreca geplaats kunnen
Damsterdiep en knooppunten van voorzieningen
Damsterdiep.
worden zorgt voor herkenning van de entree.
langs de Groeve.
wenkend perspectief A. nieuw landgoed B. landgoed Ekenstein C. ‘landgoed’ en landschapspark D. centrum/haven E. groevesluis Noord
2
2
C 1
D 1 3 1
E
3
1 2
15
de groeve en de diepen
to e komst p e r s p e ct i e f
RONDJE APPINGEDAM
Herkenbare entrees Om het ook voor recreanten en toeristen die met de auto Appingedam bezoeken aantrekkelijk te maken is een herkenbare entree nodig. Ook de Centrumvisie Appingedam ‘Binnenstad aan het water’ (september 2012) geeft aan dat het op dit moment niet duidelijk is hoe en waarlangs het centrum te bereiken is. De ambitie is om vanaf de hoofdontsluitingswegen de bewegwijzering naar de parkeerplaatsen bij de bronpunten te verbeteren. Vanaf de provinciale weg (N360) kan een speciale markering of landmark duidelijkheid verschaffen over de route naar het centrum en de parkeervoorzieningen. Ook vanaf het station is duidelijkheid over de route naar het centrum
ger zijn voor de westelijke oevers van de Groeve.
kansen om een ‘nieuw landgoed’ of landschaps-
Daar, langs de Groeve liggen watererven met
park te ontwikkelen; een plek die recreatief
een natuurlijk karakter. In samenwerking met het
aantrekkelijk is en door een verbreding van het
jongerenexpertisecentrum kan gewerkt worden
recreatief/toeristisch voorzieningenaanbod en
aan integrale innovatieve opgaven die bijdra-
opwaardering van de ruimtelijke kwaliteit een
gen aan de culturele ontwikkeling van de stad.
meerwaarde biedt voor zowel Appingedam als
Het Olingbos wordt op sommige plekken meer
Delfzijl.
open gemaakt, waardoor er ruimte ontstaat voor speelbossen en natuurspeelplekken. Variëren
Relatie met het landschap
in maaiveldhoogte levert hier een afwisselend
Het landschap rondom Oling is de enige plek
beeld op langs de oevers en een verscheiden-
waar Appingedam zonder barrières nog een
heid aan speelmogelijkheden.
verbinding heeft met het landschap. Deze is wenselijk deze ‘monumentale ontmoeting’ te
Afwisseling in aanlegmogelijkheden
koesteren.
Goede ligplaatsen zijn een basisvoorwaarde voor
zogenaamde ‘laatste kwart’ is essentieel. Het
waterrecreanten om aan te leggen en daarmee
van Appingedam. Vanaf dat punt moet men
Watertuinen en watererven langs de Groeve
worden verleid het centrum te bezoeken.
In het beleidsprogramma voor de ontwikke-
een moderne jachthaven nabij de kern. Langs de
ling van het stedelijk gebied Appingedam-
Groeve worden aanlegmogelijkheden gereali-
Het landgoed Ekenstein en het tussengebied
Delfzijl (Identiteitsvisie Damsterdiep, 2004) staan
seerd zodat het aanbod wordt verbreed. Op deze
Appingedam-Delfzijl vormen de ‘kop’ en de
vooral nieuwe inrichtingen met een relatie met
manier kan er een keuze worden gemaakt tus-
‘staart’ van Appingedam. Hier moet worden
(bevaarbaar) water centraal. De Groeve kan als
sen aanleggen in een stedelijke omgeving met
gewerkt aan de ‘hoofdentree’ aan de west- en
‘podium’ dienen voor watergebonden functies,
alle voorzieningen op loopafstand óf aanleggen
oostzijde van Appingedam. Het gebied rondom
evenementen en activiteiten om zo Appingedam
in een natuurlijke omgeving voor rust en ruimte.
Landgoed Ekenstein krijgt een kwaliteitsimpuls als
beter te profileren als waterstad. Voorbeelden zijn
Om de recreant meer gemak te bieden, is het
het gaat om horeca-, verhuur- en transferiavoor-
watertuinen in de Eendracht; afwisselend open-
van belang om hen langs een aantrekkelijke
zieningen (overstappen van ‘peddel naar pedaal’
bare plekken aan het water of particuliere tuinen
route vanaf de ligplaatsen naar het centrum te
en andersom).
aan het water die een fraaie stedelijke tegenhan-
leiden.
wenselijk. Het station is een van de visitekaartjes
16
In het tussengebied Appingedam-Delfzijl liggen
een kans om de toeristen te verleiden om de stad te bezoeken. Appingedam beschikt over
wenkend perspectief
1
4
F
B
A 3
E
2
6
D
5
2
C A. Ekenstein / welkom B. landgoed / welkom C. sluis / welkom D. Groeve / verleiden E. haven / verblijven F. station / welkom
3 4
1 2 5 6
17
de groeve en de diepen
to e komst p e r s p e ct i e f
de groeve en de diepen 3
6
3
water arrangementen Het landschap zit vol met verhalen. De Identiteitsvisie Damsterdiep (2004) ziet kansen de verhalen te ‘vertellen’ en weer beleefbaar te maken.
4
Dagtochten, arrangementen en thematische rou-
3
tes kunnen worden ingezet om de rijkdom aan cultuurhistorisch erfgoed, de authenticiteit van het landschap en Appingedam te ervaren. Veel mensen vinden het leuk om een dagje op het water door te brengen, maar hebben zelf geen boot. Door op strategische plekken fietsen en kleinere
8 9
boten (sloepen, elektrische boten, fluisterboten,
5
waterfietsen of kano’s) te verhuren kunnen zowel door de kern als het landschap rondjes worden gefietst en gevaren. De transferia in de omgeving maakt het mogelijk te wisselen van fiets of bootje. Door aan de routes bijvoorbeeld cultuurhistorisch informatie te koppelen (audiotour) of een pleisterplaats (horeca of picknicklocatie) op te nemen, wordt de toerist geprikkeld Appingedam vanaf het water te ontdekken.
3
18
7
7
wenkend perspectief
Smakelijk Appingedam
2
1
Appingedam kent veel goede eetgelegenheden en is de enige plek in de wijde omgeving waar men culinair kan vertoeven met kansen om de voor-
6
ziening vanaf het water te bereiken. Een welkome ingang bij het water maakt het mogelijk vanaf het water het restaurant of andere bijzondere openbare of horecavoorzieningen te benaderen.
1 2 3
4 5 6
warm welkom Aantrekkelijke entrees vanaf de provinciale weg en logische routes naar parkeer- of aanlegplaatsen zorgen ervoor dat de bezoeker zonder te zoeken het centrum op een prettige wijze binnenkomt.
7 8
Aantrekkelijke wandelingen
9
De openbare oevers verbinden als wandelroute de diverse bijzondere gebouwen en voorzieningen zoals de kalkoven, de voormalige kerk(en), de nieuwe jachthaven, het Bronsmuseum, bruggen, molens en de verspreidt liggende daghoreca.
watertuinen en terrassen Terrassen in het centrum (functiemenging) vergroten de verblijfskwaliteit voor de toerist. Bezoekers hebben behoefte aan een rustpauze tijdens het winkelen of museumbezoek. Even een terrasje pakken betekent ook de sfeer van de stad proeven. Het water van Appingedam vormt een mooi decor voor een gezellig terras. In overleg met ondernemers kan gekeken worden naar de mogelijkheden voor een terras op of aan het water, zodat het verblijf van bezoekers aan Appingedam kan worden veraangenaamd en verlengd (wat hogere uitgaven per bezoek betekent). 19
de groeve en de diepen
to e komst p e r s p e ct i e f
aanbevelingen cultuur aan de diepen Naast een verbetering en versterking van de ruimtelijke kwaliteiten van de kern is het wenselijk een ‘plus’ op de recreatieve voorzieningen te zetten. Langs het Damsterdiep en Nieuwe Diep liggen kansen voor horecavoorzieningen, gekoppeld aan bijvoorbeeld het Bronsmuseum of de voormalige kerken. Horeca gekoppeld aan gebouwen of plekken met een waardevolle cultuurhistorie en in combinatie met verhuur van bootjes en fietsen zorgt voor verbreding van het recreatief product. Deze plekken moeten herkenbaar zijn en samen een reeks vormen.
vertier aan de diepen Doorkijkjes vanaf de bruggen en door smalle stegen en openbare pleintjes en horecavoorzienin-
Visie voor de zones
belevingen die de Groeve (weer meer) aantrekke-
gen nabij het water laten de verborgen schoon-
Het gebied rondom het Damsterdiep en de
lijk maken als vaarroute naar de ‘verborgen stad’
heid van Appingedam zien. Het Damsterdiep is
Groeve is in zones in te delen. In de zone langs
Appingedam.
de levensader van Appingedam; voorzieningen
het Damsterdiep ligt het centrum met de oude
oriënteren zich op het water en diverse horeca-
kern van Appingedam als een van de meest
De haven als waterfront
en winkelpanden ontwikkelen een ‘voorkant’ aan
fraaie cultuurhistorische kwaliteiten. Het centrum
Vanaf de Groeve is fraai zicht op het huidige
het water. Appingedam zet in op (be)leefbaarheid
is kleinschalig en heeft een fijnmazige structuur
stadssilhouet. De gebouwen rondom de nieuwe
van de binnenstad vanaf het water.
van paden, wegen en water. De zone langs de
haven vormen het waterfront van Appingedam.
Groeve daarentegen kent een robuust karakter;
Ontwikkelen aan een aantrekkelijk stadssilhouet
Communicatie en participatie
grote ‘gebaren’ en relatief brede zones van water
en waterfront betekent een grotere aantrekkings-
Om de toeristische potentie van Appingedam
en ruigte. Het natuurlijk karakter van deze zone
kracht op de (water)recreant om de stad binnen
optimaal te benutten, is het nodig om keuzes
vorm de tegenhanger van de cultuurlijke zone
te gaan. De verbinding tussen de Groeve en de
te maken. De keuzes zullen gezamenlijk met
langs het Damsterdiep. Hiertussen ligt de haven
historische kern is daarbij essentieel. Groen speelt
de middenstand en het bedrijfsleven in daden
van Appingedam, als baken van de stad en als
daarin een hoofdrol. Het natuurlijk karakter van
moeten worden omgezet om ook daadwerkelijk
overgang tussen de twee gebieden. Opgaand
de groene oevers van de Groeve en het cultuurlijk
de gewenste ambitie te vervullen.
groen rondom de haven biedt kansen het park
groen van met name het park rondom de Nico-
Alle bewoners en ondernemers moeten zich
rondom de Nicolaikerk ruimtelijk te koppelen aan
laikerk moeten worden verbonden door groen
bewust worden van de toeristische potentie van
het Olingbos.
(boomgroepen) rondom de nieuwe haven.
Appingedam en het belang van de recreatie en
De groene Groeve De zone langs de Groeve is een groene zone: rijk aan variatie en met verschillende voorzieningen. De groene Groeve zorgt voor verbreding van het recreatief-toeristisch aanbod in Appingedam. In tegenstelling tot het centrum is langs de Groeve alle ruimte voor natuurwaarden en beleving van het landschap. Wandelen en fietsen door bosgebieden of natuurzones, ruimte voor innovatie, een speelbos, een zwemplek en ligplaatsen in een natuurlijke setting met voorzieningen om te barbecueën. Een reeks van voorzieningen en 20
De groen blauwe 'oprijlaan'
het toerisme voor de stad.
In het samenstellen van (dag)arrangementen is
Om meer toeristen naar Appingedam te trekken,
een taak weg gelegd voor de ondernemers, om
is het belangrijk dat de consument bekend is
gezamenlijk afspraken te maken over de inhoud
met het aanbod. Het unieke dat Appingedam te
van een arrangement en hoe deze in de markt te
bieden heeft, moet op aantrekkelijke en aanspre-
zetten. De gemeente kan ondernemers facili-
kende wijze voor het voetlicht worden gebracht.
teren bij het opzetten van arrangementen door
Om de toerist daadwerkelijk te laten kiezen voor
bijvoorbeeld het organiseren van bijeenkomsten
een bezoek aan Appingedam moet de promo-
om ondernemers bij elkaar te brengen.
tie en marketing onderling goed op elkaar af worden gestemd.
9
8
8 6 7
5
4
De Groene Groeve 1. groevesluis noord = welkom 2. fiets- en wandelen (landschap) 3. prive erf 4. fiets- en wandelen (natuurzone) 5. groene Groeve = verleiden (zwemmen, bbq, liplaatsen, gronddepot) 6. bos (‘locatie innovatie’, speelbos)
3 2
1
Waterfront 7. stenige haven in een groene omgeving Cultuur aan de Diepen 8. cultuur en verhuur aan het Damsterdiep / Nieuwe Diep Vertier aan de Diepen 9. voorzieningen georienteerd op het water (bebouwing, horeca), openbare oevers 21
de groeve en de diepen
to e komst p e r s p e ct i e f
kader voor beleidsdocumenten De hoeveelheid aan plannen en visies vraagt om een ‘kapstok’ waaraan ieder plan kan worden ‘opgehangen’. Het toekomstperspectief De Groeve en de Diepen is zo’n ‘kapstok’. Het vormt een (deel van het) kader om regie te houden en ontwikkelingen te sturen. De plannen en visies die aan dit project gekoppeld zijn, zijn onderverdeeld in drie schaalniveaus; het landschap, de omgeving en de kern.
1. HET LANDSCHAP
2. DE OMGEVING
3. DE KERN
22
literatuur Appingedam, De Tip, Ruimtelijke drager + Voorbeeldverkavelingen, HKB stedenbouwkundigen, 2012 Belevingsonderzoek ‘Fryslân vanaf het water’, N0.0RDPEIL landschap.stedenbouw, 2008 Bestemmingsplan De Tip, HKB stedenbouwkundigen, 2004 Bos en ecoterrein Oling Appingedam, Landschapsbeheer Groningen, 2011 Camperplaatsen: een toeristische meerwaarde!, NKC, 2011 Centrumvisie Appingedam ‘Binnenstad aan het water’, HKB stedenbouwkundigen, 2012 Groenstructuurplan Appingedam, Bureau Bakker-Weenink, 2010 Historische Atlas Groningen, Uitgeverij Nieuwland, 2006 Identiteitsvisie Damsterdiep, bosch slabbers, 2004 Inrichtingsschetsen Olingermeeden, Gemeente Appingedam, 2011 Landschapsontwikkelingsplan Noord-Groningen, Arcadis, 2006 Ontwikkelingsperspectief Appingedam-Delfzijl 2030, College van B&W Appingedam en College van B&W Delfzijl, 2009 Projectenboek, Uitvoeringsprogramma Ontwikkelingsperspectief 2030 Appingedam-Delfzijl, Gemeente Appingedam en Gemeente Delfzijl, 2010 Structuurvisie Stadstuin De Eendracht, Enno Zuidema Stedebouw, 2011 Topografische Atlas Groningen, ANWB, 2006 Verkenning naar Verblijfsrecreatiemogelijkheden op locatie De Eendracht te Appingedam, Van der Reest Advies
23
coLoFon de groeve en de diepen – appingedam toekomstperspectief in opdracht van: gemeente appingedam adviseur: n0.0rdpeil landschap.stedenbouw december 2012 580 00 401