บทที่ 6 ขั้นตอนการออกแบบบรรจุภัณฑ์ สินค้าอุปโภคบริโภค
การออกแบบบรรจุภัณฑ์ สินค้าอุปโภคบริโภค การออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้ทำหน้าที่ของบรรจุภัณฑ์ที่สำคัญ 4 ประการ คือ 1. การปกป้องคุ้มครอง (Protection) 2. ความสามารถในการบรรจุ (Container) 3. ความสะดวกในการใช้งาน (Convenience) 4. การทำหน้าที่ประชาสัมพันธ์ (Promotion)
6.1 การออกแบบบรรจุภัณฑ์ สินค้าอุปโภคบริโภค
6.1.1 วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า 6.1.2 การวางแผนในการออกแบบบรรจุภัณฑ์
วัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน
1) ขั้นแนะนำผลิตภัณฑ์ Introduction
3) ขั้นตลาดอิ่มตัว maturity
2) ขั้นตลาดเจริญเติบโต growth
4) ขั้นตลาดตกต่ำ decline
4 Ps ในปัจจุบันการจะนำสินค้าเข้าสู่ความนิยมในท้องตลาด นอกเหนือ จากสิ่งสำคัญที่ควรจะนำมาพิจารณา 4 Ps ซึ่งได้แก่ ราคา (Price) ผลิตภัณฑ์ (Product) สถานที่จำหน่าย(Place) และ การส่งเสริมการขาย (Promotion) แล้ว P อีกตัวหนึ่งที่นับเป็นกลยุทธ์ทางการตลาดที่สำคัญไม่น้อย กว่า P ตัวอื่นๆ คือ บรรจุภัณฑ์ (Package)
การออกแบบบรรจุภัณฑ์ แบ่งออกเป็น 2 ส่วน การจัดแบ่ง การออกแบบบรรจุภัณฑ์ ออกเป็น 2 ส่วนใหญ่ๆ ไว้ ดังนี้ 1. การออกแบบโครงสร้าง เป็นการออกแบบทางด้านเทคนิคและทาง กายภาพของบรรจุภัณฑ์ โดยเน้นกระบวนการบรรจุใส่ การรักษา คุณภาพด้วยการประเมินอายุของอาหาร (Shelf Life) และการป้องกัน ที่เหมาะสมต่อการขนส่งและการกระจายสินค้า 2. การออกแบบกราฟิก เป็นการออกแบบรายละเอียดบนบรรจุภัณฑ์ เพื่อสร้างแรงจูงใจในการซื้อและสื่อความหมายให้แก่ผู้บริโภค พร้อม ทั้งสามารถโน้มน้าวให้เกิดการสั่งซื้อ การออกแบบกราฟิกจะเน้นใน เรื่องของการตกแต่งรูปลักษณ์ด้วยภาพพจน์ที่สร้างความประทับใจ
6.1.1 วิเคราะห์ข้อมูล ที่เกี่ยวข้องของสินค้า
วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า ข้อมูลเบื้องต้นที่ต้องคำนึงในการออกแบบ 1. สินค้านั้นคืออะไร ศึกษาข้อมูลทางด้านสินค้านั้น - คุณสมบัติทางกายภาพ - คุณสมบัติเคมี - คุณสมบัติพิเศษอื่น คุณสมบัติดังกล่าวทั้ง 3 ข้อเป็นคุณสมบัติพื้นฐานของ สินค้าที่จำเป็นต้องทราบเพื่อเริ่มต้นเลือกบรรจุภัณฑ์ที่ เหมาะสม
วิเคราะห์รูปแบบบรรจุภัณฑ์เดิม ของสมุนไพรชาเชียงดา ตรากาทอง กลุ่มวิสาหกิจชุมชนสันมหาพน อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
>> วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า
2. ความต้องการของผู้บริโภค - กำหนดเป้าหมายของผู้บริโภค - สนองความต้องการของบริโภค
- ประเมินว่าจุดขายของสินค้า - ฤดูในการเลือกซื้อ
เพื่อ การออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้สอดคล้องกับความต้องการของ ผู้บริโภค การออกแบบบรรจุภัณฑ์และลวดลายให้สอดคล้องกับเทศกาล การออกแบบให้เป็นของกำนัล
Colour Scale for Women and Men
>> วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า
3. ข้อมูลเกี่ยวกับบรรจุภัณฑ์ คุณสมบัติของบรรจุภัณฑ์ที่ต้อง พิจารณามีดังนี้ 3.1. พิจารณาตามหน้าที่ของบรรจุภัณฑ์
- บรรจุภัณฑ์ชั้นใน (primary packaging) พิจารณาความเข้ากันได้ ระหว่างสินค้าและบรรจุภัณฑ์ (Compatibilty) ความสามารถในการดึงดูด ความสนใจของผู้บริโภค
>> วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า
3.1. พิจารณาตามหน้าที่ของบรรจุภัณฑ์
- บรรจุภัณฑ์ชั้นที่สอง (secondary packaging) ความจำเป็นในการรวมกลุ่มบรรจุภัณฑ์ชั้นในเข้าด้วยกัน ความ จำเป็นในการนำบรรจุภัณฑ์ชั้นที่สองวางขาย ณ จุดขาย
- บรรจุภัณฑ์ขนส่ง (distribution packaging) ความ สามารถในการป้องกันสินค้า ข้อมูลที่พิมพ์บนบรรจุภัณฑ์ที่จะช่วยให้ ถึงจุดมุ่งหมายปลายทางด้วยความปลอดภัย
>> วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า
3.2 พิจารณาถึงคุณสมบัติทางกายภาพของบรรจุภัณฑ์ สามารถแบ่งบรรจุภัณฑ์ออกเป็น 3 ประเภทใหญ่ๆ คือ
บรรจุภัณฑ์แข็งตัว (Rigid packaging) บรรจุภัณฑ์กึ่งแข็ง (Semi-rigid packaging) และบรรจุภัณฑ์อ่อนนุ่ม (Flexible packaging)
>> วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า
(4) การตลาด
การพัฒนาบรรจุภัณฑ์ให้สนองกับความต้องการของกลุ่มเป้าหมาย จำต้อง วิเคราะห์จุดยืนของสินค้าและบรรจุภัณฑ์เทียบกับคู่แข่งขันที่มีกลุ่มเป้าหมาย เดียวกัน เช่น ข้อมูลของปริมาณสินค้าที่จะบรรจุ ขนาด จำนวน บรรจุภัณฑ์ต่อ หน่วยขนส่ง อาณาเขตของตลาด เป็นต้น
>> วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า
(5) ระบบขนส่งสินค้าและคลังสินค้า
ศึกษาวิธีและอุปกรณ์การขนย้ายและการเก็บคงคลัง เช่น การใช้ กะบะเป็นพาหนะสำหรับใช้ในระบบการขนย้าย ความจำเป็นในการใช้ สัญลักษณ์รหัสแท่งบนบรรจุภัณฑ์ขนส่ง เป็นต้น
>> วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า (6) กฎหมาย
การออกแบบกราฟฟิกของผลิตภัณฑ์อาหารเป็นไปตามข้อบังคับ โดยเฉพาะ อย่างยิ่ง บรรจุภัณฑ์อาหาร ต้องสอดคล้องกับข้อบังคับของสำนักงานอาหาร และยา (อย.) นอกจากนี้ยังต้องศึกษาการใช้สัญลักษณ์เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม เป็นต้น
>> วิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องของสินค้า
(7) ปัจจัยอื่นๆ สภาวะคู่แข่งขันรวมกระทั่งถึงการเคลื่อนไหวของคู่แข่ง สถานะของผลิตภัณฑ์ตามวัฏจักรชีวิตผลิตภัณฑ์ เป็นต้น
6.1.2
การวางแผนในการ ออกแบบบรรจุภัณฑ์
ขั้นตอนการออกแบบบรรจุภัณฑ์ : SCG
เวลา
ผลงาน
สินค้า
Marget เลือกวัสดุเหมาะสม
วางแผน
SWOT
วางGraphic Needs Prototype
ต้นแบบ
ข้อมูล Material
Problem
การผลิต
ทดสอบ
ออกแบบ
Concept
Need Concept
Choose
SKD
Mo’ Study
Idea Graphic
ขั้นตอนการวางแผนในการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ขั้นตอนที่ 1 : การวางแผนและกำหนดขอบเขตของงาน กำหนดผลงาน ในแต่ละขั้น
กำหนดเวลา และขั้นตอนงาน
เวลา
ผลงาน
วางแผน
รายละเอียด ของสินค้า
สินค้า
ขั้นตอนการวางแผนในการออกแบบบรรจุภัณฑ์
ขั้นตอนที่ 2 : การศึกษา รวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล Marget
ศึกษาข้อมูลทางการตลาด
SWOT
วิเคราะห์สินค้า จุดแข็ง จุดด้อย โอกาส ข้อจำกัด
Needs
ความต้องการของกลุ่มผู้บริโภค
Material
วัสดุ กรรมวิธีการผลิต กฎระเบียบที่เกี่ยวข้อง
Problem
วิเคราะห์ปัญหาบรรจุภัณฑ์เดิม
Concept
สรุปแนวความคิดในการออกแบบ
ข้อมูล
>> การวางแผนในการออกแบบบรรจุภัณฑ์
ขั้นตอนที่ 3 : การออกแบบบรรจุภัณฑ์ Packaging Design
ออกแบบ 1. แบบร่างตาม Concept
2.Idea develop
1.Concept Sketch
3. SKD
4. Mo’ Study
2. การพัฒนาความคิดริเริ่ม
5. Graphic
5. ออกแบบกราฟิก
3. แบบร่างบรรจุภัณฑ์ 4. ทดสอบ โครงสร้าง บรรจุภัณฑ์
>> การวางแผนในการออกแบบบรรจุภัณฑ์
ขั้นตอนที่ 4 : การวิเคราะห์ต้นแบบบรรจุภัณฑ์
1. วิเคราะห์ความเป็นไปได้ในการผลิต
การผลิต
2. วิเคราะห์การสนองตอบ Needs ผู้บริโภค
Need
3. คัดเลือกต้นแบบ ที่เหมาะสม
Choose
วิเคราะห์และ ทดสอบ
>> การวางแผนในการออกแบบบรรจุภัณฑ์
ขั้นตอนที่ 5 : การทำต้นแบบ Prototype
1. คัดเลือกวัสดุและกรรมวิธีในการผลิต
2. ออกแบบ จัดวาง กราฟิก บนบรรจุภัณฑ์
3. สร้างต้นแบบเพื่อการผลิต
เลือกวัสดุเหมาะสม
วางGraphic
Prototype
ต้นแบบ
Assignment Final Project •
ให้นักศึกษาแบ่งกลุ่มทำงาน กลุ่มละ 2 คน
•
ให้นำผลิตภัณฑ์กลุ่มชุมชนที่เห็นว่า ควรปรับปรุงรูปแบบ บรรจุภัณฑ์ใหม่มา กลุ่มละ 1 ผลิตภัณฑ์
•
ให้ทำงานตามขั้นตอนการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ให้ครบ ทั้ง 5 ขั้นตอน
•
ส่งงานตามตาราง* ที่กำหนดไว้
*ตารางกำหนดการส่งงาน Project ขั้นตอนงาน
28 ม.ค.
1. Mind Map 2. ข้อมูลสินค้า
วันนี้
3. ออกแบบและ ทดสอบโครงสร้าง บรรจุภัณฑ์
4. ออกแบบ ทดสอบกราฟิก 5. Prototype ต้นแบบ บรรจุภัณฑ์
6. Personal Portfolio
4 ก.พ.
11 ก.พ.
18 ก.พ.
25 ก.พ.
References ชัยรัตน์ อัศวางกูร. (2548) ออกแบบให้โดนใจ. สำนักพัฒนาอุตสาหกรรมสนับสนุน กรมส่งเสริมอุตสาหกรรม. กรุงเทพ ธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทย, “การพัฒนาบรรจุภัณฑ์," ทิศทางการส่งออกและลงทุน เล่ม 4, กรุงเทพ : บริษัท เปรียว จำกัด, 2544, หน้า 145-148. ภาควิชาเทคโนโลยีการบรรจุ คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. (online) available : http:// www.agro.cmu.ac.th/department/PKT/Packaging1.1/PACKAGINGLEARNING0-1.htm [5/14/2552] เยาวนาถ นรินทร์สรศักดิ์ (2555). การวางแผนในการออกแบบบรรจุภัณฑ์. เอกสารประกอบการสอนวิชา การ ออกแบบบรรจุภัณฑ์สินค้าอุปโภค. คณะศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาัลยเทคโนโลยีราชมงคล ล้านนา. เชียงใหม่ เยาวนาถ นรินทร์สรศักดิ์ (2556). โครงการออกแบบและพัฒนาบรรจุภัณฑ์สมุนไพรชาเชียงดา กลุ่มวิสาหกิจ ชุมชนสันมหาพน อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่. คณะศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาัลยเทคโนโลยีราช มงคลล้านนา. เชียงใหม่. DS Smith. (อัปโหลดเมื่อ 13 ส.ค. 2008). SCA Packaging Design Process. (online) available : http:// youtu.be/YCJqliK3MFc. [28 ก.พ. 2550]